Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus : Series latina"

See other formats 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/patrologiaecur90mign 


PATROLOGI 

CDRSUS    COMPLETUS, 

SEU    BIBLIOTHECA    UNIVERSALIS,    INTEGRA,    UNIFORMIS,   COMSIODA,   CECONOMTCA, 

ONNIUN  SS.  PATMl,  DOCTORUI  SCRIPTOSVfiQlJE  ECCLESIASTICORIffl, 

SIVE  LATINORUM,    SIVE    GR^ECORUM, 

QUl  AB  .EVO  APOSTOLICO  Al)  TEMPORA  CONCILII  TRWENTINI  [ANNO  1545)  PRO  LATINIS 
ET  CONCILII  FLORENTINI  [ANN.  1439)  PRO  nR.ECIs  FLORUERUNT  : 

RECUSIO  CHRONOLOGIGA 

OMNIUM  QU.-E  EXSTITERE  MONUMENTORUM  CATHOLK VE  TRADITIONIS  PER  QUINDECIM  PRIMA 

ECCLESI^E S^ECULA  ET  AMPLIUS, 

JUXTA  EDITIONKS    ACGURATISSIM  AS ,  INTEH  s  K  CUHQl  1    NONNl  I.LIS  CODICICUS  MANUSCRIPTIS  COLLATAS,  PERQUAM  DILIGEN- 

THl     CASTIGATA   \  D1SSERTATI0MHU8,    COMMKNTARIIS    VARIISQUE     I.I.O  I TONIBUS    CONTINENTEH    ILLUSTHATA  ;    OMNIBUS 

OPERIBUS    POST   AMPLISSIMAS    IDITIUMS    i.HJ.E    THIBl   s    MJVISSIMIS    SiECULIS    DEBENTUB    ARSOLUTAS    DETECTIS, 

AUCTA  ;  INDICIBUS  PARTICULARIBUS  ANAKYTIGls,   sim.i   LOS   SIVB  TOMOS,   SIVK  AUCTOHES  ALICUJUS  MOMENTl 

SCBSEQl  ENTIBUS,   DONATA   ;  CAPITI  l.is    UNTHA    ipsum   TBXTUH   BITE  DISPOSITIS,   NECMON   ET  TITULIS  SINGU- 

LARUM    PAGINAKl  M    MARi.lMM    SUFERIOBBU    DI8TI N 0 UIMIRKS    SI  RJl.i  TAMi.il   K    MAIT.IIIAM    SICMMCAN- 

TIBUS,   ADOIINATA  J  OPERIBI  s    CUM    DUBIIS,    TCH    APOCR VPIlls,    ALIQUA   VERO   ALCTORITATE    1N 

ORDINE   AD    TRADITIO.M.M  ECCl  I    CAH    POLLENTIBUS,    AMPLIFICATA; 

DUCKVIIS    LT   AMPLIUS    LOCUPLETATA    INDICIBUS   AUCTORUM    SlCl  T    ET   OPEBUM,    ALPHABETICIS,    CHRONOLOGICIS,    STATI- 

BTIC18,    SYNTHETICIS,    ANALYTICIS,    ANOLOQlClS,    IN    QUODQUE    IIK.I.lGHiMS    PUNCTIM    DOGMATICUH,    MORALE,    I.ITKII- 

GlCl  H,  CANONICUH,  DISCIPLINABE,   HISTORICl  H,  BT  Cl  NCTA  ALIA  SINE  ULLA   EXCLPTIONE  ;  SKU  PR.ESERTIM 

DUOBUS    1ND1C1BUS    IMMENSIS    ET  GKMTIAK  IRUS,    AI.IKKU    SCILICET    RERUM,    QUO    CONSl   l.Til,    Ql   1UQUTD 

NON    SOLIM    TALIS   TAl.lSVE  PATER,   VKI.I   U    ETIAH    1   NUSQl   ISQIE    PATRUM,   M:  I.M.I    QUIIU.M    OMISSO 

IN    QUODLIBET   THKMA    SCHIPSEBIT,  UNO    IMUITI     CONSPICIATUH  ",    ALTEHO   SjCMPTUM.K 

SACRjE,    EX    Ql   0    I   1  CTORl    COHPl  RIRE   SIT  OBVIUM    QUINAH    PATRES   ET    1N    QI   11:1   S 

OPEHLM  SUORUH  LOCI8  SINOULOS  Sl\c,l  LORUU  LIBHOBUM  SCRIPTl  R.E  VEIISUS,  A 

PHIMO  GENESEOS    USQUB   AD   NOVISSIHI  M  1 1  ■nOAI.YPSlS,  COHHENTATl   SINT. 

EDITIO  ACCURATISSIMA,   CELERISquk  OMMIHS   FACIl.K  ANTEPONENDA,  Sl  PERPENDANTUR   CHARACTERUH    NITIDITAS 

GHAHT/E   QUALITAS,   INTEGRITAS    TEXTUS,    PEREECTIO   CORRl.CTIONIS,    OPERUM    RECUSOBUU    TUM    VAHIETAS 

TUM    MMERl.S,    FORMA    VOLUMINUM  PEIIQUAM    COHMODA    SIBIQl   K    IN    TOTO    PATROLOGI/E   DECURSU    CONSTANTER 

SIMILIS,    PHETII    EXIGI   ITAS,    PK.KSKI;  11  MQI  E    ISTA    COLLECTIO    UNA,    METHODICA    ET   CHRONOLOGICA, 

SEXCENTOUUM    FRAGMENTOHUM    OPUSCULORUHQUE    HACTK.MS    HIC    ILLIC    SPARSOHUM, 

PHIMUM    AUTEM    IN    NOSTRA   BIBKIUTR  KCA,    EX   OPK.RIBUS   ET    MSS.    AD    OMNKS 

/ETATES,   LOCOS,    LIKOUAS    FOBMASQl   K    I'EHTL\HNT1BLS,    COADUNATORUM. 

SERIES  LATINA  PRIOR 

N    QUA   PRODEU.NT  PATRES,    DOCTORE.S   SCRIPTORESQUE   ECCLESLE   LATIN;E 
A  TERTULLIANO  AD  INNOCENTIUM  III 

ACGURANTE    J.-P.    MIGNE 

ttibliotliccse    Cleri    uuivcrsie, 

SIVE  CURSUUM   COMPLETOUUM   IN   SINGULOS   SCIENTI.E   ECCLESIASTIC.E    ....MOS   EDITORE. 


PATROLOGIA,  AD  INSTAR  IPSIUS  ECCLESI/E,'lN  DUAS  PARTKS  DIVIDITUR,  ALIA  NUMPE  LATINA,  ALIA  GR.ECO-LAT1NA. 
LATINA,  JAM  PEMTUS  EXARATA,  QUOAD  PRIMAM  SERIEM  VIGENTI-QU  INQUE  KT  DUCKNTIS  VOLUMINIBUS  MOI.E  SUA  STAT, 
UOXVL  1'OST  PERACTOS  INDICl-S  STABIT,  AC  QUINQl  E-VU.INTI-CLM  UM  l.T  MILLE  FRANCIS  VENIT.  GH.EOA  DUPLICl 
IDITIONE  TYPIS  MANDATA  EST.  OHIOR  GRA5CUM  TEXTUM  UNA  CUM  VEHSIONE  LATINA  LATERALIS  AMPLECTITUR,  ET  AD 
NOVEM  LT  CENTUM  VOLUMINA  PERVEMT,  SED  SINE  1ND1C1UUS',  POSTERIOR  AUTKM  IIANC  VERSIONEM  TANTUH  EXHIBET, 
1DE0QUE  l.NTRA  QUINQUE  ET  QUINQUAGI.NTA  VOI.UMINA  RKTINETUR.  UTHAQUE  VIGESIMA  QUARTA  DIE  Dl.CEMBRIS  1860 
OMNIMO  APPARUERAT.  UNUMQUODQUE  VOLIMEN  GRyECO-I.ATINUM  OCTO,  UNUMQUODQUE  MERE  LATINUM  QUTNQUE 
FRANCIS  80LUMM0D0  EMITUR  I  UTROBIQUE  VERO,  UT  PRETII  HUJUS  BENEFICIO  FRUATUR  EHPTOB,  COLLECTIONEM 
INTEGRAM,  SIVE  GR.ECAM  SIVE  LATINAM,  326  VOLUMINIBUS  PBO  AMPLIOHI  LDITIONK  KT  272  PHO  MINOIII  ABSQUE 
INDICIBUS  CONSTANTEM,  COMPARET  NECESSE  ERIT  ;  SECUS  ENIM  CUJUSQUE  VOLUMINIS  AMPLITUDINEM  NECNONET 
DIFFICULTATES  VABIA  PRETIA  vEQUABUNT.  ATTAMEN,  SI  QUIS  EMAT  INTEGRE  ET  SEORSIM  COLLECTIONEM  GR.EC0- 
LATINAM,  VEL  EAMDEM  EX  CR.ECO-LATI.NE  VERSAM,  TUM  QUODQUE  VOLUMEN  PRO  NOVEM  VEL  PRO  SEX  FRANCIS 
OBTINLBIT.    1ST.E   CONDITIONES  SERILBUS   PATROLOGUE    NONDUM    EXCUSIS   APPLICANTUR. 

PATR0L0GIM  LATINM   TOMUS  XC. 


VENERARILIS   RED.E 

TOMUS     PRIMUS 


PARISIIS 

APLD  J.-P.  MIGNE   ET  GAKNIER  FRATRES,   EDITOREE     SUCCESSOBES, 

IN  VIA  DICTA  :  AYENDE  DU  MAINE,  208. 

1904 


AYIS   IMPORTANT  3o90 


H'i|m.s  i I   l  loil  pravideatiaNea  qui  regissenl  lo  ui<  >n<l>-,  rn.ment  l.-s  amvrea  au-dessus  de  1'ordinaire  se  font 

suis  oontradicliona  plua  ou  tnoiua  (ortea  et  norabreuaet,  Lea  Ateliert  Catholiquet  ue  pouvaienl  fuere  i  happer a  ce 

atdivin  rte  leui  utilite.  I  am  i  on  a  leur  uiaienee  ou  leur  importance;  tantol  on  ■.  dit  qu'ila  itaient  (ermea 

ou   qu'ila  aiiaient  l'etre.  tiepenriani  ila  ; rauivenl  loor  carriere  depuia  -.:>  :uh,  et  lea  producttona  qui  en  aorteol 

devioiioent  de  plua  eo  plua    rat  ieea    auiti  paraii  il  certain  qu'4moint  d'evAnementa  qu'aucune  prudenee 

bumaioe  ne  aaurail  pr!  roir  ni  empeclier,  sea  Ateliera  no  te  (ermeront  >|uo  quand  la  Bibliotheque  <lu  Clergr  sora 
termiu  en  aoi  3,000  volumea  in  (•.  Le  i>  i  at  paratl  nn  aur  garant  da  tavanir,  !>■  •>> r  ce  qu'il  y  a  .1  oaperer  011  a 
dre  Cepeudiint,  parmi  l.-s  aalomniea  auxquellea  ila  u  s.mi  trouvat  en  butte,  il  en  csi  deux  qui  ont  etd  .-.11111- 
naellemenl  riptttM,  paret  qu'etant  plua  capitalea,  leur  elTet  entralnait  plut  de  eontequencei.  De  petitt  et  ignarat 
i.iii.ni  r.-nis  bi  toul  douo  acnarnei,  par  lour  eorreepondance  ou  louri  voyageura,a  repeterpartoutqoe  noa  Bdiliona 

ttaient  mal  corrigiea  ai  mal  imprimeea    Nt  pouvant  attaquer  la  1 1  dot  Duvragea,  qui,  pour  la  plupart,  no  sout 

quo  l.-s  i-ii.-ii.ln  'ni  n-  du  Catboiioitme  r.i  ■  hmius  pour  tolt  dana  toua  laa  tampa  etdana  toua  lea  paya,  il  fallait  bicn 
ii-  1.1  (brtnt  dani  ea  qu'ella  .i  dt  plui  leriruz,  It  Borrection  et  1'impresaiou;  eo  effet,  les  ohcfs-dVuvre 
111,  iii,.  n'auraieul  qu'un«  demi-vafeur,  si  letexte  en  etail  inoxaet  ou  illisible, 

II  oai  irei  vrai  que,  dant  lo  principe,  un  aucoet  inoul  daoa  les  faitea  de  It  Typographie  ayant  force  1'l.diteiir  de 

rir     i\  mecauiques,  aflo  de  marcher  |itus  rapidement  atdedonner  leeouvragea  &  tnoindre  prix,  quatrevolttmea 

,i,i  doubli  '  ours  d'Eertture  tainte  <t  tle  Theologu  furenl  tirea  avec  lacorroction  insufflaaata  donnie  dana  leeimpri- 

.  .,  presque  tout  cequis'odite;il  etl  rrai  autti  qu'un  certain  nombre d'autroi volumea,  apnartenaal  k diverses 

Publications,  turent  imprimta  uu  tr.q>  imir  ou  tron  bianc.  Maia,  dapuia  eea  temps  iloignes,  lei  mecaniquea  ont 

travail  aux  pretset  a  braa,el  1'impressioo  qui  en  smt,  sana  Btre  du  luxe,  attendu  que  lo  luxejureraitdaus 

,1,  .    ,  ivrages  d'une  telle  nature,  >-st  pariaitement  eonvenable  tout  tous  lcs  rapporli.  Uuaiit  a  la  correction,  il  ttt 

defail  quelle  o'ajamaia  eta  portoe  li  l>>in  dana  aucune edilion aneieana  ou  eontemporaino.  Bieommeni  en  serait-il 

iint,  aprea toutet let  peinet  et  touiea  lea  depenset  quo  noua  lubkaont  pourarriver  a  purger  not  epreuvotde 

toutes  fautoa  I  L'babitude,  en  typographie,  ineiue  dans  les  meilleurei  maiaona,  eet  de  u>'  corrigerque  deux  epreuvea 

6\  ,1,1     mferi ir  uoe  troitiimt  avee  It  leoonde,  s.ms  avoir  prepare  en  nen  le  manuacrit  de  lauteur. 

Daos  les  Atrlirrs  Ctitliiilit/nrs  la  dilTereuceest  prosque  incounnoiisurable.  Au  inoycn  do  oorrecteurs  blanchia  s»iu 
lebarnaiaet  dont  le  eoupd^oMltypographique  est  eanspitie  pour  lesfautes,  on  cximmouce  par  preparar  la copio d'un 
bout  a  1'autre  sana  en  excopter  uu  seul  mut.  On  lit  ensuiu  en  premiere  epreuveavee  lacopie  ainai  preparee.  On  lit 
eo  seeonde  >le  1.1  meme  maniere,  maiseo  collationnantavec  la  nremiere.  On  fsdt  la  mdme  chose  en  tieroe,  en  colla- 
tionnantavec  la  seoondo.  On  agit  do  n._me  en  quarto,  en  collatiounant  avec  latiarce.  Ou  renouvelie  la  ineii.e  ope- 
ration  eo  quiote,  en  collatiannant  avee  la  quarto.  Ces  eollationnements  ont  pour  but  do  voir  si  aneune  dea  futet 
tigu .il.-.-s  an  bureau  ]>u'  Hlf.  les  correoteurs,  sur  la  niarjje  iIl's  epreuves,  n'a  echappe  a  MM.  les  corrigeurs  sur  lo 
marbre  et  le  metal.  Apres  ces  cinq  lectures  entierea  conlrdloes  l'une  par  1'autro,  eten  doliors  de  la  preparation 
ci-dessus mantionnee,  vtent  nnerevision,  et  sonvent  il  en  vientdeuxootrois;  puis l'on cliehe.  L>-  oiioli.i^e  opere,  par 
consequent  la  purete  du  texte  se  trouvant  uinuohilisee,  on  fait,  aveo  la  copie,  uue  nouvelle  locture  dun  boutdel'4- 
prouve  a  1'autre,  011  se  livre  a  une  nouvolle  revision,  et  le   tiratre  n'arnv;  qu  apres  oes  inuoiiibraliles  pre oantious. 

Aussi  y  a-t-il  ii  Moutrouge  des  correcteurs  de  tuutes  les  nations  et  en  plus  graod  nouibrc  que  dans  vingt-einq 
impriniiiies  de  Paris  reunies!  Aussioncore,  laeorrection  y  roiite-t-ello  aiilant  que  lacompositimi,  taiiilisqu'ailleurs 
elle  ue  couta  qua  la  dixiome!  Auasi  eofin,  bien  que  1'aasertion  puisse  paraitre  lemeraire,  1'exacbtude  obtenue  par 
tant  ile  fraia  et  de  soins,  f.iit-ello  que  la  plupart  des  Bditions  tles  Atelirrs  Catholiijiirs  laissent  bien  loiu  derriere 
elles  celles  uiome  dos  celebres  Benedictins  Mabillon  et  Hootfaucon  et  des  oelobres  Jesuites  Petau  et  Sinuond.  Que 
l'ou  compare,  en  effet,  n'iinporte  quelles  feuilles  do  leurs  editions  avec  celles  dos  ndtres  qui  leur  corrospondent,  en 
groo  rointne  en  latin,  011  se  convainera  que  1'invraisemblable  est  une  realite. 

l)'aill>  urs,  ces  sjvants  eniineuts,  plus  prtoccupes  da  scns  des  textes  que  de  la  parlio  typographique  et  n'etant 
point  oorrecteurs  de  profession,  lisaient,  non  ce  que  portaient  les  epreuves,  mais  ce  qni  devait  s'y  trouver,  leur 
haute  intelligenco  suppleaut  au\  fautes  de  le.liti.ni.  I)o  plus  les  lieneiliotius,  comme  lesJesuites,  operaient  piesque 
touiours  sur  des  manusorits,  cause  porpetuelle  de  la  tuultiplicite  desfautos,  pendaut  que  les  Atrlirrs  Calhotiquet, 
dont  le  propre  est  surtout  de  ressuscitor  la  Tradition,  n'operent  le  plus  souveut  que  sur  les  imprimes. 

Le  It.  P.  Ue  Btifh,  Jesuite  Bollandiste  de  Bruxelles,  nous  eorivait,  il  y  a  qu  ilque  teaips,  navoir  pu  trouver  en 
dix-huit  moiad'dtade,  une  seule  faute  dansnotre  Patroloqie  latine.  M.  Ddiizingor,  professeur  deTheologie  a  l'Uoi- 
versii.-  il-  Wunbourg,  et  H.  Keissmann,  Vicaire  (ieneral  de  la  lueino  ville,  uous  mandaient,  a  la  datodu  lyjuillel, 
o'avoir  pu  egalement  surprendrt  ime  seule  faulr,  soit  dans  le  latin  soit  dans  le  grec  de  notre  double  Patrologie. 
Enliu,  ie  savint  P.  Pitra,  Benediotin  dc  Solesuie,  et  M.  Bonetty,  directeur  des  Aiuuilrs  <lr  philosophie  rlirrtirniir. 
iuis  a'u  d.Mi  do  nous  convaincre d'une  seuie  errour  typograpliiquo,  ont  ele  foroes  d'avouer  quenous  u'a\  ions  pas  irop 
presume  de  notre  parlaite  >-orreotion.  Dans  leGlergese  trouvent  de  bons  latuusteset  de  bons  bellenistes,  et,  ce  qui 
est  plns  rare,  des  hommes  tres  positifs  et  tres  pratiques,  eh  bien!  s.uis  leur  promeltons  une  priine  dc  ia  centuues 
par  c.haque  faute  qu'ils  deoouvriront  dans  n'iiiip.>rte  lequel  de  nos  volumes,  surtout  dans  les  grees. 

M.il-re  ce  qui  precede.  I  Editeur  dea  Cmtrs  eompletS,  scntaut  de  plus  en  plus  1'importance  et  iiieinc  la    ii.ocssite 


dune  oorrection  parfaite  pour  qu'un  ouvrage  soit  verilablement  utile  et  estunable,  se  livrc  depuis  plus  d'un  au,  el 
est  rosolu  de  se  livivr  jusqua  la  lin  a  une  operation  longue,  penible  et  ooiiteuse,  savoir,  la  revision  eutiere  et 
universelle  do  ses  innombrahlcs  clicMs.  Aiusi  ohaoun  ile  ses  volumes,  au  fur  et  a  meSUN  qu'il  lcs  remet  sous  pv- 
est  corrige  mot  pour  mol  d'un  bout  k  1'autre.  Quarante  hoinmcs  y  sont  ou  y  seront  ocoupes  pemlaut  10  ans,  etuue 
somme  qui  ne  saurait  etre  moiudre  d'tiu  demi  inillion  de  fraoca  esl  eonaacrea  a  cet  importaut  eontrdle.  Do  rotte 
maniere,  lea  Publioations  desAfeMert  Catholiqars,  qui  deja  se  distinguaient  entre  toules  par  la  superiorite  de  leur 
correctiou,  n'auront  de  rivales,  sous  ce  rapport,  dans  aucue  temps  ui  dana  ancuo  pays;  ear  quel  ost  1'eatteur  qui 
pourrait  et  voudrait  se  livrer  APKES  GOOP  a  des  travaux  si  giganlesquos  et  d  1111  prix  si  exorbilant  ?  II  faut 
oerles  itre  bien  penetre  d'une  vocation  divine  a  oet  ellet,  pour  ne  reculer  111  devaot  lapeiaa  111  devant  la  dcpense, 
surtout  lorsque  1'Kurope  savante  proclame  que  jainais  volunies  n'.>nt  oto  edites  avec  lanl  d'exaelitude  que  oeux  de 
1  -  Bibliothique  univertelle  iu  Clerqi  Le  present  volurae  est  du  nombre  de  ceux  toms  «,  el  tona  ceux  qui  le  terenl 
'avenir  porteront  o.-tte  note.  Kn  oonsequence,  nour  juger  los  productions  dea  Atrlirrs  Catholiques  soua  It  rapporl 
la  correction,  il  ne  faudra  prendro  que  ceux  qui  porteront  en  tete  1'avia  ici  ii  .-      N  -  ia  ne  recouoaissona 

tion  et  oelles  qui  suivrout  sur  noa  planches  de  mital  amsi  corrigest.  t>n  croyait  autrefoisque  la  storeotypie 


.IWII3     U1UII3      1«       '  ■.->_#.-       >-u_-       .-  —  .«.-»      |-— -       ..-- -  ,  . 

obrtnler  l»s  gra  in  Italie,  enAllemagne.  en  Helirique  et  eu  Iranoo.par  les  (.  mons  areesde  Home, 

leCerdil  deNa  i«de  Parme,  [' EncyclopMie  religieute  de  Munich  lo  recueil  des  Jeelarauoiis  Jrs 

rites  de  Bruxell  .  le  Suarei  et  le  Spicil  ge  de  Paria.  Jutqu'ioi,  'avail  su  riimprimM  >iue  des 

ouvraa  s  de  c  m  in  l'.  0C1  s'engloutitseat  lea  io-folio,  fanaieut  peur,  el  011  n'osait  \  toueher,  par 

, .,  »inte  .1..  te  m  ea  sans  fond  et  saoa  rivea  .  maja  on  a  lini  p  1   se  risquer  1  noua  imiler.  Bien  plus, 

aoua  notre irapu  lurs se  preparentau  Bullaire  universel,  aux  UAisions  de  touteslea                    »os, 

1   111    Biograph  <■<■  generale,  eic.  Malheoreusemeot,  la  plupart  ,le>  editions  deje  faltea  >.u   , 

1  ,,,i    ,,,„t  >.ni>  elleaaont  amneexaotitude;  laeorreotiooaemble  en  avoireie  faiie  1 

aoit  qu'on  n'en  gravito,  ^>it  qa'on  ail  reeuK  devanl  les  frais;  maia  patwneel  una  reproduoUon 

r,,nr,  i,.   sur-ir.  qu   i  la  liiiiu.ie  dea  tCOlei  qul  se  sont   fules  i-l  .[Ui   ta  ferOOl  enooie. 


SMCULUM  VIII.  ANNUS  730. 


VENERABILIS  BEDM, 

ANGLO-SAXONIS   PRESBYTERI, 

OPERA  OMNIA, 

EX  TRIBUS  PR.ECIPUIS  EDITIONIBOS  INTER  SE  COLLATIS, 


COLONIENSI,  DUABUSQUE  IN  ANGLIA,  STUDIO  DOCTISSIMORUM  VIRORUM 

SMITH  ET  GILES, 

NON  SINE  INGENTI  LITTERATORUM  PLAUSU  IN  LUCE.M  VULGATIS, 


NOVISSIME    AD    PR.ELUM    REVOCATA,    MELIORI   ORDINE   DIGESTA,    VARIIS  MONUMENTIS   AUCTA,    ET, 
QUOD  MAXIMUM    EST,     IN.NUMERIS,    QUIBUS    SCATEBANT,  MENDIS  DILIGENTER  EXPURGATA  ; 


ACCURANTE  ET  DENUO  RECOGNOSCEXTE  J.-P.  MIGNE, 

Bibliothccic  Clori  universa», 

SITE 

CURSUUM  COMPLETORUM  IN  SINGULOS  SCIENTI.S  ECCLESIASTIC.-E  RAMOS  EDITORE. 


TOMUS  PRIMUS. 


VENEUNT  6  VOLUMINA  42  FRANCIS  GALLICIS. 

PAHISIIS 

APUD  J.-P.  MIGNE  ET  GARNIEH  FRATHES  EDITORES,  SUGGESSORES 
IN  VIA  DICTA:  A  YENUB  DU  UAINE.  208. 

1904 


SJECULUM  Vlll.   ANNUS  730. 


ELENCIIUS 


OPERUM  QU/E  IN  HOC  TOMO  XC  CONTINENTUR 


YENEKAWLIS   BEDA. 


VenerabilU  Bedtt  Elagttm  hisioricum,  uuctore 

II.    MllllLI-OMO.  col.         B 

Vila    lledtr      Yenerabiiis.     tiuclore    CUTHBKHTO, 

Ifltius  Hscipulo,  scu  uiiti  t/tii   strcitlo  xi  ci.tit.        35 
Ejtixilem  Yitu,  auciorc  anonymo.  53 

Commentariut  de  Venerabili  Beda,  teu,  de  ejut 
irtutc.  Yita  u  TurgotO  collecta,  eultu  sacro ; 
aiilitjuoriim  ei  attestaiitium  seiitcntitc.  53 

Ditquisitio  tic  Ycn.  Bedee  et  Flori  diaconi  Lug 
duuensis  Commentariis  in  1'aulum  ex  dietU 
S.  Autjustiai.  67 

Fahricii  Notitia  in  Ven.  lledam.  101 

Teslimonia  Yeterum  de  eoilcm.  113 

Paks  piuma.  —  OPERA  DIDASCALICA. 


Sectio  I.  —  Gfmina. 

De  Ortographia  liber. 

De  Arte  metrica. 

De  Schematis  et  Tropis  sacnr  scriptur.-e. 

De  Natura  rerum. 

De  Temporibus. 

De  ratione  Temporum. 

De  ratione  Computi. 

De  celebratioae  Paseh.T. 

De  oidinatione  feriarum  Pasclialium. 

De  Tonitruis. 

Sectio  II.  —  Dibia  et  Spbria. 

Cuuabula    Grammatica?   artis  Donati  a  Bcda  re- 
situta. 

De  octo  partibus  Oralionis. 

De  Arithmeticis  numeris. 

De  Computo  dialogus. 

De  divisionibus  Temporum. 


123 

m 

175 
181 

277 

i93 
579 
599 
607 
609 


613 
631 
611 
643 

633 


De  Arithmcticis  propositionibus.  665 

De  ratione  Oilculi.  677 

De  Numerorom  divisione.  681 
l)c  I.uipiela    per    gestum    digitorum,   et   tempo- 

iu ii!  ratiune.  683 

De  rationo  Undarum.  699 

De  argumentis  Lunffi.  701 

Ephemeris.  727 

Do  Embolismorum  ratioue  compulus.  187 

Decemnovennales  Circuli.  S9S 

Mun.li  ccerestis  terrestrisque  Constitutio.  881 

Musica  thcorica.  909 

Musica  practica.  919 

De  Circtilis  SphffiTSB  el  Polo.  937 

De  Planetarum  et  Signorum  rationo.  941 

Pronostica  Temporum.  951 

De  niensura  Horologii.  951 

De  Aslrolabio.  955 

De  Nativitate  infantium.  959 

De  Phlebolomia.  ;i39 

I)e  septem  mundi  Miraculis.  961 

De  Divinatione  mortis  et  vitje.  ;iii3 

Sententiae,   sive  Axiomata   philosophica   ex  Ari- 

stolele  et    aliis  collecta.  H63 

I.  —  Ex  Aristotele.  965 

II.  —  Ex  Cicorone.  1053 
Provcrbiorum  liber.  1089 
De  Substantiis.  U13 
Elemenlorum  Philogophia»  libri  quatuor.  1127 
Sibylliiionuu  verborum  interpretatio.  1181 
Ilisperica  famina,   sive  Latinitatis   inusitata'  vel 

groansE  Opusculum.  1185 

Index  Reium.  1195 


Clichy.  —  Ei  typi»  PAUL  DUPONT,  12,  vio  .lirla  Uac-dAeniere».  —  109  0.1904. 


AD  OPERA 

VENERABILIS  BEDiE, 

\NGL0-SAX0N1S  PRESBYTEEI , 

PROLEGOMENA. 


VEN.  BEDiE  ELOGIUM  HISTORICUM, 

AUCTORE  D.  MABILLONIO. 


(Rx  Aciis  SS.  Knned.  t.  III.) 


I.  BeUe  ortns,  lempus  discussum ,  monustica  pn.fes<in. 

1.  Vencrahilis  Beda,  Eccte&NB  Anglicame  lumen, 
in  extrema  naius  oibis  auguio,  ioqnit  Willelmus 
Malmesburia:  monarhus.  lil).  i  de  Rcgib.  Angl i  , 
rap.  3,  doclrin<K  COrntcc  tena,<  omr.et  perstriniit. 
Nam  btitannia,  qnm  a  quibusdam  alter  oibis  oppcl- 
tnltir,  qtiod  Oceano  iiUcrjiisa  mn  mitlttt  cosmoqraphit 
ccmpzrta  est,  liabet  tu  remolissiina  sui  ptogu  iocttm 
nntivilalis  et  editcalioitis  ejttt,  Scotiw  propinquum.  h 
locuS  perlinebat  ad  Nortbanimbroruui  regnuni,  quoil 
cntbitu  sun  Doiros  seu  Eboracenses,  ct  Bernicios 
id  esi  Scoltos  bo.liernos,  Tina  fiuvio  ab  invicem  dis- 
cicios  compleelebalur.  Fere  ad  ipsum  Tinae  ostium 
vicus  Cirtwui  dictus,  vernacule  iaroto  cemilur,  ve- 
nerabilis  BeJa;  naiale  solum.  lstic  lucis  nsuram  ac- 
e^pit  parentibus  ignotis,  eo  lempore  quo  Egfridus 
Noiihninlnis  imperabat.  De  anno  iniuirendum. 

'i.  In  Vita  prvcmissa  Beda  nams  dicitur  anno  in- 
tfflrwilionis  doiiiiiihaj  sexcentesimo  septuagesimo  sep- 
tivw.  At  bic  calcu'us  slare  non  potest.  Quippe  Bcda 
Historiam  gentis  su;e  libris  quinque  couiposilam  ab- 
sotvil  anno  dominica;  incarnutionis  nccxxil,  signato 
in  (ine  libri  v.  Ipsomel  aimo  Epilomen  suam  absol- 
vil,  uti  adverlinius  in  noslro  exeinplari  nis.,  in  quo 
desinil  Epilotne  in  anniim  bccxxxi  bis  vorbis  :  <1iiiio 
PCCXXXl  Berrlvuld  arcliiepiscopu*  obiil.  Lodem  auno 
Taivini  coitsecrnlus  arcliiepkcopus  nonus  borverntn- 
sis  Eecledas,  Kditbatdo  re,;e  Merciontm  qttintum  de- 
ciiTitim  cigente  atrnnm  imperii.  Iltvc  de  itislori.i  eccle- 
siastica,  elc,  ila  ut  ea  qint  in  libri»  ediiis  teguutiii' 
<!e  rebns  per  annos  posleriores  gcslis,  subdililia  con- 
semla  sint.  Eodem  proinde  anno  dccxsxi  Hi  loriain 
suani  ei  Epi  omen  ab>olvil  Beda.  Porro  Epilumon 
absolvit  anno  aitalis  suct  quiitquagesimo  nouo.  Sic 
oniin  pauln  posl  prxdicla  seribit  :  K.r  tempore  accc- 
pli  prcsbuteroltis  ntqnc  od  nnmim  crlatis  mew  i.\\, 
ho:c  in  Scriptttram  sonrtc.m  mev  mcortunmte  necessi- 
PaTROI.    XC. 


\  lati  ex  opusculis  renerubitium  Patrnm  brcvitei  adno- 
tare  .  .  .  cttravi.  Quod  si  ab  anno  nccxxxi  retrogn- 
<1o  cakulo  iiumeres  novein  ct  quinquagiuU  aunus 
aetatis,  Bcdx  ortum  auno  nn.xxiu  slatuendum  essu 
inleliiges. 

3.  Kutut.  inquit  Bod.i,  in  territorio  monaslcrii  bca- 
torum  aposlolontm  relri  et  Patili  quod  est  ad  Wiri- 
mudr.  el  iu  Cirvnm,  cum  estem  annortun  teptci4),  cvra 
propiuqtiorum  dntus  sum  educandtis  reverendissimo 
abbnti  Bencdiclo  ae  deiude  Ceolfrido  :  cuncltimque  ex 
eo  temput  titie  in  ejittttem  monasterii  liubitnlione  per- 
agens,  otc.  Utrumque  mnoasieriuui  x  lificavii  Heno- 
ilictus  seu  Biscopus ,  Wircmuilunse  quidem  onno 
icclxxiv,  indidioite  II,  aiwo  IV  imperii  Kgfiidi  regit 
tid  ostittm  flttmiitis  Wirt,  lestc  Beda  in  libro  i  de  Vil.i 

0  S.  Biscopi,  sa;culo  n,  adannum  090,  nndc  Wiromu- 
thense  diclum  (nam  mouth  Anglis  usliiim  signiliratj, 
Uirwense  autem  anno  circa  dclxxx,  siquidom  ee.-ie- 
sia  S.  Poii/i  Cirwcnsis  anno  xv  Egfridi  regis,  Lcot- 
fridi  abbutis  ejusdem  ccctesia  eon.titoris  anno  iv  dc- 
dicata  e$t ,  prout  cndcm  loci  adnolavimu*.  Ex  his 
conjiciinus.  Bedain  non  in  Girwensi,  scd  in  Wire- 
inuthensi  monasterio  Iradiium  fuisse  Riscopo  :  lam 
eisi  postea  apud  Girvuin  cum  Ceolfridu  niansit,  ibi- 
dciuque  diem  supreiuum  cxplevil.  El  certe  i:na  erat 
ntriusque  loci  pax  et  concordia,  eadem  perpetua  fami- 
liorilas  el  grutia,  inquil  Be.la  in  eodem  libro  :  adco 
ut  unum  monasleriiiiii  tuin  propter  locorum  vici- 
niaii),  lum  maxime  <>b  unum  idcmque  regimen,  mu- 
luumque  mouacb  rum  cnnscnsuiii  et  coinniercium 

C  pas-iin  ab  ipso  dicalur.  Rogulam  S.  Benedicti  in 
ulroque  illo  rcenobio  a  priinordiis  viguisso  mauireste 
doinonstrntiim  est  in  Obscrvatiouibus  ad  Biscojii 
Vilam  ex  ipsius  Bcd»  verbis,  quo  auctore  discimus 
Biscopum  morti  pruximum  diseipulis  suis  pncce- 
pisse,  ut  juxla  regutam  magni  quondam  ubbatis  Be- 
nedicti  el  juxta  privilegii  suidecreta  dignuni  sncces- 
sorem  eligercnt:  quod   ctiam  Coolfridus  abbas  regi- 

1 


n 


AD  OPF.RA  VEN.  BED/G  PKOl.F.f.OMKNA. 


12 


men  ahdicaMrus-   momifrlt.  Kl  Altwinus  in  e pistola  A  Scriplurx  iacr»'   inlerprelalionem  conffrebal.  Iltie 


viglllai  nna,  liuc  lucubrailomi  ilirigrh.it,  quo  pos- 
sei  ve.l  ni  sini,  vi-l  in  diiclpuloram  anlmii  tam 
sanctum  et  laudabile  siiniium  promovere.  In  liliro 
de  Aite  metrica  lic  Cnthbertum  diiclpulum  suum 
aflator  In  Bne :  Hatc  tibi,  ttuUiubu  (M  et  eenhviut 
Cutberle,  dilujenter  e.c  unriquornm  opuiculii  icripto- 
rttm  excerpere  citravi;  et  qittv  spariim  rcperta  diu- 
ciito  laborc  cotlrgeram,  tibi  collecta  obtuti ;  itt  quem- 
ndmodum  in  dwinis  titUris  statutitque  ecctesiasticis 
imburre  studiti  ,  iUi  etiam  mclricu  arle,  qutr  dixinit 
non  al  incognila  lihit,  le  solcrler  instruerem.  Cui 
etiiim  de  [igttrii  vel  modis  locutionum  qiKF  a  Grwcis 
schemula  vel  Iropi  dicunlur,  parmm  subjicere  U- 
bellum  non  incongrvum  chtxi  ;  tuamque  dilectionem 
n.Esei«itia,siMdiamuuue  Scripturarum ,  praJMptorei.  naearitu   eioro  ,  ui  lectioni  operam  impendas  iltarum 

muxime    tilUrnrum ,     in    quibus    nos    ritam  hahtre 


4ft  WlroMM  rt  GirwentM  menachoa  eihortanSj  ut 

rcgulorii  uili!  IMOTMIUOMWl  a  llencdicto  el  Ceolfrido 
itarutitm  Jilii/.nt/isimc  custoilirent ,  addil:  ftegula 
S.  Vttnedicli  in  eonventu  frntrtim  propria  eiponnltir 
riiujua,  utintelliji  possil  ab  omnibus.  Ctim  crgoBe- 
du  mjkIMm,  ut  i|>se  ait,  rito  nwe  hmrpai  laj  alteruiro 
monastcrio  ptKgtrit,  eum  Benodictinii  paruuwe  in- 
slitutis  liifteiari  neioo  pntest.  Quamobrem  vero  pas- 
Sim  presbytcr,  non  monintmi  appellelur ,  diccnius 
Inierius,  quanquam  s.  BoniAueini  martyr  in  epist.  B 
jii  Htiftliertum  abhalem  Wiremulliensem,  titiquade 
opttfcitt.s  tttgncUiinu  iincslignloris  Sciipturnntm  Be- 
d<r  monaclii  poslulal. 


4.  Quid  rei  egeril  Betla  in  monaslerio  suo,  nohis 
aperit  in  Ep tome  su.i  liis  verhis:  Cunclnin  ex  eo 
tempus  vi  (T  i'i  tjutdem  monaslerii  hr.bilalione  per- 
egcns,  otmtetn  m-Mi/uniris  Scripturis  oyerum  dedi : 
ntqtte  inter  obsenur.tias  disciplinw  regutnris  ct  quo- 
Odianam  cnntandi  in  ccetesia  curam,  sempcr  aul  dis- 
ccre,  attt  doccre,  aui  sctibere  dulce  linbui.  Summa 
«rgo  hxc  vitcipsius  foir,  ineditalio  eisiinlium  Scrip- 
turarum,  cui  laiiuint  impendebat  tfinporis  discendo, 
docetido  cl  scribendo,  quaiitum  sihi  postdiscipliva; 
ftsgularis  et  officiorttm  divinorum  pensttm  supereral. 
Quo  magis  mir.indum  e«t,  hominem  lantuin  lol  re- 
bus  impedilum,   nec  posthabuisse  status  sui  oflicia, 


credimus  sempiternam.  Kt  in  libro  de  Schematis 
Seriplura;  :  Scd  ut  cognoscas,  dilectittime  /Sii,  co~ 
guosfitnt  item  omnes  qtii  hazc  legere  voluerint,  quod 
sancia  Scriptira  c&teri*  omnibiis  scripluris,  non  to- 
ium  aucloritate,  nuia  divina  ,  vet  utilitate,  quia  aJ 
oitnm  iltttit  aHernam ;  icd  et  antiquitate  el  ipsn  pree- 
eminet  positione  dicendi  :  idco  placuit  mihi  coltectis 
de  ipsa  rxemplis  oilenutere,  quia  iiibil  httjusmodi 
schemalHm  sice  troporitm  valeant  praitendere  ntlis 
SKCitlis  etoquenliit  magislri  quod  non  in  ilio  pra;ces- 
serit.  Neque  res  qttaiitumlibul  minutissimas,  si  mo- 
do  ad  sacrse  Scripturtc  iiiielligeniiain  conducere  po- 


lerant,  insuper  habehal.  Hiitc  est  quod  libellum  de 
«  quibus  facile  eximi  potuisset;  nec  tamcn  mmus  ^,  jndigitalionet  seu  je  ratione  numerandi  per  digiios 
a  futnrois  vitis  aut  tlidicisse,  aut  sc. ipsisse.    Bedit  ni|  N        enim^  j 


mciiar/iMS  fni!,  inquir  Gaufridus  Bottsstirdus,  per  dies 
tl  noctes  etim [ratribus  suis  jugi  psalientio  imigitans; 
tic  retuti  nihit  oraret,  studiis  litterarum  scmyer  incunt- 
bens-  Eytt  mlmn  si  considercs,  niltil  ipsnm  litleris  iu- 
dulsisse:  si  studia,  iiiliit  orutioni  impcudisse  judieabis. 
Ii.i  il!e  in  cpislola  ad  Petruin  Securibilem  de  erfitione 
Commentarii  in  Atiosioluni  a  Beda  exAuguslini  ope- 
ribtis  deflorati.  Utinain  eliam  pia  luce  mcnlis  agiu- 
lio  ad  multos  derivelur  Bedse  cxemplo !  cui  posi 
moiiastira  exercilia  id  solum  cordi  fuit,  nicililan 
Scripturas,  discere,  docere  et  sc.ribere.  Qnatiquam 
uiriusque  istius  cosnobii  monachi  non  solis  auiuii 
acliouiboa  cxcrcebantur,  siquidem  Uiscopus  abbas, 


posmi.  neque  enim,  inqu  t,  eeniemneHda  pani- 
que  pendenda  est  regtila,  rujas  omnes  pene  ncrats- 
posiiores  Scripture  hjii  minut  quam  litlerarum  fi^- 
ras  monstrantttr  amptexi.' 

C.  Plures  habtiit  praeceptores  Beda,  in  his  Trum- 
hcrhliim  mor.achiini.Ceaddac  LiccidfeldensU  episcopi 
discipulum,  quetn  unum  fuisse  de  iis  qui  te  iu  Scrip- 
titris  erudiebant,  fateiur  Iteda  in  Historix  lib.  iv, 
cap.  3.  Suni  qui  eum  Joannis  dc  Beverlaeo  episco- 
pi  Haguslaldensis  disfipulum  aiuiil,  rccUus  Joannis- 
arehieantoria  Romani  fuisse  dixeris.  Nim  Biscopus, 
testaiue  Beda  tum  in  Hist.  lib.  iv,  cap.  18,  tum  in 
ipsius  Biscopi  Yita,  ordinem  cantandi,  psallendi,  at- 
tpie  i*   ecclesia.  ministrandi  juxta  morem    Romame 


lesleBcda  in  ipsius  Viia,  [ratrmn  simitlimus  aliorum,  ^  ilntiUi,;onis  tuo  mouasterio  contradidU,  pottutato  »i- 

deitcet  atqtie  acecpto  ab  Agalhone  papa,  archictmlorc 
ecclesia'  Tt.aposloli  Pelri  el  abbale monnslerii  H.  Mnr- 
tini  Joanne,  quem  tui  fnturum  maaiirrum  monuiterii 
ft-ifOAJriai  ,  Ki':»niiHm  Anglis  ■jdducerrt.  Qui  illo 
pervenieiit,  itflii  tolum  fiva  voce  ipta-  Rmm  litajtit 
ftxteiittttua  ducentibus  truditiit,  tei  et  non  pauea 
etiiim  iitterts  mandata  rctiquit,  <J"<r  haclcnus  in  ejut- 
dem  monasterii  bibtiothecu  mcmoiitr  qratia  leivmttur. 
Nef  dnbium  quin  aliquns  audteril  pr.rcfptores  ex 
dis.  ipulis  Theodori  ct  C.aiitnarif  nsis  epiMOpl  f  I  Ha- 
driani  abbalis,  qui,  titterii  tmiis  iiinMl  rt  nrculuri- 
bus  abimdaiUc  ambo  iuslrueti  rinfrrfa»  diti-ifuto- 
rimi  OttfrM    OflMlta   ««litlJiis  MO*MI*  fumina  irri- 

peiufii  ronrai  Mwfiaw  MiawaMail .'  irt  Miwium  «•*• 


vcntitare  rnni  eil  et  triturare,  ovet  vitttlasque  mulgere, 
in  pistrino,  rn  horlo,  in  cOijui««,  M  cunclis  monutterii 
operibttt  jocundttt  et  obe.diens  gaudebal  exerceri.  Kl 
Beda  ipse  lametsi  fortasse  exieiioribns  ofliciis  mi- 
nus  occupalus,  tanien  aiitauuensis  et  exscriploris 
laborcm  non  defugiebat  ut  inferius  videbintiis 
uum.  8. 

5.  Nullnm  luil  arlis  aut  disciplina;  genus,  in  quo 
vir  discendi  avidtis  iiou  fuf rit  diligentissime  versa- 
lus  :  in  riijtts  ici  stitisiiliuttt  praUer  Latioam,  etiain 
Gracam  lingoim  comparaverat.  Qood  qnidem  mt 
ruin  est  iu  hooitne  privato,  et  iu  exiremis  fere  Bri- 
laiini.u  receiaibui  iulra  iuonaslfiii  paneles  consi- 
siente.  Omnem  vcro  ^iudiormu  suortim  raiioncm  in 


U  VEN,  HK!)*  KLOOIUM  HISTOPJCTM  A  MABILLONIO  SCRIPTUM.  14 

triece  artk,  asironomica:  et  arilameticcr.  ccelesiatttCOB  /\nexn  reprehr.nsioneiu  studti  veternm  nevn  ccndcre  pu- 


dizciplinani  intrr  sucrorum  apicum  vctumtna  sms  au- 
dituribus  tontraderent,  inquit  Beda  in  Hist.  lib.  IV, 
cap.  8. 

U(.  Orditisiio,  dtofnna,  rererentia  erga  Pnres 
7.  Decime  «<ne  »if7e  me<v  anno,  inourt  Beda  in 
Kniloine,  liiacenamm  ,  triwsiiHO  gradum  presbylerq- 
liit,  ujrutnque  per  ministerimn  reverendiss  mi  episcopi 
lounnis..  jnitnte  Ceoifrido  abbale  SMtce-pi,  !s  esl  Joan- 
nes  Hagustaldensis  primuin  cpiscopus  faclus  cireiter 
ajinum  DCX*f.vu,  pritieipio  regni  Aldjridi  Nurthanim- 
brorura  regis,  testc  Beda  lib.  v,  »ap.  2,  deinde  vero 
archiepiseopus  Kboracensis  posi  Bosani  amio  circa 
rcciv  mortiiuru.  Porro  tnans-tt  in  episcopaiu,  ail  Be- 
da,  lib.  v,  cap.  fi,  flrrnis  irigmta  tribus ;  posiea  orJi- 


tnretur  ;  objectioni  Acca  i'a<;it  saiis,  Mibditque  :  Volii 
ehim,  completo  a  te per  Dei  aitxiiiu.m  opere  quod  po- 
itu.1),  hanc  simiil  epistolvm  m  capitc  preeponi,  te  non 
ob  aliam  quam  condescentionis  frnterncc  gratiam  iit 
Lucam  seribere  rogatum  :  ul  qui  cb  tcneritudinem  ijc- 
ovnri  subUmia  vel  difjictlia  capere  neqiteunt,  h/rcsim 
plieiori  stijln  exposita  fticilitts  apprehendo.nl.  Et  posl 
pauca  :  Credo  eliam  tuo  viyilnntissiiuo  sludio,  qui  in 
lege  Dei  tneditanda  dies  noctesque  ducis  penigilet, 
r.onnullis  in  locis  qntv  nb  eis  \Fntnbvs)  utternAssa 
sunl,  qitid  sentiri  debeat,  Aiulor  lur.is  aperiet.  Jus- 
tum  namqua  salis  est,  el  supemtf  pktaiis  alquc  aqe.i- 
uatis  moderemini  conveniens,  ul  qui  negUctis  ad  in 
tegrum  mundi  negoltis  cciernnin  wruntqu.e  sapientix 


nttla  in  episcopntum  Eboracensii   Ecclesise  Willrido  B  lumen  indefetta  mente  perseqtteris  ;  el  kic  fructum 


presbytero  suo  secessit  ad  monnsteritm  a  se  condi- 
tuin  in  silva  Deirorum  ;  murtutis  ilermim  anno  ivcar- 
xationis  dominicte  dcc\>u,  quo  anno  de  ipso  cgiinus. 
Annur»  quo  Bcda  diaconus  iniiialus  est,  illigamus 
a>r*  Cjiristiana?  anno  ucsei.  Piesbyteratus  rjradum 
aiieplus  est  anno  bccii,  quo  Joannes  adbuc  pra>eral 
sedi  H«igiisialdensi ,  ad  quam  monitsteria  Wlremu. 
thense  et  Girwonsetum  pertinuisse  videntur,  antc- 
quani  episcopatus  Buneluiensis  cntctus  esset.  N»m 
prater  Beda;  ordinationem  a  Joanne  Haguslajdensi 
episcopo  factam,  id  susdel  auctoritas  Accae  episcopi 
in  ipsum  Bedain,  quj  hortante  et  compellente  Acea 
complures  liicubrfttiones  suas  ags;ressus  est.  Acca 
vero  cathednti   Hagustaldensi  pra?fuit  post  Wilfri- 


intelligenlia:  purioris  essequaris,  et  :n  fuluro  iptttm, 
in  quo  sunt  oinnes  Ihesanri  snpierilia'  et  scientiai  abi- 
conditi,  Ftegem  in  decore  tuo  nwndo  corde  ccmiem- 
pleris.  At  quia  h%e  in  Bcde  houorem  magniGcentius 
(uti  ipse  sentiebal)  dicta  csse  vinebanlur ;  humil: 
epistola  respondet  in  hunc  modum  :  Domino  bealis- 
simo  cl  nimium  desiderantissimo  Acctr  epircopo  Beda 
humilis  presbyter  in  Domino  ceterno  sahttem.  Hire 
vere  est  et  vera  mire  doctoris  egregri  tcnientia,  qvia. 
charitas  omnia  credil,  omnia  speral.  Datis  nantqm 
ad  me  epistolis.  ut  nliqua  libi  scribam  royarc  tedi- 
eis  .'  et  inter  rogandvm,  needumque  mete  contensionis 
acccpto  retponso,  qucesitit  adhitc  opuscutis  quasi  jam 
acquisilis  ec  perfecle.  contummatis,  prafationis  signa- 


duni  anno  nccix  defunctum,  ut  suptvius  ad  eumdem  C  culum  condis.  Nondum  fundamine  jacto,  non   ttltata 


annum  vidimus.  Mirum  fni-sari  aliquibus  videalur, 
qtiod  Beda  anno  actatis  suse  xn  nrdinatus  sit  dia- 
conus .  cum  canones  annnm  viiesimum  quintum 
prascribant.  Verum  nonnunquam  ob  sanctimoniam 
ordinandorum  dispensabant  cpiscopi,  uti  in  SS.  Ger- 
mann  Parisiacx  urhis  episcopo,  Sequano,  a.liisqvc 
advertere  licet. 

8.  Ex  tempore  accepti  presbyteratvs,  pergil  Bcda 
in  Epitome,  usque  ad  anmm  cetatis  nieat  quinquagc- 
simum  nomim  ticec  in  Scripluram  sqcram  mem  mco- 
rumqut  necessitali  ex  epUscuHs  breeiter  adnctafe,  ti- 
ve  etiam  ad  formatn  sensut  et  interprctalionis  eoru.m 
superadjirere  cvravi.  Hinc  intelligioius,  Bedam  non 
ante  annum  3?laiis  tricesimum  libris  scribendis  de- 


saltem  materia,  ipse  quasi  eompleto  jam  tanli  taborit 
edificio,  claves  quibvt  introitut  muniatur  dirigis,  \U 
puient  non  eilo  subire  opus,  quod  eitu  subeundum, 
citius  expUndum  fides  amica  pratvmai.  Et  post 
versum  :  Vnde  et  ego  mox  lectis  tute  duleistimte 
sanelitatit  paginulis,  injvncli  me  cperls  tabori  svppo- 
sui  :  tn  quo  (ut  inuumera  monastica;  tertitutis  re- 
tinacula  prarteream)  ipte  mi/ii  diclator,  timul  notarius 
et  librarius  existerem.  Qua  in  re  miranda  sane 
tanti  viri  modestia  ,  qni  tantis  rebus  dignus  et  tam 
arduis  occupatus  studiis,  scripturis  amattuensis  ope- 
ram  non  subterfugrt,  nec  innumera  monastua?  servi- 
tutis  retinacnto.  Pergit  ipse  in  eadem  epistola: 
Notmalla  etinm  q~am  (vl  verbit  tuw  sanctitalis  loquar) 


disse  operam.    Qua.  in   rc  Accam    Haguslaldensem  D  mihi  Aitcler  lucis  aperuit,  proprii  svdoris  mdicia,  ubi 


episcopum  prwoipue  bortatorem  et  ineitatorem  ha- 
buit,  eujus  «xstal  epislofa  Beda:  inscripta  antc  ip- 
sius  Bedaj  commentaria  in  Evangclium  Luca:  hoc  ex- 
Ortiio  :  Revire.ndissimo  in  C.hriHo  fralri  el  contacer- 
doti  Redo;  prcs&yterc  Acca  perpttaam  in  Domino  seht- 
tem.  Stepe  quidem  lua-  sanctoe  fralernitali  et  •  bsens 
scribendo,  el  cotloquendo  pratent  stiggessi.utpost  cx- 
positionem  Artuum  qpestotevum,  inEvangeliitm  qiio- 
que  Lucce  scribere  digneris.  Quod  ipse  hatfenvs  vere- 
rujtdu  exaisatiene  differre  quam  fatere  matuisti,  at  • 
tssta^.do  te  dutis  maxime  ob  causas  e  tentando  hoc 
opere  deterriXum  :  quia  videlkct  et  ipsum  opus  ar- 
duum,  eta  sanctissimoac  doctissimo  anlisttte  Ambrosio 
silpiccsccupatum.  Bt  quiaBcda  reponebat  timere  «, 


opporlumtm  videbalur,  adnexui,  qui  in  legis  divince 
mcditatione,  etsi  non  (u!  ipse  srripsisti)  dies  nocles- 
quc  pervigiles  ducerc  siiff.cio.  non  parum  tamen  studii 
n;e  in  Stripluris  impendisse  non  dubito.  Eodem  Acca 
auotore  scripsit  Beda  duos  cominentariorum  libros 
in  Hexaemernn,  tum  etiamlibros  sex  in  Samnelem, 
tum  expo6itionem  in  Esram,  e.x  quibus  pra  fatio  in 
Hexaemeron,  non  abbati  Acctr,  ut  in  ediiis  libris,  sed 
antistili  Acca  inscrihi  debent,  ut  pneferunt  mss. 
Codices,  in  quibus  Acca  seu  Accan  sine  flexione 
quotunque  casu  exprinntur. 

9.  In  omnibus  vero  lucubraliombus  suis  Beda 
doctrinae  SS.  Patrum  addictissimns  fuit,  ita  ut  non 
tarn  nnva  opera  cudisse,  quam  cx  ipsorum  raons;- 


(5 


AD  OI'l  HA   VKN.  HElHi  l>KOI.£f,OMI.NA. 


1« 


mcntis  1'olK't tana i  excerpataM  vlrleaUtr,  Sic  oonv  A  iumuuk  tlrca  h«»  rjn»  benefieHi  pertolvcre,  qni  in 


nwilirii  i»  IfcntomcroB  na  Pnfraai  Kusitii,  Kusta- 
thit,  Ambiotii  tt  Attijunini  opcriluis  deflnravii.  Sic 
i;in  iim  prolUloretn  •  i«-  icmporum  Ratinne  ptnpeelii 

Patium    vcneiiMiiim     teripiil   edidil,    quod    eli.nn 

unastitittua)  in  llhro Qu jationum  txx, qnibustetHg la 
1'iiiium  seqnem  tainfucere  studuit ;  tiim  in  expositinnc 
iiiCantkutncanticoram,  ut  ipsc  in  proaunla  alttrmat. 
Carto  i»  exposilione  in  Lnrw  Evangeliam,  aggreijatit 

Itmc  iiulc  qitusi  iiisigniisimis  <«:  dignissimit  luiiti 
wytnerit  nrtifielbm  opitsculis  1'utrum,  qttid  li.  Ambro- 
lius  ,  qtrid  Aitgitslinits  ,  ijitiit  deniq  ue  Vrcgorius  tme 
gentis  tipoittdtts,  qitid  llieronijmus  sacne  interpre» 
hisloria',  qititl  caleri  Patrct  in  Lnca:  verbis  senserinl, 
qitiil  dixcrint,  diligcntiui  intpicere  tategit.  El  in  cxpo- 
sitioncin  Marei  Evangelimn,  inaximc qitoj  in  1'airum 
rcuerabitiiim  cxcntjil  s  invcnit,  Itinc  inde  colleclti  poncrc 
euravtl,  lectorem  obsecrans,  nt  si  litvc  opuscula  Iran- 
scriplione  diqna  duxcril,  aduolationem  nominum  coritm 
qitte  in  margine  apposita  sitnl,  diligens  scripixra  coh- 
tcrvet.  Quo  inii|uior  in  virum  modeslissimuni  Dcsidc 
i  ius  Erasnuis,  qui  in  adnolatianibu8  ad  Mnrci  eap.  xiv 
suggillai  Bcdun  tib  dissimulatum  (ut  putat)  Hierony- 
nii  iionicn,  (Iiiiii  locum  cx  Uioronyini  commentariis 
ii)  Mallhsum  Beda  Iranscrib  t  in  Marcum,  <|uasi  novi 
coinmcnii  gloriolam  ex  veterum  scriplis  snfTurari 
voitnTit.  Al  longc  alia  mein  homini,  ul  vitlimus. 
K  Pairibus  Augiistutus  potissimuin  Bedre  in  tleliciis 
(tiil :  adVo  ul  c.oiiiimiam  in  Pauli  Epistolas  cxposi- 


tcnebris  el  mnbni  nwi  lis  uosilos  ad  litmeu  sciciiinr 
producit.  Et  inlra  :  lleiiedictioiiil  inlerea  gralimn 
quam  nobis  pvr  prtctetilcm  porlitorem  tua  misit  deeota 
retiyio,  libeuler  et  hilari  aitimo,  ticuti  ah  ea  directa 
esl,  niis  sutcepisse  cognoice.  Opporlunit  ergo  ac  dignit 
uinplectciida'  ime  toUitittidinis  pelitionibus  arclitsima 
devolionc  ftiventei,  Itortumur  beo  dilectam  luw  religio- 
tilnlis  bonilalem,  ut  quia  exorlis  quibntdam  etctesia- 
sticuruiit  ciinstiium  cupitittis  nou  tine  exumiiialione 
longiiii  innotesceiidit  nptu  nobis  suut  ad  vonfereitdiim 
arte  litlerultira'  imbitti;  sirut  dreet  Oea  decotv.m  tmxi- 
liuiorctn  sanctie  mairifunlecriuilif  Ecctttke,  obedientem 
devotioncrTi  huic  nosirat  liortulioni  non  deiistas  uccom 
motlure  ted  ubtinie  alii/tia  rcmoralwiie  religiftnm  Oei 
K  (timittitm  liedumvenerebiltsmonasterii  lui  presbijteriin: , 
ad  limina  tiposlnloium  priiicipttm  Petri  et  1'uuli 
amalorum  tuontin  ttc  protectorum,  ad  nosiru:  medio- 
critntis  coiispcclum  non  moreris  diritjere  :  qnem  faoenle 
Deo  ittis  pretibtis  non  difftdut  protpcre  ad  le  retiiw 
peractn  praiiuissortim  capilnlorvm  cum  imxilio  llei 
desiderata  tol-muitule.  Erit  enim,  ul  cottfntiiiiits,  eliam 
CHHttil  libi  credilis  projiilurum,  quidquid  EcclesUv 
yenerali  cluriteiit  per  ejut  prtvstaiitiain  imperiilum. 

Enclamal  lioc  loco  Willclinus  :  Ita  jmn  celcbiit 
eral  Deda;  (ama.  ut  in  qnattioiiibut  euodandis  indigo- 
ret  eo  tvblimitas  Iiomuna.  Be.lam  lainen  uon  vcrlissc 
p.ui  iuiii  soluin,  satis  inlelligilur  ex  ipsius  Epilome, 
ubi  ctincium  ab  infantia  temput  titce  tuat  in  tni  mo- 
nasterii  liabitaiione  peraclum  a  se  anirm.it.  Esl  eiiain 


lioiiiMn  ex  solis  tanli  docioris  veibis  composueril.  q  n0nniliil  suspicionis  in  prac.lfcUi  epistola  :  tum  quia 


lloc  se  auclorc  tticlur  adversus  noimullos  conque- 
rentes,  qtiare  in  expositione  Apocalgpsit,  ubi  ad  qna- 
inor  tiuiiiiiiHu  ventttm  etl,  nova  iuterprelalione  Nul- 
tlttcism  in  teone,  Uurcinn  in  homine  detignalum  dixis- 
set :  «iii  iiQiinttlli  cotttra  Multhivum  homini  qttasi  tle 
Oomino  s  ribere  incipiat ;  ilarcum  leoni,  in  quo  tax 
in  descrto  ritgicittis  andialur,  ussignenl.  Sic  eniiu  ipsc 
repouit  iu  epistola  ati  Atcini  episcopum  coiiimenixrio 
in  Eu.Mni  prajflxa  :  Qnod  vero  nis  movere  qitosttum, 
quare  tn  Apoculijpsi  noea  interprelaiioiie  Malthojum 
lcmii,  Murcitm  homini  assignaveriin;  intueri  debue- 
rtiiti  qitictiiiqtie  itti  siiut  qnos  huc  movet,  quod  non  in 
hoc  meti  novti,  sed  antitpa  Palritm  explanatione  trtt- 
dilum  tlt.rt.   Netme  enim  mihi  a  meipso  ita  msum,  sed 


viv  Kcda  prcsbyter  ordiuatus  est  anlo  morlcin  Seigii 
papa?  anno  ucci  tleiuoriui,  tum  quia  libris  scrilientlu 
vacarc  cojpil  a  leinporcsusccpti  presbyleratus.qiiibiis 
r.iiium  esl  ul  faiua  ipsius  ad  e.\  ros  spargeretur. 
nignus  quideni  1'uii  Buda  qttein  con^ulereiit  Komani 
ponlilices,  sed  intcrc  l  certa  secernere  ab  incertis. 
Saue  Bedaiu  nuiiquam  adiisse  Uomanam  urbeiu  vel 
inije  recle  colligil  Barouitis,  quod  ea  qux  ad  texeu- 
dam  sux  genlis  historiam  Ruma  cxpelere  optis  crai, 
mni  a  ae  ablata,  sed  opcra  Nothelmi  qui  Grtforio 
papa  II  Roma.n  petierat,  se  acccpisse  lastatut  iii 
epislola  ad  i  rolviilltiin  rogeni  Hisiorix  suaj  pi-clixa. 
<Ju:iii.|u.uii  rcponi  polcsl,  Kedum  eo  lemporis  qno 
Seigii   jtissu  Romaiii  adieril,  nondum  de  scribenda 


UaaU.  Atigusimocxposilumfuisscmcmoiavi,  niniiriun  q  Hisloria  cogiUnleiu,  de  nionuinenlis  liuit-.  aoaSHM 


iu  libro  i  dc  Consensu  evaugclistaium,  cap.  0,  ul 
poste.i  probal. 

IV.  Au  Bedi  Komam  a  Serfiio  vocatm,  a»  F.loraci  prnecep- 
lor,  i-t  qnos  (liscipulos  liatmei  it. 

10.  Tanlatu  exislimaiionein  ingeniisui  monumeiilis 
Keda  obtbmitioliam  apud  extcros,  ul  ipsuni  Sen$ius 
ponlifei  RouianU  Rumain  areOBShrisse  dieatur  : 
ciijus  rei  epistolama  Sergioacriptam  profart  Willel- 
nms  Halmaaburlonsis  iiranachua  iu  libioi  tlc  Kettib. 
Angl.,  cap.  5,  sult  Itac  funna. 

Scrgitis  episcnpui,  seiviis  icnornm  Oci,  Ctifrida 
retigioto  tihbnli  saliitcm,  Qui  :.j  verbis  tic  modit  cte- 
n.cnliitin  llci  nostiiiitque  inciturrtibitem  pioniiteiiti.im 
possuinits  effiri,    et  etigiuis   graliurttm    netioHU   pro 


necessariis  uon  fuisso  solliciltiin  :  ncc  brevissiinum 
tempus  quod  iiisumpserit  in  Romanam  proleeiioncin 
ubsure  quominus  vere  dici  possil,  cunctum  MsapSM 
liM  *«<r  i«  ttti  mouasierii  liabilatione  peregiite.  Cerle 
Bada  tesl:itttr  in  lib.  u  Hisl.  niouasterii  sui  monachos 
eximli;  RaSMW  uiissoi  Iriiipoiv;  pupte  Sergii,  s  quo 
piivilegimnobtinuerinl.  lllul  resse  lialieat,  IsbuloM.in 
eat  t < t  quod  hajiata  ma  uieiniui  lum  in  qiiodatu  nm- 
uasleriiUraieaotpi  apographo,  tum  ciiam  in  Gloaaario 
Spebliamii  voce  Veii«rr«l>i/ij,  Bi-daiu  scilicct  Komatii 
proieclina  MlOdaiaa  iust  ripiioneui  qiumdain  a  nullii 
inlclleclam,  qiitc  Portir  (e-.retv  iusculpla  eral  in  buoe 

nodum  :  P.  P.  P.  s.  S.  S,  B.  R.  It.  P.  »'.  F.  tim- 

que  sic  leddidisse  :  Paler  Patritt  Perditut  etl.   S 


|7  VEJl  UEO/E  KLOGIUM  HISTOKICUM  A  MARILLONIO  SCRIPTUM.  18 

SetlMI    Sublata  ett.   Rnel  Re.jnum    liom.c  ,    Ferro ,  A  «"  ««*«•  ""'«.   <7«i  mednllas  intimn*  liauiirtl,  qui 


Flamma,  Fame.  Qn»  e*  hilerpretalioiM  Ytuerubili» 
niiiiicn  seuatus  populique  Roniani  dccrclo  merueril. 
Nuj-*. 

II.  Yenerabilis  Bcda  ulurimam  stalis  su*  parlnn 
Iraussgil  iu  monasleriu  suo,.  tlbi  lol  fere  dijripulos 
liiiUiit  quol  mouachos,  id  cst  seicenlos,  iol  enini  in 
Wiremulliensi  cl  Girweusi  eongrcgalione  louiobilx 
dBgebant,  iiuo  eiiam  alios  ex  diversis  munasleriis 
cunfrucnles,  ui  ipsius  erudilione  prohcercnt.  lstic 
nutiilores  U.iUuii  Eusehium  scu  Hneihherlum  (naiu 
binomiuis  eral,  tst  palel  cx  pncluiione  ad  lib.  iv  in 
Sanuidefn),  postea  abbatetn  Wireinuihcnsrm,  cui 
Itbnun  de  Ratione  lemporum  el  Fxplanationcm  in  Apo- 
cntijpsin ;  Culbbcriuin  lluelhberli   successorein,   cui 


totns  cotjilulionet  consumerel  in  Scripturarum  crpost- 
tioniba*?  Piam  ttt  ipsa  futetur  jn  lib.iu  super  Samue- 
icm  :  cxpositioncs  sutc  si  noii  alittd  tifferrcnt  lcctoribus 
emolnmenlnm,  hoc  sibi  non  mcdiocriler  valerent,  qnod 
dum  hoc  omni  studio  agebat,  liibricum  srncnli  el  iiinnet 
coijilaliones  posi  lcrgum  poncbat.  De[wcalut  ergo  ri/ii* 
subieal  in  iuteriora  velaminis  ,  qua:  inlus  acceperat 
tiuimo  [oras  effercns  icrmone  casliguto.  I>e  ejus 
Banclitale  plura  inferius. 

15.  Modestiam  viri  salis  indicnt  iiher  Reiractalio- 
num  ;th  ipso  cditus  in  Acla  apostolorum,  cxcmplo 
eximii  ducioris  ue  pontifieis  Augusiini.  Quod  quidem 
pnmlilil,  muxiwc  ul  addendi  qua:  minut  dicta,  vet 
cmcndandi  quw  iccus  quain  plaatit  dicta  vidcbuutur. 


tibrum  de  Arie  meirica  nuncupavit ;  Conslanlinu.n,  ad  B  '"  1"°  e,'"i'"-  i"<^"i,'  !"**"»  I"*  "  C™°  *™  '<"'<". 

scu  plus  uul  iiiihus  polita  vidimus,  brevilar  commeiuo 

rare  euracimus ,   <ji«p  «lr«iM   neijliijenlia  interprelit 


qucm  cxslat  libellus  de  uumeroiuiu  Divisionc  ;  iSu- 
ibclioiim  pritno  prcsbyiwum  Loiidincnseni ,  deii: 
epLscopmu  Cantuarienseiu,  qtin  pclentc  edidit  librum 
Qntestlonum  iii  m  libros  Kegum;  cl  alios,  i(iiorum 
numina  uobis  ignoia.  Ncc  lamen  intra  monaslerii 
«ui  eancellua  iia  sese  eonlinuit,  ut  fbras  piodirrit 
niHiquam.  Nipor  c  tiNiebris  crui»  esl  ipstus  eplst  la 
;id  Egbertuui  Eboraccnseni  archic,  hcopum  advcrses 
rorruptos  si.i  sxculi  inores,  in  qua  b.r  piatfatur  : 
Memini  lc  hcstcnio  ditisse  anni,  cum.  Iccao:  nliquol 
iiicbns  letjendi  yraiia  in  monazlerio  tno  deaioratcr, 
qttod  iioc  ctitim  anno  vellet,  cum  in  ettmdem  dcvenirct 
hcum,  me  qsioqne  ob  coniinuiie  L  geudi  tlltdiltnl  tid 
tmim  cccipere  rolloquium.  Id    inleiligendum  vitirinr 


amisM  vel  aliler  dicta,  an  iinuria  librariorum  sint 
deprataln  tiee  re!:c'a,  nontlum  scire  uoluimiit;  naiuqiu 
Vrateuut  excmplar  fuissc  [atsatum  tuspicttri  nnn  audco. 
Unde  Lctoieiu  admoneo,  ui  hac  ubicunqitc  [cccrimus, 
grntia  eruditiouis  letjc.t,  non  in  sno  tamen  volnmin.: 
velul  cmeisdtilos  mlenenU,  nisi  forlc  ea  qute  in  Latirto 
Cudice  svte  cdi!ionis  amiquilus  sic  interpreiata  repere- 
rit.  Ex  hoc  iiio.!ft*.ti,p  aQertu  l>cda  non  propriam  iu 
( xponciidis  Scrijiiuris  sentenliam,  s<;d  scita  san.no- 
runi  1'aii'iiin  cxpriinerc  sluduil.  Id  jam  p'urilius 
demonstratmn  superins.  llinc  in  Relractaiionibus  ad 
Acitis  apost.    cap.    n,    ubi  de  linguis   aposlolorum 


«UsmonaueiioEboraceiisisEcclcsuB,  iiiquoKgucrtus^'^1"'  !*'«••  inqnit,  me  reprelicusum  a  quibusdam, 

qj.od  liunc  sentenliam  duobut  modis  posse  inteltitji 
dixerim,  vcl  po'ius  quulitcr  intelligeitda  sit  quaysierini. 
Qnibits  brevitcr  rcspondco,  quod  oiiinc  quidquid  de 
ea.lem  tenlentia  in  pmtenti  meu  coluwine  seripti,  nou 
lioc  cx  proprio  sensu  protuti,  scd  ex  terbis  sancti  et 
irreprelteitsibitii  per  omnia  magistri,  hoc  csi  Gregoiii 
Xaiiameni. 


aillitic  monaelios,  Ccclwifi  Norlhanimbrorum  rcg!s 
consanguineus,  Bedam  pr<pceptori>ra  habuisse  feilr.r 
in  Vita  Alcwini  abbatis.  llinc  Alcvinos  a  nunnullu 
i  lcr  Bud<c  uumcralur  iliucijjulos,  eo  qund  sub  Egberti 
jam  episcopi  disciplina  fuerit  ioslilulus,  i  I  quod  in 
cf.istola  quadam  ad  Carolum  Magnuui  teslatur,  cujus 
fragmcnltim  refert  Willelmus  Malmcsburiensis  mo- 
nachns  in  lib.  i  de  Ilegib.  Angl.,  cjp.  3,  aut  forie 
iiitW.-ium  Flaccum  scu  Alcwinum  Caroii  Magni  pr.r- 
ceptorcm  confundnnt  cum  Albino  ubb-uc,  cujus  Iteda 
iu  liiiiurix  eccles.  prologn  meminit. 

V.  UrJa;  saiiclintooia,  wodesiia. 

12.  Porro  de  vilte  iltius  snnctitate,  inqitit  Wdleiimis 
Halmesburiensis,  lib  i  de  Regib.  AngL,  cap.  5,  rfiiiji- 
tttre  quemqiiam  arcel  itlius  dicti  irrefragabilii  veriias, 
tino.l  proiulit  mundo  ditinm  sopliia;  majestas  :  ln 
maievoiam  aniuiatn  non  introibil  sa|iientia,  nec 
Imiiiiabii  in  corpore  sulhlito  peccatis  {Snp.  i,  4). 
Quod  de  mundana  supientia  prvfcclo  non  dicil,  qua; 
hidifferenler  hominum  cordibus  illabitur,  el  qua  cre- 
berrime  petsimi  nultatque  ad  exiremum  diem  ponentet 
metat ,  seeUiibus  yoliere  conspiciuntnr  :  sed  illam 
fitmenliam  neminal  quw  disciplina:  effngiet  ficlinn,  el 
qua;  separalsea  cogilulionibns  qux  sunisine  inieiteclu; 
iiilelleclnm  dico  biie  lic/ndi  ct  bcne  diccndi.  F.mun- 
dabai  ergo  ecclesiastims  orator  prius  conseientiam 
suam,  nI  sic  acceder.t  ad  recludeudam  muslicorum 
scriptorum  iuteUigentiam.  Qitoinodo  cnim  fici  pelesl 


VI.  Zelus  pro  vcntaie,  fiJc,  ct  [uritale  uiorum. 

I  i.  Nec  tanien  homo  veritalis  antnnlissimtts  sir.  io 
auelorilate  majorum  tntus  erai,  ut  quidquid  illi 
dilisseul  nullo  delcctusibi  aftiriuandiimessepularet. 
Nnverat  ptxclaram  Atgiislitii  sentcntiam  in  epistula 
19  ad  Hieronymuiii :  Solis  eis  Scriptnrarum  libris  qni 
D  jttm  ctmouici  appetlanlur  didici  bunc  timorcm  liono- 
rcmqm  deferre,  ul  nnllum  eorttm  aueiorcm  scribendti 
atiquid  errasse  firntissime  crcdnm.  AUos  aulem  ita  lego, 
ul  quaiilaiibel  scnclitale  doclrinaqu;  prtrpeUeant,  tion 
itleo  verum  puiem,  qnia  ila  iili  seuserunt,  sed  qitin 
milii  rel  pw  iWoj  auctores  cnnomcos,  vel  prebtbiti 
ralion?  quod  a  vero  non  abhorreal,  pertuudere  potne- 
runl.  Isidoium  llispalensem  episcopiuii  scculus  erat 
Beda,  dunt  io  Commniiiario  iu  Acta  apost.  cap.  t 
scripsit,  Simonem  Zelolem  cumdem  esse  quipost 
Jucobum  [ralrem  Domini  Uierosotumorunt  rexil  Eccle- 
sitim,  ac  sub  Trujano  crucis  marltjrio  coronulum  [mtte, 
cum  cenlnm  cl  viyinli  essel  annorum.  Quod  tainen  in 
relractfltionibiis  suis  iu  dubium  revocat,  tamclsi  non 
adhuc  couslanter  uegare  uudeai.  SubJitdc  llicrottymi 


19 


AD  OPERA  VEJX.  BKD*  PROI.EGOMENA. 


10 


auclorirate.   .Srripai    m  eodtm  upere,  cotnmentarium  \  haneliros  per  pocnla  drcantiiei.    Exhorrui,  fuleor,  et 


Hieronymi  secutus,  et  de  Juda  fiabe  Jacobi,  qui  eliam 
Thattilteiis  cocabutur,  missiun  enm  od  Abgaricm  fuistn 
reqem  OtnvfUP,  uf  ecclesiatticu  trndideril  hiitoria.  Sed 
diiujentius  posmodum  ipsam  hhtoriam  eectesiatlicam 
inspiciens,  reperi  non  ibi  esse  scriplum  quia  Tltaddceus 
apostolus  HNM  cl  duodecim,  sed  Thuddmui  itnus  ev 
tepluaginla  disciputis  ad  sanandum  memoratum  reijem 
fueril  deslinatui.  Tuin  sitliinfcrl  in  sui  cxcusationcni  : 
IVon  aulem  mihi  impuLandttm  errerem  reor,  ubi  aucto- 
rilatem  mafnomm  seauens  doctorum,  qua'  in  illoiinn 
tipvsmlis  inveni,  abstpie  scrupuLo  suscipienda  credidi. 
Et  iu  ejnsdem  libri  Kstractat.  cap .  8  rejicit  librum 
dc  Dormitione  B.  Maii*  cx  persona  Melitonis  Atiat 
episcopi  scriptum,  ct  mcndaeia  auctoris  delegil.  Ha?c 


pa  lens  p/i-cunclabar ,  cujus  heereseos  urqtieret.  Hi 
tpondit,  quia  BfOOrtfll  iii  sexta  cetate  stvculi  Domxnnm 
Satvatorem  in  cnrne  renissi .  Percunctari  erijo  corpi 
quomodo  dictretur  :  utrum  quod  Dominu*  non  venis- 
sel  iii  carne,  cmn  tumen  stxta  esset  ntias  .  an  quod 
Domino  in  carne  veuicnte  nerdum  sexta  atns  veniret, 
vel  cerle  irtas  stplimn  jitm  vtnissct,  eum  apertarutione 
sexta  atlas  nonnisi  ab  ejnt  possitincarnatione  ccepitse. 
Dcprehendique  hoc,  sive  illud  insimHlnrelur,  me  in 
utroque sanx  fidei  et  eccletiaslixa'  unitatis  existere  con- 
sorttm.  bein  caiisam  suam  sirenue  et  nervose  agit, 
sicque  concluriil  cpistnlam  :  Obsccro  sune  ut  has  pur- 
gationis  inetr  litleras  rehgioso  ac  doclitsimo  frnlri  no- 
stro  David  porrigus,  qttatenus  eas  ille  corani  venerabili 


idcireo  commemorare  curavi,  inquil,  quia  nonnulios  B  domino  ac  Patie  noslro  Wilfrido  scilicet  antislUe  te- 


novi  privfalo  volumini  contra  auituritatcm  beati  Lucee 
rruuulu  temeritate  assensum  pratbcrc.  Possunl  et  alia 
artduci  tenitttonia ,  quibus  probemus  Bedam  non  ita 
ciediiluni  ac  prcecipitis  fuisse  judicii  in  scribeuda 
Historia  siia  :  cum  ctiain  in  scriptis  Palrum  dcleetum 
ac  uensuram  adhibucril.  Lege  ip  ius  praefationem 
tlislorise  ad  Ceolwlfuiu  regem,  iu  qua  quibus  aucto- 
ribus  rcs  a  se  relstas  didicerit,  declarat. 

15.  tivc  iiiinor  fuit  in  eo  zelus  pro  fide  catbolica, 
cujus  tucndx  studio  exposiiiouem  in  Cantica  canti- 
coruin  a^gresstis  esl.  Audi  verba  ejus  in  libri  priini 
exordio.  Scripturus  jupantc  yratia  superna  in  Cantica 
eanticorum ,  primo  admonendum  pnlavi  teclorem,  ut 
crpvscula  Ju  iani  CiUtnensii  episcopi  a  Campania,  quce 


gere  possit ;  n(  quoniam  illo  pratsenle  atque  a  dienle 
insipienlius  sum  prius  appetitus  conviciis,  ipso  etiam 
nunc  audiente  ac  d  pidicante,  quam  immeriliis  eadem 
convicia  sim  perpessus  appareai,  ctc  Is  erat  Wiifritlus 
secundus,  qui  posl  Joannem  Wilfridi  senioris  succes- 
sorem  sedi  Eboracensi  pnefitit  ab  anno  circa  ■dccxvh 
ad  bcoxxxtl. 

16.  Morum  sanctimoniam  quani  in  seipso  expri- 
mere  loto  animo  studuit,  etiam  in  aliis,  quoad  potuit, 
tmn  langoentem  excitare ,  tum  violatatn  resarcire 
curavit.  Hiijns  rei  argumento  est  cpistola  illa  ,  «ruam 
in  extremo  (ut  conjicimus)  moi-bo  scripsit  Egberhto 
posl  Wilfririum  juniorem  Eboracensi  arctiiepiscopo 
in  ha?c  verba  :  Dilectissimo  ac  reTerendissimo  antistiti 


in  eumdem  librum  confecit,  caucissime  legat,  ne  per  L  Ecberhlo  Beda  famulus  Cliristi  salutem.   Mnnini    te 


eopiam  eloquentia.  blundicttlis  in  canam  incidal  do~ 
ctrinamocentis :  sed  ut  dici  solel,  ita  carpat  borrttm,ut 
et  spinam  caveat ,  id  est,in  dictis  ejus  svatos  sensus 
serulelitr  el  eligat,  tl  non  minus  vitet  insanos.  I£st 
enim  homo  «I  rhetor  peritiseimus,  ita  graliat  Dei  post 
Pelagiitm  impugna!or  acerrimus  .'  ui  aperfiiu  scripta 
ejus,  qTiibus  c.ontra  strenuissimum  cjusdem  gralias  pro- 
puqnatorem  Auguslinum  insaiiivit,oslcndunt.  El  infra  : 
Sed  et  in  alio  tibro  quem  ad  Demetriadem  virgincm 
Chrisli  de  lnstilutione  virgtnis  icrivsit,  kmt  eadem  de 
polentia  libni  arrilrii  qnomodo  sentiat  patidit.  Cuem 
videhcet  libmm  nonnulli  noslrum  studiost  leg  ntes . 
sancti  et  cuthbtici  doctoris  Hieronynii  esse  lemerc  ar- 
bitrantnr  :  minime  peroidentes,  quod  et   suavilas   elo- 


hetterno  dixi  se  anno,  cum  tecum  atiquot  diebus  legendi 
gralia  in  monaslerio  luo  demorarer,  quod  hoc  etiam 
anno  vclles,  cnm  in  eumdem  devenires  locitm,  me  quo- 
que  ob  commune.  legendi  stuoSum  ad  tuum  accipere 
colhquiiim.  Qnod  si  ita  Deo  volente  posset  imphri, 
non  opus  esset  tibi  Iukc  per  titteras  scripta  dirigere, 
cum  possem  liberius  ore  ad  os  loquens,  quieque  veiim 
sa>e  Heeesittfia  dvcerem,  secreta  tibi  allocuiione  sugge- 
rere.  Veruin  quia  hoc  ne  fieret  superveniens  (»t  nosti) 
corporis  mei  vateludo  prohibuir;  agere  tamen  qixod 
potui,  erga  dileclionem  tuam  fraternat  devotionis  in  • 
luilu  curavi,  mittendo  videlicet  per  titteras  quod  cor- 
porahttr  veniendo  per  cotlocutionem  nequiveram,  pre- 
cttrque  le  per  Dominum,   ne  harum  apices  litterarum 


quentifr  deinulcerilis,  fl  h&reseos  pcrversitas  seducrn-  D  arrogantiiv  sup  riiiiitm  esse  suspueris,  sed  obsequium 


tis,  manifeste  probat  hoc  ittitts  vpusculum  iwn  esse. 
Poslca  Juliani  (ut  putatl  fiagmenla  rcfirt  »c  refnt.it 
Bcda,  verc  doctoris  catltolici  fi.Tcns  ufttcilim,  quo 
lectorcs  incautos  advcrsus  male  bianda  h<eretici  elo- 
quia  pra>iniiniret.  K\  boc  lidei  catholic9e  studio  fa- 
cium  cst,  ut  t  iim  iliqoando  nmninis  bx-rctici  lalieui 
sihi  inmi  kudisset,  exborruerit  totus,  cl  mox  ad  sui 
riefensioncm  caltmum  arripuerlt.  Exsut  hac  de  re 
epistola  ad  Plewinam  motiacbaai  a  Waneo  niiper 
edita,  cujus  bnc  exnrdium.  Venit  ad  me  ante  bten- 
niitm,  frattr  amantissime,  nunttin  tum  sanctitalis  ,  qui 
pacifica;  qnidem  talulaliomt  a  tt  l&litsimu  verba  de- 
tuiit,  ted  hrc  tristi  moi  admiitione  cortfu.til,  addendo 
ijidelicet.^uvd  nit?  tudiret  a  latcirientttnu  ruiticit  intlt 


polius  hjintilitatis  ac  pielatis  veraciter  esse  cotjnoscas. 
Ineonsequentibus  inonetepiscopum,  ut  gradum  sj.ro- 
sitnctum  sucrosancta  vpeiutwnr  et  docltina  t WjtlMof 
iifinHi'  ante  omnia  iU  ab  otiosis  sc  omfnbututiontbus, 
obtrectalwn  (>»»,  cveteritqtte  lingua:  indomita>  contagiis 
paiitificali  ditjnitute  coerceat;  drvinit  autem  eloquiis  ac 
mediliitiombus  Scrrplurdrum  linguam  simul  et  mentem 
occupel,  mn.timt  lcijcndis  B.  rauli  aposloli  Kpntolis 
ad  Timotheitm  el  ad  Titum ;  scd  et  verbis  SMCtissimi 
papte  Cregoiri,  quibus  de  lilu  timui  el  viliis  reciorunt, 
tht  in  libro  Jtegutte  pastoratis,  seu  in  homiliis  EVon- 
getii  mulium  curiose  dtsseruit  Pnrterea  babeat  socte- 
luem  eorum  qm  Christo  /ideli  devottoiie  faoulantur. 
Qund   non  ita  ttquor,   inquit ,   quasi  te  aliter  fitcert 


51  VEN.  BF.D^;  ELOGIUM  IILSTOKICUM  A  MAMLLON10  SCKIPTtiM  24 

scumtsed  quiade  quibusdamepiscopis  famavulgatum  A  tli^itur-  El  cerle  vetustis  auctoribus   persuasum  fuit 


tst,  qued  ita  ipsi  Chrislo  terviaut,  ul  nullos  secum  ali- 
cvjus  religionis  aui  coniinenliie  viros  habeant.  Ad  hsea, 
quia,  tuioTa.  mnt  spalia  loeorvm  qvw  ad  gubernacula 
tvee  diotcesis  pertinent,  quam  ut  solu*  per  onrnia  dis- 
currtre  et  in  singulis  piculis  alque  ageltis  verbum  )>ei 
pruzdicare,  etium  anni  lotius  emenso  curriculo  tuffi- 
cias,  neeeuariuin  salis  esl  nt  plures  tibi  sacri  operis 
adjulores  aschcat ,  presbyteros  vidclicet  ordinando 
atque  inssitueniio  dcctores,  qui  in  singulis  vicis  prw- 
dieando  Dei  verbo  eC  consecrandis  mysleriis  co?te  Ubus, 
ac  marime  peragendit  tacri  baptismatis  ofjiciit  in- 
sistant.  In  qna  videlicet  prxdicatione  popvlis  exhibenda 
/wc  prtt  caHeris  onmi  instantia  procvrent,  ut  fidem 
cataolicam  qy,r  apotlolornm  Symbolo  continetur,  et 


Bedam  in  ipso  Ascensionis  feslo  iliem  supremum  ex- 
plcvisse.  Die  Ascensionis,  inquit  W*iUi*lmns  Malmesbu 
rionsis  monacbus  toco  jain  oitafo,  cum  jam  anima 
fragilem  usum  corporis  etosa  egredique  gestiens  pa.1- 
pilarel,  contra  Oratorium  in  quo  coitstieverat  orare, 
cilicio  tubjecto  dccumbens,  ilhbaio  sensu  el  hilari  vutlu 
Spirilus  sancti  graliaminvitabat  diccns  :  0  rex  glorior, 
elc.  Bac  oratione  finila  spiritnnt  ejflavit.  Et  Simcon 
Dunelmensis  monachtisseu  poliiisTurgotus  in  lirtioii 
de  Dunelmcnsi  EccleSia,  cap.  14  :  Obiil  vn  Kulind. 
Junii  in  Cyrwe,  ibique  sepultus  est  .  .  tiemsiit  autem 
ipso  die  sotemni  Ascensionis  dominictc.  Quo  anno  ? 
Audi  eomdcm  Turgotum.  Anno  autem  dominicai  i«  ■ 
caniationis    nccxxxv  ,    imperii  autem    Ceokvlh  vn, 


Dominicam  Oraiionem,  omnium  memorix  infigere  cu-  ■  episcopalus  vero  Ethelwoldi  unno   xi ,   illu  Ecclesia? 

cuLliotica:  lucerna  ad  eam  qvm  se  illvmvnavcrat  lucem, 
illa  vena  aqtue  salientis  in  titain  arternnm,  ud  fontein 
titmm  Denm  pervenil,  defunclns  anno  astatis  svm  quin- 
qvagesimo  nono  :  cx  quo  autem  rex  Oswaldvs  et  an- 
tistes  Aidanus  pontificatem  cathedram  et  monachorum 
habilationem  in  Lindisfarnensi  hisula  inslituerant, 
anno  cenlesimo  primo;  a  oonslrnctione  tero  monasterii 
Pctri  aposloli  irr  Wiramuthe  lxxm;  porro  a  Patris 
Cuthberti  transitu  lxix  anno.  Amium  morlis  recle  si- 
gnat  Tiirgotus,  male  aclalem  Bedae,  qui  Hisioriam 
siiam  absolvil  quidein  Cliristi  anno  dccxxxi,  aclalis 
su*  anno  lix  ,  al  cnm  superstes  fuerit  ad  annum 
dccxxxv,  annos  lxiii  vixise  diceodus  esi.  Eosdetn 
assignnl  diem  et  annum  Thcuiias  Stubesius  Domini- 


reni;  idiotas  quidem  hac  ipsa  sua  lingua  dicere  ac 
stdtilo  decantare  futiant.  Amplius  liortalur,  ut  plures 
consecrel  anlistilet,  et  enorme  pondus  ecclesiastici  re- 
giminis  ditidat  in  plures.  Denuim  itcriuu  inctllcat,  ut 
poputis  sufftcienjtes  doctores  vilm  satutaris  adhibeal,  el 
hoc  eos  inter  alia  disccre  faciat,  qitibus  operibus  maxi- 
me  Deo  placere,  a  qitibus  se  debeanl  abitinert  pecr.alis; 
quiun  frequenli  diligeulia  signaaUo  se  dominicm  crucis 
suaquc  omma  munire;  quam  salutare  sit  omvi  Chri- 
siiaitorum  generi  qitotidiana  dominici  corporis  ac.  tan  • 
gitinit  perceplio,  juxlii  quod  Eccicsimn.  Chriili  per 
ltalimn,Caliutin  Africam,  Grceciam,  aciotim  Orien- 
trm  solerter  agere  novcrat.  Qttod  videticel  genus  reti- 
gionis,  ait,  uc  Deo  drnolat  stmclificannnis  uim  longe  a 


cunctis  pene  provincia:  noslrae  laieis  per  incnriant  ao-  "  canns  in  libro  de  Actibu»  pontriicum  Eboraccnsium. 


cenlXum  quasi  peregrmum  nbcsl,  ut  hi  qui  inter  itios 
retigiosiores  esse  viderttHr,  nonnhi  in  Naluli  Bomini  el 
F.piphania  et  Pascha  sacrosanc.tis  nwsteriis  commnni- 
care  prwsnntunl :  cum  iint  innumeri  innocentes  et  cas- 
tissima;  conver.uitioitis  pueri  nc  pttetie,  juvenes  et 
virgines,  senet  ct  attus,  qui  absque  ullo  scrupulo  con- 
trovertice  omiri  die  dominico,  sive  etiam  in  natalitiis 
SS.  apostotorum  sive  martgrum ,  qumnodo  ipte  in 
sancta  Romana  et  «postotka  Kcclesta  fieri  vulisli, 
mysteriis  calestibiu,  commwncare  valcant.  Ipsi  climn 
conjugati,  si  quis  sibt  mensuram  continentin:  aslendat 
elvirtutem  raslitatis  insinuel,  idem  et  tkenter possint, 
et  tibenter  facere  velint.  Vidcs  quos  ad  irequentcin 
sanct»  Eucharis!i%  communionem  admitteudos  velit 


Et  certe  prsedioto  anno  dccxxxv  rlies  Aseensionis 
dominiese  incidebat  in  vn  Kalendas  Junias,  ryclo  lu- 
nari  xi,  concurroiite  v,  epaeta  xxin,  did  dominicie 
resurrectionis  xv  Kalendas  Muias.  Hini:  corrigendus 
auctor  lihri  de  Vila  Alewini  abhatis  qui  juxta  quo- 
nmidam  onininnem  ,  affirmat  Redam  nonagenarium 
decessisse  aimo  dccxxjci.  Nec  dubiimi  quin  interpo- 
iatio  irrepserh  io  Beda.'  epistolftm  ad  Wichredam 
presbyerum  de  wrvo  mquinoclio  jnxla  Anatolmm  : 
qua  in  epistola  adducitur  exeniplum  de  prassenli  anuo 
dominica:  incantationis  dcclxxvi,  ad  quem  sine  dub.o 
Beda  non  pervenit,  tum  quia  rnajor  centenario  liiis- 
set,  tum  quia  S.  Bonifacius  Magijntinus  nntistes  aftno 
hcci.iv  martyrio  alTectus,  Bedain  irti  riiortuum  laudat 


Beda,  innocenies  sciiicel  et  castissimas  quosqve,  etiam  "  in  suis  cpistolis,  Ut  infra  videbimus.  Ei  certe  si  Beda 


cnnjugatos,  dummodo  prxscripiam  castitatis  conju- 
jugalis  regulam  servent. 

VII.  Bcde  obitus,  sepuierum  et  epitiphiuin,  sanctitas  de- 
clarata,  reljqui.-e. 

il.  Finein  vivendi  fecil  Beda  dic  fetto  Ascensionh 
dominicae,  vu  Knlend.  Jvnii.  Nam,  teste  Cutliberlo 
nioiiacho  in  epistola  siipcrius  reUta,  usque  ad  diem 
Atcatsionis  dommica;  id  esl  septimo  Kalendas  Junii 
ritam  dueebat.  Ne  quis  vero  excjuso  Ascensioms  dic 
Bedam  in  vigilia  ipsius  festi  obiisse  dicat,  occurrit 
endem  epislola,  in  qua  Beda  fcria  quarla  post  hontm 
nonam,  id  est,  suli  vesperam ,  presbyteris  monaste.rii 
sui  acckis  munuscula  dedisse,  et  ad  eos  verba  feeisse 


diu  vixissei  pos!  annum  dccxxxi,  ultra.  hunc  annum 
promixisset  Historiam  suam.  Nun  produxit  vero,  ut 
patet  tum  «x  dicendis  infra  num.  29,  tum  ex  Chro- 
nici  Fontaivellensis  principatu  Ludovici  Pii  scripti 
cap.  9  in  h»c  verba  :  Venerabiks  presbyter  Beda  Hi- 
ttoriam  ccctesiasticam,  quum  de  genlc  sua,  id  est  An- 
qlorum  composuerat,  usque  in  hune  annum,  quo  caasus 
Uagenfredus,  nrirabUi  opere  perduxii,  et  non  mttlto 
posl  ad  ctvleslia  regna  perrcxit  vn  Kalend.  Junii. 
in  qundam  Chronieo  de  ^ex  mundi  a?tat  bus  manu 
exaralo  principarti  itidem  Lud  vici  Augusti  legi  h*c 
verba  :  Karhts  Mariellns  fljinis  xkvii  dominatvr. 
Hupts  anno  xxtt  Heda  presbyter  AngUrum  obiu. 
18.  Sepultus  in  Gyrwe,  inquit  Turgotus  prioi  Du- 


AD  OPEttA  VEN.  I.EIM.  1'HOI.EGOMF.NA. 


n 


hoIiiickss,  in  tujut  viiteliect  Bedtv  Aoritiri-m   ptrlteu»  \  irnire,  ibiqitu  prccibut   el   vigiliit    salcbat  inthlcre. 


ii.'  aqr.ilonttlem  plngnm  tvf/cji.e  S,  0'oii/i  in  Cynee 
tOHtcerala,  veiiernndnn  filtiibut  nomimt  ejnt  ibidem 
prwslul  nwinoiittm.  Olltttditat  etium  locut  liodie,  nbi 
ile  tapidi  ii!  itiiuiiciil.nti  habeut  ub  omNJ  iinpii^tiidiite 
lifon  ttdtrt,  medilari,  Itgtrt,  dielare  coutuitmi  et 
ttribtn,  u  Willelmw  .Miiiiiic^liiiiieiisis  nonaehui : 

Stpulta  esi  cttm  co  tmnil  gctlorttm  pene  noiitiu  utquc 
it.l  tnntra  lempora.  Adta  mtllut  Auglorum  itndiorum 
ejn.  tcmttltts,  mttui  gratiarum  ejui  snjuax  (uit,  qui 
oniisnv  moneta  iwcnm  periequereiur.  l'nuci  tmot 
«qmis  umaeil  Jetits,  qitamris  lillerh  non  igvobiliUr 
iaformali,  riitt  tout  inijratiimeonsumpteruntsitcniium; 
ulii  vir  fiiimis  tnbris  ittai  gnsKtnlcs,  igitavttm  coufavtf- 
tunl  otium.  Itn  tum  semper  pigro  sitceedcrel  pigrior. 


Ytvciui  (.uriii  pretbyter  ilie  Eadiumidu  episcopo 

Duiivlnicnsi,  qiii  .1. hx\  elneliis  csl. 

20,  Is  esJ  Eitrediii  qni  sancii  Bedir  reliquiar; 
clanculum  .  uii'  ;m;.i"  ,  Duneliuuni  irauBUilil.  Vnde, 
nrpius  a  suii  ftiutiliuiiter  retiuisttus,  ubitiiim  Venera- 
bilit  Bed,t  os  ■:  reauletctrtnl ,  setlmt  de  n  inquitiia 
sotilus  ertil  rutpondere  :  Hoc,  \mp'it  nento  ntecertius 
novit.  Firmttm,  o  dlleclissiini  ,  el  procut  oinni  ititbio 
terlum  habeuth,  qnod  etideni  llteia  q.itv  r.atratisshnutn 
eorpiis  ftilris  Cin/iCnii  btevat,  etium  oisa  vencrundi 
dociorit  et  monachi  Dedx  coutinc  u.  Amio  rn.iv,  cuui 
8.  Cullibcrti  corptis  iiiconiipuim  e  lo<  ulu  oxtrahe- 
relur,  t ■'.  osstt  V  cnerabittt  BedtC  qme  una  eun  Ht  ns 
eorpore  tiospitiunt  littbitrr.ntt ,  pariler  conintebat  tac- 


imtl  o  lempore  in  tota  'mtuta  ttudiorum  detepuit  fervor.  \\  cultts  de  lino,  ui  iu  hisloria  traiislaliouis  S.  Cuihberti 


Mugnitm  ignuviee  irstimoiiiuin  dobunt  versui  epitaphii 
tui,  pudeudi  prortustt  tnnli  viri  mausoleo  indigni. 

1'resbyler  Kc  Bedi  reqviescit  urne  sepiirtuv. 

Doua,  Chrisic .i  .<iii  iiicu.lis  gaudere  p«ra'vuin, 

lUqiie  ilii  soplii '  dcbriarl  fuiile,  cui  jaui 
Su.piravtl  ovaus  luicuio  semper  jiuore. 

Est  ei  aliud  genus  cpiiauliii  non  ila  iuipolitum,  qnod 
t\  Codice  Tboaneo  supcrius  reiulimus  post  Cutli- 
Lerii  rpisluUm. 

19.  Stalim  ab  ipso  obitu  Venerabilis  Beda  tanctus 
babitus  e»i  et  appellalus.  S.  Cmiifacius  in  epistotis 
suis  non  seinet  ainitelum  EcctetitE  niinrupat,  Lullus 
r.niiif.ifii  successor  beata:  memoria:  Bedam,  in  cujus 
MnrralioMeni  hotosericum  vesteiu  nd  iptius  reliquins 

miitil.  Eumdem  vocal  taiftUH  Patrem,  nt  poslea  vi-  ^  Itcrberli  Wiornensium  abbatum  iu  Cttisiouieitti  eccle 
ilcbiiiius.  Benedictus  Anian;:-  alibas,  Itedae  subpar,  ex      sia  liaberi  dicuntur. 


alias  videbimus.  Uii;e  Be4;e  o*sa  u  eailcris  retitutiit 
tegregata,  in  tigneo  tocelto  mveniebttntur  locata,  inquiC 

Tiiigotus.  Iluyn  DuneunensU  opiscopus  anno  nctiv 
elecius,  (ercirtiiii  nim.it  prctiotnin,  auro  purtnimp  et 
arqento  ninndisiimo  opliine  (tilirkatnm  ,  tnjiidibasq'ie 
preiiosis  opcre  mirifico  ndornalum  comlrnxil ,  in  qw 
viri  tenerabilh  Bedx  pretbijteri  et  Cinventit  monnehi 
vs.ui  cum  multonim  uliorum  saneloium  ntiquiit  catbt^ 
caeit,  sicuti  in  appeudice  ad  TurgoUuu  legitur.  Joju- 
nes  Spcdns  in  Theatro  Biiiauniai,  ubi  de  cpiscopalu 
Duiiclniensi,  scribit  Beil:e  iiioniiiiieiiluui  niarniorcuui 
in  occidentali  templi  Dunelmeuus  purtc  eiiam  iiuiie 
exstare.  Et  tameit  in  Honastici  Auglic.  lomo  I,  ossa 
Yenernbilis  Bedte,  Biseopi,  S.  Ilesterpini,  Sigfridi  el 


dictis  benti  B.dtv  vcr.-us  quosilain  refcrt  iu  Coucordu 
Regularum  cap.  Zti,  §  0.  Alcwinus  eiiam  in  pr;vfa- 
linnc  coiiiiiieiitarii  super  Jo.itinis  Evangclio  beaittm 
Betttim  /jrfsfciflcrum  l,tiii!a!,i'l  iu  libris  conlra  Fclicoin 
non  semt-l.  1 1 1 1  lciinis  in  epislola  Areopagilicis  pr:i:- 
liv.t  :nl  Lutlovieiiin  Augustum,  Bedam  itidem  lanrtHin 
«t  venerubilem  vocat.  Ilinciiiarus  Rlicmoruiu  arclii- 
episcopus  uno  post  Bedam  sxculo,  eiimdem  tanclum 
scmel  et  itciuiii  cognominat,  nimimni  in  ^pisiola  nu- 
niine  synodi  Tnsiaccnsis  ad  Itodiilfnin  Biliiriccnsem 
■  i  Froieriiim  Burdigalensein  antistitcs,  ci  in  liluo 
ilc  IVjedestinationc,  cap.  U.  Nolkerua  Balbulus  iu 
Mariyrologio   xm  Kaleild,    April.   Sauctmu  Bedam 


VIII.  Ueda;  varia  elo^ia,  ciir  ct  >iuando  Ycnerauilis  dicms. 
i\.  Nemo  iere  vetcrum  scriptormn  sine  laude 
lictia:  meniiuit.  Eum  plurilms  epistolis  coninicndait 
S.  Bonifacius  Maguntinus  antisles ,  epistola  8  ad 
Egbertum  Fboraccuscui  pontiliccm  :  Preeterea  ut 
milti  de  npiisctttis  B  dnn  lectoris  atiquos  traclalus 
conscribere  el  tlirigere  dignerit,  quem  mtper  (ut  aitiii- 
vimits)  tlhina  ijralia  spirituali  iuteUeclu  ditutit,  el  iu 
resh  a  proviitciu  fulgere  concestit :  ci  ut  candela  qttam 
xobis  Domiiwt  lurgitus  esl,  nosgitoque  fruamur.  Mcin 
bahei  epislola  9  ad  iluciberium  Wireiiiutheusis  et 
GiiwensU   monnstcrioium  abbaleni.     Sic   vero  epi- 


slola  «5  ad  iunidcm  Egbcrlum  :  Modo  inUianter  de- 
pretbijtcrum  laudat.  Quin  etiam  m  I  nhleusi  niona-  rj    -.j, 

sterio  ara  snnclo  llcd;e  erect»  luit  iiicunlc  saiculo  u, 


tesie  Rhabano  Uauro  in  Inscripliono  ~t'3  ad  altare 
S.  Benedicti  i»  cnjpta  occidcnlaii,  cujus  bic  vcrsus  : 

Culbliertus,  He.J.i  hle,  /Etpiiliusqnc  maucnt. 

In  l.ilaniis  ab  Harlm.inno  Sanrti-Gallensi  luouacho 
inelrice  eodem  sxculo  eomposiUs,  ipud  Cauisiurn 
tomo  V  sancius  Beda  rccensciur  post  S.  Pacbiiuiiiim. 

f.iclniiiiiun,  lleda,  AlUUl,  Pjriiutiuf. 
Cerle  Elfredus  pre>bytcr  Dunclmeiisis ,  refereiile 
Turgolo  iu  lil».  in  llisl.  Dunelm.  cap.  7,  ad  moiiasle- 
rium  qutul  est  in  Cjireum  ,  ubi  Bedam  doctorem  eon- 
versntum,  tlefunclum  el  St-pullum  nouerat ,  i)H§ulll 
auiiis   advenienle  anuiiieitiuia   doiuutioiiis   tjut  tlic 


derantei  (lagitumut,  ut  nobis  ad  gundium  natlri 
mteiorit  co  motlo  qua  anlea  jum  (ecisiit,  ti/ii/«ain  par- 
liculum  vel  sciittiltum  de  candeia  tUeletiu,  quoin 
iliu  rtt  Spiriltti  sanctus  in  regionibui  resirii,  deilinurt 
cure  is,  id  est,  de  traetaitbus  quot  spirilulis  pretbgterel 
incesliijator  sattclaruin  Scriiiiururitm  Beda  rcsenntilo 
composuit  :  mnxinie  tntlem  li  (ore  possit,  quod  nobis 
piicdicuniibui  habile ,  ei  mitnuale,  et  utitusimum  ettc 
vitlelur,  tnper  i.ectionurinm  niinivernirium  el  1'roter- 
biti  Salomonii,  qnta  cotutnentarwt  sujier  ilta  edidissu 
auilicimnt.  Eutlem  ipectat  Btmifacii  epislola  150  ad 
Cuilibertiiiii  abbalem  lluelberli  succcssoreui.  Ilic 
obscrv.ire  juval,  Bonifacium  »b  aliU  non  ab  ipso  Bedj 
pclerc  ipsius  lot  iiliralinncs,  cuuii|ue  uuuci  fulsissr  iu 
proviucia  Norlliaiiiiiiluoiuiii  i    ut  dubiuni  ucn   tb  , 


25 


VEN.  BF.D/E  ELOGIUM  HISTOIUCUM  A  MAHII.I  ONIO  Sf.RUTVJM. 


26 


pr;edictas  Bonifaeii  epislolag  posl  Bedse  obilum  scri-  A  modm-nit  temporibut  doclur  adtnhubilis  Bcdu  pretbyler 


pUs  fuisse. 

22.  Non  minorl  venerationb  siudio  affectus  cst 
Lulltis  Rotiifacii  successor  adversus  Bedam.  ld  lesla- 
tnr  Bonifaciann  Lulli  cpislola  109  a<l  Ccenam  cpi- 
scopum  Angiim.Olwfroufi/nfmmVt/iiiruni  libromm 
acqniras,  et  nobis  mitlere  digneris,  qnos  berUte  nniiio- 
riec  Bed'i  pretbtiirr  exposvil ,  ad  lonsotntionem  pere- 
grinalioiii»  noslra;  iJ  esl,  in  printtM  parlem  Samuelit 
utqite  ad  morlem  SanHa  librot  qnaluor,  sice  in  Esdrum 
el  Necmiim  libros  tres  ,  rel  in  EvaHneliuM  Marri  li- 
bros  mtuiuor.  Eiileni  Lullo  Guibfrtiis  seu  IJulhbftttiis 
abbas  Wirenuilheiisis  posl  lluelbertum  (cnjas  Culh- 
berii  dc  Ded.e  obiiu  scripta  epistola  videiur  esse 
leius)  <lirigit  epislolas  dnas,  qua*  inier  Bonilacianas 


de  strpe  mcmoruin  irinplo  in  Expositione  tvaiujelit 
Joannis  lenlkjl,  lidettnttts.  Eti  Bcda  Venerabilit  dictus, 
doetor  admirobM»,  ct  Patrum  nusnero  aseiipiusct 
quudnmmoilo  pi:e.latus.  Pascliasius  ItatberlUS  :ihb:is 
Cnrbciensis  in  suo  libru  de  Eucbarisiia,  iiidem  Bcdx 
auctoriiatcm  in  censnm  sanctorum  Pairunt  referi,  et 
Walafiiilus  Strabus  in  lib.  de  Oflic.  cccles.  cap.  25: 
tiedam  Antjtorum  Patrem  uoiuinat.  Denique  Hincma- 
rus  Rhemoium  antisles.  tesiante  Frodoardo  in  Hist. 
Rein.  lib.  iii,  cap.  25,  Expotiiionem  llcda  in  1'rover- 
biis  Salomouit  ad  tynoiiitin  sibi  deferri ptliit  a  Joannc 
episcopo  Cameraccnsi. 

24.  Aduioncor  boc  loco  adnotare ,  qim  leoipore 
quave  tle  causa  Beda  sit  diclus  Vcnerabilis  prcsbyter. 


surtt  urdine  89  et  1)5,  In  priore  Cuthbcrtus  Lullo  B  Mitlo  fabulas  hac  dc  rc  plures.  Si  Trilhciiiio  credi- 


reseribit  liis  verbis  :  Gratanlcr  qnidem  munnscula 
iinv  charilatii  tuscepi ,  el  eo  grntmUmt  ,  quo  le  hrne 
iiilimo  devvtionix  affectu  millerc  eognovi,  id  esl,  livto- 
sericam  ad  rdiqniat  beuut  memoritv  Beda  maaistri 
nottri,  ob  recordutioncm  et  illint  vcneratiunciix  miltett 
destinasli.  F.t  rcclim  quidem  mihi  videtur,  ul  tota  gent 
Anytorumin  oiniibitt  provinciit  ubicunqne  reperti  tuut, 
gratint  l>eo  referant,  quia  iam  mirabilem  tirnm  ,  pra- 
ilituin  divertis  donis,  tamque  ad  excrcenda  donu  sU- 
diosunt ,  timililerquc  ili  bonis  moribut  oiventem  Dcut 
illis  in  tua  nationt  donavil  :  qttia  per  exptrimenlunt 
ad  pcdes  cjns  nuliitus  lioc  quod  narro  didici.  El  infra : 
Kunc  rero  quia  rotjasli  aliqitid  de  opuseutit  beati  Pa- 
tris,  cnm  meis  ptteiit  juxla  vires  qtttid  polni ,  tuaj  di- 


nms,  Veneuibilis  diclns  esl  tlum  ailliuc  in  vivis  eral, 
ideo  scilicet  qtmd  ettin  ipsius  honiilia:  r.a  vivenlc  in 
ccclesiasticis  ofliiiis  lectiinreniur,  VencritbVeia  niin- 
vupabant,  queiu  a.lH»c  iu  c»me  degcnicii)  nnittltitn 
poleranl  siinrfnm  appellare.  Quo  fjcliun  sit,  tti  no- 
meu  V«neraMfis  passim  usu  rccepiuin  apud  oinnes  , 
haclcaoi  auctoritaiem  rctinuerit.  Cerie  in  Lectiona- 
riis  inonasterii  Corbeiensis  nnte  quingeuios  lere 
anuos  manu  cxaraiis,  piures  Bedar  boiniha!  assiguan- 
tur  boc  liluio  vulgalo  :  llomiiin  Venetobitit  Uedus 
pretbyteri.  Et  tnmcn  Menardus  uostcr  in  uoiis  a<l 
Concordiain  Rcgulaium ,  cap.  5t»,  |  vi,  exislimal 
reccntiorem  cssc  Vmerabiti*.  appellalionein ,  »b 
Alcwino  ,    inonacbo   Sancii    G.illensi ,   Oiiorauno  , 


tcnioni  prajparavi,  iibellos  de  viio  Dei  Cudberto  melro  C  Willelmu   Mabncsburiensi  ,   Florenlio  VVigornicnsi, 


ct  protu  composilos,  Et  iu  episl.  05,  libcum  qitem 
tiaritsimiis  t.cclesite  Dei  uwgitter  Ueda  de  a:dificio 
templi  compotuil,  uU  coiisolalionem  tua;  peregrinaiio- 
nit  miltere  curavi. 

25.  Plurilius  aliis  elogiis  ccicbraiur  Beda  ali  »u- 
ctnribtis,  limi  subparibus,  litm  tequiorilitis.  Eum 
Alcwinus  nu/ii/:*sii«t(iri  muijistrnm  Beduitt  presbgterttm 
in  epinlola  5;  anctor  libri  de  Ofllcib  ecclcsiasticis 
Akwiuosubjfctus,  sticcrdolem  et  doclorem  erbninm 
cap.  de  rtirilicationc;  Kairaiimus  presbytemm  An- 
glorum,  incmbritm  Chrisli  ncn  reprobum  in  libro  de 
Naiivitate  Cbrisli  cap.  8  ;  Lanfraucus  Canltmriensis 
arrhicpiscopus  Ebnraccnsis  Ecclesite  presbylerum  et 
Amjloriiin  doctorem  in  episiola  ad  Alexandruin  pa- 


llenrioo  lluntidonensi  cl  Rogerio  Hovc  lcnsi  ncqua- 
quatn  usurpatain.  Equidetn  post  BcdiC  aelatein  pro- 
tliisse  cognotncuiuni  istud,  salis  prubal  silcntiuin 
comparium  auclorum,  quoruin  iitillus,  quein  boctenus 
lcgeriin,  Bedaui  VenrniMnM  appcllal.  In  veterrimo 
Cotlii  c  Tbuaneo  abanuis  octingentis  nianu  dcscripto, 
itt  quo  cxslant  Bcila;  lioniilix  otnnes ;  uhique  prae- 
fcrliir,  llottitliu  domni  Bcdai.  Pnclcrea  ante  quam 
P.iulus  Warucfridi,  inonacbus  Casiuas,  Lcctiouaritiin 
ecclesiaslkuiu  jussu  Caroli  Magni  concinnaret , 
auctoruin  eoiuiu  quoruui  liomilix  recitabautur  iu 
ofliciis  diviuis  uotnina  baud  pra  ciucbanlur,  uli  Ca- 
roliis  in  cpistola  ad  i'aulum  auclor  csl.  Si  ergo  Bedie 
bom  li.cen  vivetile  in  Ecclesia  lccta;  suul,  uon  lamcii 


pain  II  appelianl.  Oinuium  vero  illustrissiintim  esl  0  prasmissutn   Bcdtv  Vcnerabilis  iiouicn.  J.mi  lanicn  a 


elngiiun,  quod  Patres  concilii  Aquisgrancuiis  n  anno 
dcccxxxvi  babili  tribnunl  Bedrc,  quem  sanclis  Ecclc- 
sia>  Palrihus  annumerant.  Sic  enim  in  prasfatione 
iibri  tti  loquuiitur  :  In  fine  prarcedentit  libetli  r,o: 
promisissc  meininimut ,  quod  in  Itujttt  exordio  ,  prottl 
Deut  posse  dedisscl,  ex  snnr.lorum  Pairuin  ocaculi» 
breviler  ostendereinus ,  uuoU  lcmplum  Domini  quod  a 
Saliimone  «•dificatum  cl  dedicatum  Doinino  ctl,  fiyura 
fueril  catliolica!  Eeclesiai  per  univcrsum  orbcm  diffusit; 
et  conditor  illiut  Salomon  rex  personum  getseiit 
Lhristi,  auod  qnutem.  not  Domino  [iwenle  adimplere 
conamur.  Solva  quippe  tuper  huc  re  caHerorum  tan- 
elorum  eximiorum  Patrum  expositione,  qttorum  dicta 
in  sutnsaueniibus  punenda  tunt  ;  auid  venerabiiis  el 


iiono  sxculo  Venerabilit  nomcn  Bed.e  alliibui  cuc- 
pium.  Ainaiario  in  iibris  de  divinis  Ofliciis  passiut 
Domnus  lieda,  at  lib.  I,  cap.  57,  Venerubilit  prctby- 
ttr  licdu  nuiicupaiiii  ,  uli  eliani  Jon;e  Aurcliaiiensi 
episcopo  in  lili.  i  de  Institul.  laicali  capp.  10  ct  17, 
cl  lib.  in  capp.  ii  rl  7,  uec  non  Usuardo  iu  sincero 
Marlyrologio  Nonis  Auguslls.  Adduut  uoiimilli  Pas- 
cbasium  Ralberlum  :  at  in  loco  cilato  ex  libro  de 
Eiic.haristia  alitcr  pnvierunt  Codices  mss.  in  quibus 
ha^c  inscriptio  :  JJeiiit'  pretbyteri  in  termoue  suo, 
omieso  nomine  Vencrttbiiit.  Addimus  vero  auctorein 
Chronici  Fontanellensis,  capp.  9  el  16  (in  editis  15), 
Ilildiiinuni,  Radboduui  Tiajectenseui  episcoputu  tti 
scrmouc  dc  S.  Swioeilo;  et  Hcrictun  uouachuui( 


17 


AD  OPERA  VEN.  BKDj£  1'ROLEGOMENA. 


t» 


qui  in  lihro  de  Kxpoiilione  tomputi  haclenus  ( si  MM  A  in  mutua.'  diieciionis  indieiuni,  non  rernni  pretiuin 


fallor  )  inedilo,  Mrot  de  hac  eodem  re  prmcipue  Vt- 
mrabilis  viri  domni  Bcdit  pretbyteri  laudal  :  qui 
auctnr  npus  sunui  anno  nttaxn  scribcbal.  >>•■' 
dubium  quin  »b  «liis  ejusdein  aetatis  amtoribiis  ea- 
dem  nppellatio  freqoentau  fueril,  tametsi  non  ab 
omnibus;  uti  uec  eiiaui  uoslioxvo,  (]uo  hoiiurilicuni 
islud  vocabulum  jampridein  uso  inolevit.  Miititnns 
alios  sequioruw  leuiporuui  scriplores,  relaturi  dun- 
laut  Algeruni  cuenohium  Cluniaeenseni,  a  quo  Vc- 
nerab.lit  Seda  prabytcr  menioralur  in  iibro  1  dc 
Sactam.,  eap.  8,  el  M»ttha;uiii  Westmonasteriensem 
mona  hum,  cujus  tempore  (scribclMl  autcni  medio 
steculo  xni)  Beda  jampridem  promeruerat  ut  ab  uni- 
tfrsali  Ecclesia  doclor  Angiorum  el  Patcr  venerabilis 


atiendenies ,  sed  auiniiim.  ln  S.  Bonifauii  archicpi- 
BCOpi  aliorunique  xqualium  cpislolis  exempla  sunt  id 
gcueris  coiiiplura.  Sic  Lulliis  abbalittaj  Kanebadac, 
puelloa  regio  sangiiine  ort.e  ,  mitti!  tria  munutcula , 
thurit,  piperit,  et  cinamoni  in  Bonifaciana  epislola  5. 
Anonytiius  quidam  Eadburga:  abhatissx  gropliiiun 
argcntenm  .  el  storaciselcinnamomiparlem  ,  episl.  7. 
Koinlaeius  Cgherto  Cautuarite  archiepiscopo  prar.ter 
extmpiuria  emstotarum  S.  Crttgorii,  dirigil ,  ad  indi- 
cium  churitatis,  corporale,  pallium  el  villosam  ururm 
ad  tergcndos  pcdes  servorum  Uei,  epi3t.  8.  Huetberln 
abbati  Wiremulhensi  lectisternia  capium,  epist.  9. 
Ui;iTlViiln  presbytero  partem  thgiuiainatin et  sabanum 
pro  benediclione  et  signo  purai  charitatis,  episl.  iO. 


nomine  ceriseretur.  Cur  vero,  inquis ,  presbgtcr,  nnn  B  Elhebaldo  rcgi  accipilrem  waim,  duot   (alcones,  duo 


monachus  ,  si  monachns  fuit  ?  Niiniruui  tanla  erat 
quoodam  (ul  par  csi)  eiistiniatio  saccrdotalis  digni- 
Utis,  ut  qui  huc  gradu  insiguiti  ersnt ,  inissis  aliis 
nominibus,  presbyteri  vociUreittur.Riite  Hieronymus, 
etipse  (ut  s»pe  fatetur)  monachus,  vulgo  presbyter 
au  liL  Imo  etiam  abbai.es  pcesbyleri  (nain  preshyteri 
quondam  noo  eranl  omnes)  ob  gradus  digniutem 
prcsbyleri,  raro  abbata  dicehanlur.  Haec  ceusa  cst 
cur  SS.  Carilefus,  Kicharius,  G  lius,  Wahricus,  etsi 
ahbaiiali  ihgnitate  prajditi,  lamen  prcsby  eri  in  anli- 
quis  M arCyrologiis  cognonimari  solent. 

15.  JSec  ab  re  erit  observare  hoc  loco,  VenerabUis 
nomen  ab  Audoeno  iu  Vita  S.  Eligii  severiori  mona- 
chorum  instituto,  el  monachis  illusti  ioribus  signanter  q 
atlributum.Nam  Buehinusex  gentiti  conversus,  poslea, 
irniuit,  Venerubdis,  id  cst  monnchus,  exsritit,  ut  Vtr- 
rariensi  cxenobio  prmfuil,  lib.  T,  cap.  10,  et  Thillo 
vernaculus  Eligii,  pottmodwn  vencrabilem.  id  est,  mo- 
nattuam  ritnm  duxisse  dicitur;  el  Eligius  lanquam 
doininos  honorasse  eos  qui  rencrabilem  inonachorum 
vitam  arriperent.  Ado  Viennenf  is  cpiscopus  in  hi  to- 
ria  sua  de  Wilicario  ejusdem  scdis  episcopo  ageus, 
neliclo,  inquit,  epitcopatu  in  monasterium  SS.  martg- 
Tutin  Agaunensium  mgresstis,  «ilain  venerabiUm  duxil. 
Et  in  Vita  S.  Desiderii  Cadurcorum  episcopi,  Arvanns 
Scottus  vitam,  vcnerabilcm  in  iiionasterio  duxisse 
fertur.  Denique,  ut  csctcra  id  genus  omittam,  S.  P. 
Benedictus  vir  tila:  tenerabilis  a  Gregorio  Ma^no 
pra?dioatur. 


sinici,  et  dnas  tanceas,  epist.  19.  Egberlo  jaiu  l.mdalo 
duas  vini  cupcllns,  epist.  S5.  Cynchardus  aulein  Ven- 
Iun3>  civiutis  cpiscopus  inler  alia  mittil  orarium  et 
coculam  el  gunnam  breoem.  Lege  epistolain  148.  Bo- 
uifaiitim  IV  alio^que  Roinanos  pontjlices  non  raro 
pectinet,  specula,  aliaquc  istiusmodi  Iribuisse  legimus 
in  ipsorutn  epistnlis.  Et  Foriiinalns  in  epigr  hb.  o. 
passim  graiias  agit  pro  eulugiis  traiisniu;sis.  Quales 
putas  eulogias?  o?»re  scilicet,  castaneis,  lacte,  prunel- 
lis,  oiis,  etc.  Neuipe  ul  ipse  ai(  epigr.  25  : 


IX.  0  tarta  iones  in  Beda:  i.eniula. 

SC.  Huc  in  sei-i-sstiiu  cousulto  rejecimus  observa- 
liones  nounullas,  tum  in  munuscula  qu«  Beda  morti 
pioximus  pn  shvicris  monasterii  sui  dislnbuit ,  tum 
in  qtuedaiu  ipsius  opuscula. 

27.  Ad  exiremam  vilse  periodum  accedens  vir 
sauctus  ,  uni  c  diseipulis  siiin  Cuthberto  hora  nonn 
dixrt:  Qnccdtim  pretwsa  in  mea  capsella  habeo,  id  est, 
piprran  ,  oraria  et  inecnta.  Sed  curre  velodter  ,  tl 
presbgterot  notlri  monatterii  adduc  ad  me ,  ut  et  ego 
munutculii  quuiia  T)cuit  donavit ,  illis  ditlribuam.  Ni- 
nnniiii  60  tomporc,  si  unquam  alias,  moris  erai,  ut 
id  gcnut  munusuiloriim  amiti  darcut  acciperenhjue 


Munere  io  angusto  ceraHur  auiplus  amor. 

Ei  scimus  S.  V.  Benedieturu  in  Regulse  suse  cap.  54 
eulogias  nou  prohibuisse,  modo  ne  darentur  accipe- 
renturve  cilra  conscientiam  abbatis.  Nntum  esi  mu- 
nusculum  avari  monachi ,  qui  S.  Hilarioni  ciceris 
[ascem  vir  ntis  detulit,  leste  Hieronymo.  Ergo  vene- 
rabilis  Beda,  io  mutuse  dilectionis  et  fraternas  con- 
cordiaj  indicium,  morli  prosimns  dat  fralribus.  suis 
presbyteris  xeniola,  ut  mcnioriain  sui  habercnt  in 
sAirts  offlciis,  ad  etiin  niodum  quo  Anlonius  Athana- 
sio  melotem  unam ,  Serapioni  atterui»  ,  fratribus  cili- 
cinuin  vestimcnlum  lestamenlo  reliquil.  Cur  vero , 
inquis,  mcensa?  Biscintus  en  Ceniuiuli  Roroair*  Ec- 
clesi*  diiconi  epistola  ad  Bonifaeitini,  nrdine  Wi  : 
Transmiiimus  per  prxdktum  vestrum  presbyterum 
aliquiintuin  coaumbri ,  qnod  incentum  Domine  offe- 
ratis  temporibus  matulims  ei  vcsperlinis,  tive  dum 
missarum  celebratit  solemnia,  elc.  Quid  demum  oro- 
D  ria?  nempe,  ut  conjicimus ,  linleola  lenuia,  quibus 
os  tergi  solcl.  qu*  ttibuna  vocat  Bonifacitis  in  epi- 
slola  10.  In  hunc  enitn  sensum  non  raro  suiui  ora- 
rium.  votahulutn  alioqui  vari*  significationis,  probal 
Yossius  in  itt.ro  ttt  de  Viliis  st-rui.,  cap.  51. 

X.  Judioiuui  de  6Vn>  «cripli.t. 

28.  His  per  quemdain  excursiini  dielis,  vrtiien- 
dtiiu  est  ad  qu.isdani  animadviirsiones,  qu*  mlhi 
inlcr  evolvenduin  Bed*  scripta,  tuin  ediu.  rum 
'  manu  exarala,  OOCurrerunL  Priniuin  quiileni  d« 
lempore  mriptionuin  agenduni.  postea  de  operibu» 
dubiis  rt  siihdtiniis,  poslremo  de  reliciis. 

'iO.  Beda  librum  tertium  in  Samuitom  aggressut 
e«  nioriun  Ciolfri.lo  abhate,  id  cM,  aun»  »»'.r»\n,  ul 


29  VEN.  BED.£  ELOCICM  HISTORICUM  A  MABILLONIO  SCRIPTUM.  30 

ex  piwfatione  lit>ri  m  eonstat,  Explanntiuncula  i«  A  se  assumpsisse  fatetur.  His  insuper  Beda  morbo  su- 


Epistotam  Joannis  pri  na  videtnr  ex  ipsius  lucu- 
brationibus  in  Scripturnm  sacram.  Deinile  Exponitio 
in  Apocatypsim ,  quara  fralri  Eusebio  seu  Huelbcrlo, 
abbati  siio  futuro  nuncupavil,  nam  binominem  fuisse 
Huetbertum,  ct  Oh  atnorem  studiumque  pieta  is  Eusc- 
bium  cognominalum,  palet  ex  prsefatione  lib.  111  in 
Stunuelein.  Porro  Beda  libruin  Apocalypsens  iu 
capilula  distinxit.  Post  Apocalypsim  commentatus 
esl  librum  de  Actibus  apostolorum,  hortante  Acca  epi- 
scopo  Hagustaldensi ;  tum  etiam  Lvcm  Evangciium  : 
et  Quamlionct  triginla  de  libris  R/gum  explica.vit, 
petente  Nnthelmo  lunc  presbytero  LonJincnsi,  post 
Canfaiarieusi  archiepiscopo,  quo  adjutore  in  seri- 
beoda  ecclesiastica  Historia  usus  est.  Bedx  Quwtlio- 
tiet  in  utrumque  Teslamentum  ex  Anglia  petiil  Lupus  B 


premo  dccumbens,  patria  lingua  reddidit  Joaunis 
Evangclium,  lcstante  Cuthbcrto  discipulo  in  r-pistola 
quam  dc  ipsitis  obitii  exaravit.  ln  duhiorum  classem 
rejicietidn  suiit  Exposilivnes  in  Matthaii  F.vimge  ium, 
Commeiitiirius  m  Psalmos,  YiUe  sanctorum,  exeeptis 
ActisSS.  Filicis,  CuthbortietAnaslatii, qu<&Ht<ia.z%no- 
scit  utsua;  libellus  d*  ()fliciis,Ccmmeritariv$  in  Boetit 
librum  de  Trinitale,  MeAitationcs,  Patsior.is,  l.ibri  de 
Elementis  philosophice,  etliber  de  Rcmediis  peccalorum, 
quem  jani  iiiter  suppusithia  rclegavrt  Spclrnan  us 
tomo  1  Conc.  Artgl.,  lametsi  in  cnllectione  canonum 
Regino  Pcenitenlialem  libruiu  Theodori  sen  Bedm 
citat  in  lih  l,  cap.  297.  Ivo  etiam  et  Cratanus  ex 
Pcenitentiali  Beda;  referunt  capitulnm  dc  sacerdou 
Eiuharistium   vomente.    Nnn    lamcn    preteream  id 


abbas  Ferrariensis,  epislola62  ad  AUigisum  ubbalem 

Eboraccnsem.    Poslea  omnia  etlidii  Commentaria  in 

Samuelem,  ex  quibus  lihrum  tcrlium,  ul  jam  dixjn  us, 

aggressus  cst  anno  dccxvi  ;  al  vero  E.rpositionem  in 

Miirtum    vulgavit  post  annos  plunmos  quam   Luxai 

Evangeiium    e.xplanavcrat.    Qus   omnia  ex    ipsius 

Bcdae  prefatjonibus  in  cosdeni   libros  intclliguntur. 

Prwterea.  Exposillonem  in  Epistotas  Pauli,  itidemque 

t7i  Epistolus  canonicas  ex  dictis  S.  Augustini  magno 

Slu  lio  coniexuit ;  et  Hbrum  de  scx  ptalibvt  absolvit 

Leonis  lsaurici  anno  ix,  Christi   dccxxiv.  His  abso- 

lulis  edi  lit  Historiam  ecclesiasiicam  gentis  suae,  quam 

cum  Epitome  adjuncta    perfecit  anno  DCOXXXl.  Nam 

in  optimo  Codice   ms.   qui  penes  nos  est,  pnedieta 

Epitome  ultia  istnm  annum  non  excurril,   ut  supe-  C 

rius  mon  imus.  In  eadem  E  itome  Beda  exjiibet  in 

dictin  lucubrationum  suarum,   in  qua   annumeratur 

Epistolu  de  /Equinoctio  verno  juxta  Ana  olvtm.  scrip- 

ta  pruinde  ante  annum  dccxxxi.  Unde  exemplum  in 

ea  episiola  Wichred*  presbytero  directa   adductum 

de  anno  prcetcnli  nccnxxvi,  est  inlerpolatio  scriptoris 

amanuensis   ipso  anno  epistolum  exsoribentis,  qui 

Beda;  sententiam  supposito  exempla  explicare  voluit. 

Denique  Reiraclationum  librum.  io  Aeta  apostolorum 

post  annuin  dccxxxi  scripsit  jam  senex. 

30.  Practer  Opera  Bedae  in  suo  Indice  recensita, 

pauca  stuilqiw  ipsi  Iribuere  tuto  possimus,  excepta 

epistola    ad    Egbertitm    Ehoracensem    pontiliccm , 

scripta   post  annos  t  iqinta  a  niorte  Aldfridi  reqis 

m     ..     •    .  „.   .    .  r» u'1  Codcx  postenor. 

liorthanimbromm,    hoc  est  anno  Chnsli  dccvxxv,  U 

qui  Bed*  supremus  fuit.  Commentaria  in  Evangelium 

Joannis,   siquidem  Bedam  babent  auclorem,    post 

annum  occxxxt  ab  eo  sunt  edila,  quae  veluti  quod- 

dam   Augustinianx  Expositionis   compendium   esse 

videntur,  insertis  hinc  indc  scntcntiis  aiiorum  Pa- 

trum,  ut  capite  5  agens  de  Regido,  verba   Cregorii 

Magni  adducit.  Cerle  Jonas  episcopus  Aurelianensis, 

Ludovici  Pii   wqualis,   in  lib.  t  de  Insiittrt.  laicali 

tap.  13,  chal  plures  versus  ex  Beda  in  homilia  Evan- 

gelii  vigaima,  qui  in  pnedictis  Commcntariis  legun- 

tur  capite  2.  Unde  suspicamur  iegendum  esse  apud 

Jonain,   in   homitia    Evangelu  secimda.  Et   quidem 

Alcwinns  in  praefatione  Commentaxit  sni  in  Joannis 

Evaneelium,  tx  twmelih  beati  Bedo?  presbyteri  mulu 


quod  in  Beda:  Homilia.rio  Thuaneo  vftusfisaimo  legi 
manti  recentiori  ante  annus  qtiadringentos  ascrip- 
tum  :  Ego  rion  peto  libmm  Expotilionis  Bedat  super 
Evangelia;  sed  peto  Ubrum  Expositionis  Bedas  super 
psatmos  Psalterii.  Apuge  Epistotum  de  divinalione 
mortia,  qux  ricliramenlu  quantum  a  mcnte  pii  homi- 
nis  absint,  probal  epislola  ad  Hermfridum  presbgle- 
rum,  libcllo  dc  Tonitruis  a  sc  Lafine  verso  prsefixa. 
Is  est  Hercfridus  presbyicr  de  regno  Merciorum,  ad 
quein  exstatS.  Bonifucii  martyris  epistola  10.  Ati- 
ctor  lihri  de  Officiis  divinis  sc  ibebat  po»t  annum 
quani  Pascha  inciderat  in  vn  Id.  Apriles,  ut  patet 
ex  cap.  de  Pascha  annotino  .  quod  ab  anno  dccxxxi 
quo  Bcda  indicem  Operum  suorum  confecit,  ante 
aiiimm  octxxxi  non  aecidil. 

51.  Scripsit  quidem  Beda  Hamiliarum  Erangelii 
libros  dvos,  ul  ipse  latetur,  seu  in  Lectionuriam  an- 
tiiversarium,  ut  babet  S.  Bonifacii  epistola  9,  supra 
nuiii.  21  rclala  ;  at  qna-nam  ex  editis  ad  Bedam  pcr- 
tineanl,  quamam  supposita'  sint,  interest  dislingucre. 
Sie  enim  explorabiinus  celebriorcs  dies,  qui  tum 
anniversaria  soleinnitate  colebantur.  In  bibliotheca 
Thuanea  habentur  duo  pervelusti  Codices,  in  quibus 
Bcd»  liomilire  reperiuntur.  ln  primo,  num.  144, 
ante  annos  octingentos  exar*to,  homilia-  59  coutimia 
serie  exhibentur:  in  alio,num.  38,  qui  annnssexcen- 
tos  prsefcrt,  distinguiintiir  in  duos  Jibros  prsemissis 
ad  utrumque  capitulutionibus.  Utrumque  apographum 
conferre  et  repr<esentare  boc  locojuvat.  Sic  proce- 


UICIPIT  CAPITULATIO    LIBR     1  DK  H   MKLHS    BED*     PWiS- 
«VTEItl  MiMEHO  VUJINTI  QDINOIIE. 

1.  Homelia  leclionis  S.  Evang.  secimdxtm  Lticam, 
Mrssusesl  Attgetu*  Gabrich  In  primo  Cod.,  Romelia. 
domni  Bedce.  Tn  utroque  sic  incipit  post  Evangelii 
verba  :  Exordium  nostnv  redemptionis  hodierna  son 
cUEvangetii  tectio  commendat,  etc  ,  ut  in  editis  ad 
dicm  AnnuntlationisB.  Mari» 

2  Homelia  le.ct.  S.  Emng.  sec.  Luc.,  Exsurgens 
Maria.  inc.  in  utroque  :  Leitio  quam  audisris  sanct: 
Evangelii. 

3.  Homelia  lert  S.  Ev.  sec.  Marcum,  Fuit  Joamnes 
in  deserto.  ln  priori  Codice,  Homilia  domni  Bedw  de 
Advbntii  Do^iim.  lnc.  in  utroque  :  Advealum  domi- 
mca;  prcedicalicmis  Joanncs  prtevcaxens,  etc. 

•4.  Homelia  tect.  S.  Ev.  sec.  Joan.,  Joannes  testi- 
mimmm  perhibct.  lnc.  Rcdcmploris  noslri  pra/airtor 
testimonium  de  ipso  per/ii*rn»,etc.I)ecst  inpriori  Cod. 


51 


adopliu  ven.  dkd.i-  ikou:gomkna. 


m 


«">.      Ilollltiil   F.Plllig      SCC.  Mtlltlt.,  '-VIII  HVl  </i'5/lllM-  ,\ 

MfO.  In  prioii  llttmciia  Jmnni  rWtU  in  Viui.ia  Do- 
him  .  |n.  mii  iii  UlroqiM:  NtHttftattm  Domiiii  et  Sul- 
eai  or'tt   \  .  J.  ('..  ./ , < i  aHCTHHt  unte  satettla,  elc 

(i.  Iluwti.i  S.  h.ruiiij.  nc.  l.uc,  Pnttoret  toqne- 
i'«nhtc.  Inc.  :  .V.i/ii  i/i  Bcihlcem  Doniino,  elc,  ni  in 
rilius.  Dootl  iu  |>rinni  C.od.,  eitalur  lamcii  »  J>wa 
Anrc lun.  iki  epkuopO  lill,  li  ilc  liistil.  L»ic,  cop.  It> 

7.  Ilumelia  tlr.  tcc.  Jumt.,  In  priiteiiio  crnl  Ver- 
b"in.   Ii    [iiiori   Cod.  Ilomciu  rintmii  II.    (1  NllJkL! 

l>mti-vi  Ine.  in  nirai|ne  :  Qniu  lemporalem  UnHatorU 
Dc.et  hominnm,  eic,  m  in  e.l.lis. 

8.  Homeiti  Ee.  tec  Jouii.,  Dixit  Ittut  Peiro, 
Sxquere  me,  tlicendn  in  Natali  S.  JoAilKH  Elano. 
Inc  m  uiroifuc  :  Leciio  S.  Ecttngctii  </iut  iiofci»  mm(o 
/«■(q  rtf,  elc 

9.  Iloni.  Ee.  it\.  Maltlt.,  Angclnt  Dumini  appatttit, 
i\  Natali  taMKMTIGN.  lur.  in  uinvi|iu'  :  De  nurte 
preiiom  murlijctim  Chrisli  lttnoeciitiinn,  etc,  oi  iu 
ediiis. 

!U.  Ilom,  Er.  scc.  Luc,  Po*lqiutm  consummuti 
»■  m  riiet  octo  ii  0<tabas  PoMiKi,  I  c.  iii  oiroque  : 
Sanctr.m  tenertinduinqtie  prtvtenlis  [esti  memorinm  , 
elc,  ul  in  iiiiii-i. 

tlam.  E».  tec.  Matlh.,  Angetnt  Domini  apparuil , 
dieenda  in  Vigilia  Ciipuanm:.  Nulla  liuiuilia  iu  ulro- 
ij:i«  apog. 

II.  fioiu.  Ev.  scc.  Mcitth.,  Venil  Jetu  *  CaitUva 
in  Jtirit.  In  prinri  Cwd.,  Hvniclm  tlomni  B.  dic  taiulo 
Tut.urKAM.r..  Inc  in  uirorjue :  L*'ctio  S.  Evang-tii 
ifniin  tnotlo  (rnhet  ntidkimut,  elc,  ul  in  edilis  pio 

llli'  OCUlV.I. 

\±  llom.  Kc.  sec.  l.nc,  Ibunt  parenlet  Jctu  pcr 
omnes  annot.  In  primo  Ci.nl.,  fiwii.  domni  lk'dat 
DtUUMCA  1'riua  pott  Tlieopiiiimn.  tuc.  in  titroque  :  A- 
pcrta  nobit  ett,  [rutret  char.  tencti  Etangclii  Ueito,  elc. , 
iii  iu  6'lilis. 

15.  Ilom.  Ev.  sec.  Joou.,  Pittplio:  facla:  tnnl.  In 
primo  Cod.,  iltim.  tluiimi  IS.  Dommca  n  posi  The» 


11.  lioiii.  r.etuig.  sec.  Juan.,  Detcendit  Jetiu  C<i- 
piinrnaitm.  In  prituo  Coil. :  lloiu.  tloiniii  II.  hnuu 
i»  ttttiiditiij.  Inc  iu  ulrnipm  :  Solet  KtOMtt  qHofiam 
i/m.'  I  ilt  cxordio  imjnt  lectionit,  elC. 

'2  >.  /Ciiii.  Ev.  MC.  Miitlh.,  Cnm  appruptHqitattrt 
letttt  llkruiolifiiii.  In  printo  C>>il.  :  Hout.  domiii 
Bi  is  Palmis.  ■'•('•  >>i  ulroiiue:  SleiHuior  Dei  *t  ho- 
ntiitntu  hontu  Chiiiltt*  Jetm,  tpti  prn  humani  tjtntm 
utlule  it  pitsturut,  eic,  ul  iu  eJitis. 

-V.  Iltint.  Ev.  Sii'.  Juttn.,  Vroxiimim  erat  Patchn 
J.tdirorum.  Inc  j  .l/i/rm  nti;  prudeittinnt  tolet,  elc 
'.  .!-si  in  pilnto  ■pog.  Kxsim  iu  eililis. 

i"i.  /fuin.  /'.i'.  jcc .  Jouii.,  Aule  dinu  [ettttm  Patchar. 
Iu  priino  CdiJ.  :  ff  otn.  duniui  U.  in  Cxcxa  Duaiim. 
Inc.  in  iltioi|iie:  Scripturtit  erangeiula  Joanuet  me- 
morahile  iltitd  Domiiti  ingsieriitm,  etc,  ut  in  eililis. 

I:i  posteriori  Coilice  posl  librum  primuni  liomitia- 

r iiu»   lcgiiur  :    Explicil  llomeitarHm    liber  primut . 

numeio  t'>.  V.t  lunicii  in  ipsu  C.mlice  exbtaul  liouiiltji 

..  il.inliixat  ^3.   Alias  e\  priori   siipplevimus.  1'eryil 

Cudex  pi'Sterior. 

■ICINt   CAI1TUI.ATI0  LKCTIONLM   g.    f  Y  JM.I  l.ll  ,  • 
MHhRO  XXIV  I.n  LIBKO  II  EJUMIEX  AUCTOHIS. 

I.  Ilomelia  S.  Ecang.  sec.  Matth.,  Vespere  autcm 
Sttbbali.  iu  primoCiHl.  :  ffoni.  domni  Uedai  IX  vigii.ia 
1'asi.ii.c.  Ihc.  in  u!ro<|ue  :  VUjitiat  nubit  hujns  sncra- 
lissima-  Hoctit,  e:c,  ul  in  cluia. 

Hae  iioiniiia  legrbalvr  in  Viijiita ,  linc  cst  iu 
maltittito  ofliciu  Paschec.  V.i  lanien  in  piiiuo  Coil. 
inseriUUT  boc  locn  limnilia  S.  Giegoiii  in  illc  sancto 
l'rts<li>'  legi  solita.  Wcin  obscrva  ile  Vigilia  Pcnie- 
eosics,  iufra. 

4.  ffum.  Er.  tec.  Luc.Stetil  Jetnt  in  mettio  ditcip. 
sitor.  In  primo  Cml.  :  lloin.  Doutni  [iattV  FtMlt  lll  m 
Pascha.  Inc.  in  ulroque  :  Cloriam  suai  Heturrtcliouit 
Domiiius  et  Rcdcntpior  noster,  eic,  ut  in  edui*. 

3.  ffoin.    Ev.  sec.  Matih.,  Vndecim  disciptiii.  In 


phiniti.  Inc  in  ulro<|iic  :  Qttod  Doiuiiittt  ac  Saloatur  Q  [niinn  ms. :  llom.  domni  II.  1-'ci:ia  vi  in  Pnschtt.  In: 
liatier  ad  miptias  vocalus,  eic,  til  iu  eilitis. 

II.  Hom.  Ev.  sec.  Jottn.,  Vidit  Jaunnes  Jcsitm  re- 
nicmem  ad  sc.  Ilom.  domni  I>.  Ooiii.mca  iii  poU 
Thcophania.  Inc  :  Joannes  Bnplisia  et  prtecurtor 
Domiiii.  Sic  in  utroi)ue  Cod.,  oisi  ipiod  in  capitula- 
lionc  pnsierioris  uon  exstal. 

!.'i.  ffom.  tr.  tec.  Ltic,  Poslquttm  implcli  sunl, 
dicetttla  rs  PUKIFICATIOSE  S.  Maiii.E.  lnc  in  ulroi|uc 
Codice:  Sotentnilutcni  nobis  hodicriue  ceScbriiatis,  t  ic. , 
ut  >n  eilit.s. 

lti.  Ilom.  Ee.  tec  Joan.,  Erat  diet  [eslns  Jmla:o- 
rnm.  Inc.  :  Duo  pariter  miracula  tmiutina;  taitationis 
Itottierna  nobit  S.  Etungelii  lectio  tradit.  Decsl  in 
primo  CiOil. 

17.  Iltitii.  Ev.  tec  Joan.,  Volttit  Jent  e.rire  tn 
CiiiiUeam,  domni  llcthv  potl  Tiif.opiiama.Iiic.  :,Wiui- 
iiih«  cx  lectione  Evamjetii,  (ralrct  char.  bcnijnaia 
Itedemptorit  nostii  gratiatn,  elc  Decsl  in  posleriori 
C'»l 


iu  ulioi|>ie  :  l.itintjciica  lectio,  jratres  cltur ,  tiuain 
modo  ttndicitnus,  elc,  ut  in  e<lil:s. 

i.  Ilow.  E».  see.  Luc,  Vna  Subbttti  vattte  ditncuto. 
Inc.  :  Aperla  nobis  est,  (rnires,  de  llcturttctient  Do- 
mini  el  Hedemploris  noslri  lectio  recilatti,  eic  Deesl 
iii  1'iiniii  Gol.  ei  iu  eilitis. 

S.  llotii.  l'v.  sec  Jo'.in.,ifodicitm  ei  jum  non  tide- 
bitis  me.  Iii  prim<>  apog. :  lloin.  dmmi  B.  in  Domim- 
i:a  ii  post  octubus  Puschiv.  Inc  iii  ulro<pie :  >.<r/.i 
Domiui  H Suitatorit  iiostri  promiita, ilc,  ui  in  oditls. 

ti.  Ilom.  Ev.  sec.  Joiin.,  Vndo  ail  eitm  qui  mitil  iiu'. 
\n  primoCnd. :  ffom.  tlomni  K.  tektia  Donimca  post 
S.  1'ascha.  lnc  in  ulroq.  :  Sicut  es  lectioiie  eruHtje- 
licu,  (ratres  char.  audiviiims,  cte  ,  ul  m  e.lit  s. 

7.  Ilom.  Er.  sec.  Joan  ,  Si  quid  petieri.it  Palrem. 
luc.  :  Paletl  movere  inftrinos  uudiiorcs,  tlc.  Deest  iu 
primo  C.inl.  ExsUt  in  edilis. 

8.  Ilom.  Ev.  see  Luc,  Pclite  el  dttbiiur  tobis.  In 
primo  Co  I. :  llom.  dumni  B  in  Lw.lanit  nutjore.  Inc 


IH.  ffom.  Ev.  tce.  Mullti..  Fititut  Itoininit  venturut  D  iu   ulrorpie :  fiomiiiut  et  Sulvalor  nosier  ad  cofailh 


est  iu  jlvita  Putris  ttti.  In  prinio  God. :  llomelia  doin- 
ni  II.  Dihi.mi  a  ii  in  QHodinijesimii.  Inc  iu  utroque  : 
(,)i  in  Doniuiiis  ue  Redeniplor  naster  eleclos  suot  pcr 
luijits  ritai  luborem  ad  illam  qntr  laborcm  v.ctcil,  elc. 
I'J.  Hom.  Ev.  sec  Mnllh.,  Egratus  Jetui  tecessit 
in  pnrles  fi/n.  Inc.  :  /n  tectioue  S.  Evungetii  quoe 
ttobis  modu  lecla  est,  elc,  cl  li  i •<•  dotll  in  priiuo, 
rxsiat  in  editis  .i  l  Domiiiiciui  n  \jn.ch  a^. 

W.  Ifom.  f'."r.  tee.  Joan.,  Perrexil  Jesus  in  monlcm 
Oitveti.  In  primn  a|iog.  ;  Hom.  domni  li.  Domi.mca  iii 
Qiiatlrati.  Sabb.  Inc  in  utroque  :  Prasentii  S.Ecait- 
tjciii  leclionem  Ittulo  itiieiiliut  considcrare,  elc 

i\.  Ilom.  Ev.  tec.  Joan.,  Akiit  Jeiut  Irant  mare 
Ctilitetr.  In  piimo  Cod  :  llom.  domni  II.  in  Qtstttlrof. 
|mi'.  in  ulroipiR  :  Qtti  iigtia  et  iniiuenlu  Dnmiui  ttc 
Sttlvitiorit  Mffri  icctc  cun  lcjunt,  flc,   ut  iu  oililis 

jd  Dvnuttkan  iv  (tu.idiag. 


regni  gaudia,  etc,  non  eislal  in  ciliiis. 

i).  f/om.  Kr.  Scc.  Luc,  Htvc  titnt  verba  qu.v  lc~-utut 
ttim,  dicenda  m  AsCBMSA  Domimi.  Inc  :  itaeMMfM  tn 
ceeliim  Domiuttt,  elc.  In  ulroque  ins.  Alia  in  etliiis. 

10.  Hom.  Ev.  •<:<:.,  Joiin.  Cum  vencril  Purnciuut, 
dicenda  Domimca  posl  .Is<'<'msh  Domiui  Inc  :  Ex  mul- 
li«  Sdiirli  Evnnijelii  totis  inveitimiu,  vlr.  In  ul:oi|ue 
ct  in  editis.  II. c  lionnlia  ciMlw  ab  Amalario  lib.  i 
ile  Ollic,  cap.  37  ;  ileni  lil>.  u,  cai>   I. 

11.  W.imi.  /■<•.  ier.  Joan.,  Si  dilimlit  me,  i>  Vicin» 
Pkni'  CMTCH.Iae.  :  Qnin  Sytrilit»  stincti  liodie,  frtlre* 
eharits.  cclcbi aintti  advcntuin,  eic-  In  ulro<|ue  ua.  ct 
in  edilis. 

\i.  Ilom.  b.c  sec  Joau.  I  >ni  komo  ex  Pharitorit. 
In  priiiio  Gixl. :  llnm.  domui  />.  in  Ocluv.  fVmrcM/. 
Im-.  in  ulivi|.  .Sii-xl  ,'.i  leciione  S.  f,.'runy.-lii,  l'ru'rr» 
i/i.oiv.  ,iindiitt:s,  f\c  I-asI.iI  iii  clilis  Jilili-iu  iiiveu- 
ti  <iiis  S.  iiiiiis,  cl  m.ilur  iii   ct>i-.i..>U  hiijiii  Huit- 


55 


m?ni> 


YEN    BKO/E  F.LOGILM  ilJSTORlCLM  A  MABII.I.OMO  SCRIPTUM. 


3» 


Rhemensis  archiepiscopus  scripsit   noniine  A  »1  probant  veterrimu  Usuardi  excmplaria,  ct  Me- 


eoncilii  Tusiaeeiisis  ?d  llodnifuin  Biiiiriceitsi-m  et 
Frot:triuin  Burdtgalcnsem  aniisiiles. 

13.  Ilom.  Ev.  sec.  Luc,  Fttit  in  dicbut  Ileradis, 
dicenda  in  Vicilia  S. Joa5»IS.  Inc. :  Veitturits  in  corne 
Dominus  et  Itedcmptor  uotter,  etc.  iu  uiroque  ms.  et 
in  eililis. 

14.  Ilom.  Ev.  tec.  Luc,  F.iizobelh  implelum  est 
tcmput,  dicenia  in  Nativit.  S.  Joan.ms  Bait.  Inc  : 
Prascurtoris  Domini  nativilas,  clc.  In  ulroquc  Coil. 
ci  in  editis. 

15.  Hom.  Ev.  tec.  Joan.,  Duit  Jcsnt  Shnoni 
1'etro,  diceuda  ix  Vicilia  Apotl.  I'ctri  el  l'uuti  It»  : 
Virtut  m  «ufcis  per[ccl(B  dilectionis,  eic  iu  ulroi;uc 
ms.  el  iu  edilis. 

16.  Ilom.  Ev  sec.  Multh.,  Yenit  Jesut  iu  paries 
Civsarea:,  diceitdu  in  Natai.e  aposl.  Petri  el  Puuii. 
Ilic. :  Lectio  S.  Evange lii  qnam  mt}do,jralrct,andittis. 


narius  noster  in  librum  Sacramenlorom  S.  Cregwrii 
png.  18-1;  aJ  scnno  isle  Bcdaeslylum  sapil.  Denique 
scrmo  Beda;  ascripius  in  versttm  psahni,  Dominus  rfc 
cocto  prospexil  snper  /ilios  Iwminum,  elc,  hamlqiiit  - 
ijuani  ipsitis  B'-u';f  esi,  eum  in  co  referatur  lestimo- 
nium  petitum  cx  Vita  Creg'<rii  Hagni,  a  Joanue  Dia- 
cono  scripia  posi  annos  ccntum  ct  quinquaginla  a 
tnorle  Beda:  Venerabilis. 

53.  Sunt  qni  Bed:e  C.\posi!ioncs  in  Pauii  Ejislohs 
ex  lilnis  S.  AagUaliui  excerplas  cuiJam  Floro,  mo- 
n.ulio  (ut  Triihentius  putat)  Trudoniano,  tribuendas 
exisl  mant.  Sic  enitn  praeferl  egrcgitini  apographum 
Coibeiensc,  duobus  voltiniinibus  dislinctum  :  Expo- 
sitiones  Epislolarum  S.  PauHtrpostoli  ex  tibris  S.  An- 


tttnlo  intentiuscoijitaiida,  elc.  Iu  ulroqtic  ms.  et  IH  |(  ffUS„„j  doctorit  eximii  a  quodam  Floro  collect.v.  F.t 


17.  llom.  F.v.  sec.  Mittth.,  Dixit  Siinon  Pelrus  r.il 
Je»um  :  Ecce  iiot  rciiq.  omnia,  dicenda  ix  Natai.i 
b.  Bfneuicti,  Biscopi  sciticcl.  Inc.  :  Audient  a  Do- 
mino  Pctrus,  etc,  nt  iu  posieriori  apog.  ct  in  ediiis. 
Deest  in  primo  ms. 

18.  Ilom.  Ev.  tec.  Matlh.,  Accetsil  ad  Jcsitm  muter 
fitionm  Zebed.  in  Natalk  S.  Jacobi  apost.  Ad  it 
|irliiuis  Codex  Jacobi  intlris  Doinini.  Inc.  in  uln)i|.  : 
Dominus  contlitor  ac  rcdemptor  noslcr  lulnertt  super- 
bin-  nottra;,  eic,  ut  in  editis. 

411.  Ilom.  Ev.  scc.  Matth,  Exiens  Jesus  de  ftiiibft 
Tyri.  Inc. :  Surdut  Hie,  el  mttlui  qnem  miriibililcr  cu- 
rntitut  a  Domino,  elc,  ut  iit  edilis.  Deest  in  primo 
Cnd. 

2*).  //  ni.  Ev  scc.  Miilth..  Attdirit  llerodes  telrar- 
clia,  dicenda  i.v  Decolhtionk  S.  Joa.snis  Bai-t.  Inc. : 
Nalalem,  frutrcs  chariss.,B.  Jottnnis  iliem  eelebittn- 


in  iine  :  Composiuti  est  liber  isle,  id  cst,  scriptus,  a 
Hichero  subpriorc  et  Joanne  suo  scriptorc  monoculo, 
nnno  qtto  restituta  ctt  eccisiu  S.  Jouunis  Corbeicc,  et 
Turonis  esl  secunda  tedet  Romenw  urtis  (Alexandro 
p.ipa  III  Turouis  gynodum  iigenle)  anno  UCLXIV,  Lu- 
dovicoreye  Francorum,  Throdorico  episcopo  Ambia- 
nensi,  Joaimc  Corbeitc  obbute.  Vcruin  exposilioiies 
i>l.c,  qiia»  diiolius  illis  voluiiiinibus  contincntur,  ea!- 
dem  ips:e  qux-  in  Berlx  Operibus  exstant,  sunt  verus 
ac  ^cnuinus  Beda:  feltis,  lum  quia  >pse  in  syllalio 
0,  eriim  sui  rum  meminit  earum  exposilionwn,  tum 
quia  alia  reperitur  coinmentalin,  Flori  nomine  pr;«- 
dita,  non  inntuin  cx  Angusiiui,  sed  et  alionmi  Pa- 
iriim  operibus  contexta,   qtialis  penes  Petruni  Fran- 


tet,  elc,  ul  in  ediiis.  Iieest  i>.  primo  Coil. 

H.  llom.  Ev.  see.  Joan.,  Facta  sunt  encwtna,  rfi-  C  C,SC,"B  Chiffleliujn  soc.  Jesu  vimm  enidiHssiniuin 
eenda  in  Dedicatiosf.  ecclkslx.  Inc.  in  utroq.  :  .-ln-      manu  descripla  babeiur,   ad  cum  mo<liim  quo  Cl:iu- 


ditimus  ex  lectioue  ecaitgelica,  frulret  chnriss.,  qiiia 
facta  sunt  euctvnia,  elc,  ttt  in  cditi*.  lit  posteriori 
Cod.  biec  boiuilia  sequenii  posluoiiilur,  pneponitur 
in  priori. 

22.  Ilom.  Ev.  tec.  Mnttli.,  Yidil  Jesns  lioiniuem  in 
tetonio,  dicenda  a  Nat.vle  S.  Matiii.li  nposl.  Inc. 
in  uiroqtie :  Leg  mits  aposiolo  tHccnle  ,  qitiu  ontnes 
peciaverunt,  elc,  ui  m  edili*. 

23.  Mom.Ev.  sec.  Joan.,  Stnbol  Jonmtes  ctexdi- 
fcipulis  ejns  dito.  dicenda  is  NataleS.  Andre.c  npotl. 
Inc.  in  iitroquc  :  7»u(<i  nc  tttlis  est  Seriplune  ditiiue 
snblimttnt.,  eic,  ul  iu  ciiiiis  pro  virilia  fcsli. 

24.  H.  m.  F.vang.  scc.  Joan.,  Voluit  Jesus  exire  iu 
Galilccam  loc.  :  Aiiilivimus  ex  lcciione  erangeticu. 
[ralret  chariss.,  benignnm  licdempioris  nostri  graliani, 
elc  Deesi  in  primo  Cod.  utpole  laccro. 

Sic  vem  desinii  Codex  poslerior.  Expltcit  llome- 
liitntm  libcr  secundus  Dctlw  presbgleri,  numero  21. 

52.  Ex  his  intelligimtis,  bomilias  in  dominicos  dies 
ytt  Trinitatem,  ilem  in  feslos  S.  Stephnni  proiomar- 
tijris,  S.  Scholaslicas,  S.  Maria:  M aijdalenie,  Trans- 
figurationis  Domini,  Assumptionis  B.  Maric,  S.  Bnr- 
tholauiai,  Nativilalh  B.  Virginis,  S.  Michaelh,  S. 
Luccs,  Pra:sentatio!tis  l>.  Mariw,  et  alias  dc  Communi 
martyrum,  ctc,  ant  subtlililias  csse,  aut  dubias,  aut 
cerle  ex  sinceris  Betbe  coionieuiariis  in  Marcum  et 
Locam  exprcssas.  Ccrlc  homUia  de  S.  ScliolaUica 
S.  Berlario  abbali  Casinensi  Iribuilur  in  Lasincnsi 
Cod.  nts.  el  termo  iu  festo  onmnun  tmictorum  iegi 
solitus  ascribitur  Bbabano  Mauro  in  apograpbis  non- 
nullis,  nescio  ati  bcne.  Illud  movcl,  quo  t  Festum  om- 
nium  saoctoruui  instiiulum  esl  a  Cregorio  papa  III, 


dius  Scoiius,  poitea  T^turiuensis  episcopus,  aliaita 
iii  1'atili  ilidein  Epislolas  ex  Augustioi  alioriiinqiic 
Palrum  senlcntiis  defloravil.  Et  lainen  Baiberlus 
Htonachus  in  lib.  de  casibus  monasierii  S.  Galli  cap. 
II)  memoral  Collcctanea  Flobi  presbgteri  de  rolumi- 
nittts  S.  Augustiiti  in  Epislotam  Panli  ad  Jiomanos : 
oi  paulo  posl  Colleclanca  Flori  in  Episl.  ad  Corinth. 
ucundam  et  ad  ttcbneos :  denique  Lupus  abbas  Fer- 
rarieusis  C'o//«t.'i««jm  Bedoc  in  Apostolum  ex  operi- 
bus  Angustiiti  laudal  in  epistola  "C. 

3i.  Iu  editis  Beda^  operibus  desideranlur  (ni  fat- 
lor)  gcnuina  ejus  opera  qiiiedam,  nempe,  Fxptanatio 
in  Cauticiini  Ilabacuc ,  qux  in  apographo  noslro 
D  uum.  273  hoc  prafeil  exordium  :  Coniicwii  propheta: 
llabatuc  qttod  tibi  cxponi  pelini,  ditectistima  in  Chri. 
sto  soror,  sacramenla  dominica:  Passionis  maxime 
prommtiat.  Vnde  ex  consuetudine  sancla  et  ttniversa- 
iis  Eccicsiic  sexta  sabbaii,  qt>a  eadem  passio  compteta 
est,  soiet  iit  Inttdibus  matulinis  per  singulas  liebdoma- 
das  solcmniier  repeti,  eic.  Itcm  desideratur  carmen 
de  dittHO  judicic  ad  Accum  cpiscopum,  editum  a  Si- 
incone  Dunelmcnsi  monacbo  in  libro  de  gestis  rc- 
gtim  Angi.  qui  Bed*  etiam  in  ms.  Cod.  Tltuaneo 
ascribitur  Epistola  de  texla  mundi  oetate  ad  Pleyivl- 
itnm.  qiw:  una  cum  Hisloria  abbatum  monasteriorum 
Whemitlhensit  et  Cinpensis  ei  ep\s<ola  ad  Egbertum 
Eboracensem  anthtilem  a  Waraeo  miper  vulgala  es*.. 
SinreiMm  Beda  Maittjrologium  in   toiao   III   Marlii 


35  AD  OPERA  VKN.  BKD/K  PROLECOMKNA .  36 

Holldnduni  nunk  in  lueeni    prodiil  :    in  qtio  Umeii  A  F.rctrplio   vtl   Kxpoiilio    eompuli    Heriei  monarhl, 

;*n  Vestuiu  omnium  tanctomm    lociitn  hahcre  ilcbfal,  illusTrando  Bedtt  conimeiiUrio  iustituta ,   cujus  Pro- 

dnbmfii  est,  ciiiii  Btda  quatuor  i ■itiiiiin  annis  vixeril  logus  sic  so  hahsl.  Cum  quibuidnm  [rauibut  notlrit 

posl  crealionem  (.; .  /01  n  piipa»  terlii,    qui  huju*  so-  adiletcentutii  iiutvdum  cuUulaioiiiv  arli$  luduiienla 

IfiralUlill  tMtor  ML   Istius  MailyruloKii  verb»  de  comnnmi  urmonr  txplicare  ca?pittem,  hujutcc  quoque 

S.  Lupo  Tricassiou   rpiscopn   snidiicit  Herricns  noni  irnn  ctmtcmnrndu?  (u/  mititi  arbitrantnr)  doctrinif  ali- 

*xculi  aurtor  in  libro  i   !<•  Mirac.  S.  Ccrmaui  episc.  quid  impertirem.  iptos  in  arte  grammalica,  prout  idinn 

Anlisiud.  cap.  Ki.  Qiiiediim  e.lii.m  rslert  AinaUrius  uuxHidtu  est  miiniftcentia ,  nliquatenuf  inlroduxerom  ; 

libro  li  de  divin.  Ofl'.,  rap.  tt,  qui  auclnr  lallitur  in  .■.-•<.  i.i  quc  nccenti  iltsiderio,  imlure  tehe.mtmer  cat- 

libro  iv,  capp.  30  ct  41,   in  ciUmlo  Bedg;  libro  il<-  penuit,  qualenuteaquai  viva  voce  deprompseram,  mut- 

\itt  S.  Cuthhrrli.  Jl:t  efiim  vcrha  qua:  memnral.  in  lorvm  utilitati  profulvra   qitatitcrcunque  scriplo  ede- 

neutm  B  dtf  lucubralione  de  S.  Cuthlierto  ;  at  in  ea  mn.   Quibus  obnixius   rcnitent,  id  quod  ostendrram 

qu»m  anonymus  quida  n    inonaChus    LindisfartiensiS  tuperesse  lihrot  de  hac  eadem  rr prKfipue  venera- 

Irihus  libris  iit  Mtrtio  Bol.andiano  edilis  idornaviu  hiht  viri  dotnni  B«d*'  prrtb.  ,  eto.  Sub  flncm  eiposl- 

reperitur.  Inperanliquo  et  opfimo  apn^rapho  nostro.  tionis  auclnr  seribere  se  indical  onno  dcccclxx^, 
nuro.  540,  in  quoBedte  opus  de  onmputo  liabetur,  g  mdirt.  vm,  ut  proinde  aiius  sit  ah  He.rrico  monacho 

leguntnr  uerjK»  domni  Bedte  ad  coinponcndum   horo-  Antisiodorcnsi,  qui  inregro  s*culo  fuit  superior.  An 

loijium,  hoc  iuilio  :  vero  Helpericus  cop.nobii   S.  Galli   monachus,   qui 

QM  *H  soli.sjungt.nt  sua  tompor»  mei.ses,  lihrum  de  Comnnl"  sorinsi0«   ,e  ,8,,le  J  itne,nio  !,b- 

Cannine  nuuc,  lector,  i>«ucis  adverte,  docebo.  it  de  Vir.  illust.  ord.  S.  Bened.,  cap.  77.  Legc  cur- 

....  D    .  .  ,,,      .  ..  ,.  men  de  vsnlnto  cxxn  in  lonio  VI  antiq.   Lect.  Cani- 

Verum  hi  versus  non  Beda?,   seu  Wandalbcrto  dia-  ,.„    „    ,      „  ....  , 

_       ,  .  ..        ..  ,         .  „  f.    ,  sn,  pag.  bi9,  Bed«   Venetahilr  ascnplum,   st  unti 

oono  Priimieri!;i   trihueiidi  stint.   ln  eodem  Cotl.  ms.  '   D  r 

eSl 
exst.-int  etiam  plures  scriptiones  de  Compuio,  in  his 


VlTxV  BED.E  VENERABILIS 

PRESBYTERl  ET  MONACHl  GIRWEHSIS, 
Scripta  partitn  a  Cctrberto  ipsius  discipulo,  partim  ab  alio  qui  sttculo  *i  vUit. 


(Es  libris  ediiis  et  m».  Cod.  Tbuaneo.) 


1.  Fuere  Kedn>  tres ,  haud  lonqo  lempore  abiuvicem  svmmoti.  Major  Beda  prcsbyler  el  monachtit  f.indis- 
fbrnrnsis  laudatitr  a  Beda  Vcnerabili  ir.  libro  de  Vila  S.  Cuthberti,  cap.  37.  Altrmm  Be  lam  monachvm  saiutum. 
Ciiroti  Mno»i  trqnnlem  ,  celibranl  Cenutnses,  de  quo  agemut  saxulo  inseqitenti.  Mediut  inler  utrumqttc,  ttd 
utrvu.tf  iltustrior  (uit  Beda  Veuerabilis  pretbyier  el  monnchus  Cirwenut  ,  Beda  j<?u  Bedan  auiiqw.s  ubsque 
vocabuli  fieiionc  dictus,  cuiut  getta  hic  rrprxsenUire  curamu*. 

i.  Tametsi  Beda  Veneraiilis  plures  hahuii  taudalores  ct  prmcones.  lamen  diligentem  gestorum  suorum  tcrip- 
toreni  htibuil  neminem  inter  aiiliquot.  .Vam  ea  qucnn  exhibeinus  ipsius  Yila,  rectius  Bedgr.  brevit  cmnmendatio 
diccnda  est,  quum  aecutata  etnbiolula  narratio.  Cerleln  apographo  ( lieminioucnsi  hanc  pr&fcrt  viscripticiicm : 
Brevis  commeiiioratio  de  Venerabili  B  <la  preshyiero  «t  monacho ,  cathoUcp  dortore  sanrta:  Ecclesue  et 
Scriplurantm  expositore.  Ei  in  finc  :  Kxpiirit  brevis  romniemorstio  de  Beda  presbytero  ,  quam  edidit 
Anlonius  ejus  disiipnlus.  Forsan  tegendum  Cuthberlus,  Bedw  reoera  tliscifnitus  ,  ct  post  Hueihbertum  abbas 
Girireitsij,  cujut  Cuthbeiti  cpistola de prtvceptoris suiobilu  hicreferlur.  Siquidem  anctor  idequi caitera  tuperad- 
didil  loitqo  potl  Bedam  lempore  rixit,  utqui  mentionem  (ncit  BedtT  tratnlationis  Vituelmum,  qttar  vrocedentc 
s«vi(io  \t  (acla  est.  Kdwarttus  Maihew  in  Murtyrologio  Btmediclino-.Xngliciino  cital  anoirunimn  guemdom  per- 
anliquum  ,  ex cujns  Ituubrnrwae  mt.  referl  noniiulla  frugtncnla ,  quo?  Beda;  res  getiatparum  Hluttrnnt.  Potiom 
sv;ii  qnaJ  leyvntur  lum  apad  Simconem  Diineltnensem  preteentorem  ,  ten  potius  Turtjotum  pnorem  Duiurl- 
menseni  ia  libro  n  de  Eccletin  Dunclin. ,  capp.  14  el  IS,  otrmiito  jutw  huic  Vitts  a  nobis  relata  centonantia  . 
tumapud  Witlelmttm  M ahna&wriensem,  tib.  n  de  regib.  Angl.  cup.  4,  tum  apud  MoUhanun  Weslmoitatterititsem 
monaclws  ad  annum.  754  ,  er  quibus  aliitquc  scriptnribiit  Britannicit  el  Beda>.  ipsiut  scripiii  confuiemus  ejv.t 
Kloqinm,  qtuod  ritd  romittrfldiru  Vit*  tequenti  Htbjiciemus.  l.rgetit  Edwxrdum  Ma  h  w  arf  dieut  t"i  Mati  ,et 
Jouimem  Cupgravium  i/i  Lcgenda  tanctorum  Anglitr. 

VJTV  BEO/E  VENERABILIS  PBK.SBYIERI.  (',  qui  «st  annus  srcundus  soliiari*  vit»!  8.  Cuthberti. 
i.  Venerahilis  et  Ueo  dilrctus  pte^byter  Beda  In  quod  monaslerium  cura  propiiniuarum,  cuni  esset 
natuieslin  provincia  Northaniinbroiuin  ,  intrrri-  septeiiiannorum.daius  est  esloeandiisreverendissimo 
rorio  monastei  ii  ■poslolornia  Pe  ri  el  Pauli  quod  abbati  Henedirto,  ac  dcinde  Ceolfrido  ,  anno  srilti  et 
est  ari  VVir.imtitha  et  in  tiirvum  ,  anno  *  dnminiiMe  dcoimo  postquam  idem  inonasterium  S.  Pelri  »po- 
Incarnationis  sexcentesimo   sepluagesimo  scptimo ,      st0|j   f„„<jaiuiii  cst  i  cx  quo  autem  S.  Patili  tuotia- 

-  Anntis  dominicr  incarnationis  hir  non  exprimilur      cnmpon.t  cum  anno  obilus  S.  Cuthberti ,  qui  »aidil 
in  Codice  Thuaneo  :  seit  cum  h»r  editorum  lertione      «nno  6U7    At  lete  clngiuni  num    2. 
convenil  num.  t ,  dum  Beda;  a'iahs  aiino»  nndecim 


37  VITA  VEN.  BED#  A  CUTifjBERTO  SCRlpTA.  38 

Stentmi  fucrat  inceplum   anno  tertio.  Qu;c  iitraque  A  anno  diaconalum  ,  tricesimo  gratlum  pre.sbyieraius  , 


monasicria  lanla  paca  et  cnucordia  et  eadem  fami- 
liaritatc  el  fraterna  socictate  fuerant  conjuneta  ,  ut 
s.cut  ipse  Heda  poslea  describit ,  pro  uno  in  duobus 
locis  posito  haberentur  moiiaslerio.  Unde  ipse  itl 
hisloria  Angloruin  unius  menlionem  faciens,  mona- 
sterium,  inquit,  Petr:  et  Panli,  quod  csl  ad  oslinm 
Wiri  amnis  cl  juxta  amncm  Tir.a,  iu  loco  qui  vocatnr 
in-Gyrvum. 

2.  Hic  itaquc  infar.tuhis  bonas  spei  ,  et  divina  u: 
sxculari  litteratura  diligenter  imbuitur,  qnandoquc 
sanvti  Spiritus  organum  futunis:  quo  ejus praecordia 
irradiante,  in  sanoUc  universalis  Ecclesiae  inuui- 
mentum  plurimos  in  Novi  et  Veteris  Te  tainenti  hx- 
positioncm  libros  erat  eomposiltirus.  Et  ciiin  in 
Lalina  crudirctur  liugua  ,  C.iasca;  quoque  peritiam  B 
non  mertiocritcr  pcrcepii.  Quippe  per  id  leniporis  in 
monasierio  pracfato  dcditus  eral  siudio  ,  quuudo 
Thendorus  arcliiepiscopus  cl  llndriauu-,  abbas  ,  qui 
lilteris  sacris  simul  et  saBCuIaribiH  abuodanler  ainl.o 
eiudili  eranl,  peragrala  tola  Britanuia  cangreganles 
discipulorum  calervain  ,  scientue  saluiaris  quotidic 
flumina  inigandis  corum  cordibus  emanabant,  ita  ul 
etiam  melricx  ar(is  ,  aslronomise  ,  et  arithmctica.1 
disciplinam  intcr  sacrorum  apicum  vnlomina  suis 
attdiroribtis  contradercnt.  [ a  Sic  enim  de  his  ipse 
Beda  loquitur ,  deinde  el  istud  subjungii  ( /ftsr. 
lib.  iv  ,  cap.  2  )  :  i  Indirio  est,  inquijt,  quod  usqiic 
hodie  siipersuul  de  corum  discipulis  ,  qui  Latinam 
Gnccamque  iinguam  xque  ut  propriam  in  qua  nati  , 
sunt  norunt.  i  Transcunie  autem  ad  eosleslia  paire  J 
Cuthberto ,  ille  vilte  ipsius  egrcgins  qiiandni|iie 
scriptor  futurus  Bcda  setatis  jam  tunc  undccim,  siudii 
vero  in  monasterio  quaiuor  haheb.it  annos.] 

3.  Hic  igiiur  Berla  iu  extreino  quideni  mundi  an- 
gulo  vivens  laluit  ,  sed  post  mortem  pcr  uriiversas 
mundi  partes  omnibus  in  libris  suis  vivens  innoluit. 
In  quibus  terrarum  rcgionumque  dtvcrsarum  silns , 
naUifas  ,  qualitatcs  ,  subtiliter  ,  ac  si  cun&a  ipse 
peragrasset ,  plerumque  describil :  cum  ab  ir.faniia 
in  monasteiio  nulrilus  tniam  ibidem  usque  evo- 
carionis  su«  diem  vitam  transegerit ,  licet  quidam 
cum  fuisse  Ronne  asserere  velinl.  Ne  vero  quisquam 
aliud  quam  est  de  illo  nos  direre  suspicetur , 
ipsius  de  seinelipso  dicta  congruum  subjungeiv.  n 
videtur. 

i.  «Ego,  inquit,  Beda  faiiiulus  Chrisli,  el  prcsbyter 
monasterii  beatorum  apostoloium  Pctri  ei  Pauli, 
quod  est  ad  Wiramutha  ct  in-Gyrvum,  natus  in  ter- 
riiorio  ejusdem  monasterii ,  cum  essem  annorum 
septem  ,  rura  propiiiquorum  datus  sum  edueandus 
revsrcndissinio  abbati  Benediclo  ,  ac  dcinde  Ceol- 
frido  :  cunctumque  cx  eo  tempus  vita?  in  ejusdem 
moiiasterii  hsbitatione  peragens,  uinncni  meditandis 
Scripluris  operam  dedi,  atque  inter  observantiam 
disciplinx  regularis  et  quotidianatn  cantandi  in  ec- 
clesia  curam  semper  aut  discere  ,  atit,  docere  ,  aut 
scribere  duice  habui.  Nono  dccimo  autem  vifce  mea» 

0  luclusa  parentbcsi  desiderantur  in  editis  libris. 


utruinqtie  per  ministerium  revcrcDdissimi  episcopi 
Joannis  jubente  CeollVido  abbale  suseepi.  Ex  quo 
lempore  accepti  prcsbytcraius ,  usque  ad  annum 
ailalis  mese  quinquagesimum  nomini  bsec  iu  Scriptu- 
ram  sanciam  fluea?  meorunique  necessitati  eii  opus- 
ctilis  venerabilium  Patrum  brevitcr  adootare  ,  sive 
eliam  ad  formam  sensus  el  interprelalionis  eorum 
superadjiccre  curavi. 

<  Inpriucipitim  Cencsis  usqtic  ad  nativitatem  Isaac 

ct  ejeiuioncm  Ismaehs  libros  U-es. 
Dc  tabcrnaculo  et  vasis  ejus  ac  vestibus   sacer- 

doium  libros  tres. 
In  primam    partem    S&muelis ,  id  est,  usque  ad 

mortcm  Sanlis,  iibros  qtiatuor. 
De  sedificationc   templi   allcgorica?  expositionis , 

sicut  ct  Cfeiera,  libros  dtios. 
Itcm  in  Reguin,  librum  triginta  qtixstiontim. 
in  Proverbia  Salomonb  libros  trcs. 
In  F.sdram  ct  Neemiain  libros  tres. 
ln  Canticacanticorum  libros  sex. 
In  Canticum  Ahacnc  librum  umim. 
In    librum   B.  Patris   Tobiae   cxplanationis    alle- 

goricae  de  Christo  et  Ecclesia  librum  unum. 
Itcm  Capitula  lectionum  in  Penlateuchum  Moysi, 

Josue ,  ludicuin. 
In  libros  Regtim  ct  verha  dierum. 
In  librum  B.  Patris  Job. 
In  Parabolas ,    Ecclesiasten ,  ct  Cantica   canti- 

corum. 
In  Esaiam  prophelem  ,  Esdram  q:ioque  ,  et  Mce- 

miam. 
Ln  Evangelium  Marci  iibros  quattior. 
In  Evangelium  Luca:  sex. 
liomeliarum  Evangelii  libros  duns. 
In  Apnstolum  quxcunque  in  Opusculis  S.  Augu» 
stini  exposita  inveni ,  cuncla  per  ordinem  tran- 
scribrre  curavi. 
In  Actus  apostolorum  libros  dnos. 
In  Epiitolas  septem  canonicas  libros  singulos, 
In  Apocalypsim  S.  Joannis  libros  tres. 
Ucm  Capitula  lcctionum  in  totuin  Novum  Tcsta- 

mcntuin  excepto  Evangelio. 
Itcm  librum  Epistolarum  ad  diveisos,  quarum  de 

sex  tctatibus  sxculi  una  est. 
Dc  mansiouibus  ftliorum  Israel  una. 
L'na  d«  eo  quod  ait  Esaias  :  £t  tlimdentur  ;H  in 

carcerem  ,  el  posf  ii«  multos  vWttatnmuir. 
De  ratioue  bissexti  una. 
De  xquinoctio  juxta  Anatoliuni  uiu. 
itcin  de  Historiis  sanctorum.  Librum  vita;  ct  pas- 
sionis  S.  Felicis  confes-soris  de  metrico  Paulini 
opere  in  prosam  trausiuli. 
Librum  vii*  et  passionis  S.   Anastas;i   male  de 
Cr»co   Iranslalum  ,    et  pejus  a  quodam    im- 
pcritn   emendalum ,  prout    polui    ad   sensum 
correxi. 
Vitant  S.  Patris  monarhi  simul  et  aulisiilis  Culh- 


3!» 


ad  oh.iia  VHl.  i:ed  E  phoi.kcomkna. 


40 


t"-iii|  '■(  prhn  taerotanmeiro,  et  pmimaduin  A  brtitta  W  JWBmbbi  atiione  pcrvigH  dueebai,  nisi 


plano  termoue  detcripil. 

Ilialortam  abbaiutu  monatUeril  hujus,  in  ijuo  su 
MTO    |iiri  iii   desemrc    gaudco ,    Doucdicli, 
Cootfiridi  i-i  Huelborti  in  libellii  duobui. 

liisioii.iin  ecctasiasiicnra  noalra  inaulte  ae  graiii 

iu  liln  is  qoiuque. 

Martyrologluin  i1e  nnUltlih  sanctorum  mortynnn 
dlebus,  iii  qilo  omiioi  i|uos  invenire  poiui  non 
Milimi  qita  tlie,  vertuil  liiam  i|iio  geneio  tcrta- 
ininis,  vel  suli  qno  judice  mimdum  viecriut,  di- 
lifenleradnoUre  ilmlnl, 

Librum  bymnorun  de  divemo  mciro  slverbythmo. 

I.ibrum  Epiframmalum  beroioo  mctro  sive  clc- 
gi.tco 


quanlnm  modicui  somnus  iinpediret.  Kvigilans  au- 
teiti  lUllm  coniuoU  repolivlli  el  expansis  manibus 
Deo  gratias  Bgore  non  dcsivii.  O  vere  beatus  vir ! 
Cauebel  lenUnliani  heati  Pauli  apnslnli  :  llorrendnm 
cst  incidere  iu  n:amts  Dei  vivenlis ,  cl  niulta  alia  tle 
taneU  Scripturn,  qu;c  iu  nosira  i|uot|ue  lingua,  lioe 
est  Anglie»,  ul  eral  doclm  in  uoitria  carmiuibu*., 
iioiiniilla  dixit  ■'.  CanUbat  ettam  Antiplionas  secun- 
tlnm  nottrura  eomue  udinem  '■  el  sui,  quaraa  una 
f  t  :  0  Ucx  gloriiv,  Domine  viilinum,  qni  triumphatur 
liodic  MUMr  omnes  cccios  asceudisli,  ne  ttcrelinquas  nos 
oiphauos,  sed  mille  prtmissum  l'atris  iu  nos  Spirilum 
vciitutis,  AlUiuiu.  Ki cuw  veniaiel  adillud  veibtini.we 
tlerclinquas  uos  orphunos ,  prorupit  in  lacrymas  ,  et 
Dc  iialura  rciuin    Ct  de    lcinporibus   libros  sin-  B  multiiin   flevil.  El  post   lioram  cccpil  rcpcterc  qtue 


gulos. 
Iicm  tle  tcmpoiibus  librtim  inium  majorcm. 
l.ibrum  do  orlhographia  alphabcti  ordinc  dislin- 

ctum. 

Itcm  lihrum  dc meuica  arle.ethuic  addilum  altiiiu 

de  Bchemalibus  sivc  tropis  iibcllitm;  hoc  cst 

de  fignris  modisque  loculionum,  qiiibns  Scrip- 

tur»  sancta  contcxla  esl.  » 

5.  Cum  crgo  libros  hos   pervigiti  sltulio  cdidissct, 

obiit  scplinio  Kataudas  Junii  in  Gyrwc,   ihiqne  sc- 

pultus  c.si.  Sed   posl  inulla  annorum   curricula  ossa 

iltitis  indc  translala,  et  cum   ineoTropto   snnclissimi 

Pairis  Cutliberli  corporc  sunt  colloeala.  Tiansiil  au- 

lem  ipsa  die  solcnuii  Ascensionis  domlnica).  Cujus 


inclioavcrat.  El  nos  auilienles  liiximus  cuin  illo. 
Altcia  vice  legimiH ,  altcra  ploraviiuus ,  imo  sem- 
pcr  ciimtlelu  legimus.  In  lali  l.eiitia  quinquagcsiiua- 
ics  dtae  usi]uc  ad  dicin  prvCttura  deduxiiniis,  et  ille 
niultiiiii  gaudebat,  Deoque  gratias  agebal ,  quia  sic 
meruissct  iulirmari.  Refeiebat,  el  sa;pe  dicebat  : 
FUujellat  Deus  omncm  filium  quem  rccipil,  ct  multa 
.ili.i  de  sancia  Seriptura.  Senlentiam  quoqueS.  Am- 
brosii  :  Non  sic  vi.vi,  ut  me  pudeat  inlrr  ros  ricere;  sed 
nec  mori  limeo ,  quia  bomim  Doiuinum  luibemus.  In 
islis  aulem  diebusduo  opuscnla  mulium  incinoria  di- 
gua,  exccplis  leclionibus  quas  accepimus  ab  eo,  ct 
canlii  psalmoi  um,  facere  studebat.  Evangelium  scili- 
cet  sancli  loannis  in  noslram  linguaiii  ad  utilitalem 


nos  iransiium  mclius  verbis  ipsius  scribendum  pula.  C  Ecelesia:  convertit ,  et  dc  libris   Notarum   Isidoii 


mus,  cui  ejus  discipnlus  vocabulo  Cnthbcrlus  pr«- 
MM  fuit,  ad  coiidiscipiihun  taliter  scribens. 

<  Dileciissimn  iu  Cliristo  loIleeloriCoihwinoCulh- 
bertns  condiscipiilus  in  Dco  selernam  salulein. 

«  Munusculuin  q.uod  niisisli  lilicnlcr  accepi,  nitti- 


episcopi  E\ccplioues  qttasdam,  diceus  :  <  Nolo  ut 
<  ilis. ipiili  mei  mcndaciiun  lcgant,  ct  in  hoc  post 
«  obitum  nicuin  sine  fructu  laborenl  »  Cum  venisset 
antcm  leriia  feria  anle  Ascensionem  Doinini ,  cocpit 
vehcinenlius  a;grotare  in  anlielitu,  ct  mtxlicus  lu- 


tiimqucgralaiiterliileras  tuw  <levola>  eriiditionis  legi,      mor  in  pcdibus  apparuii.  Totuui  autetn  illutn  diem 
iiiquibus  maxime  quod  dcsiderabam,  Missas  videli-      dflcebaielhilarilerdictabat,etnonnunquam  inter  aba 


ccl  el  oraliones  saerosamtas  pro  Dco  d.lccto  Patre 
ae  magistro  nosiro  Bcda  a  vohis  diligcnter  celebrari 
reperi.  Unde  delectal  magis  pro  ejus  charitate.quan- 
itim  fruor  ingenio.  paueis  sermonibus  diccrc,  quo 
online  migrarit  e  Efficuto,  c.tim  cliam  boc  te  dcside- 
rasse  ct  poscere  intcllexi.  C.ravalus  qnidcni  csl  in- 
firuiitaie  inaxiina  crcbcrrimi  anhelitus,  sinc  dolore 


dixil :  Discitecum  feslinalione';  nescioquandiusubsi- 
siain,  ct  si  postmodicum  tollat  mc  Factor  mcus.  Nobis 
atilem  vidcbatur  quod  suum  exittun  bene  scircl,  El 
sic  UOCtem  iit  graliartini  actione  pervigil  duxit.  Et 
mane  illuccscentc,  id  csi  quaiia  fcria,  prxcepil  dili- 
geuler  scribi  qu;c  coeperamus.  Kt  boe  facto,  usque  ad 
teriiam  boiam  ambulavimiis  deiude   cum   reli<|iiit* 


tameii,  ante  dicm  Rcsurrcctionis  dominicae,  id  est  D  sancloium,  ut  consuetudo  diei  illius  poscebai.  Uniis 

fcre  duabus  hebdomadibtis  :    et  sic  poslM  l*tus  cl 

gaudens  gratiasque  agcns  oninipolcnli  lleo  onmi  die 

«?l  uoote.  iino  horis  oninibus  usquc  a<l  dicni  Ascen- 

sionis  dominieas,  id  esi,  scptimoKaleinlas  Junii  vitam 

din  ebal,  cl  nnbis  suis   diseipulis  ipiolidie  leclioiics 

dabil.etquidqiiiil  icliqinitn  ctal  diei  iu  psalinorum 

dccaiilalione  occupabat   :  totam  quoqtic  noetcm  iu 

"  Nonnullns  vcrsns  Saxoniea  lingua  referl  Simeon 
Dunelnienflli  mu  TnrgolM,  quorom  iia  eenunitam 

rctblil  :  Anle  meeuarium  cxilum  prudenlior  quam 
0|ii<t  f'  eril ,  nemo  existit  ud  coijitnndum,  titnicet 
nnliipuim  hinc  proficiscalur  anima,  quid  boni  vtt  nmli 
eneril.  qmiliter  pvst  exitum  judicundu  purlt,  Cuulabut 
eimm  .\ntiphoims,  cl  tiira  in  llisl,  lUinclmeiisis 
lit>.  ii,  <  ap.  i'o,  ubi  lis-e  ephtola,  imo  nWt  Vita  iutegrc 


vero  erat  ex  nobis  cum  illo,  qni  dixil  illi  :  Adhuc, 
inagistcr  dilcclissitne,  capiltilum  untim  deest,  vid<s- 
turne  tibi  dillieilc  plus  le  inlenngari  ?  At  ille  :  Ka- 
cila  cst,  inqtiil,  accipe  ttiuni  eatamura  et  lempca  , 
cl  feslinanlci'  seribe.  Qiind  ille  feeit.  Nnna  aulem 
bora  dixil  mihi  :  '  Curic  vcloeiter,  et  presbylero* 
nostti   monasierii  aJdne  ad  me,  ut  cl  cgo  niuuus- 

fere  legitui . 

>'  Iliuc  iiiaiuTcklum  e>l,  seqneiilem  Anliphonam  a 
lie.l.i  ii. 'ii  fuisse  lainqxisiiam,  ul  putavit  condiloi 
Vitc  Al<  wini  ct  alii  noonulli  p<>st  einii. 

«  lioc  li.eii  in-erit  Odilio  Simconis  Punelmpiisi« 
(.'««'■liim  /xi/iiua  in  weu  rupseUaltubeo,  iif  e*l,  vipenin 
oraria,  el  incensa.  Sed  vude,  CWTV  veloeiter,  rlc. 


41  YITA  VEN.  BED.tf,  AB  ANONYMO  SCKIPTA,  W 

n.la.qualia  Deus  donavit,  iliis  distriboara.   IHvliea  A  Oranes  autera  qui  videre  beati  Patrisobiium  ,  nun- 


autem  in  hoc  sxculo  aurum  et  argenlum  et  alia 
quajque  preiiosa  sluilent  dare  :  ego  auleni  cuni 
nuilta  cliarilale  et  gaudio  fratribus  roeis  (iabo  quoil 
Deus  dederat.  Et  allocuius  est  uuumquemque,  nio- 
nens  et  obseerans  pro  eo  missas  eelebrare  el  ora- 
tiones  diligenler  lacere  -.  quod  illi  libenter  spopou- 
derunt.  Lugebant  aulem  et  flebanl  oumes,  maxiinc 
quod  dixerat,  quia  amplius  facieui  ejus  iu  sxculo 
hoc  nou  e-seul  visuri.  Gaudcbaul  aulem  quia  dixit : 
Tenipus  est  ut  reverlar  ad  enm  qoi  me  fecit,  qui 
m'e  creavit,  qui  me  ex  niiiilo  forroavit  Multum 
lempus  vixi,  bene,  mihi  pius  Judex  vitam  meam 
prxvidil,  tempus  resolulionis  mex  inslat,  quia 
cupio  dissolvi  et  esse  cum  Chrislo.  Sic  ei  aSia  inulla 


quam  se  vidisse  unum  alium  iri  taro  mngna  devotiorio 
atquetraMquiliitale  vitam  fiuisse  dicebant :  quiasicut 
audisli,  quuusque  aniuia  in  corpore  fuit ,  6'Jori« 
Pain,  el  alia  quxdam  spiiilualia  expansis  manibus 
Deo  vivo  et  vcro  gratias  agere  non  cessabat.  Scito 
autein,  fratci  chaiissiine,  quod  multapossem  narrare 
de  eo ;  sed  brevilatem  sermonis  ineruditio  lingua; 
facit  (6).  • 

C.ryslalius  palrix,  gregis  astrura,  lumen  avorum, 
Laus  juris,  bajulus  legis,  bonorque  jacet. 

Beda  datussaeris,  gravitale  scnex,  puer  annis, 
Devotaj  menlis  xthera  thure  replct. 

Discit,  scrutaturdivina,  docct,   meditatur: 
Htijns  cura  Deo  reddere  vola  fuit. 


Icculus  est  in  lxtitia.   Diem  usque  ad   vesperam  B  jastjtfae  sedes,  virlutum  regia,  casus 


duxit,  ei  prxfatus  pucr  dixit :  Adhuc  una  senten- 
tia,  magister  dilecte,  non  esl  dcscripta.  Al  ille : 
Scribe,  inquit,  cilo,  1'ost  modicum  dixit  pucr  :  Modo 
scnlenth  descripta  est.  At  ille  :  Dene,  inquit,  veri- 
latem  dixisli :  consummalum  esl,  accipe  caput 
iiKinn  in  manus  tuas,  quia  multum  me  deleotat  se- 
dere  ex  adverso  loco  saneto  meo,  in  quo  orarc 
solebam,  ut  et  ego  sedens  Patrem  meum  invocare 
postim.  Et  sic  in  pavimenlo  suic  casulx  (a)  decan- 
lans  C.loria  Patri,  et  Filio,  el  Spirimi  sancto,  cum 
Spiritum  sanclum  nominassel,  spirilum  e  corpore 
exhalavil  ultioium,  ac  sic  regua  migravit  aderolestia. 

(«)  Id  est  celluke,  in  qua  cilicio  subjecto  decumbm», 
inqtiil  Willelmus  Malmesburiensis  monachus,  extre- 
nium  spiritum  egit  vn  Kalend.  Junii,  anno  wxxxxv, 
iufra.  Cerle  viri  pii  in  cilicio  orare  solebaot. 

(b)  Uic  Baronius,  ex  pluribus  mss.,   habel  banc 


Illeeebra\  gladius  iubrica  carnis  arans. 
Ense  pio  verbi  confratrum  caslra  tuctur, 

Ne  Chrisli  mile3  hoste  ruente  ruat. 
Non  iuvasil  eo  prxsente  penuria  mentes: 

Esurie  laesis  pascua  lxta  fuit. 
Hujus  in  Ecclesia  nardus  respirat  odorem, 

El  circumfusos  mulcet  odore  bono. 
Hic  dum  sublrahitur  eseco  carbunculus  orbi, 

Orbis  damna  ferens  munere  lucis  egct. 
Veilere  deposilo  superum  comitatur  ovile, 

Cui  merces  operis  vita  beata  Deus. 


pericopen  :  Atlamen  cogito,  Deo  adjuvante,  ex  tem- 
pore  pteniut  de  eo  scribcre,  quae  oculis  ttdi  el  auribus 
cudivi.  Sed  in  Annatibut  prxiermissi  sunt  versus  se- 
quentes.  Edit. 


VITA  BEDtE  VENERABILIS, 

AUGTORE  ANONYMO  PERVETUSTO. 


(Ei  edit.  Opp.  Y.  Bedae  nuper  a  Giles  Lond.  data.) 


Inter  catholicos  sacraa  Scripturse  expositores  qui 
secundo  posl  apostolos  loco  refulserunl  mundi  Iiuui- 
naria,  sacrx  eruditionis  presbyter  ac  imitabilis  vitx 
mnnachus  Beda  nomen  honoris  excellcntis  tenet  et 
locum.  Nec  iuimerito  euin  intra  numerum  doctorum 
snncta  admittil  Ecclesia  ;  quorum  in  sacris  Scriptu- 
ris  studium,  diligentiam,  intentionem  imitans,  dum 
meditando  ae  scribendo  prosequitur,  in  munimei)  el 
decorem  domus  Dei  magnaui  muneris  sacri  portio- 
uem  verus  Israclita  obtulit.  Edidii  namquc  non  pauca 
in  explanatiouem  divinorum  eloquiorum  apostolico 
saie  condita  volnmina  ;..  qux  super  inviolabilis  fidei 
petram  solidata,  portarum  infcrnalimn  nullo  pote- 
lunt  impulsu  labefactari.  Cujus  viri  ante  morlein  qui- 
dem,  utpote  extra  orbem  degentis  in  insula  Oreani, 
nomen  in  ohscuro  laluit :  post  mcrlem  vero  Deo, 
ut  Scriptura  ait,  educente  nubes  ab  extremo  terrx, 
quoeanqoe  pervenit  opostolorum  sonus,  ipse  libris 
suis  in  rocmoria  tidelium  vivit,  et  lucerua  supra  can- 

1'ATROL.     XC. 


C  delabrum  Ecclesix  posita  omnibus  qui  in  domo  Der 
sunl  lucet,  ut  matrem  Ecclesiam  qux  se  in  Cbristo 
Jesu  regenerans  illuminaveral,  ipse  cooperante  Dei 
gratia  scriptis  illuminaret.  Cum  ergo  tam  sublimiter 
merito  doctrinx  cum  principibus  Ecclesiarum  se- 
deat,  et  inter  eos  solium  glorix  tencat,  ubique  gen- 
tium  cum  iis  clamans,  el  quasi  luba  vocem  Evan- 
gelii  exaltans;  tanla  tam  illustris  viri  claritudo  quo- 
dam  videtur  obscurari  dejectionis  nubilo,  si  unde 
vel  quis  quseve  illius  vita  aut  qualis  ejus  vilx  fuerit 
terminus,  aures  Ecclesix  sileniio  prxtereat,  quasi 
videlicet  inutite  quidpiam  vel  etiam  indignum,  quod 
ncsciri  potius  expediat.  Procul  sil  contagiura  hujusee 
suspicionis  de  illo  vasc  electionis  et  organo  sancti 
Spiritus,  cujus,  sicut  doctrina  fides  roboratur,  sic  et 

D  exemplo  viue  dummodo  innotescat,  nihilominus  fidei 
ardeutius  amor  inflammatur.  Ab  ipsis  siquidem  cu- 
nabulis  in  domo  Domini  plantatus,  gratia  provehente 
ut  palma  excrescens  justitix  flores  amisit,  jugiter 

2 


15  AD  OPEHA   Vi:.-N    IG 

ammiiinns  mi-erirordiani   Doi  el  veriiulem  in  psal- 

terio  derem  cliorJarum,  cnm  ranticn  verborum  jun- 

gens  riiharam  operuni  bonorum.  Quippe  inier  san- 

rto*  el  a  sanctis  sub  monaMerialibus  disciplinis  enu- 

trims,  el  litleris  liberalilcr  institutus,   sanclus  ctim 

k.imii- el  innocens  cuin  innocentibiis  peragrns  rur- 

smn  :ri:tlis  iiiMMcbat   conainine  loto  inimaculaluio 

se  cusiodire  ab  boc  sxculo.  Cujus  rei  fidem  factura 

indiibiam,  tam  MU  de  se  quam  alioruni  scripla  quia 

de  diversis  collegimus,  quasi  colleclis  in  unam  cor- 

poris  compagem   hinc  inde  ruembrorum   particulis, 

peifeclum  in  Christo  virum  describendo  compinxi- 

mus.  Scriptorum  namqtie  series,  qux  per  volumina 

divcrsomm  sparsim  iiiterrupla  memorabilis  viri  no- 

lili.mt  legenli  prxciderat,  continuala  sicul  gestorum 

ordo  expetit,  ejus  agnilioncm  digeslx  lectionis  efll- 

cacia  exprcssius   informat.  El  ccne  hujus  negolii 

diflictillas  quam  quidem  perilorum  strenua  sedulitas 

lacile  admiltit,  nostras  qui  nec  verho  nec  «cicntia 

aliquid  digne  valemus,  vires  uanscendii.  Verum  quia 

omnia  possibilia  credenli,  non  dclicicmus  verbo  qui 

credimus  in  verbum,  Chrislutn  dico  Dei  virluiem  ei 

Dei  sapienliain  ;  quem  ut  nostri  operis  et  sermonis 

principiuin  habere  mereamur  el  finem,   ejus  misc- 

ricordia   quidquid  vel  dicturi   sumus  vel  facturi , 

et   aspirando  prxvenire ,    et   adjuvando    prosequi 

dignciur. 

incipit  rila  Venerabilis  Bedie  presbyteri  et  Girteensis 
monachi. 

Humanx  salulis  auctore  Cbristo  Jcsu  in  messem 
credilurx  mtiliiludinis  ntitlente  operarios  sanctx 
prxdieationis,  jamque  per  mundum  universum  omni 
creaturx  coruscante  Evangelii  gratia,  provincia  quo- 
qne  Norlhanhymbrorum  quanquam  e\tremo  pcne 
situahorbe  sedusa  divinx  agnilionis  parliceps,  in 
fiigida  plaga  Aquilcnis  sacro  incanduil  igne  Salva- 
toris.  ignein  namque  sancti  Spirilus  venil  Doniinus 
roitiere  in  lerram  ;  ct  quia  imn  esl  qui  se  abscondat 
a  calore  ejus,  eliam  rxlrema  naiicnum  penetrans, 
Haniinas  sua?  dileciionis  c.pcralur  in  cordibus  huma- 
nis,  ul  a  veluslale  vitx  discedentes,  nova  in  Christo 
lianl  creatura.  Denique  perKpta  tide,  ex  inftdelibus 
qui  juxla  Scripluram  sunt  latera  iilms  anoslatici 
Aquilonis,  fundatur  ibi  civitas  magni  Regis,  quse  in 
faudem  Sui  fundatoris  gralulabunda  cuni  e\-ulia- 
linne  universx  lerrx  proclanial  :  Magnus  Doniinus 
ct  laudabilis  nimis  in  civitatc  Dei  nostri.  It  enim  a 
summis  inceperim,  ipsi  etiam  ipsius  provineix  reges 
agnilo  Crealore  co  vcrius  regnabani,  quo  regi  sxcu- 
lorum  Christo  devotius  scrvire  gaudehant,  civesque 
fuiuri  ccelesis  Jcrusalem  publicx  admiiiisiralionis 
tolerando  sarcinas  in  sola  angaria  scrvierunl  Baby- 
lonix.  Tesiaiur  boc  fervens  in  Edvriuo  rege  el  pia 
in  religionent  devotio  ;  teslalur  lioc  el  inexpugnabi- 
tis  in  Oswaldo  (idei  constanlir,  qui  cum  non  gloria- 
retur  nisi  in  rruce  Dnmini  nostri  Jesu  Christi,  in 
rruee  de  IMCIS  crucis  inimicis  vic.lnr  triurnphuvit, 
opibUMTUC  regni  in  sub'idis  p.tiiperum  dislribulis, 
dupliti  niiseiicorHia;  videlirel  et  martyrii  glorifirjn 


DiC  PHOLr.COMr.lNA  II 

A  dus  corona  ccelos  iutravii.  lu  cujus  fralre  Osvrio  te- 
lns  doinus  Dei  cxardcscens,  quidquid  zizaniorum  per 
erroneos  el  schismalicos  supcr  bonum  sciuen  Evan- 
gelii  inimicus  superseminaverat,  calholicx  verilatis 
f:ilce  prxcisum,  de  regnn  suo  fundiius  eradicatum 
propuiit.Tacco  filii  ejus  Egfridi  industriam;  prxter- 
eo  consilium  et  favorem  constiuenriis  per  loca  re- 
gni  sui  monasteriis  inipensum.  Piissiiiium  eum  ac 
Deo  dileclum  scripta  <ide  digna  lestautur.  Ul  a!u 
prxtermillam,  lioc  vel  maximum  cjtis  laudes  occu- 
imii.it  quod  viniiii  virtuiis  et  angclicum  conversa- 
liune  beatura  Culhberlum  promoveri  in  episcopaium 
fecerat 

Felicem  cl  non  immcrito  beaium  dixenm  iliius 
pcr  id  tempus  provinci;e  statuin,  cui  sacerdoluni 

1>  qtinque  in  Christo  el  Ecclesia  sublimium  vila  ei 
doctrina  magno  ornamento  fuere  ac  munimini.  Nam 
prxtermissis  his  quos  ante  vel  posl  regio  ipsa  exi- 
mia-  sanclitatis  habueral  prxsules,  magniflcos  sux 
illumiiiationis  et  salulis  patres,  Wilfridum  dico,  Ea- 
tam,  Culhberlum,  Joannem,  excoluil  conlempora- 
neos,  praxlaros  utique  et  incomparabilis  meriti  pon- 
tifices.  Sub  his  geminis  reipuhlic.T  el  Ecclesix  recto- 
ribus  cum  sacrosanctx  religionis  iu  dies  ierverel 
studium,  ecclesix  ubique  licenter  conslrucbantur  el 
monasteria ,  in  quibus  adunati  cives  futuri  sancio- 
rum  et  douieslici  Dei,  ut  spiritualiier  in  carne  vive- 
rent,  sua  pariter  et  seipsos  abneganles  crucem  Sal- 
vatoris  sua  conversaiiouc  portarunt,  lotosque  sese 
per  soperiii  ainoris  ignem  in  holocauslum  suavissimi 

Y  odoris  Doiniuo  concremarunt. 

Iuter  islos  in  miliiiam  Chrisli  conjuralos  contra 
mundura  el  mundi  principem  dimiranles,  eonspicuis 
valde  in  Christo  actibus  einincbat  abbas  Benediclus, 
caui  nimirum  quam  indicio  prxtenderat  nominis, 
conseculus  a  Domino  graliara  benediclionis.  Ul  enim 
quandoque  in  gaudium  Domini  sui  intralurus  credita 
sibi  lalenta  muliiplicaret,  duo  quidem  monastcria 
qux  lamcn  indissolnbili  pacis  et  cbariuiis  vinculc 
tinum  essent  condidit ;  quorum  ulierum  ad  osiium 
Wiri  fliiiiiinis  in  beati  principis  apostolorum  Petri, 
atterunt  in  Gyrvum  in  bonnrein  docioris  geniium 
Pauli,  fecil  ordiuari  Quidplur.i?  Beali  patriarcbx 
Ab  aham  exemplo,  exeunles  de  tcrra  et  ric  cogna- 
»j  tione  veteris  ct  mundialis  vil«e  Giii  Dei  qui  erant 
dispci-si,  plures  ibidem  congreganlur  in  unutn,  et 
evangelicx  perfeclionis  liinini  vita  sua  xdilicaturi, 
renuntiatis  omnibus,  volunlaiii  pauperes  paupereui 
seruli  sunt  Christum  lla  frequcns  et  nobile  mona- 
chorum  examen  brevi  uirnbique  roalmi,  ubi  jucun- 
dam  illius  beaix  socielalis  dultedincra  quam  psal- 
mus  prnniiniiai,  experiiurnlo  didicil,  scilicet  quam 
bouum  si t  ei  quam  jucunJum  habilare  fraire»  in 
unum. 

Itrbgiosa  eliam  parentum  rura  bona  spei  suis 
soboles  Deo  nuir  endas  comiiieutl.tvil  Bennlkio  ,  ut 
sacrosauclis  institulionibus  iiiformatar  oblivitcrren- 
tur  populi  sui  ct  domus  pairis  sui  :  sirque  rum  ir 
li -iwiii  ho^-lia  viv»,  URCta,   Dtfl  placens  rxtiibeirit- 


JS 


VITA  VEN.  BED^  AB  ANONYMO  SCRIPTA. 


46 


lur,  aiile  spiriiui  servire  inciperent,  quam  ea  quae  A  bus  ubique  praesenlem  altirmat ,  cujus  omnipotcntia 

sunt  earnis  et  sanguinis  scire  poiuissenl.    Ilorum 

unus  imo  prx  aliis  solus  bonae  indolis  infanlulus 

Beda  j.im  septennis  memorato  sanctilatis  viro,  ul 

ministerio  solius  Diviniiaiis  adaplelur,  a  parcnlibiis 

in  monasterium  traditur.  Eral  aulom  territorii  Gyr- 

wensis  haud    grandi  nriundus   viculo ,  quem   non 

longe  inde  lapsurus  in  Oceanum  perpete  profundo 

amnis  Tina  prseterfiuit. 

Nativitalis  vero  ipsius  anims,  ul  cbronica  suppu- 
tatione  colligitur ,  incarnati  Verbi  sexeeiilesimus 
septuagesimus  seplimus  invenilur;  qui  iinperii  rcgis 
Transhunibranas  genlis  Egfridi  habetur  seplimus,  a 
pnedicio  autem  incepto  beati  Petii  monasterio  quar- 
lus.  Et  in  hoc  quideiu  primum,  postmodum   vero  in 


ubi  voluerii  suae  inspiratioiiisgraliaui  pr.t'$tai:iQuo, 
inquit ,  ibo  a  spiritu  luo ,  el  quo  a  facie  tua  fu- 
giaui  ?  i 

Dixerim  crgo  breviler,  quorum  roimstcrio  in  hasc 
extrema  Oceani  littora  suae  boniiatis  divitias  sancti 
Spirilus  afflaverit  aura  :  ut  ubi  nihil  aliud  quam  bar- 
barum  frenderc  noverant,  ibi  mirabilia  lestimonia 
Doniini  perscruiantes,  in  labiis  suis  oninia  judicia  ori> 
Dei  pronuntiarenl.  Vir  vilse  venerabilis,  de  quo  sopra 
dictum  cst  gralia  Bcnedictus  ct  nomiue,  cum  ecclesias 
susb  impiger  provisor  crebro  recurreret  liomain  ; 
quinquies  enim  illuc  pro  monasierii  utilitate  peregri- 
nalus  esl ;  inler  plurima  quae  in  decorem  domus  Dei 
ornaincnta  attulerai,  etiam  librorum  innumerabilem, 


monasterio  aposloli  Pauli  selas  infantilis  sub  disci-  B  ut  legilur.omnisgeneriscopiain  domuin  comportavil, 


plinse  frenis  edmatur,  atque  exemplo  beali  quon- 
dam  Sanmelis  accommodaius  Domino,  in  templo 
Dei  puer  convcrsatur  ut  in  aure  cordis  sibi  revelata 
quandoque  populis  sertiionum  Dei  manifeslet  arcana. 
Verum  ut  lioc  aelalis  processu  possct,  ne  sludii  libe- 
ralis  cui  deditus  erat,  parva  vel  nulla  in  puero  essel 
efltcacia,  eliam  in  illam  aelalein  ex  vi  naturalis  in- 
genii  magna  Deo  auclore  scintillavit  intelligentia. 
Poslquam  vero  adepta  liberaliuin  arliuin  scientia, 
usu  exercilii  allioribus  capiendis  ingeuium  expolie- 
ral,  eliam  profunda  sanctarum  Scriplurarum  pcne- 
tranda  ingredi  conleudit,  lnsque  inlelligendis  quid- 
quid  virium  habuerat  insuaiit,  desidcrio  ac  laborc 
preces  adjungens  1'salmisl*  precibus,  Revela,  inquit, 


Quidquid  cnim  utililatis  ecclesiaslicac ac  decoris  Anglia 
sibi  ininus  pixstitit,  id  Gallia  vel  Roma  aut  sponie  ab 
amicis  dandum,  aut  placito  pretio  coniparandum  pio 
ncgotiatori  oblulil.  Siquidem  et  gioriosorum  aposio- 
licae  sedes  pontificum  Vitaliani  et  postea  Agathonis  non 
minimam  iu  moiiasierii  quod  exstruxerat  muiiimeri- 
tum  et  magniucos  ecclesiaj  cultus  ex;erius  est  inuni- 
licentiam.  Qui  eliam.jubenlepapa  Vilaliano,  Theodo- 
rum  archiepiscopura  et  ejus  collegam  Uadrianum 
abbatem  Britaimias  perduxit,  viros  cerle  apostolicos 
valdeque  idoneos  \erbi  Dei  ininisiros.  utpote  ulrius- 
que,  srecularis  scilicet  et  eculesiasticac  pbilosophiae 
scientiasuflieieuter  instructosethocin  ulraquelingua, 
Graeca  videlicet  et  Latina.  Qui,  peragrala  insula  lou 


oculos  meos,  et  considerabo  mirabilia  de  lege  lua.  q  quaquavcrsum  Anglorumgenies  morabanlur,  congre- 


Et  quom  -iii  poslulavii  in  Gde,  uibil  baesitaus,  datur 
ei  a  palre  luminum  uutum  optimum  et  donum  pcr- 
feclum  sapienliae,  non  auiem  sapienliae  hujus  saeculi 
qux  dcstruitur,  sed  quam  Aposlolus  praedicat  Dei 
sapienliam  iu  mysieriis  abscondiiam.  Accepit  nam- 
que  in  studium  continuae  in  lcge  Domini  medilatio- 
nis,  vigilanlem  oculum  perspicacissimi  sensus  ;  cui 
cum  sacrorum  voluminum  copia,  magislrorum  quo- 
que  accessit  probata  in  lilteris  ecclesiasticis  sedula 
et  frequens  diligentia.  Ita  illis  in  spem  boui  fruclus 
plantantibus  atque  rigantibus  memorabilis  viri  ado- 
lescenlia  excolilur.  Deo  aulem  incrementum  dante 
oliva  fruclifera  in  domo  Dci,  id  est  Ecclesia,  praepa- 
ratur. 


gantes  discipulorum  calei vas,  scienliaj  salutaris  quo- 
lidie  flumina  irrigandis  eorum  cordibus  emanabant,  ita 
ut  etiam  metrieoe  arlis  ,  astronomi*  et  arithmeticas 
ecclesiastica!  disciplinam  inter  sacrorum  apicum  vo- 
lumina  suis  audiloribus  contraderenl.  El  quicunquo 
lectionibus  sacris  erudiri  cuperenl,  haberent  in  prom- 
plu  magistros  qui  docerent.  Indicio  esl  quod  post  il- 
los  iuiili i  diu  supereraut  de  eorum  discipulis ,  qu: 
Lalinam  Grxcanique  tinguam  aeque  ut  propriam  in 
qua  nati  sunt  iioveranl.  Haec  paucis  dicta  sinl,  ne  per 
extremas  mundi  latebras  in  uostro  theologo  Beda 
incredibilis  videatur  Scripturarum  scieotia,  cui  insti- 
tnendo  coclestis  magisterii  providcnlia  et  librorum 
sacrorum  conlraxerat  sufflcientiam,  et  insignium  in 


Sed  ista  forsau   aliquis  non  facile  cr.edens  aegre  0  omni  scieniia  magislrorum  industriam.  Per  id  quippe 


adraitiit,  quoniam,  ut  etiam  auctor  eloquentiae  sae- 
cularis  lestatur,  quae  quisque  sibi  factu  facilia  putat, 
aequo  animo  accipil :  supia  ea  veluti  licta  pro  falsis 
ducil.  Quis  enini  non  obstupescat,  vel  etiam  supra 
lidem  esse  arguat,  taiita  in  extremo  mundi  angulo 
donorum  spiritualium  exuberare  charismata  ;  ul  ibi 
sacrae  Scriplurac  nou  modo  legercnlur,  vcrum  eliam 
earum  mysteria  per  mundi  latitudinem  inde  diOun- 
denda  explanarenlur  ?  (Jbi  elsi  nonien  Chiisli  audi- 
iuiii  non  fuisset,  profeclo  mirandum  non  esset,  quo, 
ut  poeiice  loquar,  Boreas  penna  deGciente  venit. 
Sed  hinc  dubilauti  satisfeceril  pietas  Gdei,  quae  spi- 
ritus  omnipotentis  majesiatem  nullis  spatiis  locali- 
bu5  itistentam,  nullis  aiigustiis  inclusam,  sed  omni- 


lenipons  quo  prajdictis  docloribus  et  eorum  post  il- 
los  discipulis  Anglorum  eeclesias  perlustranlibus , 
utriusque  liiteralurse  floruerant  studia,  docibilis  ado- 
lescens  in  amorem  transfusus  scientiarum,  acriter 
eisdem  studiis  insudans  exercebalur.  Cumque  Latinae 
aeque  ut  vernaculae  linguae  in  qua  nalus  est  percepis- 
set  noliliam ,  Graccae  quoque  uon  parva  ex  parte 
altigil  scienliam.  PraHerea  et  archicantatoreni  sau- 
ctae  Romanae  Ecclesiae  Joannem  abbatem ,  lam  ille 
quaui  ccclcsia  apostolorum  in  qua  conversatus  est  !e- 
gendi  el  inodulandi  prajceptorem  habuit,  ad  hoc 
ipsum  ab  Agathone  papa  impetranle  Benedicio  ac 
ducenle  illuc  directum.  Sed  et  monachum  quemdam 
sub  magisterio  anlislitis  Ceaddae,  viri  revera  saneli 


47  AD  OPERA  VEN.  QKQAL  PKOLEOOMENA.  48 

ef  sacris  Scripturis  sufucicnler  iiistrueli  educalum,  A  cedit,  ubi  iluni  saeraiuenicruin  occulla  rimatiir,  cuin 


vocaboloTiinilieriuiu,  itium  iit  sacris  paginis  ipse 
tcn.iliir  eruilitorem.  Ilabuit  el  alios  couiplures  in 
ealle  Scriplurorun  prmvlost  quippc  qui  Inter  scxicn- 
tos  saaetes  iniiiui  iiiiis  nililte  commiliiones  dcgens 
(huneenim  numeruni  fratrum  legitur  habuiMe  Bupre- 
dictum  aposioloruin  Pelrl  et  Pauli  iiioiiasteriuin) ,  in 
siugulis  a-iuiilubaiur  charlsmata  meliora  ;  ut  quud 
quisquc  illormn  spirilualis  scienlia  acccpissel,  illc 
tiituni  ex  singulis  perdiscendn  combibeiel,  qua- 
lonus  iuebiiarctur  ab  uberlale  domus  Dei ,  et  tor- 
rente  volupiatis  sux  polarct  eum  Domlnos.  Sic- 
que  prudeutissima  Eeclesis  apes  gratx  Dco  dul- 
ccdiuis  avida,'  agri  pleni  quera  benedix.it  Dominus 
hinc  ct  inde  flnsculos  eollegit,  quibus  artiGcio  sapien- 
lix  quasi  mellilieans,   eloquia  stiper  mcl  et  favuni  B  rel,  noineii  viri  cclebris  ciiciiniquaque  lama  ferebal, 


Moyse  quodammodo  in  nubera  ct  caligincm  ingredi- 
tur.  Ejtis  icilirel  Moysis  vullus  claritatem,  qiiam  in 
inlelleolu  lcgis  Urael  camalis  rcspicere  non  potuit, 
noitflf  ipirilailli  lsraelila,  ablato  quodbiipcr  inlide- 
liiiui  cor  poflltam  esl,  vclamine  ignorami.e,  intclle- 
ctuali  oculn  liberc  alictidil.  Ubi  eniin  ipirilus  Doniini, 
ibi  libertas  inielligeuliiB.  Quam  cum  in  lege  perfuctx 
libertatis  perspexit,  sermo  e^us  ct  doctrina  secundura 
Aposlolum  crat  11011  in  doclis  huuiaux  sapienlix  vcr- 
bis,  sed  iu  vcrbis  lidei  spiritualibus  spiritualiacom- 
parans,  ut  abyssus  Ycteris  Tesiamenli  abyssum  iu- 
vocet  evangclicam  in  voce  cataractarum  ,  id  est  iu 
Vuce  propiiclariim  et  apostuloruru. 

C.um  igitur  tam  lublimiler  Dei  iu  eo  gratia  emine- 


dulcia  componeret.  In  hxc  sacrosancix  philesojihix 
studia  flagranti,  cum  incremento  annorum  crevil  cl 
gratia  spiritualium  donocum ,  ul  cuin  spirilu  sapien- 
liie  et  inlellectus  acciperet  etiam  spirilum  timoris 
Domini,  quo  casligaus  corpus  suum  ct  iu  serviluiera 
rcdigens ,  sciret  secundmii  Apostoluni  vas  suum 
possidere  in  sanctificatione  et  bonore. 

Unde  noiiuin  decimum  xlalis  adhuc  agens  annum, 
qnasi  de  cxleris  tribubuseleclus  in  minisleria  sacro- 
nnii  sacer  assuraitur  levitcs;  ut  ministrans  altari 
Domini ,  Domiiium  mcuni  cuni  veris  veri  sanctuarii 
levitis  sortem  haberct  et  partem  hxredilalis,  quain 
cum  Psalmista  desideraado  snspirans  et  suspiraudo 
clamaus;  Dominus,  inquit,  pars  hxreditatis  mex, 


qux  illiurs  iu  Scripturis  eiceilentiara  Ecclesix  auribus 
infuudebat.  Videres  illico  regiuxSabx  multis  iuesse 
studiuin,  qux  vcuit  a  liuibus  lerrx  audiro-sapjentiam 
Salemonis,  quia  veri  Salomonis,  i.l  est  nnstri  pacifici 
qui  fccil  ulraque  unuin,  per  intcrpretem  suura  audi- 
turi  sapicnliam  plurimi  eliam  de  longinquo  confluxe- 
runt.  Ili  individua  ei  cohabilalione  adhxrentes,  au- 
llieniicum  observanl  uiagislrum  ;  alii  qui  prxsenles 
esse  nequibant ,  direclis  epistolis  quxstiones  super 
capilula  Scriplurarum  nodosas  cnodari ,  ct  obscuras 
sibi  exposlulant  dilucidari.  Iulegros  ctiara  quosdara 
divinx  auctoritalis  libros  nonnnliis  pelentibusPatrum 
persei|uens  vestigia  dura  planius  traciando  dhseruil, 
a  verlice,  ut  aiunl,  usque  ad  extremum  unguem  expo- 


spcs  raea  et  portio  uiea  in  terra  vivenlium.  itaque  C  suit-  Lnde  et  inler  alia  el  ln  Evangelium  Lucx  sex 


diacouus  solenniler  Evangeiium  legebat ;  aique  ut 
evangelicx  lcrlioni  congrueret,  evangelicis  institutis 
vitiin  informabat,  succinctiis  lumbos  mentis  et  cal- 
ceatus  pedes  in  prxparatione  Evangelii  pacis.  Jam 
vcro  Iricenarius  efncariter  theorix  sludiis  vir  beaius 
insistebat ,  cum  ecce  gradu  alliori  sacris  altaribus 
admovctur,  ubi  cum  sacrilicio  spiriltis  coniribulali 
ct  cordis  contriii  Filius  Patri  hoslia  placationis  quo- 
tidie  et  reconciliatiouis  imraolatur.  A  quo  videlicet 
suscepti  presbyteratus  tempore  in  Scripiiirarum  sa- 
craruin  explauationem  ingenui  sui  laxat  acuiuiua  ;  plu- 
resque  caiholicx  libros  erudilionis  coniicicns,  ijuil- 
quid  ealenusdisceiido.legendo  etmedilandomunduin 
scilicel  animal  ruminaveiat,  tolum  in  diviuos  usus 


explaualionis  libros  iuculenter  edidi!,  postulalus  a 
rcverendissimo  Hagulsladensi  cpiscopo  Acca ,  cujns 
exhorlatoria  in  hoc  opus  ad  cmn  cpislola  ita  incipit. 
i  Siv-pe  quidem  lux  sanrlx  Iralernitali  ct  absens  scri 
bendo  et  prxsens  colloquendo  suggessi ,  ul  posl  Ex- 
positiouem  Acluum  aposlolorum ,  in  Evangelium 
quoque  l.ucx  scribere  digneris.  Quod  ipse  bactcnus 
verecunda  excusatione  differre  quain  facere  ma- 
iuisti.  i  Lt  in  processu  epislolx  :  <  Bealuin  Lucain 
luculento  sermone  expone.  El  quia  sanctus  Anibro- 
sius  1] i.c laui  indiscussa  prxteriit,  qu»  illa  quasi 
summx  eruditionis  viro  plaua  nec  quxsilu  digua  vl- 
debantur,  hxe  quoque  perspcciis  aliorum  Pairura 
opusculis,  diligeniius  luis  vel  eorum  dictis  explauare 


BCribendo  ac  docendo  eructuat.  Crescil  quolidie  in  D  cural°-  C.edoeliam  tuo  vigilauiissiinosiudio,  qui  in 


mysticGS  intellecius  proliciens,  in  tantura  ut  et  ipsos 
qtios  in  Scriplurarura  semilas  habucrat  duces,  ple- 
rosque  in  intelligenlix  allioris  ahyssmn,  gratia  ma- 
gistraute,  ducerei  ipse  perilior.  Ita  palefaeiis  inysic- 
riorum  penetralibus,  inundi  cordis  ocnlo  specuialur 
sancla  sauctorum,  illo  mmirum  in  qun  sunt  omnes 
thesauri  sapicnlix  ct  scientix  nbsconditi  inccrta  ct 
oceulta  sapienlix  sux  ei  maiiifnslante ;  ul  videlicet 
quod  in  tenebril  didicerat,  dicerel  in  lumiue,  et  quod 
in  aure  audicral ,  prxdiearet  per  lecta  ccclcsix. 
<  ii i ii-  sccundiim  Psalmisiam  igniliiin  eloqnium  ve- 
henieoter  quia  sobliniiler  inteliigere  apjictil,  quasi  ad 
u.--.i  t.'ni  iguciim  iu  quo  icx  digito  Del  scripla  csl  uc- 


lege  Doinini  meditando  dies  noctesque  ducis  pervi- 
gilcs,  nonnullis  iu  locis  qu:e  ab  eis  inleriuissa  suul 
qukl  scntiri  dehcat  auctor  lucis  aperial.  Justuiu  naiu 
que  salis  est,  et  superiiic  pictatis  atque  xquitalis  ino- 
deramini  convcniens,  ut  qui,  negleclis  ad  integrum 
muiidi  negotiis,  xternum  vei  umquo  sapieniix  luiueii 
illdofllSia  uienle  perseqneris,  el  hic  fractum  intelli- 
genlise  purioris  assequaris,  et  iu  fuluro  ipsum  in  quo 
tsiint  uiniics  ibesauri  sapieutix  el  scientix  abscon- 
diti,  rcgcni  in  decore  suo  miindo  eorde  conteniple- 
ris.  i  llis  vcrbis  vir  sanclus  ul  lant-litatcm  nobis 
veneraudi  docloris  inuuerct,  euiu  et  a  niundi  occn- 
potiombus  liberuui,  el  in  coutcnipblioue  htt  .i-i.-i 


49 


VITA  VEN.  B£D,E  AB  ANONYMO  SCRIPTA. 


50 


naeque  sapientiae    negotiosis    sempcr  oliis   indicat  A  alits  sednlus  adcrai  :  >,  Quotidic,  i  inqoit,  «  nobis  di- 


deditum. 

Deniqite,  ut  et  ipsc  de  se  fiela  scribit,  cunctum 
lempus  vitae  in  sacpe  dicti  beatnrum  apostolorura  Pe- 
tri  ei  Pauli  monasterii  habitatione  peragens,  omnem, 
nt  j;ini  suueriora  demonstrant,  meditamlis  Scripturis 
opcram  dedit,  atque  intcr  observantiam  disciplinae 
regularis  et  quotiilianam  cnnlandi  in  ecclrsiae  cnram, 
semprr  aut  discere,  aut  doccre  aut  scribere  dulce 
habuit.  Snmmo  itaque  stmlio  libris  suis  irreprehen- 
sibili  per  viginti  novein  annos  opere  confectis,  san- 
ct«e  convrrsalionis  et  pii  in  Ecclesia  laboris  prremio 
donandus,  ingemiscit  gravatus  in  corpore  niortis  hu- 
jus,  cupicns  ut,  domo  sua?  terrenae  inhabitationis  dis- 
soluta,  sediflcationcm  ex  Deo   domum  nou  manu- 


scipulis  suis  Scripturas  sacras  legebat,  et  earum  my- 
sticossensuspandebat.  Posllectionemaulcmquaiilutii 
diurni  tcmporis  superfuit,  psallens  spiritu  psallens  et 
menle  transegit.  Beati  quippe  David  magisterio  edo- 
ctus  laudans  invocabat  Doiiiinum,  ul  ab  iuimicis  suis 
satvus  flcret,  quia  propc  o<t  Domiuus  oranibus  invo- 
cantibus  cum  in  verilate,  ut  voluntatem  timentiuni 
sc  faciat,  et  dcprecationem  eorum  exaudiat,  etsalvos 
faciat  illos.  Jam  mullo  ante  sua  opuscuia  grandi  stu- 
dio  einendaverat ;  nunc  quoque  lasso  licet  anbelitu 
ihdclii  ii-itrr  dcflcerrt  quaedam  quidem  uiiiiiiiia  qux 
majorum  fuerairt  occupatione  neglecta  sacpius  cinen- 
dando  eadera  repctebat,  ut  cum  amodo  requiescens 
a  laboribtis  suis  in  pace  factus  fuerit  locus  ejus,  et 


faciatn  aeternam  mereretur  habere  in  ccelis.  Unde  in  B  in  Sion  habitaiio  illius,  ejus  non  solum  non  senten- 


;i  leiiiam  sui  uiemoriam  prxnolatis  omtiibus  sunrtim 
quos  confccerat  nominibus  librorum,  curn  jam  dcpo- 
sitio  tabernaculi  sui  immiucret ,  incredibilis  ardore 
desiderii  anhelans  ad  fontem  aquae  saiienlis  in  vitam 
acternain,  hanc  oraliunculam  sulicgit  ■ 

t  Te,  »  inquil,  i  deprecor,  bone  Jesu,  ut  cui  pro- 
piiius  donasti  verba  tuae  scientiac  dulciter  haurire, 
dones  etiatn  heriigmis  aliquando  ad  te  fontem  omnis 
scienti*  pervcnire ,  et  parcre  semper  ante  faciem 
tuam. 

INCIPIT    LIBELLUS   Sr.CUNDUS. 

Ita  venerabilis  viri  Deum  suspirans  anima,  sancti 
amoris  igne  liquefacla  concupivit,  et  defeeil  in  atria 
Doinini,  ui  videns  Deum  deorum  in  Sion ,  evacuato 


tia  ecclesiaslicuin  leclorcm  offcndat,  sed  nec  oratio 
aut  hiulca  vocalibus,  aul  aspera  consonantibus 
docibilcm  grommaticum  movcat.  Quanivis  enim,  ut 
ait  quidam,  clegans  sit  exercitatumque  iiigenium,  ct 
longo  usu  trila  currat  oratio,  tamen  riisi  auctoris 
niaiiu  curara  fuerit  ct  expolita,  rcdoiet  sordes  negli- 
gentis. 

Inler  haec  doctor  meiriorabilis  vebemenlioribns 
suspiriis  conculitur ;  jamque  buate  post  nriortem  vi- 
cturus,  in  debiiuin  mortis  spiritu  coarctante  acriter 
urgetur,  lethali  quodam  ttimore  inferiora  corporis 
jam  oceupante.  Qui  utique  palmes  in  vite  Christo 
manens  licet  jam  friictifieasset  suavitatem  odoris, 
lamen  hunc  ut  saluiifcri  fruetus  plus  afferat,  acrius 


quod  ex  parle  esl,  id  quod  perfectum  esl  apprehen-  C  flagcllando  Deus  agricola  cxpurgat.  Ne  vero  coutra. 


dat,  quodquehic  pcr  spcculiini  in  aenigmata  vidurat, 
ibi  facie  ad  laciem  vuleat.  Aderat  propilia  Divinifas 
votis  et  vocibussupplicisscrvi.eiimqne  in  nmericor- 
dia  et  in  miserationibuscoronandum,iiemacula  in  i!- 
lo  vel  ruga  residerel  peceati,  disciplinis  piaicastiga- 
tionis  voluit  cxpurgari,  ut  carnino  diulinae  infirmita- 
tis  auro  purior  purissimo  in  caelestis  Jerusalem  quae 
{ediflcalur  ut  civitas  rutilus  coruscaret  ornainenlo. 

Denique  repente  corripilur  angusli  pectoris  gravi 
incommodo,  ut  diflicili  arteriarura  meatu  vox  ei  ad- 
moduin  tenuis  spirilu  coarclaretur  anhelo.  Qua  pene 
intercepti  anhelilus  inoleslia  multis,  id  cst  quinqua- 
ginta  fere  tribus  diebus,  laboravil;  sed  ut  virtus  in 
infirmilate  perftceretur,  libeuler  cum  Aposiolo  in  in- 


voluntaleni  Doiitiiii  sui  murmurando  in  faciem  Deu 
benedicat,  ex  propitialoriii  divini  sermonis  sententias 
consulit  in  argumentuin  spei  et  exsultationis,  ut 
illaia  :  <  Fili,  noli  csse  pu^illanimis  in  disciplina  Dei, 
neque  delicies  correpius  ab  illo.  Quem  cnim  diligit 
Dominus,  corripit  ;  llageilal  omnem  (llium  quem 
recipit.  Nullus  est  enim,  >  inquit  Aposlolus,  <  fiiius, 
qui  cum  pcccaverit,  non  flagellelur  a  patre.  >  Et  ite- 
rum  de  ipsis  in  regnum  Dei  prawleslinatis  :  «  Qui 
proprio,  >  inquit,  <  tilio  non  pepercit,  sed  pro  nobis 
omnibus  tradidit  illum,  quomodo  non  el  cum  illo 
oinuia  nobis  donabit?  >  Cum  haec,  ait,  promissio 
complebitur,  quid  erimus,  quales  erimus,  qu<e  bona 
in  iilo  regno  acccpturi  sumus,  quandoquidem  Christo 


firmitatibus  gloriabatur.  Nam  nisi  quando  lassitudo  D  moriente  pro  nobis  lale  jam  pignus  accepimus.  At 


paulisper  in  soinnum  compulit,  eum  nec  sol  per  diem 
nec  luna  per  noctem  a  Dei  laudibus  cessantem  vidit, 
ut  et  lura  super  leclum  doloris  in  voces  erumperet 
exsullalionis  et  confessionis  :  ConOttbor  tibi ,  Domi- 
ne,  aii.in  dircctione  cordis  mei,  qui  castigans  casligas 
me  ut  morti  non  ttadas  uie ,  ut  ingressus  portas  justi- 
tiae  ruin  tieatis  qui  habitant  in  domo  tua  in  sascula  sae- 
culorum  merear  laudare  te  Salutaris  quoque  doctrina 
videlicel  fluminis  impetus  qui  laelificare  civitatemDei, 
hoc  esl  sanctam  Ecciesiam,  consuevit ,  nec  tmic  ta- 
metsi  langueret  ab  illius  ore  scilicet  aquae  vivae  fis- 
lula.  profluere  destitit. 

Te  tatur  hoc  scribens  ad  condiscipulum  Cuthninum 
Cuthbertus,  qui  rnairistro  a-grolanli  et  nioiicnti  cum 


contra  nibil  reputabat  infelicius  feticitale  peccanliurn 
qui  ducuut  in  bonis  dies  suo?,  et  in  puncto  ad  iuferna 
descendunt,  qui  in  labore  hnminum  non  suul,  et  cum 
hominibus  non  flageliantur,  ut  in  seternum  ctun  dae- 
monibus  puniantur.  Nimirum  lales  divina  severitas 
quia  allo  justuque  judicio  reprobat,  in  desideria  cor- 
dis  illorum  sinc  obstaculo  laxat.  in  quos  in  personam 
perditc  ac  desperalac  Jerusalem  iila  melnenda  a 
Deo  deserente  proferlur  seutenlia  :  Jara  non  irasear 
libi,  zelus  oier.s  recessit  a  te.  Quos  aulem  praedesii 
uavii  vasa  misericordiae,  visitat  in  virga  iniquitates 
eorum  et  in  vcrberibus  peccata  eorum,  quibus  pne- 
destinane  haerediratis  conferct  bonum,  cum  dede- 
rit,  ut  ait  Scriptura,  dileclis  suis  somnuai.  Illud 


Sl  Al>  on-.IU   VEN.  BI.I>.*1  PROl.KCOMKN\  52 

quoque  licaii  Ambro  ii  <l>ciuin  -  «  Non  sie,  t  inquii,   V  angclum  pacis,  cujus  circumseptus  luiela  non  con- 


«  vi\i,  ul  me  pudeai  intcr  vos  vixi&sc,  sed  nec  moii 
limco.  >  Brevis  quidein  laus,  sed  viro  pcrleclx  con- 
versaiionis  sufliciens.  Nec  arrogrinlix  debet  aserihi, 
ijuod  imilaliile  omnjbus  de  se  ul  glorilicarenl  Palreiu 
nostruin  qui  iu  csclis  esi,  audientium  protulil  ulilitati. 
Kt  hoc  sub  extremi  pcnc  spirilus  articulo,  quando 
et  laus  virlulis  cor  laudati  in  superbiam  non  exlnllii, 
el  audientes  ad  virluiis  sludium  en  vebeinentius  ac- 
cendil.  quo  carnis  condilio  ipsam  morlis  necessila- 
teui  oculis  opponit.  Unde  el  Aposlolus  (qui  ante  di- 
xeral  :  Ego  sum  minimus  apostolorum,  qui  non  sum 
dignus  vocan  aposlolus,  quoniam  persrculus  sum 
Kcciesiam  liei)  dum  lempus  sii.c  resolulionis  insiarct, 
se  quidem  sed  iu  Domiiio  laudans,  ul  qui  glorialur  in 


fiiiiil.ii  cum  loquar  inimicis  meis  in  porla.  1'la'ie 
cupio  dissolvi  ei  esse  ca<u  Clnisio,  cujus  morle  per- 
empla,  de  morle  ad  vitam  me  Iraosilurum  conlido. 
Si  quid  auleio  vobis  laboravi,  »i  quaiiiiilumcimqut 
F.cclcsiae  fruciiicM vi ,  id  bennlicii  quxso  niihi  repen- 
daiis,  ulibi  post  mortem  mci  ineniinerilis,  ubi  quotid  e 
Cbrislus  esl  sacerdos  etsacrilicium  placaiiuuis.  >  iNori 
se  pouuji  ullcrius  cohibcre  a  lacrymis  pietas  mota  fia 
terni  pccloris,  quas  qnidem  hiuc  gauJii,  illiuc  ma- 
guiludo  elicuil  moeroris.  Caudcbant  namque  quol 
huur  jam  cuclis  inlerendum  enutrieranl  :  dolebanl 
quod  in  illo  lumeo  Ecclesix  amissuri  eranl  Sed  quia 
lides  non  aliqnando  senlit  quaiucunque  jacluram, 
illius  uon  cst  plangenda  amissio,  sed  cum  D<eo  cui 


Domino  glorietur,  bounm,  inquit,  cerlamen  certavi,  B  nmnia  vivunt  congaudenda  cobabilalio. 


cursum  coiisuiiiiiuvi,  fldem  servavi,  de  caeiero  repo- 
sila  est  mihi  corona  jiisiiiia>. 

His  el  hurum  simihbus  acripluraruni  tesiimoniis, 
sese  in  iulirmitatibus  quodammodo  eflccerat  alienum 
doloris,  quippe  lacrymis  toiius  amoris  inspirans  ma- 
Kiiain  illam  uiultiludiiiem  tu.x,  Domine,  dulcedinis, 
quam  abscondisti  limenlibus  te,  perfecisti  autem  eis 
qui  sperant  in  te.  Coepit  interea  annuus  ordo  tem- 
porum  diem  revolvere  Eeclesix  feslivum,  quo  Dei 
F.ilius  in  alla  ccelomm  potenter  ascendens  capliviia- 
lem  nostrani  sua  duxit  virtule  caplivam  :  diem,  in- 
quam,  Bedx  eiopiabilem,  qui  ci  iranseuntis  diei  ler- 
minum,  et  pcrmanenlis  in  sxculum  sxculi  prxberet 
initium.  Unde  ille  ul  videbatur,  prxscius  horx  sui 


Inlerea  cum  boram  inoriis  imo  ingrcssuin  viue 
percnnis  Ixlus  exspeelarci ,  quiddatn  (le  Scripluris 
rcslabal,  super  quo  dhcipulis  magislri  senieiui.ui. 
audirc  rtecesH  fucrat.  Qua  pcrcepla  ab  illo  alque 
desrripla,  dicenle  scriplore  Cousummatum  eit,  ille 
bilarior  verbo  consumroationis  aggaudens,  <  Bene,  > 
.111, «  ac  vere  dixisti ;  consiimmalum  est.  >  Nec  mora, 
jubet  sesc  in  pavimentumcasulx,  quascribere,  dicta- 
re,  lecere  ac  docere  consueveral,  deponi,  ubi  erecto 
paiiluliim  capite  manibus  suoruoi  supinalur,  ut  e 
regione  onlorS  quo  solitus  fuerat  secreiius  orare, 
r.ujus  eliam  nunc  iuluitu  deleclabalur,  adorarel  ad 
templiim  sanclum  tuuin,  et  conliterelur  nnmiui  tuo, 
Doiniue.  Taliler  se  prxparans  ad  iter  ceclesie  atque 


exilus,  pridiequam  iransirei,  discipulosprope  adesse  ^  ad  Deum  foniem  vivum  siiiens  pervenire  :  t  Tibi,  > 


mandat,  ul  quidquid  dubii  adbuc  animis  resedisset, 
haud  segniter  ab  illo  perquirant,  et  perquisiia  ne 
oblivio  deleat,  littcris  tradant.  Eit  itaque  mixta  fle- 
tibus  inlerrogatio  discenlium ,  imo  prxpediunlur  sin- 
guliibus  voces  discere  cupientium.  Dnmque  sese  do- 
Inr  immoderaius  nec  lacrymis  saiiat,  in  ipso  meatu 
faucium  prngredi  spirilum  coarclat.  Nec  immenlo ; 
lalis  eniin  magislri  amissio,  erit  eis  paiis  magislerii 
aelerna  destiluiio. 

Prope  aulem  deindc  ad  exitum  dcvola  fratrum  cir- 
cumsiat  corona,  quos  hnrlatur  ul.  eorum  qiits  relro 
obliti,  et  iu  ea  qux  sunt  priora  se  extendenles,  pal- 
niam  supernx  vocationis  Dei  assequantur  :  meinine- 
rinlque  cxemplo  Joseph  .-Egypiix  domiox.  videlicet 


ioquit,  <  Domine,  dixit  cor  meum,  quxsivi  vullum 
luum,  Domiue,  requiram,  nc  averlas  facicm  tuam  a 
uie,  in  quam  concupiscunt  angeli  prospicere.  > 

Jjui  instabat  dies  memoralx  soleranilalis  feslivus, 
quo  sciiicet  in  coeluin  ut  iiluc  suorum  inembra  lide- 
lium  sequerenlur,  capul  nostrum  principiumque  prx- 
ctMSit ;  ciim  vir  beatus  Jesnm  a  quasi  jam  ascenden- 
tem  iniueretur  totus  sequi  suspiral,  jain  spirilu  in 
nianilms  nnhelanle,  expansis  manibus  in  laudem  as- 
ccnsionis  ejusdeoi  Jesu  Chrisli  mox  et  ipse  ascensu- 
rus  exclamat :  «  0  rex  glorix ,  Domine  virtuliiiu, 
qui  triuinpbator  hodie  super  omnes  coelos  ascendisti; 
ne  derelinquas  nos  orphanos,  sed  mille  promissum 
Patris  in  nos,  Spiiitum  verilalis.  Alleluia.  >  Adjun- 


mundiali  eoncupisceniix  paliium,  id  esl  rctinacula  B  claquelaudesancLxeiindividuxTnniiatis.gioria  Palri 


rerum  txcularium  rclinquenda ;  ut,  cum  ejus  obscenos 
nmplexus  fugiendo  vincant,  redacla  in  scrvilutein 
came  peccali,  regnuin  JDgypii,  boc  esl  vitiorum,  sibi 
suhjaciant.  Docei  eos  non  posse  aliter  dare  cxperi- 
menlum  Cbrisli  in  se  habitanlis,  nisi  per  spirilum 
sanclx  ac  individux  cbariiaiis.  I'i  qui  communione 
coelestis  panis  uiuiui  Chrisii  corpus  efficiuntur,  ab 
unitale  ipsius  corporis  spuilu  dissensionis  non  sepa- 
rentur.  Et,  <  Ob!  >  inqtiii,  «ctiarissimi.qnoniam  lcm- 
pus  esi  persolvendi  dcbiium  conditioni,  rogo  vos, 
rogaie  Patrem  Domiiii  nostri  Jetu  Christi,  Palrem 
oiiseticoulurum,  ul  per  eum  it.  quo  princeps  mundi 
hujus   iulirt  invenit.  in  occnrsiim  salulis  mihi  dirigal 


el  Filio  et  Spiritui  sancto  cum  noniinatione  sancti 
Spiriius  ejus  spiritus  came  solvitur,  moxquc  beaiilico 
spiriluum  sanciorum  comilatu  coelis  invebilur ;  ubi 
Jerusalem  forlesii  hymnidicos  admiscens  conceoius, 
Regem  sxculorum  Deum  sabaoih  uihu.i  subsianlia- 
liter  iriinim  per^onaliier  perpeluo  collautUl  beaius. 

Tahler  Ecclesix  columna  et  doctore  Venerabili 
Beda  viam  1'alrum  ingresso.  pieias  fralrum  devola 
flelu  miseiala  casum  condiiionis,  gaudiuin  lestata  spe 
resurreclionis,  resonaniibus  hinc  inde  psilmis  exse- 
quias  rite  cvlebravii,  suique  alumni  pariler  et  docioris 
corpus  6olemniler  sepulturx  conlradidit.  Cujus  in 
xlcrna   pace   durmiiio   exsliiil  regnaute  CtMlwulfo 


*  Jcsuni  pro  i»i<lrm  tecl.  vul|.  exiiibet  |h,  Mui.  Hril.,  quem  toluui  cuin  lexlu  Smiih.  lonuli. 


53  VEN.  BEbJE  VITA  A  TURGOTO.  5* 

aune  Incarnalionis  dominicae  septingemeaimo  trice-  A  fundala  est  Eeclesia  Christi  el  instituta  :  qu*  hodie- 
simo  quinlo,  aetalis  vero  sune  qumquagesimo  r.ono,  que  in  fide  caihoiica  vivii  et  exsuliat,  auctore  sc  gu- 
qui  esi  aniius  centesimus  primus  ex  quo  perclarissi-  bernatore  Deo  Dei  Fiiio  Domino  Jesu  Clirislo,  quem 
mos  et  sanctissimos  regem  ct  ponlificem,  Osvraldum  cum  Patrc  et  Spirilu  sancto  viventem  et  regnantem 
dico  el  Aidanum  iu  provincia  Berniciorum  primum      perstecula  omr.is  spirilus  laudat  et  adorat  Doininum. 


VENERABILIS  BEDiE  VITA 


ANONYMO  AUCTORE. 


(Ex  tiil.  edit. ) 


Beda  preabyler,  Chrisli  famulus,  nalione  Anglicus, 
apud  ecclesiara  sive  monasterium  apostolorunt  Pelri 
el  Pauli,  qux  in  civitate  Canlix  in  Anglia  constructa 
est,  claniil  lempore  Justiniani  secundi  :  hic  a  se- 
piennio  sub  Benedicto  ipsius  monasierii  abbate,  et 
posl  sub  Ceolfrido,  in  diviuis  eloquiis  appnrae  eru- 
dilus,  divino  studio  operam  prxbens,  sacris  lilteris 
plenius  imbulus,  sapier.tia  et  vilx  sancliiate  admi- 
randa  profecit.  Anno  autcm  selatis  sux  24,  diacona- 
tum.  ci  30  presbyteralum  a  Joanne  episcopo  suscepit, 
inde  usque  ad  annos  70  vtiae  sux  scripluris  et  divi- 
nx  sapieniix  opusculis  inlendcns,  multa  pecloris  sui 
viris  schola&licis  conlultt  nionumenla.  Nam  xixvi 
volumina  edidit,  qux  in  lxxhii  libros  divisit.  Dieifl 
autem  ohilus  sui  per  septem  prxcedenles  hebdoniaias 
divina  revclatione  prxscivit.  Die  auiem  ascensionis 
Domini,  quie  tunc  illo  anno  vi  Kalend.  Jiinii  evenit, 
dum  vesperas  cum  cxieris  clericis  in  ecclesia  cc!e- 
braret,  nulla  alia  inlirmitate  delentus,  sed  corporis 
compos  ac  meutis,  cum  antiphonam  illam,  0  rex 
gloriic  dccanlaret,  ipsa  flniu  insuo  appodiatus  stallo 
spirilum  emisit ;  stalimque  mirus  odor  de  ejus  cor- 
pore  fragrare  coepit :  sepuiius  est  in  moiiaslerio  suo. 
Hic  cum  sanctissinius  ab  ccclesia  repuietur,  et  in 
conlessorum  cataiogo  numeretur,  solus  inter  sauclos 
non  sanctiis,  sed  Venerahilis  appeilatur,  ei  hoc  pro- 
pter  duas  raiiones  sive  miracula,  qux  de  ipso  conti- 
geruni.  Primo,  quia  cuni  ex  nimia  sencctule  oeulij 
caligasset,  ct  discipulo  duce  ad  lapidum  con$erieui 


B  pervenisset,  discjpulus  ei  suadere  ccepil  <j;iod  ma- 
gnus  esset  ibi  populus  congrcgatus  qui  summa  affec- 
tione  cl  silenlio  ipsius  prxdicationem  exspeciai  ant. 
Cumque  sauclus  fervcnti  spiritu  eleganlissimum 
sermonem  fecisset,  et  conclusissel  Per  omnia  sacula 
scecuiorum,  lapides  responderunt  :  Atnen,  Venerabi- 
tib  Pretbyier.  Secundo,  quia  dum  alius  discipulos 
ejus,  ipso  dcfuncto,  tiiulum  seputcro  facere  dispo- 
suisset,  unico  carmine  Leonino  sic  incipiens :  Hao 
sunt  io  fossa,  et  vellet  finire  Bedx  sancti  vel  presby- 
teri  ossa,  nec  inetrum  stare  possei,  et  nullum  aliud 
vocabulum  eidem  occurreret  ,  atlxdiarus  taiidem 
ivit  dormilum.  Ki  ccce  maue  iti  lumulo  manibus  an- 
gelicis  rcperit  sculpiuui : 

Hac  sunt  iu  fossa  Bedae  VeneTabilis  cssa 


c 


Quievil  aulein  iu  Chrislo  vi  Kal.  Junii  circa  annos 
Domini  700.  Corpus  autem  ejus  (c)  Januain  transia- 
iiiiu  digna  venaratioiie  coiilur.  Scrip^il  vir  Domini, 
imeral.a  superGen.,lih. unum;de  tabernaculoMoysi, 
lib.  iii  ;  supcr  Saiiiuelem,  libros  iv;  de  lemploSalo- 
monis,  iib.  umim  ;  super  Esdraru  et  Neeniiam,  iih.  u  ; 
super  Tohiain, lib.  unum ;  supcr  Parabolas  Saliimoniii, 
lib.  u  ;  super  Cautica  cwiicorum,  lib.  v ;  super  Epist. 
canon.,  lib.  vu;  super  Marcum,  lib.  iv;  supcr  Lucain 
Jib.  iv  ;  super  Actus  apost.,  hb.  unum;  super  Apo- 
calypsim,  lib.  unum ;  de  quxst.  lib.  Regum  ad  No- 
theimum,  lib.  uuum;  de  Scbismalib.,  lib.  unum;  de 
Gestis  Atiglofum  insigne  et  egrcgium  voiumen,  in 
quo  el  Cltronica  de  iemporiuus  continelur. 


(a)  Ita  in   Edit,  Basil.    legitur;   Cenuam   scribi  debet. 


COMMENTARIUS  PRiEVIUS 

DE  S.  ET  \m.  BEDA  MONACHO  PRESBYTKRO  IN  ANGLIA 

Vel  de  eju$  CBlaLe,  Vim  a  TunGoxo  collecta,  cutlu  sacro  Anliqnorum  ei  aitestanlium 

senienliw. 


(Ex  Bulland.  Act.  Maii   t.  V|  } 


I.  Duo  illuslria  saeculo  Chrisli  septimo  construxit  D  Prius  ad  honorem  sancti  Pelri  aposloli  surrexlt 
monasteria  sanctus  Benedictus  Biscopius  ahbas  ,  propeosiium  Vedrae  fluminis,  Anglis  V.  V erre ;  unie 
utraque  in  antiqua  Norlhanhymbrorum  regiooc,  ea-  el  V.  Viramutha,  tesle  Cambdeno,  nunc  Moncks  Y. 
que  parle   quse   episcopatui  Duneimensi  subjacet.       Veremith  dicitur,  id  esl,  Yedre  osiium   «rf  monirclnn 


55 


AD  OPERA  VEN.  BED/E  PROLKCOMKNA. 


56 


jpfi-funs.  Alienuii  in  honorem  sancli   Pauli  xdilka    A  beuli   Bedat  prcsbtjteii.  Eodcm  modo  iu  ms.  Marty- 


lum  esl  ad  ostium  Tinie  fluvii,  liigijrvum  sive  Cijrvi, 
iiuiic  Jnrrnui divluin,iu  cujiu;  viciiua  DttOI  eslsanclus 
Beda  uiiiki  Clirisli  677  ;  MtUSqtM  xtalis  annos  sep- 
lem,  iu  eodcm  monaslerit»  ecepit  hatiilare.  Ilic  ille, 
laclus  Ang'ix  splendor  *itigularis,  pielaic  et  erudi- 
lione  cognomen  Venerabitii  esl  adeplus  ;  co  polissi- 
inui!)  quod  ipsins  limiiilite  in  Ecclcsia  reciiarcntur, 
« iini  aut  adhuc  viverei,  aul  certe  necduni  esset  Ca- 
latogo  Sauctorum  iuscriplus.  Si  lainen  anliquus  isle 
iiiulus  est,  de  quo  propter  velusliorum  scriplorum 
nlentium  merilo  dubital  Baronius,  majori  etiain 
inerito  rejiciens  aniles  fahellas,  quas  lali  appella- 
lioni  occasionem  dedisse  lioguniur,  nec  digna  sunt 
hoc  loco  referri.  Appellalioncm  taraen  in  Ecclesia 
iisitaiissimam,  etin  Romano  Mariyrologio  probatam,  B 
libenler  usurpamus  eiiam  hic.  Decessil  is,  ad  laborum 
6tiorum  xtcrnaui  requiem  evocatus,  in  festo  Ascen- 
sionis  Cbrisii ,  vn  Kalendas  Junii,  sive  die  26  Maii, 
mi  sciipsit  Cuthbertuscjusdiscipulus,  qni  moribundo 
nstiiil.  Annus  ergo  erat  Cbristi  septingcntesimus  irige- 
simus  quintiis,  quando  Cyclo  Lunx  14,  Solis  l  C,  lillera 
tlominicali  b,  Pascha  incidil,  in  diem  1 7  Aprilis,  festum 
Asccnsionis  in  diciura  26  Maii.  In  Chronolngia  Saxo- 
nica,  pnst  Hisloriam  ecclesiasiicum  Venerabilis  Be- 
il.c  Canlahrigix  anno  1645  excusam,  ohilus  cjus  ad 
arinnm  prxcedentcin  754  refertur,  quod  modesle  re- 
jicit  Florentius  Wigorniensis  in  Chronico  suo,  ad  di- 
ctum  annum  754,  ubi  ista  habel -.Sacerdos  venerabilit, 
mcmachus  per  omnia  laudabUis,  computalor  mirabilis 


rologio  monaslerii  sancli  Cyriaci,  quo  plurirnum  uitis 
est  llarouiiis,  et  in  nis.  Palriciano,  quod  Ncapoli 
in  Codice  membranaceo  Anloitii  Caracrioli  clcrici 
regularis  reperimns,  Isttt  corjtinfiiintur  :  1h  Britanrita 
tuncli  Augustini,  primi  Amjtornm  episcopi;  et  Bedte 
preshytcri,  viri  indivhiticiipturit  eiuditistimi.  Similia 
leguntur  iu  ins.  Ceutulcnsi  sancti  Richarii,  et  in 
appendicc  Adorus  apud  Mosamlnun  ct  Rosweydum  ; 
ilem  in  Marlyrol.  Itcllini,  secundum  mDreni  curix 
Romanx  auclo,  et  Paritiia  sub  amium  1521  excuso; 
itcm  Auctario  Usuardi  per  Crevenum  et  Molanum 
adorualo  aliisque.  Soliu»  autcm  Bedx  mcmoria,  a.| 
eumdcm26  Maii,  celebratur  iuKalcndario  ueranli  ui 
Breviarii  ms.  cujus  usus  fuit  ad  partes  Rhcni. 

5.  Verum  quod  solemnitas  sancti  AuguslUi  impe- 
diret  venerationeni  santti  Bedse,  h;cc  translara  est  in 
dicm  honc  27  Maii.  uti  patel  ex  Kalendariu  Encbiridii 
Ecclesix  Sarisburicusis.quod  hahemui  in  pergamento 
conscriplum ;  el  conscntiunt  aliquol  mss.  Marlyrolo- 
gia  Usuardi,  ad  usum  Ecclesiarum  Bclgii  circa  an- 
num  1400  aut  etiam  serius  aucta,  et  cum  iisFlora- 
rium  ms.  Itein  Mariyrologiaexcusa  Lubecean.  1475, 
ct  Colonix»  atquc  Lubecae  an.  1490,  cum  Missali  cl 
Brcviariis  Ambrosianis  excusis  an.  1522,  1559  et 
1560.  idem  setjuunlur  Martyrologia  iuonaslica  Wio- 
nis,  Dnrganii  ,  Mcnardi,  Btieelini,  et  Anglicaiium 
Wilsoni.  Illam  porro  diei  mutationem  suo  calculo 
comprohavit  Romana  Ecclesia,  in  recognilione  M;ir- 
tyrologiidemandato  Grcgorii  XIII  cursia;  quapropter 


Beda  sanctissimus.secundumAnnlicas  ChronicaStanio^  nos  quoque  distulimus  de  eo  agcre,  ne,  si  quando 
prmseuti,  secundum  vcro  suum  discipulum  Cuthbcrlum, 
uui  ejus  obilitm  descripsit,  ttiaque  decessioni  cum  aliis 
quamphirimis  iMerfuit,  anno  sequenli,  ante  Asccnsio- 
nem  doninicam  quarla  \etia,  idesl  viu  Kalendas  JuritL, 
circa  horam  dccimam,  in  magna  mentis  devolione  et 
tranquillitale  utiimum  e  corpore  spiritum  efjlnw,  sicque 
gaudens  ad  rcgna  ccelestia  miijravit.  H.ic  ihi.  Vcrum 
quia  festum  Ascensiouis  a  primis  suis  Vesperis  ccn- 
sebatur  coaplum,  Culhbertus  illam  boram  deciuiatn 
nocturnam,  adhumeravil  ipsi  festo,  affigens  obitum 
ad  diem  vn  Kalemlas  Junii,  quo  eliam  die  ex  hac  vita 
migravit  Anglorum  aposlolus  Auguslinus  episcopus 
Cantuariensis,  uli  supra  ex  cjtis  aclis  liquet. 
2.  Ad  islum  aulem    vu  Kalendas,   sivc  26    Maii 


Sancloruir.  cultus  restitualur  iu  Anglia  (quod  ulinam 
fiatcito!),  a  populari  usu  in  hoc  opere  discrepeinus. 
Porro  depositio  vcnerabitis  tkdiv  presbuieri,  ad  diem 
10  Maii  (quod  miranrar)  asMgnatur  in  Mss.  Lcodien- 
sibus  ecdesiaj  sancli  Lamberli  et  moiiaslerii  sancti 
l.atireuiii ;  ct  hoc  seetilus  est  Molanus  in  Auctario 
Usuardi,  atque  bunc  Canisins  in  Martyrologio  Ger- 
manico.  Wilsonus  in  Mariyrologio  Anglicano,  loco 
depositionis,  reposuit  Iranslalionem  corporit  /)u»W- 
mum .'  sed  nusquam  legimus  ad  huuc  dtem  esse  ea'ii 
referendam. 

4.  Vilam  damus  ex  Ms.  Longipontano  Doniini 
Beiforlii,  coilalam  cum  ea  qux  exstat  ante  Histoi  iaut 
ecclesiasticam  cjns,  Latine  et  Saxonice  Cantabrigi» 


uirumqtie  referunl  anliqtiiora    Marlyrologia  niss.  e^  cditain  anno  1645  ex  Codicc  nis.  collegii  Benedictini : 

quibus  aliqrtod  hahcmus  in  Anglia  ante  annos  miiti 

mum   sexcentos  in  pcrgameno  exaralum,  ubi  primo 

loco  memoratur  clugium  dicti  saucli  Atigustini,  et  im- 

mediale  ista  subjunguniur  :  ltem  tu  cadem  Britannia' 

insula  depositio  beati  Bede  presbyleri,  doctorit   An  • 

glorum  tagacittimi :  cujus  quanta  existuut  nterita,    et 

doctrinatfluenla,  mellil.i    bonorvm    operum  testantur 

txempla.  Dein  leguntur  qua»  apud  Usuarduin  pixpoue- 

bantur.  Eodem  modo  primo  loco  sanctut  Auguiiinui 

et  Beda  celebranlur  in  Ms.  Trcvircnsi  saaicii  Martini. 

Ast  ultimo  loco  apud  Usuanlum   collocaiur   sanclus 

Aogiistinus;  cui  in  Mt.  Utlrajectino  ecclesix  colle- 

KiaU'  sanci»  Maria*.  rirca   annum  1140  conscriplo, 

ista  adJHn^unttir  :  Item  in  eccdem   Brilnnnia-  intuta 


Non  csl  aulcm  ca  aliud  quain  perbrevis  relalio,  a 
nobis  in  Iria  capila  dislincla.  Primiim  desumptum  fuit 
cx  Uttoria  Ecclesiie  Diinebiiensis,  auctore  Turgoto 
(qui  prior  Dunchncnsis  floruit  circa  annuin  1 100),  sub 
noiuine  Simeouis  DunelmeDsis  perperam  inicr  decem 
BillOfia  Anglicanx  scriplorescxcus.i,  ubi  hic  narrala 
legttnlur  lib.  i,  cap.  8,  et  reliqua  omnia  referunlur 
cap.  14et  15.  Capul  secundum  refertur  verbis  ipsius 
Bedx.  Tertium,  quo  obilus  ejus  narratur,  habriur 
ex  epislola  supra  memorati  Cuthberii  discipuli,  qui 
moribundo  astitit,  et  proposiium  hahttit  de  Yiu  ejtii 
prolixius  scribere,  scd,  quod  valde  dolendtnn  rsi, 
bene  cogilaLi  ad  eflcclum  niinquam  urnluvii  Ail.ll 
nius  no»  quarluin  ex  tipite  7  lihri  iii  ,  rjusdetn  Tur 


57  "VEN.  BEDiE  VITA  A  TCKGOTO.  53 

goti,   ubi  translatin  corporis  Dunelmuni   indieatur.  A  sed  elium  infirmitatis  noslrai,  tibros  abcaXw  memoria. 


AJiqua  bujus  Vitae  eompendia  conlincntnr  in  epistola 
Simeonis  DunelmensU,  ad  Hugonem  Decmum  Ebo- 
racensem,  el  latius  apud  .loanncm  Stubbs  tn  Chronico 
si»e  Actis  pontificuiu  Eboracensium  :  nbi  dicitur  : 
Beda  natus  amw  077.  mortuus  anno  7.">5,  sepultus  in 
suo  monasterio  Inggrve  :  scd  postea  dieuniur  otta 
ittiut  ad  corput  tancti  Cuthberti  translata. 

5.  Aiia  quajtiam  Acts  sancli  Bed,v  habemus  ex  bl- 
blioilieca  Bodecensis  coenobii  canonicorum  regula- 
rium  in  dioecesi  Paderbornensi  descripta,  sed  quae 
fabuiis  referla  noluimus  in  luccm  proferre.  Alia  a 
Joannc  Cagravio  in  lcgenda  Angliai  excusa  sunt, 
sed  etiam  in  bis  varia  displicent ,  qua3  ibideni  lcgi 
possunt.  Istorum   autem  loco  malumus  colligcre  ali— 


Deda  e.rpositos  miltere  digrtcrisdc  wdificaiione.  templi, 
vel  in  Cnnlica  canticeritm,sive  epigrammatum  lieroico 
mclro  sive  elegiaco  cemposilormn  si  fieripolesl  omnes; 
sin  atttem  de  wdificulione  tempti  libros  tres.  Fvrtassis 
diffuiiis  pelilio,  sed  nihil  arbilror  este  dilficile  vcras 
charitati.  Hxc  sanctus  IjiIIiis,  c.ui  respondit  Cnthber- 
tus  abbas,  epislola  numero  89  relaia.,  istis  verbis  : 
Cratanter quidemninnuscutn  ttttrcharitatis  suscepi,eteo 
gratanlius,  quo  te  hwc  intimo  devotionis  affecttt  millcre 
cognovi,  id  est,  paltarn  hotosericam  ad  reliquias  beatos 
memorUv  Bedos  magistri  noslri ,  ob  recordalionem  et 
illitis  venerulionem,  dtslinasti.  Et  rcctum  quidem  mihi 
videtur,  ut  tota  gens  Anglorum  in  omnibus  provinciis , 
ubicunqne  reperli  sunl,  gralins  Deo  referant :  qui  tnui 


quot  virorum  illustriuni   teslimonia  de  ejus  vila  el  B  mirabiiem  virum,  prwdilnm  divcrsis  donis,  tamque  ad 


doctrina.  Primus  sil  ganctus  Bonifacius,  martyr  et 
archiepiscopus  Mogunlinns,  qui  eodem  lempore  cla- 
ruit.  Hic  epislola  !)  ad  Huetliertiim  abbatcm ,  sub 
cujus  rcgimine  sanctus  Beda  e  vivis  decesserat,  inter 
alia  scribit  :  Rogumus  ut  aliqua  de  opusculis  sagacis- 
timi  invetligaloris  Scripturarum  Bcdw  monaclii,  quem 
nuper  in  domo  Dei  apud  vot,  vice  candelce  ecctesi"t  ■ 
licce  scientiae  Scripturarum  futsisse  audivimus,  con- 
scriota  nobis  transmillere  dignemini.  Uem  sanclus 
Bonifacins  ad  Egberlum  archiepiscopum  Ebcraccn- 
sem,  qui  etiain  vivo  adhuc  sancto  Beda  earn  digni- 
tatem  obtinuit,  epistola  8  rogal  istis  verbis  :  Vt  mihi 
de  opuseulis  Bedw  lecloris  aliquos  tractatus  conscri- 


exercenda  dona  slitdioswm  ,  similiierquc  in  bonis  mo- 
tibus  viventein ,  Deus  illis  in  sua  ttalione  donavil , 
quiu  per  expcrimentum  ,  ad  pedes  ejus  ivutritus  ,  hoc 

quod  narro  didici Nunc  vero  quia  ro- 

gasli  atiquid  de  opusculis  beali  Palris,  cum  meis  paeris 
juxiu  vires,quod  politi.  luw  diieciioni  prwparavi :  tibel- 
tos  de  riro  Dei  Culliberto  metro  etprosa  composilos 
tuat  voluntati  dire.ri,  ct  si  plus  poluissem,  libenler  vo- 
luistem :  quia  prwtentia  prwleritw  kiemis  mttltum  Iiot- 
ribititer  ivsulam  noslrtc  gentis  in  frigore  et  gelu ,  et 
veitlorum  et  imbrium  procellis,  diu  luieque  depressit , 
ideoque  scriptoris  manus,  ne  in  pturimorum  tibrorum 
ntimerum  pcrvenirel ,  relardala  est De 


bere  el  dirigere  dignerit  :  quem  nuper,  ul  audivimus,      opusculis  bcatw  recordulionis   Bedm  ,  quw  adkue   de- 
divinw  graliw  spirtluati  intelleclu  diiavit,  et  in  vcstra  C  scripla  non  Itabes  ,  promillo  me  ,  si  vixerimus ,  tua 

volnnlati  adfutitrum.  Hrcc  Cuthbertus  sancli  Bedw 
discipulus,  ad  snnctum  Lullum. 

7.  Terlius  succedat  Alchuvinus,  magister  Caroli 
Magni  imperatoris,  ct  iase  nationc  Anglus,  subsupra 
IauJ.ilo  Egbei  lo  arcbiepiscopo  Eboracensi ,  ab  obitu 
ssr.cli  Beda.'  educatus,  qui  epistola  49  ad  fralrcs 
Virensis  el  Girvensisecclesia,  intcr  alia  scribil  ista  : 
Recordamini  quam  nobiles  Itabuitlit  Putret ,  et  non 

sitistanlis  progcitiloribus  deg&icres  filii 

Recogitole  nobilitsimum  noslri  temporit  magistrum  , 
Iktittm  presbylerum ,  quaie  habet  in  juveniute  ditcendi 
studium  ,  qitalem  nunc  habet  inter  Itomines  lattdem,  et 
multo  majorem  apud  Dettm  remuneralionis  gtoriam. 
Itlius  igilur  exempto  dormientes  excilate  animos , 
matjislris  assidete  ,  aperile  libros  ,  pertpicite  titteras  , 
intetligite  sensv.t  illarum ,  ul  et  vosmelipsos  pascere  et 
aliis  spiritalis  vitw  prwbere  talealis  dectis.  Idem  epi- 
slola  ad  Davidem  regem  ,  agens  de  cursu  lunae  per 
singula  signa,  ista  subjungit :  Quid  de  concordia  solaris 
Untarisque  cursus  per  signa  iodiaci  lucidius  dici  poterit, 
qvam  quod  talium  inquisilor  quwslionum  Beda  magister 
in  scriptis  suis  nobis  reiiquit  1  Eumdem  paulo  inferius 
eodeui  modo  laudat :  et  in  pocmate  178  ejus  versn» 
de  Vita  sancti  Culbberti  bis  distichis  exoruat : 


provincia  [ttitjere  concestil,  ut  candelaquam  vobit  Do- 
minut  taigitus  esl  nos  quoque  (ruamur,  Iterum  idem 
sanclus  Bonifacius,  cum  aliquos  tractatus  accepissct, 
ita  cidem  archiepiscopo  episiola  85  scripsit  :  Dona 
ac  libellos  dutcissimm  beatitudinis  vestrw,  a  robis  di- 
recla,  gratttnti  auimo  gaudentes  stiscepimus :  suspen- 
tisque  ad  wthera  palmit  supcrnum  Regem  obseeravi- 
mut,  ul  vobit  in  wterna  angclorum  curia    florenlia 

mercedit  prwmia  resliiuat Slodo  inhianler  deside- 

rantet  flagitamus  ut  nobis  ad  gaudium  nostri  mceroris, 
eo  modo  quo  anteajam  fecistis,  atiquam  parliculam 
vel  tcinlillam  de  candeta  Ecclesiw,  quam  illuxit  Spiri- 
tus  sanclus  in  regionibut  vetlris  ,  destinare  curetis ; 
id  est,  de  tractatibus,  quos  spiritalis  presbgter  et 
invesiigalor  sanclarum  Scripturariun  Beda  resernndo  D 
composuit,  partem  qualematnque  transmillere  digne- 
utini :  maxime  autem,  si  fieri  possit,  quod  nobis  prw- 
dicdnlibus  habile  et  manuale  el  ulittssimum  esse  videtur, 
superLectionariumanniversariumel  ProverbiaSalomo- 
nis,quiacommentarium super  illa  condtdisseaudivimut. 
6.  H.i:c  saucius  Bonifacius  :  cujus  pius  erga  san- 
ctum  Bcdam  affeclus  transiit  etiam  ad  suceegsorem 
c.jus  sauclnm  Lullum,  qui  simililer  ut  ille  ex  Anglia 
in  Germaniam  profeclus,  eidem  Sedi  Moguntinx  fa- 
clus  archiepiscopus,  inter  epistolas  sancti  Bonifacii 
numero  cxi,  ista  Cuthberlo  abbuli ,  et  olirn  sancto 
Bedi;  discipulo,  scripsit  :  Uisimus  tuw  dilcciioni 
parva  munttscitta,  unam  pattam  hotosericam .  Petimus 
eliam  ul  ad  consaiaiioncm,  non  sotum  peregrinationis. 


Hagnus  ct  ipse  Paler,  praa=«»l,  paslorqne,  snc.erdus 
Cuthberlus,  vestrae  jain  der.us  Ecclesia», 

(Ju.inla  piis  precihcs,  Doinino  ilonante,  peregil. 
Non  opus  est  no.-tns  dicere  versiculis ; 

Dinn  prius  lieroicis  prxclarus  Bcda  niagister, 
Versibus  expiicuit  inclvia  gesta  Pairis. 


59 


AD  OPF.RA  VEN.  BF.DjE  PROLECOMF.NA. 


Ui 


8.  Nolumus  liic  ,  ex  vila  sancli   He  Le  ante  opera  A  j  beaio  Lanfranco  archicpiscopo  Cantuariensl  Angto- 


ejus  excusa  ,  digcipulos  quos  reliquit  erudilissimus 
enumerare  Inter  eos  ibiilem  dicunlur,  mazime  prat- 
Uilitst  Hhabanut,  Albiuus  Alchttvmut  ,  Claudiut  et 
Joanuei  Scoius .  qui  prinii  Lutetia*  Jocuerunt,  el  (•ut- 
tiam  bonis  arlibus  referserunl.  Vitani  beati  Habani 
oediinus  4  Kehruarii ,  eumquc  §  G  iu  couimenlario 
pnevio  ostenditnus  natum  fuisse  anno  78">,  id  est, 
annis  oniniuo  quinquaginta  poslobitum  sancli  Beda?, 
aique  istam  fabulam,  etiam  a  Vincenlio  Bellovacensi 
lib.  xxiii  Speculi  Hislorialis,  eap.175,  ex  Chronicis 
relatam,  rejiciraus,  §2,  num.  7.  Tempore  dicti  Ra- 
bani  cum  esset  adhuc  abbas  Fuldensis,  habilum  est 
anuo  856  Coucilium  Aquisgranense ,  libris  tribus 
dislinclum.   Ibi  cuin  iu  lertio  libro  esset  oslendeii- 


rum  dottor  appellatur  ,  epistola  3  ad  Alexandrum  U 
papam,  anno  tOOI  creatum.  Secuti  delnde  sunlTur- 
goius  prior  Dunelmcnsis  ,  et  Florentius  monachus 
V.  Vigomiensis :  ex  priore  damus  Vilam  sanctj  Bedte. 
postrrioris  elogium  supra  relatum  est.  Suceesserunt 
i  ^tcs  Guiiieliiius  Malmcsburiensis  ,  Henricus  Hun- 
tindoniensis  ,  Rogcrus  Hovedenus,  Malluaeu»  Wesl- 
mun.isieriensis,  et  alii  scriptores  Angli,  qtii  eumdeni 
eximiis  laudibus  celehrant :  inler  hos  vero  Malmeebu- 
riensis  cl  Westmonasteriensis  referunt  cpistolam 
Sergii  papae  ad  Ceolfridum  abbalcm :  qucm  ille  bortatur 
ut,  quia,  exorlis  quibusdam  ecclesiaslicarum  causnrvm 
capitutii,  non  «ine  earaniinu/isne  tonniui  imwtetcendis , 
opus  sunt  ad  conferendum  arte  Lilleratura:  imbuli ;  abs- 


dmn,  iit  in  pntfalione  lcgilur,  quod  templum  Domini,  D  </u«  aWflijar<»ioraiioner*/faiiuiini  Dei  fcmutum  Bettam, 


a  Salomone  asdificalum  el  dedicatum  ,  fiijuru  fuenl 
catholicw  Eccltsiee ,  per  universum  orbem  diffuna ; 
el  condilor  illius  Satomon  rex  personam  gesserit 
Uirisli.  .  .  .  Satva  qttippesuptr  liacre  cattronim  txi- 
miorum  Patrum  expositione  ,  quid  tenerubilis  et  mo  - 
dernis  temporibus  admirolitis  Beda  presbyler  ,  de  mt- 
morato  lemplo  in  expositione Evangelii  Joannis  sentiat, 
tideamus.  Ueiiqua  ibidein  laie  deducla  legi  possunt. 
Porro  qui  bic  venerabilis  et  mirnbiiis  scriptor  dicitur, 


venerabilut  sui  monasterii  presbyterum,  ad.limina 
apostolorum.  .  ,  .  et  *ii«e  mediocriiatis  eonspeetum  , 
non  moretur  dirigcre.  Verum,  quia  Sergius  papa  vila 
functus  est  9  Septembris  anni  701  ,  id  esl,  quinque 
annis  antequam  Beda  consecraretur  sacerdos ,  et 
aliquod  opus  ex  suis  elucubraiinnibus  vulgaret;  tota 
ilia  epislola,  anliqiiioribns  scriptoribos  ignota,  nobis 
lictiiia  app.iret.  Omiitimus  Tritheiuiuin  ei  alios  re- 
cenliorcs  euuwerare. 


VEN.  BEDiE  VITA 

AUCTORE,  ET  COLLECTORE  TURCOTO,  PKIORE  DUNELMENSI. 


(Ex  Bollan  I.  Act.  Mali  U  VI.) 


CAPUT  PRIMUM. 

Or(u»,  educatio  in  monaslerio ,  scripla  ,  obittts. 
1.  Venerabilis  Doniini  famulusBeda,  presbyierel 
monachus  ,  nalus  est  in  proviucia  Norlbanhymhro- 
rum  ,  in  lerriiorio  monasterii  apostolorum  Petri  et 
Pauli ,  quod  est  ad  Weremuthe  el  Ingyriuin ,  anno 
doininicae  Incarnalionis  sexccntesimo  sepliiagesimo 
sepiiuio,  qui  est  aitnua  secundus  (aj  solilane  vitae 
beatissimi  Patris  Cuthberti.  In  quod  monasleriun)  , 
cura  propinqtiorum ,  cum  esset  annoruin  septem,  da- 
tus  esl  educandus  reveremlissimo  abbali  (6)  Bene- 
dicto,  ac  deinde  (c)  CeollVido  anno  sciliccl  (rf)  de- 
cimo  poslquain  idein  lunnasterium  sancti  Pelri  apo- 
stoli  fundatum  est,  ex  quo  aulemsancti  Pauli  monas- 
teriura  fuerat  incoeplum  anno  lertio.  Qiiaa  utraque 
monasteria  taota  pace  et  concordia  ,  familiarilate  et 
fralerna  societatc  fuerant  coujuncta,  ut  (sicut  ipse 
Beda  postea  describit)  pro  uno  duobus  in  locis  posito 

(a)  Culhberlum  accessis;e  ad  vitam  solitariam  in 
iusula  Farue,  anno  670,  docuimus  ex  Turgolo  ad 
capui  6  Vitae  sancti  Cuihberii ;  auclore  Be.Ua  edita  ad 
diem  x0  Martii. 

(b)  Hic  est  sanrtus  Benediclus  episcopus,  et  coli- 
Ittttt  Januarii  ,  ubi  edidimus  Vilam  ex  homilia  On- 
ilat,  qui  et  aliam  scripsil.  a  Jacobo  Wanco  eruiain 
et  Parisiis  auno  1666  excusam. 

(c)  Ceoifridus   morluiis  Ml  in   Gallia  ,  apud  Lin- 


C  monasterio  haberenlur.  Unde  ipse  in  histona  Au- 
glorum  ,  unius  meniionem  faciens,  dicit  (*)  monas- 
lerium  Petri  et  Pauli,  quod  est  ad  ostiuui  Wiri  am- 
nis,  et  juxta  amnem  Tyna,  in  loco  qui  vocatur 
ingyrum. 

2.  Hic  itaque  infantulus  bonx  spei  divina  et  sa:eu- 
lari  litteratura  diligenier  imbuiiur:  quandoque  sancii 
Spiritus  crgauum  futurus  ,  quo  ejns  pneeorcia  irra- 
diante,  in  Banctffi  tiuiversalis  Ecclesise  munimentum, 
plurimos  in  Novi  et  Veleris  Testainenti  exposilionem 
libros  eral  composilurus.  Et  cum  in  Latina  erudire- 
lur  lingua  ,  Gr;«( ,e  quoque  peritiam  non  medioeriler 
percepit.  Per  id  namque  temporis  in  prxfaio  monas- 
lerio  sludebat,  quo  (f)  Theodorus  archiepiscopus 
et  (a)  Adriauus  abbas  ,  qui  in  aacris  simul  ac  tascu- 
"  laribus  lilteris  abundauter  ambo  erant  instructi,pera- 
grala  tota  Britannia,  congregantes  discipulorum  ca- 
tervam.  scientiae  salutaris  quotidie  flumina  irrigandis 

gones,  25  seplembris,  anno716,  cum  iter   Romam 
versus  suscepisset. 

(d)  j£dilicalum  est ,  tesle  Beda  ,  anno  674,  ergo 
iribns  ante  natum  thxlam  aunis. 

(«)  Leguntur  ista  verba  iu  epilogo  qui  posl  epilo- 
men  solel  exeudi. 

(/')  s.iin  ius  Theodorus  ,  archiepiscopu»,  niortui<v 
e.ii  anno  690,  19  Seplembris. 

(g)  Sancius  Adriamis,  abbas  mortuiisest  anno  709 
9  MUUirU,  ad  quem  diem  Acta  ems  illusiravmiu» 


61 


VEN.  BF.DiE  VITA  A  TURGOTO 


62 


eorum  cordibus   eroanabanl ,  iia  ut  inter  sacrorcm  A  pluris  operam  dedi,  alque  inler  obserranliam  disci- 


apicum  doclrinam,  etiam  melricae  arlis,  ariilimelicai 
ecclcsiasticiR  et  aslronomicte  disciplinas  suis  audito- 
ribuf  conlraderent,  sicut  de  tti>  ipse  qunque  (a)  Iteda 
loquitur;  dcinde  ?ere  el  istud  subjungit :  Usque  liodie, 
inquil ,  supersunt  de  eorttm  discipulis,  qui  Lalinam 
Crmeamqne  lingttam  ,  ttqne  ut  proprium  in  qua  nali 
sunt,  norunt.  Transeunle  autem  ad  ccelestia  Patre 
Culliberto  (b) ,  i)le  Vitae  ipsius  egregius  quandoque 
scriptor  futurus  Beda,  aeUitis  jam  lunc  undecim, 
Sludii  vere  in  uionasterio  quaiuor  amios  babeliat. 

5.  Anno  aulciii  doniinica»  Incamationis  seplingen- 
tesimo  trigesimo  quarto,.imperii  aulein  (c)  Ceolvulli 
septimo.  episcopatus  vero  Eihelwoldi  anno  undecimo, 
illa  Ecclesi.u  caiholicse  lucerua  ,  ad  eani  qu;e  se  illu- 
minaveral  iuccin  ;  ilta  veua  aquaa  salientis  in  vilam 
xlernam  ,  ad  fonien  vivum  Deum  pervenit :  sacro- 
rinu  scilicel  libroruni  composilor,  Venerabilis  pres- 
byter  el  monacbus  Beda,  defum  :tus  anno  xlalis  suae 
quinquagesiino  nono,  ex  quo  autem  rei  (d)  Oswaldus 
etanlistcs  Aidanus  punlilicalein  eatliedram  et  mona- 
cboruni  habiialionem  in  LinJisfarnensi  insula  insii- 
tueranl  anno  cenlesimo  piinio,  a  construclione  vero 
nioiiaslerii  Petri  apostoli  in  Wiramutbe  sexagcsirao 
secundo,  porro  a  Patris  Culhbeni  tnnsitu  quadra- 
gcsimo  nono.  Qui  videlicet  Beda,  in  extretuo  qui 
dein  inundi  angulo  vivens  laluit ;  sed  post  morlem 
per  universas  niundi  partes  ,  in  libris  suis  vivens  , 
omuibus  innoiuil:  iu  quibus  profeclo  lerrarum  rcgio- 


plinx  regularis  et  quolidiauam  caiitamli  in  ecclesia 
curam  ,  semper  aut  dtscere,  aul  docere,  aui  scribere 
dulce  bahui.  (e)  Nono  decimo  autem  vilae  mese  anno 
diaconaluni  (() ,  Iricesimo  gradum  presbyteratus , 
uiruiiiquepermiiiislerium  reverendissiini  episcnpj  (g) 
Joannis,  jubenle  Ceolfrido  abbate,  suscepi.  Ex  quo 
tempore  accepti  presbyleralus  ,  nsque  ad  annuni 
xialis  ineas  quinquagesimuin  (li)  nonuin,  lixc.in 
Scripturam  sanclam,  mex  meorumque  necessitati, 
ex  opusculis  venerabilium  Patruni  breviter  annotare, 
sive  eiiain  ad  foiiiiaiii  sensus  el  intcrprelalionis  eo- 
rum  superadjicere,  curavi. 
5.  (i)  In  principium  Genesis  usque  ad  uaiiviialem 
.,  Isaac  el  ejeciionetn  lsmaelis  ,  libros  tres.  De  taber- 
naculo  el  vasis  ejus  ac  veslibus  sacerdotum  ,  libros 
tres.  In  primam  partem  Samuelis,  id  est ,  usque  ad 
niorlem  Saulis,  libros  quaiuor.  De  xdificationc  lem- 
pli  allegoricx  exposiiionis  ,  sicut  et  cxlcra  ,  U>ros 
duos.  Ilcin  in  libros  Rcgum,  libruin  iriginla  QusMtio- 
num  in  Proverbia  Salomonis,  libros  tres.  In  Canlica 
canticorum,  libros  sex.  In  Esdrain  el  Neemiam,  tres. 
In  canticum  Habacuc ,  unum.  In  librum  heaii  Palris 
Tobix,  explanalionis  allegoricx  de  Chrislo  ct  Ecclc- 
sia  ,  libruni  ununi.  Ucm  capiluia  lectionuui  in  Pen- 
lateuchuin  Moysi ,  Josue,  Judicum.  In  libros  Regum 
et  Verba  dierum.  In  librum  beali  Palris  Jnb.  ln  Pa- 
rabolas ,  Ecclesiasten  ,  el  Caniica  canticorum.  In 
Isaiam  prophelam  ,  Esdrain  quoque  el  Neemiam.  In 


numque  diveisaruiu  silus,  ualuras  ,  qualimies  subli-      Evangelium  Marci  libros  quaiuor.    In   Evangelium 


liler,  quasi  ipse  citnctas  peragrasset ,  plerumque  de 

scribit,  cum  taineu  abinfautia  in  munasterio  nulrilus, 

tolam  ibi ,  usque  ad  evocalionis  sux  dicm,  vitain 

transegcrii.   Ne  vero  quisquani  aliud  quain  res  esl 

i!e  illo  nos  dicere  suspiceiur ,  ipsius  de  se  ipso  dicia 

subjuugere  congruuin  videliir. 

CAPUT  II. 

Ralio  vivendi  el  tcripta  sancli  Bedoe  verbis  relata. 

4.  Ego,  inquil,  Beda  famulus   Cbristi  cl  presbyier 

monasierii  beatorum  apnstolorum   Pelri  et  Pauli , 

quod  esl  ad  Wiremuib  el  Ingyrvum  ,  nalus  in  lerri- 

torio  ejusdem  monasterii,  ciiiii  essem  annoruiii  sep- 

teru,  cura  propinquorum  dalus  sum  educandus  reve- 

rendissimo  abbnii   Bcnediclo  ,  ac  deinde  Ceolfrido  ; 


Lucx,  libros  sex.  Ilomiliarum  Evangelii,  libros  duos. 
In  Apostolum  quxcunque  in  opusculis  sancti  Augu- 
slint  exposila  iuveni.cuocla  per  ordinem  iraiiscribere 
curavi.  In  Actus  aposloloium ,  libros  duos.  In  Epi- 
slolas  seplem  canonicas,  libros  singulos.  ln  Apocaly- 
psitn  sancii  Joannis,  libros  tres.  Item  capilula  leclio- 
in. .n  iii  lotum  Novura  Testamenlum  ,  excepto  Evan- 
geiio.  Dem  librum  Epistolarum  ad  diversos,  quarum 
de  sex  xlatibus  saecuii  uua  est ;  de  mansionibus  filio- 
rum  Israel,  una ;  una  dc  eo  quod  ait  Isaias,  El  clanden- 
tur  ibi  in  carcerem,  et  post  dies  mullos  visitubunttir. 
De  ratione  bissexti,  una;  de  xquinociio  juxia  Anato- 
Iiiiiii  ,  uiia.  hem  de  bistoriis  sanctoruin  librum  (j) 
Viise  et  passionis  sancli  Fclicis  cotrfessoris  de  melrico 


cunclnmque  ex  eo  tenipus  vitx  in  ejusdem    monas-  ]j  Paulini  opere,  in  prosara  transtuli.  Librum  (k)  Vilae 
terii  habitaliine  peragens,  oiniieiu  mediiandis  Scri-      et  passiouis  sancti  Anastasii,  male  de  Grxco  iransla- 


(a)  Lib.  iv.  Hist.  eccles.  Anglorum ,  cap.  '2. 

(b)  Moriuus  est  sanctus  Culbbertusanno  687,  feria 
quarla  20  Martii. 

(e)  Aela  sancti  Ccolvuili  regis,  cui  Beda  suam  Hi- 
sloriam  inscripsit,  dedimus  13  Januarii,  cui  plura  ex 
Turgoto  addi   possutit. 

(d)  Coluutur  Oswaldus  5  Augusli,  et  Aidanus  31 
ejusdem  mensis. 

(er  Ergo  anno  696. 

(()  Anno  707. 

(g)  HiCest  sanclns  Joanncs  Beverlacensis,  conse- 
c.riius  episcopus  Hagulsiadensis  anno  686,  dein  ar- 
cliiepiscouus  Eboracensis  anno  700 ,  qui  laiidem 
Beverlaci  degens  ex  vita  decessit  anno  721 ,  7  Maii , 
ad  quem  diem  Acta  illtistraviinus. 


('0  Ilittc  colligimus  aut  sancluro  Bedam  nalum 
suh  iniliiim  anni  G77  ,  euuique  ista  scripsisse  ,  non 
diu  aute  obilum  ,  anno  735  ,  cuni  ccepissel  diclum 
xtalis  annum  59 :  aut  certe  annos  cbronicales  sumi, 
ut  priinus  annus,  quocunque  mcuse  natus  fuerit 
finiulur  eum  auno  677. 

(i)  De  his  scriplis  videri  possunt  Trithemius,  Sixlus 
Senensis,  Possevinus,  Bellarminus,  Labbxus,  Mi- 
raeus,  Vossius  et  simiies.  Neque  enim  noslri  insliluli 
esse  aibiiramur  singula  disculere,  el  actum  ab  aliis 
igere. 

(j)  Hanc  Vitam  sancti  Felicis  illuslravimus  ad 
diem  14  Januarii. 

(k)  Consule  qux  de  bac  Vita  diximus  ad  diem  23 
Jattuarii  in  commenlario  pnevio,    num.  3. 


65 


AD  OPERA  VEN.  flEb/E  PROI.EGOMENA. 


64 


lum  et  pejus  a  quotlam  imperito  emendatum  ,  proul  A  sionis  dominkae ,  id  cst,  septimo  Kalcndat  Junii, 


polui  :i  I  seiisum  corrcxi.  (a)  Vilamsancti  Palris , 
imiii.irlii  simul  et  antislilis  Cutlihcrti  ;  cl  prius  lu;- 
roico  mclro  el  postmoJum  plano  Ecrmonc  de- 
»••1  I|im  (b)  Hislininm  ahbalnm  mnnasUrii  Imjiis  ( in 
ipio  ■uperna  pielati  deservire  gautleo)  lienedicii, 
Ceolfridi  el  Huetlierti,  in  liliellis  duobus.  Hisloriam 
ccolcsiaslicam  nostrie  insuhc  ac  gcutis  ,  in  libris 
quinquc.  (c)  Martyrologitim  dc  ualaliliis  sancloruin 
Martyrum  diebus,  in  quo  onines  quos  invenire  potui, 
non  solum  qua  dic ,  vcrum  etiam  quu  genem  cerla- 
minis,  vel  sub  quo  judice  miindum  vicerunt ,  dili- 
genlcr  aiuioture  studui.  Librum  Hyiiinorum  diverso 
melro  sive  rhyihmo.Libruin  epigrauimaliiiu  tbcorico 
metro  sive  clegiaco.  De  nalura    rcrum  ct  de  tcmpo- 


vitain  dnccbat ;  et  nobis  suis  discipulis  quotidie  !•• 
cliones  dahai,  ct  quidquid  rcliquum  fuil  diei.  in  psal- 
niurum  etntu  prout  potuit  le  occupabal :  toiain  vrro 
noctem  in  la-titia  el  gr.iliarum  aclione  pervigil  ducere 
sturicbat,  nisi  qirjnliim  moriicus  somnus  imperiirel. 
Evigilaus  autcm  statim  cnnsueta  Srripturarum  mo- 
diilamiua  repeiivit,  cxpansisque  inanibus  Deo  gratias 
agcrc  noii  dcsivit.  Vcre  falenr  quia  neminem  unquam 
orulis  mcis  vidi,  nec  auribus  audivi ,  tam  diligenier 
gralias  Deo  vivo  referrc.  0  vere  bcatus  vir!  cancbat 
uutcm  ct  seiileniiam  beati  Pauli  apostoli,  Horrendnm 
est  incidere  in  manus  Dei  viventit,  et  multa  alia  de 
sanr.ta  Scriptura,  in  quibus  nos  a  somno  anini.e 
exsurgere,  pra-cogitando  ultimam   borain,  atlinone- 


ribus,  librum  ununi  majorem.    Librum  deOrlhogra-  B  bat;  et  in  noslra  quoque  lingua,  hoc  est  Anglicana, 


ut  erat  doctus  in  nostris  carmiiubus,  nonnulia  dixit. 
Nimi  et  tuiic  lioc  riiitiim  Anglico  sermone  componens, 
multum  compunctus  aiehal  :  Aute  necessniium  exitum 
prudenlior  quam  opus  (ueril  nemo  exstitit  ad  cotjitan- 
dum ;  virielirel  hinc  antequam  proflciscatur  anima, 
quid  boni  vel  mali  egeril,  qualiter  post  exilum  judi- 
canda  fucrit.  Cantabat  eliam  anliphonas,  secunrium 
nostram  consuetiidiiicm  ct  suam  :  quuruni  una  est  : 
0  rex  glorice,  DGmine  virtuium,  qiti  trittmpliator  hodie 
supcr  omnes  coitos  ascendisti ,  ne  derelinquus  nos 
orpltanos,  sed  mille  promissum  Patris  in  nos  Spirilum 
veritaiis,  aUeluia.  Et  cum  venisset  ad  illuri,  ne  dere- 
linquas  nos  orphanos,  prorupit  in  lacrymas,  nmltuiii- 
que  flevit ;  et  post  horam  coepit  repetere  qu.e  incho- 
C  arcrat,  et  sic  lola  die  faciebat;  et  nos  quidem 
audientes  hacc,  luximus  cum  illo.  Altera  vice  lcgimus, 
altcra  plorav  iuius  :  imo  seinper  cum  llutu  legimus. 

5.  In  tali  l;i;  itia  quinquagesiinale*  dies  usque  id 
diem  pr.ef.Untn  dediiximus  :  et  illc  mullum  gaudebat, 
Deoque  gralias  agcbat,  quia  sic  meruisset  infirmari. 
Referehat,  et  sucpe  dicehat  :  Flagellal  Deus  omnem 
filium  quem  lecipit,  et  multa  alia  de  sacra  Scriptura  ; 
sentcntiam  qooque  sancli  Ambrosii  :  Non  si«  rij-j  ut 
me  pudeat  inter  vos  vivere,  sed  nec  mori  limeo,  quia 
bomtin  Dominum  habemus.  In  islis  autrm  diebus  dtio 
opuscula,  multum  memoria  digna  (exceptis  leotioni- 
bus,  quas  accepiimis  ab  eo,  et  cantu  psalmorum), 
facerc  studuit,  id  est,  a  capitcEvangelii  sancti  Joan- 
nis,  usqtie  ad  cum  locuni  in  quo  dicitur,  sed  htec  quid 
nagis  D  "ntinter  tanTos?  in  noslram  linguam  ad  uiilitatem 
Ecclesia:   cnnvertit;   et   de    libris  notaruin    Isidori 


phia  ,  aiph.ilio.ii  ordine  distinclum.  item  lihrum  de 
metrica  Arte  ;  el  huic  adjectum  alium  de  Schemati- 
bus  sive  Tropis  !ib>llum ;  hoc  esl,  dc  flguris  modisque 
locutionum,  quibus  Scriptura  sancla  conlexta  est  (d). 
6.  Cum  ergo  libros  hos  pervigili  sludio  ediJissel, 
nbiit  septimo  Kalendas  Junii  Ingyrvse,  ibique  scpul- 
lusest.  Scd  post  multa  aunorum  curricula,  ossa  illius 
inde  translata,  et  cum  incorrupto  sanctissimi  Patris 
Cuthbcrti  corpore  sunt  eollocata.  In  cujus  videlicet 
Bedas  honorein  porticus  ad  Aquilonalcm  plagam  cc- 
clesia;  sancti  Pauli  Ingyrvic  consecrata,  venerandaiii 
fidelibus  nomiuis  ejus  ibidein  praestat  memoriam. 
Ostenditur  etiam  loctis  hodie,  ubi  de  lapide  mansinn- 
culam  habens  ,  ab  omni  inquietudine  liber ,  sedere , 
meditari ,  legere. ,  riictare  consueverat  et  scribere. 
Transiit  autein  ipsa  die  solemni  Ascensionis  Domi- 
nica: ;  cujus  nos  tr.insitum  melitis  verbis  ipsius  scri- 
benduni  putamus  qui  ejusdiscipulus,  vocabulo  Cuth- 
bertus ,  prsesens  adfuil ,  ad  condiscipulum  taliter 
scribens. 

CAPUT  III. 

Morbus  et  obitus  a  Cmhberto  discipulo  reiatus. 

1,  Dilectissimo ,  inquil,  in  Christo  collectori 
Cutliwino ,  Cuthbertiis  condiscipulus  in  Domino , 
xternam  salutem.  Mumisrulum  quod  misisti  multum 
libentcr  acccpi ,  multumquc  gralanter  litteras  los 
devotaj  eruditionis  legi.  lu  quibtis  maxime  quod  de- 
sideraham,  missas  videlioet  et  oratioues  sacrosanctas, 
pro  Deo  dilecio  Patre  ac  nostro  magistro  Beda,  a 


pro  ejus  charitate,  quantutn  1'ruor  ingenio,  paucis 
sermonihiis  diccre,  quo  oixline  migravit  a  sxculo  : 
cum  tiliani  hoc  te  desiderassc  et  poposcisse  inlcl- 
lexerim. 

2.  Gravatus  quidem  est  infirmitatc  maxima  cre- 
berriini  anhelitus,  et  tamen  penc  sine  dolore  aliquo 
anle  diem  Kesurrectiouis  dominicx,  iri  est,  fere 
duabus  hebdomadibus.  Et  sic  postea  latins  et  gau- 
dens,  grathsque  agens  omniputcnti  Dco,  oiuni  di<> 
et  nocte,  imo  horis  omnihus  usque  ad  diem  Ascen- 


episcopi  exocpiiones  quasdam,  dicens  :  Ai>/o  ut 
discipuli  mei  menducium  tegant,  etin  hoc  pott  obilum 
ineuin  sine  fructu  laberent. 

4.  Cum  venissei  aulem  tcrtia  feria  ante  Ascensio- 
nem  Domini,  coepit  vehemeniius  a:grolare  inauUtiiiu, 
et  nniilious  lumor  iu  pcdibus  apparuit.  Totuin  auteni 
illum  dicm  docebal,  et  hilaritrr  diciabat;  el  nounuii 
quani  inier  alia  dixit  :  Discite  cum  (estinalione,  netoiu 
quandiu  subsistam,  et  si  post  modicum  lollat  me  [actor 


(»)  Hanc  illusUainus  ad  20  Martii. 

io)  Hanc  cdilxm  a  Jievbo  Warteo  supra  dixim 

(ri  Hoc  iios  ex  vm  Mss,  cdidinius  anl  ■  * 


Artorum  Marlii. 
>ra  diximus.  (d)  Huc  u  qucUcda,  reliqua  hujus  capitis  altevuil 

ic  tomum  II      iurgoiu». 


CG 


fi5  VEN.  BEDJE  VCTA  A  TUaGOTO. 

mm*.  Nobis  auiem  videhatur  quod  suum  exiumi  bems  A  tualia,  expansis  manibus  Deo  vivo  et  vcro  oflerret 

scirel ; 


ei  sic  fiociem  in  gmtiarum  actione  penigil 
duxit.  Mauc  illueescenle,  iJ  est,  feria  qnarla,  prx- 
repil  diligenter  sciihi  quae  coepcrainus ;  et  hoc  feei- 
mus  usque  ad  teriiam  horam.  A  tertia  auiem  bora 
anfbulavimiis  eum  reliquiis  sauclorum,  ut  consuctudo 
dwi  illius  poscebat  :  unus  vero  eral  ex  nobis  cum 
illo,  qui  dixil  illi  :  Adhuc,  magister  dileciissime, 
capitulum  uujiu  de  libro  quem  diclasti,  deest :  vide- 
lurne  tibi  difficile  plus  le  interrogari  ?  At  ille  :  Facile 
est,  inquit,  accipe  tuiun  ealamum,  cl  leuipera,  et 
feslinanter  scribe.  Quod  ilie  fecit. 

5.  Nona  aulcni  bora  dixil  wilii  :  Quttdam  pretiosa 
in  rnea  capsella  babeo,  iil  est,  piper,  oraria  ct  in- 
censa;  curre  velociler,  et  presbyteros  nostri  inona- 
sterii  adduc  ad  nie  ut  el  ego  munuscula,  qualia  Deus  B  num  studio  assiduus,  lascivis  et  impudicis  terribilis. 


gralias  ngens,  nou  cessaimt.  Scio  autem,  fraier  cba- 
rissime,  quod  multa  possem  narrare  de  eo;  sed  nune 
brcvilnteru  sennonis  ineruditio  linguic  facil.  Attameu 
cogito  (D;'o  adjuvante)  plenius  de  eo  scrihere,  qme 
oculis  vidi  el  auribus  audivi. 

CAPITT  IV. 

Corpus  sancti  Ucdce  Dunelmum  translutum  et  dissi- 
pntuin,  e.c  hisloria  Turgoti  et  H  <></!.  Au  liomx 
rclitfuice. 

\.  Sub  (a)  Eadmunlo  anlisiite  in  Ecclesia  Dunel- 
mensi  claruit  quidem  Presbyler,  vocabulo  Ellredus, 
filius  Wcstou,  qui  usque  teinpus  (b)  Egelviui  episcopi 
permansit.  Erat  in  oninibussancio  Culbberlo  devotus, 
vir  inulluin  sobrius,  eleeinosyuis  dedilus,  iu  oratio- 


«lonavii,  illis  distribuam.  Divilesin  hoc  sneculo,  aururo 
et  argeniuiu,  et  alia  quujque  pretiosa  stuJe.a  dare: 
cgo  autem,  cum  cbaritate  nuilla  et  gaudio,  fratribus 
roeis  dabo  quod  Deus  dederat.  Et  pr.rsentibas  illis 
locutus  esl  ad  eos  unumquemquc  monens  el  obse- 
crans  pro  ipso  missas  celebrare,  el  orationes  dili- 
genter  facere,  quod  iiii  libenler  spoponderunt.  Lu- 
gebant  aulem  et  flcbant  oiiines,  maxime  quod  dixcrat 
ijuia  ;c»limarelqiiod  faciem  ejus  amplius  uon  mulluui 
in  hoc  sxculo  essenl  visuri.  Gaudebant  autein  de  eo 
1<iod  dixil  :  Tempns  esl  (si  sic  faclori  meo  vidclur)  ul 
reverlar  ad  Cum  qui  me  fccit,  qui  me  creavit,  qui  me, 
quand»  non  eram,  ex  nihilo  formavil.  Multum  tempui 
vixi,  bene  milii  pius  judex  vitain  meam  prtevidil :  tent- 
pus  resolulionis  mae  instat,  quia  cupio  dissolvi  el  esse  C 
eum  Cliristo;  etenim  anima  mea  desiderat  regem  meum 
Christum  in  dccore  suo  videre.  SeJ  el  alia  mulla  ad 
a*lil\ca'.ioneui  noslram  loculus,  iu  l.ctilia  diem  usque 
ad  vesperain  duxit. 

fi.  Et  pracfatus  puer  Wiberlh  adhuc  dixil  :  Magis- 
ler  diiecte,  adhuc  una  sentcntia  non  est  rescripta.  At 
ille  :  Scribc,  inqtiit,  cito.  Post  inodicttm  dixit  pucr  : 
Modo  sentcnlia  descripta  esl.  IMe  autem  :  Bene,  ait, 
veritatem  dixisti;  consmnmalum  est.  Accipe  caput 
meuin  in  mauus  tvas,  quia  mullum  me  delectat  scdere 
ex  adverse  loci  sandi  mei,  in  quo  orare  solebam,  ut  et 
ego  sedens  Patrem  meum  invocare  possitn.  El  sic  in 
pavimcnlo  suae  casula:  decaniaws,  Gloria  1'airi  et 
Fitio  et  Spiriiui  sancto,  ciiin  Spirilum  sanclum  nomi- 
nasset,  spirilum  e  corpore  exhalavit  ulliinum;  atque 
(ulsine  dubio  cicdendura  est)  pro  eoquod  hic  sem- 
per  devolissimus  in  Dei  i.iudibus  laiioraver.il,  ad 
gaudia  desidcrioruni  coelestiuni  migravit.  Oinnes  au- 
tenn  qui  audire  ve!  videre  obitum  Bedae  patris  nostri 
valebant,  nunquam  se  vidisse  ullum  aliuin  in  tam 
magna  devotione  atque  tranquillilale  vilam  finiisse 
diceban.1.  Quia,  sicui  audisli,  quo  usque  aniina  ejus 
iu  corpore  fuit,  Gloria  Patri,  et  alia  quxdaiu  spiri- 

(a)  Eadmundus  eleeius   est  anno  10-20,  ai  post 
qtrmquennium  consecraius,  morluus  anno  1048. 

Si)  Cum  post  Eadinunduin  pr»:fuisset  incnsibus  x, 
linatus  est  Egilricus  qui  abdieavit  anco  1058,  et 
habuit  successornm  Ejelvviniim 
(f)  Iutelligitur  lingua  Anglo-Saxonica,  qua:  viguit 


honeslis  vero  et  Deum  limenlibus  vencrabilis,  custos 
Eeclesiui  fidelissimus...  Cum  ergo  presbytcr  prrcfalus 
honeslam  ac  religiosam  agerel  vitam,  jussus  per  visio- 
rieui  perantiqua  monasleiiorum  elecclesiarum  loca  iu 
provincia  Northanymbrorum  discurrere,  ossa  sanclo- 
rmn,  qua:  in  illis  sepu!ta'noveral,  dc  terra  levavit, 
ac  declaranda  populis  ac  vencranda  supra  hiiuium 
locata  reliquit....  Ad  monasterium  quoque,  quod  est 
lngvrvuni,  ubi  Bedam  doctorem  conversatum,  defun- 
cluin  et  scpultum  noveral,  singulis  annis  advenienle 
auniversaria    dormitionis ,  ejus   die   venire,  ibiquc 
precibus  et  vigiliis  solebat  insistcre.  Qnodam  lcui- 
pore  juxla  uioieui  illo  pergcns,  cum  aliquol  ibidem 
tlies  solus  in  ecclesia  orando  el  vigilando  transegisset, 
nescientibus  sociis,  sumnio  diluculo  solus ,  quod  anle 
nunquam  cousucverat,  Dunelmum  rediit,  sui  sciliret 
secreli   nulliim   volens    lestem    babere.  Nam   cum 
multis  posiea  vixisset  amiis,  ad  pruefatum  monasie- 
rium,  lanqnam  jam  adeplus   id  quod  concupieral, 
amplius  venire  non  curavil.  Unde  s;epius  a  suis  fami- 
liariter  requisitus,  ubioam   Venerabilis  Bedac  ossa 
requiescerent,  certus  de  re  inqusiln,  sic  erat  solilus 
responderc  :  Hoc,  inquil,  nemo  mc  certius  novii. 
Firmum,  o  dileclissimi,  el  procul  omni  dubio  certum 
habealis,  quod  eadem  tlteca  quw  sacratissimum  corpus 
Vatris  Cuthberti  servat,  cliam  ossa  venerandi  docloris 
el  mouachi  lleda!  conlineat.  Extra  hujus  loculi  hospi- 
tium  nemo  qttairal  portionem  ejus  reliquiarum.  Ilacc 
dicens  famiiiares  suos  sileutio  praicepit  legere,  ne 
^  scilicet  cxtianei,  qui  liinc  in  ecclesia  ipsa  conversa- 
banlur,    injurias    aliquas   machinarentur;    quortirn 
summuiii  stu  lium  eral  reliquias  sanctorum,  el  ma- 
xime  Bed-E,  si  quas  posscni,  auferre.  Cndc  cum  ipae 
sauctoruin   ossa  cum  sancli   Cuihberli  corpore,  ut 
supra  dictmn  esl,  locaret;  id  omnino  occulte  facere 
studebat.  Cujus  de  Beda  senleniia:  coucordat  etiam 
illud  (e)  Anglico  sermone  compositum  (d)  carraen  : 
ubi  cuni  de  statu  hujus  loci  et  de  sanctorum  reliquiis, 

nsqtte  ad  tempora  Normannornm,  quando  paulatim 
lingua  hodierna  Anglicaua  iutroducta  osl. 

i  u;  Exstalhoc  carmeu  charactc.re  simul  et  sennone 
Anglo-Saxonico  post  historiam  Turgoti,  columna  76, 
el  aliquod  non  absimile  exstet,  pag.  76. 


67 


AD  OPKRA   VKN.  BO.tf.  PROI.F.GOMFNA. 


C8 


quae   in  eo  coniinentur,  agiiur,  etiam    reliquiarum  A  pretbijter ,  qui  [ecit  liowimt;  et  ejus  ob  revcrenthm 


Betlx  una  ouin  e.-eieris  iliidem  menlio  hahetur  Cu- 
jus  iiiiniruui  ea  «mi  fmsse  iinsciiuliir  qux  mullis 
posl  annis  cum  incorrupto  Palns  Culhberti  corpore 
a  i  i'iiT:>  rrin|ii'is  Mgregau,  in  (»)  lineo  saecello  in- 

vrlilcbli.lnr    llicflla. 

t.  Aninnius  i  Wod,  lib.  n  liisloruc,  et  Anliquita- 

lum  UnivorsiUlis  Otoniensis  ,  pag.  fil  :  Sancius 
lieda,  ail,  in  Gervicenti  ntonatterio  requievit.  Itetiqnia: 
dein  ejut  Dnr.elmum  transd  -ctir  tunt,  srrinioque  ho- 
noripce  inclusat,  atque  sub  inilia  rcijni  reginay  Elisa- 
bellia;  tele  [anatico  torreptusWhillinghiimits,  decanut 
inUignus  Duneimeusis,  easdem  tempio  detruxit  el  pror- 
sus  dissipavit. 

3.   in   basilicx  veteris  Vaiicanx  descriplione  ,  a 


aniiqni  iiesln  penitus  non  trantibanl  per  eam,  nee  nos 
Iransire  pfrmiltebttnt.  Ubi  Paulus  annnlavit  isia  : 
Ilomanus  pretbijler  auclor  nosler  in  hac  tua  lnijus 
batiluw  tancti  Petri  detcriplione,  merito  adnolaril 
tepulliirum  Venerabilis  Bedw  in  hac  basiticu  potilam. 
Verum  hxc  aeceptio  a  majoribus  »dco  lenuis  visa 
cst  posleris,  ut  in  euumerandis  reliquiis  |iujus  eccle- 
si.c  iiientioneni  Venershilis  Bedx  non  voluerim  faeere 
Onuphrius,  de  vn  Uihis  Ecclesiis,  pag.  54  el  55, 
Pompeius  Ugouius,  in  llistoria  slationuin,  pag.  105 
ct  sequcnt.,  et  passim  alii.  Nulla  etiani  Gi  cjus  meoilo 
in  ordine  divini  oflicii,  in  quo  prxscrihilur  veneratio 
alioriuu  sauctorum,  quorum  ibi  sacra  corpora  aut 
notahiles  rciiqtiix  asservantur.  Nempe  ut  urbs  Genua 


Romano  ejusdemEcclesixcannnico,leinpore  Eugenii  "  sniiin  mullo  juniureui  Bedam  eunideniqiie  sanctum 


papx  III,  composila,  et  a  Paulo  deAngelis  illustrata, 
pag.  117,  ipse  Romanusila  loquitur  :  liequictcit  etiam 
ante  portain  argenteam,  tub  rola  scilicet  porphyretica, 
ut  a  noslrit  majoribut  aaepiuius,    Venerabilis    Beda 

(u)  Halmeshuriensis,  lib.  iii  de  Geslis  ponliricum 
Anglorum,  asserit  ossa  sanctnrum  Bedx  et  Ceolvulli 
in  singulis  saccis  liueis  relerta.  In  historia  transla- 
tionis  corporis  sancti  Culliberli  in  novam  lumbam 
aimo  1054,  a  nobis  ex  manu  scriplis  relaia  20  Martii, 


habuit,  de  quo  egimus  die  x  Apritis,  et  cum  Auglo- 
ruin  doctore  perperam  confudit ;  sic  eliam  videtur 
factum  Komx,  occasione  alicujus  Bedx,  ibidein  post 
plura  forsan  sxcula  sepulli. 

num.  6,  ista  leguntur  :  Ossa  Venerabilis  Bedaf,  qui 
Vitam  sancli  Culhberti  dilucide  contcripterat,  una  cum 
illiut  corpore  hotpilium  quielii  habueraut,  qixat  pariier 
continebut  tacculut  de  imo. 


DISQUISITIO 


DE  VEN.  BEDJE  ET  FLORJ  DIACONI  LLGDUNENSIS  COMMENTARllS 

IN  PAULUM  EX  DICTIS  S.  AUCUSTINI. 


(Mabill.  fet.  Analect.) 


Tres  invenio  antiquos  auclores  qui  commentarios 
iu  Epistoias  Pauli  apostoli  ex  nieris  sancti  Augustini 
cenionibus  contexuerunl.  rrimus  cst  Peirus  abbut 
Tripolhr.na:  provincia:,  qui  saucti  Pauli  Epistolas  ex 
capitulis  opusculorum  beati  Auqustini  subnotasse  nur- 
rutur,  ut  per  os  alienum  sui  cordis  declarel  arcanum, 
inquil  Cassiodoru;,  in  lib.  <le  divinis  l.ectionibus, 
cap.  8.  AUer  e»t  venerabilis  Beda,  cujus  hxc  verba 
sunl  in  finc  Epilomes  hislorix :  In  Apostolo  quxcun- 
quc  m  opusculis  sancli  Attgustin:  inveni  dicla,  per  or- 
dinem  transcribere  niruiii.  Tertius  est  Florus  diaco- 
nus,  seu  (i;i  Waudalberlo  monacho  Prumieiisi  ejus 
aequali  visum  est)  subdiaconus  Ecclesi*  Lugduuen- 
sis,  vir  suo  tetupore  doclriua  et  erudilione  clarus. 

Ex  his  tribus  commejiuriis  unicuni  habemus  ty- 
pis  ediluiu  inter  opera  Venerabilis  Bedx,  ipsiusque 
nomine  prxnolatura ;  sed  an  vere  liVii e  tnbui  de- 
beat,  jani  dudum  magna  lis  est  iuler  sludinsos.  1.1 
lestatur  Robertus  de  Torinneio  abbaa  in  uionte 
aanctiftlichaelis,  in  prologo  quem  prxflxil  Abbrevia- 
lioni  exposilionis  EpiUolarum  Apoitoli  secundum 
Auguslinum,  quo  in  prologo,  apud  Acherium  no- 
sinnii,  in  appeudice  ad  Guibcrtum  edito,  eensel 
Roberlus,  prolixum  illuin  Conunentariuin  (i|uem  ip- 
sum  essc  qui  intcr  operaKedte  niodo  exstal  non  du- 
bito)  poliu»  tribuenduni  esse  1'ctro   abbali  Tripoli- 


C  tano,  quain  Bed.e,  cui  alium  tribuitbreviorem,  librig 
itidem  sancli  Auguslini  excerptum,  qui  liber  totus. 
inquit,  non  aduqnalur  magniludine  medietati  solius 
expositionis  Epislolcc  ad  Romanot.  qux  in  alio  eom- 
uientario  habetur. 

Magno  post  Roherlum  inlervallo  illuslrissiiuus 
cardinalis  Baronius,  ad  annum  Chrisli  562  existimat 
coinmentaria  illa  typis  ediia  non  esse  Bedar,  std  Pe- 
tri  abbatis,  qua  in  re  cum  Roberlo  couseniit.  Sed  in 
hoc  recedit  ab  eodem,  quod  neget  ullam  hujusniodi 
couunentaiioneui  in  Paulum  a  Beda  condilam  e.sse; 
aiique  verba  illa  Bedic  qux  superius  reluli,  iu  ipsius 
Epitomen  ex  aliorum  addiiamento  irrepsisse. 

A  Baronio  disscmit  Bcllanninus  in  libro  de  S.  n  - 
pioribus  ecclesiaslicis,  aitque  nibii  impedire  quomi- 
D  nus  duo  auclores,  Pelrtis  abbas  et  Beda  pic=l»vtc,-, 
diversis  temporibus  et  locis  in  Paulo  ex  Auguslini 
scriplis  explicando  desudaverint.  Imo  cerle  nibil  im- 
pedit  quoininus  hls  duobus  terlium  adjuiiganiu*. 
Florutn  diaconum  Lugduncutem,  ui  posiea  demon- 
slrabo. 

ttec  cuni  ita  sint,  manent  i.imen  dialracta  ern- 
ditoruin  sufTragia  circa  vulgaium  comiueniariuin. 
quem  Bi-J.v  alii  tribucnduin  censent,  alii  detrahunl. 
Et  inihiquidem  aliquando,  iiun  ipaiusBedx  elo(iun 
lexeieiu  in  s.tvulo  lerlio  BenMdiclino,  visus  fuil  Be 


59  DISQUISITH)  DE  YEN.  BEDyE  ET  FLORI  COMMENTARIIS.  70 

risE  germanus  fetus  ;  sed  postea  deprehenso  iu  ms.s.  A  ccm  porro  posierioris  voluminis  hxc  subseiipiio  le- 

giinr  :  Compositus,  ici  est  scriptus,  est  liber  itte  a  Ri* 
chero  subpriore,  et  Joanne  suo  scriptore  et  monocuio, 
anno  qtto  rcxtiiula  estecclesia  sancti  JoannisCorbeia?, 


Bibliolhecis  germano  Bedx  commeutario,   a  senleii- 
tia  discederc  coaclus  snm. 
I. 

Commeniarium  aliquem  in  Paulum  ex  diclis  Au- 
gu6lini  a  Beda  consarcinatuin  fuisse,  constans  debet 
esse  omninm  persuasio,  tum  quia  id  diserie  Beda  tc- 
statur  in  Epitome  sua,  probanlibus  Iibris  tam  editis 
quam  mss.,  tum  quia  Hincmarus ,  Rhemorum  archi- 
episcopus,  ac  Lupus,  Ferrariensis  abbas,  hoc  Bedx 
collectaneum  laudant.  Hincroarus  quidem  in  poste- 
riori  opere  adversusGolhesealchiim,  cap.  1  :  Siquis 
lamen,  inquit,  cosdem  libros  non  habet,  videat  in  cci- 
lectione  venerabilis  Bedx  pretbgteri  de  opusculissancti 
Augutlini  tuper  Apottolum,  el  ibi  discere  poterit  quod 
autea  ignoravit.  Lupus  vero  in  epistola  76  ad  eum- 
dem  Hincmarum  :  Collectaneum  Bedw  in  Apostolum 
ex  operibus  Auguslini  veritus  sum  dirigere,  propterea 
quod  tantut  cst  liber,  ut  nec  sinu  cetari,  nec  pera  pos  - 
set  satis  commode  coniineri. 

itaquc  nemo  jam  in  dubium  revocaro  potesi,  an 
Beda  colleclaneura  ediderit  in  Aposlolum  ;  nec  Ba- 
ronius  dubilasset,  si  ad  ea  qux  mox  proluli  argu- 
menia  animum  intendisset.  At  videndum  porro  est 
qualis  sil  ille  Bedx  commentarius. 
H. 

Duos  invcni  Codices  membraneos  ejnsmodi  col- 
lectaneum  sub  Bedx  nomine  continentes :  unum 
annorum  fere  ociingenlorum,  alterum  septingento- 
rum.  Primus  codex  hunc  prxfert  litulum  :  Collecla- 


et  Turonis  esl  secunda  sedes  Bomance  urbis,  amio 
4164,  Litdotico  rege  Francorum,  Theodorico  episcopo 
Ambianensi,Joanne  nbbaleCorbeiensi.  Insignem  hum: 
locum  jam  adveitit  illusiravitque  eruditissiiiius  vir 
Stephanus  baluzius  in  notatione  ad  Lupi  epislolam 
76,  ubi  observat  scriptoreinistum  hoc  loco  respicere 
3<1  synodum  in  urbc  Turonica  ab  Alcxandro  III  lunc 
temporis  celebralam  :  quam  urbcm  scriptor,  eo  quod 
lum  ibi  sederet  Atexander,  vocat  secundam  sedem 
Romanx  urbis.  Apposiie  quidnn  ad  hunc  locum  Ba- 
luzius.  Non  pneleream  tamen  quod  legisse  nie  me- 
y  mini  in  Trevirensium  Broweri  Annalium  lib.  xiv, 
ubi  refertur  Ivouis  cardinalis  et  legati  apud  Trevi. 
ros  sepulti  epitapbium,  cujus  ullimum  di-.iic.hon  5jc 
babet: 

Sole  duoden.is  Julii  vertcnle  Kalendas, 
Roma  soouJa  n.ilii  exse.piiaj  veneraadas. 

ubi  vides  Treviroruin  civitatem  appellari  Romam  se. 
cundam,  forsan  ob  copiam  S3crarum  r;.!i(i„iarU!f, 
quibus  abundat  urbs  illa,  vel  ob  freque,-, lyim  \l0lm. 
numeovoli  causa  confluentium.  Ob  «am  siquidem 
causam  eliarn  hoc  nomine  affectam  iego  Corbeiaiu 
nostram  a  Gerardo  in  libro  de  Mirac„i;s  sancii  Adel- 
bardi,  cap.  4,  ubi,  relalis  Adelhardj  niiraciilis,  ha?c 
subdit:  F.xinde  hujusce  modi  fan-a;  jja  iottge  lateqite 
coepii  vulgari,ut  Corbeia    meri0  duceretur  altera 


neum.  Bedoe  in  Apostolum  ex  operibus  beati  Augustini.  C  Roma  appellari. 


Tum  commentarius  io  hxc  verba,  Pautut  senusJe- 
su  Christi  vocalus  apottolus,  etc,  iucipit  in  hunc  mo- 
dum  :  Exlibro  conlra  quinque  haireset.  Ordoitle  «e- 
quendus  est,  ut  loquens  de  Evangelio,  non  sileam  de 
prophelit,  etc,  Hic  codexdesinit  inEpistoiaad  Thes- 
£atonicenses,  aliis  foliis  avuisis. 

AlterCodex  ila  inscribitur:  Incipit  liber  colleclio- 

num  Venerabilis  Bedse  prcsbyteri  ex  scriptis  be;iti 

ni  episcopi,  in  Epislias  beati  Pauii  apostoli 

elaboralus.    Idem   habel  enordium  ac   pnmus,  sic 

vero  desinil :    Explicit  colleclio  Bedat  presbyteri  ex 

opusculis  beati  Augustini  in  Epistolas  Pauli  apostoli. 

Genuini  hujus  Bedx  commcutarii    necdum  typis 

edlti  copiam  habemus,  quem  Deo  dante  aliquaudo 


Verum  ut  ad  propositum  revertar,  non  solum 
Corbeiensis  Codex  ,  sedelalii  plures  prxdictum 
commentarium  Floro  diacoto  Iribuunl :  quos  inler 
numerandus  est  ille  qui  u,ui  fuit  Triihemio.  Quem 
Codicem  forsan  quia  rfperit  in  mona^terio  sancti 
TruJoiiSi  Florum  illuin  diaconum,  cujusnomenprx- 
fe  at  CoJex,  monaciiunoTrudonianuin  fuisse  Tri- 
themius  existimavit.  Hi.<-  Codicibus  adjungo  Aqui- 
cinctensein,  in  quo  priina  pars  eiposiiiiiiiis  Episto- 
iarum  beali  Pauli  ex  libns  S.  Augustim  a  auodam 
Floro  colleeta  diciiur,  ca  nimirum  qux  legilur  apud 
Bedam. 

Prxterea  prolixius  istud  collectaneum  Floro  tri- 
builur  in  veterrima  canonum  colleciione,  quse  sub 


cum  aliis  ejusmodi  monumenlis  in  lucem  profere-  D  Cnem  ssculi  noni,  id  est  ipso  Flori  sxculo,  script, 

videiur,     asservala  in   Antissiodorensi   monasleric 


UL 

Nunc  videndum  est,  cui  auclori  tribuewluin  sit 
cellectaneum  sub  Bedse  aomine  haclenus  vulgaluro. 
Nempe  Floro  diaconoEeclesixLugdunensis,  nt  fidem 
faciunt  multi  Codices  mss.  quorum  nonnulli  in  ma- 
nus  ineas  pervenerunt. 

In  primis  id  probant  duo  volumina  raembranea 
Bibltothec*  Corbeiensis,  in  quorum  priori  giaiim 
abinitio  haec  leguntur:  Conaneiiiiir  inhoc  votumine 
expositionea  epistolomm  beati  Pauli  apostoli  ex  li- 
br  s  saneti  Augustim  doctoris  eximii,  a  quodam  Floro 
eoUecti.  Turn  in  fine  cujuslibet  Episiolse,  nomen 
Flori  auctoris  repetitur,  et  initio  sequeniis.  Ad  cal 


sancti  Mariaiii.  Nam  in  illa  collectione  hxc  referun- 
lur :  Ex  libro  sancti  AocusTUti  a  domno  Floro  col- 
LKCTA  :  *viii  [actus  est  ei  ex  semine  Devid  stcundum 
carnem.  Quod  prophelce  prteviderunt  et  prtedixerunt, 
hoc  aposloli  viderunt  et  prcedicaverunt.  Qui  erat  fa- 
ctus  est,  Quid  eral,  Quid  faclus  ?  Verbum  erat,  caro 
factus  est,  etc  Quae  quidem  leguntur  in  vulgato 
Beilx  commenlario  in  Epistolam  ad  Romanos.  Item 
in  prxiiicli  apographi  pag.  17  adducitur  Dielum  dom- 
ni  Flori  in  hsee  verba  :  Anathtma  en  maledictio,  rfe- 
ootatio ;  item  condemnalus,  detestabilis,  abominabiiis, 
alienatus,  etc.  Ilem  aliud  :  Si  quis  non  amat  Domi- 
num  Jesum  Christum,  sit  anatluma  maranatha.    Si- 


II 


AD  OPKIU  VEN.  ItED/E  PIIOLKOOMKNA. 


72 


mitl   Suro  cl  Cneco  ulitur  verbo.    Si  91111  RM  umal,  A  VenerubiH  Beda  pretbijlero  ex  diclit  inncti  Atiyiittliii. 

Ubi  \  ide  -  Bed.-e  nonien  huic  collectaueo  appoiii  cum 
noinine  Flori,  quod  pro  florilcgio  usurpatur.  Ex 
quo  inielligiiur  eam  collcctionem  intiquUni  Floro 
ascrijitain  fuia  c. 

II. s  111111111  olijici  potcst,  ncmpe  Florum  aliam  com- 
posuisse  i-nlii  crii.iicm  in  Paulum  ex  Patribus,  nee 
vcri  f s-.c  simile  ahasi  ex  scriptis  sancti  Auguslini 
ab  ipso  conditain  fuissc.  Imo  vcro  id  maxime  facil 
pro  senteniia  nostra.  Quandnquidrm  Florus  poste- 
riorcm  hanccollectioncin  ei  dnodecim  Patriuii  opus- 
culis  cruit,  prxtcrinisso  Augustino,  quem  sane  uon 
prxleruiisi-set,  nisi  aliam  separaliin  prius  edidisset. 
Posteriorem  lianc  colleclionem  cx  Codice  ms.  ma- 
joris  Cnrtbusiic   descripiam  Petrus  Franciscus  Chif- 


cfc:  Analliema  Gtmct  termune  dixil  coudemnalut ; 
maraimllia  Jefinitit,  doncc  llouiinut  redeal.  Quasduo 
loca  reperiunlur  in  vulgalo  colleclanen  apud  Bedain, 
(iriuium  qnideiu  lnillo  coiuiiieniaiii  Kpislolx  adCa- 
lata-,  aheruin  vero  iu  line  Kpislohe  prume  ad  l.orin- 
thins.  Dcnique  BlgebertW,  in  lib.  de  Scripturibus 
ccclesiasticis,  cap.  92,  ineniinit  commeiilarii  aFloro 
cunsarcinati  in  Pauli  Euistolas  ex  libris  sancti  Au- 
gustini. 

Kx  his  manifesie,  ni  fallor,  conlicilnr  islum  com- 
nieiiiarium  nun  essc  Beda\  sed  Flori  diacoui  Lug- 
iluwensis.  Non  iiegaverim  lamen  eum  in  noniiullis 
Codicibus  mss.  Bedte  tribui,  sed  fere  semper  addito 
.-loiuine   Flori ;  quali  Flnrus   non  essel  nomen  pro- 


piium,  sed  comn.une,  florilegium  signilicans.   Audi  B  fletius,    societalis  lesu  prcsbyler  eruditus,  Acherio 


Roberlum  de  Torrinnei»,  in  prologo  superius  cilato, 
de  isto  commentario  agenlem  :  lloc  opus  a  qtiibus- 
dam  vocatur  Florut,  qttia  ex  diversis  opusculis  beali 
Augntl>>"  txccrptus,  el  quasi  defioratut  esl ;  a  quo 
nulem  ithtd  °PUS  colleclum  et  ordipalum  tit,  plurimi 
dubitani.  Quidam  autcm  liunc  Bcdtv  pretbytero  atcri- 
buiU,  el  hoc  ideo  quia  in  fiue  historiw  Anglorum  enu- 
merans  optit"cuta  >ua,  inttr  alia  lioc  ad  verbum  posuit: 
1  In  Apostolu.m  quacunque  in  Opeiibus  sancti  Augu- 
stini  inveni  dic  ta,  per  ordinem  transcribere  curavi.  t 
Unde  et  quidam  prtedicta  verba,  el  alia  nonnulla  in 
endem  Historia  tibi  connexa  attuntentet,  loco  prologi 
pradicta  coUtclioni  scnlenitarum  tancti  Auguttiui 
ponunt,  tx  to  voltn  tes  probare  Bedam  auctorem  hu- 


noslro  transmisil  ac  dono  dcdit,  observalquc  staliiu 
iu  limine  collcctionem  islam  delibafam  esse,  non 
tantum  ex  decem,  ut  Sirmondus  scripsit  in  notisad 
Avitum,  sed  ex  duodecim  Patribus,  nimirum  ex  Cy- 
prianoCarthagineusi,  ex  Hilario  Pictaviensi,  ex  Am- 
brosio  Mediolanensi,  ex  Paciano  Barcinoncnsi,  cx 
Tbeophilo  Alexandrino,  ex  Crcgorio  Nazianzeno 
episcopis;  ex  Ephrcm  diacono,  ex  Leone  papa,  ex 
Cyrillo  Alexandrino,  variisque  Romanorura  poulili- 
cum  et  conciliorum  canonibus  ac  decrelis,  ex  Ful- 
genlio  Ruspensi,  ex  Paiiliuo  Nolensi,  ac  demum  ex 
Avilo  Vienncnsi  cpiscopis.  In  duudecim  libros  pro 
tolidem  Pairibus  partilus  csl  Florus  collectic-uein 
suam   uno  volumine  contentam  ;  tertium  deciruutn 


jut  operit.  Certe  quod  dicilRoberlus  ita  esse  depre-  C  ex  Augustino  contexuil,  quem  uno  volumine,    quia 

liendi    in   Ms.   Collecianco  Claroniariscensi  duobus 

voluminibus  contento,  n  cujus  priori  apponitur  haec 

inticriplio:  !n  Itoc  voltimhie  coninteiur  eipotitio  Epi- 

stotartim  beati  Pauii  aposrolt  a  Venerabili  Beda  pret- 

bylero,  ttl  gctta  Aiiglvrutn  lestantur,   collecla  ex  li- 

Vris  tancli  Auijuiliiii  episcopi,  doctoris  e.nmii  et  fidt- 

listimi,  ticut  in  tingulii  locis  ascripli  sttnl,  etc.  t.i  in 

line  sicuudi  volumiuis   h;ec  subjiciunliir  :    Explicit 

Epistola  ad  Htbraeot,  et  tertia  part  Flori  collecti  a 


majoris  erut  moiis,  separaiim  inclusil. 
IV. 
il.i-c  de  Beda?  ac  Fluri  comineutariis  in  Pauluin 
fusius  dicenda  fuerc,  tit  nemo  in  posterum  quis  cu- 
jus  sil  ambigat.  De  Pelri  abbaiis  Tripolilani  com- 
nieulario  dicere  supersedeo,  de  quo  nihil  mihi  ob- 
servare  licuiL  Et  fortasse  quidem  excidil,  aut  in 
partes  nostras  non  pervenit. 


DJSSERTATIO 

DE  SGRIPTIS  VENERABILIS  BEDjE  PRESBYTERl  ET  MONACIIl. 

AUCTOKF.  CAS.  OCDINO. 


(Ex  Oudio.  Couuncutario  do  Scripl.  cccl.  t.  I) 


Beda,  in  Britannia  ex  Anglo-Saxonum  genere 
oriundus ,  in  Cirwensi  territorio  non  longc  a  Tiiix 
fluiuiiiis  ostiis  nitus  est  amio  073.  Ainplexus  a  puero 
vitam  nionaslicam ,  in  c»  per  multus  annos  perseve- 
ravil  sub  Bcnediito  et  Ceolfrido  monasterii  sanclo- 
rum  Pctri  el  Pauli  ad  Tinam  abbalibus,  in  dinccesi 
Dunclmensi.  Vulgo  appcllatus  pretbyttr  Angtut  ac 
Ventrabilit,  quaiims  csset  monastico  insliluto  addi- 
c.lus.  Ex  Sixlo  Scnensi  in  Bibliothera  sancu  ubserva 
faclum   illum  aumi  ^tatis  suac  50,     Doinini   703, 


D  presbytcrum  a  Joaune  cpiscopo,  hortatu  Acao 
Eboracensis  archiepiscopi  ac  fratrum  multorum; 
aggressum  csse  scribere  in  universom  Scripturam 
diversa  cxplanationum  volumina  in  qnatuor  ordines 
dislincla ,  videlicct  iu  rapsodias,  quxrtiones,  c-oni- 
mentarinsel  bomilias;  in  rapsodiis,  sive  stromatibus, 
vel  collectaneis  ,  mysticas  magis  quam  hlstoricas 
exppsiliones  congregasse  ex  probatissirois  Eocle»ia 
doclorum  sententiis,  etc.  ;  in  coiiinienlarirt  vero. 
quastionibus  el  homilii*.  in   quibus   fr#qu«nliill  tl 


73  DIS6EKTATI0  DE  SCR1PTIS  VEN.  BEDyE.  74 

sermone  et  sensu  suo  miiur,  stylum  habere   nee  A  flnera  Hislorix  sux  Anglorum.  Unde  quamvis  adliuc 


oomiuo  inelegaolem ,  nec  aiTectat.e  eloquKnlix  cu- 
liotiiin,  sed  lernperalum  et  uiedium.  Obiit  anno  135, 
die  46  Maii,  sive  vn  Kalcndas  Juni.,  quo  Ascensionis 
Doruinkx  memoria  ceJebrabatur.  De  ilio  appeudix. 
anonymi  ad  ecclesiaslicam  Aiujlonun  Historiam,  ab 
eo  ad  annum  73»,  xt.itis  50,  perduetam,  ac  Ceol- 
wuifo  Norihumbrorum  regi  dicatam  ;  cjus  epita- 
phium ,  Alcuinus  epistoia  5 ,  ubi  nobiiiniinuni  sui 
tempcris  magistrum  appell.it;  Honorius  Augustodu- 
nensis  initio  libelli  iv  de  Luminaribns  Eeclesias,  ubi 
Romx  moriuum  ibidemque  esse  sepullum  falso  asse- 
rit;  Sigeberiut  Gemblacensis,  de  Scriptoribus  cecle- 
siuiicis,  cap.  68,  qui  minus  accurate  morteiu  ejus 
onno  65i  assign.it,  ut  ex  die  .'iscensionis  cuni  26  Maii 


aliqua  postnio.lum  scriiiscrit,  poiissima  laineu  in  boc 
iudiculo  oontinentur.  IJujus  utriusque  de  quibus  lo- 
quimtir  Bida  non  meminit  in  suo  indicuio;  nibil 
lamen  in  iis  esl  quo  Bedx  denegentur. 

De  Arte  melrica  Hber,  25. 

De.  Schematibits  sacrcc  Scriplitrce,  42. 

De  Tropis  sacrcc  Scripttircc,  47. 

De  OrtUographia  ttber,  53.  lluriun  omniuin  ineminit 
Reda  in  ullimis  indiculi  sui  bis  rerbis  :  Librum  cle 
Qrthographi.i,  alphabeii  ordinc  digcslum  ;  itcm  librum 
de  metricaArte,  etlmic  adjcctum  utiitm  de  Sckematibus, 
sive  Trovis  libellum,  hvc  est,  de  figurit  modisque  lo- 
cutionum,  quibus  Scrivlura  sacra  contcnla  est.  Beda 
saccrdos  de   Orlhogrnpltia  cx   Ms.   Bonxarsii   cditus 


concurrenle  eolligilur,  quod anne sequenti  contingil;  B  prinium  llanovix  1605,  in-4u,  ab  Elia  Putsc.hio  do- 


GtiiDelmns  Malmesburiensis,  lib.  i ,  cap.  3,  qui  cum 
a  Sergio  papa  Uoniain  vocalnm  asserit,  cum  larnen 
ck  Anglia  nuiiquam  pcdcm  inovisse,  certo  eertins 
conslel;  atque  e\  recentioribus  cardinalis  Baronius, 
qui  multa  de  eo  dispulat  in  Aimalihus,  et  in  ejuB 
a'tate  designanda,  et  qpilrasdain  aiiis  liallucinatur ; 
Gerardus  Joannes  Vossius,  lib.  n  de  llistoricis  La- 
linis,  cap.  28;  Joannes  Mabillon  amplissime  omnium 
in  elogio  doclissiino  illius.  quod  contexuit  sxculo  ui, 
Sancloium  ordinis  divi  Benedicti  parte,  seu  tomo  I, 
png.  531  et  sequentibns,   quem  in  niullis  scquimur. 

Collecta  primo  in  iiniiin  cninia  Venerabllis  Bedx 
Opera,  qusn  hiuciiide  variis  alque  incullis  Edilionibus 
sepjraliin  antea  impressa  fuerant,  atque  Parisiis, 
anno  1544,  iribus  in-foi.  louiis  edita  pcr  Fraiiciscom 
i.niciiuni.  Ciitnque  bibliopolx  opns  S'iccessissct,  illa 
eadem  novis  ornata  curis  atque  accessionibus,  ibi- 
dein,  anno  1554,  octo  lomis  in  fol.  repetita  sunt. 
Tum  iiem  toniis  oclo  Basilex  anuo  1563,  apud  Joan- 
nem  Hervagium,  denique  et  Colonix  totidem  toinis 
anno  1612,  apud  Aiitonium  llieralum.  H.e  quatuor 
Ediliones  Operum  Vencrabilis  Bedx ,  quarum  tres 
ultimx  eodem  modo  procedunt:  Nos  ulltinam  anni 
1612  Colonicnsem  sequemur.qtix  anno  tandem  1688, 
ibidem,  ordine  endem  repelita  fuit,  illamque  secun- 
dum  tomos  el  ordinem  in  iis  conlenliim  singillalim 
expendemus,  cum  pauci  sinl  qui  Opera  Bed*  attri- 
bula  accurate  expendcriul  ad  proximas  Editioncs 
illorum  correciiorcs. 

CAPUT  PRIMUM. 
De  tomo  primo  Operum  Yenerabiiis  Bed/c. 

Conlinet  ille  ea  qux  ad  giammatkam,  ar  illimet  icain, 
leornctriam,  astronomiam,  musieam  et  similes  artes 
perlinent.  Estquc  congnm  ordine  disposilus,  si  sup- 
posita  Bedx  Opera  ad  caleem  volumiiiis  cujusque, 
vel  ad  ullimum  Operum  omnium  volumen ,  omr.ia 
conjecta  fuissent.  Jam  expendamus  siugillaiimsinguia. 

Ineunabula  grammaticte  artis  Donati,  pag.  1. 

De  octo  partibus  oralionis  liber,  pag.  14.  Contexuit 
Venerabilis  Beda  indicem  polissimorum  suorum 
Openmi  ex  quibus  facile  genuina  a  spuriis  dislingui 
possunt,  quem  anuis  tanlum  qualuor  ante  morlem, 
aniio  nempe  731,  .Tiatis  59,  compositum  legimus  sub 
Patrol.  XC. 


ctissimo  juvene  inter  veteres  Grammaticos,  pag.2327 
ad  2350,  diversus  a  libcllo  ejusdein  aigumenli  qoi 
Beda;  vulgo  ascriptus,  intcr  ejns  Opera  sa;pius  pro- 
diit,  el  infra  a  Putschio  exbibetur,  cum  cjusdein  libro 
uno  dc  Ratione  melrica,  pag.  2550  ad  lJ383. 

De  ariMmeliri*»A' umeris,  72,  cuin  dialogo  de  Xutis 
numerorum  et  ralione  tempontm.  Ad  cuin  spectant 
quorum  meminit  in  indiculo  suo.uiu  Operum. 

De  arithmeticis  Propositionibus,  p:ig.  100.  Ejusdem 
Beux  videntur. 

De  Ratione  calculi,  pag.  111,  ct  de  Divisione  tttt- 
merorum  ad  Constantinum,  ejusdem  videnlur. 

Opusculutn  de  Loquela  per  digilorum  geslus,  pag. 
127.  Iteuiqiie  libethtl  de  tiatione  itiiciarum,  p.ig.  1 41. 
Sunt  certo  Beiko  ejusdem,  cum  in  proiogo  loquatur 
dc  opusculis  suis  de  Natura  reruni  cl  ratione  ternpo- 
rum  quos  appcllat  libeHes,  el  a  sc  quondam  stricto, 
id  esl  brevi,  sermone  composilos.  Sunt  aulem  bi  duo 
libelluli  quasi  prxludia  majoris  Operis  de  Ralioae 
tcmporum  quod  nune  prolixius  scribere  nccessarium 
duxit.  Venerabilis  Beda;  presbyleri  tractatus  brevis 
de  Compiito,  sive  loquela,  per  geslum  digitoruin, 
oxstat  in  Operuin  Bedae  Editione  Coloniensi  novissi- 
ma  anni  1688,  lonio  I,  pag.  127,  cum  glossis  Bridc- 
ferti  Ramesiensis  monachi ,  sed  admodum  jejutiis, 
scholiisque  Joannis  Noviomagi.  Libriim  liunc  in 
multis  ak  usu  veterum  reeedore  observat  Barlhius, 
Adversariorumlib.u,cap.l2.Coi.fer  Rhabani  abbalis 
|v  luldensis  librum  dcComputo  quem  Stephanus  Balti- 
/ius,  Miscellancorum  tomo  I  edidit,  et  Nicolai  Smyr- 
ii:ri  Numererum  uniationem  per  gestum  digitorum, 
qnara  Graece  et  Latine  cum  Bcda  de  Indigitatione, 
Parisiis,  in-R°,  evulgavit  Fredericus  Morellus,  post 
Morellum  Petrus  Possinus,  Romx  1675,  in-folio,  ad 
calcem  Catenae  Craecorum  Patrum  Marcum  et  Spici- 
legii  sui  evangelici.  Idem  Possinus  nolas  nescio  cujus 
addidit,  ct  figuras  c^siptTur.a»)»  %!ici\o-/isxiy£>v  in 
a;s  incidi  curavit  pag.  449  et  seqnentibus. 

Libellus  de  Argumenlis  luncc,  pag.  145,  cujus  non 
meminit  speriatim. 

Computus  vuigarit,  qui  dicilur  Ephemcrit,  pag,  163 
et  seqq.,  cum  Kab  ndario,  nullatenus  est  Venerabilis 
Bedx  prcsbyteri.  Hoc  invincibiliter  co?noscilur  ex 


73 


Al>  OPERA  VEJN.  BED/E  PHOLF.COMENA. 


76 


lectione  calemlarii,  uhi  iunumene  sanctornm  com-  A  noimyesimum  quintum  uuwim  sultttit,  ^uibus  conti- 


iiieiiioraliones ,  qui  Beda  posteriores  sunl ;  untle 
miror  qua  fronle,  quave  impiulentia,  pnlticrint  ho- 
niines  tale  opm  ascribcre  Hedae,  anno  735  inorluo. 
Atquc  ut  plurimii  paur.is  complectamur,  hic  auclor 
meniiiiil  ad  itiem  Junii  .  sancli  Bonifacii  Mogunti- 
nensis  avchiepiscopi ,  qui  morluus  est  amio  784,  vi- 
glnU  circiter  mdJj  post  Bedam.  Mcminit  ad  diem 
Julii4  saocti  Udalriei  Augustaniepiscopi,  qui  sa;culo  x 
mortmis  i».i.  Itemqueeodem  niensc.ad  diem  1 1  Julii, 
r.r:inslatioiiis  corporis  sancli  Benedicii  in  Calliam. 
Die  15  Augusti,  ineminit  festi  Assumptiouis  beata; 
Mariao  Virginis  Die  8  Sepleiubris,  meminit  Nalivilatis 
hcaia:  Mariaj  Virj-inis,  quse  festiviUtes  apud  Laiinos 
saculum  ix  nonexcedunt.Denique  in  versibus  quibus 


nerUur  trei:  ciieuli  mugni.  Asseril  linr.  upue  Vcncrabili 
BttkB  pnvinissa  |ii'.,l  ili-i  pag.  256.  Qu,r  quamvis 
anonyiua  sit  in  impressis,  Irgo  tamen  eam  esse  Al>- 
benis  abbntis  Floriacensis ,  qui  anno  1004  rcortuus 
est,  dc  ctijus  BCripiis  lam  impreuii  quam  deperditis 
doctissiioe  agit  Joannes  Mabillon  lomo  II  Analeclo- 
ruin ,  pag.  2(0,  ulii  varia  prx-ludit. 

De  Cyclo  patchali ,  pag.  506,  de  quo  plura  dooebif, 
te  /Egidius  Bucherius,  prcsbylerSocieialisJesn,  com- 
inentariis  suis  doclissimis  in  canonem  paschaiem 
Yiclorii  Aquitani,  quos  in-folio  edidil  Anluerpiat  ex 
officioa  Plauliniana,  sumptibus  Balthazaris  Morcti, 
anno  1653. 

Liber  de  Constitutiene  muniii  cosleslit  terretlritque, 


Oiiinera  anni  distributionem  colligit  ad  linem  operis,  B  p3g.  323.  Haudqtiaquam  indignus  esl  qui   Bedx  tri- 


facit  mentionem  sanctx  Elisabeth  Thuringicx,  ordinis 
6ancli  Francisci,  quoc  sscculo  demum  xni  floruit : 

Ferlilis  Elisabelb  oantai  Thuringia  laudcs. 
Nonnulli  sunl  opinati  scriptorem  bujus  laboriosi 
operis  fuisse  Vandelbcrtum  monachum  Pruniiensem, 
qui  saeculo  ix  floruit;  sed,  Dcus  bone,  quam  enormi- 
ter  conjectantur !  Quomodo  enim  fieri  potesl  ut  qui 
sxculo  ix  vixit  el  morluuscst,  faciat  Bienlionem 
gancla  Elisabeth  vi.liue,  qux  sxculo  xm  floruit  ac 
dofuncta  esl  ?  Ci  rlmn  est  scriptorem  haruro  Ephc- 
meridum  csso  Ccrnianum,  cx  affectione  quam  habet 
in  rercnsendis  Germanre  sanclis,  et  marlyribus,  et 
episcopis,  ut  legenli  constabit.  At  quisquis  ille  sit, 


buatur,  quamvis  niliil  habeam  quo  ipsi  aflirmem, 
illiusque  ipse  in  indiculo  Operum  suorum  non  mcmi- 
neril. 

Libelli  duo  dc  Slusica  theorica  et  practica,  pag.  344, 
suppositi  Bedae  sunt,  variis  ex  argumenlis.  1°  Eniin 
affcctal  iste  scriptor,  libello  it  de  Musica  praclica, 
affcrre  cxempla  cantuum  desumpta  ex  ofliciis  feslo- 
rum  bc.ite  Marite  Virginis,  qualia  sunt :  0  Maria 
be.iia  genilrix,  etc,  Mariai  prarconio,  detoto  servilio, 
etc.  At  festa  isla  beaise  Virginis  haudquaquam  in 
Ecclesia  Latiua  anle  sxcuium  ix  temporibus  Ludo- 
vici  Pii  vcl  Caroli  Magni  invaluerunt,  unde  h.vc  ad 
Bedam  spectare  nullatenus  possuni.  2'  Exeinpla  isU 


non  vidctur  mihi  excedere,  quoad  oetatem  qua  vixit,  q  sunl  prosarum,  quale  el  istud,  0  Maria,  virgo  Davi- 


mcdinm  vel  tinem  sxculi  xiu.  Ha?c  bonus  Cavus  non 
notavii,  qui  Opera  Bcdsr  nunquam  legit. 

De  embolismorum  ratione  Computus,  pag.216.Ejus- 
denimihivHleluresseaucloriscujusSUiitpnfifaUBEphe- 
laerides.Sane  tam  pr:>Hxorum  operuni  haudquaquam 
fuisset  oblitus  Vcnerabitts  Bcda  in  indiculo  suorum 
Operuui  quem  anno  731  scripsit,  annis  tanliim  qua- 
tuor  ante  mortera  :  nec  credibile  est  Venerabilem 
doctorem,  a;ta(e  faliscente,  isiis  sesc  immiscuisse 
calculaliooibus  antc  mortcm.  Denique  non  pertinere 
ad  Bedam ,  sed  td  auctorem  ullimorum  lemporum, 
iti  supra  de  Ephemcridibus  diximus,  constat  ex  ejus 
verbis,  fol.  231,  ubi  sic  :  Invenla  die  quam  quceris, 
nolaluque  lillera  quam  habent  Martyrologia  quinta 
rrtro  linea.  At  tempore  Venerabilis  Bedx  nondiiiii  p 
erant  Martyroiogia,  cum  ipse  prirans  unum  conscri- 
pserit  atquc  illud  in  mullis  diebus  vacuuni ,  ut 
Usuardus  teslalur.  ipsa  facta  sunt  tantiim  vulgaria 
saeculo  ix  jam  labente,  uudequi  sic  scribit,  se  prodit 
auctorem  posteriorum  leinporum.  Denique  omnis 
espressio  nujus  operis  clara  el  aperU,  tamque  va- 
riis  moiiis  qux  invcstigat  edocens,  aucloretn  sa:- 
culo  xin  haud  antiquioreiu  profert.  ILrc  non  notavit 
Cavus.  Certe  auctor  utriusque  opcris  est  Anglus, 
Rtdoiobui  de  Linham  dicius,  paucisbimis  coguitus, 
de  quo  ad  annuin  1250  posiea  loquemur. 

Dccennovalcs  CttYllH,  pag.  257,  uua  cum  liis  quos 
scripsil  Dionysius  Romanus  cognomento  Exigtiut,  et 
beattti  Cyrillus,  usqtie  ad  millesimUm  quiiigeiitaimiim 


dica,  etc,  itemque  alia  ab  ipso  allata  ex  prosis  de 
Spirilu  sancto  :  Sanc(i  Spiritus  adsil  nobit  gratia, 
etc,  Yeni,  sanete  Spiritut,  el  emilte  corlitut,  elc.  At 
usus  iste  prosanim  in  ofliciis  ecclesiaslicis  missarum, 
secundnm  docliores  Hituum  trartatores,  nullatenus 
excedunt  sxculum  xu ,  ac  plerxque  illarum  sa?culo 
praBseriim  xm  iuducU;  sunt ;  unde  nullatenus  hi  !i- 
belli  ad  Bedam  anno  735  morttium  spcctare  possunt. 
Denique  iste  auclor  lam  Gallus  quam  Anglus  csse 
potest,  cum  pag.  564  initia  qu&dara  cautilenarum 
Callice  atque  Anglice  producal.  Gallice  :  Demeuant 
grande  joye,  etc  Angiice  :  Suant  voiU  dont  tant  und, 
etc,  vixque  mihi  ante  sxculum  xiv  exstitisse  videtur. 

De  Circulit  sphierar  et  Volo,  pag.  365  ; 

De  planelarum  el  signorum  Rulione,  p.  369  ; 

De  Signis  ceeli,  p.  373,  nihil  aflirniare  vel  negare 
possum. 

Libellus  de  Tonilruis,  ad  llerenfridum  ,  p.  3%7,  a 
Beda  in  Latinam  liiigiiaui  tantiim  translatus  est,  cujus 
ct  siinplicilatem  ipse  Beda  aguoscil.  Non  ergo  spe- 
ctat  proprie  ad  Bcdam. 

Libeili  de  Prognoslicis  temporum,  pag.  390 ;  d< 
Menturu  horologii,  pag.  392;  de  Aslrohbio,  pag.  394; 
dt  NtUivitM  prognostica  iufnntwm,  p.ig.  397  ;  i/«r 
VimtlfpM  iiiii()uifii»,  pag.  398  ;  ile  septem  Mi  ucuin 
mundi,  pag.  400,  vere  libelluli  sunl  de  ijuibus  nnl- 
latenus  constal  an  Bvc\x  sinl ;  iuio  pluros  ex  illu 
omuiiio  indigni  sunt  qul  Venerahili  Bed.r  atuihuao- 
tur.  0iidl<"«  »nwi  i n i 'T  alius  de  Prtignosticu  tciupo 


77 


DISSERTATIO  DE  SCRIPTIS  VEN.  BED„£. 


78 


nitn.  de  Naliviiale  iiifantium, de  Minulionesanguinis.  A  nique  vi    Ecclesia   bealomm  Ceminorum  martyrum 


Hymni  Beda;  presbytero  in»ctipti,p&g.  40!  el  seqq., 
ad  Be<1ain  spectare  noa  videniur.  Cerlum  quidem 
est  Bedam  scripsisse  librum  Hymnopjru  diverso 
nictro  sivc  rhylhnio,  ut  fpse  tradil  in  indiculo  suorum 
Opertim  a  se  composilo ;  ?.'.  isti  hymni  erant  et  varii, 
et  de  rebus  sacris,  et  diverso  metro  seu  rliythmo 
conscripii,  quod  nullatenus  convcnit  istis  metris  vel 
versibus  qui  hymni  appellatiinr.  Snnt  enim  poeses, 
non  meira ;  sunt  plerique  de  rebus  supputaioriis, 
non  sacris;  de  naturalibus  vel  proguoslicis,  non  de 
ecclesiasticis  oiliciis.  Convenire  tnihi  videnlur,  lam 
quoad  argumenlura  quam  quoad  stytura,  cum  car- 
uiinibus  Manfredi,  quae  habemur  pag.  455,  post  li- 
brum  Bedre  de  Conipulo. 


teputtut  est.  Qui  inter  alia  dona  quas  afferre  disposue- 
rat,  misit  eccletice  sancli  Petri  Pandecten,  a  bealo 
Hieronymo  in  Lalinum  ex  Hebrwo  vel  Cra-co  fonte 
transiatum.  Huicannorum  numcro  eonsentiunt  Chro- 
nica  Hermanni  Conlracli,  qui  tot  annos  mandi  dicit 
conlineri  in  libro  majori  Beda?  de  Temporibus,  sive 
de  Katione  temporura.  Hoc  ilaque  Chronicon  spectat, 
leste  Hermanno,  ad  librum  hunc  Bedae  majorem  de 
Ratione  temporum. 

Quoddiximus  librum  Bedaeminorem  de  Tempori- 
bus  esse  longe  anteriorem  libro  majori,  facilliinutn 
est  cognoscere,  cum  ille  brevior  cesset  in  quinto 
Tiberii  III  imperatoris  anno ,  qui  Christi  anuus  e; 1 
701,  vel  702.   Unde  sic   illuin  librum  Beda  finit  : 


Libellus  de  Raiione  compiui ,  pag.   418,  speciat  B  Tiberius  de  hinc  quintum  egit  annum.  Reliquum  sextai 


induhie  ad  Tiedam,  cujus  meminit  llelpericus,  qui 
jnxla  Pctrum  Franciscum  ChifQeliura  scribebat  anno 
930,  in  prologo  operis  sui  de  Compulo.  Exsianlque 
illius  sub  itomine  Bedae  varii  et  vetusthsimi  mss. 
Codices,  ic  niuliis  (.alliarum  ac  pracipue  Parisiorum 
bibliuthecis,  atque  unus  quidem  iu  Libliotheca  sancli 
Germani  de  Pratis  Parisiensibus,  num.  546,  ut  refert 
Joanues  Mabillon,  in  elogio  venerabilis  Bedae.  Inio 
ad  imitationem  opusculi  BeJae  de  Computo,  suum 
ejttsdem  arguinenti  Helpericus  aggressus  est. 
CAPUT  SECUNDUM. 
De  tomo  secundo  Operum  Xenevabilis  Bedx. 

De  natura  rerum  libcr,  pag.  I. 

De  temporum  Ratione  seu  de  Temporibus  liber, 
pag.  43. 

De  sex  mundi  atatibus  Chronicon,  sive  tibellus, 
pag.  103. 

De  Temporibus  liber,  pag.  118.  Nullusmihi  videtur 
dubilandi  locus  quin  hscc  quaiuor  opera  ad  Bedam 
pertineant,  quorum  meminit  in  indiculo  suorum 
Operum,  saltem  trium  ex  istis,  nempe  de  Natura  re- 
rum  et  de  Temporibus  libros  singulos,  item  de  Tem- 
poribus  librum  unum  majorem.  ILec  Beda.  Conve- 
uientius  autem  hi  libri  sic  dispositi  fuissent :  1»  liber 
de  Nutura  rerum,  pag.  1 ;  2*  liber  brevior  de  Tempo- 
ribm,  pag.  118  ;  3"  liber  major  de  Temporibus,  p.  43, 
quem  scripsisse  videtur  Beda  post  breviorem;  tan- 
dem,  4°  de  sex  mundi  mtalibut  Chronicon,  seu  tibellus, 


atatis  Deo  soli  patet.  At  aller  de  Temporibus  liber, 
ut  supra  diximus,  excurrit  ad  annum  usqtie  Leonis 
isaurici  nonuin,  et  Chrisli  726. 

Sentenlim  sive  Axiomala  philosophica,  pag.  124. 

Sentenlim  ex  Operibus  Ciceronis  excerptee,  p.  166. 

Liber  Proverbiorum  alphabelicus  ex  sucris  Scriptu- 
ris,  pag.  185. 

Haec  tria  opuscula  nullatenus  ad  Bedam  spectant, 
sed  ad  receniiorem  aliquem  scriptorera,  qui  saecu- 
lum  xtv  supcrare  mihi  non  videlur.  Sola  leelio 
prooemiorum  lam  libri  Senlentiarum  ex  Operibus 
Ciceronis,  quara  Proverbioruro  ex  Scripturis,  idonea 
est  ad  boc  probandum,  quippe  quae  nullam  antiqui- 
tatem  prae  se  ferant,  sed  novitatem,  recenteuique 
C  xiatera.  Unus  ideraque  auctor  horum  triura  colle- 
ciaueoruin  esse  apparet,  quod  de  duobus  primis 
ccrlum  est;  nam  prxludiis  ad  collectaneum  Senten- 
liaruiu  ex  Cicerone  sic  alludit  ad  sentenlias  ex  Ari- 
stotele  a  se  colleclas  :  Nunc  quoniam  auctoritatum 
Aristolelis  longitudo  et  magnitudo  creiit ,  commodius 
esi  in  secundo  prcesenlis  opusculi  Iraclatu  de  cesteris 
beata  vitoe  proverbiis  deinceps  exponere,  ne  qua  possit 
animum  defatigatio  retardare.  Quisquis  aulem  opera 
ejusinodi  Bedae  voluerit  ascribere,  se  plane  novitium 
in  antiquis  dictionibus  ac  slylis  ostendet. 

Libellus  de  Substantiis,  pag.  200.  Male  ita  inscri- 
bilur,  sed  essel  inscribendus  Collectuneum  vnriarum 
prmceplionum  lam  clericis  quam  latcis  utilium.  Est 


pag.  105,   cujus  quidem  ipge  in  indiculo  suorum  l)  aulem  inscriptus  de  Siibslantiis,  eo  quod  sub  initiura 

Operum  non  meminit,  sed  certo  ad  ipsum  spectat. 

Non  mirura  autera  quod  illius  non  mcrainerii,  quippe 

cura  sit  veluli  pars  etcompendiura  majoris  opcrisde 

fiatione  temporum.  Scripium  illud  juxta  Bedx-  sup- 

putationem  aimo  4G80,  Christi  726,  Leonis  irapera- 

toris  9,  annis  novem  post  mortem  Ceoifridi  abbatis 

sui,  quam  describit  ad  annum  4671,  et  Christi  716, 

hisverbis  :  Ris  temporibus  mulli  Anglorum  gentis 

nobites  et  ianobiles,  viri  et  feminw,  duces  et  privati, 

iwini  amoris  insimctu  de  Rrilannia  Romam  venire 

consuenerant :  inter  quot  etiam  reverendissimus  abbas 

meus  Ceolfridus,  annos  natus  septuaginta  qualuor,  eum 

met  presbyter  annis  quadraginta  septem,  abbas  autem 

triginia  quinque  ubi  Lingonas  pervenit,  ibi  defunclus 


acriter  agat  de  substanliis  seu  bonis  monasterioriuai 
non  alienandis,  neque  donandis ,  neque  dissipandis. 
Ilaque  opusculnm  istud  a  priraocapitenomen  accepit. 

Convenire  Venerabili  Bedx  nullatenus  potest,  sei 
est  scriptoris  alicujus  monachi  Benedictini ,  qui  sas- 
culo  ni,  vel  xi,  antiquior  non  est.  Qux  namque  ca- 
pile  1  narrat  de  mooasteriis  frequentissime  a  laicis 
captis  el  usurpalis,  el  de  substantiis  iliorum  ab  ipsis 
abbatibus  et  proelalis  dissipalis,  convenire  temporibus 
Yen.  Beda?  nullatenus  possunt.  Audiamus  hunc  an- 
onyraum  : 

Quid,  rogo,  pejut  esse  poteril  quam  monasleria  ad 
laudem  Dei  sanclorumque  suorum  venerandam  memo- 
riam  ab  anliquis  principibus  constructa,  nunc  ob  iu 


79 


AD  OPISIU  VK.N.  llEIVK  1'IIOLRCOMENA. 


80 


e.rplebilem    qiioritmdam    auttrititnn    deslrnere?    Quii  \  j;  nl:«r«-s  exagitalus,  poli  nmu  u  a  Jivo  Ileriiardo  ejm- 


namqtte  fi.leliuin  retigioserum  uttendens,  qiitiitla  modo 
cttm  omitia  diiina  praicfla  alque  mirucula,  stinclorum  ■ 
011«  Pdirum  doctimenta  lint  plttrimis  tiotissima,  ta-no- 
binrum  deslruciio  fiul  non  solutu  a  laicis  geslitiilitnii 
tt  ia,  it-.i.ifiu.  prxdia  coium,  setl  eliam  a  clericis  ipsii- 
qite  abbaltbus  ttllro  o!jeic.nlilms,  qttusi  quiviiain  vinuitu 
itoi  commissa  bona,  unde  atendi  (orent  non  solttm 
monadii,  ted  eliam  (amilia  cmnmitta,  nec  non  pauperes 
el  peregrini  ndvtnienles,  uon  tttttim  potsit  conjicere 
dcslructioiiem  tanclce  Eatesne,  ntm  stalim  doteal  quod 
Itositt  aultqitui  tantam  inatiiiam  et  perteculionem  po  ■ 
tneril  exncere  in  Clirittianot  pcr  aitot  Christianot,  el 
ptr  eos  maxime  qui  conslnuu  sunl  pasloret  Ecclesia>* 
Nttm  si  lalit  destructio  locorum  tanctorum  a  Barbaris 


que  sectalorihus,  Guillclmo  abbale  tancii  Theodorici 
et  aliis.  (juisquis  de  hac  re  ambigerit,  consulal  biblio- 
ihecas  ParifieaUi,  ubi  M-.  legitur  IMiilosophia  iiiiuor 
isiius  Guillelmi  de  Conchis,  atquc  iuler  alias  Colber- 
(inain  Co.l.  nis.  010'J  ct  Viclorinain,  litier.i  MM  17, 
lol.  I'3,  ubi  hoc  idein  opus  legitur  Cuillelnio  de 
Coucbis  diliibutnm.  Cunfcratur  et  lerlius  ins.  Codex 
in  bihliothcca  Lugduuo-Balava,  iutcr  Mss.  Lalinoc 
numero  '.ni,  ubi  cmisotex  hujus  bihliotbccx'  calalogo, 
pag.  404,  hnpreua  in-4*,  Ltigduni-Batavoruin, 
an.  IG74.  Seipsum  suasque  ab  xmulis  passas  allocu- 
tioncs,  Guillelmus  dc  Conchis  apcrit  in  prologo  libri 
sci  tiii.li,  qu  r  in  Ycnerabilem  Bedani  eadere  nullaleuua 
possunl.  Maluimut  enim  nudam  veritatem  prastendere 


ager.tur,  Christianorum  bello  esscnl  reprimendi,   «i  B  quam  putliatam  (altitalcm.  Scd  quimam  ett  cui  ariditat 


aiittr  nequirent  corrigi.  Scd,  prch  dolor!  tanla  yax  cl 
coittorUia  in  liujusmodi  neqaitia  hcbilur,  ut,  pnuc.it- 
i.mii  excepli»,  non  invenianltir  qtti  de  laulu:  persecu- 
tionis  carenl  miscria,  quati  ChrisitantT  religionis  ignuri 
tt  tanqunm  hoc  tjued  monasleria  cuncta  pro  Christi 
xanclorumqur  Itonore  constructa  tint  obliit.  Quod  dico, 
mittrabile  quidem  esl  diclu,  sed  mullo  miserubitius 
actu,  etim  Iti  qui  od  hoc  specialiter  elccli  s.tnt ,  ul  iit 
ftzuobii»  sub  religione  disciplinaque  tpiriluli  viventes, 
Peo  aertirenl,  el  pro  eoriim  satttte  qui  a  sacularibm 
pompit  adltac  sc  comincre  ncqueunl  jugiler  iutercede- 
rent,tubstunlia  qita  ad  qttotidianum  vielum  veilitumqtie 
indigent,  privantur,  ctc.  ILec  sane  nequaquaui  con« 
veniunl  in  lenipora  15ed;e,  recie  auteni  iis  lcmporibus 


sermotiis  nusiri  displiceat,  si  nosiri  animi  oceupationet 
cognoveril,  ornatum  termonit  non  quarsivit,  ted  de  itlo 
quod  agimus  slupebil  ?  Quis  enim  ulius  reliqnut  l-.cut 
yiltst  em  ornalus  ,  cum  oporteai  quid  el  qualiter  le- 
gttnifs  cngilare,  deinde  iegendo  exponere,  in  ditpuia- 
tionibus  contra  (ulsa  declamare,  de  atiorum  inrtnlis 
judicare,  conira  invidorum  detraaiones  linguam  acuerr , 
ut  jtim  impletum  tit  in  nobit  illud  de  (iliit  lirael,  qui 
rciedificantes  lemplum,  in  una  manu  gtadium,  in  altera 
lapidem  habebani?  Adbuc  Guillelinus  de  Conchis  se- 
ipsum  magis  prodil  in  prologo  lihri  tertii,  ubi  sic  : 
K/si  stuuiis  doccndi  occupali,  parum  tpatil  ad  tcriben- 
dum  habeamus,  quoniam  tamen  mullos  vef.es  philoso- 
pititc  cbscendentet,  et  cum  pannicuiit  arrtptit  lolan 


quibus  Ecclesia  vexata  esl,  sseculo  H,  ob  investiluras,  C  «i«  cam  cetsisse  aedeniet,  abiitse  cognotcimut,  voc* 


tempore  Gregorii  papa  VII,  qunruin  occasione  dis- 
corJiarum,  laici  expilabant  munasteria  alque  dirue- 
bant.  Secundo  anlca  exprcssc  sigiiilical  liic  anonyimis 
se  scribere  pnst  aniitmi  Christi  millestmum,  et  con- 
sequeiiter  non  antc  sa?culum  IL  Sed  qitia  adversarius 
notlcr  diabolut  tanquam  leo  ritgiens  circuil  jugiier, 
qtttircnt  qttcm  derorel,  pluretque  inler  lol  tntitia  hmni- 
n;im,  proh  dolor  '.  (ragiles  quam  (ortes  conlra  einndem 
adrenurium  niodo  inviniuntitr,  opus  est  cunctis  fide- 
tilut  ul  ct  ipsi  circumtitnles  qutrrenlesque  qualiler 
tnulo  resittanl  udversario,  invicem  st  variis  modit  in- 
ttruttnt  et  admoneanl,  ne  Ecclesia  tancts  tub  temporia 
prtrleriit  parttbus  bene  (undela  el  sttffulla,  penitut  tte- 
MruelHr  sib    rK»'orini;s   nostiis,    vn  Quiars  MitLK 


ipsius  recttimamis  excilati,  ne  nuda  rtmancal,  parli- 
ntlas  ubscissas  slylo  nostnc  paititalit  conmimui,  nou 
ignari  morsibus  inviditv  iios  tubjacere,  quia  kodie  ett 
pericittum  ct  nosse  tl  habere.  Alludil  istis  verhis 
Cuiltclmus  dc  Conchis  Normaituus  ad  plurimos  pbi- 
losophiu:  inagislros  qui,  reliclis  scholis  quas  bene 
iuuIijs  Parisiis  pliilosophicas  erexeraut,  ob  paucita- 
lem  discipttloriim,  prnfessioncm  urbeuique  banc  rc- 
liquerant.  Hxc  saiie  in  Bedam  nullo  modo  convcnire 
possunt,  qui  nunquani  conqtteri  poluil  quod  nudiis 
docentli  occupalus,  parum  spalii  ad  tcribendum  haberet, 
cuin  tam  multa  ipse  couscricseril.  Eumdem  Guillel- 
iuiiin  dc  Conchis  scriplorem  operis  etiaiu  ar^uit  pro- 
logus  libri  quarli.  Sed  li  cc  sulGciant. 


anhis  impletis  jttxta  piopltetiam  in  Apocalgpti  prttdi-  D      Epistola   de  cEquinoclio  ternali  juxta  AuaLninnt, 


ctant,  Salttnas  tolitlut  este  videtur.  Kon  enim  lotum- 
modo  occullis  n (  aiiteii  intidiit  quosque  decipit,  ted 
tliatn  aperle  prorvmpit  peritittimos  lubverleus,  et  ad 
peisima  qutrque  instigans.  Denique  postea  ubi  dc 
olllcii  divini  procurationc  loquilur,  appellat  illu.l 
DMrum  MndliiHa,  qux  vox  tnaiiuti  mihi  videlur 
anle  ■CCIilunr  xu.  Vitde  qui  ctvnobitis  aufert  pradia 
unde  monaclti  sttnt  procttrandi,  et  divini  serviiii  et 
toliui  mu/iiJjfitfl'  rcligiiinif  destructor  esse  fenrinriHir 

NullateMn  ilaque  bic  libeUua  Bedn  wse  polett. 

II: n  \iaii\tM,  t.h>,  i'.e  V.tenicniis  philcopltitv  lilni 
quatuor,  M.  206,  speclam  ail  Guilleliiiiiin  ilc  0>n- 
cliw,  iiuniiUTl  s.iculi  xii  philosoplmm,  q.ii  anuo  !  IJi', 
v'(l  eireilar,  llumit,  a  muliis  ob  suas  opniioucj  *in- 


pag.  230,  speclat  eerto  ad  Bedam.  Cujus  nieminii 
ipsc  Beda  in  indiculo  Operum  suorum,  quem  conlo- 
xuit  ad  calcem  Hislorias  suae  anuo  731,  undo  episiola 
i-i.i  anle  hunc  annuui  731  scripta  esl.  Ojiar»  exem- 
plum  in  ea  cpistola  ad  reverendissitnuut  VVichredani 
prosbyteruin  directa  addurtum  de  anuo  pncsenu  776, 
rst  iulerpolalio  scriploris  aioanuensis  ipso  auno 
eoiatolan  auerioentia,  qui  Bed.e  aMMaaiiaai  su|i- 
posilo  cxciin  l.i  cx|.licare  voluit.  U.i  Joaiines  Mabillou 
iu  eh.gio  Vcueiabili»  Bed.« ,  nutn.  %'J,  saeeulo  m,  loio  I 
laftl  loruui  orJ.  divi  Ucue.licd.  Sed  bx.i<-  cpUlotjni 
I  ii,  iin  atque  ab  omni  supposito  iiiundam  ediJit  I'.- 
iius   Francisctu  Chiflleiius   aute  hotoriam    Bod.e, 


»i  DISSERTATIO  DE  SCKIPTIS  VEN.  BED^.  82 

pag.  13,  in-4%  Parisii«,  anno  1681,  apud  Gabiielem  A  indiculo  suoium  Operum,  ad  calcem  Epilomes  llt- 


Martiiium,  vi.i  Jacohxa,  sub  Sole  Anreo. 

De  Dmnatione  vila:  el  mortis,  pag.  .253 ;  SimWtuilo 
arctc  iVW,  pag.  235;  traclulus  de  Linyuit  geutium, 
ibidem ,  luterpretalio  Hibijllinorum  verboritm,  pag. 
336;  sunt  neni»;  qiitt  Venerabili  huic  presbytero  as- 
cribuniur  prorsus  iiidigiui',  utcuivis  legenti  vel  primo 
intuilu  patebit. 

CAPUT  TEMTUM. 
De  tertio  lomo  Operitm  Venerabilis  Bedce. 

Quoad  lomum  lli  Opci  um  Beda:  preshyleri,  sunl 
loiige  plura  supposila  quam  germana.  De  illis  sic 
Jo.inne-.  Mabillon  in  insigni  suo  foril.c  Elogio,  num.  29 
el  30  :  Conlexiiil  librum  de  sex  mlalibus  quem  abtol- 
tiit  Leonis  lsaurici  anno  9,  Chrisli  724.  Ilis  absolutis 
tdidtl  llisioriam  cccletiasticam  grntis  sttce  quam  cum 
Epitome  adjuncla  pcrfecil  anuo  751.  A'riw  im  opluno 
Codice  ms.  qui  pencs  nos  est,  prwdicta  Epitome  nlira 
islntn  annum  non  excurrit,  ut  superius  monuintttt. 
Idem  iu[ra  in  dubiorum  ctassem  rejiciettda  sunt  Vitm 
Sanclortim,  exceptis  Actis  iunctorum  Felicis,  Cutliberti 
et  Anastasit,  </iire  Bcda  atjnotcil  ut  sua.  Omitiu  igilur 
vtl  tultein  pturima  liujus  lomi  supposiia  sunl,  de 
quibtis  loqui  pturimis  liuttd  otiosum  cril. 

tlittoria  Ecclesiaslica  gentis  Ang'orum,  quam  Cco- 
lulfo  regi  Anglorum  obtulil. 

Epilome  ejitsdem  histvria;,  ad  annunt  731.  Hujns 
operis  meiniuii  Beda  iu  itidiculo  suorum  Opcium 
qncin  ipse  sul>jun\it  ad  ralcein  diclx  Epitoines,  ut 
nullus  ambigere  de  ea  unquam  possit.  Et  qnamvis  in 


Storitf  BIUB  Anglicanac. 

Viia  sancli  Vedasli  Atrcbutensis  episcopi  non  spe- 
ctal  ad  Bcdam,  sed  ad  Gallufll  aiionyiiiuin. 

Vilee  ianctorumCvltimbtini ,  Altalee  et  Eustasii,  abba- 
tunt  Luxovientium,  omnes  spectant  ad  Jonam  Lnxo- 
vicnsem  monachum,  circa  annum  650  illustrcm,  qui 
Eciipsil  de  priinis  abbatibus  Luxoviensibus,  de  quo 
Labbetis  in  dissertationede  Scriplorlbns  rcelesiasticis, 
tom.  I,  verbo  Jonas  Luxoviensis  monaclms.  Iicm  Joan- 
nes  Mahillon  erudite,  in  sxculis  suis  Benedictinis, 
ubi  dc  sanctis  Colunibauu,  Altalo  ct  Eustasio  disserit, 
quim  videas. 

Vila  sancii  Vatricii  libiis  duobus,  spectat  ad  Pro- 

buin  qiieiudam,  ui  cx  fine  operis  conslal;  de  quo  ad 

'»  iiauseam  loqulmtur  socii  Bollaiidisue  vcl  Boliandus 

ipse,  in  legendis  el  nolis  ad  Acla  sancii  Patiieii   Hi- 

bernoruui  aposloli. 

Vila  suncli  Brrlulfi  abbntis  Bobicusis,  ab  eodem 
Joiia,  de  quo  supra,  conscripta  esl. 

Vita  sancti  Arnul/i  Mcleusis  episcopi  opus  est 
Pauli  Diaroni,  quod  ex  scniorum  relatu  qui  Aruulfum 
oliiu  novcranl  scripsisse  dicitur. 

Dcnique  Viln  saticleu  Bnrguudofnrce abbatissce  ciileni 
a  niultis  ascribilur.  Certe  ad  Bedam  uullatcnus  spe- 
ctare  potest,  cum  auctor  illius,  dum  de  eerlis  tnira- 
cuiis  agil,  testes  afleiai  ipsam  Burgumioforam,  san- 
ctnm  Faroneiu  Meldciisem  episcopum  et  sanctuni 
Waldeberlum  Luxovienseai  abbatem,  tiuilius  se  con- 
temporaneuni  facit.  At  ista  eadere  in  Bedam  nulla- 


multisimpressisct  mss.  etiam  Codicibus  bxc  E|ii;ome  C  ienus  possunt,  qui  anno  730  Uorebal,  et  ex  Anglia 


usquoad  annum760excurrat,  inaliis  tamen  elimpres' 
siselmss.Codicibushaud|uaquamannum  751  cxcedil; 
un  e  alia  ab  aliquo  anonymo  addiia  arguuntur.  Hacte- 
nus  aiiiem  Anglicana  Bedae  bistoria  triplici  in  statu  lu- 
cein  aspcxit.  Primum  soia  Argentorali  anno  1514; 
Autuerpia'  iiiSO,  in  parvo  folio;  Coloni;c,  in-iO,  1601; 
elCantabrigia.-Anglo-saxoiiica  inlolio,  anno  1644,  cum 
versione  Anglicana  Alfrcdi  regis.  Secundo  piodiil  cum 
vctustiorihus  aliquot  Rcruin  Brilannicaniin  scriptori- 
hus,  Heidelberga3,  typis  Commelini,  ih-folio,  1587. 
Cnjns  ipsius  Edilionis  plurima  Exeuiplaria  ISenalus 
Potelerius,  Lug.lunensis  lypographus,  mutata  prinia 
pagina,  codem  anno  1587,  i.ug.luni  a  sc  procusa  essc 
mcntitus  est,  suoquo  ipsius  iiomine  venum  exposuit, 


nunqiiaui  egrcsius  esi,  til  teslis  esse  posset  miraciilo- 
iuiii  ab  cpiscopo  Meldeiisi  vd  ahhate  Luxoviensi 
auditorum. 

Passio  sancli  et  beutissimi  Justini  ilarltjris,  nullo 
modo  B.dam  refert. 

tlarlyrologium  eo  inodo  quo  in  Operilius  Vencra- 
bilis  Bedae  e^t,  ad  eum  non  spectat.  Ccrtum  quidem 
Br.ilam  scnpsissc  tale  opus,  ut  ipse  testalur  amio 
751,  in  indiculo  suoruiu  Operum  hisverbis  :  Mariij- 
rotogium  de  Nalalitiis  sandornm  martijrnm  diebus,  in 
qito  omnes  quos  incenire  polai,  non  sotiim  quo  dic, 
veruin  cliam  quo  genere  ceriuminis,  vel  snb  quo  judice. 
muiidum  vicerint,  diligenter  aduolare  stttdui.  Qui  igitur 
post  Eusebium  et  Uieronymum,  a  quibus  quid  boc  iu 


quarc  hujus  anni  Editionem  Ltigdunensem  ab  lleidcl-  **  argumenlo  revcra  lactum  sit  haud  salis  conslat,  pri 

bergensi  diversam  frustra  ccnsucris.  Tertio  denique 

prodiit  Anglicana  l>ed:c  historia  cum  aliis  ejns  opc- 

ribus,  per  Franciscum  Jamclium,  tribus  tomis,  anno 

1544;  iliiJem  octo  tomis,  ait.  1554:  item  lla  ile.e, 

tomis  octo,  1563,  per  Joaimem  lleiva^ium  ;  denique 

Colonise,  totidem  lomis,  anno   1612,  per  Auionium 

Hieratum.  Haec  Chilflelius  ad  calcem  EJitionis  hujus 

HL-torke,  in  nolis,  pag.519,  quain  ad  inss.  Codd.  ex" 

aclam  procuravit  ultimo  imprimi  Parisiia  in-4*,  anno 

1681,  apud  Gabrielem  Maamuiu  via  Jacoluca,  sub 

soie  aureo. 

Vita  sancli  Cuthberti  Lindisfarnensis  episropi,  ciim 

Vila  taiuti  Felicis   iVo/rr  trc  Campania  episcopi, 
tpcctanl  cerlo  ad  Bedam,  qnaruni  nicminit  ipse  ii' 


nuis  Martyrolcgium  privaio  studio  coulexuit  Veuera- 
.illis  Beda,  cujus  Marlyrologium  IJMiardus  in  suo 
laudat.  Sed  el  ipsemet  in  Operum  suorum  cataJogo 
illud  ceuset.  Eisi  enim  in  Editionc  Basileensi  anni 
1565  nulla  de  cjus  Marlyrologio  uientio  liat,  in  aliis 
tamen  Edilionibus  diserle  habelur,  imo  el  in  Aifredi 
regis  versione  Saxonica,  quain  Abrahamus  Whelocus 
protuiil  i;i  lucem  anno  1644.  Atlamen  Beda  dies  no- 
minibus  vscnos  centuin  et  ocloginta  in  Mariyrologic 
rcliquit,  qua  de  re  LViardus  loquitur,  quoruin  plu- 
rimos  supplevit  Florus  Liigdunensis  diaconus,  unn 
omnes,  ul  teslatur  Ado  Vieniieiisis  archiepiscopus  in 
nrxfatione  Martyrologii  sui.  Bedae  porro  genuitium 
opus  erudili  viri  diu  exspeclarunt,  sed  taudeia  a  se 


83  Ab  OPEUA  VEN.  BEDyE  PROLEGOMENA.  U 

repertum  el  ad  varios  mss.  Codd.  cullatum,  variisque  A      Libellnt  de  Locit  sanait  mihi  videlur  esse  Bedar, 


inlerpolationibus  quod  Ueri  potuil  repurgatum,  socii 
Bollaudista:  edideruut  toino  II  sui  Martii,  cum  Flori 
Lugduiiensis  Jiaconi  alioruinque  aucrutiis.  Auctarium 
Flori  nuuiine  niinori  cliaractcre  eilitum,  ne  cura 
Betiic  texlu  iteruui  conrunderetiir.  In  isto  gincero 
Ven.  UeJ.v  Martyrologio  dubiuui  tanicn  est  an  feslum 
omnium  Sanclorum  locum  haberc  debcat,  cum  Beda 
quatunr  laiituin  annis  vixerit  post  creationem  Cre- 
gorii  paptt  III,  qui  bujus  solemnitatis  auclor  est. 
Inde  probatur  quaiu  arduum  lil  opera  inlerpolala  a 
recentioribus  suae  puritatl  et  integrilati  restituere. 

Prseter  prosaicum  Bedae  Martyrologium,  aliud  Me- 
tricum  sub  ejus  iiominc  vulgatum  est  in  Spicilegii 
tomo  X,  pag.  \id  et  sequentibus,  carmine  lieroico, 


qui  ad  calcem  operis  seipsum  nomioat,  quauivis  in 
indiculo  Operum  Bedae  oblivioni  dalus  sir,  sed  scri- 
ptus  forsitan  post  ipsuin  indiculum. 

Fnterpretationcs  iVominum  Hebraicorum  Seripturar 
ordine  alpbabctico  digcstte ;  invcniuntur  anouymae  in 
pliirunis  bibliolhecis  munuscripta',  sed  in  Yictorlna 
Parisiensi,  liltera  QQ,  Li'2,  et  QQ,  19,  et  in  uliis,  sub 
nomine  Remigii  Antissi'.>dorcnsis  monachi,  qui  suh 
&<eculi  x  initium  Ooruit,  ad  quem  spcutare  opus  istud 
non  anibigo,  post  inss.  Codlces  inspectos  optimx 
notae. 

Kxcerptioncs  Patrum,  Collectanea,  Flores  tx- diver- 
sis.  Qua:stiones  et  Parubolte. 

Dc  quibus  ita  Brllarminus  in  libro  de  Scriptorihus 


erutum  a   Joannc  Mabillonio  ex  pervclusto  Codice  ■  ecclcsiasticis,  aiino  7-20,  observatione  lertia  ad  Opcra 


sancti  Rhemigii  Rcmeusis.  Au  vcro  melricum  boc 
Martyrologium  vere  Bedae  sjt,  an  alicujus  sludiosi, 
qui  prosaicum  versu  reddiderit,  non  facile  definieriui. 
Certe  Remigianus  Codex,  qui  annos  minimum  octin- 
gcntos  prxfert,  hunc  habct  titulum  :  lncipit  Marlg- 
rologium  quod  Beda  heroico  carmine  composuit.  Quan- 
quam  Beda  in  sua  Epitome  i»nn  metricum  sed  prosai- 
cum  designasse  videtur ;  nec  penitus  convenit  me- 
tricum  cum  prosaico  illo  quod  a  Bollandistis  impres- 
sura  esl.  Yeruin  meiricum  illu.l  fortasse  ipsemet  Beda 
post  absolutam  Epilomen  condideril,  quod  tamen 
asserere  nolim.  Sane  Remigianum  exemplar  annis 
non  amplius  centum  ab  ejus  obitu  exaratum  esi, 
sludio  Berligarii  monachi,  ponliflcatu  Ebonis  Rhemo- 
rum  archiepiscopi.  Istud  Martyrologium  non  an.  VHI 
Kalendas  Januarii  incipit,  sed  ab  ipsis  Januarii  Ka- 
lendis.  Complurvs  sancti  qui  in  Bedae  Martyrologio 
prosaico  apud  Henschenium  lrguntur,  omittuntur  in 
roetrico,  ut  in  Januario  Auterus  papa ,  Salvius  in 
Africa,  Hilarius  Pictavorum  episcopus,  Felix  pres- 
byler  Nolanus,  Marcellus  papa.  In  Februario  Scho- 
Jaslica,  elc,  Mellitus  in  Aprili,  etc,  Auguslinus  in 
Maio,  etc  Auctorem  Anglum  fuisse  colligitur  ex 
variis  sanctis  Anglicanis,  et  quidem  monachum  Gir- 
wensis  coenobii  fuisse  conjicitur  ex  festo  Bedicationis, 
quod  v  Kalendas  Maias  nolatur,  tametsi  Girwensis 
Ecclesiae  Dedicationem  viii  Kal.  Maii  factam  doceal 
Monasticon  Anglicanum.  Nulli  in  eo  sancli  Martyro- 


Ven.  Bedae :  Sic  eium  bster  Coltectanea  ei  Floret  quce 
liabentur  tomo  terlio,  nihil  fere  est,  quod  sit  Beda  in- 
genio  dignum.  Colleeianeum  dt  Lumiuaribus  Ecclesim 
liabelur  edam  in  quarto  tomo  sancti  Hieronymi  quod 
tamen  nec  Hieronymi  ncc  Bedce  est.  Coilectaneum  de 
quatuor  gcneribus  ligni  in  cruce  Domini,  nihil  tolidi 
kabet.  Oratiuncula  ubi  invocantur  tres  Jaeobi,  et  altera 
ubi  invocantur  Angelus  Uriel  et  Rumicl.  longe  ubsimt 
a  gravitate  et  scientia  Bcdtc. 

CAPUT  QUARTUM. 
De  quarto  lomo  Operum  Venerabitis  Bedat. 

Hexameron,  sive  de  sex  dierum  Creatione  libellus. 

Expositio  in  Genesim. 

Explanatio  in  Exodmn,  in  Levilicum,  in  Sumeros 
et  Deuteronomhim. 

AUegoricu  Exposilio  in  iv  libros  Begmt,  libris  rv. 

Queestiones  xxx  in  libros  Begum. 

ln  Esdram  et  Nehemiam  prophtlas  allegorica  ex- 
potitio,  libris  m. 

Allegorica  Expositio  in  librvm  Tobix. 

Commentarius  in  Hbrum  Job,  lihris   in. 

Exyositio  in  Parabolas  Salomonis,  libris  tu. 

Exposilio  in  Cantica  canticorum,  libris  vil 

De  tabernaculo  et  vasis  ejus  ac  veslibus  saccrdoiuM, 
Expositio,  libris  ui. 

De  his  omnibus  in  hoc  quarto  Operum  Bedx  tonio 
contentis,  nullum  dubium  quio  spectent  ad  ipsum, 
cuin  siugulorum  ipse  mentioneiu  faciat  in   indiculo 


logio  celebrantur  Beda  posteriorw,  non  sanctus  Bo-  Q  suorum  Operum,  quem  uuo  731  contexuil.  De  soio 

mfacius  Moguntinus,  aut  alii  quivis  illustres  sancli ; 

imo  nullus  aatate  inferior  sancio  Wilfrido  juniore! 

memorato  in  Aprili.  Qui  Wilfridus  anno  732  obiit, 

anno  uno  postquam   Beda  suam   absolvit  historiam! 

Unde  non  rotrum  si  metricum  Martyrologium  in  in- 

dice  Operuiu  suonnn  Beda  non  recenseat,  cum  iribus 

duntaxva  annis  Wilfrido  juniore  superstes  fuerit.  Ita 

pr*fjlurLucas  Dacberius  td  illud  Martyrologium.  Qui 

pluracnpil,  legaldictum  Dacherium,  in  prolegomcnis 

ad  lomum  X  Spicilegii ;  Bollundislas,  in  prolegomenis 

•d  toroum  U  mensis  Martii ;  Joannem  Mabillonium, 

in  pr.ffaiione  ad tomum  H  sacculi  iv  Beuedictini,  cap.  6, 

fol.  85,  num.  »70;  et  in  Elogio  suo  Venerabilis  B.da; 

tom.  I  rxculi  in  Benedictini,  num.  3*,  pag.  560. 


commentario  in  libruni  Job  tribus  conscripto  libris, 
dubium  est  an  ad  Bedam  pertineat.  luio  dubiuiu 
non  est,  cura  ad  ipsuin  nullo  uio.lo  pertineat,  sad  ad 
Philippum  queradara  presbyterum  divi  Uieronymi 
discipulum,  qui  hoc  opus  oblulit  Neclario  cuidam.  De 
illo  jaoi  antea  diximus  ad  an.  330,  verbo  1'hilippus 
presbgter,  sed  bic  pluribus  juvat  hoc  opus  a  Venerabili 
Beda  amoliri.  Primum  eniiu  Gennadius,  qui  au.  »'Ji 
scribebat,  opus  suum  de  Viris  illustribus  illius  me- 
niinii,  cap.  6i,  atque  iilud  Pbilippo  atlribuil,  ducenus 
el  amplius  ante  Bedum  aunis.  Unde  indli  .lubiuui 
esse  debel  quin  opus  islud  Pbilippi  sit,  a.tque  illud 
vidimus  ins.  in  antiquissiuio  Codice  bibliolbeua'  Ignia- 
censis,  iu  traciu  Rhemeiisi,  cum  aucionuu-  Genua- 


8S  DISSERTATIO  DE  SCRIPHS  VEN.  VEDM.  86 

dii  opcri  praeHxa.  Scccndo  ipse  Beda  in  libello  de  A      Explanaiio  in  Apocalij,sim  beati  Jaannis  apostoli, 

Ralione  unciarura  baec  ipsa  commeniaria  siiovindieat      p.  76i. 

auctori.  inquiens  :  Pterosque  imperilos  lurbal,  quir. 

Phitippus,  in  expotilione  bcali  Job  wslum  maris  Oceani 

dettribent,  adjunxerit  hunc  cnquinoclionalis  hora;  do- 

dranlem  tardius  tino  intermissione  sive  die  renire,  sive 

nocie.  Habeiur  autem  hic  locus  a  Beda  cilatus  in 

Explanalionibus  supra  Job  quas  nuper  sub  noniine 

Pbilippi  idcra  excudit  Hervagius,  libro  m,  ad  expo- 

siiinncm  illius  scntenli»)  :  Sunquid  inuretsus  profnnda 

marit,  eic.  (Job  xxxvm).  Ha>c  Sixlus  Senensis,  lib.  iv 

Bibliothecee  sanctce,  fol.  289.  Igitur,  teste  ipso  Beda, 

bic  comme nlarius  ad  Pbilippum,  ut  supra  diximus, 

periinet.  Terlio  Faustus  Regiensis  in  Gallia  episcopus 

in  libello  adversus  eos  qui  dicunt  esse  in  creaturis 


Quantum  autem  ad  Exposilioiies  in  Evangelium 
Marci,  in  Evangelium  Lucx,  in  Acia  apostolorum,  in 
seplem  Epistolas  canonicas  et  in  Apocalypsim  Joan- 
nis  apostoli,  cerluni  est  spectare  omnes  ad  Bedam, 
cum  iliaruni  ipse  mentiouem  faciat  in  indiculo  suorum 
Operum,  quem  anno  751  coRtexuit.  De  tribus  tantum 
quaesiio  esl,  de  Expositione  in  EvaRgeiium  Matihaei, 
in  Evangeliura  Joannis,  et  de  Nominibus  locorum 
vel  civitatura  quoe  in  libro  Actuum  apostolorum  le- 
guiilur,  de  quibus  a  me  sigillalim  paucis  agendum 
esi. 

Expositionem  n  Evangeiium  Matthaei,  fol.  1,  pie- 
riquc  ut  spuriam  rejiciunt,  licel  hujus  proscriptionis 


aiiquid  incorporeum,  uum.  7,  allegal  verba  hnjus  B  ralionem  nullam  rpsi  affeiant,  conlenli  so!o  hujus 


commentarii  in  Job  sub  nomine  sancti  Hieronymi 
ut  probef.  el  animas  et  angelos  esse  corporeos. 
Nempe  ad  illud  Job  (Cap.  xxv,  5):  Stella:  non  sunt 
mundiT  in  conspectu  ejus,  afferl  haec  ex  isiis  commen- 
tariis  :  Globos  siderum  corporatos  ette  spiritus  urbi- 
trantur.  Et  itcrum  :  Si  angeli  caelestia  corpora  ad 
comparalioncm  Dei  immnnda  esse  dicuntur,  quid  putas 
homo  cestimandut  e«(.'quae  in  his  commenlariis  inve- 
niuntur.  Ergo  eoinmentarii  isli  cxisiebant  jam  tem- 
pore  Fausli  Rcgiensis  episeopi,  circa  annum  '»75,  vcl 
■480 ;  atque  consequenter  cum  ducentis  vel  circiter 
annis  citentur  aniequam  Beda  viveret,  nulbtenus 
possunt  esse  opus  a  Venerabili  illo  presbyte.ro  eom- 
positum.  Quod  autem  a  Fausto  atiril/uantur  divo 


exposilionis  silentio,  curn  in  indicuio  Bedx  non  iu- 
venialur.  Ita  censet  Joanues  Mabiiton  in  elogioYene- 
rabilis  Bedoe  sjbcuJq  m  saiictorum  oidinis  divi  Bcne- 
dicti,  toiuo  I,  parag.  10,  li.  50.  ln  dubiorum  classem, 
inquil,  rejicienda  snni  Bxpositienes  ir.  Matthazi  Evan- 
gelium,  coiiunentarius  iit  Psalmos.  Viia:  snnctor\ans 
exceptis,  etc.  Idemque  Nai^lis  Alexander  qui  Mnhil- 
lonium  hiciucompendium  redegit,  in  selectis  Historia: 
ecclesi.iilicie  capilibus,  saectilo  nn,  cap.  3,  arl.  2, 
pag.  255.  Mihi  legere  opus  non  licuii,  unde  an  aJiquae 
suppositionis  raliones  sinl,  neseire  ine  fateor.  Hoc 
facient,  qui  Bedsc  Operibus  terse  evulgandis  opersm 
impendere  voluerint, 
Commenfaria  iu  Evangelium  Joannis  Bedam  lia- 


Hieronyino,  hoc  nihil  ad  rem  de  qua  agimus,  fuitque  C  *>ere  auctorem  videntnr,  unde  post  annum  731  ab 


facillimuni  Fausto  ut  magistro  asciiberet  quod  crat 
discipuli.aiqueidforsitan  affeclaluin  ad  procurandam 
stia:  opinioni  singulari  majorem  auctoritatem.  Quarto 
boc  idem  opus  est  impressuro  sub  nomine  Philippi 
presbyteri,  anni  1527,  Basilex,  apud  Adamum  Pelri, 
et  in-4",  et  in-folio  simtil  eodera  anno,  quod  rarissi- 
mum  esl;  et  longe  antequam  impriniereiur  sub  no- 
mine  Bedae  presbyleri,  quod  contigit  tantum  in  Edi- 
tione  Parisiensi  omnium  Bed<e  Operum,  anno  1554, 
apud  Franciscum  Jametium,  qui  i!Ia  oclo  lomis  col- 
legit.  Porro  quamvis  hoc  opus  habealur  inter  isu 
Bedie  opera,  longe  lameu  correciius  est  lam  in  Editione 
speciali  Basileensi  snni  1527  quara  inter  Opera 
omnia  divi  Hieronymi,  ubi  eliaut  invenitur.  Quod 
annotasse  ad  proxiraam  Editionem  sufiiciat. 

CAPUT  QURNTUM. 

De  lomis  quinto  el  sexlo  Operum  Venerabilis  Bedce. 

Conlinenlur  lomo  quinlo  Operum  Bcite  sequenlia 
opuscnla. 

Exvosilio  in  Evangelium  Mallhari,  libris  iv,  pag.  1. 

Expotitio  in  Evangelium  Marci,  libris  iv.  p,  92. 

Eiposiiio  in  Evangelium  Lucse,  fibris  vi.  p.  217. 

Expositio  in  EvMgelium  Joannis,  p.  451. 

Expotiiio  in  Acta  apostolorum,  p.  625. 

De  Piominibus  locorum  vel  dvilatum  quce  in  tibro 
Actuum  aposloJorum  ieguntur,  p.  668. 

Expositio  in  septem  Eputolas  cnnonicas,  p.  673. 


eo  edila  esse  creduniur.  Haec  velul  quoddam  Augu- 
siinianae  Exposilionis  compendiurn  esse  videntur,  in- 
sertis  hinc  indc  sentcntiis  aliorum  Patruiu,  ut  cap.4, 
agens  de  Regulo,  verba  sancti  Grcgorii  Magni  ad- 
ducit.  C«rte  Jortas  Aureliauensis  episcopus,  Ludovici 
Pii  requalis,  in  libro  rde  instiluiione  laicali,  cap.  15, 
cilai  plures  rersus  ex  Beda  in  homiiia  Evangeiii  vi- 
gesima,  qni  in  prscdictis  eonmier.tariis  leguntur, 
capile  2;  unde  legendum  esse  suspicamur  apud  Jnnam, 
ir.  JJomiiia  Evangeiii  secunda.  Et  quideni  Alcuinus, 
in  pr-cfalione  commcritarii  sui  in  Joannis  Evange- 
lium ,  ex  hemiliis  beali  Beriac  presbyteri  muita  se  as- 
sumpsisse  fatelur.  NuIIum  ilaque  miiii  videiur  du- 
bium  quin  Espositio  is!a  ad  Bedam  perlineat,  ut 
1  habet  idem  Mabillon  loco  citato.  Hic  insuper  Beda, 
morbo  supremo  decunibens,  patria  lingua  reddiiiit 
Joannis  Evangelium,  iestante  Cuibberlo  ejus  disci- 
pu!o  in  epistoia  quam  de  ipsius  obilu  exaravit. 

De  Nominibus  locorum  et  civitatum  quse  in  Hbro 
Actuumaposiolorumleguniurliberspectatadeumdem 
auctorem  ex  fide  mss.  Codicum  quos  vidi,  ad  quem 
spectani  Iiilerpretalioncs  nominum  Ilebraicorum  sa- 
cra>  Sciiplurae  ordine  alpbabetico  digestic,  dc  oruibus 
diximus  ad  excussionem  tomi  lertii  Opcrum  Bedac, 
nempe  ad  Remigium  Aiuissiodorensem  inonachum, 
ut  ibi  diximus. 

Tomo  sexlo  Operura  Venerabilis  Bedx  conlioentur 
tantum  proprie  Opera  tria,  Betraclaliones  in  Actus 
apostoiontm,  pag.  1,  curn  paucis  quaestionibus.  Ex- 


81 


Al)  OPtllA  VEN.  BKD*!  PROLEGOUENA, 


88 


ptosilio  in  EpiKotas  qttatuoidccini  siituli  Puuli  upoituti,  \  pedtl,    quoiuiuiis    Ijis   tloohus   terlium   adjufiganiui<, 


|ug.  51,  ei  .Sfi  iiiiim,1»  tancli  Jotinmt  Cltryioitomi  de 
laudibut  tuncti  Puuli,  p.ig .  814.  Cerluin  anlcui  est 
sernioncs  islos  de  laudibus  sancli  l'.iuli  spcclare  ad 
sanctum  Ji, jiin.-tii  episcopuui  Constantiiiupnlilaiiuiu. 
Ccrluin  quoqtic  esl  retractationes  in  Aclus  .iposto- 
lorom  si>- 1 1  i .  :i.l  lioJ.iUi ;  scd  qita>siii>  esi  de  ini- 
monli  IHIi  rrunmrnHf  lii  in  fuatuordAelmiancti  Pauli 
Epislolas  ex  verbis  saucli  Aaguilini,  ipoctentna  ad 
Dcdam  vcl  ad  Flnrum  quemdam  Lugduuensis  Ecclc- 
si.i-  diaconiiin.  Ad  qiixslionem  lianc  dctiiiii-iidaiu, 
utar  ipsis  vcrbis  Joannis  Mabillou,  qui  tom.  I  Anale- 
1'iiiruin.  pag.  12,  liabet  singulareiii  disquisilionem  de 
Venerabilis  Bedx  ct  Flori  Lugdunensis  diacoui  com- 
mentariis  iu  Epislulas  Pauli  ex  dictis  sancli  Au- 
gusiiui. 

i  Tres  invenio,  inquit,  antiquos  auctores,  qui 
commcntarios  in  epistolu  Pauli  apostoli  ex  meris 
sancii  Aiigustini  centouibus  cniilcxucruiit.  Primnt  etl 
Pelrut  abbat  Tripolitane:  prorinciiv,  qui  tancli  Pauli 
Kpittolas  ex  cupilulis  opinctilorumbenti  Auguslini  sub- 
nolaj.se  narralur,  ul  per  os  alienum  tui  cordis  decia- 
raret  arcanum,  inquit  Cu-siodonis  in  libro  de  divinis 
Leclionibus,  cap.  8.  AUer  esl  venepab,  Bed:i,  cujus 
lixc  verba  suni  in  line  Epilomca  Ili  torix:  /n  Apo- 
tlo'o  quwcunquc  in  oputculis  stmcti  Augnttini  inveni 
dicla,  per  ordinem  transcribere  curati.  Teilius  cst 
Florus  diaconus,  scu  (ui  Wandalberto  monaclio  Prn- 
iniensi  ejus  xquali  visiim  est)  subdiaconus  Ecclesise 
Lugdunensis,  virsuo  leo  pore,  doctrina  clerudiiione 


I  iii  .iiii  Liigdiirienseiil  iliacoiuun,  ut  poslea  deinon- 
strabn.  tl xc  cum  iia  lint,  iiiaiient  tamrn  dislracla 
eriidiiorum  suflragia  circa  evulgaiuincGrninenlariuni, 
i|u-iu  Beda  alii  Iribuendum  ccnscnt,  alii  dcira 
liiint.  Et  luibi  quidcm  aliqiiando,  cum  ipsius  Bedx 
clogiiim  texercm  iu  seculo  iii  Benedictiuo,  visus 
lnii  Bedx  gcnuaniis  tcirtsiseJ  poilea,  deprehenso 
in  niss.  Bibliotbecis  gcrmano  Bedx  coiiinicnlario, 
a  scnlenlia  discederc  coactus   tum. 

I  Coiii nii  utai  i iiiii  :ilii jiirin  in  1'aulum  ex  Jictis  tancli 
Auguslini  a  Beda  cansarcinalom  fuisse,  constans 
debet  esse  oniuium  persuasio,  luui  quia  id  disertc 
Bcda  twtainr  in  Epiiome  su.i,  probaulibus  libris  lam 
editisqiumi  iuss.,  tuin  quia  Hincinaru;,  Hliemorum 
B  .ircliicpi-.cn, ■tis,  au  Lupus  Ferrarienais  abbas,  hoc 
Bedte commeatarium  laudani.  llincmarus  quidcra  in 
postcriori  opere  de  Prxdeslinaiioneadver&usGoMes- 
calcuui,  cap.  i.  .'•!  ijins  ium  ii,  inquit,  eosdem  libroi 
non  hubel,  vidcal  in  Colkciione  V eneiabiiit  ilcdw  pres- 
fattriit  epusculis  tiincti  .tujiis/irri  «Hprr  Apotlolum. 
Et  ibi  disccre  polcril  quod  anlea  ignorarit.  Lupus  veio 
in  Epistola  7G  ad  eumdem  Ilincmarum  :  ColUctaneum 
Bedai  in  Apostolum  ex  operibus  Auguttini  xeriius  sum 
dirigere,  propterea  quod  lantui  esl  liber.  ul  nec  sinu 
ceiari,  ncc  pera  potset  salis  commode  conlineri.  llaque 
oemo  jam  in  diibium  revocare  potest  an  Beda  colle- 
rlaneum  ediJerit  in  Apostolum ;  nec  Barouius  dubi- 
lassct,  si  ad  ea  qt>:c  mox  protuli  argumcnta  animuiu 
inlcndisset.  At  videndum  porro  est  qualis  sit  iste 


clarus.  Ex  liis  tribus  coimnenlariis  uuicum  habenuis  C  Bedx  coimuenlaritt?. 


inter  Opera  venerabilis  Bcdx,  ipsiusque  nomine 
prxnotaluni ;  sc '  an  vere  Be.lx  tribui  dcbeat  jam 
dudum  magna  lis  cst  inlcrstudiosos.  11  tcslaliir  Ro- 
berlus  de  Torinncio  abbas  in  monte  sancli  Michaclis, 
in  prologo  quem  prxtixit  Abbrcviationi  Exposilionis 
Epistolarum  Apostoli  sccundum  Augustinum.  lloc  in 
prologoapudLucam  Dacbcrium  in  appcndice  ad  Gui- 
berlum  edito,  ceoset  Hobertus  prolixum  illum  com- 
mentarium  (quem  ipsum  csse  qui  intcr  Opera  Bedx 
rnodo  eistat  non  dubito )  potius  iribuenJuui  esse 
Felro  abbali  Tiipolilano,  quam  Bedx,  cui  aliumlri- 
buil  breviorrm,  ex  libri»  ilirleui  sancti  Augu^lini  ex- 
cerplum:  qui  tibcr  telus,  inqnil,  hoh  adwquatur  «m- 
(/■'iitridirie  mcdictati   salius  E.xposilienis  Epittol»   ad 


i  Duos  iiiveniCoilicesmembraneos  ejusmodi  collc- 
claneitm  .-ub  Bedx  noniiiiccontineiiles,  unum  annormn 
ferc  octingeiitoruiii,  .'ilierumseptingcntorum.  Piimiis 
hunc  Codex  pr»fcrt  tilulum  :  Collecianeum  Dedec  m 
Ajiostotumex  operibut  beatiAuguttini.  Tum  commenla- 
rius  in  hxc  verba,  Paulus  servus  Jesu  Christi  vocatur 
Apostolus  clc,  incipit,  in  hunc  niodum :  Ex  libro  contra 
quinquc  h.rrcses.  Ordo  islc  scquendus  ett,  ut  loqueaidc 
F.vninjelio,  non  sileam  de  pr<iphetit.  llicCodcx  desinit 
in  Episiola  ad  Thessalonicen^es,  aliis  foliis  avulsis. 
Alter  Codex  ila  inscribitur  :  Incipit  liber  Collcciia- 
num  venerubitit  Bcdw  presbytcri,  ex  scriplisbeati  Au- 
gusluu  cpiscopi ,  in  tvistolas  beali  Pauti  aposloli  ela- 
bvraius.  Uetn  habcl  Exordium  ac  primus;  sic  vero 


itomano*.  qux  in  aiio  prolixo  conimcntario  habctur.  D  desinit :  Explicit  Colleciio  Bedce  presbgleri  ex  oput- 


t  Magno  posl  Hobcrtum  abbalem  intcrvallo  illu- 
slrissimus  cardinalis  Baronius,  ad  auuum  Clirisli  hx\i 
existiiuat  commcnlaria  illa  typisediia  nou  esse  Bcdx, 
sed  Petri  abbatis,  <iua  in  rc  cum  Roberto  conscnlit. 
Sed  in  hoc  reccdil  ab  eodem,  quod  negei  ullam 
ejusmodi  comincntalioiiem  a  Beda  in  Paulum  condi- 
lam  esse,  aitque  verba  illa  Bedx  qu»  superius  retuli, 

m  ipsms  Epitoi exaliorum  aJditamento  irrcpsisse. 

D.sseutil  a  Baronio  Rellarmiuus,  in  libro  de  Scri- 
pioribus  ecclesiasticis,  ad  annum  72u,  observaiione 
secunda  .id  Bcdx  Opera,  aitque  nihil  iinpedirc  quo- 
minus  duo  auctores,  Pelrus  abbas  ct  Bcda  presbyter, 
diversis  tcmponbus  ct  locis,  in  Paulu  ex  Augusiini 
scriplis  cxplicondo  dcsuJavcrint.  IfflO  ccrtc  niliii  im 


cuiis  beaii  Auguslini  in  EpiHolas  beati  Vauti  apottoti. 
Ce.iuini  liujus  Bedx  comiueiitarii  necdum  ivpij  e.lui 
copiatn  habcmus,  quem  Dco  dante  aliquando  cum 
aliis  cjusinodi  monumentis  in  lucem  proferemus.  > 
11.»-.-  JoannesMabillon,  loco  citato,  ubi  et  plura  habet 
quibin  probat  conimentarium  iu  Epistolas  divi  Pauli 
ex  verbis  sancti  Augustini,  inter  Opera  Bcd.e  ini- 
prcssum,  specure  inJubie  ad  Fioriim  Lu0dunein  cm 
diaconum.  Quod  nos  etiain  postea  prxsir.b.iiius  ixculo 
ix  in  Floro  diacono. 

CAPDT  SEXTUM. 
/)c  loma  seplimo  Op/rum  venrrabitii  Bc.iir. 
In  quo  exstaut  Homilta:  iiitnaUs  de  lempor*  iimii, 
pag.  1. 


89  DISSERT.UIO  DE  SGIUPTIS  VEN.  DEDJE.  90 

Homiiia;  ceslhales  dc  sancli$  xxxu,  p.  91.  A  «<  Sulvaloris  noslri   Jesu  Chritti,  qtti   aternus  tmtt 

HvmiiitT  hiemutcs  de  lcmpore  xv,  p.  185. 


Homiliw  qnadragesimnies  tXH,  p.  318. 

Ilomilue  hitmales  desanetis    xvt,  p.  290. 

Sermones  ad  populum  varii  \ut,  p.  559. 

Itaque  juxta  iinpressiones  excreverunt  homilia:  seu 
sermones  Venerabilis  Hc.I.t  usqnc  ad  cenlum  quadra- 
ginln,  qui  taiuen  in  anlii|tiis  itiss.  Codd.  SUtlt  laiiluin 
quadragiuta  novera.  liinc  iniran  subit  quanta  fiiciil 
iiiodeworu.ii  ab  anuis  circiler  dutentis  impudenlia, 
qui  absque  fundamento  et  rationc,  ut  suis  otniiia  da- 
reut  vel  conjccturis,  vcl  afTectibus,  vel  plianiasiis, 
scripla  vetcruin  pilrum  innumeris  exlianeis  non 
amplificaruni,  sed  corruperuni,  magno  Erclesia»  pro- 
bro.  Ilinc  paiet  quatn  necbssariuin  sit   atijiie  utile 


tecula,  ctc. 

6.  Ilamilia  sancii  Evungclii  sec.  I.ueam,  Pastores 
loquebamur.  Incipit :  Nato  in  Bethlecm  Oomine,  ctc. 
ut  in  E  litis.  Deesi  in  priino  Cnd.  Citatur  l.mien  a 
Jihi.i  Aureli.meiisi  episcopo ,  lib.  ll  de  Intlilutione 
laiculi,  cap.  10. 

7.  llomilia  sancli  Evangelii  sec.  Joimnem,  Inprin- 
i.ifio  erat  VbrbUH.  In  priori  Cod.,  Ilomilia  domni 
Bedat  in  natali  Domini.  Incipit  in  utroque :  Quia  lem- 
poralem  Mediatoris  Dci  ei  hominum ,  elc,  ul  in 
Edilis. 

8.  Hoatilia  saucli  Evung.  sec.  Joannem,  Dmr  Jf.sus 
Petro,  SeqUEBE  ue  ;  dicendii  in  fsatai.i  SANI  Tl  JoANNIS 
ETANCEtistJc  Inuipit  in  utroque:  Lectio  tancti  Evan- 


rcipublicas  Chrisliautt  recurrere  ad  mss.  Coilices  iu  B  gelii  gu,v  nobis  inodo  lecia  est. 


polissimis  Europx  bibtioihects,  jatli  mtillo  nuinero 
boc  sxculo  cotlectos  ut,  collutis  ad  ipsos  cditiouibus, 
spuria  a  genuiuis,  falsa  a  veris,  ccrta  ab  incertis  se- 
cernantur.  Insigne  bujusce  rii  excmplum  pr.cbcut  rari 
salis  Co  Id.  mss.  sermonum  Vencrabilis  Beda?  prcs- 
byleri,  qui  nunc  in  bibliotbeca  Colberiina,  num.  102 
Cl  1062,  ollm  iu  Tbuauea  habebantur,  uiim.  144  ct 
58.  In  primo  nutn.  144,  anie  annos  octingentos  ex- 
arato,  hoinilr.e  xxxix,  contiuuo  serie  exliibeuliir ;  in 
alio  num.  58,  qui  annos  sexcentos  praferi,  liitin- 
guuntur  iu  dtios  libros  praemissis  ad  utromque  capi* 
tulationibus.  Utrumque  apographum  coiitulit  ac  re- 
prjese.nlavit  Joannes  Mabillon  in  etogio  Beduj  parag. 
31,  uosque  post  ipsiitn  lanquam  instituionosiro  con-  ,. 
veuicns,  magnumqticmoilernx  audaci.e  aiguniciilum 
in  inlerpolaiittib  vcierum  Ecclcsix  doctorum  scxiptis. 
Sic  procedil  Codex  postcrior  : 

INCIPIT  CAPITULATIO  Llfir.l  I  DE  IIOUGLIIS  DED.«  PBESBK- 
TEttl,   MUI.RO  VIGI.NTl  QIIXQUC 

1.  Ilomilia  leclionis  sancti  Evangelii  secundum 
Lucam,  Missis  est  Gabriel  ancelus.  lu  primo  Cod., 
Ilometia  domni  Bedw.  Iu  utroi|ue  sic  ineipit  post 
Evangelii  verha  :  Exonlivm  nostrw  Bedemptionis  lio- 
dierna  sancli  Evangelii  leclio  cvmmendat,  elc.,  ul  in 
Edilis  ad  diem  Annunliationis  beatx  Mari.v. 

2.  Bomilia  tectionis  sancti  Evamj.  sec.  Lucam,  Lx- 
subgens  Maria,  etc.    (  Incipil  iu   ulioquc  :   Lectio 


0.  llotnilia  Eenny.  sec.  Mattli.,  Angelcs  Domini  ap- 
pariit  ,  dit-emta  iit  natai.i  Innocknticm.  Incipil  iu 
utroque  :  Oe  Morle  prcliosa  marlyrutn  Clirisli  lnno- 
ceulium,  elc,  iit  in  Edilis. 

10.  Ilomitiii  Etangelii  ssc.  Lncam,  Postquau  con- 
sumuati  su.nt  dies  ocro,  diccnda  in  ci:tabas  Domixi. 
tncipit  in  ulroqttc.  Sanclam  venerwidtttnqtte  prccteulis 
fesli  memoriam,  etc,  ul  in  E;iilis. 

Iloiniliu  Evangelii  scc.  Matth.,  A.xgf.lus  Douim  ap- 
paruit,  diccnda  m  vigiliv  Kpiiihm.i..  Nulla  homilia 
in  ulroque  apographu. 

11.  Ilom.  Evang.  sec.  Mailli.,  Venit  Je  us  a  Ca- 
lil.£a  i.x  Jordaneu.  Ilt  priori  Cod. ,  llometia  domni 
Bedoe  die  sancto  TueopiiamjC.  lncipit  in  utroque  : 
Leclio  sancti  Evangelii  quam  modo  (ralres  audivimus, 
eic,  ut  in  edilis,  pro  die  oclava. 

12.  Ilom.  Evang.  sec.  Lucam,  Ibant  parentes 
Jesu  per  omnrs  anmis.  In  priino  Cod.  ,  llomci  a  , 
domni  Bedw  DoHINlCA  prima  potst  Theophaninm.  In- 
cipil  in  ulroque  :  Aperla  nobis  est  (ralres  chatissmi 
sancli  Evamjelii  leclio ,  etc,  ut  in  Edilis. 

15.  Ilom.  Evung.  scc.  Jounnem  ,  Ncpti.e  fact.c 
scnt.  Iii  pritno  Cod.,  Ilontilia  domni  Bedw  Douinica 
secunda  posl  Thcophania.  lncipit  in  ulroque  :  Qnod 
Dominus  uc  Salviilor  nosler  ad  nuptiai  vocatus,  clc, 
ul  iu  E  lilis. 

14.  Ilom.  Evany.  sec.  Joan.,  Vidit  Joannes  Jesum 
venientem  ad  se.  In  priori  Cod.  Homiiia  domni  Bedce 


anam  audislis  sancli   Eiangctii.   Qusc  cJila   cst  inlcr  D  Douinica  2  post    Theophania.    Incipit   in   utroque  : 


x>stivales  Je  sauctis. ) 

3.  Homilia  lcctiouis  sancti  Evang.  sec.  Marcum, 
Fuit  Joannes  in  de  erto.  In  prinri  Codice,  Homitia 
domni  Bedie  de  adventu  Domi.ni.  Ineipit  in  tilio- 
que  :  Adcenlum  dominicw  prcedicationis  Joannes  prx- 
veniens,  etc. 

4.  Homitia  lecl.  sancii  Evangclii  sec.  Joannem  , 
.Ioannes  TESiiitoNluu  PERniBET.  (Incipil  Kedemptioiiis 
nostrw  prcccursor  lestimonium  de  ipso  perhibens,  elc 
Deesl  in  priori  Codice.) 

5.  Bemilia  Evangeiii  sec.  Matlh.,  Cuu  esset  de- 
SPON9ATA.  lo  priori  Cod.,  Hemelia  domni  Bcdw  in 
^iciui  Domini. Incipit  in  ulroque,  Nativilatcm  Domini 


Joannes  Baptista  et  prwcursor  Domini;  sed  in  capi- 
lulaiione  postcrioris  non  exstat. 

15.  HomiliaEviing.  sec.  Lucam,  Po3tqlam  iupi.f.ti 
sunt  ;  diccnda  in  Plrificatione  Sanct^s  Marle.  In- 
cipit  in  utroque  CoJice  :  So/eimtt/ttlm  nobis  ho- 
diernw  cetcbritutis,  etc,  ut  in  EJilis. 

16.  Hom.  Evang.  sec.  Jonn.,  Ebat  dies  festu* 
JcD.toiu  m  Deesl  in  urinio  Co  lice,  incipit :  Duopa- 
riler  miracula  humanw  tanalionis  hodierua  nolis 
sancli  Evangelii  lectio  tradit. 

17.  .tlom.  F.vang.  sec.  Joan.,  Vqluit  Jesus  exire  im 
Gai.il.*am.  I<i  primo  cod.,  Domni  lledw  po»T  Tiieo- 
ihania.  Doest  in  posteriori  Codice,  incipil :  Audivi- 


91 


Al»  OPBKA  "VKN.  MVIE  PROLECOMKNA. 


99. 


MUttxlectioneEvaitgelii,  [ratrcschanssiini,  beniijr.am  \  Ctoriam  suat  nsurrecrionis  Dominus  et  Bedemptor 

n    .         .      • ._: «.*..«  . ....i      ...  :-  -p.i:.:. 


Rtdeniplorit  nostri  aratiam. 

18.  Hom.  Evungelii  m.  Matth.,  Kilics  iiumiws 
venturus  m  iw  blom*  Patmi  im.  •»  pHmo  Codfoo, 

tfomi/ia  domni  BeaV  D  MMtU  1  i"  QuanVo^jima. 
Incipil  iii  ulroque  .  Quia  PoUliHM  fl<-  Hedcmptor  no- 
tter  eiectottuot,  etc 

19.  Hom.  Etang.  see.  Matth.  Eorkssus  Jesus  se- 
cessit  w  paktes  Tmi,  eic.  Hxc  deest  in  primo  Co- 
dice,  imipit :  /ti  tolione  lOIHCi  -Eramje/ii  qua;  nobis 
modo  kcta  ett,  etc.  ExsUt  in  Kditis  ad  Dominicant 
2  Quadragesimae. 

20.  ticm.  Evang.  sec.  Joan.,  Prrbkxit  Jesus  in 
h  Mtn  Oliveti.  In  prinio  Codice,  llomitia  domni 
Btdte  Dominica  3  QuadragesimcK  sabb.  Iinipit  in  utro 


noster,  elc.,  ul  in  Edilis. 

3.  Hom.F.vantj.  sec.  Matth.,  IWecim  DUCIRIU.  In 
priino  Maiinscripto,  Homilia  domni  Dedae  Kkru  6  : 
III  Pasclta.  Incipil  in  ulroque :  Evangetlca  tetlio, 
[ratres  charissimi,  qitam  modo  auditimus,  olr.,  ut  in 
Editis. 

4.  Ilom.  Evang.  sec.  Lucam ,  una  Sabbati  valdk 
diluculo.  Deest  io  primo  Codice,  et  in  Editis.  Incipil : 
Aperla  nobis  est,  fratres,  de  Itesurreetione  Domini  et 
Hedemploris  noslri  lectio  reeitata. 

5.  Vom.  Evang.  see.  Joan.,  Modicum  eiiam  ,  non 
videbitis  me.  ln  primo  Codice  ,  Homilia  domni  Bedte 
in  DoHlHCA  2  post  Octabas  Paschce.  Incipit  in  utro- 
quc:  Lccla  Domini  et  Sulvaloris  notlri  proinissa,  etc, 

que  :  Pnrsenii*  sancti  Etangclit  tectiouem  lanlo  in    B  „-.  in  EJitis. 
tenlius  contittcrare,  elc. 

21.  Hom.  Evang.  see.  Joan.,  Abiit  Jesus  trans 
mark  GtAULM.  In  primo  Codice,  llomilia  domni 
BedK  in  Quadracesima.  lncipil  utroque  :  Qui  signa 
ei  miracuta  Dommi  ac  Satvatoris  nostri  recle  cum 
tegunt,  etc,  ut  in  Edilis  ad  Dominicam  4  Quadra- 
gesimse. 

22.  Hom.  Evang.  sec.  Joaiu,  De  cendit  Jesus  Ca- 
pmarnaum.  In  primo  Coiiice ,  Uomitia  domni  Bed« 
febia  2  in  Qnadragesima.  Incipit  in  ulroque  :  Solet 
movere  quosdam,  quod  in  exordio  kujus  lectionis,  etc. 

23.  Hom.  Evang.  sec.  Matth.,  Cum  APPROriNQCAS- 
Set  Jksus  Hierosoltmis.  In  prinio  Cudice,  Homilia 
domni  Bedtv  in  Palmis.  Incipil  in  iltroque  :  Medialor 
Dei  et  hominum  homo  Chrislus  Jesus  qui  pro  humani 
generis,  etc,  ul  in  Eilitis. 

24.  Hom.  Evang.  tec.  Jonn.,  Proxisium  erat  Pas- 
cha  Jud.comim.  Non  exslat  in  primo  Codioe.  Iucipil : 
Morit  esse  prudenHitm  solet,  etc,  ut  in  Editis. 

25.  tfoni.  Euafin.  sec.  Joan.,  Anie  diem  festuh 
Pasch*.  In  primo  Codice,  Homilia  domni  Bettx  in 
Coeiu  Domini.  Incipit  in  ulroque  :  Seripttmtt  evangc- 
litla  Joannes  memorabile  illud  Domiui  mgstcrium, 
etc,  ut  in  Edilis. 

In  posteriori  Codice  posl  libruni  primum  homilia- 
rum  legitur  :  Explicit  Homeliarum  iiber  piimus,  nu- 
mero  xxv;  cl  tan.en  in  ipso  Codice  exslant  homiliae 
duntaxat  xxiu,  aliis  ex  priori  Codice  supplelis.  Por- 
git  Codex  posterior  : 


Incipit  capilulalio  teclionum  tancli  Evangelii  numero 
xxiv  i»  libro  u  ejusdem  auctons- 


1.  Hoiiiilia  sancli  Evangelii  sec.  Matth  ,  Vkspkre 
autem  Sabbati.  Iii  prinio  Codice,  tlomilia  domni 
Bedx  W  vicii  ia  Pascii*.  IneJpU  (n  utroque  :  Vigilias 
nobis  hujus  tacratistima;  noctis.  etc,  ut  in  Edilis. 

Hauc  hoinilia  legfbatur  in  vigilia,  hoc  est  in  ma- 
luiino  oflicio  Po»cAa' ;  cl  tanien  in  primo  Codic.e 
inscritur  hoc  loco  humilia  sancli  Gregorii  in  die 
sanclo  Pachac  legi  solita.  Idem  observa  de  rigiiia 
Penlecostet,  infra. 

2.  llom.  Evang.  tec.  Lucam,  Stetit  Jr.sus  in  medio 
MKiraumon  suorum.  Jn  priino  Coilice ,  Homilia 
domni  Bedte  rr.Ri*  3  m  Vaschn.  Ineipil  in  utroquc  : 


6.  llom.  Evang.  sec.  Joan.,  Yado  ad  eum  yui  misit 
me.  In  primo  Codiee,  Uomilia  domni  liedtx  tertia 
Dominica  post  sanctum  Pasclta.  Incipil  in  utroque  : 
Si«<i  ex.  lectioae  evangetica,  (ratres  charissimi,  audi- 
vimus,  elc ,  ut  in  Editis. 

7.  Hom.  Evaag.  sec.  Joan.  Si  quid  petieritis 
Patrkm,  etc.  Decst  in  primo  Codice,  incipjt:  PoJmI 
movere  infirmos  audilores,  ctc,  ut  in  Editis. 

8.  Hom.  Erang.  sec.  Lucam,  Petite  et  dabitur 
vobis.  In  primo  Codice,  Homitia  domni  Bedm  in  La;- 
tania  majore.  Incipit  in  ulroque  :  Dominus  et  Satva 
lor  nosler  ad  cosUslis  regni  gaudia ,  etc.  Non  ex«tat 
in  Editis. 

Q  9.  Hom.  Etano.  MC.  Lucam.,  H*c  sunt  verca  qu.c 
locutus  sum  ;  dicenda  in  Ascensu  Domini.  In  utro- 
que  ins.  Codice  incipit  :  Aseensums  in  eatlum  Dv 
minus,  etc,  alia  autem  in  Editis. 

10.  Uom.  Evang.  sec.  Joan. :  Ctm  venerit  Pa- 
raclitus,  dicenJa  Dobikica  post  Ascensa  Domini. 
In  ulroque  et  in  Editis  incipit  :  Ex  muttts  sa.ntri 
Evangelii  loeis  invenimvs ,  etc.  Hjpc  homilia  cititnr 
ab  Amalhario,  lib.  i  de  Ofliciis,  cap.  37.  Iteiuquo 
lib.  ii,  cap.  I. 

11.  tfomil.  Evang.  sec.  Joan.,  Si  djlicstis  me  di- 
eeoda  in  in  vicii.ia  Pentecostes.  ln  utroque  Ma- 
nustripto  et  in  Editis  incipit  :  Quia  Spiritus  sancli 
hodie,    [ratres  charissimi,  cetcbramus  tulventum,  elc 

12.  Ilom.  Evang.  see.  Joan  ,  Ebat  noMO  ex  Pma- 
R«f  is.  In  primo  Codice,  llomiiia  domni  Bedm  i» 
Octabas  Penlecostes.  Incipit  in  utroque  :  Sicut  MJ 
LeCltOM  «amli  Evangetii ,  fralrn  c/iari»stnti ,  ou- 
diiii»,  clc  Exstat  in  Edilis  ad  diem  invenlionis 
sanci»  crucis,  et  citalur  iu  epistola  quam  Hinemarus 
Khemensis  archiepiseopus  scripsil  oomiue  concilii 
Tuslaccnsis  ad  Uodulfum  Biluricensem,  el  FroUriuw 
Burdigalensem  anlisliles. 

13.  Wom.  Evang.  sec.  Lucam  ,  Foit  in  dikbvs 
rlKiioDii,  dieenda  ln  vioii  ia  sancti  Joani^s.  Iii  uuo- 
(|iie  Ms.  et  in  Editis  iucipil  :  Yenlurus  in  cuint  Do- 
minus  et  Redemptor  noster,  01«-. 

14.  Hom.  ffMMf,  sec.  LncM,  Klkabktb  nBHITMI 
k<t   rKMPUs  MJMWM,  ilneuda  in  NAiTviTArt  mmii 


93 


DISSERTATIO  DE  SCRIPTIS  VEN.  BEB/E. 


Foanris  Baptist*.  ln  ulroque  Codice  et  in  Editis  A  Conceptionis  bcatae  Virginis,  sancli  Michaelis,  sancti 


mcipit :  Prceainoris  Domini  Nalkitas,  elc. 

45  Bom.  Ewng.  sec.  Joan.,  Dixit  Jesus  Simoni 
Pktro,  dicenda  in  viciiia  apostolontm  Petri  et  1'auli. 
meipit  in  utroque  ms.  Codice  et  in  Editis :  Viriutem 
nobis  perjecta;  dtleciionh,  etc. 

16.  llom.  Evang.  sec.  Maitli.,  Vewit  Jesus  in 
i»ajitesC.*:sare*,  (iicenda  in  Natale  aposlolorum  Pe- 
iri  «t  Pauli.  Incipit  in  utroque  ins.  Codiceet  in  Editis : 
Lectio  sancti  EmngeUi  quam  modo ,  (ratres ,  o«- 
ditlis,  tanlo  intensiut  cogitanda,  etc. 

17.  Uom.  Evang.  uc.  M atlh.  Dixrr  Simon  Petrus 
ao  Jesum,  Ecce  nos  reliquimus  omnia;  dicenda  in 
Natali  sancti  Benedicti  ,  Biscopi  scilicel.  Abest  in 
priino  Codice,  adest  in  posteriori  et  in  Editis,  iuci- 
piens  :  Audiens  a  Domino  Pelrus ,  etc. 

18.  Uom.  Evang.  sec.  Matth. ,  Accessit  ad  Jesuh 
matek  filiorum  Zebed*i,  dicenda  in  Natale  sascti 
Jacobi  apostoli.  Addit  prinius  Codex  Jacobi  fratris 
Dommi.  lncipit  in  ulroqne,  ut  in  Editis  :  Dominus 
Conditor  et  Bedemplor  noster  vulnera  superbia;  no- 
itrw,  elc. 

19.  Uom.  Evang.  sec.  Matth. ,  Exiens  Jsstrs  de 
finibus  Ttri.  Abesl  in  primo  Codicc,  incipit :  Surdus 
iUe  et  nuitus  quem  mirabiliter  curatum  a  Domino,  etc, 
ttt  in  Ediiis. 

20.  Hom.  Evang.  scc.  Matth. ,  Audivit  Herodes 
tetrarcha,  dicenda  in  Decollationb  sancti  Joan.njs 
Bapti$T£.  Abesl  in  primo  Codice,  incipit :  Natalem, 
fratres  charissimi,  beatiJoannis  diem  celebrantes,  etc, 
ut  in  Editis. 

21.  Hom.  Evang.  tec.  ioan.,  Facta  sunt  Encenia, 
dicenda  in  Dedicatione  ecclesl*.  Incipil  in  utroque : 
Audivimus  ex  lectione  Evangeiica,  [ratres  charissimi , 
quia  facla  sunt  encenia ,  etc  ,  ut  in  Editis.  In  poste- 
riori  Coriicc  haec  bomilia  sequeuti  postponitur,  prae- 
ponitur  in  priori. 

22.  Hom.  Evang.  sec.  Mutth,,  VreiT  Jesus  hom  neh 
in  teloneo,  dicen  la  jn  Natale  sancti  Mattb*i 
ArosTOLi.  lncipit  in  utroque  :  Legitnus,  Apostolo  di- 
cente,  quia  omnes  peccaverunt ,  etc  ,  ut  in  Editis. 

23.  Hom,  Evang.  sec.  Joan. ,  Stabat  Joannes  et 
ex  discipulis  ejus  *uo ,  dicenda  in  Natale  sancti 
Andre.e  apostoli.  Lncipit  in  ulroque  Codice  :  Tanta 
ac  talis  tst  Scriplurce  dkina  sublimitas ,  etc  ,  ut  in 
Editis,  pro  vigilia  fesii. 

24.  Hom.  Evang.  sec.  Joan.  Voluit  Jesus  exire 
in  Gaul.eam.  Deest  in  primo  Codice  ulpotc  Iacero, 
adest  in  allero  et  incipil  :  Audhimus  ex  leclione 
evangelica ,  (ralres  charusimi ,  benignam  Redemptoris 
nos  ri  gratiam.  Deesl  in  Editis. 

Sic  vero  desiait  Codex  poslerior  :  Explicit  Homi- 
liarum  liber  secundus  Bedce  presbyteri,  uumero  xxiv. 

Ex  his  iuteUigimus  homiiias  omnes  iu  feriis  omni- 
bus  Dominicarum  Quadragesirax ,  et  in  Dominicos 
dies  post  Triuilateu:,  iieuique  in  festa  sancti  Stepha- 
ii!  prolomariyris,  sanctac  Scholasticae ,  sa.nctae  Marise 
Magdalenae,  TransGgurationis  Domini ,  Assumptionis 
beatae  Marise,  eaucti  Bartholomaei ,  Nativitatis  et 


Lucie  evangelislx- ,  Praesenlalionis  bealae  Mariae,  cl 
alias  de  communi  martyrum,  etc,  aut  subdiiitias 
essc  aut  dubias,  aui  certt  ex  sinceris  Bedae  conunen- 
lariis  in  Marcum  ct  Lucam  expre&sas.  Nullus  sane 
dubito  quin  tempoi  ibus  Bedic  eo  modo  reciiaretiir 
Evangelium  in  Ecclesiis,  quo  iu  mss.  isiis  Codicibus 
babetur.  Nondum  his  temporibus  eram  conduclitii 
Evangclii  praeconcs,  qui  Cbrislum  propter  Lazaruin 
in  singulis  Quadragesimae  feriis  populo  polioiibus 
in  civiiatibus  annuntiarent,  quod  bm,  xiii  tantum, 
ex  occasione  Mendicantium  ordinuin ,  nalum  est. 
Unde  quo  minus  obvium  erat  Evangelium ,  eo  ab 
auditoribus  avidius  excipiebatur,  ab  enuniiantibus 
majori  gravitatis  pondere  verborumque  snavitate 
"  expositum.  Qui  porro  has  Beda;  homilias  suis  inter- 
polaiionibus  ita  deturparunt ,  ut  es  homiliis  xux 
cenlum  quadraginta  coraposueriiit,  illas  ita  iminuta- 
las  disposuerunt  juxta  ralionem  bodiernarn  Evange- 
liorum  distributnrum ,  quae  vix  quridringenlos  £et3lis 
annos  habet,  parum  sclliciti,  an  non  inde  postmodum 
a  criticis  superventuris  ignorantiae  ac  supinitatis  in 
facto  auo  argui  posscnt; 

Solas  hic  tuntisper  delibemus  homilias  ad  po- 
pulum  varias  r.um.  xxn,  quarum  plurimae  indignae 
sunt  omnino  viro  gravi,  qualem  fuisse  Venerabilem 
Bedaro  novimus.  Homilix  duae  de  saucto  Wigberto 
non  possunt  esse  Venerabilis  Bedae ,  qui  aunis  duo- 
decim  exslinctus  est  ante  Wighertum  abbatem  mor- 

P  tuum  anno  747,  dic  13  mensis  Augusti.  Item  liomi- 
h  i  de  sancta  Scholastica  sancto  abhati  Cassinensi 
Berihario  Iribuitur  in  ms,  Cod.  Cassinensi,  qua; 
spectare  videtur  potius  ad  Paulum  Langoba>'dum 
Cassinensem  diaconum.  Sermones  de  sancto  Uartho- 
lom<eo  apostolo,  Joanne  evangelista,  de  tnventionc 
sanctae  crucis,  de  vinculis  sancti  Petri,  ita  absurdi 
et  fabulosi  sunt ,  ut  risum  moveant.  Sermo  in  festo 
omniuin  sancloruin  legi  solitus,  ascribitur  Rbabaiio 
Mauro  in  apograpbis  nonnullis,  nescio  an  bene.  Illud 
movel,  quod  feslum  omnium  Sanctorum  institutum 
esl  a  Gregorio  papa  III,  ut  probani  veterriiua  Usuar- 
di  exemplaria,  et  Ilugo  llcnardus  in  librum  Sacra- 
inentorum  sancli  Gregorii,  pag.  184,  qui  anno  731 , 
sedere  cospil.  At  sermo  iste  cuin  Bedae  srylum  ha- 

D  beat,  potuil  a  Bcda  conscribi  sub  imtium  inslitulae 
hujus  festivilatis. 

Scintilla:  sive  Loci  comtnunes  ex  Patribus,  pag.  570, 
attributesuntBedae  ex  conjectura  tantum,  quod  ipse 
solerel  ex  aliis  excerpere.  Nam  in  Mss.  omnibus , 
ubi  frequeiilissimx  io  antiquis  Galliarum  bibliothecis 
sunt ,  anonyinae  semper  inveniuutur.  ConsUnt  scin- 
lillae  istae  sermonibiis  lxxx  ,  de  variis  argumenlis 
virtutum  ac  vitiorum.  Humpfredus  Wanleius  Anglus 
edidit  anuo  1706,  in-folio,  Oxoniae,  ci  Thealro  Shel- 
dontano  autiqupe  litteraturae  Septentrionalis  librum, 
ubi,  pag.  180,  ait  exstare  ms.  in  Bibliolheca  D.  Jacobj 
Westmonasterii ,  inter  alios ,  libruin  Scintillaiura 
seu  sententiarum,  quas  tuni  ex  Scriplura  sacra,  tum 
ex  Patrum  seriptis  Beda  collcgerit  versioneque  inter- 


95 


AU  01'EUA  VKN.  Br.D.F.  PBOU.COMENA. 


96 


Hmtri  fl>T0»lW UpllfBtlril  Exstal  iuler  mss.  Codicos  A  lUCloril  ad  qucni  lomo  II  Opcriim  Bedx  speclal  in* 


trcUliiruw  Vuglix  csihedi  .iIii.mi  ei  aliariun  cjiisdcin 
1 1  /iii  celcbriuin  liihliniliecsrum,  Codice  0022,  in  mss 
Codlcilwi  Caroli  Tlieten  Cod.  252,  el  Codicibus  niss. 
81  V>  el  8250;  in  m-s.  Jacoh;c;e  bibliolheca:  Codici- 
Luis  413  et  ?>-8  :  /  ii>er  Stiutttlttrum  cum  Suxontca 
veitione  iitterlincari. 

De  Muliere  (orti  tibdlttt,  pag.  45!) ,  venerabili  Heda 
intligiius  iioii  esi.  Ludil  eimii  aplmsimis  allegoriis, 
qnac  al>  illius  ingcnin  nou  alien.r  mihi  ,  <|u;uuvis  niliil 
balHMin  i(iio  illi  |>'iMlivr  atlribuaiu. 

Libellnt  de.  Officiit,  pag.  467,  ex  dictis  quoruuidiiiii 
Patrum  oxcerplus,  non  polesl  speciare  ad  Belam. 
Nam  ubi  de  lu.  u,  l  el  quadragcsima  ioquilur, 
allegat  i|n  i-il.uii  qux  desumpia  sunl  e\  Anasiasio  qui 


ClltUI  <Jc  Suhsiantiis  inscriplus.  Nam  uii  primus,  tu 
cl  liic  poslrcmiis,  esl  ad  clcricns,  facilt|tie  verbotcnus 
easdcin  qticrinionias  coulia  cos  qui  mio  tcinporn 
distrahcbant  siibslanlias  ei  monaslcria  monacboruni 
viclui  cl  veMilui  neccs<aiia ,  uiag.-io  toliui  Ecclcsia» 
(lanino.  Audiamus  illuin,  pag.  909.  Uac  ,  precor,  a 
rectoret,  attentiiie  et  reminisceHlet  quod  tcriptum  ctt, 

Jci.ll  II  11    IH  KIS    IMI  M    III,  (.11.1    PK.t-I.M   ,  FIET  ,  CXllOftU- 

ntini  invicem  pro  tntlaiiraiione  cvcnobiorum  desliitetv- 
rum,  printi)  quidem  tti  prwdia  exindc  abtata  cccnobitit 
reddantur ,  deinde  vt  Iti  qui  tintenl  Domimtm  tt  qui 
itmbutitnt  iii  viit  ejut,  c&terit  procpononiur.  jVam  tn 
hoc  qunin  ma.rime  offetttut  ett  Dettt,  quod  ea  ioea  qute 
tibi  tuitque  taiulis  manciputa  atque  conseerata  erunt. 


scripsit  Viias   Romanornm  ponlilicnm ,  in  tila  Uet-  U  dciiructa  sunt  ex  rectorum  mcuriu.  Si  enim  Deo  fa- 


chiadit  paow.  Al  nullus  nescit  qiium  longe  anie 
Anasla-ilim  ipse  Bed»  mortuus  sit.  Unde  glossemale 
prolixiori  opus  non  esl  ad  epusculiim  istud  a  iicda 
auferenduui. 

Fragmenla  allegoricarum  interpretationum  ht  Pro- 
verbiu  Salomonis ,  rcperta  iu  Codice  anli  |uo ,  cl 
pag.  4-7*1  posfta,  simt  inceria:  fidei  atque  am  loris. 

CAPDT  SEPTIMUM. 

De  tomo  oclavo  et  ultinto  eperum  Yeiurrabilis  tiedoe. 

Libeltus  de  Tetitplo  Salomonis,  pag.  1,  non  indignUS 
csi,  meo  sensu,  qui  Bcda?  uibualur;  babet  enini  gra,- 
viuitem  atquc  diciiniiem  attunque  Latfnam  ,  a  st)lo 
Bcda;  iioii  abhorrenlem.  Addo  bunc  am  lorem  sub  ( 
linein  capitis  24,  ultiuiis  fcre  verliB,  allegarc  libros 
de  Tabemaculo  ct  babitn  saccrdotali  a  se  scriplos  : 
Diximut  plenittt  de.  inrnta  et  cuml-labro  et  utroque 
atluri  uc  busi  domus  Domini,  iu  tibrit  qnos  de  Faciura 
tabernaculi  el  habittt  saccrdotali  sciipsimtis.  Atqui 
b  i  c  conven.uiil  IW-.l.c  qni  iu  indiculo  Operum  siiorum 
anuo  731  a  se  composito,  ail  a  se  ECriplos  de  tnber- 
nacitto  et  vatis  ejut,  ac  veslibut  sacerdotttm  tibros  tres. 
Dcuique  liiic  opus  scriplum  ex  autc.rioribus  Patribtis 
iu  in  pra&lione  tcsialur,  quud  Bedx  liequeus  ac 
pene  perpeiuuH)  est. 

Libelli  autem  de  Creatione  sex  dieritm,  pag.  52, 
Qncslionei  super  Cenesim  ,  pag.  78,  Super  Fxodum  , 
Levitiatm,  Sttmeros,  Deitlereiwiuium,  Josue,  Jtulices, 


mitlitntes  in  monasteriit,  necetsaria  quaiiiue  habetenl, 
pttent  uiique  ulucriut  obtequium  diiinum  aijere,  pot- 
tent  dcvolitit  pro  regis,  pro  pratutum  ue  prineiptttn 
titontm  taiue  ,  ncc  uon  pro  loltut  Ecclesiee  stalu 
inlereederc ;  possent  eliam  si  qui  profetsionis  sucr  re- 
gtttam  cxeederent ,  a  pnttoribut  tuit,  licentiu*  coriipi. 
Sed  lurc  vniuia,  proh  dolor!  in  lanta  uetjtigentia  a  plu~ 
rimit  epitcopit  Itabentur,  etc.  Iloc  aulem  i.lein  aigu- 
inentum  urgct  longe  uinplius  qum  iu  libro  ile  Sub- 
slanliis.  Prxierca  idem  patflo  anle  referl  lesliinoiiium 
pclitum  cx  Vila  Gregorii  Magi;i  a  Joanne  DtMOBO , 
scripia  post  anuos  cenlum  et  quinquagiuia  a  morle 
sancti  B.-tl;'1.  Bcnique  in  libro  de  Subslantiis  iniicat 
se  scriberc  posl  aunum  Cbrisli  iucarnali  inillesimuni, 
'  ut  ibi  j.im  adnotavimus.  Haudquaquam  igitur  hoc 
upusculum  Beilx  convciiil : 

Commentnritts  iu  librum  Boetii  de  Trinitate,  pag. 
925,  olcl  receutem  scliol.tslicx  palxslr.e  meliiodum, 
iiii.it-  longc  diMai  :ib  ipsis  Bed:c  leniporibus.  Jtirij 
igilur  ab  omnibus  inlcr  spuria  ad  scholaslicain  tial- 
buticm  projicilur. 

Med.latio  passionit  Christi,  septein  officii  eaitoiiic' 
horis  accoiumadata,  pag.  955.  Convenil  non  tempo- 
ribus  Bcda,  quibus  iiouJum  exslabaul  lalia  lniman.e 
iiiventionis  comiiieiita  ,  sed  luudernis  noslris  vel  U- 
terioris  sxculi,  ubi  multa  a  devolis  rjusmodi  susci- 
Ula  sunt.  Alteniis  autcm  ipsis  oflicii  ecclcsiaslici 
exprcssis  verbis  vel  inysleriis,  longe  pra.-feronda  est 


Itttth,  Ubros  qttatttor    llegttm  ,   cum   iibro  variantm  0  noviliis  ejusinodi  inveiilioiiibus. 


Uiiirsiiuiicin,  sunl  unius  atqtie  ejusdem  auclor^s,  nec 
Bctlam  referunl.  Spcctant  potius  ad  auctnrem  Bcda 
posteriorem ,  cum  hic  auctor  suis  Qiueslionibui  in 
Gencsim ,  semet  alque  ilcium  allegei  a^pliabelicatn 
inlerprelalionem  tioniiiiiim  llebraiconun,  quam  mss. 
Codices  atlriliuiint  Bemigio  Aniissiodorensi  monacho, 
circa  aiiiiiim  900  duclrina  cclcbrein.  Liide  hxc  opu- 
scula  oninia  sunl  aucloris  unius,  qui  s.cculuni  l.cclc- 
m.i-  x  nou  pncccs.il. 

Commenlariiii  in  /'(aimotiiiii  iifri  i.m ,  pag.  507, 
ltilitl  habel  quo  Beda:  afliimclur,  uude  spurius  cen- 
seri  debct. 

.S*rmo  i;i  psn/irmm  l  u  ,  ad  hac  vciba,  Woniniu»  tte 
calo  prvtptMt,  cii  .,  pl|.  OOt,  CMl  uinus  cjnstliMiiqiic 


De  remediit  peccalomm,  pag.  Otil.  Hoc  opu»cuIuru 
Egberto  ailnbuil  Speliuaimus  tom.  I  Couciliarum 
Angliac,  fol.  281 ,  latnetsi  in  colci  tionc  o.montim 
Ucgino  rmiiiieuMi  abbas  Puenitcmial'  m  libnim 
Theodori,  seu  Bed;e,  citet,  lib.  i,  c.  297,  alque  Yvo 
et  Gralianus  ex  Pceuiieniijli  Bedx  relerant  capitulum 
ilc  r-acerdote  Encharisliaui  evomenle.  Htoc  mulirs 
quidem  de  Operibus  Venerabili  tte.l.e  ioscriplis,  scd 
necessario  nou  laccndis. 

Niinc  qua:  in  Etliiis  Berte  Operibus  de*i.l#rt"iilur, 
gcnuina  ejus  opcra  quxdain,  ea  JuuM  MabtUoitK», 
in  clugio  Bedte,  loco  cilalo.  paragr.  54,  paucis  cxpo 
n.tiiiui,  ad  Eilitioiicni  proxiinam  plciitoreni 

F.xpluiiaUo  tw  Conticui   Uiib-iue,  oujus   ■MMHl 


07 


DISSEUTATIO  DE  SCRIPTI8  VEN.  BRD.E. 


98 


Beda   in    indieulo,  qua;  ms   in   Cnilice    biLiltuiln  <•:*•  A  mereri  voluil  Henricus  Waiihonus,  qui  cum  ante 


saitoti  Gerniaui  dc  Pralis  Parisiensihus,  num.  275. 
Hec  prjelert  Exordiuni  :  Cantkum  propUetce  llabucnc 
quod  tibi  exponi  peiisli,  dilectiuima  i><  Chrhio  soror, 
Sacrametita  domiuiciv  pussionit  muxime  pronuntini. 
Vmle  ex  eonsuelndinc  tancta  el  iinirertalit  Ecctcsiin 
sexia  Sabbaii,  qua  eudem  passio  completa  eti,  soUl 
in  laudibut  inulntinis  per  singulus  hebdomadus  soiem- 
niter  repeti,  etc.  Itcin  in  Colberlina  mss.  Codicibus 
«059  cl  55  >7. 

Carmen  de  divine  Judkie  ad  Aecnm  epitcopum  dc- 
sideralur,  edilum  npud  Siineoncm  Dimeluieiiscm  in 
libro  de  Gcslis  regnm  Anglorum,  qui  Biite  eliam  in 
ms.  Colberlino  ascribitur. 

Epittola  de  sexta  mundi  tvtate  nd  Plegwincm,  quce 


Iricnniaiu  in  Auriario  aJ  Usseri  historiam  dogma- 
licain  conlroversto  de  Scripturis  et  sacris  vewaculis, 
frngmenta  quasdaui  ex  Bed:c  in  Gcncsini  expositionc, 
ejusdemque  in  Canlieum  llabai  uc  commcnlario  ex- 
c.  rpsisset,  nunc  duo  ill.i  Bodac  opu-cula  e  lenebris, 
qnibns  liacteuus  ioimersa  jacuerant,  crnit,  ne  quis 
cum  Oudino,  ct  Colomesio,  aliisqoe.  Anglorum  genli 
exprobret  quod  conlerranei  sni  Brdse  scripta  peiiitua 
neglccta  io  biblolliccarum  suarum  lorulis  reliuqual. 
Et  Expositio  ([nidfin  in  Gcnesim,  pag.  I,  nsquo  ad 
cai  ut  xxu,  progredilur,  et  a  versu  i  capitis  u  incipil, 
cuiii  anleriora  ile  Ilexaeinero  louio  IV  Operum  ejtia 
leganlur.  Descripsit  autem  lianc  Expositionem  in  Gc- 
nesiin  ex  ins.  Codice  Lambetitatisa  bibliolheca;,  in 


una  cum  Ilisioria  abbatum  inonasteriorum  Wiremu-  B  qua  eiiam  duo  excmplaria  Expositioi.is  in  Caulicum 


thensis  et  Cirwensis,  ct  epislola  ad  Egberlum  Ebora- 
centem  antitlitem,  a  Wara>o  nupef  edita  est  in  Anglia. 
Iteniquc  in-16  Parisii*  anno  16615,  apud  Ludovicum 
Billaine.  Ilenique  epistola  una  urf  Albinum  qtumdam 
Anglmn,  quam  edidit  Joannes  Habillon  lom.  I  Aoa- 
leclormn. 

Prxclaram  dc  Bcd;c  Opcrilms  uientionciii  faciuni 
Acta  eiudilorum,  Lipsja;,  Julii,  aimo  1693,  pag.  289, 
his  verbis  :  Bedai  Venerabilis  openi  quardum  theolo 
yica  nune  primum  edita,  ««  «Olt  hislorica  antea,  se- 
mel  cdtta.  Accesserunt  Egberti  arclnepiscopi  Ebora- 
centis  dialogut  de  eccieiiattica  Instiiiiiione,  et  Aldelmi 
epitcopi  Sctreburncusis  liber  tle  Virginitate  ex  Codice 
antiquissimo  emcndalus.  Loudiui,  apud  Iiolieriuui 
Clavell,  1695,  in-40. 

<  Vcnerabilis  Bedas  Opcra  Parisiis  a;mn  1544,  trilius 
tomis  per  Jameiium,  et  anno  155»,  ihidem,  oclo 
torois,  totidemque  tomis  Baaileas,  per  Joanncm  ller- 
vagium,  nnno  15C3,  elColoiiir  per  Antoniuin  Ilicral, 
auno  1612,  prodiei  unt.  Ab  eo  lempore  noiuiulla  Bedas 
inonumcnta,  qox  in  istis  lonns  deaidcrantur,  lucem 
uspexerunt.  Epislolam  Bed;e  ad  Albinum,  tomo  ( 
Analeclorum  Veterum,  pag.  9,  Mabiilonius  imeruit, 
qui  etiam  paulo  post,  pag.  51,  Bcdae  in  Paulinas 
Epistolas  genniuuin  comnicnlarium  ab  ediio  diver- 
sum,  scd  aliquando  In  lucem  prolaluruin  promisit. 
Idem  Mabillonius  ex  Codice  sancti  Remigii  Rhemen- 
sisdescripserat  Martyrologium  Beda  metricum,  quod 
tomo  X  Spicilcgii  sui  Dacherius  vulgavil.  Prosaicum 


Habacuci,  png.  191,  invenii,  quorum  unuin  descri- 
psit,  alterius  varias  lectiones  annot avit.  Duobus  his 
opusculis  nimquaui  cdiiis,  subjungit  ca  qtjse  aWardeo 

cdita  paulo  anic  diximus.  ('. enim  pauca  iliius 

Edilionis  oxemplaria  in  Angliam,  ct  pauciora  in 
alias  regioiifs  devcncrinl,  et  jam  pridem  a  muliis 
desidcrala  fueiiut,  operai  prctimn  sc  lacluruiii  exi- 
stimavilciar.  W.vihouus,  si  istam  Ilisioriam  anbatiini 
Weremuihensium  et  Girwiensium,  pag.  221,  utu 
cum  Egbcrii  dia!ogo,  pag.  2ii8,  ct  duabus  Be  a;  cpi- 
stolis,  pag.  251,  denuo  prelo  subjici,  ctWarau  notas, 
quai  iu  Dubliniensi  Ediiione  al  calccm  rcjecias 
fueraiii,  lo«js  su  s  reponi  curarel.  A.ldidit  ctiam, 
pag.29I,  Aldclnii  lil«nim  de  Virginilalc,  non  cum 
**  qui  ligato  scrmone  scriplus  totno  V  Lcciionum  anli- 
quarum  Canisii  Irgiiur,  scd  qui  oratione  solula  com- 
positus  in  iiinniimciilis  oriUodoxographis  et  Patium 
biblii  theen  lcgitur.  Utrumqueviiiosuediiumcelebris 
Gronoviui  iu  Honobiblo  obscrvatioinim  ad  ,-i  riplorcs 
ccclcsiasticos,  cap.  4,  <J,  15  et  i0,  ciiicmian.  i  ;.grcs- 
sus  est.  Ei  melrici  qui  lem  Iractalus  eiiiciidatiuiiim, 
cpc  ms.  Codicis  Oxonicnsis  salis  fclicitcr  ipsi  ccssisse 
Warlhonus  judical,  nou  xque  corrcclioneui  traclalus 
alterius  in  prosa  scripii,  eum  ea  nicris  ingenii  coo- 
jecluris  nixa  fueril.  Warthonus  igitur  clcgaiitissiuium 
liunc  Aldhelmi  Iractatuui  cx  aniiqoissinio  Lambc- 
thano  Codice  nitori  suo  reslituenihnn  duxit,  cui 
aliud  exemplar  ms.  suppcditavit  bibliolheca  eccle- 
si*  cathedralis  Saiisbmiensis,    ex   quo   imliculum 


autem  Bel-c  Martyrologium,  ab  eo  quod  interOpera  ^*  capitum  descripsit,  cujus  duclu  bunc  iraclaliini   in 


ejus  iegitur,  plurimum  discrcpans,  Henschcnius  et 
Papebrochius  in  Aelis  sanctorum  Maitii,  tomo  II, 
ppacnr.um  edidemnt.  Neque  hic  silenlio  praBlermit- 
lemlus  Jacobus  Wara;us,  qtii,  anno  1664,  Dublini, 
Bedae  historiain  de  Vilis  alibatum  Wiiemulhensium 
et  Girwiensium,  nec  non  ejusdcm  duas  epistolas, 
quarum  una  ad  Plegwinam  data,  Iractatuui  suum  de 
sex  yElatibus,  contra  eos  qui  iniquius  de  eo  judi- 
cium  tulerunt,  dcieiid  t.  Alkra  Egbertum  ad  qticm 
scripta  cst,  de  mnnere  aacio  rite  obeuiitlo  instituit, 
et  nonnulla  slatus  ecciesiaslici  vilia  perslringit,  una 
cum  Egberli  diaiogo  de  ecciesiaslka  Instilulione, 
publici  jtttis  fecit. 
i  Horuiti  exemplo  Jc  Bedx  monuiiieniis  eiiam  bene 


plures  sectiones  dislingucre  ipsi  placuit.  •  IJ;ce  a  me 
adjec:a  post  disscrtaiionem  jam  diu  compQsilam  ct 
comcriptam. 

CAPUT  OCTAVUM. 

Quomodo  ti»  posterum  ordinanda  siut  Opera  Bedw,  in 

Ediiionibus  [uturis. 

Commodius  aulem  meo  quidem  scnsu,  <t  absquc 
saniorum  praejuiticio,  Opcra  VeneiabiHs  Beda;  in  Edi- 
lionibtis  proxime  futuris  ita  distiibucrciitur,  ut  qu;c 
dubia  stint,  ea  omma,  sive  pbilosophica,  sive  ad  ar- 
tcs  aiias  pcrtineant,  in  ullimum  volumcn  conjiceren- 
tnr;  qua>  ad  ccrtos  spcclant  auclores,  foras  projice- 
rentur,  aliis  sic  disposilis : 


99 


AD  OPERA  VEN.  IIKRiK  PKOl.ECOMENA. 


too 


TOMUS  PRIMUS  SEU  VOLUMEN  PIUMIJM        A 

l-wrum  qtiv  speclunt  liberulet  artes  et  philosophiam. 

lni.uii.ilml.i  aru>  grauiiuitK  ;C  Duliali. 

Do  .u-io  Parlibus  oralioni»  libcr. 

De  Arle  melrica  liber. 

De  Sibisiiiatibus  sjit;i'  Scriplurx. 

De  lYopia  sacrx  Scriplura. 

De  Orthograpbia  liber. 

Do  ariibmelicis  Numeris  cuni  dialogo  de  notis 
numerorum  cl  rationc  teiiiporum. 

De  arilhmelkis  Proposition  bus. 

De  ratioae  calculi  et  de  divisione  numerorum  ad 
Constantinum. 

Dc  Loquela  per  digilorum  gesius.  Itemque  libcllus 
de  Katione  unciaruin. 

Libellus  de  Argumeniis  lunx,  pag-  1*3. 

Decennovennales  cirruli,  pag,  257. 

De  Cyclo  pascbali,  pag.  500. 

Liber  de  Conslitulionc  mundi  coeleslis  lerreslris- 
que,  p.  323. 

De  circulis  splixrx  et  polo,  p.  565. 

De  planetarum  ei  signorum  Ratione,  p.  369. 

Libellus  de  Tonilruis,  ad  Herenfridum,  p.  587. 

Libellus  de  Ratione  compuli,  p.  418. 

De  Nalura  rcruin  liber,  tora.  II,  p.  4. 

De  lemporum  Ralione,  seu  de  tempoiibus,  tom.  II, 
p.  43. 

De  sei  mundi  ietalibus  Cbronicon,  sive  libcilus, 
p.  105  lomo  II. 

De  Temporibus  liber,  lomo  II,  p.  118. 


Epistola  de  xquinoctio  vernali,  juila  Anatolium,  **  i;DriS  u 


I-  iposltio  in  Evangelium  Lncx,  librls  ti,  pag.  217. 

Kxposiiio  in  Rff.  Joanuis,  pag.  451. 

Expositio  iu  Acla  aposlolorum,  p.  625. 

Rctractaliones  in  Aclaapostolorumtomo  Vl.pag.  i. 

Expositio  scu  comnienlahus  in  qualuordecim  Kpi- 
stolas  sancti  Pauli  apostoli,  ex  ipsis  sancti  Au- 
gustini  sciilcnliis,  nuu  qui  tomo  VI  babetur,  ged 
quem  iiianuscripiuiii  et  nondtim  imprcssuin  diximus. 

Kxposiiio  in  septem  Epislolas  canonicas  Jacobi , 
IVin,  Joannis  et  Judx,  p.  675. 

Explanatio  in  Apocalypsiin  beati  Joannis  apostoli, 
p.  761. 

Sermones  Venerabilis  Bedae ,  seu  Ilomiliarum 
l.liri  duo,  continentes  homilias  xlix,  tantum  cum  Iln- 
milia  de  fesio  omnium  Sanclorum,  quae  ad  ingeuium 
B  sancli  Bedse  accedere  maxime  videtur,  projectis  ser- 
monibus  eo  modo,  quo  misere  interpolati  sunt 
tomo  VII  in  omnibusiropressis. 

Scintilke  seu  Excerplorura  ex  sanclis  Patribus, 
sermones  ocloginta,  tomo  VII,  p.  370. 

TOMUS  QUARTUS, 

Ilisioricorum,  vel  operum  ad  historiam  ecclesiasticam 

IJMllllllBnM. 

Historia  ecclesiastica  genlis  Anglorum,  quatn  regi 
Anglorum  Ceolulfo  obtulit. 

Historia  abbalum  mooasteriorum  Wiremulhi  et 
Girw;e,  libris  ii,  cum  epistola  ad  Plegwinam,  de 
sexta  mundi  aelate,  et  epistola  ad  Egberluni  Ebora- 
censem  antistitem. 

Vita  sancti   Cutliberti    Lindisfarueusis    episcopi, 


tom.  II,  p.  230. 

TOMUS  SECUNDUS. 
Commentariorum  m  libros  Veleris  Teslamenli. 

Hexaemcron,  sive  de  sei  dierum  Creatione  li- 
bellus. 

Exposilio    in  Genesim,    cotn   sequenlibus ,  qux 
omnia  tom.  IV  eontinentur  pleraque  saltem. 

Explanaiio  in  Exodum,  in  Lcviticuin,  ic  Numeros, 
in  Deuleronomium. 

Allcgorica  Expositio  in  IV  libros  Regum,  libris  iv. 

Quxsliones  XXX  in  libros  Regum. 

De  labernaculo  ct  vasis  ejus  ac  vestibus  saccrJo- 
tum,  libri  ni. 


Vita  sancti  Felicis  Noke  episcopi,  cxteris  oronibus 
proscriptis  ut  ad  aliosauctores  speetanlibus. 

Martyrologiuin  Bed«,  non  quomodo  impressum 
est  lomo  111  Operum  Bedx,  setl  quomodo  Bollan- 
distx  ediderunt,  nimirum  interpolamentis  Flori 
cbaraotere  miuutiori  cxpressis.  Quantum  aulem  ad 
mctricum  de  quo  locuti  sumus  haudquaquam  Bedas 
esse  vitietur. 

Libellus  de  Locis  sanctis,  tomo  111  pag.,  elc. 

TOMUS  QUINTUS, 

SitpfOiilonim  ijiiortir;»  incerli  auclores  ttmL 
Ephemeriics,  seu  Computus  vulgaris.  tom.  I.  pag.  169 


Libcllus  de  templo  Salomonis,  tomoqnidem  octavo.  j.  ,.  sc(.~     i„cerii  scriptoris 


Expositio  in  Farabolas  Saloraonis,  lib.  m, 

Expositio  in  Cantica  canticorum,  lib.  vn. 

Expositio  allegorica  in  librum  Tobix. 

Expositio  allegori.  a  in  Esdram  ct  Nthcmiam  pro- 
phelas,  iil>.  iii. 

Expositio  in  Canticuin  Uabacuc,  passim  manu- 
srxipia,  de  qua  eginius. 

De  Mulicre  forli  libellus,  tomo  VI,  pag.  459. 

TOMHS  TERTHJS, 

Commentariorum  in   liuros  Snxi    Teslnmtnti,  et  Ser- 
momtm. 

Qui  onines  lomis  V  et  VI   Ediliomim  Bedx  conti- 
ncntur,  neinpe  : 
Exposilio  in  Evangcliura  Marci,  libris  iv,  pag.  92. 


De  embolismorum  ralione  Gompulus,  tom.l.  pag  215 
ct  seqq. 

LibeV.i  duo  de  Musica  Iheorica  et  praetica,  tom.  I, 
p.ijt.  34i  cl  seqq. 

Libelli  de  Prognoslicis  temporum,  pag.  390,  dt 
Mensura  horologi>,  pag.  392;  de  istrolabio,  pig.  394  ; 
de  Nalmtate  infanlium  proynoslica,  pag.  391;  uV 
Hinutione  sangumis,  pag.  398;  de  seplem  Miracuhs 
mundi,  pag.  400  .  vere  libeili  indigni  qui  veoerando 
Hoil.i-  tribuantur. 

Hymni  Beda  presbytero  inscripti,  pag.  401  et  »e- 
quentibus. 

Sentenlia! ,  lit*  Axiomata  phito*»p*itJi ,  loro.  II, 
pg.  124. 


JOI  FABRICH  NOTITIA 

Senlentia  ex  Operibut  Ciceronit  excerplm,  lcm.  II, 
pag.  166, 

Liber  Pro  erbionim  alphabeticus,  toin.ll,  pag  185. 

Libetlus  de  substantiis ,  scu  senlenHm  morales, 
lom.  II,  pag.  200. 

De  Dhinulione  vine  ei  mortis,  lom.  II,  pag.  255, 
cuin  sequenlibus  in  impressis,  quaj  neniae  suot. 

Interpretationes  nominum  Hebraicorum  sucra  Scri- 
pturm ,  ordine  alphabelico  digcstm ,  toino  III ,  ad 
calcem. 

Excerptiones  Patrum,  Collectanea,  Flores  ex  diver- 
tis,  Questiones,  Varabolai,  elc,  ibid. 

Expositio  i'i  Evaugelium  Matihmi,  libris  iv,  tomo 
IV,  p.  1. 

De  Nominibitt  locorum  vel  civilatum  qum  in  libro 
Acluurn  apostolorum  legnnlur,  Inm.  IV,  p.  U6(>. 

Libellu*  de  Officiit,  lom.  VII,  p.  -467. 

Fragmcnta  atleijoricarum  interpretationnm  in  Pro- 
terbia  Salomonis,  tom.  eod.,  p.  476. 

LibelUis  de  Creatione  sex  dierum,  lomo  VII,  p.  52. 

Qumstioncs  stiper  Genesim,  ibid.,  pag.  78,  super 
Exodum,  Leriticum,  Nume.rot,  Deuleronomium,  Josue, 
Judices,  Ruth,  tibros  qnatuor  Regunt,  cum  libro  diver- 
sanim  qttmstionuin,  iliid. 

Commeninriiis  in  Ubrum  Ptalinorum ,  toino  VII, 
p.  307. 

Sermo  prolixus  in  psalmum  LII,  ibid.,  pag.  900. 

CommenUtrius  in  tibrum  Boctii  de  Triuitale,  p.  025, 
ibid. 

Meditatio  passionis  Christi  seplem  offitii  cononici 
horis  accommodata,  ibiii.,  p.  955. 


IN  VEN.  BEDAM.  m 

A.      Dc  Remediif.  peccalorum,  p.  061,  ibid. 

QU/ENAH    PROJICiENFIA    SINT    FOHAS ,     SEl!     F.XTRA     BEO/E 
OPEIU. 

De  Elementis  pWosophim  iibvi  qitatuoi;  foni.  II 
Opcrum  Bedte,  p.  206,  qua;  buiiI  miuor  Philosophia 
Guillelmi  de  Couchis. 

Vila;  sanclorum  Columbani ,  Attalx ,  Eustasii,  ab- 
batum  Luxoviensium,  tomo  III. 

Iiemque  Vitm  sanctorum  l'airicii,  iibns  dmihus, 
Berlutfi  abbalii  Bobiensis,  Armil/i  Metcnsis  episcopi, 
Yedasti  Atrcbattnsis  episcopi,  Vurgundoform  abba- 
tissK,  eic,  de  quibtis  ibidem  egimus. 

Martyrologium  eo  modo  quo  ibidem  falso  ex- 
pressum  esl. 

15      Commenlarius  in   librttm  Job,  libris  m,  tomo  IV. 
quem  conslat  speclare  ad  Pliilippum  presbyterum. 

Commmturius  maximus  in  quatuordecim  Epistolas 
sandi  Pauti  apo  toli,  qui  speclat  ad  Florum  Lugdu- 
nensein  diacoiiuiu. 

ilciniHiT  de  Laudibut  sniicti  Pauli,  qux  sancti 
Joannis  Chrysoslomi  sunt.  Hicc  nos  annotanda  duxi- 
mus  dc  Scriptis  sancli  Bedse  presbyteri,  nec  dtibita-» 
inus  quin  alia  alii  etiam  obiervenl  quibus  hrec  nosirx 
nullatenus  piajudicare  possunt,  nec  enim  omnia 
noscimus  omnes.  Observat  Cuillelrnus  Cavus,  in 
Historia  scriploruni  Eeclesix,  ad  annum  701,  p.  +76, 
in  Anglia  multos  mss.  Codices,  qui  Bedse  nomine 
prxnolanlur,  quos  in  Edilicne  Operuni  Bedse  futura 
non  negligendos  ego  exisliniavcrim,  licet  de  earum 

"  plurimis  maxime  dubitem,  non  sine  causa. 


FABRICII  JNOTITIA  IN  VEN.  BEDAM. 


(Ribliolh.  roed.  et  inf.  Lalin.) 


De  Bedac  patria,  conditione  et  setale  nihil  ccrlius 
aflerrc  licet,  quam  quod  ipse  ad  calcem  Historise  An- 
gior.,  tom.  III,  p.  15t  :  Ha'c,  Domino  adjuvante,  di- 
gessi  Beda  Dei  famutus  et  presbyler  monasterii  beato- 
rum  apostolomm  Petri  ct  Pauli,  quod  est  ad  Winmun- 
dam  (a)  el  Ingirvum.  Qui  nulut  in  tcrrilorio  ejusdem 
monasterii  {b),  cum  essein  annorum  septcm,  cura  pro- 
pinquorum,  datus  sum  educandus  reverendhsimo  ab- 
bati  Benediclo,ac  deir.de  Ccoifndo,  cuncluniquc  ex  eo 
tempus  vitii'  ln  ejtisdem  monasterii  habitatione  per- 
agens  omnem  medilandis  Scripturis  operam  dedi,  atque 
inter  observantiam  disciplium  regularis,  el  quotidinnam 
cantandi  in  ecctesia  curam,  semper  aut  discern,  aut 
docere.  aul  scribere  dulce  habui.  Decimo  nono  autem 

(a)  Adostinm  Wiri  amnis.  Vide  tomtun  VI,  p.  31. 

lb)  Itaque  non  Saxo  Germanus  fuil  Betla,  licel  hoc 
aFriderico  Langen,  et  Engelhusio  tradituin,  quoruin 
lcstimonia  merito  in  dubium  vocat  Meibomius, 
tomo  I  Rerum  Germanicai  ura,  pag.  809.  Natus  au- 
tem  possit  videri  an.  672,  quoniam  ait  se,  pau.  {47, 
llistoriam  Anglorum  absolvissc  anno  Chrisli  731,  et 
in  hoctocoaiuiuui  aeiaiisquinquagesimum  nonuni  com- 
memorat.  Sed  notavil  Pagius,  ad  anuuui  693,  num. 


t'!.'(F  mem  anno  diaconatum,  tricesimo  gradum  presby- 
teralus  (c).  Vtrumque  per  ministcrium  reverendissimi 
cpiscopi  Joaunis  (tunc  Haguslaldensis,  postea  Ebora- 
censis)  jubente  Ceoifrido  abbute  ( Wirimundensis  mo- 
naslerii)  suacepi.  Ex  quo  tempore  accepti  presbijtera- 
lus  usque  ad  anv.nm  mtatis  mem  qninquagcsimum  no- 
num,  hmc  in  Scriplurum  sanclam  mem  mcorumque 
necessitali  ex  opusculis  venerabilium  Palrum  breviter 
annolure,  sive  eliam  ad  formam  sensus  et  inlerpretalio- 
nis  eorum  supevtidjicere  cvruvi.  Hic  Beda  prcsbyter, 
ulilibus  scriptis  Ivdesi.e  Vcnerabilis,  diein  obiit 
anno  735  (d).  De  rjtio  MabiUonius,  parte  i  sjecnli 
tetlii  Benedictini,  et  Acta  sanctor.,27  Maii,  tom.  VI, 
pag.  718  seq.,  ubi  eliam,  pag.  720,  Vita  scripta  a 

8,  Bedam  bxc  non  potuisse  addere  ante  annum  732, 
vel  733. 

(c)  Adde  Pagium,  ad  an.  701,  num.  2 ;  Niculai 
Hieronyini  Cuiidlmgii  OWservatt.  select.  7,  lib.  i. 

((()  BlonJellus,  pag.  77,  de  epis^opis.  Fabulam  de 
Bedahoc  Roma?  sepultn  rejicit  etiam  Joanncs  Ciam- 
piuus  de  sacris  iCdifleiis  a  Constantino  M.  exstructis, 
cap.  -t.  sect.  10,  num.  130.  Similis  fabula  de  patria 
Bed:e  hujus  Genua,  cujus  meminit  Auctor  Boetius. 


io:» 


AD  OPERA  VRN.  RED£!  PROLEGOMENA. 


10« 


Turgoto,  piiorc   Dunelmensi,  circa  an.  ilOl),  e*  A Martyrologium  brovc  ilidem  vcrsibus  hesamelris  sub 

cjut   llisioiia  Erclesix  Dunelinensis ,  qux  sub   no- 

iiiinc  Simcuuis  Dunetiuensis  perpcram  excusa  iuter 

decoiu  scriplores  Hist.  Angticanx.  De  operibus  ejus 

post  Possoviniini  ililigenlius  disseruil  Oudmus,  lomo 

I,   pag.    107  i  ci  seq.  Vidcor  lamen  nulii  aclum  non 

•gere,  si  et  ipse  lanti  viri  scripta  disiiucte  referam , 

prim»  qux  eSSUul  in  oclo  looiis  cjus  Operuni,  no- 

vissimepoitEditionesParis.  1544,  1554,  Basil.  1503, 

Colon.  1612,  vulgatis  Colon.  1688;  deinde  illa  qux 

in  t/isce  tomis  desideranlur. 


TOMO  I. 
Cuuabulu  grammatica?  ai ih  Donati  resliluta,  p  g.  I. 
De  octo  Partibut  orationit,  pag.  II. 
De  Arte  metrica  ad  Wigbertuin  lcvilam  pag.  25,  B  553. 


Dedx  notniue  vulgalum  a  Dacberio,  iucipil ; 

Klsseui  nieotum  vtrtigioe  volulur  aimui, 
tomo  X  Spicilcgii,  pag.  126,  et  tomo  II,  Edit.  novx, 
in-folio,  pag.  23. 

/><•  em»o/iimon<m  Uatione  computus,  p.  215,  cum 
telraslicbis  singiilis  ad  siugulos  inenses.  Eiiara  liunc 
coinpuiuiu  RcJx  alijiulii  ainliim  el  Uadulpbo  de  Liu- 
bno,  Augio,  ast.rihcnJuin  esse,  Oudiuus  dispulal. 

Di\tnnox>alet  Circuli  Dionysi  Romani  Exigni , 
beaii  Cyrilli  et  Beda-  lxixiv,  usquo  ad  aiiuum  1595, 
cum  |n  i  faliono  (Abbonis  Kloriacensis),  p.  257 

De  Cyclo  paschali,  pag.  500. 

Canonct  deccuiiovcnnaliuin  circulorum,  pag.  321. 

Dc  mundi    cacletlit   lerrestritaiie   Conslitulione,  |». 


srq  Exslat  el  in  Graimnaiicis  Putsebii ,  pag.  2350, 
'2383,  et  pars  prcOgitUT  hymnis  ecclesiasticis  a  Geor- 
gio  Cassandrn  ed>li>  auno  1556,  et  ioler  Cassandri 
Opera,  Parisiis  1616,  fol.,  qui  Hymnos  etiam  Redte 
exhibet,  p.  195,  906,  25(1,  244,  2  4,  203,  2G0,  274, 
280,281.  295. 

De  Schematibus  sacrw  Scriptnraf,  pag.  42,  el  Tre- 
pit,  pag.  48.  Prodiit  etiam  separaiim  Venet.  I*.22, 
el  cum  liguralis  looiiionibus  ex  Augustinu  cl  Chry- 
soslomocolleitis  per  Barihotomxuin  Weslheiinerum, 
Das:l.  153(i,  in-8'",  el  intcr  Kheloras  Francisci  Pi- 
lluci,  p.  542,  553. 

De  Orthographia ,  pag.  55,  ordine  alpliabeiico. 
Alius  hnjus  argtimcnii  liber  in  Graiumalicis  Putsebii, 
pag.  2527,  2550. 

De  arilhmelicis  Sttmeris,  pag.  72. 
De.  divenis  Spetlebm  numerorum  cl  Uensa  Pytha- 
goriea,  pag.  75. 

De  Compulo,  diutogus,  png.  85. 
De  Diuisionibus  temporum,   pag.    89.   Ms.   Codex 
auclior  romiucndatur  a   Mabillouio,  tomo  I  Musei 
Ital.,  pag.  69. 

Dt  ariihmetic.it  PropositionikHt,  sive  problemati- 
bus-,  pag.  100. 

Libellus  de  Asse  et  parlibut  ejus,  et  de  ratione  cat- 
culi,  pag.  111. 

De  numeiorum  Divisione,  ad  Constanlinum,  pag. 
123. 

De  Loauela  per  gestum   digitorum  et  de  temnorum  ,, 
ratione,  pag.  127,  <um  glossis  Itridferli  Kainesiensis, 
el  scholiis  J.  Noviomagi.  HuiiC  libellum  supposilum 
Dedx  rxistiin.it  Pelavius,  p.  130  Episi.  Aliud  tatnen 
visum  Juaiiiii  Aventiiin,  ul  nolavi  supra,  pag.  591. 

Libeitut  de  llulione  unciarum,  pag.  110. 
De  Argumentis  luner,  ei  Victorio  Aquilano,  Diouy* 
sioGrxio,  clc,  pag.  115. 

Compuins  vulgarit,  sive  Kphemerit,  pag.  109.  Aticto- 
ris  Iteila  junioris  csse  probat  Oudiuus,  lom.  1,  pag. 
1083. 

Uartyrotogiuin,  versihus  hciaunelris,  quod  ineipil  : 

fniiiiuii  iiiiuc  Jaui  voritalmn  nomiuc  HKMStm, 
pag.  191.  Wandelberli  Prutmcnsis,  non  Iteil.e.  Aliud 


itusica  theorica,  pag.  344,  et  pradica  [Ita  leg.,  pro 
mierto]  sen  mensurnta,  pag.  551.  Junioris  ussescripto- 
ris  conicn.lit  Oudinus,  quem  vide,  tomo  I,  pag.  1685. 
De  Circulis  tplncrm  el  Polo,  pag.  505. 
De  pieufl.irum  et  signorum  liatione,  p.  569,  ex 
mente  Uebraorum,  Chulda'orum,  sEguptiorum,  pag. 
371. 

Meusiimi  noi.e,  pag.  377. 

LibAlusde  Tonilruit,  ad  Hereofridum,  quem  Pa- 
Irem  Veuerandum  appellal,  pag.  587,  iranslaius  ex 
Grieco,  lortasse  i.  Laurenlii  Pbiladelpltiensis  Lydi, 
de  quo  in  Dibliotheca  Grxca,  lib.  111,  cap.  20,  pag. 
515. 

Pronotiica  teviporvm,  pag.  590. 
"      Wensuro  horologii,   pag.  592,  ubi  et  de   Diebut 
jEgijptiacis,  pag.  394. 

Libeilut  de  Attrotabio,  pag.  594. 
/>.-  Natinilate  injauium,  pag.  597. 
De  Uiuutione  sanguinis,  pag.  598. 
De  aeptem  mundi  ttiraculis,  pag.  400. 
/>••  .-tiino,  de  (tatione  temporutn,  de  Celtbritat»  ttm- 
potum,  de  vuriis  covtputi  Regutis,  carmiua  versibus 
bevaineliis,  pag.  401. 

Diouijsius  de  Annis,  trochaicis  versibus,  pag.  413. 
Libetlus  de  llatione  computi  per  quxsliones  et 
respunsiones,  pag.  418.  duifer  Rabaui  libruin  de 
Cumpulo,  sctipitiiu  anno  sepiimo  Ludovici  im|>eralo- 
ris  et  cliluui  a  It.ilu.io  111  limine  tomi  I  Miscellan., 
el  II  Ipericiiiu,  qui  in  piologo  libri  de  Cmnpulo, 
qiicm  anuu  950  cumposuit,  eiiam  Dedam  ljtul.it. 

I)c  Duodecim  Siynis,  dt  .Etatibut,  etc,  caimina  ;  et 
Prisciaui  de  Asiroiioiuia  ,  pag.  451.  Mauliedt  canui- 
n.i,  p.  435,  cl  cmbolismoruin  ratio,  prosario  sernio- 
M,  p.  450.  Versns  de  urbe  R  .uia  et  Tieveteiuiuio 
pag.  449. 

TOUO  II. 

De  lterum  Sulura  tibcr,  cum  glossis  ineerti  «uctoris, 
Drideferii  Raiiiesieusis  ,  el  Joaiinis  Noviomagi,  pag 
I.  Ilunc  et  proximum  librum  Ite.U  esse  negavit  Su- 
plianiis  Vilus.  sed  merito  relrm.inle    1'm.ivu,  |ia|, 
157  Episl. 

De  tcmpoiunt  ratione  ,  euiu  ejii^leui  llii.leferil  el 
Novioinagi  sobo!iM,  pag    IS.  CtlUlCoili      bibl.  caibc- 


10$  FABntCII  NOTITIA  IN  VEN.  BEMM.  106 

dralis  Wireeburgensis  collatum  hunc  librum  virle  in  A  ipse  meroinit  in  indice  Opcrum  suorum  ad  catteirt 
J.  Georgii  Eckarti  coninienlanisde  rcbus  Franciae 


Orienlalis  et episeopatus  Wirceburg.,  lom. !,  pag.  825. 

De  sex  .'Euaibus  mundi,  sive  Cltronicou,  a  rcrum 
origine  usqus  ad  nonum  annum  Leonis  Issuri , 
muiidi4680  (Christi  720),  pag.  103  Appendix  c  di- 
vcrsis  auctoribus,  quas  in  Basileensi  rditione  subiecta 
legiiiir,  a  Coloniensi  abest.  Prodierat  hoc  Clironi- 
con  Parisiis  apuil  Joannem  Pelitum  lii07,  in-i°,  ct 
cum  scboliis  Joannis  Broneliorsiii,  Colonise  1537. 
Confcreiiduni  quoque  Cbronicon  breve  Bedae,  quoJ 
continuaiurn  u>que  ad  annum  xlO,  ox  ms.  Codicc, 
edidit  Andreasdu  Chesnc,  lom.  W  Scriplorum  Fran- 
cor.,  pag.  125,  129. 

Liber  de  temporibus  ad  intelligendam  suppotatio- 


Histnrtae. 

De  Diviuatione  moTiis  el  vitce,  Pelosiris  ad  Nece- 
psum  regem  .F.aypti  cpistola,  pag.  233.  Hanc  cum 
duabus  proximis  scriptionibus  inter  nxnias  Beda  in- 
dignas  Oiidiuus  refert,  quo  relercnda  eiiatii  Hoia 
vittgel  monis,  quaui  siib  Bedae  noniine  exhibet  Arnol- 
dus  Wion,  t.  II  Ligni  vilie ,  pag.  827,  el  ex  eo  Posse- 
vious,  tomo  i  Apparatus,  pag.  20i. 

Area  Noat,  Ecclesiart  lypus,  p.  235,  et  Ds  UnguH 
genlium,  ibid. 

Sibijllinorum  verborum  Interprelatto,  pag.  23C. 
Exstat  et  ad  calceni  Sibyilinorum  Joannis  Obsopo?i, 
psg.  515.  Liber  Bedae  tle  Temporibus,  testc  Murato- 
rio  exstat   in  Cod.  Ambrosiano  ante  annos  niille 


nem   leraporum   sacr.  Scrjplura,  pag.   11«,   cum  B  eodem  judice  sciipto,   in  quo  capita  16,  17,  usque 


scboliis  J.  Noviomagi.  Fragmcnlum  ex  Seb.  Mun- 
steii,  lib.  (i  Cosmograpbix  ,  vtde  apud  Coiomesium 
in  Paralipomenis  de  S.  E.,  pag.  220. 

Sententiw,  sivc  axiomata  phitosophUa  ex  Aristo- 
tele,  p.  124,  ordine  alphabctico.  Separalim  swpius 
edila,  ut  Lond.  1592,  in  8°,  lngolsladii,  1595,  in-8", 
Parisiis  1604,  in-8% 

Ser.tentiai  in  Ciceronii  libris  ni  de  Officiis,  pag. 
161>,  de  Amicilia,  pag.  173,  de  Sencctoie,  p.  170, 
Paradoxis,  p.  178,  Tu  culanarum  quxstionum  libris 
v,  p.  180,  Sexlo  de  Rep.  (  sivc  Somnio  Scipionis  ), 
pag.  183.  Epitaphium  Ciceronis  triplex,  p;>g.  184. 

Proverbiorum  et  senlenliarum  liber ,  ordine  aipha- 
berico,  pag.  185.  Hunr.  el  duos  superiores  seutentia- 


ad  iinem,  ab  Ediiis  discrepani;  feruut  etiam  in  fme 
a.lditamentum  chronologicum  post  Bedam  ab  alio 
quopiain  adjunctum  ;  id  vero  ailingii  usijiie  ad  prasseu- 
tem  annum  (sic  ibi),  oni  «I  annus  rcjni  Caroli  42, 
imperii  vero  9. 

TOMO  III. 

Ilistorite  ecctesiastics  genlis  Ang'orum  ad  Ceolut- 
(um  regem  libri  v,  pag.  1,  a  primo  Julii  Caesaris  io 
Britanniam  adventu  usque  ad  annum  Christi  731, 
el  ab  advcntu  Anglorum  in  Britanniam,  285.  Opus 
prxclarum,  quanquam  arguitur  Beda  a  Montacutio,  n 
Origin.,  pag.  210,  quod,  rebus  nolatu  dignioribus 
emissis,  fabnias  inlicelas  quandoque  fuit  sectalus. 
Post  Editiones  veleres  Argcniorat.  1500,  1514,  Ha- 


rum  iibros  Beda  indignos  et  ionge  recehlioris  csse  C  gan.  1506,  Aniuerp.  1550,  Lovan.  1560,  et  Colo:i 
scriuloris  Oudinus  disputat, 

De  Substanliis  libellas,  pag.  200,  qiio  substanlias 
sivebona  monaslcriorum  dissipare  dissuadcl,  el  alia 
varia  praecipit  clericis  utilia  et  laicis  Benedictinus 
aiiqnis  duodecimi  vel  undecimi  sacculi,  judice  eodem 
Oadino. 

At3«?ju»  tive  Elemenlorum  phHosophia:  libri  iv,  p. 
206,  nonBedx,  sedGuilelmi  de  Conchis,  de  quo  iiifra. 

De  Paschcc  Celebratione  liber,  sivc  de  AZgninoclio 
verno,  juxla  Anatolium  .Egyptium,  apud  Euseb., 
epistota  ad  Wichredam  prcsbyterum,  quem  sanclis- 
siinum  fiatrem  appellat,  pag.  230.  in  hac  laudat  et 
Proterium  et  Cyrillum,  Alexandrinos  anlistitcs,  de 
co.lem  argumeaio,  el  Victorem  Capuanum,  epistolas 
pascbales  Bionysii  Exigui,  et  ordinalioneio  feriarum 
paschalium  per  Tbeophiluni  episcopum  Cxsarier.sem 
ae  reliquorum  episcoporum  synodum ,  pag.  232. 
Porro  exemplum  auni  776,  pag.  252,  adjeelum  cst  a 
juiiiore  manu,  quod  non  exsiat  in  ErJitione  Pclri 
Francisci  Chifletii,  ante  Historiam  Bedoe  Anglicanam, 
Parisiis  1681,  in-4°,  atque  in  aniiquissimo  Codice 
bibi.  Laubiensis  deesse  nolavit  Mabillonins,  in  elog. 
Bed»,  num.  29,  et  tomo  I  Analect.,  pag.  II  (Edit. 
nowe  pag.  398).  Pclavius,  in  Epistolis,  p.  157,  raonei 
librum  dei£quiuoclio  in  Mss.  Philippo  tribui  presby- 
iero.  Sed  haud  dubie  Bedam  auciorem  babet,  cujus 


{n)  Jt.urnal  ries  Savans,  IP8I,  pag.  310,  Act.  Eru- 
mtoruin  1082,  j>.  530. 

Paibol.  XC. 


1601,  in-8°,  et  in  Comincliniana  scriplorum  de  rebus 
Anglicis  sylloge,  an.  1587,  cum  contiiiiialionedequa 
s.ipra,  pag.  267,  et  sine  illa  intcr  Bedae  Opera; 
commcinorandie  ties  recentiores,  Canlabrigiensis 
cum  Saxouica  Alfredi  regis  versione,  sive  paraphrasi, 
et  Abrahami  Wheloci  notis,  1044,  foi..  Parisiensis 
loeuplelior  notis  et  dissertalioiiibus  Peiri  Francisci 
ChiDeli;  (a),  S.  J.,  1671,  in-4°,  et  Londinensis  1722, 
in-fel.  (('),  cum  Vila  Cuthberii  utraque,  Chronico, 
Historia  abbatum  Wiramulh.  et  Girum,  libro  de  Lo- 
cis  sanctis,  Viia  Felicis  ct  Martvrologio,  ex  rccen- 
sionc  Joannis  Smithi. 

Fpitomesive  Breviarimn Hislorice  Anqlorum,^.  147. 
H;mc  oporiet  ab  alio  post  Bcdam  deduclam  essn 
usque  ad  annura  766 ,  nam  in  anliquissimo  Codice 
qiiem  evolvlt  Mabilionius,  non  cxcerlil  annum  731. 

Vita  Oti/tterfi,  episcopi  Lindisfarnensis,  ad  Edfri- 
dum  episcopum  et  fratres  Lindisfarnensis  insula;, 
pag,  ISt.  Unic,  quam  habet  etiam  Surius  20  Marlii, 
addenda  Acta  Cuthberti  versibus  scripta  hexameiris, 
editau,ue  a  Canisio,  lomo  V,  n,  Lcct.  antiq.,  p.  692, 
et  t.  II  Edil.  novse  Basnagian<n  sul>  init.  Utraque  in 
Aclis  sancior.  et  iteruin  reonsita  3  J.  Smilh,  iniei 
scripta  Bed:e  qua»dain,  Lond.  1722,  in-fol.  Loca  uon- 
nulla  in  illo  pocmate  iliuslrat  BarthiUs,  Ili,  19,  Ad- 
versarior. 

(b)  ld.,  1724,  p.  I2i.  Mem.  lir.  dc  la  Grande  Br- 
tagne,  tom.  X,  p   H20. 


407  AD  OPKRA  VEN.  DKIU;  PROLBGOMRfU.  |0B 

Vitt»  beali  Fclicis  confessoris,  cx   meliico  opere  \      Execrpiionei  Putrttin,  CaUeelanei,  Florrs  tx  miter 


lnMti  cpiscopi  Pauliui,  |iig.  180.  Euttl  el  in  Acli» 
«anclor.  14  Jannar.,  tom.  I,  pag.  945,  et  a  J.  Smi- 
iho  rtceiisita,  l.oiul.,  1782,  in-fot. 

Sancli  Vcdasli  cpiscopi  Alrebalensis  Vita,  p  IM, 
ciim  homilia  tiie  ejus  nstali,  dicenda  ad  populum, 
pag.  198.  Gallum  quemdam,  noft  Bedam  auctorcm 
«•sse  Oudinus  conlendit.  Coufer  Acta  sanclor.  6  Fe- 
biuarii. 

Vita  saiuii  Colnnibaui,  pag.  199,  et  Atlahe  abba- 
tis,  pag.  248.  Auclor  Jonas  Luxoviensis,  de  quo  in- 
fra  :  addu  Surium,  51  Novembr.  Th.  Massingliaiui 
Fiorilegium  sanciorum  H  bcriiuc,  pag.  219.  Mabil- 
Jonii  Ailaor.l.  Rencdict.,  t.  II,  p.  1001.  4031. 

Bea;i  Pairicii,  Hibernoium  apostoli,  Yita,  miracula 
el   transitus,  libiis  II.  p.  225,  qui  auctorem    liabent  B 
Probuin  Hibcmuni,  Vide  Bironiuin,  ad  Marlvrolog., 
17  M.irlii,ct  ubiVila  ipsa  habttur,  Acla  «anct.,  lom. 
III  Man.,  p.  97scqrj. 

Vila  sancti  Eustasii,  qui  disci)Ulus  taB.U  Co.um- 
bani  fuit,  pag.  243.  Auctor  Jonas  Luxoviensis. 

Bertbolfi  Vita,  abbaiis  Bobiensis,  pag.  248.  Auclor 
i.lem  Jonas. 

"Vita  ArnolO  Melensls  episcopi,  pag  233.  Pauluni 
Diaconum,  non  BeJani,  habel  auclorcm. 

Sanetx  Burgundoforx  abbaliss»  Viia,  pag.  258. 
f;  il:r  iiidem  supppsiia. 

Passio  sancli  Justini  novennis  pueruli  martyris 
<ub  Diocleiiano  ct  Maximiano,  pag.  266,  versibus 
liberis  iambicis  quatcrnariis. 

Martyrologium,   pag.  277.  Neutiquam   sincwum  C  ^^  a)legorica  e,posilio  |ibrjs  iv,  p.  167,  203, 
Bedrc,  sed  interpolatum  inultis  modis,  quale  prodie-      2^g  293. 


iii.  Quvstionet  tt  Ptirubolo;,  pag.  480.  Ilt-  parilcr, 
et  qice  deinceps  in  hoc  tomo  sequunlur,  parum  di- 
gn.i  Beda;  ingcnio  Jiidicantur  a  viris  erwlitig. 

De  xn  Ltipidibut,  pag.  491. 

be  xu  Luminaribut  F.cctetias,  ibid.  Uoc  est  quod 
f  rinr  eiiam  miIi  llieronymi  noniine  de  xit  Doctori- 
but,  ad  Detiderium,  atqne  in  Bibliolheca  Eccle- 
siastica  subjecium  est  a  mc  Catalogo  HicronymtatK), 
pag.  226,  licet  nee  Hieronymum  nec  Bedam  babeat 
auctorem. 

De  teplem  Donlt  Spirittit  tanclt,  pag.  492. 

fie  seplem  Ordinibtts,  pag.  493. 

De  quiitdeeim  Signis  ante  diem  ju.llcu,  pag.  494. 

De  cntce  Domini,  de  quaiuor  Ordinibut,  pag.  495. 

Pe  Eucharistia  sumrnda,  pag.  469. 

Ilymni  de  die  judicii,  pag.  496  srq. 

Sex  Formutx  orationum,  sive  precum,  pag.  498, 
499,  500. 

TOMO  IV. 

Hexoemeron,  sive  de  sex  dierum  Creatione,  ad 
Accara  abbatem,  p.  1.  Adde  lom.  VIII,  pag.  52,  79 
scq. 

Caetera  in  Uenescos  capita  xxi,  ad  eumdcm  Ac- 
cam,  mss.  in  Bibliolhcca  Lanibethana,  ex  quo  Co- 
dice  i'!a  edidil  H.    Warlbonus,  ut  infra  dicam. 

!n  Geitetin,  pag.  19,  Eiodum,  pag.  87.  Leriiicun, 
pag.  121,  Numerot,  pag.  159,  ct  Deuleronomium, 
quod  Latinc  Attera  tex,  pag.  156. 

/n  Samuelem   propbetain,  sive  in  priorem  ejus 


rat  Antuerp  ,  1565,  in-12.  Vide  Bollandum,  prxf. 
ad  lom  I  Act.  sanctor.  Januarii.  pag.  40.  seq. ; 
Albcrlinum,  de  sancta  EucharUlia,  pag.  263;  et 
Launoii  diss.  de  Victorinis,  pag.  36.  Cenuinum  Be- 
da\  qui  dies  cnxx  vacuos  reliquit,  ubi  uec  F  orus, 
lesie  Adone,  omnes  supplevil,  cum  Flori  alioium- 
que  supplementis,  distincla  lyporum  charactcre 
cxcusis,  exhibenl  Henschenius  cl  Papcbrochius  in 
prolegomenis  ad  tomum  secundum  Aclorurn  Mar- 
lii.  In  illo  repcrias  qusc  ex  Beda  ab  Atnabrio  citan- 
tur,  II,  xxiv,  de  OfBciis  cccles.  et  de  Ordine  anli- 
pbonarii,  cap.  28,  ut  Colomesio  jam  nolalum.  Ad- 
diiamciUum  ad  Bcdas  Martjrologium  ex  Codice 
Wirceburgensi,  Sec.  IX,  cl  necrologium  inserlum 
Bed:c  Martyrologio,  exhibet  J.  Georgius  Eckarihus, 
lom.  I  Commctitarior.  dc  Rebus  Franciac  Orienla- 
lis  ct  Episcopalus  Wirceburg.,  pag.  8-29,  850.  Da 
dillcrentiis  Marlyrologii  melrici  a  Datberio  editi 
( de  quo  Itipra,  pag.  498  )  ab  boc  Henscbeniano, 
vi'l«.  si  placel,  Oudiiiiiin,  tom.  I,  paj.  1683. 

De  litN  tlterusalem  el  tecit  tanctit  llbellus,  do 
npuwulis  inajoruiii  aW>revi.ilii3,  paft.  365.  E*  Ar- 
Ctiiro  cl  Ailarauiiuo,  de  o.uo  supra,  p.  15, 

/ft(«rpr«(u.'io  noininxiii  llcbiniconim,  or.line  al- 
pl.alu'!'»:»,  pag  371.  Ranc  Otidtnn  icsiaiur  m  ("o- 
dieibtn  optlRut  nobi  irituii  Rom^io  Aniinlodortwtl 


ln  libros  Regum,  hcc  est  libros  Samuelis  ct  Re- 
guni,  queslioncs  triginta,  libcr  I,  p.  3;3. 

Allegcrica  Expositio  in  Esdram  et  Nchetniam  (qui 
ct  Esdrx-  secundi.s)  propbeia-,  libris  m,  pag.  348, 
373,  405,  i»  Tobiam,  pag.  347. 

!n  Job,  libri  m,  ad  Neclariiun  episropum,  quem 
Patrem  beatissimum  appeilai,  pag.  447,  511,  575, 
sub  genuino  Philippi  presbyteri  nomiiie  editi  Basileaa 
an.  1527  ;  aique  Philippi  esse  hos  in  Job  cottuneu- 
tarios,  qui  sub  llieronymi  nomine  a  Fausto  Regi«n- 
si  iaudantur,  Odem  facil  ipse  Beda  libro  de  Ratione 
uiiciarum.  Vide  iufra,  in  Pltitippo. 
jx  Super  Parabolat,  libri  tu,  pag.  C54.  Co8,  CSi, 
inrer  Hieronymi  Opera  perperam  edili. 

In  Cantica  canltcorum  libri  vu,  quorum  priuiiM 
esl  contra  Julianum  (a)  Celanensem  episcopuro,  qni 
commentariis  suis  crrores  Pelagianos  contra  Gra- 
tiani  Dci  insperserat.  Ltber  sepiimus  loius  csl  *>: 
diclis  (Jrcgorii  M  sicut  Paierius  ex  cjusdcm  siripiu 
Calenam  in  totam  Sciipluram  continiiavcrai,  pag 
714.  T2S,  718,  703,  786.  ^07,  827. 

De  tjbernacuio,  et  vttsit  ejtts,  ac  vettibut  tacerdn- 
lum,  lihii  ni,  pag.  S58,  8'>9,  889. 

TOJ40  V. 

/»  VutilHKxm  libri  iv,  pag.  t,  2S,  45,  C8.  Jeannr* 


tfl)  Vide   Vossiiiin,    Id.t     l'('la0'     lib.  i,  cnp.   4,  |  4,  et  wp.  6. 


,09  FABRICU  N0T1TIA 

Avtuiiiius  Melacchtlioni  teualus  fnit  se  in  rns. 
Pasiiavieiisi  legis?e  eiiarralionaii  \  erborura  Coense 
doiiiniic;c,  qure  in  Editis  deslderatw, 

Erpotitio  Orationis  Dominicee,  png.  1)1 

/n  Uareum  libri  iv,  pag.  92,  122,  152,  185. 

InLucam,  ad  Arcam  presbytcru  m,  pag.  213, 
cujus  episiola  adhorlatoria  p:ig.  215,  prxmiltitur, 
libri  vi,  p.  217,  202,  301,  353,  575,  415. 

/n  Joennem,  prxmisso  lireviario,  di»linclo  cjj>i- 
tlbus  siv,  pag.  451.  Tbonias  in  Catena  sua  allegai 
quandoque  e  Beda,  quaj  in  Editis  nou  luUnuir,  et 
coiiveniiint  cum  Grici  commentariis. 

/n  Acta  upostolontm  Exposilio  irudiia,  ad  Accam 
preshylerum,  p.  625. 

Espositio  de  nominibus  locorum  anorum  mentio  in 
Vibr*  Actuum  apostolorum,  pag.  665,  ordine  alpha- 
betico. 

Super  epittolas  catholhas  Uivi  Jacobi,  Hierosoly- 
nitani  episcopi,  pag.  675;  Pelri  f,  pag.  691,  et  II, 
pag.  713;  Joannis  I,  ex  Augustino  maxime,  (ag. 
727,  II.  pag.  752,  el  III,  pag.  754 ;  Judce,  pag.  755. 
Prologum  edidit  Guil.  CaTe,  in  Historia  liiternria 
scriplorum  Eccles.,  ad  annum  700. 

ln  Apocalypsin,  cuniprolngo  ad  fralremEusebiurn, 
do  seplem  ejus  periochis,  et  sepiera  ad  eam  iutelli- 
gendarn  regulis  Tychonii,  pag.  761,  816.  Hunc  com- 
meutarium,  in  quo  Primasium  etiam  cccutum  se 
Beda  non  difGteiur,  plurimi  faciunl  Nicolaus  Zege- 
rus,  notis  in  Nov.  Teslam.,  et  Ricb.  Simon,  lom.  III 
HSst.  cril.  N.  T.,  p.  345. 

TOMO  VI. 

Liber  Retractationis  in  Aclus  apostolorum,  pag.  I, 
quo  in  libro  plurimum  erudiiionis  et  juJicii  Betlaoi 
monstrare  notavit  idem  Simonius,  pag.  540.  Adde 
cjus  disserlalionem  dc  Msg.  Novi  Te-iamenii,  pag, 
5'J  scq.,  et  Joannis  Millit  prolegomcna  ad  Novum 
Testamenlum,  $  1822  seqq. 

In  eumdem  Actuum  librum  Queestiones  quinque, 
pag.  29. 

in  Emsiola*  Pauti  Exposiilo,  ex  scriptis  sancli 
Augustini  collecta  (a),  in  Epistolam  ad  Romanos, 
pag.  51;  inl  ad  Corinthios,  pag.  253,  in  II,  pag. 
447;  ad  Galatas,  pag.  511 ;  ad  Ephesios,  pag.  162; 
ad  Philippen-es,  pag.  60!1;  ad  Cnlossenses,  pag. 
647;  ad  Thessalonieense»,  I,  pag.  675,  II,  pag.  639, 
ad Tiinolheum,  I,  pag.  697,  11,  pag.  738;  ad  Titum, 
pag.  759;  ad  Philemoncm,  pag.765;  ei  ad  Hebraeos, 
pag.  766.  Subjungunlur  Chrysosloini  homili*  sep- 
tem  ex  Aniani  (b)  vcrsione  cum  ejns  episiola  ad 
Evangelum,  pag.  823,  ct  Gaufridi  Foussardi,  Ceno- 
mani,  epistolu  ad  Pctrurn  Securibilera,  archidiaco- 
num  Rolhoinagensem,  de  hac  Rcdas  iu  Pauli  Eoisio- 
las  lucubratiocie.  Quanquatn  vero  commcntarium 
ejusmodi  collegisse  se  Beda  ip,e  lestatur,  laudalque 
cliam  Lupus  Ferrariensis,  epist.  76,  et  Hincmarus, 
u  adversus  Gotheschalcum,  lamen  genuimis  Bedse 

(a)  Hnjnsmodi  opus  se  curanlc  compositum  Beda 
ipse  u-siatur  ad  calcem  Uistoria:  Anglorom. 
(f;  De  illo  suj.ra. 


IX  VRM.  OHD&M.  110 

A  in  Epislolas  Pauli  coniuieniarius  nnmlum  lucum 
vidit,  qui  ms.  exslabal  apud  Mabillonium  (c),  Col- 
iectaneum  Hedas  i«  Aposlolum,  ex  Operibus  beali 
Augusiini,  Edilus  autcm  ille,  qnen  vulgavit  jam 
dicius  Boussardus  an.  1499,  in-foL,  nec  Bedaj  est, 
nec  Peiri  fcbbatis  Tripolitana  provincue,  quem  si- 
mile  opus  adornasse  constat  e.x  Cassiodoro,  cap. 
8  ilivinar.  Lect.,  nec  Barlliolomai  (Jrbinalis,  de 
cujus  milleioquio  Augusliniano  supra,  pag.  485, 
sed  Flori,  magislri  Liigdiiuensis,  monaclii  sancli 
Trudonis,  qui  similem  commenlariiim  concinnavii, 
»n»ii  ex  Aogustino  soluni,  qui  videlur  hic  ipse  sub 
Bedrc  nomine  edilus,  sed  el  a'ium  ex  Patrilius  aliis, 
Cypriano,  Hilario,  Ambrosio,  Pat.iann,  Hieronyno, 
Ephraim  diacono,  Paulino,  Auguslino,  Leone  papa, 
B  Fulgcntio  et  Avito.  Confer  Sirmondum  ad  Avitiim, 
lomo  II  Opcrum,  pag.  147;  Chiflelium,  in  Paulino 
illustrato,  et  prxfal.  ad  Fuigeniium  Fcrrand.,  et 
pag.  322.  Baluzium,  ad  Lupi  epist.  76,  et  Riehar- 
dum  Simonein,  III,  xxiv,  Hisloria:  crilice  Novi 
Testamenti,  pag.  544  seq.  Iu  clarissimi  \V.  K.  Tent- 
zelii  dialogis  vernaculij  legas  Mabillonium  pollici- 
tum  in  lucem  cJcre  Commcniarium  geminum  Bedm 
in  Pavli  Epitlolas;  setl  nemo  non  videl  genuinum 
legi  oportere. 

TOMO  VII. 

Ilomilur  xxxv  aslkales  de  Tempore,  pag.  1. 

ffomilite  xxxiu  testkaies  de  Sanclis,  ac  de  dedica- 
tiane  altarium  et  templorura,  nec  non  communi  san- 
-,  clorum,  p.  91. 

Uomiliajw  hiemales  de  Tempore,  p.  183. 

Homilia?  xxu  quadragesimales,  p.  218. 

Flomitiar  xvi  hiemales  de  Sanclis,  p.  290. 

Sermones  varii  xxi,  quorum  piimores  duo  sunt  in 
solennilatem  sancii  Wigberti,  tertius  sanclaj  Scho- 
laslicx ,  in  cujus  laudera  etiam  carmina  quxdam 
leguntur,  p.  350  seq.  Homili*  sub  Bedae  nomine  ac 
sermones,  sive,  ut ,  in  sancti  Bonifacii  cpisiola  9 
vocatnr,  Lectionarium  annicersarium ,  scorsim  excu- 
sum  Paris.  el  Lovanii  n  volum.  in  8".  In  his  suut 
qua?dam  nou  integri  sermoncs,  sedlacinuB  ex  sermo- 
nibus  vel  commeniar.is  Beda:  revu!.-a?,  ut  jam  notavit 
Sixtus  Senensis.  De  singulis  speeiaiim  videnda  qua 
monet  Mabillonius  et  ex  eo  Oudiiius,  lom.  1,  p.  1699  sq. 
j)  Scintillx,  sive  loci  communes  sententiarum  eK 
sacris  lilleris  et  Palribus  digesuc  per  capila,  sivo 
lilulos,  lxxx  (d),  pag.  370.  De  Anglo-Saxonica  ver- 
sione  Sciniillarii,  vidc  Fianciscum  Junium  praef.  ad 
Glossarium  In  Ulfilam,  et  Humpliredum  Waaleiura,  in 
catalogo  librorum  septenlrionaliura  in  Bibliothecis 
Anglhc,  lonio  il  operis  Hickesiani,  pag.  86.  Vide  et 
infra,  Defensor. 

Libelus  de  muliere  (orii,  pag.  459,  in  Proverbior. 
xxxi,  10,  ult. 

De  officiis  HbeHus,  ex   Patrum  dictis  excerptus, 
pag.  467.  Vix  digna  Beda  coUoclanea,  judice  Ques- 

(e)  Tom.I  Analect.,p.  51,  etnovir  Editionis  f.  788. 
(d)  Apud  Speelntauuum.   tom.  I  Concil.  Anglins, 
p.  280,  tituli  lxxii. 


III  AJD  OPERA  VEN.  BKD*  PKOI.F.GOMENA.  \\2 

nelln,  pag.   551,   nd    l.eonem   Magnnm;  el  junioiis  A  AinnKVimis  tum  trujesimo.  piesbijteraJoanneeyiscopo 


scriptoris  esse  oporlet,  in  quo  Anastasiits  cilaiur  in 
Vita  Meteliladh  pa|we. 

Wragmtnt*  ailtgirtem  interpreiaiiouis  in  quxdani 
capna  PnnrMorum,  pag.  476;Septottf<r,  pag.  48lt 
4X5;  Ecc/eaiMtM,  pag.  183;  psalmum  xc,  pag.  484  ; 
el  de  Satomcne  r.-ge,  pag.  486, 

TOMO  VIII. 

Lib*r  dc  templu  Salomonis,  pag.  1.  IIujns  operis 
sui  «le  struciura  teinpli  Salomonis  atque  allegnric-e 
ejus  intcrurelatiunis  nieminit  Ileda  in  epislola  ail 
Albinmn  abbatcm. 

Bf  sex  dtcrnm  Cretthne,  pag.  52.  Adde  lom.  IV, 
p.  I,  et  in  lioc  ipao  lom.  VIII,   pag.  79  scqq.  Quic- 


ordinalut,  Iwrlulu  Accai  epitcopi  Eboraeenr.it,  ae 
mullnritm  (ralrum,  aqgreuut  est  scrihtre  iu  univertam 
tacrcsunctam  Seripturam  diverta  explanationum  ttotu 
miua,  in  qualuor  ordinns  Jiciineta,  videlicet  in  ttiu 
peOMiB,  \)\  .tsiio.M:s,  Humilias,  el  C.ouutsitinoe.  In 
Ithaptodtis,  sive  Slromalibus,  vel  Collgc i m»iis  t«n- 
grtgmit  mysticns  mtiQis  quum  Uatoricat  rxposiiiones, 
ex  probatissimis  Ecctesiai  doctorum  tenteniiit,  diclit- 
que  liinc  inde  intaruptim,  et  inlerpoUitiin  collectos, 
nomtullis  eliam  de  suo  inserlis  att  imitulioiicm  tentu» 
eorum,  ubi  opportunum  (uil,  quo  diversi  Pulrum  ter- 
tnmet,  ac  periodi  iv/  apiius  inier  se  coluxrereut,  vel 
brevioret  cl  itlustriores  reddcrentur.  Et,  ne  majorum 
diclu  (urari,  el  eo,  quasi  sua  propria,  componcre  tfrie- 
ik.n  ei  his  prcttr  ram  relata  ad~  Junili.im  Afn.m  B  «*»«  **•*"  doctorum  per  tinguia  inlerponere  drcre- 


auclnrem.  Viile  Daitenm,  ile  usu  Palrum,  pag   16. 

Quaislienes  cx  dictia  Palrum,  Augiistino,  Hieruny- 
mo,  lsidoro,  Sedulio,  elc.,  i/i  CcnesM,  pag.  78; 
Exodnm,  pag.  196;  Leeidam,  pag.  219,  Numcroc, 
pag.  228;  el  Deuleronomium,  pag.  241,  more  dialogi 
intcr  magistrum  el  disciptlium;  in  librum  Josuav, 
pag.  248;  Judicum,  pag.  255;  lUuh,  pag.  261;  qua- 
tuor  libros  Kegum,  pag.  262,  273,  275,  278.  Qua> 
siiones  Beda?  in  Veius  et  Novum  Testamentum  mitli 
sibi  pciebal  Lupus  Ferrarieusis,  cpist.  62. 

Liber  ouritirum  Qvarsiionum  xv,  pag.  286. 

De  Psaimorum  tibro  exetjesis,  pog,  3..7,  ad  896, 
ubi  otiam  inentio  psalmi  centesiml  quinqnagesimi 
primi,  atquc  emuneranlur  diapsalmata  lxvix 

Ir.terpreltitio  vocuni  rariorum  in  psahnis,  quilius 
lastrumeota  mnsica  vel  alix  spccies  singulares  deno- 
isiiiur.  pag.  899. 

JSomittum  flcbraomm  interpretalio,  p.  901. 

Strmo  in  psalm.  l.iu ,  5  :  Deus  dc  co?io  prospe.xit, 
pag.  804.  Kjus.iem  auctoris  cum  libro  de  Subslamiis. 
tom.  II. 

In  Boelii  iibntm  tie  sanctissitna  Trinitate,  p.  925. 
Bedae  suppositum  esse  non  dubitant  viri  docti ,  sive 
auetor  sit  Eadinuudus  Albanus,  sive  alius  quis,  ut  in 
Bibt.  Latina  III.  xv,  b,  jam  noiare  me  memini.  Vide 
W.  E.  Teni/.eliiiiii,  ilc  Synibulo  Alhanasiano  p.  68  sq. 

Precalio  de  seplem  vcrbis  Christi  ifi  cruce,   p.  954. 

iif  medilaliom  passicnis  Chrisli  per  tepiem  Jl.i 
horas,  p.  965. 

De  remediis  peccaloruni,  excerptum  de  canonibus 
Patrum,  vt!  Pocnitciili^libusad  remedium  aniniarum, 
doniini  Agbeiti  arebispiscopi  pa^.  961,  968.  Exslat 
cum  Pcfinitentiali  Roinano,  sive  cauonibus  pteniten- 
lialibus,  eJitmn  ab  Auinnio  Augustino,  Vcuet.  I  ">Si, 
ir»-4-°.  pag.  10^  et  in  IIemi<  i  Spoolmanni  Coneiliis 
\\\a'.  ..  .  pag.  -M ,  qui  tf-tiiur  in  Ms.  reirni  ad 
Agbcrtum  ipsum ,  siv.i  Egberluin  arcluepiseopiiiii 
laDQoam  auctnrem. 

Won  umittenduin  quod  ite  qualuor  generibus  eom- 
r.ifi.i  irmruin  Beila-  in  sacram  SeiipluiHin  notavit 
Sixii .«  Si-iii.iins,  libro  ipiariu  bihl  sancu-,  pa^-  *C5  : 


verat,  et,  quid  a  quo  aueior.-  dicium  esset,  nominalim 
ostendere ;  sed  cum  ei  nimit  operosum  apparereL, 
primas  tanlum  noniiiium  syltabas  in  marginibus  e  rc- 
ijione  cujttsquc  senienlice  appotuit,  quai  potlea  tibra- 
riorum  vel  intcilia,  vel  incuria,  ex  omnibut  exemplti- 
ribus  peiiere.  /n  Commentariis,  Quoesiionibus ,  ei 
HomilHt,  in  quibut  [requentiut  ei  termone,  el  sensu 
siio  utiiur,  siijlum  habel  nec  omnino  inelegantem.  nee 
a/fectalof  elcganiiee  curiosum,  sed  temperatum,  qui 
nec  verborum  mullimdine  [atlidium,  neque  paucilale 
obscuri  alem  parial,  sed  brevi  (acilitate  currat  gra- 
tissime. 

iJem  Sixtus,  ex  Trithemii  c.  2 »2,  Bedx  coinmema- 
rium  in  Eeclesiasten  commemorat,el/i6:o«  ivih  iu  pro- 
C  piielas  mttjores  minoresque.  De  aliis  ineditis  ac  de- 
pmdilis  ejus  scriploris  consulenJus  Caveus.  Calato- 
gum  Operiun  quem  ipse  ad  ealcem  Hislorwe  texuit 
Beda,  babet  eiUm  Sigebertus,  c.  68,  de  S.  E. 
ln  lomis  Operum  Bedte  desiJt-rantur : 

F.pistoia  ad  Albinum,  de  qna  suprx  Kdila  a  Jaco- 
bo  Waneo  cum  notis;  epislola  apolngetica  pro  libro 
de  sex  /fiaiibus,  ad  Plegwinam  monaelium  ,  adver- 
sus  alterius  monacbi  Davidis  olijeciiones. 

Epislola  ad  Egbertum  Eboracensem  arciiiepisrn- 
pum,  de  Chrisiiaiti  prvsulis  officio,  scripta  paulo  an- 
te  obilum. 

Vitx  quUtque  abb;ttum  priorum  Weremuthen6ium  ei 
Ghvicensttnn,  libris  Uuobus. 

Ihecex  Llitione  Dublinensian.  1664,in-8°,  recu- 
denda  dedit  Ilenricus  Warihonus  (a),  Lnnd.  ,  1693, 
in  4*,  illisque  adjunxu  Expesiuonem  in  Ceneseos,  ca- 
pitu  prioru  mi,  ex  quihus  lanlum  in  c.ipul  priiuum, 
et  iniiium  serundi,  lucem  u>mo  iiuarlo  viderat,  et 
coihoienlari'itn  in  eanlinint  Hubacnc.  E»  ulroque 
fragineiita  Waribonttl  produxerat  in  Auctario  a.1 
llsserii  llisioriaiii  dogtnaticam  de  Scriptaril  et  sacris 
vcmaculis,  Lond.  ,  1689,  in-4* ,  pag  356  seq.  Addi- 
dii  fiiam  Egbertl  ai  chicpiscopi  Eboracensis  (Ualo- 
guui  Jf  eocieaiMtii  a  Institutione,  et  Aldlielmi  episix> 
pi  Scireliumensis  libruiu  de  Virg.nitale ,  aeratone 
.-(  J.ii.i  sci-ipium,  ol  longe  qutm  in  pt  iorihus  Edilioni- 
bus  ;'i:u-i>Jjl  oi-iii. 


(a)  \cta  eruditorum,  aa  16  8,  pa|  188. 


113 


rESTTMONlA  VETERMM  DK  VKN,  BEDA. 


P.t 


Warthoni  exemplo,  Joannes  Smith  (a),  canonicus  A  Genesin ,  pag.   115,  atqne   in  Canticuir.  Habacuc, 


Dunelme.isis,  c,l  ipso  immorluo  opcri,  tilius  Georgius 
Sinith  ,  Cautahrigiae  ,  1722  ,  in-fol. ,  vulgavere  ex 
inss.  codicibusi  recensita  diligenler,  nolisquc  hist. 
iliusirata,  scripta  Bedae  bislorica,  atquc  in  bis,  prstr 
ter  illa  quaa  in  tomis  Operum  jam  obvia  sunt  (Cbro- 
nicoti  dc  sex  ^tatibos,  Ilistoriaio  Ecdes.  genlis  Au- 
glorum,  Culhberli  Vilam  et  Felicis,  et  libellitin  de 
Locis  sauclis)  etiam  Angto-Saxonicam  {bj  versionem 
Hisiorice  ecelet.  ,  ad  Editioncm  Wheloci,  ex  tribus 
emcndaiam  mss.  ,  Vilam  Cudberthi  quam  versibus 
scriptam  edidere  Canisiasel  Mabillonius;  tum  vui- 
6alas  a  Wareo  et  Warlbono  Vitas  abbantm  Were- 
muthentium  ei  Ginicensium  ex  tribus  Codicibus  niss. 
emeudaiinres,  ct  Epistolum  cd  Eijbertum  ;  ac  deni- 
que  Martyrolotjitim  Dedie  genuinum,  quod  in  lucera  B  non  Be(id  est)  sej  Wandalberlus,  Prumiensis  diac-j- 


pag.  235,  quos  a  Warlhono  vulgaios  jam  dixi ,  in 
luccm  prolulit  quoque  ttndecim  Bcd«  homiliat  ,  pag. 
317,  et  fibelium  Preeum,  p:ig.  483. 

Co/Hpojitionpm  Itorologii  solaris,  earmine  licxame- 
tro,  Pelrus  Pilhoeus,  sub  Bedic  nornine  ,  vulgavi!  tn 
faicc  epigrarnma.um  et  poematuin  vcterum,  pag.488 
Edit.  Paris.  1590,  in-12.  Hanc  habeo  notatam  nsanu 
isaaci  Casauboni,  qui  versu  nonc,  rectc,  Juniu  lec.it, 
pro  Janua ,  et  versum  77 : 

Uudenis  clarum  ccocludil  tertia  cursum, 

et  versum  79  :  Sepiem  quinta  tenet,  etc.  Idem  carmen 
occurrit  in  auctiorc  pocmatum  illoruiu  Rditionc 
Lugduuensi  159G,  in-8*,  p.  609.  Verum  auctor  ejus 


dixi  datum  ab  Henscheiiio  in  (oino  secando  Actorum 
sancloruin  Marlii ;  hisque  omnibus  pracGxani  Yitam 
Bedae  scriptam  a  Cutliberto  discipulo ,  nim  aliam 
nunc  primum  eilitam  Anonymi,  uec  non  eiogium 
Bedae  consignalum  a  MabiHonio.  Ocnique  voluuien 
hoc  ornal  labula  geograpliica  Britauniie  qualis  illis 
lemporibiis  fuit  ,  cl  appendix  diplomatum,  epistola- 
nini,  et  ab  Ediiorc  dissertaiionum,  quibus  lux  insi- 
gnis  scriptoribus  el  bistori»  illius  selatis  affertur. 

Novissime   Edmundus   Marlene  in    tomo    quinto 
Thesauri    anecdotorum,    practer   eommentarios  in 

(a)  Acta  erurlitorum,  an.  1721,  pag.  121.  Merooires 

lilteraires  de  la  Gramle-Brclagne,  toiu.  X,  pag.  520. 

(>)  Pneler  hanc   Anglo-Saxonieain    Alfiedi   regis, 


nus,  ui  a  Mabillonio  jam  notalum.  Eclogam  de  con- 
flictu  verii  el  Itiemis,  quam  Editione  indignam  Pi- 
thcciis  duxit,  Oudinus  louio  !l  conunenlariorum  de 
Scriploribus  ecclesiastieis,  pag.  32G,  in  luccm  dedit. 
sub  nomiue  Milonis  Eluonensis,  quod  jam,  nn.  1610, 
Francofiirli,  in-8",  Ovidianis  amatoriis  adjuncla  sub 
Bedae  nomine  lucem  viderat,  addita  etiam  altcra 
ccloga  de  Cucnlo  ,  quam  veluti  inediiam  sub  Alcuini 
nominc  vulgavit  Mabillonius,  tom.  I  Analect.,  p. 
369  (Edil.  nov*  lit-foi.  pag.  409). 

exslal  elinn  Anglica  versio,  quam  Elisabeth»  reginse 
dicavit  Th.  Stapietonus,  S.  J.  Antuerp.,  15G5,  iu-4». 


TESTIMONIA  VETERUM  DE  VEN.  BEDA. 


Sergiuspapa  1,  Epitt,  ad  Ceoifridum  :  C 

Quibns  verbis  ac  modis  clemenliam  Dei  nostri  at- 
que  inenarrabilem  providenliam  possumus  effari,  et 
dignas  graliarum  actiones  pro  immensis  circa  nos 
ejus  bcneQciis  persolvere,  qui  in  tenebris  et  umbra 
morlis  positos  ad  lumen  scicnli»  producit.  Et  infra  : 
Benedictionis  interea  gratiaraquamnobis  perpraesen- 
tcmportilorem  tuamisit  devota  leligio,  libenler  et  hi- 
lari  animo,  sicuti  ab  ea  direcla  est,  nos  suscepisse 
cognosce.  Opportunis  crgo  ac  dignis  ampleclenda; 
tuae  sollicitudinis  pelitionibus  arclissima  devolione  D 
favenles,  hortamur  Deo  dilectam  tu;e  religiosiiatis 
boniialem ,  ut  quia ,  exorlis  quibusdam  ecclesias- 
ticarum  causarum  capilulis,  non  sine  examinatione 
longius  innolcsccndis,  opus  uobis  sunl  ad  eonferen- 
dura  arte  tilleralurx  imbuti.  sicut  decetDeodevotum 
auxiliatorem  sanclae  matris  universalis  Ecclcsiac , 
obedicntem  devolionem  huie  nostrae  bortatiotii  non 
desistas  accommodare,sedabsqueaiiquaremori<iione 
rcligiosum  Dei  famulum  Bedam  venerabilis  monas- 
terii  lui  presbyterum  ad  limina  apostolorum  princi- 
pum  dominorum  mcorum  Pelri  ct  Pauli  arnatorum 
luorum  ac  protectorum  ad  uosir*  mediorritalis 
fonspectum  non  moreris  dirigerc,  quem,  favente 
Deo,  sanctis  tuis  precibus  non  diffidas  prospere  ad 


lcredire,  pcracta  pramiissorura  capituiorum  cuin 
auxilioDei  desiderala  soiemnitate;  erit  enim,  ut  con- 
lidiinus,  etiam  cunctis  tibi  crcdiiisprofuturum,  quid- 
quid  Ecciesia;  generali  claruerit  perejus  prseslantiam 
imperlitum. 

bonifccius,  GeimanoruM  apoMolus,  ep.   85,    aa 
Egkberlum  : 

Enarrare  autem  oinnia  maia  quae  nos  extrinsecus 
et  initinsecus  palimur,  epistolaris  breviias  probibei. 
Modo  eniin  inhianter  desidcranles  llagitamus  ut  na- 
bis  ad  gandium  r.ostri  mceroris  eo  modo,  quo  antca 
jam  fecistis,  aliquam  particulam  vel  scintillairi  de 
candeta  Ecclositc,  q«am  illaxit  Spiriius  sanctu»  in 
regionibus  veslris,  desiinare  curetis,  td  est,  de  trac- 
tatibus,  quos  spiritalis  presbyter  et  investigalor  san- 
ctarum  Scriplurarum  Beda  reserando  composuit , 
partem  qualemcunque  transmitlere  dignemini.  Maxi- 
me  autcm,  si  fore  possit,  quod  nobis  praudicantibus 
babile,  et  n.anuaie,  et vilissiinuro  [Al.,  uiiliinium  ] 
esse  videlur,  super  Lectionarimn  anniversarium,  et 
Proverbia  Salomonis,  quia  commcntarios  super  illa 
condidisse  eum  audiraus.  Interea  nos  cogil  neoessiliis 
vestii  consilii  judicimu  inquirere.  Nam  dum  inve- 
nero  presbylerum  jain  ante  multa  lempor^  lapsum 
in  fornicationem,  et  post  posniienliaiu  in  officicn 
gtadus  sui  a  Francis  iierum  restilulus  est,  et  nunr* 


116 


AD  OPBRA  VBN.  BEDA  PROl.KC.OMKNA. 


11« 


habitaus  in  laiissimo  pago  Qil«lium  ,  sed  errantium  A  nius,  licel  di((na  non  sint,  ut  pro  memori.i  tuscipia- 


populoruui,  b!m  aliis  saccrdolibus  solus  ministrat 
haptisniuui,  1 1  solcmnia  missarum  cclebrans  ;  modo 
iintem,  si  laleiu  seruiiduni  juslissiiiws  cunones  absiu- 
lero,  iiinnriiiur  siue  sacro  regeneraiionis  fonte  in- 
faiiies,  prnpicr  raiiiatem  sacerdotuni,  si  meliorem, 
:ul  rcstauranduni  prioris  lapsuni,  non  Iialiuero;  ]u- 
ilicnlc  crgo  iuter  me,  ct  inlcr  populum  erroneum , 
ntriiin  meliiis  sii,  vel  saltem  uiinus  nialum ,  ul  [Al., 
iilrum  ]  talis  miuisicrium  sancti  aliaris  impleai,  an 
nlpagana  moriatur  multitudo  poptili,quia  castiorcm 
minis  ti  inii  aci|iiirere  neqniverit.  Vel  si  inter  multitu- 
dinem  saeerdotum  invenero  in  eodem  peccamine 
lapsuin,  et  iierum  posl  [  Forsan,  per  ]  pccnilcntiam 
priori  gradui  resiitutum,  de  quo  omuis  multiludo  sa- 


lis.  Alma  Trinitas ,  ct  una  divinitas  fralernitalcm 
vestram,  et  liic  sanclis  virtmibus  proftcienfem  ac 
valenlein  augeal  el  cotlodial,el  in  fulura  baaiiludine, 
iuier  splendida  angeloruir.  agniina  gaudentom  re- 
n  un.-i  .-m.tii  glotificet. 

S.  Lullu*,  epnt.  nrf  C.uenam ,  inttr  Bonifacii 
tpist.  10!): 

Sanctitalis  lux  revcrcntiam  humiliter  obsecro,  ut 
amicitix  intcr  nos  oliin  in  Christo  copulafx  cl  semel 
coeptx  perpes  remiiiisei  digneris,  nc  vetcrascat,  el 
oblivioni  tradalur,  quam  coram  Dco  Gdeli  tponsione 
pepig  mus.  Pro  noniine  cnim  Chrisii  in  contutnelii* 
et  tribulationibus  gioriari ,  cl  esaltaiione  Ecdesi* 
ejus  nos  oporlet ,  qux  quotidie  lunditur,  prcmilur , 


cerdolura  et  populorun:  bonx  opinionis  conhMentiam  "  alque  faligatnr,  quia  moderni  principes  novos  niores, 

novasque  leges  sccuridure  sua  desuleria  condunt. 
Idcirco  exceileniiara  tuam  jugem  precatricem ,  pro 
animx  noslrx  silute,  subnixa  prece  flagiUiuus.  As- 
suliiis  cniin  eorporis  xgriiu  linibns  cum  meutif 
anxictate  cogor  c.\  liac  xrumnosa  et  periculis  ple- 
nissima  vita  exire,  redditurus  pio  et  dislriclo  judici 
raiionem.  Parva  vero  munuseula  dilectioni  tur  di- 
rcxi,  hoc  est,  pallam  holoseric.aro  oplimi  generis  per 
gerulum  harura  litterarum.  Obsecro  at  queralibel 
horum  librorum  acquiras,  el  nobis  miltere  digneris, 
quos  beatx  memorix  Beda  presbyler  exposuit ,  ad 
consolaUonem  peregrinationis  noslrx,  id  est,  in 
priraam  parlem  Saruuelis  osque  ad  mortem  Sanlis , 
Iibros"  quatuor,  sive  in  Esdram  et  Nehemiam  libros 


habuerunt,  et  si  ille  molo  degiadatu'  fuerit,  secre- 
tuni  peccatum  revelatum  fueril ,  ct  scandalizavi 
[  Foriau,  scandalizabilur  ]  inullitudo  plebium,  el  per 
Bcandalura  plurimx  peribunt  animx,  et  detesta  io 
eril  maxima  sacerdotutn,  et  diflidcnlia  ministrorum 
Ecclesix,  ul  omnes  perfidos ,  nulli  crcdentes,  des- 
pectos  [  Forsan,  despcclui  ]  habeanl.  Quara  ob  rem 
audacler  prxsumpsimus,  palientes  et  conscnlienles 
illum  in  minisleno  divino  persistere ,  exislimantes 
levius  essc  dubium  unius'  homiuis  periculum  et  auda- 
ciara,  quam  ruinam  et  perditionem  animarum  peno 
lotius  populi.  De  istisautem  universis  quid  mibi  su- 
stinendum  sil,  necessitale  cogente  scandala  vitandi, 
quidve  rtlui.inlii.il,   secundum   consilium  vestrom 


per  sxripta  viderc,  el  audire  omuino  dcsidero.  Prse-  G  tres,  vel  in  Evangeliuiu  Marci  libros  quatiior.  Cravia 

forte  postulo,  sed  mb.il  grave  vcr.e  cbaritati  injungo. 

Cuthtertut,  episl.  ad  Lulium,  inter  Bonifacii 
episcopi  Epitl.  89 : 
Gratanter  quidem  munuscula  ttx  charitatis  sus- 
cepi,  et  eo  gratanlius,  quo  te  nsec  iniimo  devotionis 
aflectu  mitlere  cognovi,  id  est,  holosericam  ad  reii- 
qnias  bcatx  memorix  Deda  magistri  nostri ,  nb  re- 
cordalionem  et  illius  veneraliouera  ,  destinasti.  Et 
reclum  qnideni  raibi  videlur,  ut  toia  gens  Anglorum 
in  omnibus  provinciis,  ubicunque  rcperti  sunt ,  gra- 
ti.'s  Deo  referaut,  quia  tam  niirabilera  viruiu,  prxdi- 
tum  diversis  donis,  lamque  aJ  exercenda  dona  stu- 
diosum ,  similiterque  in  bouis  moribus  viveotem  , 
Dcus  illis  in  sua  natione  donavil,  quia  per  experi- 


terea  celsitudini  vcstrx,  viceosculi,  duas  vini  cupel- 
)as  per  hunc  porlitorem  lilterarum  transmisimus,  pc- 
tenlcs  ut  cliaritatis  inter  nos  precibus  nostris  inde 
Ixtum  uiem  cum  fratribus  vestris  faciatis.  Obsecra- 
inns  igitur  ut  de  islis  petitionibus  nostris  faciatis,  nt 
mcrcedis  vestrx  prxmia  in  coelorum  culmine  ctaros- 
cant. 
Uonifacius,  Cermar.orum  apostoUt,  epist.  150,  cti 
CttthftrWm  : 

Fralcrnitaiis  vestrx  pietatem  inlimis  nbsecnnins 
precibus,  ut  nos  inler  feras  et  iguaras  gentes  Germa- 
nix  laborantes  ,  ct  grana  Evangelica  plautantes  ves- 
tris  sacrosanclis  orationibus  adjuvemur,  et  precibus 
sanctitalis  veslrx  in  nobis  sxvus  Pabylonicx  ardor 


restingualur  Oammx,  et  sparsa  sulcis  ad  fructum  D  inentum,  ad  pedes  ejus  nutritus,  hoc  quod  narro  di- 


multiplicata  surgant  summa ,  quia ,  juxta  dictuin 
Apostoli,  Nequc  ipii  planfit  eH  aliquid,  neque  quiri- 
gat,  ted  Dcus  jjui  incrementum  dat ,  ut  detur  nobis 
tenno  in  aper.ione  oris ,  el  sermo  Domini  currat  et 
clarifieelur  (I  Cor.  m).  lnierea  rogamus  ut  reliqua  da 
opusculis  sagacissimi  invesligatoris  Scriplurarunt 
Dedan  moiiachi,  queim  nuper  in  ilouio  Dei  ipud  vos, 
vice  candelx  Ecclcsioe,  scienlia  [Fortan,  ecclesiaslica 
scienlia)  Scriplurarum  fulsis,se  audivi.i  u  ,  con^cripla 
nobis  Iransmitlero  digm  iuini.  Et,  si  vobis  laborio- 
►  uin  non  sit,  ut  eorimi  uuuni,  nnbis  grande  solatium 
peregr  nationis  nosirx  transinitiaiis. 

Ad  indlcium  quoqtie  intinw  charitalis,  lcclistemia 
captlna  vobii(sicul  hic  vocant^dircxiinui,  qute  pnti- 


dici.  Simiiiterqite  niihiiuelipsi  coopertoriutn  variaturn 
ad  tegcndum,  scilicel,  proptcr  frigus ,  raeuni  eorpus 
inisisli ,  quod  videlicel  oniiiipolenti  Deo  el  beato 
Paulo  apostolo  ad  induendum  allare  ,  quod  in  ejos 
ecclesia  ,  Deo  conserratum  esl,  cum  magno  gaudio 
dedi,  quia  cl  ego  sub  ajtn  prolectione  in  hoc  mona«- 
terio  xliii  annos  visi.  Nuuc  vero,  quia  rogatti  ali- 
quid  de  opusculis  beaii  Patris,  rum  uieis  pucns.juitj 
vires  ,  quod  potui  lux  dilectioni  przparavl ,  ubclloc 
de  viro  Dei  Cudberclo  ,  metro  et  prou  eompotilot 
lux  Toluntati  riireii ;  et  si  plus  potuistem  ,  libenter 
voluis>eni,  quia  prxsenlia  prjeteiilts  hiomit  mnllum 
horribiliicr  insulam  nostra)  geniit  in  frigore,  el  grlu, 
•1  ventoiiim  ,  rl  imbtiwi  piorcllit,  diu  latr«|iie  Ji- 


\\1  TESTIMOHU  VETERUM  DR  VEfl.  BEDA.  118 

pressil,  idcoque  scriploiis  raanus,  ne  in  plurimorum  A  bus  aliiorem ,  quam  ingenioli  inei  atliiigere  valnisset 
librorum  Rumerum  pervenirei,  relardata  esl ;  sed  el      Iiumililas ;  hortans  seniorem  fragiii  seiisn  cuslesti* 
mite  sex  anaas  per  tlunvini  meum  prcsbylerum  illuc 
aJ  vcstra  loca  advenienlem,  et  Ru-maro  videre  desi- 
derautein,  aliqua  parva  xcnia,  cultcllos,  viddicet,  xx, 


el  gunnam  [Forsan,  gurdam)  de  pelHbus  lulrarum 
r.iciam  lu*  fraternitati  mfei.  Hle  quoque  presbyler 
llunvini  ad  urbem  qux  vocalur  Beoeventum  pervc- 
niens,  ibi  de  hac  luce  roigravit.  Quaproplcr  ncque 
pcr  illuro,  neque  per  tuorum  aliquem,  utrum  isla  ad 
te  perve nerint ,  ulla  responsio  unquam  mihi  rcddita 
cst.  Duo  vero  pailia  sublilissimi  opens,  unum  albi , 
aiterutn  tincli  coioris,  cum  libellis,  et  clocani,  qua- 
lem  ad  mauuni  babui,  tux  paternitali  mitlere  cura- 
vimus ,  precorque  ul  meam  pelilionem  et  necessila- 


6crulari,  q'ii  tcrrenaruiii  ncciluiii  didicil  rationes  , 
stellaruni  ii:  ccelo  errantium  vagabundos  exponere 
cursus  ,  qui  licibaruin  in  terra  nasceutium  balura* 
nequaquam  agndseere  valet.  Et  mirum,  qtiomodo  er- 
ralicas  illarum  semilas  ad  certum  quis  valeat  rerlu- 
cere  ordinem.  Qmc  ideo  ciraiiiia  dicunlur,  quia  in- 
certos  lialiere  cursus  pulantur.  Vel  quid  iu  quoli- 
dianis  luiicn  laboribus  noslra  parvitas  non  valeat 
invenirc ,  duni  invesligatas  catholicorum  doctorum , 
vel  vetemm  philosophorum  muliiplici  argumenlalione 
rrgulares  habemus  raliones.  Quid  enim  de  concordia 
solaris  lunarisque  cursus  per  signa  zodiaci  lucidius 
dici  poterii,  quain  quod  talium  ioquisilorquxstionum 


fem  noc  spernas.  Si  aliquls  homo  in  tua  sit  parocbia  B  Beda  inagister  in  scriplis  suis  tiobis  reliqul  ?  vei  quirl 


qui  vitrea  vasa  bene  possit  facere,  cum  lempus  arri- 
de at,  niihi  mittere  digneris,  aul  si  fortasse  ultra  (iues 
esl  in  potestate  cujusdam  alterius,  sine  tua  parochia, 
rogo  ul  fraternilas  tua  illi  suadeal  ut  ad  nos  usque 
perveniat,  quia  ejusdem  artis  ignari  el  inopes  suinns, 
et  si  Iioc  fortasse  contingit  ut  aliquis  de  vitrifaetori- 
nuscum  tua  diligeutia,  Deo  volente,  ad  nos  usque 
venire  perinitlaiur,  cum  benigna  mansueludine,  vita 
coraile,  illum  suscipio.  Delectat  me  quoquc  citha- 
ristam  babere ,  qui  possit  citharizare  in  ciihara  , 
quam  nos  appeltamus  rotim,  quia  citharam  babeo,  el 
nrliflcem  non  habeo.  Si  grave  ncn  sit,  ct  istuin  quo- 
que  mex  dispositioni  mitte.  Obsecro  ut  hanc  me.im 
rogalionem  ne  despicias ,  et  risioui  non  deputes.  De 


aculius,  quam  quod  naturalium  rerum  dcvoiissimiit 
invenlor  Plinius  Secundus,  de  ccclestium  sidenim 
raiione,  exposuit,  invesligari  valet  ?  Sed  nobis  iter 
agcntibus  illoritm ,  in  quibus  hxc  legunliir,  libromm 
deest  prxsenlia.  Niitil  de  vestrx  sapienlicc  profuiidis- 
simis  quceslionibus  temere  audemus  respondere  : 
poslulanles  clementiaoi  vestram  ,  ut  juheatis  nobis 
dirigere  priinos  prcefali  doctoris.  Plinii  Secundi 
libellos ,  in  quibus  mulliplices  et  obscuras  argumen- 
taliones  de  vario  sidcrum  cursu  explanare  nilitur  ;  si 
foite,  Deo  donante,  inde  vel  indc  aliquia  eruero 
valcamus  ,  quod  vestrx  sanclissitnx  prcesentix  di- 
gnum  ostendi  vidoatur.  Tamen  ne  me  ita  imparatum 
vestra  invenissct  cartula  ,  vel  somno  inertix  torpen- 


opusculis  vcro  bealx  recordationis  Beda  qux  adbuc  ^  tem,  quast  nihil  haberet  repositum  sibi  in  secrelo 


descripta  non  babes,  promitto  me,  si  vixerimu;,  tux 
roluntati  adjuvaturum  [forte,  obleniperaluriim]. 

Cuthbertus  ^abbas ,  epjst.  ad  Lutlum  episcopum  ,  inter 
Bonifac.  Epist.  S>5  : 

Multuin  gratanler  accepi  litleras  sive  eliam  mu- 
nera,  hoc  cst,  villosam,  et  sindonem ,  qux  lua  fra- 
tcrnitas  ad  me  mitlere  dignala  esl,  et  eo  gratantius, 
quod  ex  inlima  charilale  ca  destinata  esse  non  am- 
bigo.  Unde  recompensationem  beneflcii  istius  red- 
dens,  et  ipse  tui,  quolidianis  in  precibus,  curam  ha- 
bere  non  cesso.  Simul  etiam  nomina  fratrum  qux  ad 
nos  misisti  cum  nominibus  hujus  monasterii  fratmm 
dormienlitira  in  Chrislo  scripla  continenlur ,  ila  ut 


memoiice  cubiculo  ,  quod  interroganti  proferre  vile- 
ret ;  dicam,  quid  snbilo,  quxrendo  magis,  quani  ex- 
ponerulo  iurbala  meutis  acie  occurrere  potuit ;  ple- 
niorem  si  forte  opus  erit,  responsioiiem  ad  prcsfato» 
dortorum  libros  reservans. 

Prima  vero  auctoritatis  vestrx  interrogalio  de  con- 
cordia  trecentaruro  et  sexaginta  partium,  et  lunaris 
cursus  per  duodecim  signa  sic  se  habuit,  ut  e.idem 
ponamus  verba  :  sicut  in  solari  decursu  dierum,  bo- 
raram,  punctorumque  divisione  facta,  treceiitoruru 
scxaqinta  quinque  dieruin  ct  quadrantis  est  invertta 
concordia  ;  sic  el  in  lunari  per  dierum  et  horarp.m 
parlitionem,  viginti  septem  dies  atquc  horas  oclo 
cum  trecentis  sexaginla  zodiaci  partibus  facits  con- 


pro  iUis  nonagiuta  et  eo  ampiius  missas  facere  prre-  D  Tenire.  Non  sublerfugio  dicere,  qnid  mihi  videatur 


ceperim.  Insuper  etiam  Hbrum,  queio  clarissimus 
Ecclesia:  Dei  magister  Beda  de  xdificio  templi  com- 
posuit,  ad  consolationem  tuac  peregrinalionis,  mit- 
tere  curavi  [Al.,  prxcepij,  tuam  frateruilatein  Immi- 
liler  obsecrans,  ut  olim  condictte  inter  nos  amicitice 
foedera  usque  ad  finem  finnum  custodire  digueris ,  in 
hoc  videlicet  maxime,  quod,  cum  tuis  omnibusquos 
libi  divina  dispensaiio  voluit  esse  subjectos ,  pro  in- 
firmitatibus  meis  apud  supernum  iudicem  sedulus 
intercessor  erislas. 

JB.  Aleuimis,  ejrist.  70,  ad  Domnum  regem : 
Venil  viator  volando,  quastionariam  aucloritatis 
vestrx  babens  in  roami  cartam  syllabis  breviorcm  , 
quara  ajtimi  mei  placuisset  aviditati ;  sed  quxstioni- 


sagacitatem  vestram  hlc  i«  hac  inquisiiione  seniire 
uiique  aut  augendum  esse  aliquid  per  singula  signa 
lunce  cursui,  ut  possit  pervenire  ad  legitimas  et  deli- 
nilas  totius  anni  partcs,  qucinznJiaco  notantur, 
vcl  eliarn  minnere  partium  iiuincrum,  ut  eonconlare 
possit  lunaris  cursus  zodiaci  partibiis.  Quam  qnaes- 
tionern  prxfatus  inagisler  Bed*  in  quodam  capi- 
luto,  cujtis  principium  esse  arbilror  :  t  Quod  si  quis 
«'gnorum  nescius,  lunaris  taiiien  cursns  agnoscere 
gupidus.elc,  »  pro«l  poluit  cxponcrc  videtur.  Per 
duodecim  parles,  quibus  quotidie  luna  elongabitur  a . 
solc,  Plinius  Secundus  dicit,  lunam  (si  ritc  recordor) 
todlacusi  trcdecies  in  dnodecim  suis  mensibus  conil' 
ccrc  'u  viis  dicit  mensibus,  noninsolis.  Addidifi. 


«19 


AD  OPI.KA  VEN.  BEDtt  PHOLECOML.NA. 


l?0 


quoque  dii'>biis  diebus  ,  et  sex  horis ,  el  bissc  unius  A  url.e  persx-pe,  loci*qae  Ruiliiuii  ulii  <>is  visum  Aiic, 

liora  per  lingula  tigM  lunam  deenrrere.  0.uod  si 

verum  est,  tieceniaruui  MiaginU  parlium  nuinero- 

lilu  lunaj  curenl  opthne  eonvenlre  videtnr.  Quml 

unius  IUjum  divisione  magit,  quani  verborura  multi- 

jilicalione,  nm.i  Mpientl  paue.a  snlTiciiiiil,  usloinl.  n- 

duu  essc  non  ignobile  pulavi,  coJniflgunB  lorroulam 

post  bnjui  epistoIaB  texium  ponere  moliua  exlatimavi, 

quain  per  eam  sciiem  sermonis   nostii  dividcic.   In 

qua  eliam  figura  ct  horarum  diversitas  agnosci  pote- 

ril,  si  cui  diligenlitis  considerare  placeal :  quia  aliter 

solares,  aliter  tunarea  eomputanlnr.  Eiiam  in  quibus- 

dain  lotis  et  ipsi  punctus  aliter  atque  aliter  eompu- 

tanlnr  :  ita  ul  aliis   BUppOtaUoaibua  horam  quinque 

punctos,  et  aliis  quatuor  habcre  inve.niuntur.  Eliam 


episcopales  ordinalioues  atque  eoncilia     ovocasso, 
Eboraeenses  antittiles  ad  ipsa  uoncilia  c clebrasse.  .  . 

llonoriut  Auguttod. .  dt  Scrip.  luclei.; 

lieda,  monacbui  <  t  precbyuw  Anglica:  provindx, 
scripsil  inQnita,  ex  qiubus  siinl  haec :  ln  <<enesim  libri 
quaiuor;  De  labcrnaculo  et  vasii  cjus  ac  vesiibus 
sacerdotum  libri  i|iiatuor  ;  De  :edilieaiione  lcuipli 
liln'1  duo;  inlibiunt  Regum  liber  uuus;  Qtidcsiioutiui 
triiiinla  ;  in  Provcrbia  Salomonis  libri  tres;  iti  Caniica 
canticorum  libri  nplem;  in  Euiam  et  Oauielem  et 
duodecim  Propbelas  el  in  parlem  Hicremia? ,  iu  Es- 
dram  el  Neeniiam  libii  trcs ;  in  libium  Tobiae  libri 
dtto,  in  Canticum  Abacue  liber  umis  ;  ilcm  iu  libros 
Itegum  et  Paralipomenon,  in  Job,  in  Pcnlaieuchuni 


el  ostenta  allter  eateulatore»  pontinl,  aliter  oiiam  B  Moysi,  el  Josue,  el  in  Parabolas,  in  Ecclesiaslen, 


ruathematici  solen!  dividerc.  Siceliam  elde  tniniiiis 
invenimus  in  malheiiiaticnrum  subtilissimis  argu- 
rnenlalionibus  aliter  poni;  ita,  ul  etiam  minuta  mi- 
nularum  dicere  solent.  .  .  . 

B.  Lunfrancus,  ep.  ail  Alcxandruni  jmpam  . 
Meminissc  debet  humiliter  cxccliens,  excellcntcr- 
que  burnilis bealitudo  vestra,  quia  quo  tempore  apud 
vos  fuimus,  Eboraecnsis  Ecelesi.e  antisics  adversum 
raepalam  murmuravit,  ciain  deiraxil,  in  prscseitiia 
celsilndinis  vestrte  calumniam  suscitavit,  dicens  me 
injuste  velle  agere ,  eo  quod  super  se  suamque  Eccle- 
fciam  jure  vestra;  Ecclosi»  primalum  niterer oblinere. 

De  quorumdam  qtioque   subjeclione     episcoporuin 

1 „    ,    .  .  et  eptscopi  metro  et  prosa  composuii ;   Historiam 

quos  tcc  esne  sti*  couatus  esl  aggregare ,  antiqiiam  r   .     .  .  ....      ....       „  ... 

^  Anglornm  qmnque  libns  edidit ;   Marlyrologium  de 

nataliiiis   Saneiorum .   !i!>rum   Hymuorum   diverso 


in 
Canlica  canticorum  ,  io  Esaiam  .  in  Esdram  capitula 
mulia,  in  Evangelium  Uarei  libri  quaiuor,  in  Lurain 
scx  .  iu  bomilias  Evangelii  libri  duo,  in  Apostolum 
multa  capilula ,  in  Aetus  Apostolonitn  libri  duo, 
in  Epi  lolas  Canomcas  iibn  septem  ,  in  Apoca- 
lypsimi  Ires ;  capituia  de  toto  Novo  Testamenlo; 
Epistolarum  liber  ad  diversos,  de  sezatatibua  umis, 
de  mansionibua  liliorum  Israel  libri  novcm ,  de  Isaia 
iinus,  de  ratione  bissextili,  de  xquinociio  novein, 
de  bistoriis  Sanclorum.  Librum  vitee  et  passionis 
S.  Felicis  confessoris  de  metro  in  prosain  trans- 
tuiit ,  Vilani  ot  Passionem  sancli  Anaslasii  de  Cneco 
in  Latinuni  eorrexit;  Vitaiu  sancli  Culberti  monachi 


sua  querela  non  est  verilus  consuetiiduiein  teincrarc. 
Quibus  de  rcbus,  vos,  sicut  sanctum  prudenlemque 
paslorem  decuit,et  oporluil,  per  scriptum  senlentiam 
promulgaslis,  quateuus  convenlus  Anglicse  lerra?, 
episcoporum,abbaium  crcterarumque  religii»siortlinis 
personariim  ulriusque  partis  rationes  audiret,  discule- 
ret,  deliniret;  factumque  est  ila.  Convencruntenim  ad 
regtilarcni  curiaii!  apml  Wentatiam  civitatem  in  Pas- 
chalisoSenmiialt.-episcopi.  abbaies,c*(eiiijueexsacro 
ac  laicali  ordiae,  '|uos  sede,  actione  moruinque  pro- 
bilate  par  fueral convenisse  :  imprimii  adunati  suul  a 
nobis  cx  vcsiia  auctorilale  per  sanctara  obedienliam. 
Deinde  regia  potestas  per  semetipsam  conlestata 
cst  cos  per  lidem  et  sacramenlum,  quibus  sibi  colll- 


nietro  siverhiliiin-J,  librum  Epigrammalum  elegiacn 
inetro,  de  Natura  rerum,  el  de  Temporibus  singulos 
hbros,  iieiu  alium  de  Teinporibus  m.ijorein  ,  librum 
tle  Orthographia  alphabeii,  librum  de  metriea  Arte, 
de  Schematibui  ei  tropis,  boc  esl,  de  lignris  et  modis 
loculionum  sacrse  Scripluras.  Sub  Leone  fioruit , 
Ronue  mortlur  ct  sepelitur. 

T:ithcmius  ,  dc  Srrijitoribui  : 

Beda,  moiiaclius  et  presbyter  monasierii  sanctorum 
Pelri  et  Pauli  apostolorum,  i|uod  esi  in  Angiia,  or- 
dinis  sancii  Ilenedicli ,  vir  in  diviuis  Scripluris  stn- 
diosissimus,  et  vxlde  eruditua,  atque  in  scculanbus 


gati  eranl ,  qualenoi  banc  caus.im  intentissime  atuli-  D  littetis  peiitissimus,  pbilosoplius,  astronomus.caku- 


rent,  audiiam  ad  ccrtum  reclumquc  liiiem  siae  par- 
tium  favore  perducerent.  Utrumejue  omnes  ooncor- 
diler  susceperunt,  seso  ita  bcluros  tub  profata  obli- 
gatione  spoponderunt.  Allaia  est  igilurEccLssusTiCA 
REHTIS  A.iti.oKuu  litSTORu ,  quam  Eboracensis  Ec- 
clesixpresbyteret  Angloruni  doclor  Rcpv  composuit; 
lectxsenlenlic  quibus  paca  oimiiutn  dcmonsiratmn 
esl  a  tctnpore  bcati  Augustini,  prinii  Dorobernensis 
episcopi,  tisquead  ipaiui  l>eJx  utiiiiiam  loneetulem, 
quod  fere  ceutum  el  qoadraglnta  anaorum  ipatio 
terminalur,  anleceiaora  meoi  stqier  Eboraoeiiaem 
Eeclesiam  lolamque  insulam  quam  Drilanniam  vo- 
cant,  nccnon  el  lliberiii.im,  prinialuin  gessi<>se,  cinain 
pasloralem  omnilius  impendisae,  iu  ips^  Flvir.uensi 


iator,  ctpnetj  msignis,  Graei  lermoiua  non  ignarus, 
ingenio  prtesiaos,  aloquio  non  curiosus,  dulcis  tamen 
et  compositua,  Mulla  scripait  vohimioa ,  in  quibus 
aciinien  ingeuii  ejus  comprobaUir.  llu',  etuu  esset 
septem  .iiininti.ii,  cuia  propjnrra.iruni  datus  fuit 
educandus  Benetiicto  abbaii,  ac  deinde  CooifHdo 
dicli  uitnuslcrii  Mtiniiuillia,  ctmrlumqiie  ex  eo  leui- 
pns  viire  in  ejusdem  monasteiii  habuatione  perageus, 
omnera  medilaodls  Seripluria  opartm  dedit ,  «tque 
intcr  obiorvanliara  diseiplinai  Ngttluii  <-i  quotitiia- 
ii.nii  cantandi  iaecclesia  curani,  iwnper  aut dlaeore < 

aul  tlotere  ,  i>til  Mribere  Hnlcc  ii.ibnil.  Nonotlev  1:1.  i 
anlcin  .«-lalis  '■ua-  IBDO  tli  icou.iliiiii,  IfMNiM  t>r<  s- 
byteralus  graduifli  utrumqu!-  |xr  miuutentiin  J  \m 


iai 


TESTIMONfA  VETF.RUM  DE  VEN.  BEDA. 


122 


Disepiscopi,  jubente  Ceoirrido  abbale  suscepit,  ex  A  lerem,  deliramcniahsec  faeillime  confutarem.  Moritur 
quo  tempore.  accepli  presbyteraius ,  usque  ad  finctn 
vila:  sutc  subjecia  opuscula  composuiL. 

la  Gcnesim  usque  ad  Isaac  lib.  iv ;  —  In  Exotlum 
fib.  i;  —  In  Numeros  lib.  i; — In  Leviticnra  lib.  i;  — In 
Deuteronomiuin  lib.  i ;  —  De  tabernacnlo  el  vasis 
ejtis  lib.  ni ;  —  I'i  principium  Regmn  lib.  >ii ;  —  Iti 
Regum,  (riginta  quxstionum  lib.  i  (  Dileeiiuima  (ra- 
tri  no.); — De  redilicalione  templi  lib.  n  (Iloilaiur  not 
taselec);  — -lii  Josuc  llb.  i;  —  In  Judicum  llb.  i ,  — Ii* 
raralipomenO!i  lib.  i ; — In  Provcrbia  Salomonis  lib.  ui 
(Purabolte  Greece,  Laii.); — InEcclesiasten  lib.  i; — In 
Cantica  canlicorum  lib.  vi  (Scripiuris  juvanle  gra. ) ; 
•—  fn  Ebdram  et  Neemiamlib.  111  (  Eximius  sacra?  in- 
ler. ) ;  —  In  Tobiam  lib.  i  (  Libcr  sancti  palris  noslri) ; 

—  In  1'saim  Prophetaro  lib.  n; — InHieremiamlib.  n; 

—  In  Exechiclem  iib.  i; — lu  Danielcm  lib.  t;  —  In 
tfuodecim  Prophetas  miiiorcs  lib.  mi;  —  lu  Evange- 
lium  Marci  lib.  iv  ( Ex]iosilionem  Evangclii ) ;  —  ln 
Evangelium  Luciclib.  vi  (Beatus  Evangelisla  Lucas); 

—  Homilias  Evangeliorum  iib.  n  (Exordium  nosirai 
Tcdempti.); — InEpistolasPaulilib.xiv;  — InEpistolas 
Canouicas  lib.  vil  (Jacobus,  etc,  dixitde.);  — In  Ac- 
lus  Aposlolorum  lib.  n  (Actutvero  Aposlolorum  et); 
— In  Apocalypsim  lib.  m  (Apocal.  sancti  Joannis); 

—  De  te.-nporibiis  et  natura  rermn  lib.  i  ( l)e  nalura 
renim  et  raiione) ;  —  Aliud  minus  voliinien  lib.  n; 
— Scintiiiarum  ex  senlenliis  Patrum  Iib.  1  (Dominus 
dicit  in  Evangelio) ; — Gesla  Angloruin  lib.  v  (Bri- 
tannia  oceani  insu.);  —  Flores  bcaliGregorii  in  Can- 
lica  lib.  n  ( In  exposilione  Cantici); — Gesta  diver- 
sorum  sanctorum  lib.  i;  — De  passione  sancli  Felicis 
f.b.  1 ; —  Vilam  sancti  Alberli  episcopi  lib.  n  ; —  Chro- 
nicam  sui  cccnobii  lib.  u  ;  —  Marlyrologium  lib.  i ; 

—  Hymnorura  diverso  carraine  lib.  l  (  Primo  Deut 
globum  c*.); — Epigrammala  beroico  metro  lib.  i; — De 
locissanctislib.  i;— Lectiones  in  Vetus  Teslanientum 
lib.  i; — Lecliones  Novi  Testamenli  lib.  i;  —  Distinc- 
iionesin  Hieremiamlib.  i ;— Dislinctionesin  Job  lib.  i ; 

—  DeCbrislo  ct  Eeclesia lib  n  ;  — De  cantico  Abbacuc 
lib.  i ; — De  arle  metrica  lib.i (Qui  noiitiam  melricte); 
— De  Schematibus  lib.  i  ( Solet  aliqnoiicns  in );  —  De 
O.lhographialib.  t; —  Epislolarum  ad  diversoslib.  i. 

Alia  insuper  mulla  edidit,  qux  ad  noslrx  leciionis 


sub  Leoneiinperaiote,  anno  Doinini  dccxxxh,  indic- 
lione  xv,  itlalis  suae  anno  i.xxn,pridieCalend.  Junii. 

Inscriptio  t;i  lemplo  S.  Pauli  Giruiettti  Imbita. 

DEDICATIO   8ASIL1CAC 

S.    PAVLI    VIII.    KAL.    MAII 

ANNO  XV    CCFI.IDI    RfcCIS 

CEOLFRIDI    AB8.    LiVSDEKQVe 

ECCLESIAF.   PEO   AVCTORE 

CONBITORIS   ANX.    IV. 

Epilaphium  quoi    Witlielmus    Malmesburientis  ditit 

iuscriptum  [uisse  in  pariele  lempli  Gervieutis. 
Presbyler  hic  Beda  rcquiescil  carne  sepultus; 
Dona,  Cbrisle,  animiiiu  in  ccciis  gaudere  peraevum. 
Daqtie  illi  Sophiic  debriari  fonlc  ,  cui  jam 
B  Stispiravit  orans  intenlo  semper  amore. 

Elogium 
Beda  Dei  famnius,  monuclioruni  nobile  sidus  , 

Finibus  e  lerrae  profuit  Eoclesiac. 
Solers  iste  Patrum  sciutandi  per  omnia  Knsum 

Eloquio  vignit,  plurima  composuiL. 
Annos  hac  vita  ler  duxit  riic  triginta, 

Presbyter  officio ,  utilis  ingenio. 
Jani  seplcnis  vidtiatuscarr.e  Calendis 

Angligcna  Angelicam  commeruit  patriam. 

Altudex  Lelando ,  Collecl.  iu: 
Anglia  te  celcbrai :  te  lolus  personal  orbis. 
Aliud,  exeodem,  Collcct.  n  : 
Ilos,  Albine,  libi  meiiio  Veneiahilis  Abha , 
C  Versiculos  scripsil,  verbi  eoclesiis  ainator, 
Beda,  Dei  famulus,  mira  quos  carminis  arle 
Composuit  doctor,  noslto  qui  clarua  in  orbo 
Exstilit :  ingenii  ejus  monumenta  rcfulgent 
Plurima ,    lemporibus  nullis  abolenda  per  a>vum. 

Aliud  ex  Nechano  in  sua  uotiiia  de  .S.  Cuthherto : 
Beda  ,  vir  egregius,  associatur  ei; 

Ingenium  cujus  non  mtindus  claudere  posset, 
Corpus  honorandtim  capsula  parva  tegit. 

Inscripiio    ab    Ilngone    Pudsey,     Dunelmensi    ep. , 
Thecce  ossa  Ven.  Bcdx  continenli  appotila. 

Continel  ba:c  theca  Bedae  Venerabilis  ossa ; 
Sensum  factori  Chrislus  dedii,  aesque  dalori 
Pelrus  opus  fecit,  praesitl  dedil  lmc  Hugodonum; 


nulitiam  non  venerunt.  Ilujus  opuscula  eliain  adhuc  D  Sic  in  utroqtie  suuni  veneratus  ulrtimque  patronum 


eo  vivenle  et  semper  nova  scribente,  tantje  auctori- 
tatis  erant,  ul  ordinatione  prasulum  Augliai  iu  Ec- 
clesiis  publice  legeienlur.  Cumque  in  homiliaiutu 
impositione  nomeii  ex  more  auctoris  Venerabilis 
Bedae  presbyleri  scriberent,  aliter  eum  cum  viveret , 
prcedicare  ncn  valentes,  obtinuil  usque  in  hodiernuui 
diem  tiiulus  semel  a  principio  allributus,  ul  Bcila 
venerabilis  potius  dicatur  quam  sanctus.  Vhentem 
enim  alitcr  nuncupare  (  et  si  sanctus  fuerit )  non 
licebat.  Suiit  qui  alias  raliones  hujus  titu'i  Venera- 
hilis  lingant,  alii  ex  inscriptione  epilaphii,  alii  excum 
ftiisse  Bedam  somniautes.  Sed  errant,  quoniam  Beda 
nec  cseciu  fuil ,  nec  sepuicro  ejos  tale  epitapbium 
inscripiun  noviums.  Et  quidem,  nisi  brcvitati  cousu- 


Inscriplio  qua:  habeliir  in   saero    S. 
Viinelmia'. 


Virginit 


BEf»A, 

Dei  fanmlus  el  presbylcr, 
Vir  non  mimts  sanctitate  qtiam  scieniia 

VrNERAItlLIS, 

bie  jacet, 
Qui  natus  in  territorio  monasterii 
Cirwicensis  quod  nnnc  Jarrow  dicitur, 
Cum  esscl  amiorum  scptem  daius  est  abbati  Bene- 
diclo,  el  deinde  Ccolfrido  ibidem  educandus,  cun 
ctumque  ex  eo  viue  tcmpus  in  ejusdem  monasteii  i 
habitalione  perageni,  omnem  mediiandis  Scripturi 
operam  dedit;  «tque,  ialcr observanliam  discipline 


(25 


BKB.E  VF.NEIUMLI9  OPKIIUM  1'AHS  r.  —  DIDASCALICA  GENUINA. 


117 


regularis  et  qtiotidianaoi  cantandi  in  ecclcsia  curain,  \  ccclesiaslico  ofucio  publice  et  loleuuiler  recitms. 


sempcr  aul  discere,  aut  doecrc,  aul  scriberc  solc- 
lial.  Docimo  nono  aulem  viuc  sux  anno  iliacoualuui, 
et  tricesimo  |ircsbyieraiuiu,  iitttiniqnc  a  Joanue  Be- 
vcrlaco  artbiepiscopo  LU  >rum  susccpit.  Vir  omni 
laude  inajor,  dequo  doclissiuti  illorum  Iriuporumlio- 
niioes  lioc  clogium  proiulermii  •.  Anglum  in  eilremo 
orbi*  angulo  n.iimn  iugenio  suo  uuivcrsum  orbcm 
superasse,  quippe  qui  nninium  pene  scienliarum  ct 
universx  llieologix  arcana  pcuclravit ,  sicut  opera 
ejus  el  volumina  iiiuJta  orbi  Cliristiatio  nolissima 
abunde  icslaulur  :  qu-.e  clium  illo  adbuc  vivenle 
lanli  ooiniiiis  eraul  et  aucloritalis  ut  cx  ejus  bomi- 
liiB  multa  su«ris  lectionibus  sinl  aildila ,  ubique  U 


Conslat  cum  aliquando  discipulos  habuisse  celebra- 
lissimos,  pr.ccl.ir.i  paulo  post  ccclesiae  luniina,  Alc.ul- 
num  Caroli  Magni  regis  prxcoplorem ,  et  Glaudium 
:ii(|iie  Clemeiitum  qui  primi  Luleiiie  docuerunl  et 
Calliam  boflb  arlibus  iiluslraruni.  Obi  l  in  nionas- 
lcrio  Ciiwicensi,  A.  D.  bccsxxiiii.  ictal.  sux  lix.  die 
quo  Asccnsionis  Domiui  metuoria  celebralur,  et  ibi- 
ileui  t-epuUas  foii :  sed  poslea  buc  Dunelnium  priiuo 
curu  capife  rcgis  Oswaldi  et  corpore  S.  Cuiliberli, 
dcinde  in  ista  Galilea  el  fcretro  per  Htigonem  epis- 
copum  conslructo  ossa  ejus  suul  transiata.  Epi- 
lapbiom  de  codem  islud  circttnifertur : 

llac  suot  in  fossa  Bebx  Vsneiumlis  Ossj. 


BEDJE  VENERABILIS 

AS6I  O-SAXONIS  PRHSIIYTERI 

OPERA  DIDASCALICA, 


SIYB 


OMNIUM  EJUS  OPERUM  PARS  PRIMA. 


SECTIO  PRtMA.  —  GENUINA. 


DE    ORTHOGRAPHIA    LIBER. 


A  liticra,  eliam  nola  prxnominis  esi ,  cum  Augus-  B      V  adjuncla  c,  cuin  virga  jacente  superposila,  Tir 


lum  sola  signilieat. 

B  propinqua  esl  »  iitterx,  qua  sxpe  mutalur,  ut 
snpponit,  opponit. 

C  oola  esl  pnenontinis,  cum  '  Cecsarem  significat ; 
item  numeri,  cunVccRfttm. 

D  titlera,prnpinqua  csl  consonaiiiibus  hU,  c  g  l  p 
t  m  t,  'quia  lix  succediinl  in  locum  eju*,  ul,  accipe, 
aggrega,  clliga,  appare,  arripe,  '  ammille,  attcnde. 

D  nota  prxnominis,  cum  Decium  sola  signilical; 
iiMn  numeri,  cum  qungenlos. 

L  sola  Lnctnm  significal. 

il  sola,  *  ilnratm. 

N  sola,  numerum;  prxposita  G,  Gneum. 


cluritsimns.  V  geminala  cuni  virga  jaceute  supcrpo- 
stla,  Yerei  gratia.  V  geminata  rum  cduplici,  l'VC'C, 
Viri  ctarissimi. 

A 

Ad r g  prxposilio  multa  signiticat ;  naui  et  tempus 
signiiic.it,  cum  diciuir  :  Ante  me  non  est  (ormatus 
Deus,  et  posl  me  hou  erit.  El  prxsenliam,  ut  :  Ante 
conspeclum  gentium  revclavil  justitiam  suam  ,  id  esl, 
coim»  gentibus.  El  Uigiiitalciii,  ul  :  Pouiil  Ephuiiw. 
ante  Munassem;  Ct  :  Quipost  me  cenil.  ante  me  [actus 
esi,  id  esl,  mi/<i  prxlatus. 

Aci  a,  Laline  dotnus  regia  cst ,  Grxce  Airiim  di- 
cilur ;  unde  notandum  quod  in  psalmo  ubi  leginius  : 


Psola,  Publium,  et  cum  R,  poputum  llnmanum;  /i  AJorate  Dominum  in  auta  sancta  ejus,  non  palaliuin 


ct  suUjecia  R ,  rempubticam  ;  ct  pr.v|>osiia  (.' ,  P.  C. 
patres  conscripti,  sivc  posi  consulttlum.  Q  littcra  , 
ciiain  nota  csl  prxuominis,  cum  Quintum  solu  signi- 
licat ;  itcm  bonoris ,  cuiii  Quxsiorem  ;  populi ,  cuui 
Quirites. 

T  nota  est  prxnomiuis,  cuni  Tiinm  sola  signi- 
Oca  l. 


atilse  noiuine,  sed  alrium  Grnaco  vocalmio  debet 
inlelligi. 

AusciiLTO  suasori,  el  ausculto  prxcepta  magistri. 
Ausevlto  autem  el  Aouio.ex  uno  Gnrco  scrtuonr 
vcrluntur,  quod  est  iwiti. 

Am;iu  Laline  dirilur,  Ahbiiu-.oh  Ci\cce. 

Acon  Grxce,  !..iunc  Ct  rtamkm. 


VARIANTRS  LECTIONE8. 

(II»  lecfones  rfcsumplnr  sunt  c  Codice  ms.  de  Ortbog.  I.oikI.,  qui  dcsigiutur  B.,  vrl  U  Ldii.  Ba».,  tjuw 
dealKnatur  R.  EbIt.) 

1  E.,  Guiiim,  i.  e.  Caium.    '  E.,  qvu  pro  <jni«  Air.     '  B.,  coiuuiiilt.     '  B.,  Itarius. 


125 

*AjDWf u  Greece,  Lalinc  anum. 

*Ao-ya/Tor  Gr.ecc,  Laline  Bitcmf.x. 

Aci :r,  acerrimut,  nou  acerUsimus. 

Aon.is.  aaitlimus,  non  ayUisnmm ;  el  in  adrerbiis 
acerrime  ei  agillime. 

Adjuyo  pcrfeelas  forinsc  est, 

Atjiuij  frequenlaliva*. 

Audmo,  «uilfs,  pcrfectura  facil,  /iu«ui  tum, 

Acrrvo  ,  Algkro  ,  AccHMLLO  ,  ex  uno  Grxco 
vcrlio  li)csj'.i 

jCcer,  animo;  /Egbotus,  corporc;  utrmnquc  per 
m  dlphthongum  scribeadum. 

Aroleo,  abolevi.  Arceo,  arcvL 

Ai.ibi,  atio  loco. 

Alias,  alio  lemport   signiiicat;  altamen  inveni 


DE  ORTHOGRAPHIA.  196 

A  '  pronomen  cnm  daliro  trahere.  Ambrosius  !  Qui  te 
abdicant  titculnribnt  illecebrit. 

3  Alius  nomen  dativum  dupliclter  effert,  el  alii, 
et  alio.  Habes  in  aacra  Seriplura  :  l  Et  dico  Iwic  : 
Vade,  et  vadil ;  el  glio  :  Veni,  et  venit.  Et  rnrsiitn  : 
F,t  ii»i  dcdil  quinquc  lalanta ;  atii  autem  duo  ,  etii 
xero  nnum. 

i€r,YPTDM  cum  ,  in  scriplura;dividere  vis,  »  se- 
quenti  syllabx  junges. 

Aspectom.  t  scqucnli  syliabx;  Affectom  simili- 
ter,  et  Affliotom,  c;eleraque  hujuscemodi. 

Assuere,  et  A-sumf.ntum  panni  per  t,  non  per  ef 
scribendum  ;  simiiiler  assumeiie  ,  per  t. 

8  Appropriat,  per  p  scribcndum;  ArrowT  simili - 
ler.  Accurrit  per  c  scribcndtim,  Amuindjtrat  per  ra; 


nius  Mias  iiomiunquam   pro  atiler    sive   pro  a'io  B  Applicat  per  p;  Almgat  per  /  ;  AaasQDOA  per  *. 


loco  posituiu, 

Abstinko  me  cibo.  Aueitus  sun  crimine. 

AntFIBAT  laritt-tuia  Satomon  cunctii  mortatibus. 
JulUnus  aii. 

Admomso  interfeetorem  cecdit  et  easdem. 

/Equali  ,  a' terms  stalurx  par  est. 

•jCquabile,  qtiod  n  quari  pnlest. 

AppetEns  cibttm,  el  appelent  cibi.  Arobrosius  :  Can- 
rtr  ut  appetem  eib\,_  iia  perspiciens  ett  periculi. 

AccusO  tacrilegum,  el  I.vsimci.o,  ex  uno  Gr.tco  VC- 

llit    g.«TT]yof  to. 

Ammarverto  in   te,  et  Vimdico  in  te,  ex  uno 

GrXCO  KoXiJw. 

Afiit,  siiigtt\iri  numero  lantum  gaudet;  ctquamvis 
aera  dicamus,  lamen  cerlis  casibus  noo  ulimur.         ** 

Autchncs  gcneris  masculini ,  et  Autch.tuh  dicilur 
neulrum  :  mrumque  nomero  singulari. 

Aorichalcum  eiORiCHALcnadicimus;  etbocsingu- 
lariter  Uotum  :  sic  et  ceiera  melalla. 

Ab  ,  ct  Ex,  prajposilicuics ,  si  seqnens  verbnm  a 
vocali  incipiai.  integre  efferunlur,  ut  Ex  oppido,  Ab 
Ulo.  Si  consonanles  sequanlur,  extreinam  litieram 
perdunl,  ul '  t  foro,  a  taeerdote.  Ike  aulem  prreposi- 
fiones  iia  differunl  :  cum  dicil  quis  a  tbealro  se  ve- 
nire,  nou  ex  ipso  tlicatro,  sed  dc  loco  qui  esi  proxi- 
mus  theatro,  se  venire  signilieat;  qui  vere  ex  tlicalro 
se  renire  dicil,  ex  ipso  iheatro  signifioal. 

Ad,  et  In,  prafatis  prxpositionibus  paics  sunt 


Allevat,  per  /;  *  Assidcb  per  j;  AGcnr.oion  per  t. 

Assarios  ab  autiquis  dicebalur;  r.unc  as  dicilur, 
non  assit.  Satie  ajsis  genilivus  e-l. 

Aii.iim  ,  ei  nuLiun,  per  i  scribendum,  non  pcr  e, 
sicul  oleum.  Virgilius  allia.  terpiltum,  per  i  dixit. 

Ahbo,  etDuo,  neulraliier;  Ambos  et  Duos  mascu- 
Iine.  Nonnulli  Ltmen  .  Gra?cos  socuii,  dictinl  hot 
due.  el  lios  ambo,  quia  illi  toj,-  Suo,  et  teOj  5/iyo>  tli- 
cunt.  Virgiiius  : 

Verum  ubi  ductores  acie  rerocaveris  amlro. 

Ancuis,  cum  sit  masculini  generis,  diierunl  tanien 
ei  feminino  Ovidius,  Varro  et  Aeinius. 

Acer,  facit  pluralcm  acri;  Acbis,  plutalein  acret. 

Absconditus,  non  absconsus. 

Alter,  de  duobus;  U.ius,  de  pluribus.  Quamvls 
legamus  ('niij  ex  duobus. 

Aidacter,  Latinutn  est;  sed  AuoACtTen  melius, 
quia  notnina  x  litlera  terminata,  in  advcrbiis  ciur 
assunmnt,  ul  atrox,  atrociler ;  ferox,  ferociter. 

Accersit,  qut  evocal';  Arcbssit,  qui  accusai. 

Acervus,  moles  est. 

Alf.ubiis,  itnniaiurus  aut  aspcr. 

Adficimur  honore,  ct  AttriciMrr,  injuria. 

Appar£t  qui  videlur,  apparet  qut  obsequitur,  non 
regttiari  raiione,  sud  discernendi  gralia  inielleclus. 

Arbor  omue  lignum  dicitur,  Arbusta  non  nisi 
fructifera. 

Avenc,  sterilo  gertnen;  Haben.c,  relinacula  ju- 


contiaria  polesiate    quia  in  forura  ire  est  ia  ipsnm      mentorum  :  hoc  de  habendi  polestale,  illud  de  occu- 
fomm  mlrare;  ad  forum  autein  ire,  ad  locum  loro  L  — -J!  -•«—  •■ 


proximum ;  ul  in  iiibunal  ei  ad  tribunal  venire,  non 
unum  est,  quia  ad  tribunalvenit  liligator,  in  tribunal 
vero  prxlor  aul  judx. 

Ahcilgor,  Blandior  et  Adclor,  unum  signilicani, 
quod  esl  Grtece  eoWOm  ,  el  dativurn  casum  tra- 
bunt. 


pandi  aviditate  dictum. 


EvENicsr 


Aufero,  Eximo,  Adimo,  Scbtp.aho,  Scbdcco,  ex 
u»o  Grano  iransfernniur,  id  esl,  etympovfioti. 

Abdico  verbum  poiest  accusalivum  romen  sive 


1  B.,  effero.    *  E  ,  pronemini*. 
ptrt.    '  R.,mig  nobis. 


Accidcnt    mafi» ,    Co.vTiKGCnr    «ona , 
utraque. 

ABvocAvuTi  datunis  patrocinium,  Evocatur  pras- 
bitutus  obsequium,  IicvonATDR  prxstalurus auxilium . 

AhPORTARE  est  aliquid  afferre  ;  Cosportare  ,  in 
«ntnTi  locuni  conferre;  Deportare,  deponere;  Ex- 
portare,  tollere. 

Agnoscimus  7  quxanobis  excideranl,  Cognoscihus 
ignorata  ei  invisa. 

VARIANTES  LECTIONES. 

'B.,Alias.    »  B.,  Dico  httic.    *  B.  omnino  omittit.    *  B.  omiltit  at  idue 


137  HEI><£   VENF.KABILIS  OPERUM  PARS  I    -  DIDASCALICA  CtNUINA.  128 

Atiuii.  et  suistim  ei  deorstuii  sigi.ilie.il.  A  genoris  "»»0»  siKoiKcareiur,  scd  simililudioe  soi.i 

Atl(r,«    (',.(., 1:1.  (ii    recte  diciiuus 


i|m.i'  aquam 
nliuiule  recipit;  Au.io.um  autrm  tocum  qni  cx  se 
aqiiau.  1'niid.ii. 

Ai.bum  nalurx  taimmi  csi ;  CumHi  rrequenler 
ct  studii ;  i.am  ct  «orpnri  el  ani.nn  alii|iioties  assi- 
gnaliir  :  utbas  etgo  capill9s,  carnem  cauiiidam,  recle 
diciimis. 

Alyus  vireruui  recle  dicilur ;  Uteiius  rauderuin, 
V 1  m  1 1;  111  ulroque  sexu. 

ActerroR  ei  Accipiter  ,  Virgilius  enim  Accipittr 
dicil ;  Lucilius  autem,  Acceploris  et  unguts. 

Apud  per  d  scribendum,  Caput  uer  ( ,  quia  facit 
capilij. 

AMUIBI ,  locus    ubi  qiiarumcunque    artium  in- 
Slruiucnla  ponunlur. 
Armamentarium,  ulii  tantum  lela  armorum. 
Accepit,  pcr  c,  ab  amhuiando. 
Accldit,  pcr  i,  a!>  evenlu. 

B 
Bi'ei.7.ebi'b,  non  Bclttbul,  aul  Behcbud. 
Belial,  non  Betiar. 
Bvrsa,  Bu6o-«  Grsece,  Latine  Cowum. 
Bellus  beltissimus,  comparativum  non  hahcl ;  sed 
pro  eo  dicenduni  magis  bcltus,  el  c  conlrario  minus 
bellus,  id  est,  minus  pulcber. 

Buccina  esl  qua  siguum  dal  buccinalor.  Bucctaus, 
ipse  canor  ex  bac  edilus. 

Buccina  pasloralis  est,  el  cornu  recurvo  (lt,  unde 
ct  xtpaTtvia  Grsece  vocatur,  Tuba  aulem  de  jere  vel  -, 
1  argento  eflicitur,  et  solemnilalibus  *  cnncrepat. 

Baptismus,  bapiismi,  genere  maseulino;  el  Ba- 
rriSMA,  6«;nisiiMiis,  neutro;  et  Baptismlm  baplismi , 
seque  neulrum. 
Barbam  honiiiiis,  Barbas  pecudum  dicimus. 
Buxus,  arbor  est;  Buxum,  maleria  ipsa. 
Balneum   veteres  dixerunl,  sive  Bali.nf.uu  ;   iul.il 
enim  differt,  scd  in  privalis;  pubiicis  autem  feminini 
generis,  et  quidein   nuinero  seinper  plurali :  3  fie- 
quenter  Balneot. 
Bkllu.e,  id  esl,  ferce,  pcr  b  incipianl. 
Baratiirum,  singulariter  tsnitun  elferlur.  Sic  aulem 
vocabaul  gentilcs  locum  apud  ii.feros. 

Blamhii.f.  cl  Bic.e,  sicul  et  Tricc,  ci  Quu.ri..  r  , 
pluraliler  tantum  elTerunlar;  sed  in  nostrorum  lilte   jj 
ri8  scriptorum  cl  Bigam  invcnimus,  el  Quadrigam. 
C 
Cana,  el  Simon  (' a.van.-i' rs  pcr  simplicem  e. 
Cmaaaan  etmulier  Chanan£a  aspiratione  addila. 
Kwqpwa,  per  y  scripta   caninam  muscam  signi- 
fical;  nvti;   enim  Gnece   cunis   dicitur;    Kotvofxvut 
per   diphthongutn   a?,    commnnern  muscam;    Koiviv 
rnim  Grxce,  commune  esl  :  unde  Coenobium  a  '  rom- 
mmri  vit:<  nomen  accepil :  quod  in  Exndo  el  in  Psal- 
tcrio  iniprimis  Iranslatum  esse  arbilrainiir,  ut  omnis 

VARIANTES  LECTIONES 


per  incuriam  contigisse  ut  eijnomiu   pro  coenomia 
scribcrclur. 

Coitiii,  gcneraiuer    omms  cocuuda;  sive  itineris, 
sive  cuncordiie,  sive  conniibiortim. 

C.aiimi.s,  iriiim  syllabarurn  est.ul  Annuus, Fatuus, 
Moniuus  ;  ideoque  similiter  declinaiidnm  esl  /iii/iis 
cnritui,  liuic  carduo  el  hunc  carduum  ;  pluialiter,  hi 
cardui,  liorum  carduorum,  his  curduis. 
Cudicularius,  ctistos  cubiiuli. 
Curicularis  vero  lecltis  cubiculo  aptus,  ut  Catiija- 
rius  arlifex,  Caligaris  clatus. 

(  1 1  m  s    feiuinino    genere  dixit    He.iissus  ;  sed 
Verrius  Flarcus  masculiuo  genere  dici  probat. 
CotiMODAXtis  amico  pro  lemporc   cmtum,  vestem, 
B  scrvum,  hanc   ipsam    rem  qtiam  dedimus  recepturi. 
Mutuo  damus  pci-niiiam,  iriiicum,  vinum,  ct  bis  similia, 
i|m  <•  miitaia  rccipi  iiocesse  esl. 
Canitiks,  non  Canitia  dicenduin  est. 
Camara  diciiur,  ul  Verrius  Flaccus  affirmal ;  non 
Camtrn,  per  e:  sed  Lucrclius,  Cameris   ex  lerelibus 
diccndo,  e.iiain  Cameram  dici  posse  ostemlit. 
CunRitui.us  masculine  ;  dimiiiiitio  est  a  curru. 
Ci  kiui  im.im  autem  neulraliier,  spatiuni  ad  curren- 
duin  aptmn,  tcI  ipsum  currcndi  oflicium. 

Clypeus,  inasculino  genere,  in  significalione  scuii 
ponilur ;  neulrali  aulem  ,  imaginein  siguilicat ;  sed 
auctorilas  ulrumque  varial. 

Caseus  masculuii    generis   esi ;  sed   rompomus 
neutraliterdixit  Caseum  motle. 
Cuspis,  cuspidis ;  non  Ctispes. 
Capparim  feminino  genere  dis.it  Varro;  nani  et 
Gnxee  feminino  dicitur  i  wnrriptf. 

Cassidem  dicimus  nos  abco  quod  esl  heec  Castit; 
sed  multi  Castidam  dicunt,  ut  et  Propcrtius  : 
Aurea  cui  pcstquaui  nudavit  cassida  irooieui. 
El  Virgilius  Aurea  vaii  eassida. 

Capo  iiuiic,  scd  Varro,  de  Scriuonc  Latino,  ait  : 
K.v  gatto  gallinaceo  caslrato  (il  capus. 

Cincula  huniinum  gen.  ncutri  cst ;  nam  e(  anitna- 
lium  genere  feniiniuo  has  cingulas  dicimus. 

Cai-ax,  qui  fac  le  capil ;  Capabilis,  qui  facile  ca- 
pitur. 
Collocat,  per  /  scribeudum ;  non  Conlocat  per  n. 
Caluunia  est  crimen  falsum,  cum  nobis  adversarius 


aut  malum  quod  non  fccimus  objicit,  aut  bonum 
quod  lecissc  probamur  in  cootrarium  iiiterprctari 
conalur. 

Consui.o  tibi ,  Prospicio,  Provideo,  ex  uno  Gra-ry 
veniunl,  quoJ  esl  11  c.j. ... 

CONTEMNO    IfisUtn  ;    DESPICIO,    SrERNO,  Aspsrnoii, 

ex  uuo  lii.ei.j  veuiunl,  quod  esl  K«T«foovt«i. 

Commeio   Uclum ,  et  Pkrmeio,  Comminsi  rl   IVr- 
miitxl. 

COMITOR  UIKI.IKM,   el  .Inil.K. 


•  E.,«ar».     ■  E.,  eon,  repatur.     '  B.  omillit  (regnentei .  batneos. 
'  B.,  communilale.     '  B.,  omnia  cotnnlia. 


t29  OE  ORTIIOGBAPHIA  150 

Commmu  chicm   dicimus,  ConiNTHUCCM  vas.       A     Complaceo,   non  Conplaceo;  Comhoratus  ,  non 
Cominos  j/sJ/is  jJiignamnsjEMisusjacu/w.quiailliirt      Ceumoraius.  Comprchendo,  per  m. 


a  raano  non  recedil,  hoc  '  e  manitius  emittitur. 

Clwecs armorum;  Clvpeum  imag  nis  esl. 

Cadit  quisetiam  in  p(a<io;  Dkcidit  ex  altn. 

Cerclus  naturaj  color  esl,  CamuH)  fingilur;  iia 
allerum  est,  alterum  fil. 

Claritas  tara  luminis  est  quam  perspicuitalis; 
Ci.aritudo  generis  :  prior  itaque  splendoris,  postc- 
rior  nobllitaiisest. 

Cbccutus,  cst  rlolor  corpoiis,  vel  cum  liomo  ab 
allcro  erucialur.  Crcciamentcm,  q»od  cruciau 

Cerno  et  Crf.sco,  in  eunideuo  perfecium  cadtint, 
Crkvi. 

CitDO,  Cecidi,  per  ce  dipluhongum  :  Ctvdiiur  el  liiia 
aritejugo  lcvis,  Virgilius. 

Cedo,  Cessi,  per  e  simplicem. 

Cuno,  Cupivi  facit,  et  Cupti.  Cicero  pro  Cluenlio  : 
Et  fitiitm  ci  /wnc,  cum  maxime  fMum  inteifeelum 
eupiil;  pro  Cupivit. 

Calummor  innocenft  ,  non  tunocenlem ;  lamelsi 
quidam  interpretum,  Grxcam  locuiionem  secuti,  ac- 
cusalivum  posuerint ,  dicenles  :  El  orale  pro  perse- 
quentibus  et  talumniantibus  vos. 

Cun  advcrhiuio  ssepius  indicativam  verhum  trahit. 
Greg. :  Discutiendmn  est  cur  quadam  die  (acium  ali- 
quiii  coram  Domino  cliciiur. 

Clavcs  fciniiiiier,  qu*  est  purpurata  vestis,  et 
declinatur  genere  feminino. 

Callim  quoque  et  Cof.num  sing.  nuineri  sunt 


Camu.u$,  per  nniim  /  scribetidum. 

Commodat,  et  Commesdat  per  m. 

Comiutrescit,  pcr  m. Cohplbres,  per  m. 

Columna  cum  in  scripto  dividenda  esl,  ui  sequenti 
syllaba.'  ueciis.  C&lomnu  simililer. 

Cei.o,  celat,  id  est,  absconJo .  per  simplicem  t 
ecrlbendum. 

Celo,  cmlas,  cum  piclnram  signilicat,  per  diph- 
ihoiiguiii  *  scribendum;  umle  ccclnm  melius  iritelli- 
gitur  dictuin,  ab  co  qund,  caslaii  instar.  multilaiia  sil 
siJerumvarielaie  depicium,  qoatn  quod  invisibilia  el 
incerl»  iuortalibus  ce'cl  arcana. 

Cantiurcs  ,  animal  est ;  Cantiurum  ,  camcra, 
B  domus. 

Clamo,  clamoris  simplicis  est  ;  Conclamo,  siniul 
cum  muUis  esl;  eliam  Acclamo  niurmuranrii  esl. 
Proclamo,  laudamli  vel  deprecandi  exsulutio  De- 
ci.amo,  rhetorizaudi.  Esclamo,  qu;mdo  pro  viribus 
vocem  elevo. 

Curro,  hoc  tanlum  signilicat,  quod  in  itinere  po- 
situs  ,  nullain  /acio  comperendinationem.  Cubso 
autem,  pauto  cilins,  aliqua  nccessitale  exiorqueute, 
festinarc  eogor;  cursito  vcro  qu:mdo  hosleni  nie 
insequentem  fugio. 

Circa,  ad  visibilem  materiam,vel  locum,  peninet. 
Ergo  autem  ad  animum  spcctai,  maximc  rum  ali- 
qncm  projicnsiorem  affeetum  gerit.  Circim  ad  lem- 
pusrefertur.  Circiteh  ad  immerum. 


Cani,  Ca.nc.elli,  et  Casses,  singularem   numerum  u      Cabcer,  ubi  liomines  coeroenlur,  singulariier 


non  habent. 

Casses  autem  rctia  dicunlur. 

(  all  e,  similiter  Ckbuomls ;  CuN/t  et  Compedes  ; 
et  in  neutro  genere ,  Castra,  Cibai-.ia,  Crepundu , 

CONABCLA. 

Cbuor  plurale  no.n  habel,  VYrg.  piurali  :  Airos 
ticcabat  vesie  eruores. 

Contagium,  et  Contagu,  neutro  genere  sunt  di- 
cenda  ;  ei  fuee  Contagu,  feminino. 

Comoedia,  carmina  qua:  ia  conviviis  canuitiur,quia 
comessatio  Cra;ee  Ki/xof  dicitur. 

Kapr«»sc  Grxce,  Latine  Fiscslla. 

Calauus  Grxce.  Latine  Abundo. 

Canon  Grxce,  Laline  Regola. 

Cados  Graecc,  Latine  Situla. 

Conarcla  sunl  panni  infantix ;  sed  Joannes  Con- 
slantinopolitanus  episcopos  scribii,  Lazarum  in  inc- 
numenlo  cunabulis  involulum. 

Cantatob  et  Caktatrix,  a  verbo  Canio,  A  verbo 
Ceao,  vecte  dicitur  Cantor  stque  Castrix. 

Combcbo,  per  m  scrihendum,  non  per  k, 

CoMrAROsiiniliteretCoMroso.caueraquehujusiiiodi. 

Conspectus  cum  io  scriplura  dividendum  cst,  c 
sequer.ti  syliahse  juuges. 


Cabceres,  unde  currus  efluiiduutur  :  utruraque 
inascnliiic. 

Cepit,  de  Capiende  '  pei  simplicem  e  scribimus. 

CoEpilde  Incipiendo*  per  ili|ililliongtini  c. 

Ccr.rTA.  pcr  diphlh.  Incefta  per  simplicem  e. 

CoLiur.ii:.  qtiae  mansuetse  fierj  possunt,  et  domibtis 
assuescere.  Palumbes,  fera-,  et  S3xis  silvisque  inha- 
bitantes. 

Conscbibere  cst  minia  siniui  scribore.  Exscribeiil 
quoJ  aliis  sit  transferre.  "IV.ANioniiiEr.K,  cnm  jus 
nostmin  in  alium  Iransit.  Lnscribere,  accusatioais 
esU  s  Ascribere,  assignatioiiis  est.  Describebe,  dic- 
lionis  vel  ordinaiionis. 
D  Co^scrscimus  bona ;  Insuescibus  ma*a ;  Adscescwus 
utraque. 

Crassari,  corpons  est  et  saginie;  Grassari.  animi 
et  crudelilalis. 


Dilibiiit  unguenlo,  non  Delibuit. 
Disertcs,  oraior  cst;  Desertus,  derelictus. 
Delator,  qui  dcfert  ad  accusandum. 
Dilator  .  qui  differt  ad  proferendum. 
Delcit,  ptirgat;  diluit,  ternperal. 


\rAR!ANTLS  LECTIONES. 


'  B.,  a  manibus.    '  R.,  cmtirc.-   alque  tttros  signiftrabat.     3  B.  om.    per 
4  B.  omitdt  per  dij)hlhoi>gum  a.      5  B.  omiiiil  ascribere,  uasitjnathnis  est 


per  sinipliient  e. 


151  DKDjE  VHNKRABILIS  OPERUM  PARS  I.  —  D18DASCAUCA  CENUINA.  m 

Dbduco,  de  an.ico  producendo.  A      Docmata  Grace,  Laiine  Decreta  ;  Docmatieo,  de~ 


Diduco  auieni  est  distralio. 
Dimidutum  cnticem  bibi,  non  Dimidium  diccre  de- 
br.nnn  ,  utiti  eulm  ipsum  vaa  bibis,  sed  quod  inlr» 

Ttk  rtl 

itnNAMi >  ti  *  illud  quod  daiims,  et  illuni  cui  da- 
iti  s. 
IHi  icicm,  peccatum  aliquid  dicimtis. 

Delcctum  ,  luilitia-,  aut  nlicujus  exaniinis  cledio- 
iicm  appellamas ,  nam  ct  Dilici  uflcclionis  e«l:  De- 
i  :•(■.».  judioil. 

I '  t ti.i>  per  dipliili.  nolandus ;  Deus,  pe r  e  tolum. 

Damnatus  et  Addictus,  et  Absolutus.  Virg.  Qutm 
iamnat  labor,  id  esl,  vnius  sua  absorvat,  aul  vicio- 
tem  faciat. 

D<ii  iiin,  per  i  scribenduin ;  non  DoUum,  per  e. 

Dilfctio  ct  Dilico,  peri;  el  qjujq  declinanlur  ftl 
eis  per  i  scribenda. 

Domukcula ,  conclavliim  dontus;  Uomicilium,  ni- 
di>ni  avis. 

Dfscendo  moniet  diccre  potes,  id  est,  per  monles, 
vcl  in  montes.  Detcendo  uaiat,  aut  pisriNimi,  id  cst, 
per  scalas,  et  per  pisciiinm. 

Decrf.dicr  itnwte  dicimus  recie,  el  signiOcanius  de 
rronle. 

Discrucior  rt  Crucior  anhni  ct  antmo  et  aiiimum. 

Decus,  liouoris  ;  Decor,  furiiix  esl. 

DzLtci/E  el  Dtviri.e  non  liabcnl  iiuincruiu  siiitftila- 
roiu. 

Denawqs,  Lntine,  masculini  generisesl;  Dena-  p 
ftio.i,  Crtcce,  nculri. 

DlAl  OCOS  t  Ir.ive,  DlSPUTATIO  l.alillfl. 

Dmnv  Gnecnm,  ueulri  gen.,  Laiiue,  Faiula. 
Dkvunctus,  ciiiii  in  scriplo  dividiiur ,  c  scqnrnti 
syllahn-  jiiiigrmla. 

Didtuus,  id  est,  geminus,  priina  syllaba  i,  secunda 
per  1/  scribenda. 

Delirauektuh,  non  Delcramentum,  quia  a  vcrbit 
Liro,  id  esi,  suleo,  origineiu  traltii,  el  siiut  boves, 
cum  a  recto  siilcandi  aciu  declinani,  delirare  dictin- 
tur,  sic  et  bomiiies  qui  de  bonis  ad  iuala  cotd.i  di- 
tertuut. 

Dili  t.ixi  vi,  non  Dtlitculum,  qtiia  iuodicatn  dici  !u- 
cem  oslen  lit. 

Df.sideriuu  est  reruni  absentiuni  et  nomlun  adep-  D 
lariini;  Concupi-cf.ntia,  iitrortiiitque.  Ootienpiscuiiiur 
onim  qiwc  liiiticiiinr  ci  qita:  11011  lntlieiitnr,  nain  con- 
Cupi-cen.lo  fruitur  liomo  rcbus  quas  liabet ,  dcside- 
rando  auiein  absentia  coitcupiscii. 

I/ito,  Divito,  id  esl,  locitplele,  Crace,  n>«vTi(u. 

Decorio.  Decoriavl,  el  Decumo,  deenmaii,  unuin 
«6t ;  flrirce,  SimtA. 

Dimittere  esi  dcreliiiquere,  Di  un  1 1  ri  esl  deor- 
smii  millcre,  vcltil ;  Quit  demiiii  ItipiJem  angularem 
ejut  1 

DoMINOR  (lli  et  lu'"i . 


cerno,  sivc  censeo. 

Duu,  coMJuitctio,  aliquando  iudicalivum  verbun» 
trahit.  Grcg.  :  Netcientia  dum  novit ,  tt  non  ditigil, 
Infltt.  licin  :  Dum  iniiietur  quod  xlln  aliqiumdo  non 
Jmbuil,  temperti  dolorem  quod  '  cmitit. 

Dtu  tn  riccm  titi,  et  tuam,  et  Doleo  libi.  Creg.  papa 
>lc  Benedicto  palre  :  Cxtm  pertecutorem  tuum  amarei, 
maqit  ilti  qnam  tibi  dolnit. 

Di  «  conjiinctio,  nlii|uaiido  niodiitn  cniijutictivum, 
aliqiiando  (rahit  indicaliTiim,  ut  :  />nni  anxinretuf 
cor  meum  •  ct  :  Dttm  dicitur  mihi  quotidie :  Ubi  csi 
Deus  tuut  ?  Lt  beatits  papa  Gregorius  :  Amtei  ergo 
beati  Job,  dum  percuttionum  gencra  dittingutrt  uet- 
ciunt,  pereuttum  pro  culpa  crediderunl.  Ilem  aliquo- 
B  lies  Dt  m  n<  signifl.  at,  ul  Poeta  : 

Tilyre,  duin  rcdeo,  lirevis  est  vi.i,  pa^cc  cai  ellas 

DesPERATUs,  per  e  scribenduin ;  Dispeksds  pcr  i. 

Discedo  ,  per  i ;  Descerdo,  per  e. 

Diastole  Grxce,  Laiine  Ijitcrdictuk.  Eil  antem 
nola  ad  pcdcm  litierx  posiia,  qiue  niale  conjuncta 
separet,  ne  puer  legens  erret;  ut : 

Libera  per  viirros  raovlt  vesilgia  cnnpos. 

Doww  ablaiivura  casum  dupliciter  eiTerl;  «l  ior 

videlicel  et  iu  11,  &ed  a  Domo,  geui livus  pluratis  fil 
Domorum  ;  a  Domu,  Domuum. 

E 

Kteo  viclut  «t  riiium  et  ticht. 

EaiPto  flammtv  liominem. 

E«BEDio>  domo  et  civitale. 

Litr.oK,  esl  rei  viiiuni,  ut,  Amor,  Dolob,  EakiTW. 
ccrtx-  vix ;  EaaATRix,  aJ  personaiu  respicil,  at : 
Vr/iatrix  erralica  hedera  vitii, 

Eloquentia,  ciElecantia,  singularia  semper 

Exuvi.e,  Essequijs,  Exctaix,  qux  Grace  wmpi- 
Xahaw  dicmitur. 

Exta  quoque  tantum  pluraliler. 

Emporia,  feiuinino  gcuere,  etestGrxcum;  Latine, 
Mercaius. 

Emolitmemum,  per  e  simplicem  scribenduin. 

./Emulatio,  per  te  diphtbonguro. 

Equo  sedeo,  dalivo  casv  el  ablai. ,  sitte  prxposi- 
lionc  difi  .i.iuiii ;  e«  1'oucii  seaeo.  accusativo.  ei  in 
1'qio,  ct  tuper  Equum  sitnilitcr. 

EaUlUl  (ons,  bivfl  lerra,  itquam,  id  est,  gignii  ac 
producil;  et  Lma.wt  .-;./««  de  (ontt,  sive  de  lerra;  iJ 
csl,  piofluK.  Creg.  Q:it  locus  a  ftomana  urbe  quadra- 
ginla  ferme  milliaribus  diiluni,  frigidas  ac  ptrtpicuas 
emanai  aquat.  El  iieniin  de  codeui  sepulcro  :  lH.iut 
ftnanintia  titatilalis  eiittxnin.il. 

l''\i'Koim*i  i|in  coiiiiiieinoialijiia.'  pnelilit.  Oeeao- 
brat  qui  iippn.lii  111111  oljeclai,  hoc  esl  viiimn. 

■HMCTATta  venliirus;  Spectatur  qui  viJeiur, 
vel  pi  nii.it ur. 

I  \ir.t  iti  >  Ititioribus  .  KvLRtinris  ttudii» 

l'v  - 1 111 1 111:  est  in  1I111111  struere.    Insirukhe  atitm 


B.,  iUi. 


VARIANTES  LECTIONKB. 
'  D.,  quum  111. 


153  DB  OnTflOOKAfMIIA.  m 

vc\  astionem ;  AuSTitur.ne,  adfirmare,  CoNSTnur.nE,  A  Freki.  masctilina  scmper  pluralia  ;  sed  et/renaei 
mslruendo  conjiiugere ;  SuBSTRUEnr,  rc  aliqtia  surtfa      [rennm  invrniiiius. 


posita  sublerstruere. 

Excibi.k,  j>er  b,  Excvic  per  i>  scribend*. 

Korundeu  et  Earundem.  per  n,  uon  per  m,  c*- 
primenJa. 

V 

Fimsria  genere  feminino,  et  Fihbmpm  dicilur  nen- 
Iro. 

Kides,  fiaet,  de  credulitait. 

Fiur.-i,  fidit,  de  cliorda;  ulraque  est  longa. 

Flemina  tunt  ubi  abundanl  crura  sanguioe;  Flemi- 
*AS,cum  in  manibus  vcl  in  pedibuscallosis  sulcisunt. 

Fastus,  de  supcrbia,  facil  [astuum  genitivum  plu- 
ralem. 

Fastus,  de  libris,  facit  (astorum, 

Funci,  agerc  esl ;  Defungi,  peragere. 

Fremor  esiinurmurhominum ;  Fbemitus,  ferarum. 

Flavdu,  dicimus  rubeuiu;  sicut,  flava  Ceret. 

Fcrvuu,  nigrum  '.  Fulvum,  nigro-rubeum  ;  sicut 
(ulvum  lconem  dicimus,  fnlvam  aqititam,  et  fuivum 
aurum,  et  (ulva  pugna ;  *  sed  et  nubem  tuenlem, 
quas  habcrel  igncum  aliqtiid  de  ccclesii.et  soididum 
dc  lugubri. 

Fulvuu  eerte  aurum  cui  ad  dccorem  splciidoris 
sui  nigelli  aliquid  addalur. 

Foruu,  nentrogenere.dicimns  locum  rebus  agcn- 
dis  desiinalum,  vel  cuin  coiiimercium  significamus. 

Fomos,  masculine  tabulala  navium.  ubi  remiges 
sedent, 

Forxax,  gencre  femmmo  dici  debct,  quia  per  di- 
minutionem  farit  [ornaatta,  non  [ornacutus. 

Pualanx,  uiiiitum  dicilur ;  plialanga,  fustis,  cui  quid 
deligalur. 

Fedos,  quod  esl  deforniis,  pcr  *  soiam  scriben- 
dum;  foedus,  quod  est  pnciuin,  cuio  mdiphihongo 
scribendum. 

For.no  us,  siue  n,  sicut  speciosus. 

Fructuu  cum  *  dicimus,  si  seribilur,  c  sccund» 
*yliabaj  junges. 

Factcu  «  Fictuu,  similiter,  el  crctera  hujus- 
nioiii 

Falso,  ctuoroen,  et  verbum,  et  adverbium  esl. 
JNomeii,  ablaiivi  casus,  ab  lioc  fuito;  verbuin,  primse 


Fak,  Fnt  mentijm,  etcxlera  rruguni  nomina,  sem- 
per  singuluria,  quamv!sfrutnen(iictAord»n  lcgamus. 

Fauce  ,  singularero  tiott  iiabeiu,  quainvis  el  faux 
invenimus. 

Fnn  ,,  fidissimus,  coniparativum  non  babet,  sett 
pro  eo  dieendtim,  magis  ftditt  ilemque  e  contrario, 
minui  /idn.s. 

Facilis,  facittimu»,  non  facitissimus ;  sic  et  difficil- 
limus,  el  iu  adverbiis  Facils,  [uciliime;  et  Uiffi- 
cn.r.,  difficillime,  diffici  iut;  nec  dicimus (aciliter,  aul 
difficiliter,  tamntsi  veleres  dlxerunl. 

Fijigeo  et  Fulcio   cumdem   habent    perfectum 
fulsi. 
B      Frico,  fricas,  frkui.  Fbigo,  frigis,  frixi. 

Facinus  el  Facinora,  nnn  solum  peccala,  scd  nll- 
quandociiam  bona  ojiera  des'gnai,  nuinen  a  facie-v.do 
Mguratum. 

Fratres  diiuritttr  non  soliun  mares  ex  eisdem 
paremibus  nati,  sc<l  eiiam  masculi  et  femin.e,  sive 
plurcs  ulriusque  sexus,  eodem  patre  e:  eadem  matro 
geuerati,  fratrcs  promiscue  vocantur. 

G 

1  Gula  dicendum ,  non  gyla ,  quia  y  litleram  nul- 
la  vox  lioslra   adsciscil. 

Gobius,  piscis,  notinunquam   legilur  gobio. 

Gaudiuu,  animi  lauiiia  ;  Exsultatio  etiam   verbo- 
rinn  alque  inembrorum. 
P      Greuium,    dicimus    iulerius,     accinctum    vestis 
sccrctum  ;    Sixu»  exterius  sinualse.  vesiis  rcccpla- 
culiun. 

Gluten,  ncutri  generis,  glminit,  glutini,  sed  et 
glutimm  Sallustius  dicit,  gluiini,  gtutino. 

Gnu,  raonoploton,  et  plurulem  numerum  non  ha- 
bel ;  cst  aulem  ncntri  generis,  el  per  omncs  casus 
declinatur. 

Craiilis,  gmcillimut,  non  gracilissimitt. 

Gaudeo,  gaudes,  pcrfeclum  babel  gavisiis  tum. 
II 

HiLtROS  facit  pluraiem  Irilnri. 

Hilaris,  pluralitcr  liitares. 

Ilosi-F.s.ei  qui  reci(iil;  et  qui  recipitur. 

IIo3iir.M>i:w  dicimus  et  despicabile  aliqui.l,  et   ad- 


conjugationis:  [atso,  fatsas;  adveibium,  utfa/io   lo-  p  mirandum:  ut  Ocutos  horrcnda  in  virgiiie  (ixos. 


querts, 

Flagitia,  qux  in  Doiuinum  peccamus  :  facinora, 
qux  in  homiitem. 

Flacro  amore,  et  Ardeo  tmiore,  ex  uno  Grseco 
lenit  zawu*i. 

Fidens  s«m  animi  et  ouimo. 

FtDBi,  amicus  erii;  FirELEM.faniulumdkitojitem 
fidelit  sit,  uidomino  servus;  filns,  nalura  ;  ita  alter 
tcmpore  cognoscitur,  alter  semper  inyenitur. 

Fuhjs  ct  Fjjuus,  pluralem  numerum   oon  habent. 

Fames,  similiier,  Fenum  et  Fel.  Fvb,  Fubes,  el 


HERGtDuu  locum  dicimnsin  quo  berba  esl,  etiamsi 
aridus  esse  consiievit. 

UtRsoscu.qui  hetbaro  farilr  gi -nerai,  et  siad  tem- 
pus  ariiltis  sit. 

Haurio  ct  Hvustus  per  aspirationem  scribenda. 

iUnr./AO  simililor,  quia  ab  hmendo.   vel  al>  Itnu- 
ritndo  aquaiu  dicla  esi. 

Hebescit,  qui  a  naturxc  usu  tepescit;  Hebstescit 
qui  amiliit  arieni. 

Hi,  proiiouien  plnrale,  per  unum  i  scribeiidum 

His,  simililer  per  uiiiuii  i. 


YAHIANTBS  LECTI0NE9. 
»  Bi  Gia.  txprimenda     >  B.,  seddc  mtbe.    •  B.,  rficii  siw  iwiftis.    «  B.,  Guba. 


135  BEO.E  VENERABILIS  OPRnUM  PAHS  I.  —  DIDASCALICA  GENUINA. 

Holocaustoma  numero  singulari,   liolocHuslomutn  \      Impleor  niui  et  viito.  Imuiiih  U,  el  in  te. 


136 


pluraliter. 

Hamo,  liamni,  et  noincn  Hahus  citm  aspiratione 
scriheuda,  '  sic  ei  Iimiamo,  el  perfeeluin  inhamavi. 

Hehbescit  ager,  cuin  herham  general;  sicul  ado- 
loscilet  pubcscil,  cum  ipics  proiimanl. 

Humii.is  contrarius   superbo  dicilur,   et  cst  virtus 

aniini,  el  conlrariussublimi,  quod    6it   comlilionis. 

Sed  el  locus  humilior,  qui  infcriusjacel.Solct  appel- 

Iarihumiliatus;etiamin  pressuris  allhclus  uppellaiur. 

I 

Intempesta  ny.r,  esl  inedia  nox,  quainlo  quies- 
cendom  cst;  binc  ulique  dicta,  quia  inopporluna  est 
actioni  vigihtniimn.  TmpetHvam  enim  vrtcres  dixe- 
ruut  oprorfimum,    et   intcmpestivum,  inopporiunum, 


l.\c  r.Ko  le,  cl  in  te ;  incurti  ct  ineueuni. 

Inv  di  odirifrm,  Invideo  ei  pulclirilmlincm. 

Iiiatus,  cx  ollensa  est;  llACUNIBI,  natura  ;  itaqu>- 
ir.i  lepenlino  motu  nascilur 

liuttiNDiA  perpes  viiium  esl. 

Ickis,  ahlaiiviun  cl  in  e  cl  in  i  millil. 

Imestina  el  Incwauila ,  pluralin  scmpcr. 

In^tar  illius  rei  diccre  dcbemiis,  non  ad  instar. 

Illuvifs  sordidiun  csl,  Incluviis  ventris;  illud  a 
iioii  litvundo,  buc  ab  ingliiendo  dicltim. 

Insita  arlior  esl,  cui  incis»  alienum  germen  in- 
cliidiiur,  Adsita,  cui  incolumi  aliud  quod  suslineal 
adjuQgiiur, 

I.nvideo  liii  divitiis,  non  divitias. 


ducio  a  iVmjxjn:  vocabulo,  non  a  perlnibalione  acris,  B      Ikeruus  facil  pluraliier  inermi;  Imfruis,  pluraliler 
qute  consuelc  lempestas  vocatur.  Qiianquant  islo  ver-      inermes. 


bo  iicenier  utanlur  historici,  ul  dicanl  ea  tempestate 
quod  volunl  eo  tempore  inlelligi. 

Iuhaturitas,  nocturnum  lempus  est,  quod  non  est 
matiirum.  id  esl  opportunuin,  utagatur  aliquid  vigi- 
lando,  qnod  etiain  vulgo  dicitur  hora  importuna, 
Graecc  «upta.  Prreveni  in  immaturitate,  §v  uapia. 
Nibil  vero  inlcresl  ad  sententiam,  •  utrum  ninlMii- 
tate  an  in  moturitate  dicatur,  quomodo  nihil  distat, 
utruniqnis  dicat,  egisse  se  aliquid  gr.lli  cantu,  anin 
galli  canlu. 

Interior,  (l  Intihus,  non  habet  posiiivum  gra- 
diim. 

Inperior  cl  Infiuus,  simililer. 


Illiiis  riinilis,  ad  mores  rcferlur ;  Ii.li  similis,  ad 
vultum. 

Invidus,  qui  invidet ;  invidiosijs,  qui  '  invidiam 
suslinet. 

Ideh,  correpie  neuirum  ;  idfm,  producte  masculi- 
num  in  ulroque  numero. 

Ikterprf.tor,  et  quoe  derivinlur,  sive  declinantur 
ab  eo,  per  siinplicem  e  scribendum. 

Iuberbi  dicuniur,  non  imberbes;  sic  etenimVarro: 
Imberbi  juvenes.  Sed  et  Cicero  :  Imberbum  ptrduxit. 
iior  imberbem.  Titus  Livius  autein  imberbis  singula- 
riler 

Imputribile,  pe.r  m  scribendum,  non  per  n.  Lupono 


Ipscu,  ncutro  genere  diccudum,  non  ipsud,  ut  II-  C  et  imuitto  similiier,  hnjasaudi  similia. 


lud  el  Istud,  quemadniuduiii  veteres  noiiiiualiviini 
masculinum  non  ipsc  dicebant,  scd  Ipsus. 

Iupingo,  facit  peifectuin  impinxi,  et  impegi. 

Imhunes  pcricuii,  ct  Imulnes  a  periculc. 

I.vdigus  et  Prodigus  pcr  unuin  u  scribcnda 

Indiga  et  Prodica,  sine.  u.  Augusiinus :  Avuriiia 
pecuniam  eongregnt,  luxuria  spargit ;  ista  indigu  est, 
ilta  prodiga. 

Inchfdibile   quod  cicJi  non  potcst. 

I.ncredui.us,  qni  credere  non  vult. 

lv  pneposilio,  signilical  modo  id  qaod  et  vuide 
adverbiuui,  et  vim  verbi  cui  prreponitur  auget,  ut, 
increpuit,  insonuit,  in(regii;  modo  quod  non,  ut  in- 
talidus,  infirnuts ;  inodo  ponitur  pro  co  quod  est  inter, 


lnr.iGO,  non  inriijo.  Impleo,  non  i*ptco. 

Immunpus,  non  i«rr<K»i(/iii. 

Inquilini,  iioii  habentes  propriam  domum,  *  hnbi- 
lanl  in  alicno. 

I.ncol.e,  sive  AdvemiE,  iilique  tx  uno  Gr»co  veihir, 
quod  est  7rapoix<i<;,  in  sacris  lilleris  inlcrpretata  ha- 
bemus;  ex  bis  derivanlur  noniina  incolatus  et  inoiu- 
LiNATUs.Trahit  autem  inqcilinus,  sicutel  PFRrCRiNii, 
nonnunquam  nomen  daiivi  casus,  ut  Augusiinus  de 
reprobis  :  Sunl  aulem  el  ipri  percgrini  cl  tnmiiiini 
liiik  lerrir,  sed  rion  de  populo  Dci. 

luroKF.BE  est  rem  aliquam  sive  corporalem  seu  in- 
corporalem  alteri  rei  superponerc,  sed  im<;ouere  pro 
fraudcm  facere  aliquando  diciiur;  uude  impostura  vo- 


ut  Bcnedicia  luin  mulieribus;  modo   pro   advcrsus,  "  tatur ;    cum   argentum  vel    auruni   viliuri   meialio 


ut,  duo  in  tres,  ul  tres  in  dtio  divideiitur ;  modo 
pro  spaiio  leinpoiali,  cutn  sigiulical  «s,;  i,<,  ul  dicimus 
o  niiinc  i«  riOi-(em,  >.i  volu.uus  iulclligi  usque  in 
noctem. 

Interest  et  Refert,  pro  distare,  unuui  idem- 
que  signilicant,  quod  Gr<ece  dicitur  Himriwit  dici- 
musque  ita  :  interest  mea,  et  refert  mea  ,  inlerest  ejus 
el  refert  Mius  •  interest  ct  tefert  notlra,  inleresl  el 
refert  Uiorum. 


adulleratur;  et  qui  hoc  facil,  impostor  vocalur;  imde 
Cliain  vulgo  qui  aliquid  fiaudis  lacil,  aul  siuiulalio- 
nis,  impesior  lolet  appellaii.  Gregorius  papa  :  Ceepti 
ilium  simulatorem  ».',  veibo  ruslico,  impost»rem  clu- 
mare.  UnJe  h.ihes  ct  in  sacra  Scriptura  :  (.*"'"'. 
p.uiiisii  milii;  nonne  pto  llucli-t  aeriivt  tici.  Kl  in 
Ucgibus  :  Quare  imposuisli  mthi ;  tu  es  enim  Sau'.,  hoc 
esl  :  Quaie  me  in  iliauliliOM  dcciprre,  el  fraude  ■ 
laccrc,  VOluiltl.  Ll  A»,  usiimis  :  Kt  ideo  sibi  miser 


VAKIANTKS  LECTIONES. 

'  B.,   fic   et  humo  perfectum  Uumani.     '■  B,  ulrmii    in  mnlurilute   n  m  immalurilnU  dicntur. 
*  B.,  produclu  re.      •  H.  oinilnl  imirfiaiM.     *  B.  om.     habilunt  in  alienv. 


«7 


DE  ORTUOCRAPHIA. 


138 


imponii;  tibi  enim  (rnudeni  facit,  qui  perdU  meliora,  A 
amandc  pejora. 

Jocuu,  singulariter  ncuirale;  pluialiter  hi  joci,  et 
hmc  joca. 

Juga  monlium,  pluralia  semper;  Jcgch  enim  est 
jumcnlorum.  Sed  Virg. :  Hoc  superaie  jugum. 

Juventcs  sicut  ct  Senectcs,  plurali  numero  non 
flectitur. 

Juvenis  et  Jovknior  non  recipiunt  superlativum  : 
sicut  nec  Senfx,  ncc  Semor.  Solent  autcm  Junior  et 
Senior  ad  se  invicem  dici  minor  et  major,  etsi  neulct 
ipsorum  senili  accessil  aut  propinquavit  xlati.  Am- 
brosius  :  Jumor  est  hcrbis  sot,  junior  (eno. 

Juventus,  ubi  mnlli  juvenes  dicunlur;  Juventas, 


Locus,  singulariter  masculinum ;  piuraliter  htee  toea. 

Luter,  Grxcum,  ).ovitvjp  masculini  genciis,  Laiine 
Labrch  dicitur. 

Luceo  et  Luceo,  in  eumdem  perfeclum  deveniunl, 
luxi. 

Libero  te  perictilo,  LiBERon  a  moleslla. 

Lino  vel  Linio,  facil  prxlcritum  liiwi  et  tinim. 

M 

Margarita,  feminino  genere,  et  Makgarituu,  nen- 
tro  dicendum.  !n  Proverbiis  :  Inaurei  aurea,  el  mar~ 
garitum  fulgeni. 

Malogranatuu,  et  Maluu  granatusi  consuelc  dici- 
mus,  et  utroque  modo  declinantur ,  boc  modo  . 
malogranatum,  liujus  malogrannli,  el  htcc  mulogra- 


unius  hominis  octas;  Juverta,  ipsa   dea  (ut  Grxci  q  nata,  horum  malogranatorum,  his  mulogranaiis,  elt. ; 


dicunt,  aut   pocla:)  Junonis   iilia,  uxor  llerculis,  a 

qua  Juniitm  mensein  appellatum  in  libris  Faslorum 

legimus. 

L 

Larce  et  Larciter,  Julius  Modcstus  utrumque 
recte  dicil ;  sed  largo  esse  qualilalis,  largiler  quan- 
lilatis. 

Libidinosus,  a  libidine,  per  b. 

Liyidus,  a  lirore,  per  a  profereudum. 

Larba,  per  ». 

Ludificor  stulittm,  el  Deludor  ,  quia  veninnt  cx 
uno  Grxco  «vTmai?v,  prxteriti  perfecti,  ludificaltis 
sum.  Vetercs  vero  ludificaii  dixerunt. 

Labiuh  superius  diciuir,  Labrum  inferius ;  RobTHUM 
non  nisi  quod  incurvuui  est. 

Latere  el  Absconscm  esse  aliquid  dieimus,  el 
Late  tateue.  Virg.  :  Et  sculn  lutcniia  conduni. 

Lepus  anlmal  est ,  Lepos,  jucunditas,  voluplas; 
unJe  et  gratum  aliquid  lepidum  dicimus. 

Lihen  xdiuin  est,  Limes  rcgionuni. 

Largitas  hunianilatis  est,  Larcitio,  ambilionis. 

Ligat  quis  vinculo,  Legat  leslamenlo. 

Loqui,  bominis  cst ;  Obloqui,  obtreclaioris,  sicut 
objicit,  orroNiT ;  Alloqui,  persuadentis,  borlanlisquc 
vel  jubentis;  Lloqui,  oratoris. 

Lauhentius,  Celius,  et  lalia  plura,  qux  ■vunina- 
tivmn  casum  in  iut  babeul,  genilivuin  singularis  nu- 
meri  in  ii  duplicem  niiltuut,  vocaiivum  singularem 
in  sirapliccm  t,  ut  hic  Lattrenlius,  Ccelitts;  liujus  Lau- 
rentii,  Cmtii;  o  Lnurenii,  Cccli;  sic  et  hic  filius,  htijus  rj  el  vina  legamus. 


Ct  rursuin  :  hoc  malogranamm,  liujus  maligrnnali,  ef. 
Iiccc  malagranata ,  horum  malornm  granalonim,  etc. 

Misi-hit  me  senis,  Miserlor  senis  ,  el  Miseiieor 
tenem;  Misertus  pauperis,  per  gciiilivum  ;  Misera- 
tus  pauperem,  pcr  accusativum. 

Miseror  autem  compalior  signilicat,  denique  Grxce 

dicilur  Gv:LT:txayj.>. 

Mereo  honorem,  et  Mereor  ;  et  miles  Meret  9ti- 
pendinm. 

Mf.mini,  et  Mf.mok  sum  lionoris  et  honorem. 

Maritima,  suut  loca  mari  vicina;  Marina,  navis, 
vcl  bcllua. 

Meto  mctui,  et  Metco. 

Matemis  artiGcioruni,  Materia  consiliorum.  Alii 
C  contra  rcferunt  matericm  esse  animi ,  materiaiii 
arboris ;  materiem  qualitatem  ingenii,  malei  iam  fa- 
bris  aptam. 

Mas,  in  positioue,  Masculus  iu  diminuiione ;  non 
mascellus,  utquidam. 

Muscus,  lierba  qux  in  parictibus,  vel  in  corlicibus 
arborum  h.crcl,  singularitcr  tanium  cffcrtur;  Mb- 
uoria,  Malitia,  '  Murmuk  siinililcr. 

Min.e,  Manudi.e,  Mcenia,  Magalu,  qux  sunt  casas 
Afroruni,  pluralia  semper. 

Mare  pluralcui  ntimcruiu  non  babei,  uisi  tauluin 
maria. 

Mel  el  Mulsch,  el  Muiua,  id  est  yipos,  el  cxlera 
liquida  pretiosa,    tauiuui  singularia,  quamvis  niella 


filii,  o  fili  et  hi  filii;  aul  cerle  vocalivum  iu  ie,  ul  liic 
impiiis,  hujus  impii,  o  impic.  Notanduni  sane  in 
Aclib.  apo>t.  ubi  Comelius  vidil  angelum  Dei  in- 
troeuntem  ad  se,  ct  diccntcru  sibi  :  Conieli ;  bic 
vocativus  recie  per  simplicem  i  profertur;  in  Grxco 
autem  per  ie,  Cornelie,  scriplum  est. 

Limus,  Lux,  Labes,  LiCtum,  pluralcm  numcrum 
non  habcul. 

Liberi,  quando  lilios  signiGcal,  et  Latei.k.e,  sin- 
gnlarem  non  babeut. 

Lac  ,  Liquahen  ,  Lenticula  ,  Lens  ,  singularia 
semper. 


Mature,  maturiut,  mnlurissime  dicendum ;  inveni- 
mus  tamcn  apud  auctores  etiam  maturtime  dictum. 

Munio,  munis,  perfeclum  facil  munii  et  munivi. 

Mehini,  meministi,  meminit,  memmin.ut ,  memi- 
nislis,  meminerunt,  et  prxscnii  tempore  ct  prxterito 
perfecto  uno  codemquc  modo  doclinatur,  ideo  cor- 
ruplum  sive  defectivum  vocalur. 

Mulceo  ct  Mulgeo  ,  in  unum  perfcctum  perve  - 
niunt  mulsi. 
Majestas  eum  scribis  ac  dicis,  s  sequcnti  sylla- 


bx  *  copulari  debel,  sic  in  similibus. 

YARIANTES  LECTIONES. 
*  E.,  mnrmtir  el  timilin  mnt  sinjii/flria.        *  R.,  Cemplicari. 

Patroi..  XC.  s 


159  VtbM  VENERABILIS  OPEROM  PARS  I.  —  DIDASCALICA  GENOINA. 

Miramur  ojwj,  Akmiihbuk  vuiutei.  A  nonnulli  Latini  Codiees  nnn  lubcnl 

Minores  esse  res  aliquas  aut  liomines  diciuius. 

Miwonis  cmplnm  aul  tcstimalum  quidpiam  recte 
tcrihiiiius. 

Mt.mini  me  facere  dicendmn  ;  non  Memini  mt  (e- 
titie,  nain  memini  scrmo  est  ioius  pralerili  tempo- 
ris,  qui  anieacUm  reni  in  prasens  revocat;  et  si 
di*eris  Memini  me  (ecitse,  duo  praterita  simul  jmigis. 
Yirg.,  uno  lantuin  loco  : 

Namqtie  sub  V.di.o  niemini  me  lnrribus  allis 
Corycium  tiduse  seuem, 

quod  poelac  pro  necessitate  mclri  usurpare  licuil. 

Meracam  potionera  dicimus  qux  merum  aliunde 
recepit,  Mehosuu  autem  vinum  appellamus. 

MtiLiEBiiE  dicitur  a  muliere  aliquid  factum  ;  Mu- 
liebriarium  per  mulieres  ordinatum,  et  per  viros 
gestum. 

Merula,  non  merutus  dicendum. 

Mattii^us  el  Mattmas  per  duo  t  scribendum,  qttia 
Graci  per  t  et  9  scribunt. 

Moestcm  unimo,  Tiiistem  aspecht  dicimus. 

Malus  navis,  masculiuum ; 

Malus,  arbor  frugifera,  femininum  est. 

Mendcm  neutraliter.  Varro  in  admirandis  dixit : 
mugnum  mendum ;  sed  Ovidius  feminine  :  Nocte  la- 
tent  mendm.  Itcm  : 

Eximet  Ipse  dies  omnes  e  corporc  mendas. 

Ergo  Mendum   in  mendneii   signiGcalione  dicitur ;  q 
Menda,  in  culpa  operis  vel  corporis. 

Minificus  ,  est  tanquaro  Bkheficcs  et  Maleficcs  ; 
Munifex  autem  lanquam  Oi-ifex  et  Artifex;  itaque 
munificus  munera  largilur ,  munifex  sutem  munere 
fungitur. 

Morticina  non  dicuntur  nisi  mortuorum,  roorlalia 
ve,  o  etiam  viventium  corporum  noraen  est. 

R 

Nims  dicitur  quicquid  plus  fuerit  quam  oportet ; 
nam  parum  esl  quod  minus  est  quam  oportet ;  et 
horum  iu  medio  modus  est,  quod  dicitur  :  Satit  est. 
Cum  itaque  utile  sit  in  vita  et  moribus  ut  amplius 
quam  oportet  nibil  omnino  fuciamus,  profeclo  verani  j> 
csse  sententiam  Ne  quid  nimit  fateri  potius  quam 
negare  debcmus.  Sed  aliquando  Lalina  lingua  boc 
verbo  sic  abutimur,  ut  nimi»,  pro  ee  qitod  est  vatde , 
et  positum  inveniamus  in  lilteris  sacris,  et  ponamus 
in  senuonibus  noslris.  Nam  et  in  Psalrao  :  Tu  prtc- 
cepisli  mandata  lua  cutlodire  nimit ,  non  nisi  valde 
intclligimus,  si  recte  intelligimus.  Et  nimii  te  diligo, 
si  alicui  cbarissirao  dicimus ,  non  utique  plusquam 
oportet,  sed  valde  nos  diligere  inlclligi  volumus. 
Denique  illa  Grara  senlentia  ,  Ne  quid  ninrii ,  non 
babet  verbum  koc  quod  hic  legitur :  ibi  enim  es-l 
«7i«v,  qnnd  est  nimi»  ;  hic  aulera  sfiSfa,  quod  esl 
raldf.  Sed  aliquando  ,  ut  diximus ,  pro  oo  quod  Ml 
ralie,  et  diclum  inveuiinus,  cl  dieimus ,  unde  etiam 


«40 

Tn  prtceepisti 
mnnJala  lua  cutlodire. 

Noceo,  Obscm,  Incomkodo,  Maleficio,  Officio,  in 
ui'. i  sigiiiflcaiione  ponunlur,  quod  (ira-co  dicitur 
Ba«^tm,  et  runcta  dativum  ensuni  iraliuut. 

Ncllus  est  t:irn  in  re  quam  in  persona. 

Nemo  in  pcrsona  dicitur,  ut  ne  liomo. 

Natales,  id  est  nobiliiates. 

NuoTiiT,  Non.«,  NAnES,  Nundin*,  Nocjt,  Nbnl*, 
pluralia  lanluin ;  et  nar  invcniinus ;  nenias  autem 
dicunt  epitapbia  ,  id  est  carmina  qux  in  niemoriam 
mortuorum  in  tnmbis  scribuntur. 

Neqcam  ct  Nucas  omnis  generis  et  numeri  suut,  « 
per  omnes  casus  currunt,  seinper  aequaliler  dicta  : 
quamvis  Augusiinus  dieat,  nugm,  nugarum,  uugis ; 
B  ferunt  autem,  quia  nugas  Hebrxus  scnno  sil,  el  idem 
apud  eos  quod  apud  nos  significat ,  id  esl  levis  et 
pr.iv.r  mentis  homines. 

Nort,  nosti,  uovit,  novimus,  notiit,  noverunt ,  slc 
declinantur  prasenti  et  prxterito  perfecto,  cui  simi 
lia  sunt,  Odi  et  Memini. 

Noceor  ,  noceris ,  recte  dicilur,  quamvis  aliqui 
grammalicorum  assevercnt  non  debere  diei  noceor, 
sed  nocetur  mild  ;  ncque  enim  Kieronymus  gramma- 
ticorura  regulam  ignorabat,  qui  in  propbela  llabacuc 
ita  transferre  non  timuit :  Et  non  taltabis  ,  dum  ne- 
ceor. 

Necto,  nexi  praterito. 

Noctu  teraporis  est  adverbiom,  Nocte  nomen  est. 

Nubunt  feroinx ;  virenim  ducit,  mulier  nubii,  quia 
pallio  obnubil  capul  genasque. 

Noncbntos,  non  nungentot,  a  noivm. 

Nequam,  non  malum  signitical,  sed  inutilem. 

Nubo,  nupti.  tivtrix.  Cura  vocalis  sequitur,  b  de- 
bet  essc;  cum  consonans,  p. 

Nascitur  quod  ntero  decidit ,  Enascitur  quod  de 
tcrra  ac  de  aqua  exsurgit. 

Niuil,  advcrbium  esl ;  Niiiili  nomen  ;  homo  enim 
nullius  momenli  niAiii  dicilur. 

Navis,  unius  raiis  nomen  est ;  Naviciu*,  omnis 
classica  profectio. 

Nacclerus,  omBis  consorlii ,  Navalis  exercilus  , 
Navigator,  ipse  primarius  profectionis ;  Nacta  vero, 
omnis  qui  laborem  facit  navigandi. 

Navis  ablalivum  per  e  et  pcr  i  effert. 
0 

Orcanuh  unius  musici  proprie  nomen  esi,  sed  ge- 
ueraliler  omnia  musicorum  vasa  organa  possunt  dici. 
Joannes  Constanlinopolitanus  episcopus  :  ln  taiici- 
but  in  medie  ejut  suspendimus  organa  notlra  ;  id  esi, 
citharam,  psalterium,  lyram,  etc. 

Orcanarius  autem  est  qui  utitur  organo. 

Ouriza,  obrizor ,  generis  feniiuini;  et  Owuii  , 
obnzi,  neutri. 

Origo,  originit,  iiiililim  CSt. 

Orico,  oi  igowi,  11,'iitrNin  esl ,  et  «st  velum  navii, 
et  habol  in  plur.ili  numero  oriatna. 

Odtimeo  laudim  el  Imiitro,  et  uno  Grarco  venil 
ivTiruyx*»*'- 


Ul  T)E  ORTIIOGRAPIHA.  142 

OojORCrt,  Increpo,  Corripio,  cx  uno  Grxco  trans-  A  lia  tanlum  ;  ee.l  noalri  auctores  pugiUanm  singule- 

feruutur  «vtw).ijttw. 
Homilia  Grxcum  est ,  Latine  Serwio  vel  Collo- 

OCIUM. 


Oticji  et  Silentium,  ex  iiiio  Grxco,  iJ  est,  151- u^ia. 

Ordibo  et  Ordiar  telam,  ulroquc  modo  dixerunt. 

Ostrea,  leminino  genere,  non  osreum  neulrali. 

Ocihdm  consuetudo  neutraliter  dicitur ;  sed  '  me- 
iius  Macer  ait : 

Iuter  prxterilas  numerabilur  ocimus  herbas. 

Ordior  lianc  rem,  et  Incredior,  el  Lncipio,  e.\  uno 
Grxco  vcnit,  quod  esl  a.pyo\na.i. 

Oncs  jumenlorum,  Sarcina  est  hominum. 

Optimates,  qui  Grxce dicuntur  np wTojroAtrat,  plu- 
ralitcr  solum  proferuntur. 

Odlitus  nostri ,  non  nos ;  veteres  tamen  el  boc 
modo  dixerunt. 

Oliva,  arborest;  Olea,  fructus;  Olecii,  liquor. 

Oci,  otlisti,  odit,  odimus,  odittis,  oderunt ,  el  prx- 
senti  perfeclo  et  prxterilo-perfeclo  tempore  sic  de- 
clinatur;  idco  defeclivum  dicitur. 
P 

Petra  et  Grxctun  et  Latinum  noincn  est ,  unum 
idcmque  in  utraque  lingua  significans;  unde  el  Petri 
apnstoli  nomen  in  utraque  lingua  eamdem  invictx 
fiJei  signiflcaniiam  a  petra  derivatam  conlinet. 

Platea  sirailiter  in  utraque  lingua  unum  idemque 
significans;  sed,  ul  etymologix  ratio  probal,  a  Grceca 
origiue  nomen  tractum  atque  a  latitudine  derivatum 
esl,  quoniam  Grxcc  tt/«tvv  dicilur  toni. 

Pro,  prxpositio,  significal  ante,  ut : 

Soll  pro  porlis  Messapus  et  acer  Alinas 
Suslenuiit  aciem. 

Ponitur  et  pro  prxposilione  in,  ut  dicimus ,  pro  rot- 
tris ,  pro  tribunali ;  el  pro  eo  qund  est  mxi  apud 
Grxcos,  ut :  Pro  dutci  Ascanio  teniat,  et  pro  eo  quod 

esl  vxip,  ut, 

Unum  illud  tibi,  nate  dea,  proque  omnibus  unum 
Prxdicam. 

Pddet  me  amoris.  Poenitet  me  munerit. 

Picet  me  profeclionis.  Patiens  sdm  laboris. 

Pert<esum  est  me  injurim.  Plends  sdm  bonoru-n, 
el  bonis. 

Pr/eeo  illi.  Palpor  el  Palpo  equo. 

Ph/eccrro  preaori.  Procdro  puvitlo,  el  Ccro  pu- 
pillum. 

Potior  (ructus  ct  fruclum  dicitur,  apud  antiquos 
Potior  hanc  rem. 

Pr.ciu  victos  spolial.  Rapina  subilo  venii. 

Pax  singulariler  solum  effertur.  Salluslius :  Paces 
retulit ;  judicia,  bella  atque  paces. 

Prosapia  id  est  ingenuiias,  qux  Grxce  vocalur 
(0-/rvia,  singulari  tanlum  numero  gaudct. 

Pelacus  similiter. 

Pocillares,  Proceres,  Primores,  Posteri  ,  plura- 


rilcr  dixerunt.  Sic  cl  in  genere  feininino  Placas,  id 
est  relia,  ct  Pitmin.E,  et  in  neulro. 

Prjecordia,  Palaria,  cura  mililes  ad  palos  exer- 
cenlur. 

Procastria,  qux  ante  caslra  snnt. 

Porrdm,  sing.  neulralc,  pluraliter  lii  porit. 

Proverbiuv  ,  Latine  Tr«.puio\ri ,  generis  fcminini ; 
inde  nomen  apud  Septuaginta  inlerprelcs  libri  Salo- 
niOllis,  7ratotutac. 

Pas  el  piissimiis  comparativum  gradtim  non  tcei- 
piunt. 

Potior  et ;  oiissimus  poeiuuini  non  iiabct. 

Proprios  non  habet  comparativum,  aut  superlali- 
vum,  sed  pro  his  magit  propriut,  et  maxime  propriut; 
"  sic  e  conlrario,  minus  el  minime. 

Paveo  et  Pasco,  in  eumdem  concurrunl  perleclum, 
pasi. 

Pendeo,  pendes,  pependi;  sin  auiem  habuerit  prse- 
positionem,  non  sic  declinantur;  sed  Suspendo,  tus- 
pendis,  snspendi  non  suspependi. 

Pvssixi  ubique  signilicai ;  ex  uuo  enim  Gneco  dc- 
rlinatur,  quod  est  iravTaxou. 

Perinde,  jEqoaliter,  Similiter  :  ex  uno  Crxco 
ojjotaif. 

Pello,  pelli,  ct  peputi ;  Depello,  depuli. 

Peto,  pelivi  et  pelii. 

Prospiciens  pe'iculi,  vice  nominis  ponilur  partici- 
pium;  et  Prospiciens  periculum. 

Perendie  dicitur,  sicut  IIodie  >el  Cras.  Pehendi- 
^  nus  Dies,  sicul  Hodiernds,  Hesternds,  Crastinus. 

Potamus  eum  cui  potum  porrigimus .  et  polanius 
vinum  quod  bibimus. 

Primiti/E  lantum  pluralitcr. 

Probo,  verbum ,  dupliccm  significationem  habet. 
Probamus  cnim  quod  eligimus,  idein  approbamus. 
Probamus  aulem  qux  qualia  sint  tentavimus,  ul : 
Proba  me,  Uomine,  el  scito  cor  meum. 

Pecto  caput,  non  peclmo ,  Pextdm  ,  non  peclina- 
lum;  peii  memet,  el  pectam  cras. 

Pr.esacio,  prasagis,  praisaqiunl. 

Padpebjes  damnura  est,  Paupertas  ipsa  condilio. 

Patrium  dicimus  a  palrtn,  Paternum  a  patre. 

Pinnas  murorum,  Pennas  avium  dicimus. 
n     Pecds,  omne  animal,  exceplo  Iiomine,  votalur. 

Polenta,  non  pulenta  ,  dicenduin  esi,  eo  qood  ad 
usus  horainura  polialur. 

Procemidm  cum  diphtbongo. 

Pretidm,  Premo,  Prfxor,  per  simpliceni  e. 

Prebendo  quoque  et  Interpretator. 

Precari  esl  rogare ;  Deprecari,  excusare,  vel  pur- 
gare.  Virgilius  :  Equidem  mervi ,  nec  deprecor ,  |a- 
quit. 

Ploris  dicimus  quod  majore  surama  taxatur. 

Plures  de  multitudine.  Plures  comparativi  gradus 
est,  cujus  posilivum  multi. 


VARIANTES  LECTIOHES. 


1  R.,  jEmilius. 


143  RliD.-L  VENEKAIULIS  OPEKUM  PAKS  I.  -  RIDASCALICA  OtNOINA. 


144 


Piii.tiLiw  vas  esl,  Potio  quod  hauritur. 
PiciBEA.  rcruin,  Picnora  Uiiorum  et  aflectionum. 
Pr.ot.ui.,  cl  longe  ditilur,  ct  prope  :  Jn  clypeo  ex- 
rustu  tagiita,  proculque  auttorem  egregium. 

IY.riinacia  malue  rei  perseverantia  liicitur,  Cox 

STAYflA  VlOniU. 

PttCOUHH  corpore  dicimns,  Perci.lsum  tinimo. 

!'•  i-.ici ■;  i  v  ad  discrimen  pertinet ,  Pericluh  ad 
OAperimrntuin. 

Postui.atuk  aliqui  J  lionosle ,  Poscitur  improbe. 
Ciccro  in  Fiumentaria  :  Incipiunt  postutare,  potcere, 
minari. 

Pubrs,  cum  iu  juventiilis  significatione  et  lanuginis, 
ct  partis  in  qtta  pubertas  cst ,  ponitur ,  liujus  pubis 
faeit ;  :il  cmn  xlalem  siguilicat,  liujut  puberis ;  ncc 


A  ro\o,  aliquem  censuni  vel  laborem  unicuicunquo 
iudicens. 

l'R4  piimi,  aliquid  prafcrcns,  sic  et  Antepono. 

Postpono,  aliquid  inferius  indicans;  Compono, 
ornaudi  aul  eloquii  aul  arlilicii  est;  Sepono,  sepa- 
randi;  Suitono,  aliquid  subtus  inducens ;  Depono, 
labcfaclamti  est,  vel  vita  exccdendi. 

I'i m i.him-s,  iiomen,  saspe  socium  et  conjonctum 
sibi  nomcn  aliu.l  dativi  casu  ■,  m  sancli  dicunlur  pe- 
regrini  huic  tceculo. 

Pr£Stolahi,  iion  prwttulm i,  qnia  vcnil  a  vcrbo 
prasto  ium. 

Puppis  accusativum  casura  in  em  cl  in  vn  miliit, 
ablativum  in  e  et  ini. 

1  PsiLLO,  perfeclum  facit  ptallui. 


tamen,  adjecla  prxpositione,  dicimus  IimmmIiiIii.  sed  "     Potior,  potitut  tum,  et  Prrfruor,  perfructuttum, 
impubii :  Comitemque  impubit  Iuli ,  Virgilius  dixit. 
SeJ  Cicero  ail :  Filiumque  ejus  impttberem. 

Pui.mentariuh  ei  Pulmentum  dicilur;  nam  Cato  in 
Originum  tertio  libro,  tatcrpitium  pro  pttlmentsrio 
babel ;  idcm  :  ilulto  piimento  itsi. 

Podacrosos,  a  podagra  dicilur;  sed  et  Podagriccs, 
a  pedum  rcgrotatione. 

Ptcillares  cl  masculiuo  generc  et  semper  plura- 
iiter  iliras,  quia  pugillus  est  qui  plutes  tabulas  conti- 
net.  Item  Laberius,  iii  Piscalore,  singtiUriter  lioc  pu- 
fillar  dixit. 

Pavos,  pari ;  et  Pavo,  pauonis. 

Pannicuus  ,  wpwioTBTriov,  pannus  est.  Lucilins  : 
foris  tnbtegminis  pannus  esl. 


e\  uno  Crcco  veniiint,  quod  cst  airoXxvti. 

Pascuas  genere  femiiiino,  el  Pascua  neutro  plura- 
litcr  dicimus. 

Primiti.e  numero  tantum  plurali  dicuntur,  s  d 
aliquoties  singulariter  intelligeudx ,  •  sicutin  psalmo 
prtmilias  omnis  taborit.  In  Gncco  enim  singulari- 
ter  a7rof,^ii;  habet.  Sic  et  in  Apostolo  :  Primitice 
thristus. 

Q 

Quod,  et  Quia,  et  Quor,  et  Quare,  verbis  subjiin- 
c(3,  aliquando  indicalivum  verbum  trabunt,  aliquaudo 
conjunctivura.  Grcgorius  :  Noverat  quia  tine  culpa 
esse  rt.T  poscent.  Et  rursum  :  Noverat  quia  diluend  j 
t  shh(   tacrificiit.   Et  rursum  :  Recetsit  a  malo,  non 


„  ...    -  .  .  —- 

Paropsides,  feminino  gencre  dicuntur,  a  pulnien-      auia  a  faciendo  contimtit,  sed  quia  veniendo  rtproba- 


tario  videlicel  quod  ttyov  vocant. 

Palumbcs  Yiigilius  feminino  genere  dixit  :  Aeriar 
quo  concessere  palumbet,  sed  Luciiius  masculino  , 
macrosque  pc.lumbcs.  Varro  aulem,  in  Scauro,  pa- 
lumbi  dicil,  quod  consuetudo  quoque  usorpaviL, 

Pometa  dicimus  ubi  poina  nascunttir,  ut  Oliveta. 

Pomap.ia  autem  ubi  servanlur. 

Peme,  quod  est  ccnjunctio,  per  t. 

Poena,  quxeest  supplicium,  per  k;  simililcr  et 
Vayitut,  id  est,  Afer. 

PascNANTEM  cum  6cripto  dividis,  o  secundae  sylla- 
bx  neclis  ;  Pigjips  et  Pucna  similiter,  et  catera  hu- 
jusmodi. 

Propter,  in  divisione  scribeudi,  p  secundtc  syllab.e 
juogis;  Prosplre,  i  secundx  syllalw. 

Partio,  IV  li>o,  Populo,  aciivo  genere  nonnun- 
quam  proferunlur;  item  hx-c  ipsa  communis  gene- 
ris  vcrbo  sxpius  inveniuntur,  Partior,  Populor, 
Pr.«dor. 

Poho,  simplicitcr  aliqnid  statucas;  Dispono  aliquid 
opuris  impensioris  vei  consilii  faclurus.  Esl  etian 
di»|.oiiere  fu»  lcris  incundi. 

Pitoro.No,  noiiuuiiquain  ad  inteiTogaiid.ini  qu«c- 
«tioiicm. 

Appono  adjcctioni;  esl ,  Impono,  iusuendi ,  Sm-un- 


I) 


vit.  Ilera  dicit  :  Quod  hoc  numero  requies  detignatur, 
Item  :  Nonnulli  sete  intrinsecus,  quia  per  eot  gratia 
purgationit  derivatur,  exioliunt. 

Qcoties,  Toties,  Septies,  sine  n. 

Qcicquid  et  Quicqdam,  in  priori  syllaba  per  i 
scribeudum,  non  per  d. 

Quanquam,  in  priore  pern. 

QuontmDAM,  sicut  Eorundem,  pcr  n  scribenduin, 
nou  per  m. 

Qocrela,  Loquela,  perunum  I. 

Qiuteros  adverbium  loci,  vel  temporis,  id  est, 
quousque,  per  e;  Qoatinus,  conjunctio  causaiis,  id  est, 
i<(,  per  i  scribenduin. 

Qt  tnnt  h  .  de  inquirendo  ;  querilur,  de  plorando. 

Qu.cstus  Itn-rt,  Questus  lacrymarum. 

Qucrimonia  quoqtie  per  siwplicein  e  scribendum. 

Qiieroh  dt  tc,    Qi'*uoh  liM  <iV  Uto;  item  Co*«- 

QflROR. 

Quo  vadis  i>d  qtiem  locum  signilic.it. 

Qua  tuilis.  qua  via  dicitur. 

Quo  aliqtundo  pro  ubi  ponitnr.  Aogustinns  :  Invo- 
ms  domum  (uinotam,  </i<»  boni  hubitant,  id  est,  ubi 
babitaiit. 

Quot,  ad  iiiiiut-itini  pfiriraet,  sif4itet  TVr 

Qihnti  ct  l\r«ri  mi   ineiisticani;  sod  uostri  auclo 


VAKIANTES  LEtTlONRS- 

•  0.,  P«:<<'o...  puiiui.    '  D,  «<-,•,<  in  Jrri*rfr.  imiriKini In ■hHm    TIi tt. 


146  DE  ORTUOCRAPIIIA. 

res  aliquolies  quanlot  pro  numcro  ponunt.  Grego-  A     Subacito,  fivquenlaiiviim. 

Salcbre,  ad  locum  rcfertur,  et  ajcihum. 


rius  :  Sed  cum  rete  magnis  pisiibus  plenum  dicitur, 
addituret  quanlis,  tcilicet,  cl  tribus. 

Qi  jsii  rs,  quam  magnus  liicilur. 

Quotus,  cujus  sialis;  unde  et  quota  luna  dicitur. 
Auguslinus  :  Quolus  quisque  appurere  et  existere  po- 
test,  qui  non  convincatur  esse  peccelor;  id  esl,  in  qua 
aektle,  quo  dierum  vei  anuorum  nunicro. 
R 

Raoius  masculino,  non  radium  neutro. 

Rubob  coioris  est,  Robur  virtuiis;  Robon  arboris. 

Rapio  tihi  pecunias. 

RrpOLEO  unguentum. 

Regicm  dicitur  quod  regis  fuit ,  Regale  quod  rege 
dignum  est. 

RtniEs  lantum  numero  sing. 

Reliquia:  et  Rostba,  ubi  ccncioualur,  tantum  plu- 
raiitcr. 

Remedium  submovet  imminentia  pericula,  Mboica- 
M1.NT11M  snn.li  illata.  Remcdium  itaque  ne  periclite- 
inur,  medicamenlum  ad  subila  pcricula  optalur. 

Roselm  pcr  se,  Rosaricm  inislum. 

Rcdis  comparativum  et  superlativum  non  babet, 
scd  pro  bis  ulimur  adverbiis  mugil  et  maxime,  ut 
mayis  rudis,  et  maxime  rudis. 

Recens  feci  dicimus,  non  recentcr,  utentes  nomine 
pro  adverbio. 

TuBfio,-  Gracce,  Lalinc  M  dclatio. 

'Puijitjw  Modclor. 

S 
Svpek,  prxpositio,  modo  ponitur  pro  de  ut : 
Mullasupcr  Priamo  rogitans,  super  Hectore  rou'ta. 
Modo  ct  pro  prxpositione  pro,  ut  :  Nihii  super  impe- 
~io  tnoveor. 

Et  pro  insnper,  et  ampliut,  ut : 

Cui  neque  apud  Danaos  usqnaro  locus,  et  super  ipsi 
Dardani daa  intenst  pceoas  cain  sanguine  poscunl. 

El  pro  detuper,  ut   :  Et  tuper  e   vallo  prospectant 
Troes. 

Et  pro  superest,  ut : 
illi  autem  neque  fnga  jam  super  ulU  perieli. 
Interdum  ct  ultra  significat,  ut  :  Supcr  Garamantut 
et  Jndot  Proferet  impe.ium. 

Scb,  pneposilio,  signiiicat  modo  tupra,  ul,  corpora 


Salutars,  consilium  esl.  lla  Salibri  non  nocct, 
Salutake  prodest. 

Siipellex  ,  Sames  ,  Socordia  ,  SiTis  ,  ct  in  ncnlro 
SnLfDun,  Scrupulcm,  Si.napi,  Silf.r  ,  singuiaria  tan- 
tum  sunt,  sed  Virgilius,  tttlpliura  viva ;  et  Tercntius 
mascuiine  scruputum  retulit. 

Sentes,  id  est,  spime;  et  Sarcin*:,  cum  vasa  sigoi- 
licat ;  ct  Sarcin^,  id  est,  auxilia  ;  et  Scoi-.e,  et  Sali- 
N.c,ei  scal£  et  in  neutro  Sponsalia,  scmpcrpiun>lia ; 
sed  nostri  scalam  dixerunt. 

Sponte  mcii  venio,  non  liabet  piures  casus. 

Si  amem,  ames,  amet,  declinatio  est  verbi  conjunc- 
livi ,  sicut  cum  dicimus,  cum  amcm,  ames,  ameL 
l!      Sctlla  ,  nomen  habcl  a  spoliando  ,  sive  vexando , 
nauias. 

1  Spolio  vero,  Latine,  Gr.rce  dicitur  Scyllq  «iiXi« 
ciVexo. 

Sanno,  tann.it,  sannui.  Hoc  Sannium,  querela. 

Sors  sortit,  et  Sors  sordis  diciiur.  Ambrosius: 
Mundal  vasa ,  ne  sors  uliqna  vini  graiiam  decoioret , 
tametsi  negant  quidaui  sordem  nominaiivum  casum 
babere. 

Si  vcl  Etsi,  nonnunquam  indicalivum  verbum  Ira 
hunt.  Gregorius :  Frustra  miraculum  foris  ostendimut, 
si  dcest  quod  intus  operetur.  Kem  :  Qum  elsi  ad  perfe- 
clionem  non  perlinent,  fidem  tamen  tenent. 

Sensus  nomen  est  quartx  declinalionis ,  et  partici- 
pium  pnsleriti  temporis   a  verbo  passivo ,  quo;l  est 
C  tentior,  cujus  etiam  perfecCum  est,  sensus  sum,es, 
est,  non  senlilus. 

Sectcbcs,  non  tecaturus,  a  verbo  quod  cst  seco. 

Soamma  sunt  qux  leciis  altiorihus  apponuntur. 

Scabella  qux  lectis  parvulis  vel  sellis  ob  ascen- 
sum  apponuntur.  Scabeli.em  autem  ct  Scppedaneu» 
dicilur  quod  sub  pedibus  sit. 

Sterceratos  agros,  non  stercoratos  dicas,  quibus 
stercus  ad  fecundandum  inferlur. 

Solemneu  cum  dicis ,  sive  scribis  ,  m  sequenti  syl- 
labae  connectis.  Somniijh  similitcr. 

S^evus,  saitio,  sesvi,  swvisti,  per  ir  diphihongum. 

Sero,  sevi ,  tevisli ,  per  e  simplicem. 

Sagena  per  e  cura  relia  signiflcat. 

SagiNa  per  i  posiium  pro  pinguedine. 


saltu  subjkiunt  in  equos;  id  est,  supra  jaciunt.  Modo  "     Sol  in  utroque  numero  decbuslur;  sed  singuhri 
pro  pramosilione  in,  ut : 

Njmque  sub  ingcnli  lustnl  uum  singula  templo; 
Id  est,  in  lcmplo.  Signiticat  et  prope,  ul,  Classevtqtte 
sub  ipsam  Antenore.  Ponilur  nonnunquam  pro  clam 
ut  Subripuit,  id  esi,  clam  rapuit. 

Similis  sm  lui,  morihus;  Similis  tibi,  facie. 

Studio  iifrifeci;  i  i  est,  dum  sludeo  libi.  Stcdio  tui 
feci,  id  est^te  studente. 

Sartrix,  velSERTBix,  qux  sarcit. 

Scnco  hoslem,  perfectoc  formae  est 


ler  sol  ipsum  luminare  signiiicat ;  at  soles  ipsos  dies  no- 
minaraus,  in  quibus  se!  totum  illuminal  mundum  : 
nonnulli  tamen  veterum  ipsa  car.mna  Soles  nomina- 
re,  sicut  *  iloratius  in  principio  cujusd.im  volumi- 
nis,  quem  ila  cxorsus  esi :  Seles  meos  omni  Ecclesiie 
vettm  commende.  Et  Maro  : 

S«pe  ego  lon^os 

Cantando  puerum  memini  me  coudere  soies. 

Secundcm  ,  prxpositio  esl  imitalionis.  Posx,  tem- 
poris,  sive  ordiuis. 


'  B.,  Syol<o  cstenim. 


VARIANTES  LECTIONES. 
'  JtaB.  clE.,sed  procui  dubio  Uonoratus  Iegerc  dcbemus. 


U7  BEDifl  VENEKABILIS  OPRItUM  PAnS  I.  -  D1DASCALICA  CENUINA. 

Sec.mties,  vitii.  StcMTiA,  frigoris.  A     Sal,  et  masculino  generc  el  neutro  diciiur 


148 


Subscribo  epislolis.  Sli'1-i  k.o  similiter,  ut :  Suppli- 
co  Jni/iiE  pietati. 

Simplex  ,  ablalivum  ct  in  i  «  m  »  millil ,  gcniii- 
iii in  pliiralem  in  um  et  iu  iui»,  ul  ab  hoc  limplice  vcl 
timplici,  liorum  timplkum  et  limplicium. 

Suavis,  ablalivum  casuro  in  e  et  i  inillit. 

Stachvs,  0-TM/-J,-  Grxce,  Latiue  Spica. 

Sandalia  Grxce,  neulro  genero,  Calica  Laiine. 

Serium  et  Coroiu  cx  uno  Grxco   transferunlur, 

id  CSI,  crtyavo,-. 

Soliem  ,  proprie  sedcs  regalis  est ,  undc  Grxce 
/Sao-Aixof  Opii-jo;  vocatur. 
Senex  el  unior  superlalivum  gradnm  non  habent. 


Satumtas  in  eibo  laulum  dicilur  ,  in  caieris  vero 
Satietas  ;  scd  Virg.  :  Odii  taturalaquievil. 

Siniiu  aiictoresdociiorcsdixcruni  etiam  in  mascu- 
lino. 

Strxeu  lianc,  iu  signiOcalione  avis  dicas  ;  Striga 
aulcm  castrunsc  vocabiilum  est,  iutcrvalliim  turma- 
rum  signillcans  ,  in  quo  equi  stringuntur ;  undc 
eiiam  itriaoii  dicuulur  corpore  macilenlo. 

Stirps,  in  significaiione  sobolis,  feininino  genere 
dicitur ;  sed  cuin  materiam  significat ,  masculiuo 
modo  stirpem  recismn  dixerunt;  tamcn  cliam  in  si- 
guilicaiione  sobolis,  masculino  gcnerc,  ut  Pacuvius  : 
«jiii  tlirpem  occidil  meum. 


Sero  rumorei,  id  est,  divulgo;  et  tero  (ruget,texi. 
Sowihi»,  nec  comparativum  recipu,  nec  superlau-  „      „  .     ,     ,     .     ,     ,  ..  .       .. 

u:_  A.*.     m  ,_  * L_.  B     Sero,  id  est,  claudo  (umle  et  tcra  dicta  cst)  tera- 

vi.  Terentius,  Tu  abi ,  atque  onium  obtera  iatut. 


'  um ;  sed  pro  his  dicimus  ,  magit  tobriiti  ct  maiime 
tobriut. 

S:  jircta  et  Senium.  Duo  nomina  teiiecliitit  tunt, 
el  diicernunlur  a  Crcecis,  apud  quot  aliud  nomcn  habel 
gravitat  post  juveutittem,  aliud  posl  ipsam  gravilatem 
wnieni  ultimc  atas.  Nam  prcsbyter  dicitur  gravit,  et 
yipuv  tenex;  qitia  vero  in  Lalino  duorum  istorum 
iiominum  disjuitclio  defecit,  de  seneclulc  ambotunt  po- 
tita  senectu  et  senium.  Hxc  Augusiinus.  At  Grego- 
rius  :  Undecima  vero,  inquit,  est  arlas.  qum  decrepita, 
tttl  vclcranu  dicitur ;  unde  Grmci  valde  senioret  non 
yijtovTa?,  icd  pretbylerot  '  appellant.  ut  plttt  quam 
tenes  ette  insinuent  quot  provectiores  vocam. 

Suspiro  verbum  trahit  nomen  dalivi  casus  et  accu- 
salivi,  ul :  Stitpiramui  patrim  ccetesli, '  ct :  Suspiramut  Q 
reyivun  Dei ,  ei ,   pncpositione  addita  :  Sutpiramut 
ad  ritam  immortaleni. 

Sobdocimus  et  queo  retro  sublrahimus ,  cl  qux  in 
promplu  odcrimus. 

Siipremus,  summus  et  uliimus ,  el  superiorem  et 
inferiorem  significat. 

Sipfrest,  quod  eminet. 

Supra,  quod  aliquidsubslratum  habet. 

Subter  est  quod  re  aliqua  superiore  premitur. 

Subtos,  quod  deroissum  ab  alliore  non  tatigitur. 

Sertitiuu,  mullitudo  servorum. 

Servitus,  condilioest  serviendi ;  sed  veteresindiffe- 
renter  servitium  et  pro  servilule  posuerunt. 

Sinapi,  sicut  et  Guuui,  Grxcura  est,   el   Plaulus 
dixit  Teritur  tinapi,  cujug  genilivus  cum  5  profcrlur,  D 
c*leri  casus  similes  sunt  nominativo. 

Sibilcs  dici  oporlel.  Virg.  in  Bucolicis  : 
Nam  neque  me  Unlum  venienlis  sibilus  Austri. 

ed  et  neutro  genere  quidam  dixerunl,  ul  Cornelius 
SeTerns ! 

Et  luaviler  concordaot  libila  ssva  d.  icoue*. 
Et  Macer  : 

Tuerbcon  longo  resooantia  slbila  oollo. 
Serekvs,  suave  sibilum. 


Suffragor  ,  non  suffrago  :  et  Suffracatus  suji  , 
non  tu/fragavi. 

Sorbeo,  sorbui,  et  non  torbti. 

Suumio,  non  tomnior ;  Souniavl,  non  tomnhins 
tum. 

Sancuis  esl,  dum  manel;  eflususvero,  Cruor. 

Suuiuus  ipsi,  accipimus  ab  alio;  sic  eum  damus, 
dicendrm  Accipe ;  cuui  permiltimus  ipsi  tollere  ,  di- 
cendum  Sume. 

Scorpio  bellica  res  est  ;  at  Scorpius  ,    animil. 

S  ribo,  saipsi,  tcriptum ;  cum  vocalis  se^uilur, 
b  debet  essc  ;  cum  cousonans,  p. 

Sacbr  et  venerandus,  et  exsecrandus.  Yirg.  :  Aurt 
jiii'1'ii  (amcs. 

Suffraoia  populi,  etqux  honorant  dicuntur,  et 
quae  damnant. 

T 

Testor  aliquid,  contirmans  seulentiam ;  Contes- 
tor  ,  cum  quadam  auctoritate  aflirraans ;  Prote- 
stor,  manifeste  cavendo  dcnuntians;  Ojtestor,  ali- 
quem  jurare  compellans;  Attestor,  ad  lesliraonium 
vocans  qui  sitdignilate  vel  auctorilate  erainens;  De- 
testor,  aliquid  exsecrandura  respiiens. 

Trux  ablalivum  in  i  et  in  e  mitlit,  genitivum  plu- 
niVni  in  um  ct  in  tum. 

Tuerion,  Grxce  6q^tov,  Laline  Fira;  unde  the- 
riaca,  quia  feraliler  occidi1.. 

Taciturnitas  loquelx  conlraria  est ;  Silfntiuu, 
confusis  vocibus  sive  lumultibus  :  veruo  sciendum 
quia  Sileo  et  Taceo  ,  et  Conticeo  el  Reticso  ,  ab 
uno  Grxco  veniunt  o-iwrr«<». 

Tenax  beneftcii,  id  esl,  memor  grati». 

Torques  ,  nomen  generis  communis  ;  nam  ei  in 
Uario  Livins  genere  masculino,  et  Cicero  lorquem  fe- 
minino  posuere. 

Triumphat  not  Deus  ,  cum  superandi  hostes  auxi- 
lium  tribuil.  Deo  (  inqilit  ille  )  gratiat,  qui  temper 
iriumpliat  not  in  l.tiritto  Jetu ;  el  ilerum  :  Erpotian : 


VAKIAMTCS  LECTIONES. 

•  B.,  pretbijreroi  voeunt;  oui.  appctlant.  .  prvvutiont.     •  B.  omitlil  el :  Sutpiramut  NfM  Dfl. 


DE  AflTE  METMCA.  180 

triumplians  ittoi  in   temct-  A     Uterque  de  duobus  dicimus  ;    Utbique  ,  de  binis 


149 

principalus  et  potetlales 
ifto. 

Tbanskigro  ,  cum  de  loco  ad  locum  iter  facio  ; 
iiem  iransmigro  dicitnr,  cuni  additamento  accusali- 
vi  casus,  cuin  aliquein  de  loco  ad  locum  Iransfero, 
ut  :  Nabuchodonosor  transmigravit  Judtvos  de  Jeru- 
salem  ,  et  cmigravil  de-  labemaculo.  Porro  exemplum 
verbi  superioris  :  transmigra  in  montem  ticut  passer. 

Transmicrans,  parlicipium  ,  scque  dupliciler ,  et 
de  loco  ad  locum  transicns  aliquis  ,  ei  alium  de  lo- 
co  ad  locum  transferens  inlelligilur. 

Tlrturi  et  masculino  genere  el  feminino  profertur, 
lunc  temporis  aJverbiuni  est,  lum  ordinis. 

Terca  fiominum  sunl ,  el  singulari  numero  ter- 


aut  de  pluribus  ex  ulraque  parte   positis;   uttrque 
vcnil,  ulnque  venerunl. 

Ulti  s,  ei  viiulicatus  et  punilus. 

Uixts,  quod  nascitur. 

Urceo,  nou   urgo.   Virgilius  :  Quibusve  wgentur 
pcena;. 

Ungo,  vnxi,  quomodo  Pingo,  pinxi  ;  ulnmique  sine 
t<;allaraen  derivatum  u  addit,  ul,  pinguis ,   ungvine 
reras:  ila  ut  unguentttm,  non  ungentum  dicalur. 
V 

Vacat  niihi,  Grece  ax^**0'' 

Vaco  imlitia,  perfeclum  vacuvi 

Vllcus,  neuiri  generis  est,  et  pluralein  numeriim 
nnn  habet ;  sed  Virgilius  masculine  vulgum  extulil , 


.    .  ..  R  ut  :  llinc  tparqere  voces  in  vulgum  ambinuas. 

Tercus  quadrupedum ,  plurahler  fact  lergora ,  .d  *  J£  »         g  ^^.  . 

cst,  coria. 

Tingijere  dicendum,  non  tingere. 

Temeritas,  sine  eonsilio  ;  *,CDACiTAt  post  consi- 
liuin. 

Tguperantia  animorum,  Tewperatio  frura,  Tem- 
pebies  uurarum. 

Tafete,  Jap«fi«,  et  tapeli;  et  pluraliter  tapetia,  ta- 
petium,  lapetibus  ultis,  sed  et  hoc  tapetum,  tmjut 
liipcti,  huic  lapelo  ;  et  pluralitcr  tapetu ,  lapetorum 
lapetis.  Virgilius  : 


Inslratos  oslro  alipedes,  plclisque  tapetis. 
Sed  cl  masculino  genere  dicit :  pictosqae  tapetos. 


Vas,  vasis,  neulri ,  de  vasculo. 

Vis  duplicem  babet  significalionem,  et  virlutis 
videlicet,  quie  Grece  S-jw.ms  dicitur  ,  et  violentur, 
quae  Grar.e  piu  vocatur. 

Vecordia  et  Vmus  tantum  singnlariter  efferuntur. 

Veprf.s,  el  Verbera,  et  Viscera,  non  babenl  sin- 
gularem  declinationem,  nisi  lantum  verbere  el  viscere. 
Virgilius  :  Et  lorto  volitans  sub  verbere  turbo.  Et 
Uvidius  :  Viscere  d'vise. 

Ver  semper  singulare. 

Vervex,  id  est  ovis,  a  v  liltera  incipiendum. 

Verus,  ad  nalurae  lantuin  veritaieni  refertur. 

Vebax  auteiu  dicitur  qui  non  menlitur  ;   unde  ve- 


Torbo,  si  sit  proprium,   tnrbonis  facit ;    nam  sive  q  rus  famon  dici  potest;  verax  autem  non  potest. 


ventus,  sive  quo  ludunt  pucri.  hic  turbo  dicitur. 
Virgilius  :  Torto  sub  verbere  tnrbo. 

Tuuulcs,  et  tumens  lclius,  el  mons  brevis,  ct  se- 
pulcrum  aeque  vocatur. 

Teloneum  pcr  l  siinplicem,  non  thelonium,  aspi- 
ralione  addita.  Esl  autem  Graece  riXuv  [Forte  te)&i- 
vwv],  Latine  Vectigal. 

Tabks,  tantuin  singulariter  dicitur. 

Tcndicul£  et  Teni  rii.e  laniuiii  pluraliter. 

U 

UsQueqeaqce,  omnimodo  signiflcat,  pro  quo  iu 
psalmo  Gra:co,  i<»;  afiSpot  legimus,  quod  signiflcan- 
tius  Laluie  potesl  ttsque  valde  interpretari. 

Ut,  modo  lemporis  adverbium   est,  et  signiflcat  D 
postquam;  modo  qualiiatis ,  et  significal  quemadmo- 
dum ;    niodo  oplandi ,  el  siguiflcat  ulinam  ;   moilo 
mirandi,  et  signiflcat  o  ounm  ;  modo  conjunctio  cau- 
salis  ,  ut :  Yolo  ut  ubi  ego  sitm,  et   ipsi  sint  mccum. 

Utor  divitiis  et   divilias. 

Ulterior  el  (Jttimus  posilivum  gradum  non  habenl. 


Vallestria  agrormn,  sicul  et  Campestria  dicuntur. 

Veto  culpam,  et  Veto  o  culpa,  id  est,  proliibeo  a 
culpa.  Sedulius  :  Pomisque  vetarel  acerbis  ,  id  est,  a 
poniis.  El  Fortunalus  : 

Non  veto  conjugium.  scd  pratfnro  virginis  alvum. 

Vultus  mutalur,  Facies  manet 

V«  dalivus  etaccusalivus  sequi  debent,  ul  Alius 
(sic) :  Yte  populo  Maurorum  '.  r<r  populmn  Manrmum  t 

Veneunt,  qui  venduntur. 

Velocitas  yednm  et  coryontm,  Celeritas  animo- 
rum  et  (actorum. 

Vulnus  quod  per  alium  lit. 

VuLTURdixitVirgilius  in  sexto;  sed  et  vuliurius 
Lucilius  primo. 

Verbuu  est  omne  quod  lingua  profertur  et  voce; 
Seruo  autem,  cujus  nomen  ex  duolms  composiium, 
terendo  el  movendo,  complior  ac  diiigentior  sil;  Sek- 
tentia  vero  quas  sensu  concipitur.  Porro  Loquela 
cum  quadaro  eloqucnlia  diclionis  ordo  profertur. 
Oratio,  cum  usque  ad  manuum  arlem  describendus 
oraiionis  sermo  pervenit. 


DE  ARTE  METRICA  LIBER 

AD  WIGBERTDM  LEVITAM 


I.  De  littnra. 
Qui  notitiam  metric%  artis  liabcre  desiderat,  pri- 


nio  necesseesldistantiara  litterarum  syllabarumque 
sedulusdiscat.  Sunt  autem  Latin»  orones  viginti  el 


161  DEl).€  VENEIUBILIS  OPERUM  PARS  I.  -  DID/VSCALIfiA  CENTJINA.  153 

uim  :  ei  quibu*  quinque  vocales  appellantur,   a,  e,  A  parte  oraliouis  habet  vocalem,  banc  ei  si  natura  bre- 
1,0,  n,   culerx  omnes  consonantes;  at  de 


iistlem 
cnnsonantibus  septem  dicunlur  seinivocales,  /'.  I,  m, 
n,  i,  i,  x,  cxlerse  novem  mulx  ,  b,  c,  d,  g  n,  k,  p, 
«,  I;  |  auicm  seitam  vocalem  ,  et  t  decimam  sepli- 
mam  ronsonaniem,  propter  Grxca  verba,  quibus 
consiicle  utimur,  assumpscre  Lalini :  nequc  eniin 
aliter  typum ,  vel  telum ,  vel  cxlera  hujusmodi , 
quomodo  scribcrent,  habebanl. 

Qui  eiiam  post  perceplionem  Domiuicx  lidei,  ■, 
X,  p,  «,  <u,  GrxCas  litleras,  etsi  non  iu  alphabeti 
«rdinem  recipiunt,  divinis  tamen  paginis  indilas 
cominent ;  »  videlicet,  qux  duplici  apud  eos  figura 
scribilur,  quomodo  apud  Lalinos  litlera  H,  intromit 
tentes,  propter  auctoriiatem  nominis  Ihcsu;  x  et  P>  ■> 
propter  nomen  Chritti ;  a. ,  et  w,  propter  auclorila  - 
tem  dominici  sermonis ,  Ego  sum  «  et  « ;  ■  eie- 
iiim  tantum  nomine  discrepat,  cxterum  ct  figura  et 
poleslate  nostrum  axquiparai;  o  Grjeooruni ,  ab  r 
nostro  et  Ggura  dislat  et  nomine.  Porro  v  et  u  bnc 
a  nostris  diflerunt,  quodsemper  longx  sunt,  nostrx 
autem  omnes  vocales  suut  dichroox,  hoc  est,  et  bre- 
vihiu  syllabis  habilcs,  et  longis,  quomodo  ei  illorum 
a,  i,  v ;  nam  ieu  semper  apnd  illos  breves  natura 

permanent. 

Ilaque  oinnes  lilterx  quibus  utimursunt  viginti  et 
scptem,  vocales  videlicei  octo,  et  consonanles  unde- 
viginli ;  sed  et  de  his  vbcalibus  i  et  u  plerumque  in 
consonanlium  potesiatem  transcunt,  cum  aut  ipsx 
inter  se  geminantur,  ut  jumentum,  vinum,  aut  cum  r>  *""" 
aliis  vocalibus  juugun  ur,  mjanua,  jecur,  jocus,  m-      hxc  diP°l,">nSus-  Positiotie  aulcra  longx  f.unt  syl 


vis  cral,  6emper  eam  posilinue  facial  longain  ,   ui 

majui,  perjurlum,  unde  el  dnplex  appcllatur.  .V  quo- 

que  lilleni    consonans  rjusdcm  polestatis,  duplex 

nuncupalur,  ut  axis.  Siml  et  liqucntes  liiterx  qua- 

tuor,  /,  m,  n,  r,  qux  diverso  quidem  modo,  sed  cerla 

ratione  plerumque  in  metro  solitam  consouanlium 

vim  amiltere  solent,  et  nonnunquain  breves  nalura 

syllabas  iaveniunlur  reddere  longas. 

2.  De  tytlaba. 

Syllaba  est  comprcheusio  lilterarum,  vel  unius 

vocalis  enunliatio,  lemporum  capax,  quia  oranis  gyl 

laba  aut  brevis  est ,  ct  tcmpus  rccipit  unum,  quod 

atomum  melrici  vocant,  ul  pattr ;  aut  longa  esi,  et 

duo  recipil  tempora,  ut  mater.  Hic  enim  ma ,  cum 

dicimus  mule r,  longituilinemsui  circuniOeius  tanlum 

lemporis  bis  occupat,  quantura  pa  seuiel,  cum  acule 

dicilur  paler.  Suni  igilur  lnng:e  syllabx,  sunl  breves, 

sunt  coiumunes ;  sed  longx  duobus  modis  Uunt,  na- 

lura  et  positione.  Natura  quidera  bifarie,  aut  pro- 

duclionc  videlicel  singularum  vocalium ,   ul  natis, 

sedct,  /S/iis,  omen,  tinus;  aut  duarum  conjunctione, 

quod  diphtbongum  vocanl,  ut  wium,  pcena,  augu- 

ttus,  Eiirns,  liei ;  ut  Arator  : 

Hei  mihi  I  jam  vidao  subitis  lapsura  rntnis. 
Condita  lania  diu  lempli  quoque  nobilis  aedem. 

Yel  cuiu  diciuius  Tydeus  Tydei,  ubi  e  et  i  non  se- 
pararaus,  sed  conjunctim  proferimus,  ne  quintam  po- 
lius  quam  '  primam  declinationem  significct  :  hoc 
Grxca  noinina  sortiuntur  ;  in  Latinis  non  invenitur 


ttitas,  veritas,  volatus.  V  quoque  nonmmquam  sibi 
ipsa  prxponiiur,  ut  vultus;  scd  et  allerum  consonau- 
tis  locum  lenet ,  cum  vcl  Laline  atnum,  vel  Evange- 
lium  Grxce  nominamus.  Mirum  aulem  quarediierit 
Donalus  cam  interdum  nec  vocalem,  nec  consonan- 
tem  haberi ,  cum  inter  q  liiteram  consouantem  el 
alleram  vocalem  constituilur,  ul  quoniam,  quidem ; 
nisi  fortc  quia  tain  leniler  tunc  effertur,  ul  vii  sen- 
tiri  qucat.  Vidctur  autem  non  csse  firma  raiio :  quam 
ejus  senlenliam  eiponentes  Pompeius  vel  Sergius , 
dicunl  cam  consonantein  Cise  non  posse,  quia  babet 
antesealteram  consonantem,  ij  est,  q;  vocalem  es  e 
non  posse,  quia  sequitur  illain  vocalis,  ul  quare,  quo- 


labx  medis  scx  :  cum  correpta  vocalis  aut  in  duas 
dcsiuit  cnnsonantes,  ut  att;  aut  iu  unam  duplicem, 
ut  dux;  aut  in  unain  desinil  consonantem,  cl  exci- 
piiur  ab  aliera,  ut  arca;  aul  excipitur  ab  x  duplici 
consonante ,  ut  axit ;  aut  ab  i  loco  cousonanlis  po- 
sila,  ut  Troia,  qux  posilio  nonnunquam  iu  metris 
*  ires  dividilur  syllabas  ut  est  illud , 

Arma  virum  tabul.vque  et  Troia  gaza  per  undas; 
aul  desinit  in  consonautem ,  et  cicipitur  ab  i  vel  u 
positis  in   loco  consonautium  ,  ul  advena,  adju- 
mentunt. 

Breves  vero  sunt  syllabx  qux  horum  nihil  habue- 
rint ;  quod  vero  quidam  inlcr  longas  syllabas  non 


moda;  et  ob  i  I  eam  tunc  non  esse  litteram  scribuut.  n  *  annumerani,  dum  auturoaut,  cum  correpta  vocalis 


i.tuul  cnim?  numquid,  quando  scribimus  ttatiin,  di- 
cemfuni  est  /  consonantem  esse  non  posse,  quod  anle 
ae  babeat  allerara  consouantcm,  id  est  t;  imo  el 
•>■» '.il-iu  esse  non  posse, quia  sequilur  illain  vocalis? 
Et  cum  dicimus  ttratum,  r  esse  litteram  falcndum  esl, 
ciiin  et  vocalis  sequatur,  ct  du.i:  prxcedant  conso- 
nnnies  :  <  quoque  nihilomiuus  consooanleni,  ciiin 
■•■  uii  ci  |u  ■iiioil.ii  alia  consonaiis ,  et  sequaiur.  /  au- 
leni  hoc  proprium  habcl  inler  vocales  ul  quoiics, 
locuin  lenens  consonantis,  alteram  anle  se  in  eadem 


eicipilur  a  duplici  liltera  %  ul  Uexenliut,  aut  a  dua- 
bus  consonautibus,  ut  orrc  vel  acris  ,  fallmitur.  Nam 
ei  %  quoties  in  eadem  parle  oralionis  brevem  sequi- 
lur  vocalem,  polest  e3in  producere,  si  Ua  volueril 
poela,  ut  gaia.  Cum  vero  parle  aliqua  orationis  in 
brevcm  vocalem  lerminala,  scquens  sermo  a  Iittera  s 
incipit,  mill.iin  producendi  habel  pntestalem;  uuda 
esl :  El  nemorosa  Zacynthut. 

El  r  iiltera  liquens  eodem  modo  sicut  el  /,  cuni  in 
medio  senuone  brovem  scquiiur  vocaleui ,  priece- 


VAKIANTRS  LECTrONES. 
»  Pari».,  tecundam.         '  Paris.,  vitret.  *  Pnris  ,  MaHTMnup  aMiuwau«, 


153  DE  ARTE  METRICA. 

dentcqunlibelconsnnonte,  potest  hanc  poelica  licen-  A     Falsoque  dcfiuivit  Pompeius  * 


IM 


tia  faocre  Idngam ;  cum  vcro  ulralihel  liquida  sequens 
consonantem  in  cnpile  fueril  sermonis,  non  potest 
longam  facere  vocalem,  qux  in  fine  verbi  prxcedenlis 
naturaliter  brevis  exliterat.  Sunt  ilem  syllabx  qux 
utroque  modo  et  natura,  scilicet,  ct  posilione,  longx 
snhi,  nl  dent,  gens ,  '  mons,  [ons,  frons. 

5.  De  communibus  syllabis. 
Communes  autem  syllabx  modis  fiunt  novem,  qui- 
bns  aul  naturalitcr  longx,  poetica  Iicentia,  in  breves, 
aut  naturaliter  breves  transleruntur  in  longas.  Bre- 
vis  quippe  iransrcrtur  in  longam,  cum  correpla  v</- 
calis  in  eodcm  verho  a  duabus  excipitur  consonanii- 
hus,  quarum  posterior  cst  liquida.  Esl  enim  brevis 
in  boc  natnra  ,  ut :  Mens  lencbris  *  operia  suis.  Esl 


non  posse  lique,- 
scere,  nisi  ipsa  antecedat,  ut  :  Ponite  spes  sibi  qui»- 
que  snas.  Hanc  Virgilius  et  in  medio  vcibo  alteri 
consonanii  pra positam ,  ubi  conunoJum  duxit,  li- 
quenlium  more  transiliit : 

Honalur  Maestlieus :  Nunc  uunc  insurgite  remis. 

Nisi  forte  hune  versum  ila  scandendum  putamus, 
ut  sil  Ilorla  spondeus ,  lur  Mne  spohdeus ,  stlieut 
nunc  spondeus,  conjunctis  scilicet  vocalibus,  quod 
dipblbongum  vocanl.  Unde  bene  Donatus,  cum  de 
liquenlibus  litteiis  loqueretur,  dixit  specialiier  de  /i 
et s  littera  :  Su.e  cujusdam  polestatis  est,  quse  in  nie- 
tris  plerunique  vim  consonanlis  amittit. 

Est  enim  modus  quartns  syllab»  cornmunis,  cuin 
post  pedem  quemlibet  una  syllaba  brevis  reinanserit 


longa  posilione  in  lioc  :  Morlisquc  lenebras.  In  quo  B  ()e  verbo>  qua,  ve(  j„  voca]em  desinens 


Sergius  modo  injusto  ulitiir  cxcmplo  :  Ncve  flnyetlo 
Flachiui  enini  in  capitevcibihabet  liquidaui  iitte- 
ram  consonanti  subjectam ,  prxpositio  nunquam 
brevem  natura  syllabam  verbi  prxcedenlis  potest  fa- 
rere  longam. 

Ilem  nalura  brevis  syllaba  ad  voluin  poeUrum 
transferri  potest  iu  longam,  cum  correpta  vocalis  in 
consouantem  desinit,  ct  excipitur  ab  h  liltera.  Est 
natura  brevis  in  huc  : 

Porciaum  leuuere  gregcrn,  niger  hispidus *  horret 
Est  voluntale  poctx  longa  in  lioe, 

Vjr  hutuilis  moesto  dcjeclus  lumioe  terram. 
Kt  item  : 


eicipiaiur  a 

consonante  verbi  scquentis ,  vel  iu  consonantem 
desinens  excipilur  a  lillera  vocali.  Est  euiiu  natura 
brcvis  in  hoc  : 

Cujus  onus  leve  est,  cujus  juga  fcrrc  snave  ost. 
Est  longa,  permissu  poetico  in  boc  : 

Frondea  ficus  erat,  cujus  in  robore  ouVwn. 
Quod  genus  syllabx  inter  iongas  vel  omnino  refu- 
gieiiilum,  vel  parcisbime  usurpandum  est.  UnJe  et 
in  recenlioribus  poetis  non  faiitt  cjus  invenies  excm- 
plum,  quamvis  el  apud  Virgilium  non  raiissinnim , 
apud  II  nieruin  non  frequentissiniiim  reperiatur. 
Quinlus  modus  est,  cum  pars  orationis  desinit  in 


diphlhongiini,  sequcnte  siaiiin  vocali.  Esl  enim  per 
Mors  fera  per  liominem  roiserum  sibi  subdidil  orbeui.  *•*  na:uram  longa  in  hoc,  Musm  Aonides;  esl  per  iicen- 


Ubi  itcm  quidam  graminaticorum  dubium  exem- 
plum  ponunt:  Ttrya  fatigamus  Itasta.  "N.uu  elsi  non  /i 
sequeretur  inui,  lamen  esse  posset  ionga  ,  poetica 
licenlia  ,  quia  plenis  pedibus  superfuit ,  sicut  hoc, 
quod  iteiu  ponunt,  esl  : 

Oiunia  vincit  amov,  el  uos  cedamus  amori. 
Ubi  mor  ideo  potuil  produci ,   quia  post  emensos 
pedes  integros ,  partem  terminat  orationis ,  lametsi 
vocalis  sequatur. 

Terlius  modus  est  syllabx  communis,  cum  verbum 
aliquod  in  vocalem  desinens  correptam  excipilur  a 
duabus  consonaniibus,  quarum  prior  sits.  Eslenirn 
natura  brevis  in  hoc  Forlunali  : 

Ordioibus  variis  alba  smaragdus  iuest.  D 

Est  posiiione  longa  in  boc  Seduiii : 

Adveoiat  regnom  jam  jamque  scilicet  illud 
Cum  vero  *  in  capite  verbi  fuerit  coosononti  alii 
subjecta,  nequaquam  polest  ultimatn  verbi  prioris 
syllabara  producere,  qux  in  brevem  desierat :  ut  Se- 
dulius, 

Slare  choro  et  placidis  cceleslia  psallere  verbis. 
Et  Forlunatus : 

Vocibus  alternis  divina  poemala  psalluol 


ti.nn  brevis  in  boc,  Insttlm  Ionio  in  magno,  quod 
posleriores  poelx  m:igis  in  una  parle  oralionis  ficri 
voluerunt;  unde  hujus  ''  et  noslralibus  facile  poema- 
libus  invenies.  At  cum  dipblhongus  a  vocali  alterius 
vocabuli  excipilur,  tuni  hanc  per  synalepham  *  trans- 
iliendam  esse  dicebant,  ut  Prosper  in  prxfatione 
Epigrammatum  : 

Nee  nostra?  lioc  opis  est,  sed  ab  illo  sumitur  Itic  ros, 
Qui  siccam  rupem  luadere  jussiL  aquas. 

Sextus  modus  est,  ut  Donatus  ait,  cum  producla 
vocalis  est,  vocali  altera  consequente.  Est  eiiim  Ionga 
in  hoc  : 

0  iiiiii.itii  ia  ibalamos  lnvisi  Cajsaris  isseml 
Brcvis  in  hoc  : 
Te  Corydon,  o  Alcxi;  trahit  sua  qtiemque  volupias. 

Qnod  moderni  versilicatores  iu  cadem  potius  pai  la 

oraiionis  consuerunt  facere,  ut : 

Eoi  venere  nugi,  sxvumque  tyrannum. 
SplendiJus  aactoris  de  vcrtice  fulgst  Eous. 

Ei  nirsus  longa  est  per  naturam  ita  : 
Angelus  iniacia:  cecinit  properala  Mariae. 

Brevi  per  licenliam  ita  : 

Cxuital,Maria,  cum  prima  aflamioa  sensit. 
Aut  cum  longa  vocalis,  ve!  eliam   brevis  •  quo 


Paris.  adilit  gens.  mens.,  mans.       *  Paris.,  obscura. 
*  Paris.,  pro  et  hnbet  (xeiupliintin.    '  Pari9.,  qnce. 


VARIANTES  LEjCTIONES. 

Paris.,  horrens. 
Vidc  infra,  col.  166,  nol. 


Ebit. 


155 


BED.C  VKNEIIAI.ILIS  OPERUM  PARS  I 


pariein  ternitiiat  oialioi.is,  extipilur  «  vocali  alteriut  A 

Terlii,  priorem  per  aynatccpham  absiiiuuui,  ui  Pros- 

per  : 

Nam  si  te  virtute  tua  nl  wlestla  cretlas 
Scanilere ,  oV  Mptfl  <  pulsus  a>t  i'ii:i  ratlls. 

Qiiamvis  ot  Arator,  imitulus  veleres,  dixeril  : 

0  tititiam  noslrts  voluisses  i i- 1 :>  juvenltis 
CowHiil  parere  piius,  ne  liliora  Ceeufl 
Lino,tieres,  lnsanam  rabicm  passura  \n  oftin.lt! 

Scplimus  inodus  est,  cum  pronomen  .  lillera  ter- 

niinaluiii  vocalis  slalim  seiiuilur.  Est  cniiii  louga  iu 

hoc  : 

Non  riuia  qui  snmmus  Pater  est,  el  Filtas  lilc  est : 
Sed  t|ui:i  i|iio.l  summus  Pater  esi,  el  Kilius  Imc  est, 

brcvis  in  hec : 

Hic  virliic  est,  lilii  quem  promilti  sspius  audis. 
Sed  el  adverbium  .  liltera  terminatum,  communem 
b\ llabam  facil.  Esl  eniin  longa  in  boc  Paulini : 
Donec  aspirame  Dco  conatibus  aegris. 
Brevis  in  hoc  Prosperi : 

Ut  morbo  obsessis  pr.Tsiaudi  esl  cura  medendi, 
Donec  in  ssgroto  corpore  vila  inanut. 

Octavus  modus  est,  cum  correptara  vocalem  iuea- 

dem  parte  oraiionis  sequitur  z,  consonans  Cncca 

duplex.  Est  enim  longa  in  hoc  Juvenci : 

Diflicile  est  lerris  affiios  divile  gaza. 

Esl  brevis  in  hoc  ejtisdem  : 

Ei  gara  distabat  rerum  possessio  hjlgens. 

Nonus  modus  est  quo,  omnissyllaba  novissima  ver- 

sus  in  quocunque  metro  indifferens  est,  qux  Grxce 


DIDASCALICA  CENUINA.  156 

4.  De  piinus  nyUabis. 

ll.ci  ite diflerenlia  syllabarum paucis  uieta  sint ,qu»s 
suiseiiamexemplisipse  plurimum  discernere  potest, 
qtii  scansionem  versusberoici  discere  curaverit.  Sed 
qui  necdum  ad  boc  pervenit,  hunc  inlerim  hortamur 
syllahas  onmium  parlium  orationis  ex  principio  ver- 
suum  heroi.orum  diligeniins  scrutetur.  Omnis  enim 
versus  hexameter,  qui  sex  pcdibus,  et  pcntameterqui 
q-iiuqne  pedibus  cousiat,  priinamsyllabainlongaro  ha- 
bct,  quia  vcl  a  spomleo  vel  a  dactyla  incipit,  quorum 
prior  pars  [lollendum  pnrt]  duabus  longissyllabiscon- 
sistil ,  ut  dicens;  seciinilus  longa  et  duabus  brevibus,  ut 
dicimut;  clomnino  cum  Codieem  bexamelri  velelegi-ci 
carmiiiis  assumis  in  manus,  quamcunque  paginam  ape- 
,,  riensinspcxeris, i|iicmcunquevcrsumarripicn6legeris, 
absque  ulla  dubitalione  primam  syllabam  aut  natnra 
aul  posilione  longam  invenies,  quia  nimirum  sive 
spondei  sive  dactyliconstalesse  principium.  Item  pri- 
ina  sxpe  syllaba  ex  composilione  lig  ur.e  deprehenditur, 
ul  si  nescias  qualis  sit  piut,  ex  compositione,  qux  ett 
tmpiiK,  qualis  sit  piut  cognoscilur,  licet  In  aliquibus 
fioc  fallat.  Nam  cum  dici.nns  nubere ,  nu  longa  est; 
iiem  cum  dicimus  innuba  vel  pronuba,  Gt  brevis  »u 
in  compositione;  item  lux  itr.it,  longa  est  lu;  lucerna 
brevis  est.  lieni  homo  brevis  est  ubique,  h:imanu$ 
longa.  Itur  in  anliquum  tylvam,*  longa  est.  Supe- 
rumque  ad  tumen  iwrut,  '  brevis  est :  sed  hoc  inve- 
niri  raro  conlingit ;  verura  si  quxlibel  pars  orationis 
prxposilionihus  componatur,  primas  syllabas  ex  his 


ti3i«»oco,-,  et  ad  volunlatem  poetx  vel  correpta  pro- 
,    ..  ,         ...  ,    ,  j  r  •     r  cognoscimus.  Nam  lalis  manebil  fcre  omnis  coinpo- 

dncitur.vel  corriinliir  producla ;  quod  frequeniius  *-      -  ...  ....         , 

.....      .   -  •    j  sita  syllaba,  qualu  et  ipsa  prrepositio  fuerit,  ut  decep- 

est  nuain  ut  exeinphs  indigeat.  Sciendum  est  autem  \      ,        _       ....       ,  __._»■. 

.      ....         ,     ,  ...  lut,  abundam.  De,  videlicet  longa  el  *  a  brevis.  Item 

quod  x  liltera  duplex  nunquam  facit   communem 


syllabam,  sed  cum  in  eoJem  verbo  sequitur  vo.alem, 
semper  eam  habel  longam  aut  nalura  ,  ut  pax ,  lex, 
/iiji,  rex,  vox;  aut  |  osilione,  ul  [ax,  nex,  nix,  nox, 
nux,  ei  exul,  exilui  et  exitium.  Cum  vero  in  primor- 
dio  verbi  fuerit,  non  potest  producere  ultimam  syl- 
iabaui  prioris  verbi,  quod  in  brevem  desierat  vo- 
calem,  ut : 

Poatibus  insiralis  conduiil  littora  Xerns. 
N  quoque  litlera  pari  ratione  ( nisi  fallor)  cuni  in 
medio  verbo  consonanli  alteri  fueril  subjecla,  ptp- 
cedenlera  syllabam  sive  natura  seu  positione  seraper 


ex  ipsis  prxpositionibus  ad  et  ob,  in  et  tub ,  diverse 
in  verbis  ponuntur;  nam  corripiuntur  cnm  crescen- 
do  *  dissyllaba  reddunt,  ul  adit,  obit,  iivt,  subit. 
Imliflerenter  siint  cirm  trisyllaba  faciunt ,  ut  *  adjicit, 
objicit,  tnjictt,  iiibjicti  Producuntiir  laiiluin  cum  te  • 
trasyllabu  ex  se  reddunt,  ut  adjicio,  objicio,  iujicio, 
tubjicio.  Item  producuntur  qux  per  prir  et  per  1711«? 
in  priniis  syllabis  scribuntur;  breviantur  vero  pre- 
cium,  precor,  premo,  prehendo,  queror,  hoc  est.que- 
relam  depono,  et  qux  ex  his  per  derivationem,  vel 
decliuationem,  vel  composilionem,  lieri  possunt ;  et 
•yu.  cnujunctio;  itemconira,  brevianturex  iisdem  prx- 


longam  habet,  ut  regna,  calumnia.  Cum  vero  in  pri-  |j  posiiionibusincomposilione,  ul  dehinc,pro(eeiut,  pro- 

mordio  verbi  fuerit  alii  subjecla  consonanti,  ul  Cneut , 

gnarut,  profecto  ultimam  syllabam  verbi  prioris,  si 

in  brevem  desicrit  vocalcm ,  brevem  hanc  ul  fuerat 

reiiianere  permiltit,  neque  ullaiu  produccndi  habet 

poteslatem,  Prospero  teste,  qui  ait : 


Nec  laincii '  hoc  toto  depellil  cor|vnre  gnarus 
N.iurain  erranlum  divideru  a  vitiu. 

Umle  el  inler  liquidas  annumeralur,  tametsi  non 
ila  ul  i  vel  r,  qux  communes  syllabas  facere  soleut. 


fessus,  profusut ,  pro[atus,proarus,  pronepos,  et  cxtera. 
Siini  itom  aliquanla  verbaqux  primassyllabaslempo- 
rum  ralione  permulant,  qux  subler  collecla  in  ouini 
pnelerito  perfecto,'  el  vel  in  oniui  prxlerilo  plu-quam- 
perfecto,  vel  in  uno  futuro  utodi  taniuin  conjunctivi 
producuntur,  "  c:etcris  autem  inoJis  el  temporibus 
breviaulur,  ut  sunl  hxo,  lego,  legi,  cum  legero ;  (ateo, 
favi,  cum  (atero  ;  Mtit,  t./ii,  cum  renero,  (ugio,  [ugi, 
cum  (ugero  ;  facio,  (eci,  cum  (eeeiv;  tedeo,  stii,  cairi 


VARIANTES  LECTIONES. 


1  Paris.,    pro    hoc...  corpore, habct  /10»  fwdere.     *  Paris.  babet  i /0114«.     '  Parit.,  i  .rerit. 

'   Pari» .,  iili.       ■'   Pari..,  dimiUubmnex  te,   «I  infr:i,  njtUibum,  trissuUakuni. 

*  Paris    oiii.  /  in  seq.  verbis,    ponciu  adhit,  elc.    7  Paris.  oniiliit  ei.    •  Paris.,  in  ctcuiu. 


157 


DB  ARTE  METRICA. 


168 


tedero  ; '  fodio,  [odi,  cum  jodero;  video,  vidi,  cum  vi-  A  derandus  esl,   ul  si  quairalur  amicittimorum  quibns 


iero;  voveo,  vovi,  cum  votero;  juvo,  juvi ,  cum  )u- 
ver»;  ago,  egi,  cum  egero;emo,  emi,  cum  emero; 
tavo,  lm-i,  cum  tavero  ;  odio,  odi,  cum  odero;  sero,  sevi, 
cum  stvero ;  sino,  $ivi,  cum  sivero ;  caveo ,  cavi ,  cum 
cavero.  Item  conlra  inveniunlurquceinprxsenli  tem- 
pore  producta  sunt,  et  in  prreterito  brevianlur,  ul 
pono  potui,  cogo  coegi,  do  dedi,  tto  tteti ;  ilem  oinnia 
verba  quic  in  pneteritis  ante  crescunt ,  in  primis 
syllabis  brevianlur,  ut  pendeo,  pependi,  toudeo  te- 
iQttdi ,  potco  poposci ,  curro  cucurri,  tendo  tetendi, 
pello  peputi;  item  in  verbis  qure  ii  dem  lilleris  scri- 
buntur,  nolandum  quod  liber,  si  tibrum  signilicat 
aut  corticem,  brevem  babet  li,  si  liberum,  longam. 
Pila,  si  vat  signilicat,  longam  babet  pi;  si  spharram, 
brevcm.  J  Domus ,  brevem  babel  do;  doma,  id  est , 
teclum,  longam.  Plaga,  cum  clima  signifir.it ,  brevis 
estpU;  cuin  vindiciam,  longa.  Palus,  paludis,  brevis 
est  pa;  palus  puli,  lnnga.  Populus,  cum  vulgus  signi- 
licat,  brevis  est  po;  cum  arborem,  longa.  Nitens,  a 
nilore,  brevis  est  ni;  nitens,  a  uisu  longa  ;  ilem  educo 
educis,  longa  du  ;  educo,  cducas,  idesl,  nulrio,  brevis. 
Concido,  decido,  incido,  otcido,  siad  casuin  perlinent, 
corrcplam  habcntci;  si  ad  concisionem,  produclam. 
Colo ,  colis ,  brcvis  esl  co ;  colo ,  colas ,  longa.  Placo 
placus,  producla  pla;  plcceo  places,  correpta.  Pareo 
pares,  id  esl,  appareo,  sive  obtempero,  producta  pa; 
parn,  paras,  id  est,  pratparo,el  pario,  paris,  correpta. 
Pareules,.  cum  apparentes  signilical,  proJucla  pa; 
cuin  genitores,  correpla,  sicul  el  parienles.  Idem  si 
neulri  generis  est,  corripitur;  si  masculini,  produ- 
cilur  iu  utroque  nuinero.  Levilas ,  si  instabilitatem 
mentis  designat,  aut  pusillitalem  ponderis,  brevis  est 
lc;  si  lenilatem  tactus,  unde  ligna  in  sedilicio  levigata 
dicunlur,  longa  est. 

5.  De  mediis  syllabit. 

Medias  syllabas  tribus  raodis  cognoscimus ,  posi- 
tione,  dipbtbongo,  et  accenlu;  sed  de  positione  el 
diphlhongis,  supra  tractavimus.  Acccnlus  aulem 
quasi  adcuntus  diclus ,  quod  ad  cantilenam  vocis  nos 
faciat  agnoscere  syllabas  :  qui  vocis  accentus  duo 
suut,  ad  ea  quae  '  tractavimus  necessarii,  correptus 
el  productus.  Correptus  est ,  quoties  sine  uila  raora 
vocis  medias  syllabas  enunliamus,  ul  maenia ,  labula.  -q 
Productus  est ,  quolies  medias  syllabas  cum  aliqua 
raora  vocis  exprimimus,  ut  forluna ,  natura.  Scicn- 
dum  lamen  esi,  quia  illa  qux  in  verbis  i  correpta 
proferuntur,  cum  in  mcdium  venerint,  et  ipsum  i  in 
e  mutaverint,  ut  legis,  lege,  legere,  ubique  brevian- 
tnr,  excepto  tamen  cum  a  tribus  excipiunlur  cou  - 
sonanlibus,  b.meit,  ut  tegebam,  legemus,  legelur; 
csetera  melius  accentibus  colligunlur,  quia  accentus 
in  trisyllabis  et  telrasyllabis,  et  deinceps,  ita  cmi  i- 


sylbbis  conslet,  edisciinns  priniam  brevem  exem- 
plo,  ut :  Nimium  dilexit  amicum;  secundam  longam 
accentu  invenimus,  terliam  lougam  pnsilione,  qoar- 
tam  brevem  accentu,  quia  cum  dicimus  amiciumus, 
penuitimam  cum  brevi  accentu  invenimus,  qtiintam 
accenlu  longam  ;  uliimam  vero  qualis  sit,  per  sin 
gulas  partes  orationis  monslrabimus  in  oraiionu 
subjecUi. 

l>.  De  ullimis  syUabis  nominum ,  pronominum, 
et  pariicipiomm. 

Niminaiivns  singularis  bas  babet  breves:  o,  ut 
citliaiisla,  vinea,  toreuma ;  e,  ul  sedile ;  o,  ulonfo, 
virgo;  u,  ul  comu  ;  et ,  ut  tnel;  il ,  ut  viyil ;  ul,  nl 
con  ul;  m,  ut  teclum;  n,  ul  carmen;  us,  ul   justut, 

B  cursut,  cedrus,  nemut;  ir,  ul  «ir;  or,  ut  doclor;  t, 
ut  caput.  Has  iteni  longas  :  i,  ut  fnigi;  il,  tit  'lana- 
auil;  ol,  ulsol;  as ,  ulfacultat;  c,  iHlialec.  Iten 
baec  sunt ,  quae  in  monosyllabis  producuntur,  in 
dissyllabis  autem  et  lnsyl'abis  vel  in  caiteiis  poly- 
syllabis  corripiunlur  :  ar,  ul  (ar,  nar,  Ca:sar;  er,  ut 
vcr,  pater;  ur,  ul  (ur,  murmur;  ii,  ul  vis,  glis, 
(ortis;  al,ulsal,  Hunnibal.  Itera  torcular  et  pul- 
vinar  producta,  quia  quibusdam  placuit  hoc  lorcu- 
lare  dici,  non  torcular ;  et  hoc  putvinare,  non  pulii  - 
nar.  S  terminalus  ,  si  quinle  declinalionis  fueril , 
producitur,  ut  dies;  si  terlite,  tnnc  longa  est,  cum 
genilivus  singularis  non  ciescit,  ut  lubet,  cadct, 
tabet,  pubes,  clades,  (ames  ,  vulpes,  claves  ,  xdes, 
strage»  ,  llerculcs ,  prolet,  nubes  ;  quamvis  quidam 

C  nubs  nominativum  enuntiari  '  malucril ;  vel  cuin , 
crescens,  e  productam  ante  novissimam  syllabain 
bahuerit,  ut  merces,  quies,  mercedis,  quietis ;  vel  cuni 
monosyllaba  fuerint  nomina,  aut  de  monosyllabis 
ducla,  ut  pes,  bipes,  sonipcs;  ubi  notanduin  quod 
pes,  sicut  et  sal  et  par,  cum  monosyllabum  est, 
longa  est.  At  cum  per  alios  casus  decliuari  coeperit, 
primam  syllabam  corripil ;  item  Ceres,  aries,  paries, 
abiet ,  nominativo  et  vocalivo  casu  et  producunt,  at 
in  cateris  casibus  corripiunl ;  brevialur  vero  et,  si 
aut  e  in  i  mutaverit  in  gcnitivo  cresccnte,  ul  milet 
mitilit ;  aut  brevem  habucrit,  ut  teges  tegetis.  Ot 
monosyllaba,  si  ora  signiOcat,  producilur  ;  si  otta, 
bieviatur.  Quae  tamen  os  syllaba  cum  in  dissyllabis 
vel  in  trisyllabis  veneril,  el  media  syllaba  genitivi 
producta  nalura  •  permansit,  lunc  longa  erit,  tit 
nepo»  nepons  ;  si  vero  correpta,  brevialur,  ul  com- 
pos  compotis.  Vs  cura  in  genitivo  crescente  longa 
permanserit,  producitur,  ut  virlus  virtulis ,  teltut 
teiluris,  exceplo  uno  palus ,  quod  in  genilivo  dister- 
minatur,  palus,  paludis.  Cnde  est : 

Regis  opus,  sterilisque  diu  palus,  aplaque  rcmis. 
Si  vero  in  genilivo  crescenle  non  permanserit,  aut 
nqn  creverit,  corripitur,  ut  pectus,  pectoris,  vutgus, 


VARIANTES  LECTIONES. 

1  ln  margine  editionis  Aaglicae  quam  sequimurscriplum  esta  lectore  quodain  (oveo,  (ori,  cum  (overo.  EotT. 

*  Paris.,  sccurus  longam  ,  securis  brevem,  domus ,  elc.     '  Paris.,  tractamus. 

*  P.uis.,  ralione.      '  Paris.,  maluerunt.    "  Paris-,  permanserit. 


15» 


BED^E  VENEHABILI9  OPKHUM  l'AHS  1.  -  DIDABCALICA  GKNUINA. 


100 


vulyi.  Gcnilivu*,  Jalivus  ei  ablaiivus  proJucuntur;  A  esl,  populorum,  cedrorum.  Dalivus  in  »  lermiiialtii 


seil  grnitivus,  cum  lerlix  fueril  Jeclinalionis  ,  cum 
ablaiivo  suo  e  lantum  liltera  lcrminalo  brevialur, 
ul  «  (anle,  (ontit,  exrcplo  imo  qtioJ  proJucilur,  ub 
hac  (ame,  quoj  velercs  liujui  (amei,  non  hujiit  (amit; 
et  huic  (amci,  non  huic  (ami  dcclinubant.  Ubi  no- 
Undiini  quod  uoiiiina  quintx  dcclinationis  ,  qu:e  iu 
ei  liueras  geuitivo  el  «Ititivo  casu  termiiuniitir ,  et 
lias  divisas  cl  ulrainqtic  longam  b.ibenl,  ut  (aciei, 
diei,  fidei ;  acctisalivus  brevis  est  sempcr,  vocativus 
simililer,  eicepto  cum  i  lcriiiiiiatur,  ut  Laurenli. 
Ubi  notandum  quod  nomina  qux  in  iiis  terminantur, 
in  genitivo  castl  Juplici  t  efferiinlur,  in  vocativo 
simplici ,  in  utroque  longani  habent,  ul/i/ins,  fUii, 
•  fili ;  vel  cerle  voralivum  iu  e  correpiam  lermi- 
nant,  ut  impms,  impie ;  qui  etiam  vocalivus  Juin 
siinilis  noiniiiaiivo  fucrit,  regulam  nominativi  se- 
quilur,  ut  hac  paupertas  ,  el  o  paupertas.  Nomina- 
livus,  accusalivus  et  vocalints  plttrales  in  masculino 
et  fcniiiiino  geucre  producnntur ,  corripiuntur  in 
ncutro.  Ambo  el  duo  ,  si  neulra  sunt,  corripiuniur  ; 
si  masculina,  proJiituiilur.  '  Genilivna  in  ouiuibus 
brevis  esl.  Dativus  vel  ablativus  si  in  is  ierminaniur, 
longi  simt,  ul  doclis  ;  si  in  bus,  brcvianlur,  ul  rebus. 
In  liac  regula  omnia  nomina,  pronomina,  parlicipia 
cootinentur.  Sed  pronominis  declinatio  in  lioc  lan- 
tum  differt,  quoJ  in  mouosyllabis,  qux  *  vocalibus 
constat  («"<),  ut  o,  in  quolibct  casu  proJucuntur ;  sed 
genilivus  cum  in  us  lenisinatur,  brevialnr,  ut  iltius. 
D  .tivus  vero,  sicut  in  nomine,  semper  longus  est , 


corripitur,  ut  Arcas;  alias  lougus  cst,  ul  lais,  iJ  c*t, 
populis.  Acctisalivus  si  in  «i  fuerit  terminatus,  et 
a  genitivo  singulari  vcnerit,  o»  Cnito,  corripitur, 
ut  Aratdes  Arcadat,  alias  productioue  Ixlalur  ut 
ecclesiat. 

7.  De  ullimis  tullabit  verborum  et  adverbiorum. 
In  vcrbis  primx  conjugationis  proJucuniur  a  ei 
as,  ut  ama,  amas  ;  in  r  secumlx  e  el  es ,'  ut  sede  , 
ji'i/c'3  ;  iu  lerlix  proJuctx  i  et  i»,  ul  nutri,  nulris ; 
in  terlix  correplx  breviantur  e  cl  is,  ut  cerne,  ccrnis. 
In  omnibus  o  corripilur,  ut  amo,  sedeo,  cerno,  nu- 
trio,  laiucisi  auctoritas  variet.  EaJem  in  iniinitivo 
modo  peiiuliirnas  syllabas  a,e,  et  i  proJuctus  liabcnt, 
ut  amare,  tedere,  nutrire.  Ilem  «  correptam,  ut  cer- 
B  uere.  Similiter  in  aliis  modis  produclis  ejusdcin 
vocalibus,  ul  ainarem,  amaret,  amarel,  el  cxtera  ad 
suam  formam ;  e  corrcpta  in  verbis  lerlix  conjuga- 
lionis  '.correptx,  ul  cernerem,  cerneret,  et  cxlera. 
Ilem  es  corripitur,  ui.  *u»i ,  es  ,  et  qux  ex  bis  cooi- 
poni  possunt,  ul  adsum,  udes,  potsum,  potes ;  itein 
(axis,  velis,  adsis  s  iongas,  quia  pluralis  numerus  ea 
producii,  cum  dicimus,  producia  media  adsitis,  ««- 
litis,  faxitis.  Oiiines  in  verbis  novissiraa  syllab.e , 
qux  sunt  hujusmodi,  ut  res  et  scs,  lougx  sum,  quia 
producit  cas  numerus  pluralis,  ut  amares,  amuictis, 
amasses ,  amastetis.  Iieni  producenda  sunt  qux  in  c 
terminautur,  ul  (ac ,  dic ,  duc,  induc  ;  aul  •  i,  ut 
«Hiiiri ,  umari;  aut  in  u,  ul  amalu.  Corripiuntur 
auiem  qux  in  m  aut  in  et,  ut  amem,  amet ;  vel  iu  iu,  ut 


excepto  milti,  libi,  tibi,  qttx  indifferenler  dici  pos-  ^  amamu»;  vel  in  i,  ut  amat;  vel  ia  re,  ut  amare ;  vei 

sunt;  sic  reliqui  quoque  casus  regulam  sumunt  cx 

nomino.  la  Grxcis  vero  nominativus  singularis  has 

habct  breves  :  a,  ut  ecclesia,  baplisma;  as  ,  cmn  ge- 

nilivus  dot  babuerii,  ut  Arcat  Arcados,  Pailas  Pal- 

lados  ;  os  cum  in  geniiivo  diplilbongum  habuerit , 

ul  Delot  Deli ;  loitgas  vero  has  ,  '  ut  schole  ,  syna- 

goge,  qux  Latina  consuelinline  [F.  consueludo]  in  a 

tcrminat;  o  ul  Dido;  an,  ut  Titan;  en,  ut  lien,  sijren; 

in,  ul  delphin  ;  on,  ul  tlemnon ;  er,  ut  aer,  aiher ;  u» , 

nl  /Eneas;  es,  ut  Anchises.  Genitivusbrevialur,  cum 

do»  vol  tos  habuerit  in  One,   ut  Arcadot ,  poematot ; 

dativus,  cum  i,  ut  Paltadi ;  accusaiivus,   cum  a  vel 

on,   ul  Thesea,  Dclon.  Alias  longus   est  vocativus, 

cum  a  terminalur,   in  masculinis  tantum  4  longum 


in  lii ,  ut  amalis. 

Adverbia  qux  in  a  terminanlur,  productione  gau- 
dent ,  ul  una;  qux  vero  in  e,  cx  uoinine  veniuut , 
et  comparalionis  gradus  servant,  ut  docte ,  doctius, 
doctitsime,  producuntur  ;  si  autem  a  se  nascuntur, 
ut  sxpe,  aut  non  comparantur,  ul  rite ;  aut  iu  coui- 
paralioue  deficiunt,  ut  bene,  male ,  brevianlur.  /  h- 
nila,  prxter  quasi,  ibi  et  ubi,  velqux  ex  ipsis  liunl, 
ut  ticubi,  producuntur,  ul  heri.  0  indifferenter  acci- 
pitur,  ul  fatso.  V  producilur,  ul  noctu.  L  el  r  bre- 
vianlur,  ut  semel,  pariter;  ul,  ul  simut,  m,  ut  Im». 
iV  vero,  excepto  '*  non,  e»,  an  ,  ubique  breviatur, 
ut  forsan.  S  breviatur,  ul  tnagis,  funditus,  excepto 
curu  a  prxcessit,  ut  aliat.  C  producilur,  ut  hic,  ittie, 


est ,  ul  JEuea;  nam  in  femininis  corripitur,  ul  hwc  D  a<tlatC-  Monosyllaba  producuntur,  ul  cur ,  plus,  ex- 


cathedra.  E  lerminalus  producilur,  schole,synagoge, 
pentecosle,  parasceve,  exceplis  liis  qiioruiti  nouiina- 
tivus  os  tenninatur,  ui  Peiros  Pelre.  I  terminatus 
corripitur,  ul  o  Alesi.  0  linilus  proJucitur,  ut  Dido. 
Nominalivus  et  vocativus  pluralcs,  cuiii  a  vel  es 
lermiiianlur,  breves  suiil,  ut  rbelorcs,  cliarismaia  , 
alias  longi  miiii,  •  eccliti:  Genilivos  longus  est,  si 
laincn  Grxce  fucrit  dcclinalus,  ut  laon,   cedivn,  iJ 


ceptis  his,  bis  et  ter.  Verum  ne  Jupliciter  profenur  ; 

nam  proJucitur,  cum  probibendo  dicitur: 

Scrulart  ne  cura  procax  abstrusa  laboret ; 

Vel  cum  ponitur  pro  ut  non ,  ut  iJem  Prosper  ail  > 

Lt  fiodlcU  brevis  sic  ooxia  crimioa  Hoit , 
Ne  siue  tiue  habetl  debila  pu!ua  reos. 

Cornpilurauicni,  cuiu  iuterrogaudo  vel  incrcpaiiJt> 

ponilur,  ul : 

Tooe,  crucnte,  ferox,  audn,  ioiaue,  rebeUi*. 


1  Pm-.,  Cciiiliu'/!  plurulis 

'  Pmis.,  longuf.     *  Partt.,  ut  eirti-niti 

'  Paii».,  coiieploi».     '  Paiis.,  tonaa 


VARIANTES  LECTIONES 

•  Paris.,  vocalibus ,  tit  me,  te,  M,  qui  aut.     »  Pai is„  *  ui  tcliole 


'■•'■--  .     seciiudu....  leiliu  pioduitu...    Icrlia  cetitftit. 
'  Pai is.  i/i  i.     '•  Paiis,  noii  t<  ait. 


181 


DE  ARTH  METRICA. 


162 


>  S  in   numcris   corripilur , 
tcplies ,  decict. 

8.  De  ultimis  syllabis  conjunctionum,  pwposilionum, 
et  iulcrjectionum. 

Conjunciiones  fere  omncs  eorripiuniur;  sed  qux 
a  vcl  i  terminanlur,  excepto  qua,  ila,  nisi,  produ- 
ctuilur,  ul  propteres,  interea,  <i  el  vi.  Qux  in  n  de- 
sinunt,  si  u  vtl  t  ante  eam  habuerint,  producuntur, 
ut  nn,  sin,  alioquin.  Cxlerx  *  brevianlur,  exceptis 
bis  qu;c  posilione  sunt  longx,  ul  ast,  aut. 

Accusalivx  prxpnsiliones  solx,  qux  in  a  excunl , 
producunliir,  ut  intra  ,  et  unuin  monosyllabunt  cis ; 
ablativse  vero  corripiuulur  omnes,  ut  ab,  exccptis 
monosyllabis  qux  aut  vocalibus  constanl,  ul  a,  aut 
vocalibus  terminantur,  ut  de.  Communes  prxposi- 
tiones  correptas  esse  liquel,  *  bt  tuper.  Nrc  de  lo- 
quelaribus  prxpositionibus  reliceiidum  ,  tanielsi  non 
in  liue,  sed  iu  principio  verborum  sempcr  ponaulur, 
qusc  sunt :  am,  co,  con,  di,  dis,  re,  se.  Quarum  tm 
el  dit  posilionem  quxrunl ,  ut  ampteclor,  disjungo, 
et  ideo  longx  fiunt.  Co  diclirona  est ,  ut  cocrceo , 
connecw.  Con  longa,  ulcoujicio.  Di  longa,  ut  dirigo. 
Se  longa,  ut  secerno.  Re  autem  ubiquc  breviatur, 
ul  remitto,  excepto  refert  cum  distal  significal  :  ut, 

Prauerea  jani  uec  oiulari  pabula  referl ; 
et  uno  veibo  rejcio , 

Itejice,  ne  maculis  iofuscel  vellera  pullis. 

Omnes  interjccliones ,  si  monosylluhx  fuerint, 
producuntur,  ut  hcu  :  cxterx  vero  exemplo  similinm 


ut  toties,  quolies,  A  eonlrarius  esl  itiolossus,  ex  tribus  longis,  lemporum 
sex ,  ut  /Eneas.  Anapxstus,  ex  duabus  brevibus  et 
longa,  temporum  qualuor,  ul  pietas;  buic  contrarius 
est  daciylus,  ex  longa  et  duabus  brevibus,  lempo- 
rum  qualuor,  ut  regula.  Amphibrachys  ex  brcvi  r-i 
longa  el  brevi,  tcmporum  qualuor,  ut  arena;  huic 
contrarius  est  amphimacrus,  ex  longa  et  brevi  longa, 
lemporum  quiuque,  ut  impolens.  Dacchius ,  ex  brevi 
etduabus  longis,  temporum  quinque,  mpoetai;  huic 
contrarius  est  antihacchius,  ex  duabus  longis  et 
brevi,  lemporum  quinque,  ul  natura  :  bos  sequuntur, 
ul  dixi,  pedes  telrasyllabi  sedecim,  pcnlasyllabi  tri- 
ginla  duo,  et  asyllabi  [/..  hexasyllabi|  sexaginla 
qualuor.  Sed  hxc  iulerim  nostro  operi,  quod  de  arte 
metrira  cudiinus,  satis  essc  putamus. 
B  18.  De  metro  dactylico,  hexameiro  vel  pentametro. 
Metrum  dactylicum  hexametrum,  qtiod  et  heroi- 
cuin  vocatur,  eo  quod  hoc  uiaxirae  heroum,  hoc  est 
virorum  forlium  facta  caocrent,  cxleris  omnibus 
pnl<  liiius  celsiusque  est ;  unde  opuscuiis  tam  pro- 
lixis  quaiu  succiuclis,  tam  vilibus  quam  nobilibus 
aptum  essc  consuevil.  Coostat  autcoi  cx  dactylo  el 
spondeo,  vel  trocheo,  ita  ut  recipiat  spondeuin  locis 
omnibus,  pixlcr  quiutum,  daclylum  prxlcr  ulti- 
iiiuiii  ;  trocheum  vero  loco  tantuin  ultimo,  vel  ( ut 
quiilam  deftniunl)  sponJeum  iiliiino  loco  semper,  ct 
iu  omnibus  prxter  quintum ;  troclieum  vero  nus- 
qunni,  quia  ctsi  ultinia  brevis  est  natura,  lamcn 
spoiuleum  facit,  ad  votum  poctarum,  quia  ( ut  prai- 
dixnius)  uliimani  versus  omncs  syliabam  iiulifl:- 


partium  orationis    xslimaiidx  sunt ;   item   interje-  C  renter  accipiunt,  alioquin  legilimum    numerum  vi- 


ctiones  omnes,  ulAudacius  ait,  cum  de  Grxco  ser 
mone  muiuali  sumus ;  ideo  in  novissimis  syllabis 
fasligiuui  capiunl,  ut  papx,alal;  eodem  modo  ct 
«elerx  similiter,  vel  acuium  vel  circumflexuin  in 
ultimo  sumunl  acccntum. 

9.  De  pedibus. 
Pcs  e&t  syllabarum  et  temporum  ccrla  dinume- 
ratio  :  dictus  inde,  quod  hoc  quasi  pedali  regula  ad 
versum  uiimur  mensuianduin.  Sunl  aciem  pedcs 
disyltabi  quatuor ,  trisyllabi  octo ,  tetrasyllabi 
sedecim,  singuli  nominaura  distincti ;  at  qui  ex 
his  gciuin:,  tis  accrcscunt  sine  nomine  generaliter 
ru?uyi(«,  id  est,  conjugationes  dicuniur;  undeGt, 
omnes  pedes  a  disyllabis  usque  ad  hexasyilabos 
cenuim  viginii  qualuor  colligi,  de  quibus  in  Donalo  1) 
plenissime,  quisquis  velit,  inveniat ;  scd  nos  in  prae- 
senti  opusculo  disyllabos  lanium  el  trisyllabos  me- 
minisse  sufliciat.  Ergo  disyllabi  quatuor  hi  sunt: 
pyrrichius  ex  duabus  brevibus,  teinporum  duorura, 
ut  amor;  huic  contrariiis  est  spondeus,  ex  duabus 
longis,  temporum  quatuor,  ut  xslas.  lanibus  ex 
brevi  et  longa,  temporuni  trium,  ut  parens.  Iluic 
contrarius  esi  trochxus  ex  longa  et  brevi ,  ul  versus, 
temporum  trium.  Trisyllabi  oclo  hi  sunt :  inbrachys 
cx  iribus  brevibus,  teinporum  trium,  ul  macula ;  huic 


giuii  quatuor  temporuro  versus  hcxameter  non  ha- 
bcbit,  quia  tol  illum  pro  sui  perfcclione  habere 
decehal,  quothabet  libra  plena  semiuncias.  llujus 
execiplum : 

Culniina  mulla  polus  raiiiatili  luuitie  couplet ; 
iloc  mciriun  posl  Homerum  Ileroici  nomcn  accepil , 
Pythium  antea  dictuiu,  eo  quod  Apollinis  oracula 
illn  mclro  sint  edita  :  huic  cognaliim  esl  et  quasi 
fainiliariier  adhxrens ,  ita  ut  sine  ipsius  prxsidio 
iiunqiiam  id  posituiu  viderim,  mctrum  dactylirum 
penlaiiieirum.  Quod  recipit  spondeum  loco  primo 
et  secundo,  daclylum  locis  omnibus.  Cataleclon  est 
in  medio  et  in  line.  Hujus  exemplum: 

LaUiiniurque  piis  agroiaa  saacta  choris. 
Hujus  meiri  versus  quidani  ila  scandendos  astruunt, 
ut  quinque  absolutos  pedes  eis  inesse  doceant, 
spondeum  sive  dactylum  loco  primo  et  secundo, 
spondeuai  tertio  scmper,  quarto  et  quinto  anapxs- 
tos,  veluti  si  dicam : 

Qu.wite  rogna  poli,  quaerlU  regna  poli. 
Quarite  dactylus,    regna  po  dactylus ,  li  qum  spon- 
dcus,  rite  re  ar.apxstus,  911«  poti  auapxstus.  Quod 
ralioni  ejusde-n  mctri,  ni  fallor,  ininus  videlur  esse 
conveniens,  cum  universi  qui  hoc  metro  usi  sunt 


VARIANTES  LECTIONES. 
Paris.,  Es.        *  Paris.,  treviantur,  ut  tamett;  quamms  vroducitur,  exceplis....  »  Paris.,  ut  in,  super 


»63  BKD/E  VENEKABILI9  OPBBTJM  PAR9  I.  -  DIDASCALICA  CENUINA 

vr.rsmn  omnem  in  medio  diviseriut,  '  duabus  pen-  A  Et , 


164 


themimeris  eonstare  voluerint,  quarum  prior  dacty- 

lum  sive  spondeum  liccniei  in  ulraque  regionc  «  re- 

ciperol,  posterior  solos  daelylos  »  iu  utroque  :  hoc 

auiem  el  superius  nielrum  ubi  juncta  fueriiil,  elegia- 

cum  carmcn  voeatur.    Eleos  namque  miseros  appel- 

lant  philnsophi,  et  liujus  modulalio  carminis  mise- 

rorum  querimonix  congruit,   ubi  prior  versns  eat 

hexauielcr,  sequens  pentameter.  Quo  gcnere  metii 

ferunt   canlicuin    Dculeronomii    apud  Hebrxos    el 

Psalnios    txvin    .'l  cxi.iv  esse    descriplos.  Nam  li- 

bruni  beati  Job  simplici  liexametro  scripluni  esse 

asseverant.  Observamluiii  est  aulem  in  carniinc  ele- 

giaco  ne  quid  unquam  de  sensu  versus  pentamelri 

remaneal  *  incxplicitum,   quod  in  sequenli  vensu 

hejaiuclro  reddatur,  sed  vel  uterque  sensibus  suis  B 

teriuinelur  versus,  ul  Sedulius : 

Cinlemus  sncii  Dominn,  canlemus  bonorem  , 
Dulcis  amor  Chrisli  persutiel  ore  pio. 

Vel  sibi  muluo  piior  hexameler  ac  pcntameler  sub- 

scquens,  prout  poela?  placueril ,  conserantur,  juxta 

illud  Prosperi : 

Solus  peccalor  servit  male,  q«i  iicet  amplo 
Uutur  regiio,  sat  miser  est  famulus. 

Nam  seqnentes  versiculi  etsi  his  sunl  subjuncli,   si- 
bimct  siint  tamen   invicem   conjuncti,  et  secnndiis 
primo  dat  siipplemenium.  Sequiiur  enim, 
Cum  mens  carnatl  niuiium  dominanle  tyranno 
Tot  servil  sceplris,  dedila  quol  viiiis. 

II.  Qux  sit  optima  carminis  (orma. 
At  vero  in  hexametio  carmine  concatenatio  vcr- 
suum  plurimorum  solet  esse  gralissima,  quod  in 
Aralore  et  Scdulio  frequenler  iuvenies,  modo  duo- 
bus,  niodo  tribus,  modo  quatuor  aut  quinque  vcr- 
sibus,  nonnunquam  sex  vel  septem,  vel  etiam  plirri- 
bus  adinvicem  conncxis,  quale  esl  illud  : 

Lot  Sodomis  fugienle  chaos,  dum  respicit  uxor, 
lii  sUluam  mutau  salis  stupefacia  reiiiausil, 
Ad  po?nain  conversa  suam  :  qui»  iiemo  reirorsum 
Noxia  contempli  vilans  discrimina  mundi, 
Aspiciens  salvaudus  erit ;  nec  debel  aiator 
Dignum  opus  exercens ,  mullutn  io  sua  terga  referre. 

El  Aralor: 

Jora  mioistcrii  sacris  allaribus  apli, 
In  septcm  slaluere  viris,  quos  undique  lectos 
Levilas  vocllare  (ilaccl,  quam  spleudida  ciepit 
P.eclcsiae  lulgere  manus.  qiia?  pocula  viue 
Misceal,  ct  latices  cum  sauguine  porrigal  igui. 

Verum  hujusmodi  connexio ,  si  ullra  modum  pro- 
cedal,  fastidium  gignit  ac  txdium  :  hymnos  vero 
quos  choris  alternantibtis  canere  oportct,  necesse 
est  singulis  versibus  ad  purum  cssc  distinctos  ,  ut 
sunl  omnes  Atnbrosiani.  0|iiima  autein  versus  dac- 
lylici  ac  pulcherrima  positio  est,  cuni  primis  pen- 
ultima,  ac  mediis  respoudent  cxtrema  ;  qua  Si-du- 
lius  uti  frequcntcr  consuevii,  ut : 

Pervia  dinsi  patueruot  caeruli  poiill; 
Et, 

Bicca  peregnuas  stupuerunl  marinora  plantas  , 


Edidil  iniin  in.is  animal  pccuale  loquelas. 
lum  in  peniamelro , 

Dignatus  noslris  accubilare  loris; 
El, 

Kulira  <|uod  sppoaitum  lesli  ministrat  olut. 
Non  lamcn  hoc  conlinuatim  agendum,  verum  posl 
aliquot  inlerposiios  versus.  Si  enim  uno  inodo  pedes 
semper  ordinabis  ,  et  versus  tametsi  optimus  sit , 
status  siatim  vilescit :  aliquaudo  vcrsus  nominibiis 
tauluin  perlicere  gralum  est,  ul  foilunatus  : 

Lilia,  narcissus,  vioia-,  ro<a,  uardus,  amomum, 
niili  ciani  auiiiios  giauiuia  nutla  u.eos. 

Quod  idom  el  in  propriis  fecil  nominibus,  ut : 

Sara,  Bchccca,  Rachel,  Hestcr,  Ju.litli,  Anna,  Noemi, 
i.in.iiiivi,-  prcclpue  culuicn  ad  aslra  leveul. 

Fccit  et  in  vcrbis  : 

Blauditur,  refovct,  veneratur,  hnnoral,  obnnib  at, 
Et  locat  in  thalaino  nieinlira  pudica  sua. 

Sludendum  prxlerca  metricis,  quanium  arlis  doco- 

rum  noii  obsistit,  ul  mnhilia  uoinina  fixis  prxpo- 

nantur,  scd   nec    concinentia  nomina  coiijunttim 

ponantur,  verum  interposila  quulibet  alia  patte  ora- 

tioais,  ul: 

Milis  in  iiiiiuitt  m  virga  est  auimala  draconem. 

Prius  quam  viryii  posuit  miiis  ,    prius  immitem  quani 

draconem ;  sed  et  hoc  discrctim  ,  id  esl  interposito 

verbo  esl  animata  :  non  quod  hxc  semper  observari 

necesse  sit,  sed  quia  cum  fiunt,  decori  sint.  Nam  et 

Prosper  mulato  lioc  ordine,  fecil  versum  decen- 

lissimnin : 

Moribus  iu  s  inctis  pulchra  esl  concordia  pacis. 

<*  Et  ilem  , 

Lex  xterna  Dei  slabili  regit  omnia  nutn, 
Nec  vano  mulat  tempoi o  eonsilium. 

El   Lucauus  poeta  veteraims,  Cxsaris  «t   Pompeii 

prxlia  descripturtis,  ita  incipit : 

Della  per  .€mathios  plus  quam  cirilia  camrKH , 
Jusquedalunisceleri  canimus.  populumque  [lOlcnlem, 
la  sua  viclrici  ronversnm  viscera  dextra. 
Cumqi:c  superba  forel  BabUon  spolianda  Iropxis 
Aiisoniis,  umtirat]uc  errarel  frassus  inulla, 
Bella  geri  placuit  nullos  habilura  triuiuphos. 

1*2.  De  scansionibus  sive  ca;suris  versus  lierotci. 

Scansionum  autcm  in  versibus  sunt  species  qua- 

tuor  :  conjuncla,  distincta,  misia,  divisa.  Conjuncta, 

qux  cxleris  laudabilior  habelur,   illa   est,  ubi  nua- 

quam  pes  cum  verbo  flnitur,  ut : 

Imniortalo  uihil  miindi  rompage  lonotur. 

D     Distincta,  ubi  vcrba  cum  pedibus  terminanlur,  ut 

Ha?c  tua  sunl  bona  sunl  quia  to  bonus  nmnia  condis. 

Quam  vcrsificationis  speciom   rarissime   invemes  •, 

nam  etsi  non  post  duos  vel  tres  pedes  syllaba  sup«r- 

fueril,  quam  penteniimerim  el  heptamimerini  [l.  Pen- 

theminicrtii  et  hcpthemimei  in]  vocanl ,  ralus  haberi 

versus  nequit,  sicitt  hic,  post  duos  pedes  sunl,  posl 

tres,  tu  snpcrest.  Misla  cst  scansio,  quas  utrumqua 

in  se  habct,  ut  in  quibusdam  conjuncliis,  in  quibut- 

dam  vero  separatus  slt  versus,  ut : 

Nnliis  rerta  lidos  ailerua  iu  svcdU  laudis ; 

Et: 

Paciflcos  Doni  in  iiini.i  iimi  sibi  prolis  adoplal. 


'  Paris.,  tt  dnstut. 


VAHIANTES  LECTIONKS. 

•  Puris.,  ifcrpit.  •  Paris  ,  uirdi/Mc. 


Paris.,  iiiospli.viiwi 


165 


DE  ARTE  METftiCA. 


166 


Pivisa  est,  tibi  primi  Ires  pedes  concalenati  iuler  se  A  bx  per  synalcpliam.  hem  para  syllaba»,  quae  in 


•  reliquis  pedibus  separali  sunt,  ut : 

lixle  Dei  genilrix  pia  virgo  Maria  coruscat. 
El  Prosper  . 

Corde  palris  genitum  creat  el  regit  omnia  Verlium. 
Nec  minus  cxsuramm  intuendus  est  status,  quas  el 
ipsaj  sunt  quatuor  :  penlemiineris  ,  heptamimeris , 
calatriton  trochcon,  bucoliceptomcn.  Pcnteniimeris, 
tibi  posl  duos  pedes  invcnitur  seniipes,  qui  versum 
dividat,  et  parlem  lerminet  oralionis.  Heptamimeris, 
ubi  pnsl  Ires  pedes  invenitur  syllaba  :  ut :  Cum  lua 
ijrniila  tludeant.  Dicta  aulem  pentemimcris  el  ltep- 
lamimeris  Grxce ,  quasi  scmiquinaria  et  scmisepte- 
naria,  quia  cnm  pcr  spondeos  liunt,  haec  quinque  syl- 


desinit,  synalepka  intercipitur,  cura  dicitur  : 
tfutlus  cnim  esl  insons  sola  formt.HDe  pccni*, 
Qui  sauctnni  el  justum  nnn  amal  iuiperiuui. 
Scanditur  nainque  ita  :  Nullut  e  dactylus  ,  ncsi  in 
spondeus,  absorpta  m  per  synalcpham,  ct  item  :  Qui 
tanc  spondeus,  (et  jus  spoudeus,  absiiincnte  s)nale- 
pha  particulam  syllabx  mn.  ltem  lota  syllaba  qna»  iit 
m  lerminata  est,  per  9ynalcpham  interit,  cuui  cti- 
citur  : 

Magnum  praesidium  est  sacro  libaminc  pnsci, 
8i  cor  participis  ciimiiu  nulla  prcmunt. 

Scanditur  namque  sic  :  Maannm  spondcus  ,  pra- 

tidi  dactyttis,  <'•■>'  ta  spondeus,  intercepla  uin  syllaba 

per  synalepham.  Qu.-ecunquc  ergo  verba  in  m  lernti- 


nantur,  inst  posilione  cuiuscunque  consonanlis  de- 
labis,  tlla  constat  septem;  et  m  liac  quinta  svllaba  R  „    ,  ,    ,     •  .        ,,  ■ 

. '  ....  ..         ri        •.  '   .       D  «endantur,  synalepha  lrrunipenle  syllabam  tiltimam 

semipedem,  in  illa  (cnet  scplima.  Caiatriion  tro- 


cheon,  ubi  lertio  loco  invcnitur  trochcus,  non  quod 
in  medio  versu  esse  possit,  sed  ablala  una  de  dactyio 
syllaba,  remanet  trocheus,  tit :  Granditonh  pompsre 
tnodit.  Bucoliceptomon,  ubi  posl  quatuor  pedes  non 
aliquid  remanet ,  ut : 

Semper  priocipiuiu  sceptrum  juge  gloria  consors; 
El, 
Chrisn.s  erat  panis,  Christus  pclra,  Christus  in  ouilis. 

Qtiae  cxsura  inde  nomen  habet ,  qund  iu  bucoliuis 
s;epe  invenialur.  Itcm  ubi  post  duos  pedes  supeiest 
syllaba  ,  comma  dicitur ;  ubi  post  duos  pedcs  nibil 
remanet,  colon  vocatur :  qua;  tamen  nomina  apud 
oratores  indifferenler  ponuntur,  qui  iutegram  sen- 


aut '  perduut,  aut  minuunt,  excepto  cum  ab  /i  litlera 
scquens  scrmo  inchoaveril ;  lunc  etenim  in  arbitrio 
poetarum  csl,  utrum  bxc  instar  fortiorum  conso- 
nanlium  synalepham  arceat,  an  pro  modosuse  fragi- 
litatis  niliil  valeat.  Valuit  namque  in  hoc,  qttia"  vo- 
luit  poeta : 

Noniiue  Joliatmem  liuoc  tu  vocitare  riieiuento. 
Et  : 

Progenitum  fulsis.se  ducem  hoc  ccelitus  asira. 
Item,  nil  juvit  ad  propeilendain  synalepham ,  quam 
poeta  neglexit : 

Qui  pereuntcm  tiomricm  vetilidulceliiip  poroi. 
Scieodum   esl  autcm  quod   nunquam   in   eadcm 


parle  oralionis  niedia  lieri  potesl  syualepha;  verum 
tcntiam  penodum  appellant.  Parles  aulem  ejus  cola  0    .  .  ..         .     . 

C  st  iti  medio  verbo  dua?  vocales  coeunt,  quarum  prior 

sit  longa  ,   potest  illa  qux  sequitur  priorem  faccre 


et  coiuinata  d  ciinlur,  ut  puta  :  Sustinetis  enim  «t 
quit  vos  iii  terntutcm  redigit ,  colon  est.  Si  quis  ac- 
(ipit,  colon  esl.  Si  quis  devoral,  colon  est.  Si  quis  cx- 
tolliiur,  ctc,  usque  ad  plcnam  senteniiam,  cola  sunt 
ei  commata.  Plena  autcm  seuientia  periodus  e»t. 
Inlerpretatur  autcm  colon  membrum  ,  comma  inci- 
tio,  periodus  ctausula  sive  circuitus. 

13.  De  tynalephe  *. 
Synalepharum  quoque  commemorando  ralio  est , 
quia  nonnunquani  ullima  verbi  syllaba  vel  particula 
syllabx  videlur  absttmi.  Unle  synalepha  Graece  di- 
citur,  quasi  qnodam  saltu  Iransiuittens.  Fit  autem 
duobus  modis.  Primo,  cum  aliqua  pars  orationis  aut 
iu  vocalem  lilteram,  aut  in  m  consonautem  desinit, 


brevem  de  longa,  si  sic  poeta  voluerit,  auferendi  au- 
tem  funditus  potestatem  non  habet.  Est  autemnatu- 
raliler  louga  in  illo  Paulini,  ul  : 

Dt  citharas  modulans  unius  verbcre  plectri. 
Esl  brcvis  hcenler  in  illo  Sedulii  : 

Unius  ob  meriium  cuncti  periere  minores. 

Item  natura  longa  est  in  hoc  Paulini : 

Disculiebat  ovaus  galea  scutoque  Gdei. 

Licentia  brevis  iu  boc  Prosperi  : 

Divilias  jam  nunc  promissl  concipe  regni, 
Virtute  el  lidei  <|Uod  cupis  esse  lene. 

Et  hoc  ul  snpra  retuiiinus,  inter  communes  sylla- 
bas  computalur.  Uhi  autem  in  tnelris  prendo  pro 


incipiente  a  vocali  sequente  patle  orationis,  illa  quae  D  prehendo,  vel  secla  pro  teecula  legilur,  vel  aliquid 


sequilur  pars  orationis  pracedentetn  vel  lilierara  vo- 
calem,  vel  syllabam  qna?  in  m  desierat,  sua  vocali 
absumil.  Quoddico  hujusmodi  est : 

Arcu  via  est,  vere  quae  ducil  ad  alria  vitx. 
Scanditur  enim  ita  :  Arcta  vi  dactylus,  esl  ve  spou- 
deus,  inlercepta  a  syllaba  per  synalepham.  Absumi- 
lur  et  particula  syllabae,  cum  dicit  idem  Prosper : 

Sumite  quam  magna  apposuil  sapicutia  mensam. 
Scanditur  enim  ita  :  Sumite  dactylus ,  quam  ma 
spoudeus,  gnapposu  dactylus,  assumpta  parle  sylla- 


1  Paris.,  perdunl  scmper. 
owaKiiifi\*  Edit. 


hujusmodi,  non  est  synalepha  ,  sed  syncope  ,  quae 
species  est  metaplasmi  quia  non  littera  vel  syltaba 
* scandendo aufertur  :  sed  ne  unqnam  scriberetur,  li- 
berlate  poetica  provisum  est.  Unde  illttm  Maronis 
versiculum  : 

Nec  tnta  tamen  itte  prior  praeeunte  carina. 
Ita  scandendum  esse  ratio  probat,  ul  primo  sit :  Nee 
to  spondeus,  la  tamen  dactylus,  ille  pri  daclylus,  or 
prcee  dactylus,  abbreviala  dipbthongn>  propter  voc.ir 
lem  quse  sequitur,  vnte  carina,  daciy lus  et  apondeus, 

VARIANTES  LECTIOnES. 

1  Paiis.  addit  saipiu.        *  Sciibenduni    fuit    synalxphe;   Groece  enim   est 


1C7  BED/E  VKNLriABlLIS  OPEKUM  PAKS    I.  —  DIDASCALICA  GENUINA..  1*8 

<|ui  teriiiiiienl.  Qtiis  uuiiu  audiat  Victorinuiu  docen-  A  Forlunalus,  comiexis  juxla  liceniiaiu  poetieaui  : 


lcni,  ul  scaiidainus '  unte  caiina  ,  facientes  synale- 

pliam  iu  inedia  parle  oiationin,  quotl  nunquam  fe- 

cere  priores  t  Fil  aulem  synalcpli*  in  omni  parte 

vcrsns,  eliam  iu  cxircnia,  ut  Prosper  : 

Scd  reru'11  «uctori  oullus  non  cogmlus  ordo  esl. 

Fit  cl  posl  versnni  synalepha,  quaj  ad  sequenlis  ver- 

sus  captit  iutendat,  ut  Paulinus  : 

0"»  deeus  omne  operutn  perimebint  improba  fcedaque 
Obiee  prospeclulu  cascaulta  lumioi  complent. 

Sunt  nauiqii.'  ullimi  vcrsus  illius  pedes  dactylus  ct 
spondeus,  lmproba  (ceda,  at  primi  sequenlis  per  syn- 
alepbam,  qite  ebice  dactylus ,  prospectum  spondeus. 

14.  Dc  episijnuleplia,  vel  dieemi. 

Conjuuclionem  eiiam  solulioncmquc  syllabarum  , 
quam  Graici  cpisyn-ilepliam  el  dkeresim  vocaut,  ubi 
necesse  est  liciiam  scire  inctricum  dccet  •■  conjunc- 
tionem  videlicct  qua  duae  de  tribus  ;  solutionem,  qua 
iluje  de  uua  syllaba  efficiutuur.  Cujus  exemplum 
conjunclionis  : 

jEdificanl  seclaque  iutexunt  abiele  costas. 
El: 

Custodos  «ufferre  valent,  labat  ariete  crcbro 
Jauua 

El: 

Tcotiia  uec  laua:  [>er  eojluui  vellera  ferri. 

Abiele  enim  qualuor  syilabas  habet  breves  ;  slringe 
illud,  et  lit  ub  posilione  longa,  quia  a  vocalis  uVsiuit 
in  b  et  excipilur  ab  i  loco  cousonantis  posita.  Sic  et  C 
nriete,  naturaliter  brevis  est  a,  junge  r  ad  ipsatn , 
junge  t  et  e  sibimet,  et  Gt  ar  syllaba  positione  longa, 
quia  sequitur  i  loco  consonanlis  posita.  llem  lenuia, 
stringe  ten,  el  fac  u  consonantcm,  et  sic  de  tetrasyl- 
labo  proceleusmatico  facics  lrisyllabum  dactylum. 
Tale  est  et :  Fluiiorum  rex  Eridanus.  Fluvio  anapestus 
est;  sed  si  facis  stringendo  unam  syilabara  fluv, 
alleram  ie,  efficis  de  anapesto  spondeum.  Haec  con- 
junclio  sive  solutio  sajpius  in  i  vcl  in  -  a  litteris  bt , 
quarum  et  in  nostratibus  poetis  multa  babes  exem 
pla,  ut  Paulinus : 

Sum  profugus  mundi,  tanquam  benedictus  Jacob 
Fortunatus  : 

Dirigil :  et  Jacobos  terra  beata  sicros. 
Ilic  t  et  «  discindit,  ille  conglutinat.  Uera  Paulinus  : 

Parietihus  i.ovitas  lalet  iotus  operla  veluslas. 
Purieti  dactyltim  fecil  dc  proceleusmalico,  congluii- 
nalis  conlra  naluram  o  et  r  in  unam  syllabam,  i  ete 
in  alteram.  Itcm  Sedulius  disjuuclis  u  et  i ; 

Cujus  onus  levc  esl,  cujus  jn-a  ferre  stiavc  esL 
Prosper  conjuuctis : 

Nec  Cltrisli  *  exemplo  suavior  exit  odor. 
Iti  in  Paulinus,  divisis  u  ct  i  juxta  naturain  . 

Ctinscia  servttii  quid  gesseris,  el  cui  landem. 


Paris.,  IWUf, 


1  Paris.,  u, 


Cul  i  iii. 'ii  lnii'.  opus  est  t-iiiii  virgiuilalis  bunore, 
lil  placeat  spouso  in.na  utoderaia  auo. 

Item,  disjuiiclis  eisdem  in  alio  pronoiuiue,  Patiliuus : 
Cum  subilo  atit  illts  corJa  ho.libus,  aul  huic  ora. 

Prosper,  conglutinatis  : 

lluic  lioino,  si  recle  famulatur,  proxitnus  btcreL 

Maro,  e  et  i  conjunctis  : 

Tuyrr,  piscemes  u  Qumiite  reice  eapella*. 

Itein  alibi  sejunctis  juxla  naturara  : 

Keice  oe  niaculis  iufuscei  vellcra  pullis. 

Juugit,  nisi  fallor,  cl  Paulinus  easdem,  ubi  ait : 
AkI  ali:  pictis  accendunt  lumini  eereis. 

B  Nisi  forte  dactylnm  io  ultima  versus  regione  conira 
inorein  po3uisse  dicendus  est.  Recipit  et  r  litlera  so- 
lulionem  ,  quamvis  ordine  dissimili ;  ibi  enim  ,  dis- 
cussis  sive  conglutinatis  vocalibus ,  syll.iba  cnntra 
iiaturam  aut  accrescit ,  aut  inlerit  :  bic  aulem  ea 
vocab,  quae  nequaquam  ascripta  cst ,  in  sono  vocis 
assumpla  superaccrescere  lameu  sylluba  eonsue- 
vit,  ut: 

111 1  cootinao  statuunt  ler  dena  argenti. 

Et  Paulinus  : 

Kt  spalii  iwpere  et  culaiinis  incremeola. 
Et  riirsns  . 

Sic  prope,  sic  longe  sita  culmina  respergebat. 

El  Pruuvmiits,  in  Psychomachia,  dixerat  b»e  : 

.....  Et  laela  libidmis  mlcrfecla). 
Et  idcm  in  eadein  : 

Palpital  atque  aditu  spiramiuis  inlercepto. 
Neque  cnim  in  quinta  regione  vcrsus  heroici  spon- 
deuiu  ponere  moris  erat ,  scd  ita  lamen  versus  bu- 
jusmodi  illos  voluisse  scandere  reor,  ut  addita  in 
sono  vocali,  quam  non  scribebanl ,  dacty!us  potius 
quani  spondeus  existerel ;  verbi  gralia,  Interecepto , 
increementa ,  inlerefecta: ,  retperigebul ,  et  per  synale- 
pham  denarigeiili.  Quod  ideo  inagis  r  litlera  quam 
t  .cit-r.v  consonantes  palitur  \  quas  quia  durius  natu- 
raliler  souat,  duriur  eflicitur,  cum  ab  aliis  consonan- 
libus  excipilur,  atque  ideo  souus  ei  vocalis  apponi- 
tur,  ftijtis  temperamento  ejus  levigelur  asperilas  : 
quod  etiam  in  caotileois  Ecclesiasticis  saepe  in  ea- 
1*  ilriti  r  litlera  facere  consueverunt,  qui  antiphonas 
vel  responsoria,  vel  ca-tera  bujusmodi,  qux  cuiu 
melodia  dicuntur,  rile  dicerc  norunt.  Sed  ct  hoc 
coiniiiemorandiun,  quia  cum  notnina,  qu»  iu  jut  vei 
in  iuni  teriuiiiantur,  duo  n  in  genilivo  habere  de- 
beaut,  casu  duarum  xque  syitabariint,  melrici  noii- 
nunquam  in  eodeui  geniii?o  casu  unaui  syllabam 
pro  duabus  proferunt,  vel  ablau  videlicel  una  i  de 
duabus,  vcl  ambabus  in  uiiam  syllabata  gemioalis  , 
quamvis  id  fieu  posse  pliiriini,  Donato  teste,  negent; 
dicit  euiin  Paulinus  : 

Oblectaos  iuopcm  secsu  frucluipie  peculii 
VAIIIANrES  LECTIONES. 

'  Paris.,  e  lemplo.  »  Paris.,  quia  qu*. 


189  DE  ARTE  MPTRICA.  «70 

Quod  si  quis  tixerit  liic  eum  morc  aiitiquodactylum  A  clatisula  carininfc,   cnjus  supra   mcmininms  ,   cum 
in  Uue  posuisse  versituli,  iegat  qrod  iilrm  alibi  <ii-      dixisset  - 


eitur : 

Kicoliilt  tijngls  laquearii  el  marmore  fauri. 
Excotu  daclyius,  il  biju,  dactylus,  gis  laque  daciy'us. 
Qnis  esl  ergo  pes  quarlus?  arii  el,  liabcf  enim  qua- 
luor  syllabas,  longani,  brevcm,  el  duas  longas.  Epi- 
Irilus  in  lieroico  vcrsu  esse  non  putcst ,  forle  ergo 
spnndrus  est,  absmnenle  syualepha  duas  vocales  su- 
perventu  unhis;  quod  nnn  facilc  vcl  a  grammaticis 
perniissurr.,  vcl  a  poetis  usurp -ituni  invcnies,  tametsi 
dixerit  Fortanatus : 

Vinceniii  Itispania  surgii  ni>  arre  decus. 
Cujns  scansio  verMis  par  est  prxfali,  nisi  forte  re- 
gulaiu  Lucilii  secuti  sunt,  qui  Lucitium  et  .fimitium 


tXria  magna  Patn,  seni|>er  libi  jjlorin,  Nnte, 
Sub  iit : 

O.nn  sanclo  Spiriiu  gtoiia  masna  Palri. 
Spiritus  enim  primam  syllabam   babel    longam. 
Uiulr.  vera  scansio  versus  istiu>  haee  esl  :  cum  tan 
spniiilen  i ,  clo  spiri  antibacchius ,  et   non  dactylns  ; 
sed  poeta ,  ut  gloriam  sanctffi  el  individux  Trinilalis 
olara  voce  decanlaret,  neglexit  regnlam  grammalieae 
disposiiinnis.  Mem  ipse  in  carmine  Paschali  : 
Ric  ait  ipse  docens  :  E?o  in  P;trc  ct  P;itor  iu  nie. 
Sic  eniin  scsnditur  :  Sic  ait  dactyius,  ipse  do  da- 
ctylus,  rcus  e  trociieus,  gin  pa  sponJcus,  ablalo  o  por 
synalepharn.  Aut  si  s^andcrc  vis  rcus  ego  ,  el  facere 


ol  cielera  nomina  ,  qutc  ante  n  h.-ibent  i,  non  solum  B  daclylum  ,  conlra  niorem  ipsius  Sedulii ,  quem  per 


in  vocalivo,  sed  etiam  in  genilivo  casu  per  unum  » 
scribi  posse  exislimanl. 

15.  Quod  el  auctorilat  srr/ie  tl  necestilas  metricorum 
decrela  violei. 

Attameu  inlnendum  est  nobis,  quia  et  aucloritas 
nonnnnquam  et  neccssitas  ineirica;  disciplinx  rcgu- 
las  licile  conlemnil.  Necessilas  quidcm  in  his  vcr- 
bis,  quu;  non  aliter  in  versu  poni  possunt ,  ut  sunl 
ea  quae  qualuor  syllabas  bwvcs  habeui,  ut  Ituliam, 
bmitica,  religio;  vel  tres  primas  hrevcs,  ul  reliquie; 
vel  unani  in  niedio  brevem,  iii  tieritat,  triititat,  t|ux 
tieque  dactylum  consuelum,  neque  spoiideiim  facere 
possunt ,  quod  in  propriis  nouiinibus  niaxime  solet 
evenire.  Hujus  exemplum  : 

llaliam  sequimur  fugient  ui,  et  it.ergimur  uadis. 
Litleram  i  conlra  uaturam  pro  longa  posuit ,  quia 
non  aliter  lialiam,  quani  sicpius  erat  noiuinalurus , 
appellare  valebat,  nisi  aut  syllabam  ,  qure  nalura 
brevis  eral,  pro.luceret,  aut  Iribrachyin  loco  daclyli 
ponertt.  Sic  cum,  de  apibus  loquens,  alvearia  no- 
minare  vellet,  neces*itale  posuit  aniibacchium  iu 
versu  daciylico,  ut : 

Seu  lento  fueriut  tdvearia  vimine  texta 
Et  Paullnus : 

Qui  simul  ac  sancla  pro  religlone  eoislis. 
Rf  rontra  naluram  pro  longa  posuit,  quia  non  aliler 
hoc  nomen  versus  hexameter  recipere  valebat.  T  le 
est  et  illud  cjusdem  : 

IJjsilicis  ba-c  jtinrta  Iribus  patcl  arca  cuncli 
Namquc  alibi  pro  brevi  poniiur  eadem  syllaba  ,  di- 
cente  Fortunato : 

Hic  Paulina,  Agues,  Basiiissa,  Etigenia '  rerjnjl. 
His  et  aliis  bujusmodi  neccssitatibus  credo  factuin, 
quod  de  libro  beati  Job  loquens  Hieronymus,  cuiii 
«iixhsel,  eum  maxima  ex  parte  versibus  hexamelris 
apud  Hebraos  essedescriptum,  addidil :  Qui,  iaclgto 
tpondeoque  carentes,  propter  idioma  lingua;  creho  re- 
eipiunt  et  aliat  pedes  eorumdem  quidem  temporum, 
sed  non  eanmdem  sytlabarum.  Auctorilale  auleui 
contemnitur  regula  granimalicoruni ,  ut  Sedulius  in 


or.inia  servavit,  agis  ut  immunis  slct  vocalis  alten 
supcrvenicnte  vocali.  liicm  in  codem  opere : 
ClariGci,  dixii,  nomen  tuum,  magnaqne  calo. 
ln  quo  ut  verilatcm  doininici  sermonis  apertius 
comuiendaret ,  postposuit  ordiuem  disciplinx  sxcn- 
laris.  Idem  ilerura  : 

Scribitur  el  litulus  :  Hic  csl  rex  Jndforum; 
quod  quomodo  scandendum  judicavcrit ,  videat  qtii 
potest ,  utrum  ludaorum  duos  spondeos  qninta  c« 
sexla  regione  contra  morem ,  an  solulis  syllabis  , 
juxla  quod  supra  monstravimus,  dacirlum  fieri  vo- 
luerit  ctspondeiun. 

16.  Vt  pritci  poetat  qwrdam   aliter  quam   moderni 
proposuerint. 

C  Nam  et  in  cxemplis  antiquorura  inveuiiinlur  ali- 
quoties  duo  spondei  in  fme  versus  sicut  et  duu 
dactyli  nonnunquam,  ut  sunt  illa  Maronis : 

Ai  luba  terribilem  sonitum  procul  exdlal  borrida. 
El, 

Aol  leres  ocreas  lento  ducunt  argento. 

Quamvis  hoc  rarissime  inveniatur,  nisi  ila  ordina 
tuin,  ul  el  dactyli,  qui  in  flne  est,  ullima  syllaba  per 
synalepham  sequenti  versui  jungatur;  et  spondeiis, 
qui  in  quinla  regione  est,  r  litteram  habeat  allcri 
consonanli,  vel  prxpositam,  vel  snbjectam,  cujus 
duritia  per  adjectam  vocalem  levgata,  dactyhis  sen- 
tialur  in  sono,  euin  appareat  spoudeus  in  scripto, 
quod  u'i  u.uque  ut  liat,  excropiis  supra  monstravi- 
mus,  quia  et  aliis  in  meirico  opere  regulis  mtillum 
D  libere  utebantur,  quas  roodcrni  poetx  liistinrlius  ad 
eeris  norniaro  delinitionis  observare  m.iluerunt.  Nam 
et  vocalem  brevem  quie  ■;  ct  »  et  vocali  qualibet  ex- 
ciperetur  voluerunl  esse  cominunein,  ul  Lucreiius  : 

Om-  c.iliclum  faciunt  aqnx  lactnni  atque  vaporem. 
Ei  vocalem  in  fine  verbi   brevera  quae  exciperelur  a 
coiisouanie  et  liquida  intcr  communcs  syllabas  dc- 
putarunt,  ut  Virgilius  : 

yEstusque  plaviasque  et  «gentes  frigom  ventos. 
Et, 

Si  tibi  laniiium  cura  est,  prlmum  asppra  syfva 

Lappjeque  iribuliquc  abeiat :  fuge  pabula  lieta. 


VARIANTES  LECTIONES. 


Taris.,  regnant. 

PiTHOL.    XC. 


«71 


BEP.E  VRNKRABILIS  OPERDM  PARS  I.  —  DIDASCALICA  CBNUINA. 


m 


Qnol  nuuc  pocl*  in  eadein  parle  orationis,  ut  A 
sopra  doouiinus,  niagis  ticri  oportere  «lecernunt. 
Iile-in  vocalciu  in  fine  verbi  correptam  quas  excipilur 
a  litiera  t  inler  coinniune»  syllabas  depulavil,  ul  : 
F.uriqne  Zeplujrique  tonat  demut.  Qui  eadem  librrlate 
synalepha  utebalur,  si  quiilcm  et  m,  ubi  voluil  in 
liue  verbi  positam  a  supervenienlis  voealis  absum- 
ptione  rcscrvavil,  ul  :  herum  iterumque  movebo.  El 
longam  vocaleua  longam  reinancre  pcrwisit,  Ul  : 

Sil  pecori  aptbus  quauta  expeiienlU  parcis. 
El  longam  cum  voluil,  breviavil,  ul  : 

El  rauHtim  formosa  vale,  vale,  inqoit,  lola. 
Et: 

Credimus  an  qui  amanl  ipsi  sibi  somnia  Qngont. 
Et  dipblhongum  resorvavii,  ut  : 

UIU  moram  fecere  neqae  Aonix  Aganippa?. 
El  eamdem  breviavit,  ut :  Insulce  lonio  in  magno ; 
qux  cuncta  posieriores  poetas,   ul  dixi,  dislinctius 
observare  reperies. 

17.  De  metro  Phalecio. 
Verum  quia  de  melro  heroico  quse  videbantur, 

tractavimus,  libet  et  aliorum  genera  melrorum,  ea 
dunlaxat  quaj  magis  usui  '  habere  reperimus,  pa- 
rumper  commemorare.  Est  igilur  melrum  daclyli- 
cum  Pbaleciura  penlametruon  ,  quod  conslat  ex 
spondeo  et  daclylo  el  tribus  trocbeis.  Hujus  exem- 

plum, 

Canlemus  Domino  Deoque  noslro, 

Cui  *  gloria  cum  hooore  pollens, 

Sese  maguilicis  decor.it  actis, 

Dum  currus  celeres  jEgypliornm  ,  p 

Juoclis  equiiibus  gravique  lurba, 

Kubri  marmoris  enecal  flueoti', 

Adjotor  '  v.i1icIlv  niejp  aalutis, 

riebein  de  medio  lulil  profundo. 

Custos  et  genitor  salusque  vera 

llie  esl,  hic  domious  meus  et  altor, 

Ipsuin  ccospicua  sacrabo  laode, 

Lstqui  progeeilor  mei  pareolls. 

Ipsum  vocibus  arduis  fatebor, 

Qui  bellum  lulil  obruitque  fortes, 

Diguus  couiiue  quo  Deus  vocatur. 

18.  De  metro  Sapphico. 
Melrum  daclylicum  Sapphicum  pentametrum  con- 

stat  ex  trocheo,  spondeo,  daclylo   et  duobns  tro- 

cheis,  cui  melro  post  tres  versus  comraa  heroicum 

subjungilur.  Hoc  melro  sanctus  antisles  Paulinus 

sextura  bcati  confessoris  Felicis  librura  composuit, 

cujuj  principium  «1 : 

Jamne  abis  el  nos  properaos  relioquis, 
Quos  lamen  sola  regione  UnquU 
Semper  adnixa  sinc  fioe  tecuin 
Wenie  fulurus. 

Et  paulo  post  dicit : 

Slcot  iGgy|ito  preetiute  quonJam, 
Noclis  et  densae  leiiebris  operu, 
Oua  Del  *  jussu  sacra  geua  agebal, 

Lux  erolorbi. 
Qnae  modo  iu  toto  speries  probatur, 
Crbe,  cum  sautip  pU  pars  ti.lf.i 
Kulgeal  Cbrisio,  reliquus  lenebru 

Obruat  error. 
Sic  •  oiea  oua  se  feret  actus  hor». 


i  iim-i.i  Niceia  Dominns  secundel, 
Douec  opi.iiam  patriam  vnlialur 
i  >'"i    u.1  urbeiu. 

19.   De  melro  tetrametro  calalectico. 
Metrum     dactylicum     tclruiuetium   calalecticum 
consiat  cx  spoodco,  dactylo,   calaleclo  ,   dacrylo, 
spondco  ;  quo  usus  cst  s.incttis  Ambrosius  iu  prcca- 
liooe  pluvia?,  <  iijns  exordium  hoc  est  : 

Sqiifileut  arvasoli  pulvere  niulto; 
Pallet  siccus  ager,  terra  Utiscit  ; 
Ntillus  rurUr  lionos,  nulU  venuslas, 
Ouamlo  nulla  virei  gralia  florum  ; 
Tellus  dura  sitil  uescia  rons, 
Koos  jam  uescil  aquas,  fluinioa  cursos 

Ctijtis  linis  hic  est : 

Jam  ccelos  reseres  arvaqoe  Utl"s, 
Fecundo,  plaeidu»,  imbre  rogainus; 
Kh*  merilis  iuipU  8  fieda 
Donasti  pluvlam,  uos  quoque  dones. 

Itlcm  usus  est  eodem  inclro  in  poslulatione  sero- 

nilalis,  quod  ita  incipit : 

Obduxere  polum  nnliiU  cu.li, 
Absr.onduntque  die.u  solc  fugaio, 
Noctes  coiitiuuas  sidere  nudas. 

At  finis  ita  : 

Jesu,  parre  lua  morto  redemptis  : 
Prior  dilttvium  protulil  ae las, 
lii  mundaret  aqua  crimiua  terrx  ; 
Scd  niinidaia  tuo  sanguine  lerra  esl, 
Jam  nuuc  niissa  fereus  ore  columba, 
Rvmum  paciui'»  muuus  olivs, 
Kxulas  liquido  flinnlne  terras, 
Lelosiguilicel  lapsa  volalu. 

20.  De  melro  iambico  hexametro. 

Metrum  iambicum  hexametrum  recipit    iambum 

locks  omnibus;  Iribrachyra  tocis  omnibus  prxterno- 

vissimum  ;  spondeum,  daclylum  et  anapesturo  locis 

tantum  iroparibus ;  pyrrichium  loco  lanluin  ultimo. 

Quo  nobiiissiiiius  Hispanorum  scholaslicus,  Aurelius 

Prudentius  Cletnens  scripsit  procemium  Psyrhoma- 

chix,  id  est,  librura  qui  cst  de  virtulum  viliorumque 

Pugna,  heroico   carmine  composuit;  ila  cnim  in- 

choat : 

Seoex  fidelis  prima  credendi  via 
Ahram,  beati  sen.inis  serus  paier, 
Adjeela  cujus  uomeo  mxil  syliat.a, 
Abram  pareoli  diclus,  Abraham  Deo 

21.  De  metro  iambico  telrametro. 
Melrum  iambicum   leirametrum   recipil   iambum 

locis  omnibus,  spondettm   laniuro  locis  imparibus. 

Quo  scriplus  esl  bymnus  Seduiii , 

A  solis  orlus  cardine, 
Ad  nsque  tftrrx'  limitem, 
Clirisium  canainus  prin.ipem. 

Sed  et  Ambrosiani  eo  maxime  currunt  i 
De«s  creaior  oinnium 
Jaiu  surgil  liora  lerlia, 
Snlciidor  patern.e  glorix, 
/Elerue  reruni  condiior. 

El  cticri  perplures.  In  quibus  pulcberriino  est  do- 

core  cjinpii  inis  hynmus  beatorum  marlyrum,  cujus 

locr.  iroparia  '  spondeus,  iambus  tenenl  paria  ;  cujus 

principium  est  : 

/Etenia  Chrisli  munera, 
.  tl  lu.iriji.mi  viciorias, 

VARIANTES  LECTIONES. 


L> 


Paris.,  Iiabeii. 
•ParU.,  meo....  Nicclee. 


•  Nonne  legendum  cujut  ? 

•Paris.,  kkIi..,,  pluvia. 


'  Paris  ,t.u.'ici/. .«.  *  Paris.,  mm. 

"   Paris..  ipendeum    nmbuni. 


«73 


Lanries  ferenles  ilcbitAS 
Lifctis  canamus  monliluis. 

Recipil  li"C   mctrum  aliquoties,  ut  «cribil  Mallius 

Theodoru6,  eliam  tribrachym  locis  omnibns,  practer 

novissiminn,   dactylum   ct  anapestnui   locis   lantuni 

imparibus.  Unde  est : 

Gemi liSe  RigassuhsUntige 
Alai-ris  ui  currat  viam. 

Caherorurr.  raro  habcmus  exrmpla. 

22.  De  Sleiro  Ana- 1  tmtio. 

Metrum  iamhirum  telramelrum  '  Coloplion,  quod 

Anacrconiium  dicnnt,  rccipit  anapesium,  duos  iam- 

bos  et  sCiuipedem;   quo  usus  est  Prosper  Tyro  in 

priiicipio  exuoriationis  a.i  conjugcm,-  ita  dicens  : 

Age  jam,  prccor,  niearnm 
Comes  irrewols  rerum 
Trppidam  brevemque  viUm 
Domino  Deo  dtcamus, 
Oeleri  vid^s  rouiu 
Kapidos  diei  incare, 
Fragiiisque  mumbra  mundi 
Miimi,  perire,  iati. 
Fugit.  omne  quod  icnemus, 
Nei|ue  lluxa  haheol  reeursum, 
*  Cupidasqiie  v.ina  ninutes 
SpeCie  Irjliunl  inani. 
Ubi  iiuiic  imago  terum  cst, 
Ubi  siml  opes  poteulum, 
Ouiiius  oocnpira  capiss 
Attimaa  fuit  volupus? 

23.  De  melro  Oochaico. 

Mriium  trochaicum  tetr?rnetrum,  quod   a  poetis 

Grrecis  ct   Latinis  frcquentissime    pouitur ,   recipit 

locis  omnibus  trocheum,  spondeum  omnibus  prueter 

tcriium.  Currit  autem  ailernis  versiculis,  ita  ut  prior 

liabeat  pedes  quatuor  ,  poslcrior  pedes  tresclsylla- 

bam.Hujus  cxempiiimlolushyuinusille  pulcherrimus: 

Hyronum  dical  lurba  frairum, 
Hiiiiiiuiu  canlus  persouet, 
Chiisio  regi  coRChienles, 
Laudes  denius  debitai, 

In  quo  aliquando  ei   lcrlio  loco   prioris  versiculi 

spoudeum  reperies,  ut : 


DE  ARTE  MKTRICA.  174 

A  ratio  com  modulntione  ,  rhythmus  modulalio  sine 
ralione  :  pleruinque  tamen  casu  quodam  invenics 
ctiam  ralionem  in  rhythmo  bosi  artificis  moderatione 
smatam,  scd  sono  et  ipsa  nmdulalione  dticente, 
qnem  vulgares  poelie  necesse  est  ruslice,  docti  faciant 
doctc;  quomodo  ct  ad  instar  iambici  meiri  pulcher- 
rinie  faclus  esl  bymnus  ille  prxciarus  : 


B 


Et, 


Kactor  cipli,  lerrae  factor, 
Cougrcgator  lu  uiaris. 


Veibis  purgas  lepra?  incrbos. 

24.  De  rhylhmo. 

Hrcc    de    metris  eniincniioribus  commemorasse 

suflicial,  quorum  exempla  copiosiora  apud  scripio- 

res  invenimus ;  praclerea  sunt  melra   alia  perplura 

qrran  in  libris  Cenlimr trorum  simplicibus  monslratn 


Kex  .Tterne  Domioe, 
Rertun  creator  oinnium 
Qui  eias  snte  secula 
Setuper  cum  paire  OliuS 

Et  alii  Ambrosiani  non  pauci.  llem  ad  formam  metri 
trochaici  canunt  bymnumde  die  jndicii  per  alphabe- 

lutn  : 

Apparcbil  repeulina 
Dics  magna  Doniini, 
l'ur  oliscnra  velul  uocte 
Im|irovisos  occupaus. 

25.  Quod  tiia  suni generapoemutit. 

Sane  quia  multa  disputavimus  de  poematibus  el 
metris,  conim  moraiuluiii  iu  calce  qtiia  pocimtum 
gcnera  sunt  tria;  aul  enim  activum  vcl  imilativum 
esl,  quodGneci  dramaticon  vel  *  mictor.  appcllanl : 
aut  enarraiivum  ,  quod  Groeci  exegeniaiiccn  vel 
apangelticon  nuncupant;  aut  commune  ve!  misiuni, 
quod  Graeci  cocnou  vel  miclon  vocant.  Dramaticum 
est,  velactivum,  in  quo  personx  loquentes  introdu- 
cuntur,  sine  poeUe  interloculione,  ul  se  babenl  Iri- 
gceJiae  et  fabulae.  Drauia  enira,  Laline  fabula  dicitur; 
quo  genere  scripta  esl  illa  Ecloga  , 

p         Quo  te,  Mccri,  pedes,  an  quo  via  ducit?in  urbem? 

Quo  apud  nos  genere  Cantica  canticonim  scripta 
sunt,  ubi  vox  alternans  Christi  et  Ecclesirc,  lamelsi 
non  hocinlerloquenlescriptore,  manifeste  reperilur. 
Exegematicon  est,  vel  enarrativum,  in  quo  poeta 
ipse  loquitur  sine  ullius  interposiiione  pcrsonse  ,  ut 
sunt  tres  libri  Georgici  toti,  et  prima  pars  quarti ; 
ilem  Lucrctii  carmina,  et  bis  similia.  Quo  genere 
apud  nos  scriplcesunt  Parabolae  Salomonis  el  Eccle- 
siaslcs  ,  quae  in  sua  lingua,  sicut  et  Psalterium, 
mclro  constat  esse  conscripia  Ccenon  est,  vel  mi- 
cton,  in  quo  poeta  ipse  loquitur,  et  pcrsonae  loquentes 
iutroducuntur,  ut  snni  scripla  el  llias  et  OJyssea 
Homeri,  el  M i: eis  Virgilii ;  et  apud  nos  historia  beali 
Job,  quamvis  hxc  in  sua  iingua  non  tota  poelico. 


etemplis  qnisquis  cupit,  reperiet.  iteperiunlur  qua>  D  sed  ParUm  rl,clorico.  Partim  «l  metrico  vel  rnvlh- 

dam  et  in  insigni  ilto  volumine  Porphyrii   poeioe  ,      mico  scripta  sermone. 

1  quud  ad  Coust3nIiriuni  Augusturn  missum  mcruit  de 

exsilio  liberari.  Qua!  qua  pagana  erant,  nos  tangerc 

non   libuit.   Videtur  auiem  r!iyt"inius  metris  esse 

consimilis,  qu:e  est  verborum  modulala  coinpositio 

non  metrica  ratione  ,  sed  numero  syllabarum  ad 

judicium  aurium  examiuata  ,  ul  sunl  carmina  vulga- 

rium  poetarum.   Et  quidem    rhylhmiis  sine  melro 

csse    potest,  metrum  vero   sine  rhylhmo  esse  non 

polest  :  quod  liquidius  ita  delinilur.  Melrum  est 

YARIANTES  LECTIONES 


ilxctibi,  dulcissime  lili,  et  collevita  Cutbherte,  dili- 
genter  c«  anliquorumopusculis  scriptorum  excerpere 
e.ursvi.etquaesparsirn  reperla.diutino  labore  collcga- 
ram,  tibicollecla obtuli.ut quemadmodum  in divinis  lit- 
leiis  statutisque  ecclesiasticis  imbuere  sludui,  iu 
6  etiam  motrica  arle.quae  divinis  non  esl  incognila  li- 
bris ,  te  solerter  instruerem  .  cui  etiam  de  llguris  vel 
inodis  locutionumquse  a  Gracis  schemala  vel  tropidi- 


'  Paris..  colophomum.  *  Cupidat  vagasq-.ie  ed.  Cassander. 

'  Legeudum  mimeticon,  et  infra,  exegelicon.  •  Paris.,  el  in. 


Paris.,  quo....  misio. 


175  BLB.f;  VKNKRABILIS  01'ERUM  PARS  ».  —  DIDASCAUCA  CENUINA.  176 

cr.uiur,  panum  subjiccic  libclluiu  iiod  incongruum  A  operain    impendas,  illui um  maxiine  lilterarum  iu 
duzi;  tuainque  dileciiunem  scdulus  eioro  ut  leclioni      quibus  nos  viiam  tiabere  crediiuus  seinpiternam 


Bli  SCHEMATIS  ET  TROPIS  SA(M  SCRIPTIM  URER. 


PARS  PRIMA. -DE  SCHEMATIS. 


Snlct  aliqnoties  in  Seriptnris  ordo  ▼c.riiorum, 
c»usa  decoris,aiiter  quani  vuigaris  via  dicemli  liabet, 
fiyuratus  inveniri  :  Quod  grainmalici1  Grxceschema 
voeant,  nos  habitum,  vel  formam,  vel  liguram  recte 
nominanius,  quia  per  hnc  quodammodo  vesiilur  el 


liomeeMelcuton,  homceoptolon  ,  polyptoton,  meta- 
bole,  hyrmos,  diasyrmos,  cliinax. 

Crainmatici  tamen  alia  habent  figurarum  gencra 
tali  ordine  :  primo,  orationis  vilia,  barbarismuin, 
«cillcel,  et  soloecismum .  Sccundo,  obscurum,  el 


ornaiur  oratio.  Solct  ileruin  tropica  locutio  rcperiri,  B  inor(Jitiatuni.  Terlio,   deinde,   mctaplasmum.  Pos- 
qiix  fii  tianslata  dictionc  a  propria  signilicalione  ad      ircnio,  schcmaia  et  tropos. 

Obscurx  oralionis  species  sunt :  Acyrologia,  pleo- 
nasinos,  perissologia,  ampbibologia,  tautoiogia,  bal- 
tologia,  macrologia,  cclipsis,  aposiop?sis,  xuigina. 

Inordiualx  oraiionis  species  sunl  :  Tapinosis, 
xschrologia,  cacozelia,  cacosynlheton,  cacopbaton. 

Metaplasmi  vero  species  bx  sunt  :  Melaplasmus, 
prosthesis,  epenthesis,  anadiplosis,  epectasis,  para- 
gog*>,  apbxresis,  syncope,  apocope,  eclasis,  sysiole. 
dixresis,  synxrrsis,  eclipsis,  syuakepba,  anlilhesis, 
meiathesis,  parallage. 

His  autem  enumeratis,  accipe  eminentiora  decem 
el  septem  schemala  divinx  Scriptnrx.  Prolepsis , 


iiri!)  prnpriam  siinililudinem,  necessiiatis  aut  ornatns 
gratia.  Et  quidem  gloriantur  Grxci  laliuni  se  ligura- 
rum  vel  iropornm  fuisse  rcpertores. 

Sed  ut  cognoscas  (ililcctssime  lili),  cognoscanl 
item  omnes,  qui  hxc  legere  voluerint,  quod  sancta 
Scriptura  cxteris  omnibus  sciipturis  non  solum 
aucloritale,  quia  divina  est,  vel  utililale ,  quia  ad 
vilam  ducit  xiernam ,  se  1  ct  anliquilatc ,  et  ipsa 
prxeminet  posilione  dicendi,  ideo  placuit  mihi,  col- 
lcclis  de  ipsa  cxemplis,  ostendcre  quia  nihil  luijus- 
modi  schematum,  sive  troporum  valent  prxtendere 
»  nllis  sxculis  cloquenlix  ni3gistrl ,  quod  non  *  illa 
pixcesserit k 


Sunt  autem  mullx  species  schematum  et  tropo-  C  pra-occupatio ;  zeugma,  conjunctio;  hypozeuxis ,  s«n>- 

JHnrrio;    syllepsis,   conreptio;  anadiplosis,  replica- 
lio ;   anaphora,    relatio  ;    epanaphora,    utbrelatio ; 


rum  :  lamen  prxcipua  aliquol  sibemata  el  Iropos 
selecliores  Scriplura  habct,  tanquam  excerptos  ex 
islis  qui  sunl  graminalicis  famiiiares,  quorum  primus 
tropus,  uietapbora,  eslomnium  generalissinius ;  nam 
exteri  omnes,  hujus  speeiei  videntur  essc  :  Meta- 
phora,  catacbresis,  metalcpsis,  mctonymia,  anlona- 
inasia,  charactcrismos,  exoche,  epiiheton,  synecdo- 
ibc,  onomaiopceia,  poriphrasis,  hypeibaton ,  hysie- 
rologia,  hysleron-proleron,  anaslrophe,  pareuiliesis, 
synchesis,  tmesis,  diacope,  hyperbole  ,  alicgoria, 
ironia,  autipbrasis,  xnigma.charientismos,  parocinia, 
sarcasmos,  asteismos,  mycterismos,  homoeosis,  bo- 
moeologia,    soresmos,  lcon,  icasmos,  calalyposis , 


epanalepsis  ,  repetitio ;  epizeuxis ,  eongemimtio ; 
paronouiasia  ,  denominatio  :  schesis  ononialon,  affe- 
ctio ;  paromoeon,  jimiiiltirfo;  homocolcleulon,  timiiit 
terminatio ;  homoeoptolon ,  ex  tiniilibut  catibut ; 
polyploton,  ex  pltmhis  eatibut:  hyrnios,  contenien- 
liu  ;  polysyndeton  ,  abundant  conjunctiouibut ;  dialy- 
toi; ,  aut  asynlhcton ,  scu  asyndeion ,  ditttlutio. 

Prolepsis,  praoccupatio,sive  prxsumptio,  diciiur. 
Figuraesl  quando  ea  qux  sequi  dtbeni  anleponuoiur, 
queinadmodum  habeiur  in  psalmo  lxxxvi  :  funda- 
menta  e,ut  iu  monlibut  innclit-,  dilia.il  Dominut  ptriai 


hypolyposis,  melasiasis,  enargia  non  energia,  para-  ~  Sion.  Anie  posuil  ejus,  elposleat-ujns.iJ  est,  Domim 


bola,  anlapodosis,  paradigma. 

Hucusque  babes  nomenclaluram  iroporum  gram- 
rnaticorum,  nunc  vero  sehematum  :  Prolepsis, 
zeugma,  prolozeugina,  mesozeuguia,  hypozeugma, 
hyslerozeugma ,  synezeugmenon,  enexxrumenon, 
bypozeuxis  ,  fyllepsis,  asynlhelon  vel  asymleton, 
dialyton ,  polysynlhelon  ,  anadiplosis  ,  anaplion, 
epanalepsis  ,  epizuuxis  ,  cpiuione  ,  paronomasia, 
prosonoraasia  ,    schesis    onomaiAn  ,    parotnoeon  , 

VABIANTES  LGCTtONES. 

1  Pari<.,  GfWrt.  "  Pro  ullit  txcutit  Paris.  babet  MMtnrts.  ■  Paris..  ra  itla. 

•  llic  tbrupla  icrniiiialur  Ms.  1'ans.  ,   nec  de  BoeMUiia  ei  liguiis  iillum  aUM  codnem  invenire  po- 

lui.  GlLCSi 


hem  psalmo  xxi :  Dhiserunt  t  bi  vettimenta  mea,  et  tu- 
per  vettem  meam  miten.ni  sortem,  pro  dindent ,  et 
tnittent.  Iiem  Ezeehiel  i.nihil  anteponens,  itaincipit ; 
Fuctum  etl  i>t  nitesimoanno,  eto.  Seriuonein  eonjuu- 
cliouis  posuil,  niliil  aliud  anlc  cui  hoc  subjungerelur, 
prxponcns. 

Zextgma  eoiijunctio  dicilur,  ligura  qiiando  mulla 
pendeniia ,  aui  uno  verbo ,  aul  una  senientia  ,  eoiu  lu- 
dtmlur.  Hno  verbo,  ul  Aposiolus  ail  ad  Ephesio*,  rr : 


177 


DE  SCHEIUTIS  LT  TROPIS. 


m 


Omi.is  amariludo  et  ira  et  indignatio  el  clamar  et  bla-  A  a.l  Pbilippenses ,  qua;lo  capile :  Gaudetein  Domtnn 


sphemia  lollatur  a  vob.s.  Seotenlia  autera.quemadnio- 
liutn  Psalir.isfa  iu  psalmo  xiv  praponeus  :  Qui 
ingreditur  sine  mticuta,  ct  operatur  juttiliam;  qui 
loquimr  veiitutem  in  corde  suv;  qui  non  egit  dolum  in 
lingua  tua ,  nee  [ecit ,  elc.  Ad  ullimura  ila  coneludit : 
Qui  ftcit  lurc ,  non  commovebitur  in  aHernum. 

Ilupoxeuxit  esl  ligura  superiori  conlraria,  ubi  sin- 
gula  verba,  vel  sentenlia: ,  singulis  quibusque  clau- 
sulis  subjunguniur.  Tale  est  el  illud ;  in  verbo,  ut 
Psalmo  cxliv:  Virtulem  taribilium  tuorum  dicent,et 
maaititudincm  luam  narrubunt;  memoriam  abundanlia 
suavilalit  tttcc  erttctabunt,  et  in  jutlilia  lua  extulla- 
friutf.  Ilem  ( /  Cor.  xm )  :  Sive  provhetiai  ( inquil ) 
tiaeuabuntur,  sive  Ungum  cessabunl,  sive  scienlia   de 


semper,  iierum  dico,  gaudele.  Item  psahno  Lxxxir. 
Deut,  quit  simiiis  erit  tibi  *  ne  laceas,  neque  compe- 
scaris,  Deus. 

Epiteiuis  est  cjusJeni  veibi  in  «odem  versu  siue 
aliqua  dilatione  congeminalio,  quemadmodiim  habe- 
tur  apud  lsainm,  cap.  Xt:  Consetunaiii,  consoiamini, 
populus  mtus ,  dicit  Dvittintii  vester  El  ilcruni  apuJ 
pumdem ,  li  :  Eievare ,  clevare ,  eonsurge  ,  Jerutalem. 
Et  adliucapud  eunidem,  <.ap.  xxxvm:  Yivens ,  vivens, 
ipse  confiiebilur  tibi.  Item  psahnisla  simile  qiiiddam 
habet  psalmo  xviii  :  Dic*  diei  eructul  verbum  ,  et  uox 
nocti  indicat  scicniiam. 

Alibi  rcpetitiu  ejusdem  serroonis  paililogiffi  obtinet 
nomen. 


struetur.  Scntenlix,  quemadmodum  habetur  psalmo  B     Paronomatia   deiiominaiin  dicitur,  quoties  dictio 


xxvi :  Si  consislant  advcrsum  me  caslra ,  non  tim.bil 
cor  meum  ;  ti  exurgat  advetsnm  me  prcelium,  in  huc 
ego  sperabo. 

Syllepsis  est  cum  casus  discrepanles  in  unam 
siguiticationcro  congregamus,  vcluli  habelur  in  psal- 
hio  lxxvii  :  Altendite ,  populut  meut ,  lcgem  meam. 
ileinpsalmo  cxlix:  Ad  (aciendam  vindiciam  in  natio- 
nibus ,  increpalionet  in  populis.  Quod  eniiu  ait ,  ad 
faciendam ,  numeri  singularis  cst ,  quod  addiJii,  In- 
erepaliones ,  pluralis  est. 

Fil  eiiaiii  syllcpsis  in  sensu,  id  cst,  ubi  pro  inultis 
biius,  vel  pro  uno  mulli  ponuntur.  Pro  mallia  unus, 
ut  psalmo  sepluagtsimo  sepiimo:  Imntmt  in  eis 
mnscam  caninam,  el  comedii  eos  rana,  el  e.ueimiuavU 


pene  similis  pouitur  in  sigmlicatione  diversa,  mutata 
videlicet  iiltera,  vel  syllaba,  ut  iri  psalnio  xxi,  juxta 
Hebraicam  veritalem  :  ln  ie  confisi  snnl,  el  non  sunt 
cenfusi.  Et,  Pbiiipp.  !ii :  Mdete  malos  operariot,  videie 
concisionem ;  nos  aulem  sumus  circumrisio,  qui  spiritu 
Deo  servimut.  Qnam  Isaias  prophcta  cap.  v,  figiiram 
elegantissime  in  sua  lingua  confecit,  nbiait:  Exspe- 
ctevi  ut  facerel  judicium  el  ecce  iniquitas ;  et  juttitiam, 
et  ecce  clamor.  Hebraice  enim  jttdicium  CSCrcS 
dicitur,  rSWJO  iniquitas,  npTJD  justitiu,  np';x  clamor, 
appcllatur.  Putchra  itaque  una  vel  addila  vel  rautata 
littcra,  sic  vcrborum  simiiiludinem  temperavil,  ut  pro 
dictione  WSfth  diceret  nSiTC,  et  pro  np-ivS  poncrct 


eos :  cum  non  solum  unam  ad  extenninaintos  ^Lgy-  **      Scliesis  onomalon,  id  est,  multiiudo  nominum  con- 
ptios  muscam  vel  ranam,  sed  innumeras  immitterct. 

Item  pro  uno  tnulli,  queinadmodum  habetur  psal- 
ino  n :  Astilerunt  reges  terra?,  ei  principes  convenerttnt 
in  unum;  reges  enim  pro  llerode,  principes  proPiiato 
positos,  apostoli  iuteliexerunt,  quemadraodum  conti- 
netur  in  Actibus  Apostolorum  quarto  capile. 

Anadiplotis  est  congeminatio  dictionis,  qa«  in  ul- 
lima  parte  prxcedcntis  versus,  et  prima  sequcntis 
lleratur,  velulihabetur  in  psalmo  cxxi:  Stantes  eraut 
pedes  nostri  in  alriis  iuis,  Jerusuiem,  Jcrusalem  qua> 
ardificatur  ut  civitas.  liern  apud  Jcremiam ,  capite 
secundo :  ite  dcreliqueruiU  [oniem  aquw  virte,  ei  foile- 
runt  sibi  cisternat,  cisternas  dissipatas,  ejues  conlinere 
tion  talent  aquas 


junctoruni  diverso  sono  unam  rem  siguilicantium , 
ut  Isai.e  cap.  i :  Ya  genti  peccalrici ,  populo  gravi 
iniquitale,  semiui  ncquam,  filiit  sceleraiis!  IleiB  psa!- 
mo  cv  :  Peccavimus  cum  palribus  noslris,  injusle  egi- 
mus,  iniqititatem  fecimus. 

Paromxn  c-sl  cum  ab  cisdem  litteris  diversa  verba 
tumontur.  Qux  nimirum  figura,  quod  ad  posiiionein 
litterarum  peitinet,  melius  in  ea  lingua  qua  scripta 
est  editaquc  requiretur.  Uabemus  Unien  et  in  nostra 
translalione ,  iimie  demus  exemplum ;  dictum  est 
enini  in  psalmo  cxvn :  Benediximiis  vobit  de  domo 
Doniiiii,  De.as  Dominus  el  itluxit  nebis.  Et  iu  p.^ahuo 
xvii .  Ira  itUus  tecuitdum  similitudincm  serpenlis,  iicm 
aspidis  surdai,  et  obiuraniis  uuret  suas. 


An aphora  est  relaiio ,  ciim  ca.icrn  dktio  bis  sse-  D      tjarRljel)telc'.ttoti  similis  «erminatio  dicitur ,  figura 


piu-qne  per  pnncipia  versuuni  rcpetitur,  quemaomo- 
dum  habetur  psaliuo  xxvi:  Doiniuut  illumiualio  mea, 
et  talus  mea ,  quem  timebo  '!  Dmninus  defemor  tita: 
mea,  a  quo  ircpidabo  '!  Ei  infra  -  Si  amsistanl  «dversum 
me  caslra,  nen  iimebit  cor  meum.  Si  exsurgtti  adter 
tum  me  prxlium,  in  hoc  ego  sperubo. 

Fil  eliam  anapbora  ut  eodem  versu,  per  principia 
sensuum,  quemacimotlum  psalmo xsvm: V#*  Domini 
f.i  virtnte,  vox  Douiini  tri  magnificentia,  tox  Domini 
emfringentis  cedros.  Quae  ligura  in  Psalmis  nsilatis- 
»ima  esi. 

Hanc  qiiidam  epanaphoram  vocant. 

Kpanalepsis  est  sermonis  in  principio  vcrsus  posili 
in  cjusilem  fme  repelitio  ,  qiieinadtiiodum  Apostoiiis 


quoties  media  et  postrema  versus  sive  stniciili^- 
simili  syllaba  finiuiiiur,  i.t,  Eccle.vj:  Melius  esivuiete 
qtted  cufias,  qvam  dcsidersre  qv.od  ncscias.  Et  ilfrum 
cap.  vii  :  Melius  est  n  tamcnie  conipi,  quam  stuliorum 
adulatione  decipi.  Hac  f-guia  poetai  et  aratores  saepe 
u!unlur.  Poetsc  hoc  modo  : 

Pcrvia  diviii  f.alucrum  CTruld  pnnti. 
Oratores  vero  ila:  Beatus  Job,  Dco  soli  tibiqtit 
cogniius  in  tranquiltitate,  ud  majorem  nctiiiam  perdu- 
cendus ,  lacius  ett  verbere ,  v l  odorem  suarttm  tirium 
ianto  tulius  spargerel ,  ntianiiim  more  aromatutu  me- 
bus  cx  meensione  (ragrar.et.  Quo  schemate  ,  ipse  qui 
hoc  diiil,  bealus  papa   Cregorius  ,  sac^iisiuic  Uk'H 


179  DEDit:  VENERABILIS  OPERUM  PARS  I.  -  DIDASCALICA  GKNUINA.  180 

luissc  repr.riiur.    l't  hujusmodi  oraliones  esse  reor,  A      Hirmos  convenienlia  ,,dicilur  ,  quando  series  ora- 


quas  Hieionyiuusconcinuas  rhcloruui  declamalioiie* 
appcllal. 

Homosoptolon,  cum  in  siuiilcs  sonos  exeunt  dicla 
plurime,  qucmadmodiim  liabotur  psaluio  xCVIli  Caii- 
tale,exsvtlule,el  psaltile.  Et  Eu-chielisdeciliium-lavo: 
Quod  «i  geuueri!  fitium  lutrouein,  e/fimdenlem  sangtii- 
ntm,  el  paulo  post :  ln  monitbus  comedcntem,  el  uxo- 
reni  proximi  sui  yollitentem,  egenum  et  pauperem  con- 
Iristantem,  rapienlem  rapinas,  pigntts  non  reddeniem, 
el  ad  idola  levnnlem  ocuios  suos  ,  utiomiiiulionem  (a- 
eientem ,  ad  usiiram  danlem  ,  et  umplius  aceipienlem , 
nunquid  tita  vivet* 

Polyptoton  eat  oum  dixersid  casibus  varialur  ora- 
tio,  ut,  Roni.  xi:  moniam  tx  ipso,  et  per  ipsum ,  et 
in  ipso  suntomniu,  ipsi  honor  et  gloria,  in  sxcuta  sas- 
ctthrum.  Il  m  psalino  nvn:  iViiie  dealbabunlut  inSel- 
nion  ,  mons  Dei.  Mons  coagulalus  ,  mons  pinguis;  ut 
q-.iid  suspicamini  monles  coagnlaios  ?  itons  in  quo 
beneplacilum  esl  Deo  habilare  in  eo. 


lionis  lenorem  suuui  nsque  ad  ultinium  servat,  nulla 
videlicct  alia  vel  causa,  vcl  persona  mutala,  ul  psal  • 
mo i.n i :  Ihtts,  in  nomine  luo  satvum  me  (ac,  et  caitera, 
usque  duin  ait:  Non  proposucrunt  Deum  anlt  «in- 
speclum  tuiim.  Oral  enini  prophcla,  ut  auxilio  Domini 
salvaloiis  ab  hosiiuu.  inscciiiione  liberctur. 

Polysundelvii  esl  oratio  nuiliis  nexa  conjunctio- 
nibus,  ul  psalmo  xl  :  Dominus  conservet  eum,  et 
vivi/icet  eum,  el  bealum  faciat  eum,  et  emutidet  in 
terra  animam  ejus,  el  non  Irudat  enm  in  munus  ini- 
micorum  ejus. 

Dialyton  vei  Asyndelon  esi  figura  superiori  con- 

traria,  carens  conjuuctionibus,  ut  psalmo  lxv  :  Jubilatt 

d  Oeo,  omnis  lerra  .  psalmum  dicite  nomini  ejas.  Dute 

gloriam  taudi  ejus.  Dicile  Deo:  Quam  terribilia  sunl 

opera  tua,  Dominc! 

Sic  ratem  habentur  scptcmdecim  schemala  divinae 
Scriplurx. 


PARS  SECUNDA.  -  DE  TROPIS. 


Tropus  est  diciio  translala  a  propria  sigoilicalione 
ad  non  propriain  similitudiuem,  ornalus  necessitatis 
ve  causa.  Sunt  autem  r/>6n6t,qni  Latine  modi  vel 
mores  inlerprelari  possunl,  numero  tredecim,  vide-  C  '«cnbus.  ul:  Sub  umbra  aiarum  tuarum  protege  me 
licet :  1.  metaphora ;  2.  kalachresis ;  5.  melalepsis ,      A  fe.is,  trt :  Dominu*  de  SUm  rug-.et.  A  membr.s  hu- 


■  vobis  cor  tapideum.  Non  enim  lapis,  sed  populus 
animain  habet. 
Hic  autem  tropus  el  ad  Deum  fil  multifarie.  A  vo- 


4.  metonymia ;  5.  antonomasia ;  (>.  epitheton ;  7.  syn 
ccdoche;  8.  onomatopoeia ;  9.  periphrasis;  10  hy- 
perbaton  (speeies  sunt  quinque  :  Hysierologia ,  ana- 
strophe  ,  parenlhess ,  tmesis ,  synchysis ) ;  i  I.  hyper- 
bole;  12.  allegoria  (species  sunt  septem:  Eironeia, 
anliphrasis,  amigma,  charientismos,  paroemia,  sar- 
kasmot,  asieismos);  15.  homoeosis   (species  smii 
tres  :  Eikon,  parabole,  paradeigma). 
1.  De  metaphora. 
Metaphora  est  rerum  verhoriimqne  translatio.  ILec 
fii  modis  qualuor  :  1°  ab  animali  ad  animal :  T  ab 
inanimali  ad  inanimal :  3°  ab  animali  ad  inanima! : 
&'  ab  iaanimali  ad  animal.  Ergo  : 

1"  Ab  aniuiali  ad  auinial  ita  fil,  ul  psaluio  u: 
Quare  (remuerunl  genles?  Et:  Dominus  quieripuit  me 
i\e  tre  leonis,  et  de  mniiu  ursi.  Ilem  psalmo  cxxxvni  : 
S\  sumpsero  pennas  meas anie  lucem.  Naui  et  honnnes 
ct  hestix  et  volucres  animaiu  habent. 

2°  Ab  iuaniinali  a.i  inanimai ,  ul  Zacbarirc  undc- 
cimo :  Aperi ,  Libane ,  portas  luns.  item  psahno  viu  : 
f?ui  perambulul  semitas  maris.  Tronslalio  est  eniin  a 
civitale  ad  inouiem ,  ct  a  terra  ad  uiare ,  quorum 
iiulli.in  aniiuaiii  babel. 

5-  Ab  anitnali  ail  inanimal,  nl,  Amosi:  SMfMtel 
tH  tertex  Cnnneli.  Ilomincs  enim,  non  montes,  ver- 
licem  habent. 

4°  Ab  inanin.aliadanimal,  ul,  Baoch.  xi :  Auferam 


manis,  ut  psalneo  xvi '  :  Quis  mentus  est  pugillo  aquas, 
el  caelos  pattno  ponderavit?  Ab  homine  iuteriore,  ut, 
l<ai.  xl  :  Inveni  David  fiiium  Jtsst,  virum  stcundum  tor 
meum.  A  molibus  meiilis  lnimaiia-,  ut  psalmo  u :  Tunc 
loquetttr  ad  cos  in  ira  sua.  Et,  Cenes-  vi :  Paenittt  me 
hominem  (edsse.  Et,  Zachar.  vm  :   Zeluius  sum  Sion 
zelo  mngno.   Et  innumera  hujusmodi.  A  rebus  insen- 
sibilihus ,  ul ,   Atnos  U :  Ecce  ego  stridebo  super  vos , 
sicvt  stridel  plausirum  onustum  feno.  Qui  videlicet 
tropus  el  in  communi  loculione  usitatissimus  esl, 
cum  dieimus  flactuart  segeles  ,  gemmare  vites,  flori- 
dam  jiivenlulem ,  el  lacteam  caniliem. 
i.  De  kalacliresi. 
D     Kalachresis  est  abusio  nomiois  aut  verbi,  ad  signi- 
licandam  rem  quse  propria  appellatione  deficil.  llav 
auteui  3  nictaphora  difTerl,  quod  illa  vocabulum  ha- 
benti  largilur,  ha-e,  quia  nou  hahet  proprium,  aliano 
utitur,  ut  parricidam  dicimus  qui  oecideril  frairem  , 
et  pisciuam  qua?  pisces   non  habel.    II  iv  enira  nisi 
exirinseciis  sumerent  suum  vocabuluin,  non  haberent. 
Huic  siroile  esl  illud  :    Pom  vectcs  in  quamor  angutis 
mensx  per  singulos  pedes ,  et  sextum  sagum  in  (ronle 
tecti  duvlicis ,  et  ibi  confrinyil  comua  arcuum.    El ,  II 
Paral.  iv  :    Labium  itlius  erut  quati  lubium  culicis,  et 
repandi    lilii.     Pedes    quippe  et    fious  et  cornu  fl 
labium,  honiinum  lanluui  sunl,  cl  aniniamium,  non 
etiam  rerum  insensibiliuin.  Our  nomina,  si  Seripluia 
pnelatis  rebus  uon  imposuissel,  quod  propriuiu  bU 


1  Hic  el  infra  a  Beda    vel  librariis  erralum  ast  :  verba  enim  Quis  mtnsus  esl,  elc,  sunl  baue,  cap.  xt , 
Mquentia  vero,  Invtm  Davld,  elc.,  leguulur  in  Aet.  apMl..  oa|>    \ui. 


i81  DE  SCDEMATIS 

diceret,  non  haberet.  Ad  hunc  tropum  peitinet  quod  \ 
Bcriplum  est,  Joan.  y.Esl  autem  II ierosolymis  proba- 
lica  pitcina;  a  piscihus  enirn  noinen  accepit  aqua, 
quic  nequaquam  propter  pistes,  sed  ad  lavandas  (  ut 
femnl)  hostias  ,  collecta  cst ,  unde  Probalice  co- 
gnorncn  sortita  est. 

3.  De  metalepsi. 
Mctalepsis  est  dictio  gradatim  pergcns  ad  id  quod 
oslendit ,  el  ab  eo  quod  procedil  id  quod  sequilnr 
in.-iuuans,  quemadmodum  habelur  apud  Psalmistaiu  : 
Leborei  (rucluum  tuorum  manducabis.  Labores  cnim 
posuit  pro  bis  qiiae  labnrando  acquirunlur  bonis. 
Nccnon  et  illud  psa'mi  cin  :  Draco  iite  quem  (ormaiH 
ad  illudendum  ei :  per  draconcm  diabolus  ,  per  dia- 
bolum  bonus  angelus  ir.telligendus  est,  qualis  a  Deo 
formatus  est.  " 

•1.  De  metonymia. 

Miruvuuia  est  qucedam  veluti  transnominatio,  ab 
alia  signiucalione  ad  aliam  proximilalem  translala. 
Hiijnssunt  inultrc  species.  Per  id  quod  continet  id 
quod  coiitinemr  ostendil,  per  id  quod  continclur  id 
quod  continct,  per  inventorein  id  quod  iiivciitnni  est, 
per  inventum  invcntorem  ,  pcr  efuVientem  id  quod 
efliciiur,  per  id  quod  efticitur  efticientem.  Per  id  quod 
continet  id  quod  continelur,  ut,  Genes.  xxiv :  Effun- 
dtnt  hydriam  in  canalibus  ;  aut  conlra,  Accipe  litteras 
tuas;  nequeenim  hydria  efinn  Jebatur,  sed  quoJ  in 
ea  conlinebatur  ;  nec  liiterce  in  manus  ,  sed  chaita 
quce  litleras  continet  assumitur.  Et  iterum  :  Dimitte 
eam,  et  vadat,  et  atpicielis.  Non  enim  arca,  sed  plaus- 
trum  quo  conlinebatur  aqua,  vel  boves  qui  dacebanl  u 
plaustrum ,  ire  poterant.  Hccoelper  t-flicieulem  id 
quod  lit ,  et ,  e  contra ,  per  hoc  quod  lit  efiieienti  m 
designat. 

5.  De  anlonomasia 

'AvTovo/ia<rt«  est  signilicalio  vice  nominis  posila  : 
ex  accidentibus,  vidt-licet,  propriam  signifieal  perso- 
nam  ;  quce  tribus  lit  modis  :  ab  animo,  a  corpore, 
extrinsecus.  Ab  animo,  ut,  Isai.  xi :  Nunquid  non  tu 
percusslsti  luperbum!  A  corpore,  ut,  l  Reg.  xvu: 
Vir  spurius  altiludinis  sex  cubitorum  et  palmo.  Ab 
elationeenim  animidiabolusliicintclligilur  superbus. 
A  quanlitate  corporis,  Goliath  gigas  significaliir. 
Extriusecus  oure  sumunlur  in  plures  species  divi- 
dunlur.  Dcscendunt  enim  a  gcuere,  ut:  Nunquid  jj 
omnibus  vobis  dabil  jiHut  Isai  agrum  ?  A  ioco ,  ul : 
Auctorem  seditionii  tectai  Nazaraorum.  Ab  actu, 
Malth.  xxvi:  Qui  autem  iradidit  eum,  dcdit  eii  tirjnum 
dicent.  Ab  evenlu,  ul,  Joan.  xix :  Discipulus  ille  quem 
diliqebat  Jesus.  Per  huuc  Iropum  aliquoiies  et  Do- 
uiinus  ipse  demonslratur  :  a  genere,  ut,  Matib.  xsi: 
Oianna  filio  Duvid;  a  loco,  ul :  Qui  sede:  super  clu- 
rvbin  apparet ;  ab  actu,  queinadmodum  babelur  Job 
ni  :  Peciavi,  quid  [aciom  libi,  o  custvs  Itomtnum ! 
6.  De  epitheto. 

■Eni8ttov  est  prxposila  diclio  pronomini.  Nam 
antonoinasia  vicem  nominis  suslinct,  epithelon  nun- 
quam  est  snenomine,  ut,  Eccli.  xlv  :  DileeUu  Deo  et 
hetitinibiis  Moses.  Et :  Miserieortel miserunr  Dominns. 


ET  TROPIS.  182 

El :  Justum  Loih  oppretittm.  Fitetiam  epifbeton  niodis 
tiibus :  ab  animo,  a  corpore,  exlrinsecus.  His  duo- 
bus  tropisaut  uluperamus  aliquem,  vel  osieiidiinua, 
vel  ornamus 

7.  De  tynecdoche. 

SuvcxJtxY)  est  significatio  plcni  iutellectus  capax, 
cum  plus  minusve  pronunliai ;  aut  enim  a  partc  lo- 
tum  ostendil,  ut  Joan.  i  :  Verbum  caro  [actum  eit. 
Et,  Act.  xxvn  :  Eramut  vero  innave,  unversai  animte 
ducenice  septnaginta  sex.  Aul  contra,  ut,  Joan.  xix  : 
Ergg  propler  Parasceven  Judxorum ,  quia  juxla  erat 
inonumenlum  ubi  posuentnt  Jesum. 
8.  De  enomatopceia. 

'Ovo;jiaToiro((a  est  nomcn  dc  sono  factum,  ul, 
I  Cor.  xiii  :  Cymbalum  tinuiens.  Et,  Isai.  lvhi  :  Quasi 
titba  exalla  vocem  tuam.  El,  Jerem.  iv  :  Canite  tuba. 
Et  :  Nitntptid  circumdabis  collum  equi  hinnitum  ?  El, 
Isai.  lvi  :  Rugitus  leonis.  Et,  Jobiv:Vo:c  leorna:  Et, 
lsai.  lvi  :  Canet  muli  non  valentet  latrare. 

Ad  hunc  tropum  pertinere  quidam  exislimanl  si- 
bilos  serpentium,  porcorum  slridores,  coclerorumque 
vocem  confusam  animanlium,  quce  el  ipsa  in  Scri- 
pluris  sanctis  sscpius  indita  rcperitur.  * 

9.  De  periphrati. 

nipiyptxtxt;  est  circumloculio  ,  qncc  fit  aut  ul  bre- 
vitalem  splendide  describat  el  producat,  aut  fcedila- 
tem  circuilu  evitet.  Splendide  producta  veritas,  ut , 
Ii  Cor.  v  :  Scimus  quoniam  si  terrettris  domus  nottra 
hujitt  habitationit  dissolvatur ,  quod  wdificationem  ha- 
beamut  ex  Deo,  domum  non  manu  (aclam,  mternam  in 
ctetit.  Fcediiatem  circuiiu  evilans,  ut,  Rom.  l :  Nam 
femina;  eorutn  immutaverunt  r.aluralem  tttutn ,  in  eum 
usitm  ,  qui  etl  contra  natttram ;  similiter  autem  et 
masculi ,  reliclo  naturali  usu,  el  ccetera. 

10.  De  hypcrbato. 

'TrceoSaTov  est  transcensio  qucedam,  verborum 
ordinem  turbans.  Hujus  species  sunt  quinque,  vidc- 
lieel :  Hysterologia,  anaslropbe,  parenlhesis,  tmesis, 
synchysis. 

De  litjr.tcrolo.jia.  Hyslorologia ,  xitjiifioi.tr/ix  vel 
Zo--epov  itpixspov ,  est  senlenlia  cum  ordo  verbis  mu« 
lahir,  ut ,  psalmo  xxiu  :  Hic  accipiet  benedictio- 
nem  a  Domino,  et  misericordiam  a  Deo  salutari  suo ; 
prius  enim  Doniinus  miserando  justilicare  solet  im- 
pium,  et  sic  postea  benedicendo  coronat  justum. 

De  anastrophe.  Anastrophe  esl  veiborum  tantum 
prceposterus  ordo,  quemadmodum  habelur  Job  v  : 
Quam  ob  rem  ego  deprecabor  Dominum ,  pro  ob  quam 
rem. 

De  parenthesi.  Parentbesis  aulem  esl  interposila 
ratiocinatio  divisce  seiuenlice.  Quemadniodum  esl  et 
illud  Aposioli,  Galat.  u  :  Qni  enim  operatus  est  Pe- 
Iro  (in  apostolutu  circumciiionis)  operalus  esl  et  mihi 
inler  gentet.  El  cuin  cognovisseut  graiiam  (ijuo?  mihi 
data  etl)  jaccbtts  et  Ccphat  el  Joannes,  dexlras  dede- 
runl  mihi  et  Sainaba;  socictatis. 

De  tmesi.  Tmesis  est  simplicis  verbi  sectio,  aut 
unius  compositi,  una  dictione  vei  pluribus  interjeclis. 
Ha;c  species  licet  in  sacra  Scriptura  facile  [F.  uoti  fa- 


185  UKMi  VKNEilABII.19  OPEMJM  PARS  I.  -  DID.VSCAUCA  CENUINl.  184 

cilel  iiiveniaUu  ,  lamen  l.abelurin  Chrisliano  poeta,  *  "  »°"""« ,olii  voluutii.  El,  Tl.ren.  iv  :  Drnijrata  esi 

tnper  carbonein  (aciet  eorum. 

12.  /'.■  ulleijoriit. 


ul  est  : 

Uioio  i|uiui  &  i  u.i  BuIjbIi  Dsvldkn  i>rdl««. 
Iloc  csl  Jerusatcin. 

!><■  ttjnchyii.  Syiiflijsis  esl  hvperbalon  e\  omni 
paite  cuuriibii.ii  lS.ilm )  i.xvu  :  Si  dormiaiit  inter 
mcdiot  clcrot  pcnna? . i  l  nntiv  deurgentatee ,  ei  potte- 
rtoia  dnrsi  ejus  in  specie  auri.  Pritis  eniin  bic ,  ul 
Aiignsiinus  ail,  qiixrendus  esl  ordo  verboruin,  quo- 
niodo  Qnialur  soui»  niia  ,  quas  uiique  pendel ,  el  di- 
litur  Si  dormiatii ;  deindc  incerium  est  ulrum  Itx 
peimx,  an ,  o  vot  pemue ,  ut  ad  ipsas  pennas  loqui 
vuleatur;  utruin  ergo  verbis  qu.r  prxcesseruui  linia- 
(t'i  isla  sentcolia ,  ut  sit  ordo  :  fioMMSl  dsbit  tier- 
bum  evamjelixaniibut  tirtute  mttlta,  >i  dormiatis  inter 


Allcgoria  esl  Iropus  quo  aliud  signiflcalur  qua.ti 
dicitur,  ut,  Jn.iii.  iv  :  Levate  oculot  vcttrot ,  et  eulet* 
rcgiotet ,  quia  alb<B  tunt  jam  ad  nteitem.  Iloc  esl, 
iitteltiijite,  quia  popull  sunt  jum  parati  ad  credendunt. 
Ilujus  speeies  mulLc  sunl,  ex  quibtis  einiuent  seplem: 
1'irimi' i.i  ,  autiphrasis ,  xnigma ,  chai  lentismos ,  pa- 
rantia,  sarkasmos,  astcismos. 

De  eironeia.  Eironeia  est  tropus  per  contrarlutn 
quod  conatiir  ostendens,  ut :  Clamate  voce  majore, 
Detu  eU  enin  Bnal,  el  [onilan  loqvltur,  aat  in  dhcr- 
saioett,  aul  in  itinrre,  aul  dormit,  ut   exeiletnr. 


mediot  cUroi,  o  Mt  penmr  cotumbte  deargentatoe ,  an  B  »anc  enim  nisi  gravitas  proi.unliationis  adjuverit, 

his  qux  sequuntur,  ut  ordo  sit :  ,S'i  durmiatit  inter  me- 

rlios  cUrot ,  peittnv  columbx  deargentatx  nive  dealba- 

buntur  in  Selmon  ,  id  est ,  ipiis  pcuna  dealbabuntur, 

.1  Jnrniinlu  inter  mediot  cleros  ,   ul  illis  hoc  dicerc 

iiilflligatur  qtii  speciei  domus  lanquam  spolia  divi- 

ilun/.ur,  id  est  :  Si  dormiatis  inter  medios  cteros,  o 

tot  qui  dkidiinini  speciei  domus  per  manifestationcm 

tpiritus  ad  u:ititatcm  (ul  alii  quidem  detur  per  tpiri- 

tttm  termo  tapientia; ,  ttiii  seinto  scientiat  secuitdum 

enmdem  spiritum,  atii  ftdes ,  alii  genera  liugitarum,  in 

eodem  tpirilu,  elc);  *i  ergo  vos  dormiatit  inler  me- 

diot  cleros ,  tunc  peiuuv  colttmba;  deargenlala: ,  nive 

dealbabunlur  in  Selmon.  Polcsl  et   sic  inlelligi  :  Si 

ces  pennae  columbx  deurgentatm  dormiatit  inter  me- 

ffios  elerot ,  nhe  dealbabunlur  in  Selmon,  tit  subin- 

rclligantur  bomines,  qui  per  graii.mi  remissionein 

accipiunt  pccc:<loium.  Unde  eliam  de  ipsa  Ecclesia 

(licitur,  Cant.  viu  :  Qux  ctt  ista  tptre  atceudit  deal- 

bataf  Promissio  quippe  Dei  tenclur  per  prophelam 

Isaiam,  cap.  i ,  dicentem  :  Si  [ueiint  peccata  vestra 

tanquam  pliamiccum ,  ticut  nivem  dealbabo.  Polesl  cl 

sic  intclligi,  ut  in  eo  qnod  dicium  esl,  Penna:  eotum- 

bte  deargeittata',  subaudiatur  eritis,  ut  iste  sil  sensus: 

l'oi  qui  lanquant  tpolia  specici  domus    dividimini,  ti 

dormiatis  huerniedios  cleros,  pennm  cvlitmba;  deargen- 

tala:  erilis,  id  cst,  in  aitiora  elevabimiiti,  compugini, 

tamen    Ecclesia;  coltarentes.    Mullam    quippe   aliam 

rtiehus  hic  inteliigi  pulo  culumbam  dcargentam  quam 

illara  de  qua  dictum  est ,  Cant.  vi  :  Una  esi  cotumba 


conflleri  vidchitur  quod  negare  conleodit. 

De  antiplirati.  Anlipbrasis  csl  unius  verhi  ironia  , 
ut,  Mallh.  xxvt  :  Amice,  ad  qttid  venitti  f  luter  iro- 
niaui  et  antiphrasin  hoc  distat,  quod  ironia  pronun- 
liatione  sola  indical  quod  uvelligi  vult.  Antlphrasis 
vero ,  non  voce  pronuntiantis  signiflcal  contrarium, 
sed  suis  tanlum  verbis,  quorum  esl  origo  conlraria. 

De  tvniqmate.  /Enigma  est  ohscura  sententia  pcr 
occultam  similituiiineni  rerum,  ul,  psalmo  lxvii  : 
Pennx  columba;  deargenlata;,  et  posteriora  dorsi  ejut 
in  specie  auri :  cum  signiliret  eloquia  Scriptura!  spi- 
rtualis  diviuo  lumine  plena,  sensum  vero  ejus  inle- 
rioreni  majori  coelestis  sapieniia;  giatia  refulgentem; 
vei  cerle  vitam  sanctx  Ecclesiae  prjescniem  vir- 
tiiluni  pennis  gaudcutem,  fuluram  aulem,  qux  in 
Ctclis  est,  xtcrua  cum  Domino  claritate  fiuituram. 

De  cltarienlismo.  Charientismns  esl  tropus  quo  du- 
ra  dictu  gratius  prnferuntur,  ul,  Genes.  xxix  :  Nonne 
pro  liachel  *«rt'ii<i  libi  ?  quare  autem  impottiisti  nti- 
hi  ?  uno  enim  levissimo  imposilionis  verba  injuriam 
qmn  patiebatur  gravissim.ini  tcmper.intius  loqucus 
signiflcavit. 

De  pareemia.  Paraemia  est  accommodalum  rchus 
icmp  riiui  qin'  p-overbiuu) ,  ut,  U  Pel.  u  :  C'«ni»  re* 
versitt  ad  vomitttm  tuum,  ci,  1  Reg.  x  :  Num  et  Saul 
inter  proplntas?  Quoruni  unum,  cum  quemliuel  post 
aciam  pcenitenliam  ad  vitia  relabi  diciraus,  allero 
lunc  iitimur.  cura  indoclum  queraque  ofli.  itiui  do- 
cendi  assumere,  vel  aliud  quid  artis,  quam  non  di- 


rnea.  Deaigenlnla  esl  aulein,  quia  diviuis  eloquiis  esl  D  dicit,  sibimet  usurpare  viderimus.  llic  Iropus  adeo 


erudita  :  Eloquia  namque  Domini,  alio  loco,  eloqitia 
casta  dicunlur  ;  psalmo  \i  :  Argenttim  igne  exaninta- 
tnm,  lerra  purgulum  tc/Jluelum.  Magnum  itaque  est 
lionum  tloimie  inter  mcdios  cleros,  quos  iioiimilli 
diio  Testaiuentn  esse  volueriint,  ul  dorrairc  sit  inler 
duos  raedios  clcros,  in  eorun.  Tcslamenlorum  aucto- 
lilalc  requicscere,  id  est,  utriusquo  Testamenii  lcs- 
tlmeuiis  acquiescere.  ut  quando  aliquis  ex  his  pro- 
feriur  et  prubalur,  oini.is  intenlio  pacitica  quiete 
linialur. 

II.  De  hyperbote. 
Hyperbole  rst  diciio  lidcm  excedens ,  augendi  mi- 
nuendive  causa.  Augeudi,  ui,  II  Reg.  i  :  Aquilit  nt/i 
eeloriortt ,  teonibut  (ertiom.  Mintieudi,  ul  i  Terrebit 


lat'  palct,  nt  liber  Salomonis,  quem  uos,  secunduut 
llibr.cos ,  Parabolas  dicimus ,  apud  Crxcos  ex  eo 
noiiien  Parosiniorum ,  hec  est,  Provcrbiorum ,  ac- 
ceperit. 

De  stircatino.  Sarcasmus  est  plena  odio  liosiilisque 
irrisio,  ttl ,  Malth.  xxvn  :  Aliot  sahot  (ectt ,  teipium 
non  patcit  salvum  (atere.  Si  rex  Itrael  etl,  deuendat 
nune  de  cruce,  et  credamut  ei. 

De  utteism*.  Asteismus  est  tropus  multiplex,  uu- 
merosxquc  virlutis  :  nam  ianuuo;  ptilalur  quid- 
qnid  ili.lmii  biniplicilale  ruslica  caret,  et  sali.i  uceta 
urbanitato  expolilnm  est,  ul  i  ('(inawi  abumduHtur 
qui  vot  conliirbiint.  Nul.uiiluin  siiir  quod  jllfforu 
H!n|u»iido  fuolis,  aliqiundo   ■  eibis  Uulumniodo  tii 


185  DE  SCIIEMATIS  ET  TROPtS.  13(1 

Faclis  quidem ,  ui  scriptuin  est :  Qitoiiiam  Abraham  A  ria  simul  ei  mysticus  ile  Cbrislo  vel  Ecelesis  sensns, 


duot  filiot  habttit,  unum  de  a>icilia ,  ci  umtm  ile  li- 
bera,  qua:  tunt  duo  Teslamenla  ,  ut  Aposlolus  cx- 
ponil.  Verbis  auteui  soJummodo,  ut,  Isai.  xi :  Egre- 
dielur  tirga  de  radue  Jesse ,  el  flos  de  rudice  ejut 
ateeniet,  quo  significalur  dc  stirpc  David  per  vir- 
gin<  m  Mariam  Dominum  Salvatorum  fuisse  nascilu- 
rnni.  Aliquando  faetis  simul  ct  verbis  una  endemque 
res  allegorice  signillcaiur  :  raclis  qninein,  ut  Cc- 
ncs.  xxxvu  :  Vendiderunl  Jesepli  Ismaelilit  triijiitla 
argenteii;  verbis  vero,  ut,  Zachar.  xi :  Appenderunt 
mercedem  meam  Iriginta  argentcis.  Ileru  faclis,ut, 
I  Rcg.  svi :  Erat  anum  David  ru[ns ,  et  pitlcher  as- 
•yeriu,  tl  unxiteum  Samuelin  mcdio  (rairum  ttiorum; 
verliis,  ut ,  Cant.  iv  :  Dilectus  mcut  candidus  el  rubi- 


et  tropolugia,  et  aiiajoge,  liguraliter  inlimatur,  ut  : 
tciiiplum  Domiui,  juxia  uisloriam,  dcmusquamaaui- 
UcavilSalomoti;,juxtaal!pgori.im,corpiisdumiiii<  11111, 
dc  quo  ait,  Joan.  n  :  Solvile  temp'um  hoc,  el  in  Iribus 
diebus  excitcbo  illvd,  sive  Eeclesia  ejus,  cui  dicitur  : 
Jtmylum  enim  Deisanciumett,  quvd  estit  vos ;  per  i>«- 
i>< ilogij ni,  quisque  fidclium,  quibus  tlicitur,  I Cor.  1 1 : 
An  neseitis  quia  corpora  oeslra  templitm  est  Spiritus 
sancli,  qiti  in  vobit  esl?  pcr  anagogcn,  supurni  gan- 
dii  mansiones,  cui  aspirabat  qui  ail :  Beaii  qui  hubi- 
ttmt  in  domo  lua ,  Domine ,  in  saculum  taculi  lauda- 
bunt  te.  Simili  modo  quoJ  dicilur  psalmo  cilvii  ; 
/  anrfa,  Jerusalem,  Dominum,  lauila  Deum  luitm,Sian: 
qttoniam  confortavil  seras  partarum  tuarum,  benedixit 


cundut,  electus  ex  mittibus,  quod  ulrumque  niyslice  B  fdiis  tuis  in  te;  de  oivibus  terivn*  lerusalein,  de  Ec- 


significal,  mediatorem  Dei  et  hominum,  decorum 
quidem  sapientia  et  virtutr,  sed  sui  fuisse  sanguiuis 
effusione  roseum,  eumdemque  unclum  a  Deo  Patre 
oleo  Ixlilix,  prx  consoriibus  suis.  ltcm  allcgoria 
verbi ,  sive  operis,  aliquando  historicam  reni ,  ali- 
^uando  typicam,  aliquarulu  tropologicam,  id  est , 
moralem  rationcm,  aliquando  anagogeo  ,  hoc  est , 
scusnm  ad  superiora  diicenlcm,  flgurale  denuntial. 
Per  hisloriam namque bistoria  ii  iiraiur,  cum factura 
primorum  sex  sive  septera  dierum ,  lotidem  sacuii 
fiujus  comparatur  xtalibus.  Per  vcrbum  bisluria  , 
dnm  hoc  quod  dicil  Jacob  paliiarcha,  Genes.  xux  : 
Cntitlus  leonis  Juda,  ad  prcedam,  fili  mi ,  ascendislt , 
et  exiera ,  de  regno  ac  victoriis  Darid  inlelligitnr. 
Per  verbutn  ,  spiritualis  de  CLrHo ,  sivc  Ecclesia  , 
sensus,  cum  idem  scrmo  patriarclix  dc  dominica 
passione  ac  resurrectione  fideliler  accipitur.  Ilcm 
allegnria  facta ,  iropologicam ,  hoc  est ,  moralem 
perfectionem  dcsignat ,  ut,  Cencs.  xxxvu,  luniiv  ta- 
l.uis  et  polymita  quam  Jacob  patriarcha  lilio  suo 
Jos°ph  iecit,  variarum  viilulum  gratiam,  qua  nos 
Dius  Paler  usque  ad  terminum  vitx  nostrx  seniper 
indui  prxcepil  el  donai ,  insinuat.  Allegoria  vcrbi 
eainde.n  nioruni  perleciionem  siguifical,  ul  :  Sint 
hnnbi  testii  prcecincli,  el  lucerme  ardentes,  el  cxlera. 
Allegoria  facli,  anagogicum,  hoc  est,  ad  superiora 
duccntem  gensum  exprimit,  ul :  Sepiimus  ab  Adam 
Enoeh  irantlatut  est  de  mundo.  Sabbalum  fuiurx  bea- 
titudinis,  qux  posl  opera  bona  sxculi  hujus,  qux  sex 
xlalibus  pcra.iiur ,  elcctis  in  line  servalur,  figurate 
prxsign.it.  Allegoria  vcrbi,  eadein  viixccele-tis  gau- 
dia  deuioi.strai,  ut,  Mallli.  xxiv  :  Ubicunqtie  ftterit 
corpus,  illic  cotigregabunlur  el  aquila?,  quia  ubi  me- 
dialor  Dei  ei  hominum  est  corpore,  ibi  nimirum  et 
nunc  sublevatx  ad  coelos  animx,  et,  eelebrata  gloria 
resurrectionis ,  colligentur  eiiam  corpora  juslorura. 
Nonnunquani  in  una  ea.lemque  re ,  vel  vcrbo,  hislo- 


clesia  Chrisli,  de  anima  quoque  elecla,  de  patria 
ccelesli,  juxta  hisloriaro,  juxta  allcgoriam,  juxta 
tropotogiain  ,  juxta  anagngen ,  recte  potest  accipi. 
Jlixta  allcgoriam  de  Ecciesia,  diximus,  scqucntcs 
excmpluindoctissinii  tractatoris  Gregorii.qui  in  liliris 
Moralibus,  ea  qux  de  Chrislo,  sive  Ecclesia  per  figu- 
rani  dicta,  sive  facta  interprelabanlur,  atlegoiiam 
proprie  nuncupare  solcbat. 

13.  De  Itomatoti. 

Ilorr.ccosis  est  minus  nolx  rei  per  siniililudinem 
ejus  qux  magis  nota  esl  demonstratio;  bujus  spe- 
cics  sunt  trcs,  eico»,  parabole,  paradeigma. 

De  eicon.  Eicon  est  pcrsonaium  inter  se,  vcl  ec 

,  rum  qux  personis  accidunt,  coniparatio,  ut,  Joan.  i: 

1  Yidimus  gioiiam  ejtts,  gtoriam  quusi  Unigeniti  a  palre; 

el,  Luc.  IX  :  Neque  nubenl,  neque  ditc-ml  uxorex , 

neque  enim  ultra  mori  poterunl,  aqnalcs  enim  amjetit 

erunt. 

De  parabde.  Parabale  est  rerum  genere  diss  mi- 
liuin  comparalio,  ut,  Matlh.  ww.Simile  ett  rennvm 
calorum  grano  sinapis ;  et ,  Joan.  iu  :  Sicut  llogi-es 
exattavit  terpentem  in  deseito,  iiaexaltari  oportet  Fi- 
lium  hominis. 

De  parode.gmate.  Pai  adeigma  csl  prxposilio,  sive 
enarratio  csempli  exbortanlis  aul  delerrentis.  Ex- 
horlanlis,  nt,  Jac.  v  :  Efia»  koma  eral  timilii  no- 
bis,  patsibHis ,  el  orationem  oiaiil  ul  nen  plue- 
rel  super  terram,  ei  non  pluil  annis  tiiius,  el  mensibus 
sex;  et,  Malth.  vt  :  Respicile  volatilia  creli ,  qttoniaiu 
nen  scrunt,  ncqite  melttnt,  neque  ccngregant  in  horrea, 
cl  pater  vesler  coelestis  pasdt  illa.  Dcterrenlis,  ul, 
Mallh.  xxiv:J/fl  hora  qni  (ueril  intecto,  el  tasa 
ejus  in  domo,  non  descendal  loliereilla;  el  qui  itt 
ugro,  timUiter  non  redeal  retro.  Uetnores  estote  uxo- 
ris  Lolh. 

El  sic  habenlur  tredecim  generales  tropi  sacrc 
Scii;turx. 


187 


BKDiE  VENRItABILIS  OPBRCM  PARS  I.  -  PIDA8C.ALICA  GENUINA. 


1K8 


1>E  NATURA  UERUM  LIBER. 


1  Plt.LEATIO. 
Naturas  !■■■  t-.iiii  varias,  labenih  et  uvi 

•  Paratrinsi  titulis.  lempora  lata,  citis, 
tird.i  pr;  lamultu ;  iu  Bia,  obsecro,  perenneoi, 
Qui  legis  a9ira,  npar  mciile  tuere  diem. 
CAFUT  PRIMUM. 
Be  quiidrifario  Dei  opere. 
Operatio  ilivina  ,  qiifr  sxcula  creavit  et  gubcrnal, 
ijiuili iloruii   ralionc  distinguiiur  :  primi),  quod  hxc 


A  iii  Vcrbi  Dei  dispensaliune  non  facla,  ged  aslcrna 
suut  :  qui  nos ,  apcsiolu  '  leste,  ante  lempora  sxcu- 
larta  prxdcstiiiavil  in  regnuro ;  secuudo,  quod  in 
malcria  inlormi  paritcr  elemenia  mundi  facta  ainl, 
ubi  qui  vivil  in  xlcrnum  creavit  oimiia  siinul  ;  ter- 
lio,  quod  eadem  materies,  secundutn  causas  simul 
creatas  non  jam  simul,  sed  dislinctione  sex  primo- 
rum  dierum  in  coeleslem  lerrestremque  crealuram 
formatur;  quarlo,  quod  ex  cjusdem  creaturx  semini- 


VARIANTES  LECTIONES. 

A,  B,C,  Codicrs  designanl  Mstnsqui  in  Bibliolheca  Naiion.  Paris.  servanttir.  li  numeranlur  in  Calalago 
Strl.  1827,  S.  Germ.  889,  ei  5539. 

1  B   omillit.      *  C,  Perslrinxil.      »  A.,  testante. 

GLOSSyE  ET  SCHOLIA. 


PRiFATIO. 

Incbrti  Ait.t.  Gloss.e  — Glossa,  Grxci  inlcrpre- 
tatione,  lingiuc  sortitur  nnmen.  llai.i:  pliilnsoplii  ad- 
terbium  dicunl,  qux  vocem  illam,  de  cujus  proprie- 
tale  requiritur,  tino  el  singutari  verbodesignal.  Quid 
enimillul  sil,  in  uno  verbo  pusilumdeclarat,  ul  :Cun- 
lirescere  eu  tacre;  iteiu  :  Laius  haurit  aperlum. 
llaurit,  percmit ;  item  cum  lerminumdicimus  fiium, 
atil  populatas  inierprelainur  esse  vastaias ;  et  oinuino 
cum  imius  verbi  reffl  verbo  unn  manifeslamus. 

Yerms  Deila-  prcsbuteri.  —  Nnminalus  versus  ab 
co  quod  lluat.so-eqiie  ipse  circumeal.  Versus  proprie 
dicilur  a  verieiidn,  quia  converli  poiesl,  id  est,  ul  id 
quod  babet  in  line,  babeal  in  medio,  et  e  contra,  u! 
e»t  :  Comuvi  velai artnn,  veilimus  antemnarum,  cnr- 
nua  velatarutn.  Vel  ideo  dicilur  versus,  quia  a  iine 
manus  sciibentis,  ad  initium  convertilur  : 

Arma  virumque  cano,  Troja  qui  prinms  ali  oris. 

Kalnrat  rerum  variat  tabenlis  el  :vvi.  Quidquid  est 
6ive  visibile,  sivc  invisibile,  sensibile  seu  intclligibile, 
creans  sive  creatum,  nattira  diuilur.  Eigo  gcnerale 
noinen  est  naiura  omnium  rerum,  et  cartiin  qux 
sunt,  et  earum  qux  non  sunt.  Illa  autein  non  esse 
diciinlur,  qu;e  nec  sentiri  nec  intelligi  possutii,  sed 
quod  ila  sunt,  ut  omnem  cognitioncin  corporie  et 
mentis  transcendant.  Duobus  oamque  modis  natura 
ilicilur.  Dens  ilaque  nalura  dicitur,  quod  cuncta 
nasci  faciat.  Omnis  eliam  creatura  natnra  vocalnr, 
eo  quod  nascaiur.  Rerum,  id  esi,  causarum  creata- 
rum,  visibilium  scilicet  et  invisibilium.  Varias,  id  esl, 
dircrsas  et  mulliplices,  ac  dissimiles,  veluii  in  miindo 
babenlur.  Labentis,  id  cst,  decinreiilis  el  debcienlis. 
Jivi,  ultn  Grxce,  Laiine  sxculuin;  liinc  a.vum 
dicilur  sxcu'um. 

Persirinxi,  id  esl,  breviter  scripsi.  Perstringerepro- 
priecsl,  siriclitn  nairandoabbreviarc.  Titulit.  Tilulus 
nutem  diciiur  a  Tilane,  id  est,  sole,  quia  sicutsol  sua 
pnesenlia  munduin  illuminat,  ita  et  titulus  sequen- 
(em  p.iginam  illuslrat ;  nam  si  lituliun  frontis  erase- 
ris,  muta  paghia  remanebit,  utailquidam.  «Titulum 
froniis  erade,  ut  miita  sil  pagina.  ■  Trmporalata,  id 
est,  ampla.  Citit ,  id  est,  brevl-us.  Titulit,  id  est. 
prafatiunculis  ita  inchoaniibus  .  De  quadrifariu  Dcl 
opere,  cic. 

Dcda.  Subauditur  Ego.  Dei  (amitliis.  i.l  esl,  scrvus. 

Qui  leait,  scilicct  meuiu  librum.  IVr  aposirophrn 
«lloquilur  lei  torem.  Obtecro,  scilirel  u»,  o  leclor. 
Tuere,  Id  est,  cuiitemplare.  Pereunrm  diem.  id  e»», 
prrpcluam  lurein,  Deuni  vidclicel,  qui  eatdle*  xlor- 
iiijs  ante  oninem  diein,  ct  onmi  |ol<  luoidior.  Menie, 


id  est,  intellcclus  raiione  et  discrciione.  Fixa,  scili- 
cct  illa  menie.  .Super  otim,  id  est,  super  conlos,  ubi 
aslra  sunt,  de  quibus  in  hcc  opusculo  Deo  auiiliante 
disputabimiis. 
JoanmsNov.  Sciiolia. —  Naturat  rerum.  Dislichon 
"  hoc  in  exemplari  scriplo  et    salis  velcri  usque  ad 
leirastichon  produclum  fuil,  adjeclis  his  duobus  : 
Beila  Dei  faniulus,  tu  tixa,  obsecro,  pereniiem, 
i.iiu  lefc'is  ista,  super  meule  lucre  iliein. 

Qux  ab  alio  quopiam  adjecta  videntur ;  fuit  eniirt 
Beda  vcrsiticalnr  tolerabilis  ,  ut  planum  fecit  iu 
opere  quod  hexametris  versibus  composuit  de  Vila 
Gutbcrli. 

CAPUT    PRIMCM. 

Bridlferti  Glo&SJE.  —  Operatio  divina,  qua>  st- 
cula  creavit  et  aubsrnat.  Duobus  modis  dicitur  Deus 
guhernare  sxcula  ,  vel  couservando  laota ,  vel  per 
sucres-iones  reparando. 

Dispensaiione  non  facta.  Dispensalio  et  consilium 
Dei,  et  ars  ipse  Deus  est ,  quia  in  eo  pr.tter  scipsum 
nihil  esse  potest. 

JElerna  sunt.   Proinde   omnia,   qux  ab  ipso  facla 

sunl  per  disposiiioncm  xlerna  sunt,  sicut  el  ille  xier- 

.,  nuse>l  et  tunc  Detts  sunl.  IU  cnim  bcatus  Augusti- 

l'  iu:s  dicit  :  Aliter  sunt  ea  que  sub  eo  facia  suit, 

aliler  ea  qux  in  Deo  sunt,  Deus  videlicet  in  dipo- 

sitione  existendo,  umle  omnia  qute  sunt,  Deus  snni. 

Paler  utque  nunc.  Quis  expiicct  verbis  quomodo 
Deus  elquielus  operetur,  ei  operans  quicscat,  in  eo, 
quod  Drus  dic  septimo  rrquievit  :  ipsum  Dominuin 
ei  Salvalorem  uostrum  Jesum  Chrislum,  qui  hxc 
loquebatur,  et  diccbat :  Pater  meus  usque  mo  io 
operatur,  et  ego  operor,  ina^num  sacrameutuin  si- 
gniflravil,  quia  et  Duminus  Jesus  ulique  Detis.  Ipse 
esl  enim  verbnm  Domiui,  quia  in  principio  eral  ver- 
buin,  el  iion  qualecunque  verbum;  sed  Dcus  erat 
verbum,  et  oiimia  per  ipsum  facta.  Operalns  esl 
Paier  lucem,  sed  dixil  ut  tierel  lux.  Si  dixil,  vcrbo 
operalus  est.  Verbuin  ejus  ego  eram,  ego  suni.  Per 
me  faclus  esi  mundus  in  illis  operibus;  per  me  rcgi- 
lur  uiundus  in  islis  operibus.  Paler  uieus  el  lunc 
operatus  esl ,  ciun  fecit  inundum ,  n  usque  nunc 
nprralur  rnni  regit.  Operatur  ergo  Deus  nou  nova 
t)  creando,  scd  creata  gubernamlo.  Kueiunt  qunlem 
in  prxsemia  Dei ,  aniequam  fuissenl  creata ;  mm! 
atterna  sunt,  ante  omne  videlirrt  irmpus,  rt  ante 
aliquaui  rrealionem.  Anle  miindi  rrealionein  quidrm 
lempus  fuil,  sed  non  lile  qu.ilr  imiic  est,  quia  nulb 
luiic  erat  vicissiludo  diei  et  noriis. 

Inc.  Aucl.  Gloss.«.  —  Oprmiio  iiirm*.  avce  tee- 
cuLi  crcnvit  (l  gubernat.  Duobus  mndi»  dicnur  t>e*n 


m 


DE  NATfJRA  RERUM. 


190 


btisetprimoidialil.'ijscaiisisloliussa:culileii'pusnalii-  A  ccelum,  lerra,  angeli,  aer,  el  aqua  deniliilo.  Diean- 


rali  oursu  peragilur,  nbi  Pater  usque  nuuc  opera- 
tnr  el  Filius,  ubi  eliaiu  corvos  pascil,  el  lilia  veslil 
Deus. 

CAPUT  II. 
De  mundi  formaiione. 
ln  ipso  quiJeiu  principio  condilionis  facta  sunt 


lem  primo  lux  factaest,  et  ipsa  de  niliilo;  secundo, 
firniaiueniiini  in  meJio  aquarum;  lertio,  spccics 
maris  et  terrie,  cum  cis  quac  lerrre  radicilus  intiae- 
rent ;  quarlo,  luminaria  cceli  de  lumine  primo  die 
faclo  ;  qninlo,  natatilia  el  volalilia  de  aquis  ;  sexto, 
reliqua  animalia  de  tcrra,  ct  liomo  '  quidcm  carne 


A,  B.  C,   carne  qniJem. 


VAKlANTEi  LECTIONES. 


gubernare  srecula,  vel  conservamlo  faeta  ,  vel  pcr 
successiories  reparamlo.  Quadriformi  ralione,  id  est, 
quadripartito  inlelleclu.  In  VerH,  id  esi,  Fil  i  Dei 
dispensaiione,  id  est,  disposiiione  et  providenlia, 
Non  facta.  itl  est,  non  lemporalia  sunt.  Fuerunt  qui- 
dem  ln  prasentia  Dei  antequam  fuissent  creata  :  Xi'.7 
tterna  sunt ,  ante  orr.ne  vidrlicet  leinpiis,  et  anie  B  iiliro 
eliquatn  .crealionetn.  Anlemiinrfi  crealionem  tempus  lcnt. 
quidem  fuit,  sed  non  tale,  quale  nunc  est  :  quia  nulla 
vicissiludo  diei  ct  noctis.  Antc  stecularia  tempora, 
iri  est,  aiUe  conslilutionem  mundi.  Informi  materia, 
id  es(,  confusa,  ubi  cceltim  ct  terra  nf  cdum  hnbebanl 
formas  ei  specics  suas.  F.lemenla  mundi ,  id  :•.- 1  tcrra 
et  aqua,  ignis  el  aer. 

ioks.  Nov.  Scuolu.  —  Opernlio   dhina.  Orditur 

Beda  a  mundi  generaiione  :  jam  enim  in  confesso  est 

rnnridum  esse  a   Deo  creatura,   ut   priino  Geneseos 

seriplum  cst  :  In  priucipio  creavil   Dens  ca'!um   r-t 

terram.  Verum  in  theologicis  disceptaiionibus  qureri 

solet  dc  temporis  duraiione,  id  est,  qiianlum  tempo- 

ris  Deus  occupalus  in  producendo  fueiit ;  nain  ox 

Genescos  principic   modo    moinentaneuin  fuisse  in- 

telligitur,  id  esi,  lacla  osse  omnia  1100  lemporis  nio- 

mento ,    moilo    creaiionis    dur.itio    dicitur    fuisse 

igapiTfOf.  Ne  igitur   videalur   pugna  csse  in  sae.ris, 

enumerat  hic  Beda  qualuor  species  operalionis,  qui- 

bus  miindus  dicitur  csse  f.sctus.  Prima   quidem  esl 

quam  Deus  ab  seterno  (ut  sic  dicam)  concepit.  Nam 

llieologi  aiunt  haereticum  esse  staiuere   in  Deo  110- 

v.im  aliquod  laciendi  consilium  ;  si  eniin  quod  opli - 

mum  est  po  terius   concepissel,  nescivisse  eum  id 

aiuc,   ant  noluisse  sequerelur ,    quorum    in   Deum 

neuttum   cadere  pnlcst,  aut  optima  qtia:  sinl  non 

videre,  aul  nolle  lacerc ;  itaque  a   priiicipio  sasculo- 

rmn,  id  est,  ab  acterno,  creaiio  mundi  in  niente  di- 

vina  fuii.  De  boc  conceptu  loquilur  joannes  in  cxor- 

dio  Evangelii  sui  :  In  pnncipio  eral  Yertum,  elc. ;  et 

Apostolus  ad  Ephesios  :    Qui  nos  anle  tempora  prce- 

destinavit  in  requum.     Sccunda    creatio  qua   Deus 

(cum  jamjain  orDis  nascilurus  erai)  uno  momento  ex 

niliilo   creavil  materiam    informem,  id  esl,   silvam 

quamdara  omnium  rerum,   qtiae  postea  per  fornia- 

rum    applioationcm  fonuarenlur  :    banc  informcm 

materiam,  in  qua  adhuc   nullius  rei ,  nee  arboris, 

ncc  bominis  species  fuii,  genliles  pbilosophi  nega- 

bant   esse  faciain,  sed  fuisse  ab  sctenio  putabant, 

vocabantque  silvam  hiijusmodi  Chaos,  quod  rerum 

omnium  confusam  materiam  signilicat.  De  hac  crea- 

tione  sic  scriptum  esl  :    Qui  vivil  in  mternum  creavit 

omnia  simul ,  id  est ,  reium  oinnium  maleriam.  Ter- 

(ia  creaiio  estqua  Deusex  illoCliao  formas  ct  facics 

rerum  incboabal  aiquc  produxl,  ul  cccli,  terrarum, 

mariuni,  arborum,  animalium,  quaj  opcratio  (empo- 

ralis  fuil,  ei.atresianteScrip  ura.sex  dieruin.  Quarla 

operaiio  ,  qua  Deus  quotidie   mundum  conservat , 

vivificat  et  gubernat;  iaisa  enim  quorumdam  phiio- 

sopborum  sententia  esl,  exisliinantrura  hunc  leraere 

et  nulla  potestale  Dei  coaservari  el  rcgi  :  ex  hac 

operatioue  animalia  alia  ex  aliis  nsscuntur,  terra  ex 

se  produxit  arbores,  semina  in  agris  condila  cum 

fenore  redcunt ;  producil  igilur  Deus  quotidie  uovas 

ejusdem  generis  res.  De    bac    conscriptum  esl  in 

psalmo  cxlvi  :  Qui  operit  ccelum  nubibus ,   et  parat 

ttr,<c  pluxiam.  Qut   producit  in  montibus  (envat   et 


GLOSS/E  ET  SCHOLIA. 

Iierkam  ,   ct  qui   dat  jumenlis  escam  suum,  el  Diiflis 

eorvorum  invocaniibus  se.  Prirna  i^itur  crealio  (acl.i 

est  ab  aHerno;  secunda  momenlo;  terlia  spatio  scx 

dierum;  quaria  est  quolidiana  durans  usrjue  ad  con- 

suminationem    srcculi.    Dispulanlur   hx  qtixstioiics 

passim  a  sacris  interpretibus,  et  a  beaio  Auguslino, 

x  de  Civiiate  Dei,  a  Peiro  Lomtjardo  :i  Scn- 

disfincl.  II,  a  divo  Thoiua  el  aliis. 

Anie  temporn  tcecularia.  Tempus  saeculare,  quod 

ex  «ccli   ac  stellarum  circumactu  observatur;  aliud 


esl  tempiis  anle  sa?culare  sine  ulla  permulaiione 
scmpiterna  duraiio  ;  id  vocanl  pbilosophi  a  sempi- 
(erniiate  c«wva.  Vide  Arisloielem,  de  ccelo,  vol.  I, 
c.  0. 

CAPIIT   11. 

Brid.  Gi.oss*.  —  In  ipso  qiiidem  principio.  In  ipso 
quidem  principio,  xx  Kalendarum  Aprilium,  in  pri- 
ma  parte  Ariutis ,  quia  Aries  iriginla  parles  liabet. 
Insexenim  primis  partibus  ipsius,  toius  mundus 
facttis  esl.  Sed  quxritttr  qttalis  Inx  eral,  aulequam 
faclus  essetsol.  Sic  dicunt :  Sine  calore  crai,  id  esl, 
lilauda,  pertingens  ab  Orier.ie  ad  Occasum,  ab  Aqiii- 
lone  nd  Austrum,  qua:  lux  postea  converea  csl  in  lu- 
ccm  soiw. 

Ccelum,  lerra,  anqeli.  Cccluni  bic  spirilale  intelli- 
C  gere  debemus,  quo  coniinentur  angeli,  quod  utiquein 
prineipio  faclum  esl  de  nihilo  anle  omnem  diem. 
Hoc  autera  ccelum,  qtiod  ost  firniainentum,  secundo 
die  de  aquis  factum  est ;  superius  aulem  cceluin  iileo 
spiritale  vocalur,  quia  spiriiuales  continel  creaiuras, 
de  quo  lanluni  legimus,  quod  facium  sit  vel  est. 

Liix  facta  csl.  Lux  qua3  primo  die  fac.la  esl,  non 
adeo  c.lara  erat,  sicut  nunc  isla  csl,  quia  aquis  oninia 
repieta  cranl,  quamvis  mir.us  densis  et  subiilissimis; 
ei  ipsa  lux  de  nibilo,  id  est,  de  nulla  materia  ;  non 
enim  secundum  causam,  sed  secundum  maieiiam  : 
nam  quod  ex  Deo  est,  ex  nihilo  non  esl.  Non  eniin 
nialeriam  habuit  Deusaliam,  nisi  seipsum,  el  ideo  ex 
niliilo  esse  uon  possunt. 

Firnwmentum.  Firmamenljini  est,  ulii  signa  vide- 
mus.  Suslinet  enim  superiores  aquas  ;  el  est  frigidx 
nalurse,  quia  quanttim  di3Ul  sol  a  lerris,  lantiim 
distat  Grinamentum  a  sole,  et  ideo  glacialis  nalura: 
est. 

ln  medio  aquarum.  In  medio  aquarutn  dicit,  quia 
ex  oinni  parle  lirmamciiti aqux.sursum  scilicel  el deor- 
sum.  H  is  aquas  superiores  muili  dicuul  cccidisse 
ad  diluvium  faciendum.  Sed  Aoguslinus  inlerrogal 
qoid  erat  facium  deisio  aere.  Nam  quanlum  elonga- 
tur  aer  a  teFra,  lanlum  elougaium  fnit  diluvium 
usque  ad  lunam,  id  est,  cenlum  viginti  qninque  rnil- 
lia  sladiorum;  alque  inde  facilius  inlelligiiur  secun- 
dura  Augustinum  de  lumine,  qnod  faclum  esl  in 
principio.  Qnod  lurnen  non  eral  laniae  clarilalis  sicut 
posi  crealionem  solis  et  lunx,  sed  speciem  auroraj 
babebal,  sicut  ante  solis  orlum ,  quia  dicii  i9tum 
aerem  conversum  fuisse  in  aquam,  el  ilerum  post 
annum  aqua  conversa  esl  in  aerem.  Namaer  et  aqua 
siuiiil  lieri  non  possunt,  nec  habuit  aer  locpin,  in 
quo  fuisset,  quandiu  diluvium  erai,  et  nulla  aqua 
vel  lcnipestas  supra  lunam  polest  Geri,  sed  infra 
lunam  liunt  semper. 

Anima  vero.  Quando  angsli  crcali  sunt,  tuno  et 
aniina  secuiidum  qiiosdam.  Bealusaulem  Augustinus 


D 


191 


IJKD/K  VKNKRAniLIS  OPERUM  PARS  I.  -  DIOASCALICA  GENUI.NA. 


m 


de  lerra,  auima  vito  de  nihilo  crealus;  qui  in  para-  A 
diso,  quein  Oiuuinus  a  principio  plantaver.it,  consti- 
luitur;  siptimo  Domiuus  requievil,  nou  ■  creatura: 
gbbernaliooe,  cinti  in  ipso  vivaums,  '  moveamtir,  et 
nimus  sed  a  n  >v«  subslautix  crcaiioue. 

VARIANTES  LECTIONES 
'  A,  omnit  crealitrw. 

GLOSSA  ET  SCnOLIA. 


CAPUT  III. 

Quid  lit  mundut. 
Mumius  est  univcrsitas  •  omni-<,  qua»  conslnl  cx 
cario  ct   terr.i,  quaiuor  eleuicntis  in  speck-iu  orbk 
ibsolnli  glnbata  :  igno,  quo  sidera  lucent;  acro,  qiw 


1  A,  B,  C,  t i  moveamur. 


H  lliernnymiis  nihit  temere  de  anima  :»ilirtu..i-o 
i  01» .111  «nni,  sed  ingeniose  se  ignnrare  dixeronl  uiiiie 
ll.ii  vel  qnanrio  ad  corpus  venial,  iilrum  tempore 
conceplionig,  an  alio  qnolibet  lemporc.  Philosophi 
l.inieu  w*kr,yn*wta  dicebant  lieri ,  i-l  est,  ilcraiain 
generatinnem,  illudseutire  volenl  s,  qtiol  ab  llio  in 
alium  transirct,  vel  qund  aniina  ex  anim.i,  vfiloli 
c.iro  ex  carue,  riescendat.  iloriim  nonnulli  dicehant 
«•.viii  prcpatatam  esse,  eaniqne  in  ipsa  cnnceptionc 


ijm  in  puruiliso,  qucm  Oominut  a  principio  plan- 
laierat,  ronHiluiliir.  Nalns  esl  hoino  in  agro  Damas- 
ceno,  timte  Iranslalus  est  in  parailisum.  Ail  aulem 
Deda,  Dominum  ante  hominem  conriiriisse  paradisum, 
i|iu  horli  eranl  volupiaiis,  riesliitlli  liuinanis  rebus  : 
iibi  auteui  para  listts  sii,  di-ptil.itur  a  theologis  per 
variu  seuieniias ;  plerique  auiem  dic  dunt  in  illain 
seuienliain,  ul  exisliment  universum  iocum  de  psira- 
diso  .Tiiiginaiicus  inlelligen  lum,  nec  esse  aliud  iiuam 


dari,  vel  alio  quolihcl  tempori:.  Nns  vero  vpraeilcde  B  bunc  mundum.  Quemadmi  dtim  enini  genliles  appcl 


nihilo  esse  credcre  dehemu'!,  quanquain  lempus 
destiuaiionis  iliius  ignorenuu,  hoc  solum  Deo  rolin- 
qiienlcs.  Quxriinr  iiiriim  anima  una  ereall  «"sl  in 
sejtlo  dic,  an  inulue;  sed  iperla  qiueslio  esl.  Si  enim 
unus  homo  crcatus  esl,  quare  non  r-t  una  anima  ? 
El  sicui  otnnia  corpora  hoitiiiium  ab  illo  uno  liomine 
■leducla  simt,  uiScii|itura  dicit,  in  quo  omnes  pccca- 
vimus;  quaie  non  et  animx  dedtictinlur  similiter  ab 
i;isa  una  inimi  ?  Ex  hoc  intelligitur  ciiam  illuJ 
semen,  qiiaudo  immitlilur,  animam  habere.  Anima 
noslra  ad  imaginem  Dei  cre.ita  esl,  in  qua  non  cxi- 
gua  noslri  portio  ,  sed  tolius  universiialis  subsi  intia 
esl,  quac  procul  riubin  libeia  esi,  et  diflusis  cogit  ilio- 
nibus  atque  cousiliis  huc  atque  illuc  vagautr,  et  con- 
siderando  specUI  omiiia.  Est  igitur  ad  imaginem 
Dei,  qu.i:  non  corporca  xslimatur,  sed  nienlis  vigore 
ahsentes  videi,  Irans  ui.iriaabil,  Iraiiscurrit  :ippeiiiu, 
scrutatiir  occulta,  huc  atque  illuc  uno  momenlo  sen- 


ant  muiidum  domicilium  el  lemplum  quoddam  deo- 
rnm,  ab  inexplicabilt  pulchriiudiiic  suniniu:  venera- 
lionis  opilicium;  iia  in  sacris  iulelligeiidum  locutu 
voluptalis  hunc  n  uintinn,  cujus  absoiula  elegamia, 
quu  nilii!  ornntius  cxeogilari  polest,  i>i  quo  nrnttu 
niens  lioniinis  Dllurx  varictalem  admiraus,  voltipt.ile 
expleri  nequit.  Nim  Ibntem  illum  ex  quo  fluunt 
qnaluor  fluniina  inler|irelanlur  0  eantim,  unde  ui 
II  imero  eliam  placuit,  omnium  inuiium  el  foniium 
cursus  viin  et  iiiiiium  sitmtint.  N.iin  qooinodo  iiilel- 
ligi  possit  es  paradisi  1'oiite  Nilum  et  Euphraiem  ei 
Gangeiu  veni  e,  ni-i  perparadisum  inlclligaiiiiis  huoc 
mmidum,  ibnie.ii  illutti  mare,  quod  otculti*  meatibus 
siiliterraneis  longe  laleque  infu-tim  omnibiis  flurai- 
aihos  liumorem  suppedilat.  Daec  quouiam  obiter 
niihi  in  ineniem  veniunt  sic  posui,  non  ol  cerlum 
in  rebtis  exira  meain  professionem  positis,  atiquid 
definiam,  sed  ut  aliis  dispulandi  eruJilis  super  liac 


sussims  per  tntius  orbis  lincs  ei  mnnli  secrela  cir-  ^  quosliotie  inateria  relinquatur. 

Ciimlerl :  qiuc  Deo  juogilur,  Christo  adiucret,  de- 

scendit  in   infernutn.  atque  asrendit.  lu  hac  enim 

suima  lolus  bomo  cs,  sine  qua  nihil  es,  sed  terra,  et 

iii  lerram  resolveris.  Alilcr  Hieronymus  iu  loco  nbi 

dicit :  «Piilvisrevcrlilurinlerramsiiain  tniile  sumptus 

cst,  eispiriius  redeat  ad  Dnminiim.»  Satis  irridendi 

stint  qui  p  tmt  animas  cum  corporibu;  seri,  ct  uoti 

a   Deo,  sed  a  corponsm   parcntib:ts  generari.  Cum 

enitn  reve;  talur  cam  in  terrani.  el  spiritus  redeai  ad 

Dominum,  qui   dedil  illum,  maiiif.-sluiii  e.-t  Deum 

Pnirem  aniniarum  esse,  non  homines. 

Gubernalione.  Crealoris  polentia,  atque  omnipo- 
tcnlis  el  oimiiteneniis  virius  causa  subsislendi  ouini 

creaturx.  Neque  enim  sicut  conslrnctnr  .<■  li ,  cum 

fabricaveril,  abscedit,  atque  illocessanle  1 1  abscedente 
slal  opus  ejus,  ila  mundus  ictu  octili  stare  poterit, 
si  ei  Deus  regiuten  sui  subtraxeril. 

Simus.  Niin  tatiquam  stibslaniia  ejus,  sic   in  illo 
sumus;  se.l  uiiqoe  cuin  aliul  simus  quam  ipse,  non 


Seolimo  Dominus  quiecit  non  a  creaturee  guberna- 
ticim.  Uiiiini  diei  describiiuractio,  quein  diem  Judxi 
Salibalum  vocanl,  ut  quidam  a  tabe,  quod  eomm 
lingua  septem  sonai ;  al.i  iuterprctanlur  quietein ; 
quidamde.lucunl  aGr.icoffto.rv,  nuod  e-lsacrilicare. 
Riiliculi  suit  homines,  qui  hanc  vacalionem  ad  pla- 
n  i.triim  niigisterium  letnlerunt,  qund  videticet 
propierca  Sdbbalo  jussisunt  feriari,  qtiia  Saiiirnus , 
qui  tiiuc  temporis  esl  dominus,  dicin  illtnn  rehus 
:igendisredilalineplnm:  eslenim  sidus  in.nisnicaiuin. 
Quorom  senleolii  repreheudilur  riocle  a  Pico  Miian- 
ijiilano  in  libris  quos  idversus  astrolo^os  scripsit. 

CAPDT  III. 

BniB.  R\mes.  Gloss.c. —  t'«/o  et  terra.  CcrIoiu 
tam  pro  ipso  Quam  onmibus  qna  in  eo  stmt,  similiter 
terran  pro  ipsoelemeiilo,  et  prohis  qua:  in  ea  couti- 
neniiir,  posuit. 

Abtoiuli  gtobala.  Illa  roluiiditas  ubso'ula,  id  est. 
peifecta  est,  cui  tantum  in  longiiuriine,  quantum  iu 


ob  aliud  in  illo  ^umus,  nisi  quod  conliuet  eldisponit  I'  i:i  iludino,  el  qnx  a  suo  cenlro  OOdiquo  .vqoali  spa- 

Amni.i    i,..i-  .<  ■),  iii  .  1 1.  .... :  i :  ........   1«  m^  ■!■!»».    mmi  ■  . :  a  .1:  i.i     il.A.1. .1:.:. ■  ...n— i..  ..1 


omnia,  per  quam  riispnsitionem  in  illo  vivimus,  010- 
vemur  ii  su  iitis.  Umle  co  ligitur  quia  si  subtraxeril 
sc,  nec  vivenus,  nec  inovebimur,  Hec  erimus. 

Jo«n.  Nov.  Scuoli\.  —  In  ipto  quidem.  Distribulio 
creaiionisper seuosriies,  quam  co.iosissiniecxplicuil 
llexam-ron  If  isilii  Magni,  iujus  supplementiim  scrijisil 
fraier  ejus  Gregoiius  Nicenus,  quod  loserlbllur  : 
lijci  T/ic  tuv  «,e^fJ7rwv  yiviffi«)< ,  et  versuin  a  Dio- 
nysio  Ho  111:1 110,  ciignomento  Exiguo  :  hoc  mcnsibus 
aiiquoi  abhinc  typis  aniea  non  excusum  in  lucem 
emisimus. 

F.t  liomo,  earne  qnidem  d.'  l.rra.  Hoino  natus  est 
posiremo,  rebus  oinuibus  proitnclis ,  cujus  graiii 
(  quod  iheologi  et  pblloaopiii  genliles  scripserunl ) 
omnia  conlila  suni  :  cstquc  niaxinie  secumlum  na- 
liirara,  til  di-stinata  operi  ante  opus  parenliir;  esl 
i-onn,  qiiml    philosoplii   dnunl,    lno,    mleiiiionc  pri- 

inu  11,  sed  pio.im  iiooe  postreuiQiu. 


t-o  tliri.it.  Ab-olutaresriicittir,  qiixnullaret  endel  vel 
fulcitur.  Unde  uos  nou  suiuus  ibsoluti,  quoniaui 
lena  fulcinr.r. 

Igne  qito  tidera.  Desreiisionis  ordo  esl.  Ignis  enini 
superior  csi,  cl  superiorem  obt.iul  locum  in  omni 
erealura  :  posl  ignem  aer,  deinde  aqua,  post  quam 
lerra  iiuiim  ohlinrl  lorum. 

C.ingendo  el  penetrumlo.  Cingil  eniin  a<iu»  undique 
se.us  lerram  el  peuelral  ne  lerra,  qua;  esl  sicca, 
laiiscat  in  pulveretn.  Sunt  mim  veiuv  qu.fdam  in 
li-rris  per  quas  lalcuter  maiient  MM\  el  itumma 
tivscimt ;  et  ideo  eiiam  maiv  rolmulare  non  potest, 
qm.i  hh  leiiaiuiu,  qux  cvoniuiil,  iieroin  ab- 
sorlienl. 

Hedia  ulqtie  ima.  Qiurrilur  id  quouoe,  qmvd  est 
11. 0  lium,  polc-l  NM  iinuni  ;  aut  Id,  quod  esl  iiiiwi. 
polcst  e.ssc  iiicilium.  Nun  Ikh  vidclur  111  hi.  >erlii>. 
I  j  ir|o  Inlellifiiur    Medmm  ctl,  q«"iics  mundus 


|93  DE  N.YTURA  RERUM.  IM 

cuncla  viventiaspiranl;  aquis  qu:c  lerram  eingendo  A  mineeliani  ccolum  a  perlcrta  ab  olulaqtie  elegantia 
et  penetrando  conimuiiiuiH;  al|uo  ipss  lerra ,  qnss      vocalur;  oam  cl  apud  Graseos  *b  ornatu  jtwrtun  ap- 
mumli  media  atque  inia,  librala  volnbili  tirca  eam      pellalur. 
universitate   pendel  immobilis.  Vcrum  mnndi  no- 


GLOSS/F.  ET 
sic  voKiltir,  et  sic  est  tiica  lerram,  nl  a?quale  sit 
spalium  seniper  a  terra  ad  coe  um,  sive  sub  lerra, 
sive  supra  terram;  et  srmper  ncccsse  est  ut  media 
parS  lotius  mundi  sit  infra,  ct  nicdia  sit  supra ;  hna 
aulem.  quia  in  ordine  qualuor  rlenirnlorutn,  qiiibus 
cmistut  mundus,  uitimum  obiinct  locuin.  Et  quftd 
exeellenlius  est,  melius  est.  Melior  ost  enini  ignis 
quam  aer,  aer  quam  aqua,  aqna  qnam  lerra,  quia 
corpulenliora  sunt  qirie  sunl  juxta  terram.  Unde  ct 
lerra  immobiiis  nianens  una  tede  semper  hrerel,  g 
(omplexa  meiliiim  mundi  locum. 

soo-uoc  appellatur.  koo-uo,-  verbum  Gr;ocnm  est, 
quod  nos  Lalini  quasi  usui  babenms,  a  quo  cceltim 
Gncce  ousav  c  dicilnr,  qno  nomine  apud  illos  quoqiic 
esl,  quando  mundiis  vocaiur.  Multo  niagis  enim  iie- 
bet  dici  ab  ornatu,  quod  pulchrinr  est  quam  sinl 
elemenla,  qnx  mundl  nomine  vocantur. 

Inc  Aot.t.Glos-.£. —  ilundns  est  uiiiversilat  omnis, 
quee  constat  ex  coelo  el  lerra,  qualuor  elemcnlis,  iit 
tpeciem  orbis  absoiuii  gtobala.  Quatuttr  sunl  piiuci- 
palia  elemenla  :  ignis,  aer,  aqua,  terra,  ex  quibus 
nnvissimum  mediumque  eleiiicntum  terra  esl.  In 
circuitu  terr.e  aqua,  q'jx  est  Oceanus;  in  circuiiu 
aquse,  aer,  unde  <  celum  vocalur  aerettm;  in  cjnuitu 
aerisaMher.quod  e4  ignis,  unde  roolumvocaluraeilie- 
ream.  Qu:e  scilicel  universitas  glnbaia,  id  esl  rotunda, 
coadunata.  Ccc'um  tam  pro  ipso  quam  pru  omnibus 
uue  in  «o  sttnl,  similiter  lerrain  pro  ipso  elemenlo, 
e't  pro  hii  qttae  in  ea  coiilinciitnr,  posuit.  /n  speciem, 
id  est,  fonnain  orbis,  id  est,  rotunditalis  alicujus.  Illn  C 
rotundit.is  perfecla  est,  cui  tantum  est  in  longiiudine, 
qt.jntutn  in  latiiudine,  et  q<i;c  a  suo  centro  niuliqiie 
seqttali  spalio  dislat.  Abtoluti  BCiiicel  orbis,  id  t--t, 
disliucti  ei  perfecli,  propriam  habet  formam.  Abso- 
luta  res  dicitur,  qu  <-  nulla  re  pcndel  vel  fulcitur. 
Unde  el  nos  non  sutnus  absoluli,  quia  tena  fillcimur. 
I  etn  globata,  id  est,  coadonata  ipsa  universilas,  igne 
seilicet  el  aere  vel  sole,  quia  solc  omn;a  illuminaniur. 
Qtiaeritur  quomodu  id  qttod  est  mediutn  po;eol  esse 
imum,  aui  quod  est  inium  pnlesl  esse  nietlium, 
nani  hoc  viiletur  in  his  vcibis.  Iia  ergo  intelligitur  : 
Medium  esl,  quia  lotus  iiiundits  sic  volvitur,  el  sic 
et  crrca  lerraw,  ut  jjeqinle  spaiimu  stt  semper 
a  terra  ad  ccclum,  sive  sub  lerra,  sive  supra  tcr- 
ram;  el  scmper  necesse  e  t  ut  ntedia  pars  lotius 
itiundi  sit  infra,  et  media  stipra;  ima  atiiem,  quia  iu 
ordine  quatuor  elemenloiuiu  qitibusconstal  inundus, 
ultimuin  oblinet  locum.  Et  qnod  «xcellenliiis  cst, 
meliusest.  Ueliorest  ignisquaiu  aer, aerquam  aqua,  j) 
ct  aqua  qnam  terra.  quia  corpttlcntii.ra  sunt  qi;ar* 
sunt  juxta  terram.  Unde  et  lerra  immobdis  manens, 
una  se.le  semper  hxret  complexa  medium  lnund  ln- 
cum.  Libraia  sciliccl  ipsa  terra,  id  est,  suspensa,  vel 
atjiuia,  quia  xqualis  pars  esl  semper  per  omnia  a 
terris  ad  ccelum.  Vnivenitat  sciiicet  eiementmum, 
vcl  firmamenii.  Supreinum  et  primuui  locum  in  ele- 
nieulis  ignis  lenct,  secundum  aer,  lerlium  aqua, 
quarium  et  ultimum  lerra.  1'eudet  inunobilis  ,  scilicct 
quia  a  null.i  creatura.suslinetur. 

Joan.  Mov.  Scuolia. —  ilundus  esl  umversitat,  eto. 
Cotitinet  caput  noc  inundi  delinitioiiem,  lum  partium 
qu-r  in  eo  sunt  enunieraiionem,  po-lremo  nominis 
raiionem.  Definitio  auiem  cx  Aristolelis  libro  de 
Mundo  ad  Ak-xandiun  assumpta  videtur,  sic  enim  ha- 
bel  :  Koo-uo;  irti  o-uo-cuua  \\  ouoscvov  *a«  ;-nc,  boc  est: 
j  Mundus  esl comp^ges  ex  ea-lo  et  terra.i  Adjecil  an- 
lem  quo.i  seqnilur  :  «Alque  eis  naluris  quac  inlra  li;;'c 
cnntineutui ,  igne,  videlicet,  acre^  et  humore; » deinde : 
tlllisquoque, qux  ex  liis  per  naturam  sunl  comjio.-i la  • 
Tnduiti  nantqiie  pbysioi  oniuia  ex   igne  ,  seu  calido 


SCIIOLIA. 

spiritu,  httmoreac  terreno,  coalesccrc ;  ilaqtie  qua- 
luor  illa  elcmenta  dicuntur;  qucmadmodum  enirn 
cx  viginti  tribus  elementis  oinncs  diclfones  et  vo- 
res  coiilinenlor,  sic  lic  qtiaiuor,  simplices  partes 
omnitim  rerum  snnl  materia,  ob  id  niuudi  elementa 
recie  dicnntur. 

In  speciem  orbis  absoluli  globaia.  Ad  ctimdem  mo- 
dum  Flii  ius,  cap.  "2  libri  u,  de  forma  ejus.  Porro 
mundi  (iguram  esse  spbxram  non  argumcnla  modo 
doc'  nt,  sed  et  hoininiitn  consensus,  orbem  appellan- 
lium  a  rolundilate.  Muitis  probatiouibus  hoc  con- 
vincil  Arisloiele-,  lib.  u  de  Caelo. 

Igne  guo  sidera  iucent.  Muili  ac  prrcclari  aurtores 
Crediderunt  coelum  igneum  esse,  slellas  ipsas  sempi- 
Ituos  ignes,  qtmd  splendeant,  calorcm  rebus  adun- 
daut,  ac  pcrpeiuo  uioiu  cieaniar,  qme  igniiiiii  suut 
affectiones  naturales ;  quapropter  Anaxagoras  Gla/.o- 
menios  cccllltn  rethera  dictum  voluit  ab  ardendo  :  auQeo 
mdeo  est.  Scd  Aristotcles  hauc  persuasionem  usque 
conlei.dit  esse  falsam ,  eAcrens  in  <:cc'o  niliil  esse 
elemeniare;  hujusmodi  enim  corrumpi  poti  st  per  na- 
lurain,  scd  habere  e-scntiaiu  incorruptibilem  ac  sem- 
piiernam,  diversam  ab  ignen,  aerio,  bumido  et  ter- 
n-no.  quam  quintam  vocat  Cicero  uaiuram  :  bsec  cs 
Arislntelissententiaavherdicilur  a  sempiterno  cursu. 
Ilabct  lamen  kaec  quxsiio  in  uiramqiie  partem  mul- 
los  el  ningiios  scriptores,  quod  nobis  ctirsim  aimo- 
tassc  visum  esl  rst  satis. 

I "enim  mundi  nomine  eliam  ccelum  a  perfecla  abso- 
lulaqne  elegnntia  voculnr.  Coslutn  ex  Aristolclis  sen- 
lenlia  plura  signilicai;  universus  namque  uiundus 
coelum dicilur,  veluli  apml  Gtxcosxctruo;  et  OMporvof. 
Sic  apud  Pl  nium,  cap.  I,  mundus,  el  lioc  qtiod  alio 
nomiire  coelu  n  appell;ire  libuil,  cujtts  circumOexu 
omnia  leguutur,  alias  signilical  uiiiversuru  aHhera, 
id  est ,  lotam  compageiii  rerum  calestium  ,  a  luiia 
videlicet  usque  ad  aiubitum  mundi;  hoc  plertqtte 
secundum  cuelum  vocant ,  cl  secundum  niundum. 
Primus  enini  niundtis,  seu  cbelutu,  quaiuor  elemcu- 
toruinesicompreliensio,  quicorruptibilisestel  spb;e- 
ra  activorum  et  passivoi  um  a  philosopbis  recentiori 
bus  diclus.  Tertium  coelum  continei  res  immortales  ac 
divinas,  quod  a  claritale divini  iuminis  iy.r.<iftm  co- 
gnomiualur.  Exli;icdisliuclionequidamiiiterprelau- 
tttrlociim  Apnslotideraptu  inlettium  coelum.  Sgnili- 
cat  pr.clerea  ctrlum  cujusquc  planelx  suum  oibem, 
veluli  aptid  Cicerottem  luna  inlimum  cceloium  obtiuel. 
Postremo  signilieat  peculiariier  ccelum  ociavum  a 
lana,  quodGneci  «,u^)av£,-,  Latini  firmamenlum  vo- 
canl,  eoniinel  cnim  siellas  lixas ;  bi.c  M .  Varro,  qu<id 
cxlalum  sil ,  siellalis  signis,  scilicet,  ccelum  diclum 
arbilralur.  Verum  hic  Bedx  locus  inconcinnitate  non 
caret;  nam  niundus  et  cosmos  ab  elegantia  absoluta- 
que  pukbriludine  ac  ordine  noinen  habet.  Coelutn 
quidem,  ul  jamdictumesl,elojfa-6f,  ut  Plato  scribil, 
quod  sit  snperiorutn  terminus, idest,  o/s^?  iv&.;ctii  el 
Cleoinedes  assentilur  in  Mctcoris.  Muiiiii  vero  uomen 
niagno  consensu  ab  ornatu  iiomen  accepit,  quetn 
Aristoteles  in  ordine  maximc  siliim  esse  existiuial. 
Univcrsumipsumcomrnodiuszoo-uov,  iuquit,  nomina* 
veris,  id  est,"  compagein  rerurn  couiposilam  concin- 
noque  ordiue  digeslam ,  quam  uxoatiwv  id  esl,  con- 
geriem  coiiriis:im  ac  inconditam.  Alii  ornatum  quo- 
qtie  culligunl  ex  iigura  et  culore  ,  et  aslroruui 
coliuccntium  flammis,  quos  Piinius  oculos  mundi 
vocat ;  btic  enim  perlinet  fabuta  Aigus ,  qucm  Juno 
occidil.  Jimonem  euiin  pbysici  acra  inielliguui;  hic 
densatus  in  nnbes  solein  ac  stellase  conspeclu  no$tio 
auleri,  boc  est,  Argo  ceniuiu  oculos  eruit 


105 


BED/K  VENERABILI9  OPBRHM  PARS  I.  -  DIDASCALICA  GENUINA.  190 

CAPUT  IV.  A  super  aera  qu%rit,  sed  ne  illnc  ■  proveniat,  in  mol- 


De  elementit. 
Elcmenta  sibiincl  sicul  iiulura,  sic  ',  e(  sitti  ilifle- 
runl.  Tcrra  eniin,  u(  gravissimj ,  ei  qiifC  ab  alia  na- 
iin.i  sufferri  iioii  |  u--.il .  imum  in  crcaluris  obtinct 
lucum.  Aqua  verc  qianto  levior  terra,  tanto  est  acrc 
gravior.  Qtii  si  forto  aquis  in  vasc  aliqno  siibdniur  , 
slaliin  adsuperiora,  ut  lcvior,  evailil.  ignis  quoque 
oialcrialiler  accensus,  contiiiuo*naluralem  sui  seilcm 

VARIANTES  LECTIONES. 
1  A,  B,  C,  etmrn.  *  A,   B,  C.  oerveniuiit. 

GLOSS^  ET  SCHULIA. 


lem  aerein,  ettjits  eircumfusionc  deprimilur,  eva- 
nescit.  Qu;e  lanien  quadam  nalurat  propinquilule  si- 
I.  1,1.1  iia  commiscentur,  ul  lcrra  quidem  arida  et 
frigida  rrigidas  aqux,  aqua  vcro  frigida  et  humida 
liumido  aeri,  porro  acr  huniidus  et  calidus  calido 
igni ,  ignis  qucqiie  calidus  et  aridus  terrx  societur 
aridx.  Umlo  et  igncm  in  lerris ,  et  in  aere  uubil.i 
terrcnaquc  corpora  vidcmus. 


XXVII. 


Bw».  Gloss.e.  —  Elementa  sibimet  sicut  natura.  B 
Nalura  elemenlorum  e-t  ipsa  qualitas,utignis  calidus 
esl  et  siccus ;  terra  autem  frigida  et  sicca.  Dicimus 
autem  eleinenta,  eteliinenta,et  hylementa.  Elementa, 
quasi  elevatuenla ,  eo  quod  ex  elctnentis  omnia  con- 
stent.  Elinicnti  al>  elimo,  id  est,  fornto,  quia  inde 
cuncta  stint  formala.  Ilylcmcnia,  »b  hyle,  i-i  est,  jn- 
fonui  r.iateria,  dc  qua  facia  sunl  omnia  in  species 
suas.  Elementa  aulem  quiituor  sunt  ;  ccclum,  ignis, 
aqua  et  lerra,  qu.e  in  oinnibus  sibi  mixta  sunt.  Si- 
quidem  et  tn  terra  ignem  reperies,  qui  cx  lapidibus 
el  ferro  Ircquenter  exciuitur ;  et  in  coelo  cum  sit 
ignilum,  rt  micans  fulgcntibus  sletlis,  polus  aqua 
esse  inteliigi  polest. 

Coiiimtsmtfur.  Dc  Syzygiis,  id  est,  conjunctionibus 
elementorum  pauca  dicit.  Omne  nantque  corporeum 
quadtorsxpe  diclis  constat  elcmentis,  quoruto  unu:n- 
quodque  duas  habet  qualitaies  :  unam  propriam, 
nlleram  vero  alterius  elementi ,  sicnl  in  lerra  frigi- 
diias  el  ariditas.  Aridiias  ergo  propria  cst  terne  qua-  ,, 
lilas,  frigidilas  nnn  prnpria  lcrrx,  sed  aquac;  sic  et  de 
cateris.  Nam  frigidilas  propria  est  aqnx  qualitas, 
humidilas  vern  ah  aeve  illi  venit.  Sic  aeris  huniidilas 
propria  ,  at  calidilas  ex  igne  oVsccndit.  Siinililer  et 
ignis  propria  esl  calidilas,  sed  aridilatem  de  tcria 
«umit.  Sex  igilur  qualitatibus  syzyguc  lionl.  Oiiarum 
qnatuor  dicuntur  iiiuneilial*  ei  nexre,  iioii  ecentea 
medielate ,  qua  conjunganlur.  Igois  eniin  culiiliias 
ruin  tcrrena  frigiditale  coujungiiur  iu  siccilate. 
Hursiis  aqu:c  humiditas  copulatur  cutn  tcrrcna  sicci- 
late  in  frigiditate.  Caliditas  vero  acris  cnm  fi  igiditute 
aqux  conjiingiiur  in  humiililate ;  aeris  vero  huniiditas 
oum  iguea  suxilate  conjungilur  iu  i-aliditulc.  IL- 
iiiftt  quatuor  qux  dicuntur  immediatx  cl  ticxa-. 
Restanl  duat,  qnx  dicunlur  ttiediaix  et  dissonir,  quia 
iiod  pussunt  sibi  conjungi  sinc  me.dio,  ohslanlc  qua 
litatum  diveniiate.  Ignis  enim  calidus  el  siccus  <  um 
nqua  humida  ct  frigida  conjungi  non  poiest  iuno 


medio,  idest.sine  terra.  Ruisus  aer  bumidus  ct 
calidus  cnn;  terra,  qna?  frigida  es'  ei  sicco,  conjungi 
noii  potest  sine  medio,  M  est,  aqua,  qiue  locum  tenet 
medietalis,  et  conjungil  utrumque. 

Nubila  terrenaque.  Nubila  pro  spissis  accipe  nubi- 
bus.qiuu  sempor  h3beul  aquas.  Inler  nubila  ei  nubes 
hoc  interest,  quo.l  imbila  dicimus  spissas  et  densis- 
siinas  nnbes,  ntibes  vero  et  spissas  et  raras. 

Inc  Auct.  Gloss/6.  —  Elementa  sibimet  sieul  na- 
tura,  sic  eiiam  situ  differunt.  Natura  clemeniortim  est 
ipsa  qunlitas,  ut  ignis  calidus  et  siccus,  terra  sicca 
el  frigida.  Eiementa,  el  cliinenia,  et  byleuienta  di- 
cimus.  Elcmenia,  quasi  elevamenla.eo  quodex  ele- 
menlis  oinuia  cnnsienl.  Eliinenta  ab  elimo,  id  est. 
formo,  quia  inde  cuncta  sttnt  fonnata.  Ilylemenla  *b 
bvle,  id  esl,  infurtui  materia,  de  qua  facta  sunl  oin- 
nia  in  species.  Situ,  id  esl,  toco,  vel  positione  et 
ordinc  locorum.  Differt ,  id  esl ,  distat.  Eletneiuum , 
secuniltim  fsidnruoi,  Grxcum  cst,  el  sonai  Latine 
materies;  ilyle  cniui  Gnece,  Latii>e  informis  materies. 
Sccnndum  Auibr.istuiu  vero  Laiinum  nonien  est,  et 
d.  r  v  tur  ab  eo  quod  est  elimo,  id  esl,  furmo,  et 
(jii"il  nos  cle  nciiiunt  dicitnns.  Grccci  miytiM 

Joan.  Nov.  Scholia.  —  i>ui  si  (orte  uqvis  in  vase 
Gicba  et  quxlibet  terrte  pars  per  aquam  iii'erius  ca- 
dil,  qno  siiiiv.i  conslal  lenaiu  aqua  esse  graviorein, 
gravia  euiin  sunt  quse  naturalitei'  deuisum  nnhim 

lg>iis  qitoque  materiultter  accensus.  Ijnium  plin  a 
stini  fjenera,  qu;e  hic  obiter  recensebo.  1'nuiii*  est 
ccclesiis  ille  lucidus,  cuneta  fotens,  servans  ac  vivi- 
licans;  secundus  esl  qui  luna»  staiim  subjeclus  est 
usque  ad  loca  nubium.  nou  lucensquidem|;  esl  enitn 
veluti  aer  (orridus,  qttalis  es(  in  caidariis,  prunis  ac 
flaiuma  exstinctis,  qui  quidem  non  lucet,  nisi  male- 
ri.im  soriiattir,  in  quam  caloris  \ini  cterceai :  hinc 
iiiceniliiiilur  sub  co/o  ignes  rep«iilini,  quos  a'li  »,>- 

eaai  dacUvaa,  ^iu  raaratai .  iciiius  est  qna  hum«- 
nuin  geuus  ad  varios  usus  e(  neccssario»  ulttur ; 


197  DE  NATORA  RBROM.  m 

CAPUT  V.  A  Unde  el  convexum  mediumque,  quacunque  ccrnalur, 

De  p~rmamen!o.  inenarrabili  celcriiuie  quoiidie  circumagi  sapientes 

Corlom  sublilis   igneajquc  naiurte,  rolunduntque,      mundi  dixeriint,  ila  ul  ruerel,  si  non  planetaruin  oc- 

et  a  centro  terraj  aiquis  spatiis  undique  collccium.      cursu  moderaretiir  :  argun.enlo  siderum   niientes, 

CLOS8/E  ET  SCHOLIA. 


quartus  quem  summo  artiGcio  nalura  rebus  anima- 
libus  pariter  et  inanimatis  affiavit,  nibil  namque  ca- 
loris  est  expers. 

Quce  tameii  qundam  nalurw  pro]nnqu'tlate  sihimel 
ile  CQmmisceniur.  Elemenla  imimli.  qu;u  loco  ac  situ 
eonjuiigunlur  symbola  sunt,  id  est,  altera  qnalitale 
eonsenlienlia,  ut  aqua  et  terra  frigiditate,  cum  aqaa 
aer  mobiliiale  ac  bumidilale  asymbola  intervallo 
diacretasunt,  ut  aqua,  ignis,  intcrmedio  aere. 

camjt  v. 
BniD.tii.os5i. — Ctelnm  tubtilis.  Non  in  modnm 

fiilae  rotiiuiium  est  cceluni ,  sed  a  parte  polorum  iu 
oniiiudine  porrecium. 

Ignecequenaturoe.  Ijjueienaturcedixit,  propler sidera 
igneam  natoram  habentia,  qux  in  eo  collocata  sunt. 
Centro  terrce.  Quamuin  ali  boc  loco  lerne  ad  coe- 
lun,  tantum  cx  uiraque  ternc  parte  spaiium  ad 
ccelum  protenditur,  et  hoc  esl  a  cenlro  terne  undique 
collectuin.  Nain  lerra  in  mediu  locum  obtinet  puncti, 
circa  quara  ccclum  vertitur  in  modum  circini, 
propterea  non  amplius  quam  mediclas  ejus  videri 
potest,  quoe  semper  super  terrain  est. 

Pianelarum  occursumoderetur .Plauelae  conlra  niun- 
duuiferuulur,  etideonjundustcmperatur  etretinetur. 
Argumenlo  siderum.  Arguineuitini  est,  quod  rei 
duhiae  facit  lidem ;  et  dictum  est  argumenium  ,  quasi 
argule  inventam.  Argutnentosiderum  incoe  o  lixorum 
volubilitas  coeii  circa  terram  a  sapienlibus  depre- 
iiensa  est. 
Seplentrionalibus  breviores.  Septentrionalia  signa  C  est  magis  quam  pbjsiee 

A 


brcviores  liabent  circttlos,  scilioet  propier  acutiorem 
polum,  qui  ibi  est,  el  nunquam  occidunl.  Al  ubi 
ccelutn  spatialur  et  in  majorem  rolundilatem  dilala- 
tur,  majores  circulos  agunt. 

Polos  nuncupant.  Polus  brevissima  slella  esl  i.i 
vertice  septentrionalis  oirculi ,  a  qua  tola  illa  pars 
polus  vocalur  ;  e.t  sicut  sidera  scptentiionalis  poli 
scmper  a  nobis  videntur,  quia  super  nos  snnt,  ila 
quoque  australis  poli  nunquam  nobis  apparent,  quia 
sulilus  terra  suut. 
«*  Boreas.  Dore::s  semper  a  nobis  videtur,  nec  un- 
quain  nobis  occidit ,  aul  sub  lerris  vadit.  Trahit 
auteni  iiouien  poli ,  iJ  esi,  septentrinnalig  borei,  a 
venio  Borea  diclo ,  qui  est  flans  a  sej»tentrionalt 
parie,  qni  etiam  Aquilonatis  dicitur. 

Joan.  Nov.  Sciiolia.  —  lnenarraliti  velocitate  qtto- 
tidiecircumagi.  liuccst  spatioviginliqnatuoihoraruni. 
Cclentatis  ralio  ex  partibus  coeli  deprehendi  polesl; 
nam  sol  lotus  exoiitur  brevi  (emporis  momentu, 
aiqui  vel  tricies  major  est  toto  lerrarum  ambilu, 
proin  le  cx  hac  collatione  aniinadverlitur  nihil  sub 
toelo,  neque  ventos,  ncque  avium  volalus,  nequc 
missiliuni  jaciustampemiciter  rapiposse,  ut  cumilla 
incrcdibili  velocilale  conlerri  queat.  Qnod  autem,  ex 
Plinii  auctorilate,  dicunl  scriptores  quamlibet  gra- 
vissimi,  casurum  coelum  ,  id  est,  niolus  ralionem 
egressuium,  qui  quadam  successione  partium  perfi- 
citur,  nisi  adverso  cursu  planeiarum  (qui  lii  a  dexlris 
partibus  in  sinisiras)  lemperelur,  tepiJe  satie  diclum 


— 1  B 


199  DKU/U.  VENERABILIS  OPERIJM  PARS  I.  —  DIDASCAU.CA  CKNUINA.  900 

qunj  Bm  seniper  ciirsu  cir<  iinivnlant,  seplenti  ionnli-  \  cailemqtie  demrrsa  luii|tinquis,  utque  nunc  sublimis 


bus  bievioros  gyros  circa  rardiiiem  peragenlibus; 
cujus  verlices  «XlrWUW,  cina  quos  «.phxra  cosli 
volvilur,  pulM  «unciipanl,  glaciali  rigore  labcnles. 
tlorum  unus  ad  tepleiitrioiialem  plag.nu  lousuigens 
Uoreas;  aller  dcvexns  in  Atistros,  terrxque  uppusi- 
lu*.  Auslralis  vocalur,  quem  iiilerioni  Auiiri  Scri- 
plura  mucli  uoiiiin.il. 

CAPUT  VI. 

De  raria  altitudine  eocli. 

Non  aiilem  ila  niuii.lus  hoc  polo  cxcclsiore  scat- 

lullil ,  ul   uiuiique  ceinanlur  hxc  lidera;   verum 

oaJem  quibusque  proximis  sublimiora   credunlur, 


iu  dejeciu  posiiis  videtur  bic  wrtcx,  sic  in  illa  lerrx 

devexitalc  lr:ttisgres:is  illa  se  allolloiit,  residenlibut 

qux  lni  cxcelsa  fuerant,  opponeule  se  conira  me- 

dios  visus  glubo  tcn  :n  iiin,   adeo  ul  seplentrioties, 

qux   nnbis  a  vcriicc  pcudcttl,  in  qrjibusdam  lndi» 

loci»  quindecim  lanttim  in  auiio  '  diebus  appareant. 

CAPUT  VII. 

De  avlo  supeviorr. 

Cceltim  superinris  circuli  proprio  discrclum  ler- 

mino,  et  xqualihus   undiquc  spatiis  collocaium  vir- 

iniis  conlinei  angclicas; qux  ad  nus exeuntcs,  xihe- 

rea  sibi  <<>r,  ota  sumuiil,  ui  possiut  honiinibus  eliani 


■  A,  nor/i»w. 


VAlUANTES  LECTIONES. 
LOSSiE  LT  SCIIOLIA. 


Septentrionatibns  breviores  guroi  eirca  eardinein  0  hoc.  coelonobis  tolisnncii!iuscernunlur,lransgre.-sisad 
peraqentibut.  Ex  iitundi  circuinaYtu  unaqttxi|ue  w»la  Auslium  aliqua^  noclis  parle  non  ct-rnanlur,  yeluii 
iu  ccelo  ciicnlu.ii,  qui  animo  lauium  concipitur,  de- 


scribit;  in;illiematici  enim  singulos  ttansitus  ptin- 
etoruni  singulas  aiunl  cfticcre  lineas.  Sphxra  iiaque 
cirrumacla  supcr  cardine  immobili,  no:x  q»x  sunt 
Mc.na»  ulriiisqiiecanlinisexiremitali  angustiores  de- 
scrihiml  c.rculorum  amhitus;  qux  vero  in  medio 
splucrx,  inaximos  circulos  efliciuni,  quod  apod  Eu- 
diilciii  demoiislralur  in  conversionibus  spbxia;.  Sil 
itaiudue  iu  subjeclo  schemale  Ipag.  praced.]  sphxra 
A  lt ' '.  U  .  axis  vcro  quem cireumvcriilur  A  D ;  circum- 
aeU  itaque)  sphacra  snpet  linea  A  D,  circuli  qui  descri- 
lniiiiur  a  i  artibus  signorum,  quosunt  viciniorcs  termi- 
noAaulD,  eucontinuoevaduntanjtiisiiores,  maximus 
veio  omniom  is  est,  qui  describiiur  ex  B  versus  C. 
Cujttt  venices  exlremot,  qvos  circa  sphcera  coeli  vtl- 
liiwr,  polct  nnitcupuiit.  Extremilaies  axis  Graci 
«&mc  vocant,  Laiiui  vertices,  ut  apud  Ciceronem  ; 
in  Aralo: «  Ali-r  de  cardine  verlex,  dicitur  esse  po- 
lus,  •  el  apud  Virgilium,  libro  primo  Georgicorum  : 

lllc  verlex  nobi«  semper  subliiuis,  at  illum 
Suli  pedibus  Slyx  atra  videl,  luaucsque  profuadi. 

Diciiniiir  autem  Grace  ct  Laline  a  vericndo,  quod 
circa  lias  exlreiuitales  coelum  vertalur,  puncto  ipso 
niaitcnle  immohili;  quare  aslra  vicma  polis  angustos 
descr-bunl  circulos,  velmi,  in  orb  •  noslro,  Seplenlrio 
et  Cynosiira  loUs  noctibus  sine  occasu  circa  poluin 
angusto  ambiiu  feruulur,  el  -  tcl!  i  ipsa  viciua  polo, 
qiiam  Po!are:n  vueant,  in  extremitate  Cynosuna, 
brevissimo  circuinactu  toia  nocte  iu  ea.iem  parte 
cosli  siue  ulla  iiiclinalione  cernitur. 

Claciuli  riijore  tabenta.  Sol  per  mcdimn  splixra 
vcrtitur  :  exliemn  igilur,  qtlia  a<l  lia-c  uunquaiii  ac- 
cedil  Ima,  sciupcr  fiigora  occupaul. 

CAPDT   VI. 

ftmo.  Gi  o^s.E.  —  Siilera.  Sidcra  circa  rardinein 
«rrauiia,  vel  rotantia,  scptentiionalia,  viileli.cl,  id 
esl  arcliui,  el  alia,  quia  ca-ltun  non  se  in  ercciam  rj 
nliitudiiiem  eleval,  >.•«!  pariim  ascendit  in  iiio.tinn 
enehlea  devexx;  et  iude  lii  ut  tidera  qtu-  nabis  in 
Septenlrione  posiiis  videnlur  subliinia ,  in  vicinio 
ausiri  consiituiis,  propter  opposilionem  lomo,  vi- 
ilr.mtpi.  Iiuuitlia. 

Clobo  Uruinim.  GlelM  lerraruiu  uioil,  qu:a  tcrra 
ephjeroidea,  i.i  eat,  rotuntkioil. 

Jo*.n  Nov.  ScaoLU,  —  A'«n  aulem  ita  nvtiutns. 
Poii  almuiiu  ipim  in  oiiiiiiliiis  iTg  oiiilms  eadein 
P<ruiaii<'i;  iiaui  ex  qaolibel  loco  veruu  SJcpteolrio- 
ii.ini  pjphjrestii  sexigluta  -t.nii.i,  pulus  nrptentrionalli 
un.i  aarte(qualei  raul  in  dn  ulo  maxiniu  r>t»tn  sublliulor 
lit;  si  vero  ad  Austruai  vergatnr,  Ittenj  oolm  ona 
parie  pertoiHhuniladia  Ht  bumiilur,  elquaniuni  unui 
poloiuui  iii  iuliliiinor,  i.nruin  alt.  1  ex  idvcr&n  nuh 
terru  llt  liuimlior  :  rvemi    IgilUr  Ut  lldeia   'l>.'i    >ub 


Lyra  Orpheiin  Gcrmauia  non  oc  iilil:  verum  in  lialix 
plerisqu<!  locis  duabus  horis  sub  horizonle  occulla- 
tur,  priusquam  eniergal. 

/11  siiibmutam  Imi.iu  locit  xv  tantum  in  anuo  diebut 
appureant.  Similia  snnl  qux  habet  Pliuius  de  lunx 
clliuxionibus  in  Taprobanx,  ct  alia  plcmque,  qux 
De.ia  in  lioc  opere  pro  ronfessis  habel;  veruin  silixc 
ad  cerlain  splixrx  cl  circini,  cujus  ratio  indubilala 
csl,  descriptionein  accomnimlentur,  Imc  ccrte  de 
seplenirionilius  consislerc  nequit ;  sed  h.i  c  istu  loco 
disctitere  11011  pmavimus  esse  opporluiium. 

CIPUT    VII. 

Brib.  (iLOSSjr.  — Ccelttm  tuperiorit  ciraili.  Priimnn 
ctrlum  est  ab  aqua  usque  ad  lunam,  quod  esl  acr; 
secundum  a  luua  usque  ad  firmamentum,  quod  e.-t 
xlbereum  ;  tertium  et  quartum  a  linnamento  usque 
ad  inlinitum,  quod  esi  superius  coe  uiu.  In  his  tanien 
q  seplem  sunt  spaiia  circa  xquinociium,  quia  procul 
suiit  ipsa  loca  a  polo,  el  ideo  ibi  iion  semper,  ul  liic 
nobiscum,  sed  aliquaiiilo  apparenl. 

jEquatibut  tpatiis.  Sicut  iinnamenlum  xquali  spa- 
tio  a  terra  uudique  elongaiur,  ita  il'ti.1  superiuscce- 
luin,  tibi  augeli  suni,  ab  iuleriori  xqualiter  distal. 

AZtlicraracorpora.  Ange>ica  virlus  ad  nos  deslinala, 
quia  Mibtil.iio  ejus  carnabbus  non  potest  videri  u- 
pcctilms,  corpus  sibi  assumit  .cihcrcuin,  nec  soluiu 
xihereuni,  sed  eliaui  aeicum.  Dxmones  vero  ex.  isto 
acic  corpus  assuiuunt. 

Iloc  Deut.  Coutra  Aiiptisiintim  loquilur.  Atigusllnm 
eiiiin  dicit  qualuor  elementa  Ijcri  inlra  lirinamentum. 
ei  aqua  scmper  juu.i  icnam  locum  suuui  lenei, 
iguis  vero  superioiem  lociun  possidet.  Ergo  qua  ra- 
lioue  cogimur  discere  gl.iciales  aquas  lieri  sop.  r  lir- 
mamentum,  cum  nulla  lerra-ibi  sit  ei  est  superiorillo 
loc.tis,  uui  mpIus  iguis  est?  Iia  ergo  inleliigiiur 
quod  dicilur,  aijiias  quai  super  cxlos  sunl  angelos 
Gifniucare. 

Inferiura  elementa.  Hac  igillirralkMM  col  igunl,  il- 
lndsiiperiiis  ccelum  igiieiiin  ts:e,  qtiia  ignis  supcrio- 
11 111  lucuuiin  onniibuscn  aluris  poaaidet,  Si  ergo  illud 
ucuin  superius  esl,  neces&e  esl  ui  bjnenm  tiai. 

Luiformi.  Non  niiiloiini,  di<ii,  quia  non  conver- 
iiiriiiir  speriei  cjus  in  uoa  parie,  se<l  w  dtvenli  par- 
tiims.  N.iui  Unuaiuenium  in  drsteran  pertem  *\> 
oiicnie  ad  ooeldentem  irmprr  nolvikir,  nentra  quod 
solsemper  iiipartemiiulurun  ul  nrknteai  u.lvitur, 
siiut  planeix  reliqux;  diveis»  1  iinen  modo  rtirsus 
11  I  glint,  ijtiorum  inulliulii  i  un<  11  so'i.l.iiur  tlr- 
10  •  i     :  llll :;  .  11  •■  1111;  1:1   .  rlerilale  ^im,  M  ciiinltnii  phl- 

losophos,  labalur.  Firmameninm  mm  1  ro  ier  sutio- 
inii'.    pdpi   pter Uriiiitairm,aulpropter lntniN|rte< 
rtninum  Itipci ioniiii et  nlcnoruui  aquaiuiu 
veci.it. 111   iiilcl'lfr<j  dtbomiU 


201 


DE  NATURA  RERUM. 


202 


in  edeudo  similarl,  eadeinque  ibi  reversae  depo- 
nuni.  Huc  Deus  aquls  {flacialihus  temperavit,  i»o 
inferiora  succenderet  elemeuta.  Dehinc  inferius 
cceium  non  uniformi,  seil  inultiplfcl  motu  soliduvit, 
nuncupans  illud  flrmamentum,  propter  susteniatio- 
neiii  superiorum  aquarum- 

CAPUT  VIII. 
De  aqnis  coelenlibus. 
Aqnas, '  firmacicnto  iinpositas,  conlis  quidem  spiri- 
tuaiibus  humiliores,  sed  uinen  omni  creaiura  corpo- 


A  rali  superiorss,  quidam  ad  inuiidationem  dituvii 
servatas,  aiii  vero  rectius  ad  ignem  siderum  tempe- 
rnndum  Buspensas  aftirmant. 

CAI'L'T  IX. 
f)e  quinque  circiilis  munili. 
Qninque  circulis  muudiis  dividiiur,  quoruni  di<-iin- 
Glionlbus  qutedam  parlos  tempcrie  sua  incoluutur  . 
qutcdam  immanitate  frigoris  aut  caloris  inhahitabile.s 
existunt.  Priuiu^  est  septentrionalis,  liigore  inhabita- 
bills,  cujus  sidera  nobis  minquani  occidunt.  Secun- 


1  A,  B,  C.  super  (irinnmentam. 


VARJANTES  LECTTONES. 


CLOSSiE  ET  Sf.HOLIA. 


r.A.prr  vui. 

Bnn>.  Gloss/K.  —  Firmamentun.  Firmamentuni  in 
crystalii  modain  ex  aquis  <  ongclatis  faclum  est.  Est 
tamcn  igne;K  quaiitatis  propter  sidera  iu  se  <  oiiocata, 
qiiie  ignea  sunt.  Sicut  terraruin  pondcribus  ei  aer  et 
aqua  cedunt,  ut  ad  terram  pervenianl,  sic  aquarum 
ponderibus  et  ipse  aer  cedil,  ut  vel  ad  torrani  vel  ad 
aquam  pervenial.  Aeris  quuque  particulam  si  quis 
in  spafiis  illis  sublinnbus  cueli  posset  rtemittcre,  pon- 
dere  suo  caderet,  donec  ad  aeria  subter  spatia  perve- 
nirct.  Hnjusmodi  argmiieiilis  colliguiit  plulo:>ophi, 
aquas  super  tethereum  ccelum  es»c  nou  posse,  quibus 
ita  respondetur  :  Si  potesl  aqua.,  sieul  videmus,  ad 
fantas  guttarum  iiiinutias  pervenire,  ut  super  Lstum 
aeremvaporaliler  frratur,  quinaturalevior  est  atjuis, 
cur  ii o ii  potest  ctsuper  illud  levius  ceelum  minutiori- 
hus  guttis  et  levioribus  ferri  vaponbus?  Quomodo 
autem  et  qualeslibet  aquac  ibi  sint,  esse  eas  ibi  ini- 
nime  duhilamus.  Major  cst  quippe  Scripcura  san 
ota»  aucioritas,  quaui  omnis  humani  ingen" 
citas, 

Ignem  siderum.  Sidera  tam  i?nete  naturx  sunt,  ut 
consumeientur,  nisi  ab  aquis  temperarentur.  Sicut 
consumeretuT  ista  terraignesoiis,  uisi  aqua  interius 
et  exterius  ftiisset  in  ea,  sic  consnmeretur  iirmameu- 
tumeodein  ignesolis.et  igr.e  sigiioruioqua?.  ineosuul, 
nisi  haberet  aqtias  supcr  se. 

Inc.  Acct.  Ci.oss.e.  —  Aqitas  super  firmamenium 
positas  ,  coilis  quidcm  spiritualibus  iiunnliores.  De 
aquis  qusc  super  ccelos  sunt,  h?ec  est  heati  Ambrosii 
sententia  :  Aquas  superccelossapientes  mundi  aiuni 
esse  non  posse,  dicente^  igneum  esse  coelum,  nec 
posse  concordari  cum  eo  naturam  aquarum ;  ad- 
dunt  quoque  diccntes  rolundum  ac  volubilein 
atque  ardentem  csse  orbem  cosii,  et  in  illo  volubili 
circuitu  aquas  stare  neqiiaquam  possa.  Nam  necesse 
est  ut  detiiiant  et  labenliir,  cuin  de  superioribns  ad 
iuferiora  orbis  ille  delorquelur,  ac  per  hoc  nequa- 
quam  eas  stare  posse  aiuut,  cum   axis  cceli,  concito 


B  nos  sunt  niinquam  nohis  occiduni,  quia  ciim  sinl  eo- 
rum  circnil  hrevissimi,  eo  quod  in  angusiiore  cceli 
parle  «unt  posiii,  eos  ex  oiinu  parle  videmus  scilicot 
oriendo  et  oecidendo. 

Excelsissimn.  Canccr  et  capricornus  tropica,  id  est, 
converlibilia  signa  vooaiiiur;ex  quibus  Cancer ex- 
celsissima  pars  siguiiVri  est.  Convcriibilia  autem 
dicuntur,  quia  converlittir  sol  vel  snperius,  vel  infe- 
rius.  Esl  vero  ejus  doiiiicilium  in  Cancro  xv  Kalend, 
Julii,  quando  ipse,  solstitialem  clrculum  peienrrens, 
facit  soistitium  xn  Kaiendarum  sopradlcti  meusis :  in 
Capricorno  vcro  xv  Kal,  Jan.  moraiur,  quando,  bru- 
malem  oursum  explens.xii  Kalend.  ipsius  mensis 
allud  lacil  suiititium,  a  quo  superiores  repetit  rursus. 
Solstiliiim  aulem  dictum  quasi  solis  stalium,  nou 
quia  ibi  solstet,  sed  quia  ibi  fmjt  ciirsuin  suiim, 

Aiquinociialis.  i-Equinoctialis  circulus  ideo  vocatur. 
quoniain  dum  per  euin  sot  iransll,  semper  fit  asqni- 
noctium.  Ilense  quidein  septembri ,  xu  Kal.  Oclob. 
ii  capa-  „  in  signo  Libra;  mense  vero  Martio,  xu  Kal.  Aprilis. 
^  in  signo  Arielis.  Sivc  .fquinoclialis  dicitur,  coquod 
ibi  sit  nox  ct  dies  aequalis  omni  niiindo.  Dum  euini 
oritur  sol  m  medio  inumlo ,  omnes  videnl ,  slmiljter 
dum  occidit ;  non  sic  quando  ad  nns  vcnit,  vel  quaudo 
ad  Ausirales  vadit,  lunc  enim  variaulur  dies  no- 
etesque. 

Inhabilobilis.  Quia  pertoium  illun;  circulum  et  per 
inediuin  illius  sot  discurril,  idco  nimio  calore  e*t 
inhabilabilis;  in  euperiori  autem  ciritulo  sulstitiali 
jam  dicto,  sol  neque  per  medium,  neque  per  toliim 
currit,  sed  ex  una  parte  tantummodo  illuin  tangit, 
atque  ideo  teniperatus  est. 

Brumalis.  Brumalisdicitur  a  brevitate  dierum,  vel 
a  remeatu  solis.  Quantum  euim  ad  nos  pertinel,  breve 
sputiurn  est  ab  ottu  hiemalis  tiici  usque  ad  occa6um. 
Brurna  autem  Grsce,  edacitas  Laline;  muime  enim 
iii  hiemeconsumuiu  homines.quidquid  laboratum  est. 

Auslratis.  Quinlus  Au,lralis  circulus  dicilura  veulo 
qui  imle  ftal.  Sicut  autem  notissimum  signuin  est 


se  motu  lorquens,  eas  volveudo  efiundcrel.  Sed  hi  D  Septenlrio  in  Sepienlrionali,  sic  Canopus  in  Australi ; 
iandem  insanire  desinanl,  atque  confusi  cognoscant,      el  sicut  nobis  polus  nunquam  occidit,  sicnec  Algyptiis 

Cauopus. 
lnir.quatit*les.  Inaequalia  tempora  dicit,  quia  aliud 

est  calidum,  aliud  frigiduiii;  atiud  habet  longns  dies. 


quiaqui  cuncta  potui!  crcare  ex  niliilo,  potuit  et  illam 
aquarum  naturamglaciali  Kolidilateslabilire  in  ccelo. 
Nam  cum  et  ipsi  dicant  voivi  cceliorbem,  slellis  ar- 
dentibus  refulgeiiii-iii,  nonnedivina  Providenlia  pro- 
spexit  ut  intra  orbem  ooeli  ct  stipra  orhem  redun- 
daret  aqua,  qux>  illa  ferventis  axis  incemiia  tempe- 
raret  ? 

JoiN.  Nov.  Scholia.  —  Aiii  ve.ro  reetius  ad  ignem 
iiderum  lemperanium.  Vide  Isidorum  Hispaleusera 
episcopum,  in  libro  de  Nalura  rerum,  ubi  haruiu 
aquarum  meminit.  Nata  est,  opinor,  dispuLalio  ha-c  ax 
cantico  trium  puerorum:  i  Benedicite,  aqu.equa;su- 
per  coeios  sunt.  i>  Datum  est  hinc  negotium  doelis 
iridag.indi  haruin  aquarum  qualiutcm. 

CAFOT   IX. 

Baio.  GLnss.e.  —  Circulis.  Circuli  de  quibus  hic  Io- 
quiiur,  sicutterram,  sic  etiarn  cccium  continent. 
Sidtra  nobis.  Non  niirum  quod   sidera  quaj  super 

Patrol.  XC. 


aliud  breves;  vel  ideo,  quta  quaudo  sol  in  Solstitiali 
circulo  esl.dies  longi.noctesquebrcvessunt;  quando 
ailtem  in  aequinoctiali,  dies  et  nocles  peue  xquales : 
sicul  in  duodecimo  Kalendarum  Aprilium,  et  in  duo- 
decinio  Kalendarum  Octobrium ;  in  his  enim  fiunt 
aiquinoctia.  Quandoautcm  in  brumali  circulo,  nocles 
longae  et  dies  breves  (iunt,  eo  quod  longe  a  nobis  sit 
sol,  quod  fit  xti  Kal.  Jan.,  ibi  enim  esl  brumaie 
solstilium. 

Tliyle.  A  Britanoia  usque  ad  Tbyle  novissimam 
oinnium  insularuin,  novem  dierum  iter  habeiur,  a 
qua  unius  diei  navigatione  ad  mare  congelatum 
pervenitur.  Hujus  insuliC  habit.Uures  ilicit  Plinius 
liiemi  lacie  vesci ,  *state  vcro  intcr  sua  pccoi  a  !iw  - 
bas  ore  carpere. 


|0g  UKPjH  VHNKHABILIS  01'KKVM  HARS  I.  —  DIDASCAUCA    GENUINA.  204 

dui  lolsUllalii,  a  parte  lignliorl  excelslssima  ,  nobis  \  siitio,  illum  icqniuoclio,  lerUum  bruma  teneal.  Ex- 


ad  aaptenlrionalem  plagam  vomui  temperatui,  '  ba- 
bitabilis.  Tei  liu-  oequlnocUaUa,  me  iio  ambilu  sisniferi 
orbli  iucedena,  lorriiku,  iuhabitabiUs.  Qoariuibru- 
malis  a  pw»'  nuinUUma  aignlferi  ud  Atulrlnum 
poloai  vena*,  temperaius,  babilabilia.  Quintus  Au- 
siralis,  circa  vcriiecm  Austrinuin,  qui  lcrra  tegitur, 
frigore  inhabit.ibiiis.  Trcs  autem  medii  circuli  ■  inaj- 
qualltalcs  teroporum  distinguunt,  cum  sol  hunc  sol- 

YAKIANTKS  LECTIONES. 

1  A.   add.  «.       *  k%inaquatilatt..,.  dhiingmiHiur.  B. 

«iLOSSA:  ET  SCIIOLIA. 

Jo.vn.  Nov.  Sciwt.u.  —  Qninquc  ciradis  mundui      quoruin   iulervallis  disliiiguunlur   in  coelo  ac  jterra 
dinimmr.  Agtlur  hoc  capite  de  circulis  parallelis,      quinque  xonx\  quarum  passim  scriplores  niemine- 

SEFTENTRIO. 


tremi  ciiiin  lemper  solc  carenl.  Liulc  ci  a  Thnlc  in- 
sula  nnius  dJei  navlgatione  ad  Ai|uilonciu  marc  con- 
gelatum  iuveniiur. 

CAPUT  X. 

/;    plagil  mundi. 

Climala,  iJ  cvt,  pltgat  mundi,  sunt  quatuor:Orien- 

lalis   at>   cxnrtu  lolltiliali   ad  brumalcm ;  Australis 

indc  ad  occasuni  brutnalem;  Occidentalis  ex  hinc 


runi.  Sunt  vero  paralleli  clrcutl,  qui  mundi  clrcum- 
acui  describuntur  :  natn  alii  sunt  in  cor'o  non  paral- 
leli,  utborizon,  meridianus,  colmi,  quos  mntus  cotli 
lion  eflicil.  P;ir;il!cioium  ilaqnc,  stu  xquidislunlium 
circulorum  trcssunt,  qui  dcscriDunlur  a  sole.  jEqui- 
noctialis,  quem  sol  describit  bis  in  annn,  mense  Mar- 
tio  ac  Septembri,  in  primis  partlbua  Virginisel  Li- 
br;c  :  eslque  hic  circului  xi|oidialanlium  omnium 
inaxiinus,  iluiitnr  euiiii  pcr  mediuni  sph;cr;v.  Reliqui 
duo  Tropici  diciiutur,  Grreci  r/twrdt  vocant :  horum 
unus  describitur  die  solstitiali,  sole  exisicite  in  pri- 
ma  parte  Cancri,  alier  dic  brumali,  dum  sol  primam 
panem  Capricorni  ingressus  cst.  lii  duo  solis  lunites 
sunl.  exira  quoe  ad  exlrema  iniindi  longius  BOil  pro- 
grrditur :  duo  reliqui  mnt,  qnorum  hie  coatinel  aatra 
armper  apparenlia,  iile  perpetuo  sui»  boriionte  de- 
mer^a  babet,  Verum  bi  «luo  postremi  boc  a  itiperio* 
ribus  diOorunt,  qaod  norum  magnltade  non  in  qu.i- 
libet  regioue  esl  eadem  :  abeunlibus  cnim  ad  Se> 
plentrionei  continno  Bunl  maJorei,  ut  in  Crjma 
describitur  a  pedo  posteriorc  uiwd  nwjorit,  al  in 
Germanla  a  iiella,  qua  m  Lyra  rouima  lucet.  Sit 
■ulem  in ;  api *  poiito  u  hematea  l  >"  <'.  iptupra  et  cjus 
axisat  convena  igitui  iphmra  ntper  ixeai\ln 
medlaapi  amdewribtturparalleJusei  r.versuid  a^qui- 
unctiahs,  deiiu'e  ab  m  vcrsus  n,  Iroplcui  niUvaUi  i  ab 


k  versus  (,  tropicus  alter,  scilicet  Capricorni;  deinde 
ahe  versiisf.cirrulus  antareliciissideraconlinens.  nun- 
quam  sub  noslram  eonspectum  venieniia  i  postremo 
ex  g  versusi,  continens  non  oceiimbentia  astra  eirculus 
aretieus.  Spaiium  veio  eomprehensum  inler  lincam 
t»  k  ac  iwstis  inler  lineam  u  /,  per  quod  iransversa 
0  ducilur  linea  m  /,  torrida  zona  cst  :  nam  huio  ccelo 
0,00(1  in  lerris  est  siibjeciuin,  vehementia  calorisso- 
lis  *;,'re  habitatur.  Similitei'  extremx  partes,  vidclucl 
y  a  t  et  e  b  f  inhabitabilcs  ex  rrigore  :  ad  has  nau- 
<|ue  parics  r:idii  solis  non  penelranl :  pncter  h.is 
du;p  smit  lubitabiles,  quarum  una  nostra  csi,  vide- 
licel  g  i  m  u  rcliquu  antichihonum  scilicet,  k  I  *  f. 

CATIIT   x. 

Kiiidff.  (iLoss*.  —  Orientalis.  Oricntem  ideo  jn- 
nuam  cccli  vocant,  quia  in  ea  irartc  ccclum  apeiiri 
videlur,  orionlo  mane  sole.  Ilinc  VirgUlua: 

I'  iii  iiiin  mii'1  ■■  i  domii.s  iui'1  i|'oiciui»  Olyinii. 

Oeetdeatem  vcro  Ideo,  qiii^  in  u»  plifa  muo  i.un- 
iiiinlo  a  munilo  lit  ejus  e\itu«,  el  intra  cosU  aecreta 
receplio,  Vd  ideo  Januai  ca-li  dieuntur,  nuia  ili 
orluntur  omnla  ligna,  et  per  oecideulem  vndtMM. 
Ab  auilraU  vero  parie  vrl  sriUenlrioiiali,  nullom  si- 
gnurnoilturnec  oecidit,  etideo  non  jnnu*,  »ed  la- 
iciaconli  dicunttir. 


2or> 


DF.  NATURA  KERCTM. 


20'j 


usque  r,d  solstiiiaien, :  porro  Sepleni:ionalis  ah  oc-  A  solstitiaii  cvoitiu  brumalis  occasus  e\  eadcm  linea 

casu  solslitiali   usque  ad   exortum  cjusdem  panis 

contingcns.  Ev:  quibus  orientalem  et  occidcnlalem 

jann»;  cceii  nominant.  Haec  in  mcdio  lantum  terra: 

posiiis  babentur  tequalia.  Nam  tub  Aquilonc  degen- 

lilms  biumalis  dies  brevior,  et  solstitialis  prolixior, 

trlum  occasumque  dilatans,  alias  plagas  angustat. 

liem  apud  Australcs  ulraque  prxfala  die-  modcratior, 

sunradictam    diversiiatem  immutat,    licci  ubique 


responiie.il.  N.tm  cl  cunclis  exoriihus  '  solis  eodera 
nio  !o  posl  sex  sempcr  menses  congrnit  occasus. 
CAPTJT  XI. 
De  stctlis. 
Stcllx  lumen  a  sole  muluantes,  cunimundo  virti, 
ulpote  in  uno  loco  fixa?,  el  non  sianle  mondo,  vagas 
ferri  dicuntur,  exceptis  iis  quae  planettr,  id  est  cr- 
rtintes,  vocantur,  easque  diei  adventu  cclaii,  ncc 


1  A  om.  sotis. 


\AR1\NTES  LIXTIONES. 


CLOSS.C  F.T  SCIIOLIA. 


tlepc  i»  medio  lanium  fcrra.  In  Jemsalem,  qiix  esl  <  Licet  ubique  solstitiali  exortui  brumaiis  occa  us  ex 
iu  JudLca  civilate,  vel  in  Asia  constilutis,  pene  tan-  ]i  eadem  linea  respondeat,  »  tate  esi  acsi  diceret  : 
(iiurIciii  diei  es'  tempore   aeslalis,  quantura  et  hie 


inis,  quia  ciiin  sint  eirca  umbilicum,  id  est,  medie- 
lateiu  lerr.T,  orti;s  non  apud  illos  dilatamr,  nec  oc- 
cjsu>. 

Orimn  occatuntque.  Orluni  suum  dilaiat  solstitia- 
!is  dies  ab  ortu  brumali  usque  ad  ortuin  sohiiiia- 
lem.  Similiier  occ?sum  dilatat  ab  occasu  brumali, 
uiqne  ad  occasuin  so'stilulem,  ei  hoc  apud  nos  lit, 
qui  in  seplentrione  sumus.  rirca  quos  et  oriens  et  oc- 
«iiiens  >ol  apparet,  sed  alias  plagas  angusUI,  hoc 
est,  australem  et  septentrionaiem.  Nam  quando  no- 
bi*  sol  sestale  media  oritur,  non  slatim  videtur  ah 
illis  qui  in  meridie  suiit.  iisqnequo  superiorcs  sni 
rirculi  parles  petat.  Similiter  cum  occidit,  non  ah 
jilis  videtur;  quia  a  septcntrione  nobis  ubi  occidil, 
longe  illi  suut.  Septentrionalera  piagam  simliter  an- 
gustat,  quia  ortus  cilissimus,  pi  occasu  tardissimo 
cam  lenet ;  ei  quo  occidit  moilo  in  sepleiilrione,  eo 
ctiam  prope  et  oritur.  Denique  apud  Brilanniam  in 


<  (Juamvis  habeamus  varietatem  in  longitudine  di*- 
rum  et  noctium,  non  habemus  lamen  io  lineis. »  N  im 
semper  orius  solstitialis  in  una  Iine3  est,  et  occasui 
brumalis. 

l'ost  sex  semper  menses.  Sol  namque  pcr  sex  mi  n- 
ses  ascemlii,  per  alios  sex  relrogradiens  per  eamdcm 
lineam,  in  occasum  recurrit.  Iriud  igiiur  signum, 
quod  hodie  occidii,  post  scx  menscs  e,iit  in  ortu. 
Verbigralia  :  Si  Cancer  est  hodie  mane  i:i  orin,  post 
sex  in  initio  nnclis  eril  in  occasu,  et  Capricoruus 
inaiie  crit  in  ortn. 

Joan.  Nov.  Sr.iioi.i*. — Clmata,  irf  cst,  p!agw  mnnrti 
sunt  quntuor.  Climata  pro  plagis  improprie  accipil. 
Cliroata  namque  in  agris  signiiicat  quoil  qiioquo- 
versum  patet  i.x  pedes,  in  mundo  autem  climaia 
smit  spatia  terrarura,  qu;e  distinguunt  duoparalleli 
distautes  diinidiatis  partibus  horarum  :  bujusmodi 
spatii,  terrarum  globus  cst  divisus  ab  sequinocliali, 
sub  quo  dies  Umgissimus  non  est  major  dundecim 


snlain  septentrionnleiu,  decem  ct  octo  dies  siiut  cou-  C  boris,  usque  ad  eum  locum  ubi  dies  solslilialis  cou 

*s ■         _; iS-      _.!-      <*!«,  a      «,..-L»,n       *  h._um  kmk      «.a«k!n  (',...  t      IiAnnn      .,inn!i,ii,>ri'ih>.      vi<i      I    mn      imliii»      .   I    i , ,  •,  i . 


tnuii,  Bingulis  annis  sine  nocle  tcmpore  rostaiis. 
llinc  Horatius  dirilem  tucii  eam  esse  dicit  :  et  Juie- 
nalis  : 

Minirn»  contentos  notle  firitannos. 
Iu  hicme  quoque  lolidem  nocles  simt  illis  sine  die. 
Sic  enim  nobis  videlur  ortus  n  occasus  solslitialis, 
qui  et  aestivalis  diei.  ul  in  septenlriunali  funl  lan- 
tiiiii,  atque  ideo  angustam  partem  cernimus  ihi  inter 
occasum  el  ortum.  Ab  ortu  aiucni  .Tstivalis  diei 
usque  ad  brumalem  ortum  iiiaginiin  Epalium  vide- 
mus.  Iierum  ortus  briunalis  <ti>'i,  et  oecasus  in  au- 
strali  lantum  parle  ceriiunlur,  et  ideo  angustat.  Par- 
vum  enim  spatium  ibi  csl.  ltcm  a  brumali  occasu 
usque  ad  a^livalem  occasum  in.ignura  spatiumcer- 
niiur  esse,  et  ideo  dixit  ■  «  Ortnm  occasumquc  dila- 
liiis,  t  etreliqua.  Ilaquc  brumalis  eliam  dies  sol-tiiii 
dilalal  ortum,  quia  lardc  oritur,  el  tres  ptagas  con- 
tinet  ipsa  nox.  Suniliter  dilatat  occasuin,  quia  cito 
occidit  in  eadem  plaga  in  qua  oritur. 

Item  upud  australes.  Naio  quod  nobis  longnm  est, 
ill.s  bre ve  est  :  el  quod  nobis  breve  est,  iilis  ion- 
gum  c<t.  iCstivales  enim  dics  noliis  sunt  longi,  bru- 
maies  vero  breves.  Erontra  ;Csliva!es  di*>s  illis  suut 
breves,  brumales  ver.o  lo.ijti,  quamvis  non  eodem 
modo.  Non  enim  sic  abbrevialur  illis  nosier  dies 
gestivalis,  sicut  nobis  illorum  brumalis,  atque  ideo 
dixit :  Moderaiior.  Sed  h.rc  qnamvis  circulorum  ra- 
lione  fiant,  divloa  tamen  disposiiione  fieri  c.rcdun- 
tur.  Ncque  enim  australes  sulTerre  possent  ardorem 
solis,  pene  semper  sihi  vicinum  si  lam  longi  dies 
apud  illos  essenl  quantum  apud  nos  sunt,  nam  etiam 
tena  exurereiur. 

Brumaiis  occasus.  Non  dicil  solcm  occasum  bru- 
maLom  babere  quando  solstiii.Ui  parie  oritur  ;  qnia 
ncc  unquam  boc  contingit,  '-ed  raensium  transacio 
si>L>iin  in  hunc  occasum  labitur  ad  qucm  linea  a  sol- 
£iii;.i!i  partc  deduc'.!   perveuit.  Ergo  quod  dicit  : 


tinct  boras  tequinocliales  xvi.  Cuin  igitur  clunata 
disleiit  borarum  semissibus,  flt  ut  climala  sinioctc. 
Plaga  autem  esl,  finilore  per  quatuor  limites  diviso, 
unaqiKelibet  ejus  pars,  sic  eniin  a  Plinio  accipiunlur, 
alii  voeant  cceli  cardines,  astrologi  cenlra,  etangulos 
vulgo  appellamus  :  sunt  auiem  cx  l>is  meri,lies  et 
sepieutrio  stabiles,  ortus  vero  et  occasus,  qm.i  sol 
propter  llexum  signiferi  non  senipcr  cx  eoilem  loco 
exoritur,  variant.  Fecerunt  ilaque  studiosi  exortns 
ires.  cl  loiidem  occasus  :  unum  scilicel,  ex  quo  sol 
orilur,  dum  primam  partem  Cancri  esl  ingre.-,sns. 
quod  fit  die  solstitiali,  eslqne  Iiic  prope  septciitrio- 
neni  ;  alius  umle  orilur  soi  bruraalis  sub  nonas  l)e- 
ccmbres,  qui  estjusta  meridiem.  Inter  hos  raedius  est. 
unde  oniur  diebus aequinoctialibus,  soleexisiente  in 
priinis  parlibus  Arieiiscl  Libne  :  liic  exorlus  verus 
esi,  similiier  in  occidua  parle  coeli  totidem  siint.  oc- 
casus,  quoruni  latitudo  versus  scplentrioiiem  profi- 
D  ciscenti  crcscit,  versus  meridiem  vero  dccrescit ; 
quemadmoJum  ex  sphaaricis  manileslum  est. 

K.r  quibus  orientalem  el  occidentaiem.  Quemad- 
moduin  enim  mundus  ab  exortu  apcritur,  sic  ab  oc- 
casu  clauditu1-,  quapropter  utraque  pars  j.inua  est. 
I:i  sacris  quoque  lit  liujusmodi  januae  mcntio,  ut 
psalir.o  lxxvii  jaimas  coeli  aperuisse  dicilur. 

CAPUT  XI. 

Bridef.  R\m.  Gloss.c  — S(e//<r  lumen  a  sole  ihm- 
tuantes.  Stella;  omiies  ei  luna  a  soie  lumen  accipiuni. 
Liiet  Piiim  ignese  sini  naturac,  et  cx  eadem  lucc  faclje 
sinl  qua  sol,  lamen  qui.i  lcnnis  et  suhlilis  eorum  ignis 
esi,noiilanfevirluiissunt,ulperfeclepossintsineso!e 
Imcre.  Illuminanlur  itaque  radiis  solis,  qui  majoris 
poletalis  ignfm  babet.  Exhibetur  hoc  auicm  iu  li- 
gura  Chiisli  el  sanotorum  ejus.qiii  quod  virluus  ha- 
bcnl  ab  ip>-o  accipinnl.  Siell*  quoque  secuiiduin 
mysticum  iniellectum  sancti  viri  intelliguntnr,  >lc 
qmbus  dictum  est :  Qui  numcral  muttitudinem  siella- 


407  bKD.€  YENlTiABILIS  OPF.UIJM  PAKS  I.—  DIDASCALICA  GENUINA.  908 

iui«iihiii  eoelo  '  decldere.  fulgor  pleniluuii,  el  sulis  \  liiipulsa.uiSuecula:  in  fronteTuurl.  quasob  IdCrsjci 


prnbu  deliquium.  Quamvis  vlilcainus  ignioulns  .  \ 
«itit-i .-  lapsns  portari  ventis ,  vagiquo  lumen  sUloris 
Iinitari,  trucibtis  cito  ■  coorientibus  vcniis.  Sidera 
kutem  aliaJsunt  |n  liqunnin  soluli  humoris  i.cun.l  /'. 
alia  concrctl  in  pruinas, e  aut  coaciiln  nives.aui  gla- 
ci«ti  in  grandines.  Alia  ll.itus  leporls,  alii  vaporjs, 
alia  nii  is,  alia  frigoris.  Nur  solum  erranlia,  ut  Sa- 
turnus,  cujus  trausitus  iinbriferi  lliint,  sed  e  t  quxdain 
ti.xa  polo,  ouui  errantiuro  fuerinl  accessu  vcl  radils 


pluvio  nmnine  Hyadas  appcllnnt  Quin  ot  sua  tponto 
quailaiit ,  *  siatiui ,  |nn  temporibus,  ut  haedorura 
ov.irtus  et  amiiiri  qiuper  itlus  Soptnmbres  cum  pro- 
cellnsa  giandinn  mr|i(,  et  ul  nimbosus  Orion,  et  ra> 
iiicula,  qua*  i.imiiiiii  lerveus,  '  xv  Kalendas  Augutti 
cmergit. 

caput  xn. 

D*  eurtu  planetarum. 
Intcr  ccelum  lerramque  septeni  sulera   pendent, 


'  A.  decedtrt. 

5  Pro  aut....  aut,  A  alia. 


VARIANTES  LECTIONKS. 

*  A,  B,  orienlibus.  '  A,  dicuntur. 

..  alia  ponit,  a  A,  slatutis,  oroitteos  qut. 


v  A  add.  es$e. 

1  A,  quindecimt  die. 


GLOSS/E  ET  SCHOLIA. 

rum.  Sieut  autem  omnes  stellje  a  sole  illuminautur.  B  sunt  a  septentrionali  parte  signiferi,  nunc  autem  de 
ita  aanrti  a  Cliristn  gloria  roelestis  regni  clarilicautur.      illis  qua:  in  auttrali  parte  sunt. 


Ki  siiut  pra-  lulgore  soiis  et  vi  ina.\ima  lunnnis  ejus 
olitiiiiiluntur  :  ila  ■■:  splendor  sanetorum  in  compa- 
ratiniie  gloriie  Christi  qoodammndo  obscuratur.  Et 
qucmmlnioduin  siellx  sihi  diiTcrunl  clarilate,  ila 
diversitas  jusioruin  meriiorum   discrellone. 

/Voiiluiiii.  PleniUiiiiuin  Gr.ece  ravo-Ariv»;  dicilur, 
quoti  e>t  in  luna  xv,  cujus  fulgore  circumposifa:  sibi 
stellse  obscnraniur.  S.mili  etiam  ratione  probalur 
solem  in  die  ipsas  steilas  obscurare  :  et  hoc  tuuc 
maxime  manifeslatu1-.  quando  .llt  eciipsis  solis,qui 
etiamsi  media  die  li.it.  vldenlur  stellas  in  cceio.  Ad 
superiora  hoc  pertinct  loca,  ubi  dicitur  stellas  lixas 
esse.  in  lirmainenlo. 

Igniculos  e.c  aether»  lapsos.  Quamvis  igniculos  ex 
rethere  vitleamus  labi,  quod  vulgus  vidcns  putat  ca- 
dcre  stellas  a  tinnamento  :  sed  non  ita  lit,  sed  dum 
ventus  aera  pervolat,  ;eti;ereni  etiam  langit.  et  inde 
seiiuillas  inmodunistellaruin  radianlessecuin  aufert. 

Sidera  autem  alia.  Slelt*  et  sidera  inler  se  diffe- 
runt.  Nani  stella  est  qmeiibet  smgularis  a  stando  di- 
eta.  quia  semper  in  cuelo  fixa  slat  :  sidera  vero  sunt 
Strllis  pluriuiis  facta,  ut  Hyades  et  Pleiades.  Astra 
xutein  stella  siini  graodes,  ut  Orion,  Bonies.  Sed 
h:ec  noiuii.a  scriptorcs  roiiruniltint,  dum  et  asira 
pro  steilis,  et  SW>llas  pro  siilcriiuis  ponunt. 

Succtilaf  in  fronte  Taun.  Soecube  stclUe  tlictr, 
quasi  sub  oculis.  Sunt  enim  iu  fronte  Tauri :  vel  a 
eaceo,  quod  sucrum  ninistnnt.  Un.le  el  !(■■  ■  t.l.n 
Cra-ce,  id  cst  aquntiav,  appeliantur.  Grsece  enim 
voMf,  aqua  tlKitur.  Vel  II.  kI.i-  dicuntiir,  «tri  toO 
5«iv,  id  est,  a  succo.  Il.r  alio  nomiue  Vergilise  dicuu- 
tur,  quod  verno  (einpore  oriantur. 

Quiu  et  sua  tponte.  Hactenus  tle  planetis  et  de  si- 
gniferis  siguis  per  qu  e  planet*  currunt,  nunc  atitem 
de  signis  per  qu.c  non  currunt  piaueiie  tlicit ;  atquo 
ideo  sua  sponte  dicit,  vcl  uulb  planelarum  co- 
genle. 

tia-dorum  txortus.  Hi.liili  in  sijno  Agitatorissunt. 
qiiaiulo  oriuntur.  Agitator  aiitein  vel  Auriga  ipse  est 
EricbthODius,  ngnmn  est  aquilonaic,  in  euju  dorso 
esl  una  stcllaqua:  vncalurCapni,  ct  tlutis  haftlos  ante 
>e  agitat,  de  quo  ortu  vel  quibns  nunc  iuquitur. 
l'iiuiiii|iiotliiu.'  ciiiin  signum  qualuor  orlus  liabel, 
id  est,  nialutinmn,  meridianum,  vcsperiiuiiiu,  et 
mediX'  ii.ii  tis.  Bx  aoibn  dun  pleni  sunl,  EUtUtlDW 
videlicet  M  vespertinns.  Sed  modo  de  matutiuo  orlu 
loqtlitOT.  tUim  cnim  snl  oritur  ab  orirnte  inane,  ct 
ex  illius  Utere  oriunlur  isia,  lunc  pluvkc  vcl  grauilo 
et  f.cteia  li.mt. 

Ht  Anturi.  Non  di.it  dc  ilio  arcinrri  qui  quutitlie 
iiinitiir.    Arilurus   slrlla   ntt  in  pnROnfiil    Itooiis. 

B    ruii  Bootis  «M  quod  Gnun  Aretopnyltx,  tt tnl, 

fu.i.is  piaiicturiim » diuilur.  N.un  Gratco  phylax,  eu- 

sld';  l.itiu:'. 

VintooMj  Oriou.  Hueusque  tlmt  de 


Gahicuta.  Canicula  est  stella  in  ore  Canis,  quat 
mensa  Julio  oricns,  xv  Kal.  Aug.  nlmio  calore  mor- 
hos  excitat  el  tenipr-lales  :  qux  alio  nomine  voeatur 
Lingua  Sirii,  i.l  cst  Canis.  liude  et  illi  dies  cauicula- 
res  dicuutur. 

Joan.  Nov.  Scbolia.  SttUte  lumen  a  sote  mutuan- 
tes.  Pliuius  Junior  de  laudibns  solis  :  Uic  suum  lu- 
ni(.i  cartcris  quoque  sirteribus  (ecerat,  prieclans,  txi~ 
mins,  omRin  tntMWtt,  miuiia  eriam.  (xuudiens,  at  pnn- 
cipi  Utterarum  Homero  p/aniissc  iu  uno  eo  vitleo. 

F.xceptis  iis  autr  planetai,  id  est,  errantes  vocautur. 
Errautes  non  di.unlur,  quod  quiesceutibus  orbibus 
in  quibus  sunt.  vagi  dissolutique  vageniur,  seu  quod 
iiiui  stabiles  cursus,  neque  spatia,  cenis  intervallis 
doBnioati,  sed  quod  intcr  se  et  cuu.  illis  inlrantibus 
non  paria  locorum  interstitia  custodianl,  tum  quod 
juxta  signiferi  iiicliiiatiouctn  tuodo  li.uinles  smt, 
p  aliassublati  ad  veriicm  mundi. 

Quamvi\  tideamus  ignicutos  ex  «thert  lapsos.  Sub 
cu'!o  ac  supra  nubes,  ignes  quidajn  ex  inolu  repcn- 
tini  fiunt,  quorum  alii  ad  terram  truduntur,  alii  in 
diversum  direcco  motu  aguntur,  q_uos  quidam  volan- 
lia  sidera  appeilaot. 

Sidera  outcm  alia  sunl  in  liquorem.  soluti  humoris 
fecunda.  Hsee  ad  plaiietarum  ac  steliarum  Q\aj°iiin 
signiGratioiies  atque  cfTectioncs  portinent,  de  quibus 
vide  S^.uitiiium  lib.  ut  de  Kebus  ctBleslibus. 

Ut  tMtuta  in  [ronle  Tauri  iUs  stelias  imperile 
Romani  suculas  vocavera  ,  quasi  Gntee  dicantur 
ucxo5;  «iTo  twv  0-iv,  hoc  esi,  per  .Uminutioriem  a  sui- 
bus,  et  non  potius  hto  nv  ucn,  id  est,  a  pluendo  : 
vide  Auliim  Gellium  in  Noctibus  Atticis. 

L't  harlorttm  exortus  :l  autnh.  Kvortum  inteliiges 
heliacuin,  i.l  est,  tlum  a  solc  rccedunt.  Sunt  ..uiein 
h  Cili  in   huincis  ileniochi.  Arcturus  Septeutrioues 
prosime  sequitur  :  de  significattouibiu,  vide  primuui 
Goorgicon. 
D      yimbosus  Orion  et  Canicuia.  Orion  tempesluosum 
sitlns  est  occiiniliciis   et  oriens,  ott  enim  siellarum 
magiiiludine  ac  niullilutluie  iiiaxinium  :  vidc  Aristo- 
telem  iib.  ii  Nmt>a£*.   Ganicuk  stclla  est  tixarum 
oiimiiim  roaxima  in  ore  CanJa  najoris.  quam  Graw) 
vocaut  oiipim  h  sic.il.ite,  alii  (..anirula  volunt  si- 
gnincari   uanon   minorem,    quem    ••  cc:    vor.nt 
-rtfoicova.  Cicero  verrit  antecmem  iu  .Vr^to  : 
Anlt  cjiiis,  .,..,,,  Gnlo  qm  ooni.iie  lirt.it-. 
cvirx  \u 

Bsinr.ii'.  (t*«.  Gtoat  (■-  littrrctlum  tcrrasqui ,  et.-. 
Pytbagoras  Btfaeisainin  Gracomm  phiiosophus , 
spatiom  quo  .ii.st  ii  cwluin  a  irna  geoBMtriot  luen- 
sura  oollogit,  ilircns  a  lerra  ad  liin.ini  siiatiniii  esse 
cittv  stadiorum.  a  luna  ad  lolem  dunlvn,  mde  »d 
liriiijiiicniinii  tiiplum,  Qiub  etian  spatia  nuakk  vo- 
cabulis  appellavil  :  a  lerra  a.l  iunaui  iliien*  toiitim, 
nitle    i.l  Herouriuni  iomitoniun  :  a  Jove  a.l  Saiur- 


SlglllS    l|ll.c 

tirram  glosial.  r  tel  lihrarius  ;  rf-.wf,».'.  euim  rM.<ttM  uitsi,  non  rumrtttOU,  uilfrprcijtur.  r.on. 


209  DE  NATURA  RERUM.  210 

cerlis  discreta  spatiis,  quas  vocantur  errantia,  con-  A  semper  in  doxtrara   prvpcipiti.  Et  quamvis  assidua 
trariuiu  mundo  agenlia  cursum,  id  est,  Isevuro,  illo      conversionc  iinmensae  celeritatis  attollantur  ab  eo,  ra- 

GLOSSjE  et  souolia. 

fiant  anomala,  modo  retrograda,  modo  autem  statio- 
naria,  id  est,  nunciiiaeqnaliter  curruiit,  nunc  relro 
aguutur,  nunc  vero  io  loco  uno  consistunt.  Anomala 


num  semitonium,  a  Saturno  ad  rirmamenlum  tria  se- 
mitonia.  Simul  omnes  tnr.i  sex  iiunt  quibus  diapa- 
ton  harmonia  perlicitur.  Tonus  igilur  liabel  miliiaria 
xvdcxxv.  Semitoniuni  vero  babcL  milliaria  viik.cc.xii 
et  semisiem.  A  luna  ad  solern  sunt  toni  duo,  id  est, 
niilliana  xxx  ct  iccl.  Inde  ad  Saiurnum  toni  sunt 
duo,  id  est,  millia  lotidera  :  imle  ad  signifcruiti  toui 
duo,  et  semissis,  id  est,  xxxi.xlxu  et  semissis.  Sunl 
in  numma  quac  cuntinenttir  in  nis  septcm  tonis  sta- 
dia  dccclxxv,  id  est,  milliaria  r.ixcr.r.i.xxv. 

Itto  semper  in  dextra  prtecipiti.  Creluin  in  dextrum 
nb  oriente  in  occidentem  flectitur,  planetac  vero  e  re- 
gioneaboceidente  in  oricnlem  in  lievum  volvunlur: 
quamvis  agilitas  ccelestis  sphrerae  tanta  sit,  ut  cursum 
prxpedial  planetarum,  illasque  cuisu  suo  rapiat,  at- 


aulem  dicuntur.  quia.  tunc  non  possunt  currere 
proptcr  solem.Nam  non  dimittit  eam  radius  solis  per 
recluniiterinlalitiidinesigniferi  currere.  Retrograda 
dicunlur,  quamio  retro  trahit  ea  radius  solis.  Ycrbi 
gratia:  Si  virteris  aliquam  planelam  ante  solem  fieri, 
cogit  r-aw  railius  solis.ut  postsolem  cernatur.  Stalio- 
naria  vero,  quando  radius  solis  ca  in  altum  jnctaU 
Nos  enira,  qni  sumus  in  terra,  quando  aliquam  pla- 
netam  suisum  ire  cerniums,  videiur  nohis  quasi 
stare  in  uno  loco,  cuni  ipsa  non  stet,  sed  sursum 
ascendat.  Et  iioc  maximc  in  illis  tribus  fit  qua?  suot 
guper  solem,  id  cst,  in  Saturno,  in  Jove  el  Marte. 


que  ideo  videntur  nobis  currere  ad  occidentem,  cum  *•      Joan.  Nov.  Scuolia. —  Contrariitm  mundo  ayetaia 


tamen  semper  lerantur  ad  urienleiii.  Nam  iiimquam 
cursum  suuin  amittunt,  licet  ad  cursuin  coelestis 
tpliiene  videantur  ferri.  lllud  autern  quod  dicit  pla- 
netas  in  lamini  ferri,el  mjndiim  in  ttexteram,  varie 
intelligilur.  Primuin  enim  sic :  Cnni  hoino  convcrtit 
faciera  suam  ad  solis  occasmo,  sinislra  pars  illius  de 
australi  parte  eril,  contra  iiuam  omiies  pianeia?  cur- 
runl  ab  occasu  ad  orium.  Vcl  eliara  terra,  qu:e  vo- 
catur  raundus,  sic  fmgitur,  sicut  bomo  supinus,  cu- 
jus  caput  ad  orientetn  eSt,  pedes  vero  ad  oceasum. 
Conlra  cujus  sinistram  manum  omnes  planetse  cur- 
runt,  vel  etiara  omne  quod  cootrarium  esl  lxvura 
dicitur.  Quia  ergo  contra  muuduiu  currunt,  ideo  in 
Uevum  currere  dicnntur. 

Radiis  aulem  tolis.  Tanta  virtus  est  solis,  ut  ra- 
diis  illius  reiiqua  err&ntia  sidera   percussa ,  modo 


ciirsuw,  id  est,  tanum.  Quae  sint  in  coclo  dextrse  et 
sinistr*  parics,  copiose  dispulatur  ab  Aristoteleli- 
bro  a  de  Coelo.  Astrologi  autein  dextra  rejiciunt  ad 
occasum,  lasva  ad  exorlum:  verlunl  iiamque  pectus 
ad  meridiem,  ubi  stellarum  motus  quas  illa  profes- 
sio  observat,  celerrirnus  est ;  ad  hunc  moduin  pla- 
nei:e  a  dextris  ad  sinislra  progrediuntur,  qui  motus 
esl  secuudum  naturam  :  facile  autem  estbunc  mo- 
lum  oculis  depreiiendere  primum  in  lutia.  Notetur 
quippequaiihet  nocte  luna  in  ccelo,  et  proxima  ilii 
stella  quaepiam  fixa,  postridie  vero  magno  inlervailo 
cosli  luna  eam  stctlam  antevertisse  clarum  liet.  Horro 
quis  ordo  si!  planelaruin,  et  quomodo  signiferura 
ambiant,  videatur  ex  subjccto  scliemate. 

SitZodiacuseirculus.cui  dcscripiae  sunt  A  BC, etc. 
usque  ad  M  uuodeeiuio  loco  positum.  Sub  boc  cir- 


cuio  septem interiora  sidera  perpetuo  motu,  inxquali      ambitu,  qnae  sunt  cenlro  viciniora,  de  quo  dicetur 
tamen  ac  dispari,  mterse  voivuulur,  ociore  quidem      eapite  sequenti. 


-II 


IIED.K  VKNBRABir.lS  OPRKUM  PAR9  I.  —  DIDASCALICA  CENUINA. 


m 


pianturqne  lu  occtius,  idverto  Uaien  irc  inolu  pcr  a  drtnle.  Infi;»  lolem  Vonns,  qux  et  Luciferet  Vesper 


suiu  qu.i-que  pitsut  advertuiilur,  uunc  iuferius, 
nunc  aopcrlut,  propur  oJbttquitalem  Bignilerl  vagan- 
lia.  Radito  aalem  aolii  prxpediUi  auoinala,  vel  n- 
tiugrada,  vl-I  lUliooaria  Hitnt. 

capi  r  xni. 

De  oidii  c  eonim. 

Suniinuin  planctartim  Salurni   sidus    est,   natuia 

gclidmii,  XXX  aiuiissigniferuinperagens.  Iinie  Jovto, 

leinperaluin,  annis  XII.  Terlium  Martis,  ferviiluui, 

aunis  H.    Medius  '   sol,  CCCLXV   diebus,  et  qua- 


'  A  aiM.  ai. 


dicilur,  '  CCCXLVII  diebut,  a  sole  nunquam  5  assi- 
siens  partibui  wx  et  quadraginU  longius.  ProiTmum 
ilii  Mcrcurii  lidns,  novem  diebus  ooiore  ■inbho,  modo 
anie  solis  exortus,  imi  lo  post  occaaui  splendena, 
nunquam  ab  eo  XX U  parlibut  remolior.  Novtosima 
luna,  XXVII  diebua  et  lerliadici  parte  signifernm 
oooQciensj  deiu,  moraU  in  coitu  inlto,  biiluo  non 
comparere  in  ccelo;  Salorni  tidui  et  Uartto  cuui  plu- 
rimum  diebus  (.L\X;  Jovis  XXXYI  aul  inni  miiii- 
mum  drnis  dciraciis   diebus;  Venuris  LXVill  aut 

VAMANTES  LECTIONES. 

•  A,  UXXLVUl.  '  A,  abtulmi  in. 

CLOsS.E  ET  SCHOLIA. 
caut  mii.  B  aiUeccitil,  ulpole  infra  illum  circuliim  suum   lenens 


PmnrF.  Rvm.  Gi.oss.e. — SaBinaun  pluKetart>m  Sa- 
tniiii  sidns  ett.  Saturnl  sidus  superioroiii  Incum  w nei 
omnibniplaoelfe.lKcHurantemSaiufiiusa  sjtnritaie, 
'  .1  quod  lialiam  lempore  famis  suis  opibns  aloerit. 
Ndih,  socmiiliiMi  hbulara.a  Clio  regno  pufeus,  venitad 
lialiam,  rt  a  Jano  rege  lialie  suscepius  est,  eique 
usnni  liiiinenti  osiondit.  Vel  Salaraus  appellalusesl, 
quoj  salaretur  annfe  Ex  se  enim  nalos  comedisse 
lingilnr  solilus:  quia  coiisumitiulas  tempnrum  spatia, 
aiiiiisque  praeteritis  iusatiirabiliter  expletur.  Cnjus 
sidus,  videlicet  Satnrni,  xxx  annis  peragU  cnrsum 
siiuiii;  non  quod  rcliquis  pranetis  lardior  sit,  seil 
qiiin  vicinior  est  liiin niieiiio,  ideo  eunclis  latiorein 
oirculutu  peragens,  plus  adeum  exnlendum  inoralur. 
Natura  autem  esi  gelidtun,  id  est  frigidum,  propter 
a<iu.is  supercffilestes,  quibus  vicinus  est :  unde  et 
tenex  depingilur ;  vel  quia  est  inter  lirmaroenii  tem 
pemnentnm  et  ealorem  artheris,  sicul  luna  ab  aere 
rrigidiialem  babei,  ab  aetbere  calorcm.  q 

Jovis.  Jovisslelia  tempi  ratur  frigore  Salorni  supra 
se  posiii,  et  caiore  Martis  iufra  se  coustiUiti.  i.-t 
aiileni  vei  iiomiiialivu-,  vi-1  g.-ni  iv.;s.  Ejus  taineu 
noraiuativus  esi  Jupiter  ;  dicius  Jupiter  quasi  ucaaiti 
paier.  Iioc  est,  omnibus  praslans,  Vrl  quasi  juoorani 
pifer,  quas  sunt  comaB  velradii  solis,  vel  lupitar, 
mwsi  Zelos  palrr,  id  est  paler  ignis.  Nam  iguis  apud 
Gree.is  X»  los,  vel  jtuj  dicilur. 

Martis.  Harsdicilur  quasi  m  rs,  Deus  belii,  quia 
osi  efleclor  mortium.  1'iide  et  apud  lir;ccos  AreSi  id 
cii  Birftia,  appellatur. 

tfei/i.1!*  s«i.  He  lios  sni  <liiit'ir  essc,  quia  in  medio 
planetaruin  rs>,  tres  supra  se.  et  t;es  iutra  se  habcaa 
planelas.  DiclusautemSoIeoqaod  e\Drtiissyl«s  |u> 
ceal ,  obscuralis  omnibus  sideribus.  K,t  n;:i.<  meilius 
e  t  iu  planetis.  Mese  voqatur,  achorda  qua;,  similiter 
inedia  in  lvra.  Mese  vocatar. 

Quairanie.  Ojuadrans  est  quarla  para  uniusmjus- 
qne  rei.  Dies  ergo  cum  sua  nocle  v' 
horis  cnnstat,  eujus  quadrans,  id  «»t, 
sexi;e  bora  suni .  <n<  <i  vero  remauel  sublalo  qua- 
■Iranle,  dicitur  dndrans,  et  cst  eomposllam.  Nam 
dodraiu  dicilur  quasi  dem;ito  qutidrauie. 

Vemts.  Venus  media  nocte  iiieitur  a  venusUle  sui 
luminis,  i|tia;  Lucifer  mane  vocalur,  quia  lueem  leil 
auie  Bolisortum  ;  Veiper  vero  dicitur,  qaiafeipere 
appampost  solia  occasum.  Ilabei  ergo  boe  [iro|iriuui 
Veiuis  qtiO'l  lOla  slellarum  umbiam  mitlil. 

.1  jofe...  mxiI  i/«ii  Iraginla  longiut.  Iloe  quod  dicit, 
Venerem  nunqiumabewepartiba]  se\  etquadraginU 
longius,  icienaum  quod  pais  dicitur  boc  loco,  iioai»- 
lum  10I  in  die  de  qaolibel  ilgno  eseurrll  Brgo  inU 

quadraKiula  et  sr\   <l;es    pulOll  Vlllire SOl  BU    lm  uiii 
illiui  liglli,  in  <|no  Venus  modo  esl,  Sed  iiuni|uani  |>o- 

leil  V>mii.  i.iiii .lalriir  solem,  ul  uou   |u>si  >)iia- 

drnginia  <tt  sex  ilies  venial  eoiilra    illuiu   loeuiii    snl 

uude  Vcoui  umdo  cgrewa  c.i.  Nuin  VtBoi  wtaM 


uiigusiiurcm.  Verbi  gralia,  si  modo  sit  snl  iu  Ariele, 
Venus  in  Tauro.  iil  BSt,  'ii  signn  sequenli :  po>t  qua- 
draginta  el  sev  dies,  ?l  si  non  ante  salteni,  lunc  ve- 
niet  sol  ad  Taurura,  uoi  inodo  \  <  nus  est. 

jfercurii.  Mercurius  sidos  a!iqiiaii<loaiiiecedit,art- 
qiiandii  sobsi  qititur  solem.  t-.i  qnia  non  liabet  uln 
spiiirhir  propter  breviUlem  sui  circnli ,  sempei 
viiinus  estsoli,  i.leo  perustos  <le|iingiiiir.  Lndeetiam 
uanlius  fertar  esse  acorum. 

ln  coitu  sa!i$.  —  ln  coitu,  i>i  fst,  iu  commcatii,  ac 
si  dicerel  :  Quando  lonaox  vel  .\\x  est,  non  apparel, 
qnia  conlra  solein  e^t  pos  la,  cujus  ciariiate  cltscura- 
inr,  ei  i.l  vocai  t  calcolalores  coitum. 

Ocntttiinlur,  elC.  Islas  oceullationes  bi'ariam  in- 
lelligimus.  Priiiiuiu  qnaiulo  uuaquaique  plaueta  eur.il 
in  regione  aiterius,  sicul  Mars  in  regione  Saturni. 
Oiseirni  riiini  aon  possunt ,  quia  sic  vtdelor  quasi 
ii. i.i  stclla.  Altero  modo  in  die  occullanlur  :  per  tut 
enim  dies  iu  die  semper  oriunlar,  et  subtus  Uura  pcr 
imctem  circulos  suos  lenenl,  alque  ideo  ab  homini- 
bus  non  videntur.  Dictum  e^t  siiporius  occoltari  pla- 
nrias,  ciiii  fublus  terram  per  noctem  circulos  sues 
teiieut  :  ntodo  vero  rursus  uccullari  dicoatur,  eum 
soleni  eomiUntes,  illius  clarilale  latent.  Sed  ipsa 
occoiUtio  iit ,  quandiu  inler  xi  parlea  a  sole  nieriot. 
N  ini  postquam  xi  traosierint,  jam  incipionl  videri. 

Jujc.  Nov.  Scimi  iv.  —  Occultimftir  mra  mhwi  et 
rum  so!e.  Ilane  ucculutionein  aslrologi  vocant  occu- 
xiiii  heliacum.id  est,  solarem;  nam  occasusquemad- 
iii  xiun  e.xmtus  lUi^lux  ess,  verus  scilioeletappareiis  ; 
veros  est,  quera  ia.it  mundi  circumactus .  juxte 
quem  inlra  qoaluarel  vginti  horas  omue  astrum 
ex  non  s  imper  appareulibuj  simul  oritur  et  occidil ; 
ipparens  autcra  esi  ha»c  siderum  oceultatio,  qui  oc- 
easus  dicitur.  Sol  enim  propter  buninis  majeslalein 
aslra  cinnia  lixa  obscural,  q»:v  non  qaoqueversUUl 
quindecim  pariibus,  id  csl  gradiboa  remota  snni. 
inti  qualuor  DPIaneU&vero  majores  vicioiorea  octonii  panibus, 
qoaru  pan  minores  denis  parlibus  radiis  tegil.  Dicunlur  auUm 
b.er  sidera,  qoandiu  implicaU  radito  soiis  rqo  cr- 
nunlurab  aslrologis  hy^auga.  fuinl  hujusmodi  n  ;- 
lus  et  occasoi  ilellarain  Inerranlium  lUlto  lempori- 
bus:  uiulr  apud  poeUl  el  rri  Nltica  Scriplmas  Ui:i 
porum  diltiuclio  ;ib  eis  siiuiilur  ;  eir.uil»,  proplur 
nioiiis  varins,  non  faciunl  certia  diebusexatUH  ei 

0C<  IIUI  lirliaeo*. 

Siint  Imjns  libri  ei  seqoenlii loca  quadaa  veiustis 
comincntariii  incerti  auctorii  axplicaU,  qu*  quaiii 
velutto  exeraplari  capiiibus  btoce  atcripU  loeranl, 
iiiui  propler  vetustaUm  riemp  arto  qu«  ei  M  babet 
aliquid  v  luTaluiiii-,  lum  |u»|>li  i ■  erudiuonein  quo« 
i|n>',    ld    veibiliii,  qui  m  ul  iiKililin    ibl  rr.inl   srii,l>. 

hue  tranuiU,  ati  ripto  iiiuio  veiorto  oouum  lUrti,  »t 
ooilro  ab  iliis  etieul  divba.  Quod  igitur  « -., 

n>|iieit  Ugurum  mo.lo  auu-«rcv.am. 

Visriii  CoavsnuMiis.  Sicundum  orJinembto  M 


•215  DK  NATLKA  llEnOM.  214 

cuni  miniroura  LII;  Mercurii  XIII  aut  cum  pluri  j^  -  parlibus  nunquatn  amplius  undenis,  inlordum  y«o 

iuuiii  XVIII.  Occultamur  veru    ineantcs  cum  sole     et  a  septenis  parUbtu  erumpunl. 

VAUIANTES  LLLITONLS. 

'  A,  B,  «n  parlibus. 

GLOSSjE  ET  SGIIOLIA. 

posili  in  figura   alpltal>cii   oriuntur  duodecim  signa      «luuntur  solel  luna  :  et  obhoc  dieurilurOjrjo&Xuirri- 
zcdiaci,  ijuotuni  ab  Ariete  relrorsum  ordiuem  se-      x«,  reliqiii  plauetx  anle  et  retro  possunt  incedere. 


Quadrala    formula. 

liorum  duodecim  signoruni  oitus  qualibet  diei 
vcl  noclis  liora  iiquido  deprehenditur,  si  a  Kalend. 
Oclobr.  horse  dierum  ac  noctium  usquc  ad  eam  quam 
sibi  quis  proposuit  colliganinr.  Quaruin  stimma  per 
viginti  quatuor  meliatur,  et  quod  excreverit  dividal, 
ticiit  (ltiajrata  inieritis  inslruit  lornrala, 

Quoniain  ab  oriente  signo  quolibet  semper  sepii- 
mum  occidit,  et  ab  occidente  seinper  septimum  orilur, 
■itrumque  nt&iium,  id  esl,  quartum  dicilur  csse  cen- 
iruiu. 

Quibus  signis  Oiienlibus  i/iur  octidjiit. 
October.      Si  1  aut  2  remauserint,  oritur  Libra. 
Novcmbcr.  Si  3  aut  i  rcmanserinl,     —  Scurptus 


I>  December. 
i  muarius. 
Februar. 
Hiirlius. 
Aprilis. 
Maius. 
Junius. 
Julius. 
Auguslus. 
Sejilcmb. 

Libra. 

Scorpius. 

SagiUarius. 


Si  S  aut  6 
Si  7  aut  8 
Si  OauliO 
Sillaui12 
Si  I5uuti  i 
SilSaul  16 
Sil7autl8 
Sil3aut2U 
Si2laul23 
Si25aul2i 


remansennt, 
rcmanserint, 
remanserint, 
remanserint, 
remanseriut, 
remanserint, 
remanserint, 
remaitserint, 
remanserint, 
remanseriitt. 


—  Sagidar. 

—  Laprieor. 

—  Aquarius. 
— •  Pisces. 

—  Aries, 

—  Taurus. 

—  Geinini. 

—  Cancer. 

—  Leo. 

—  Virgo. 


Horis  2  oric.ile,  occidit  Aries. 
Horis  3  orienle,     —      Taurus. 
Iforis  "  orienle,     —      Geniiui. 


«15  BED.fc  VKNEKABILIS  OPERUM  TAKS  l.  -  DWASCAI.iCA  CENUINA.  216 

I.APfT  XIV.  A  GnnI  apsidas  in  slellis  vocant,  aliique  quam  mundo, 

l>e  apadibus  eorum.  quuniam  lcrra  a  vniieihus  dunbiis,  qtios  appellavc- 

Sunt  autem  sui  otrique  planetannn  rirculi,  quos      runi  polos,  ceuirum  ea.i,   necnon  et  sigmferi  esl 


Cf.OSS/E  ET  SCHOLIA. 


Caprieomus 

AquariuS. 

Pisces. 

Arics. 

Tauru«. 

Gemini. 

Cancer. 

Lco. 

Vlrgo. 


Horis  2  orirnte,     —      Canrcr. 

Ilorit  2  oriente,     —      I,eo. 

Horis  2  orieule,     —       Virgo. 

Iloris  2  orienle,     —      Lilira. 

Ilons  2  oriente,     —       Scorpius. 

Iloris  2  orienle,     —      SagitUriii-. 

Horis  2  oriente,     —      Capricomius. 

Horis  2  oriente,     —      Aquarius. 

Iloris  2  oricnie,  —  Pisces. 
Capct  xiv. 
BmDKr.  Ram.  Gi.osS-E. —  Ptaneturvm  cireuli.  Pla- 
neUe  haheut  BBM  proprios  cirrutns,  prseter  qtios 
inuniins  habet :  et  ideo  alios,  quia  non  solum  nomme 
differunt  circuli  inundi,  sicut  paralleti  et  coluri,  et 
signifer,  et  la_lens,  et  liorizon.  Isli  enim  .equaJiter 
sunt  eiiam  positione.  iNamque  circuli  muiidi,  id  est 
sphzne  coeH.signifer,  atque  alii  «qois  spatiis  sempcr 
volvunlnr,  idroqnc  semper  est  iliis  torra  cenlrum, 
lioc  est,  in  medio.  Planei»  vero  non  aenqrer  recmm 
ordinem  tencnt,  nec  semper  eodem  niodo  vnlvuntur, 
sed  sunt  eiTahtinitx.  Aliqjiando  enim  appropinquant 
lerrse,  aliqnando  elong-iiiur  a  terra  sicul  in  sequen- 
tibus  npparebit.atque  ideo  alii  circuli  illis  sunt  quam 
mnudo. 

Ratiom  cii\ini.  Circulns  mundi  ratione  circini 
dicit  constare  :  quia  unusquisqiie  habet  suum  ceu- 
trum,  et  circulum  suuin  ita  sequalcm,  quasi  cireino 
furm.itum,  vel  ratione  circini  :  quamvis  iu  positione 
«iissimiles  siut.  Hac  raiinne  colligitur,  circulos  munili 
et  circulos  planetarum  similiuidinem  habere  et  dis- 
simihtudinem  :  similitudincm  habent  ,  quia  omnes 
ratione  circini  consUnt;  dissimilitoiiinem  autem  . 
quift   circuli    planelarum  non   sequaliter  appropiu   aj  quid  e:im  tiinc  Jetiupt,  nUi   ipse  ascensns,  qui 

.-.  a.  _.  -.  *        *    ■  »Jfcl      a!a.,I        __-_■_-■-<]*      rv.  _  -  n  _4  _  _.  *-     — -      ■         >  <">  *    ■       -  -  ' 1  Q       V    .      _      .  _       I  __.. _.       __Jh___  _.        __  _. 


qoant  terne  sicut  circuli  mnndi. 

Absides.  Absides Cracco  vocabalo circuli  planet.irum 
ideo  vocautur.quia  ahsisGixcc,  Latine  eireulus  Unde 
mansit  ul  hemicidia  (sic),  qujc  iu  quibusdam  ecclesiis 
fuil,  uhi  i  ontineiur  altare,  absides  dicanlnr:  et  liinc 
abtisive  nonnulli  etiam  appcllaiil  absidas  eculesix  to  ■ 
tumilludquodjuvla  altare  esl.  Ilic  antematsii/njGra;- 
cus  accusativus.  Quidam  lameti  dicunt  absiilen  esse 
lattis,  el  indc  voltint  esse  dicluiii  purupsiden,  a  jiari 
bns  absidis.  Sed  alii  repugnanl,  dicentes  absiden 
Grsecum  nomen  esse  el  terlia.  decliuaiiotik.,  ideoque 
non  possc  ablativuui  laeere  absidis.  Hi  ergu  dimnt 
parapsiden  v\\e  vas,  Ctaasi  paropsidtn,  ab  obsonittm, 
quod  in  eo  omnes  cibi  adminislrentur. 

Adterra:  re.iiriini.DiimS-turniisfiitTitiiiSeorpinne, 
et  Jiipiler  in  VTrginc,  lunc  sunt  altitis  a  terra:  simi- 
liter  caitera,  dum  in  his  signis  _iii>t,  altius  sunt a  terrre 
cenlro.  Quanlo  aulcm  superius  levantur  ad  ccelum, 
tanlo  inferiu.  deprimuntur  ad  lerram  :  ei  lioc  est 
quod  dicitur,  i  ad  terfa  cciitrum  huiuilliin.c  aique 
proxiin.e.  i 

Sicque  fit,  elc.  Non  lamen  ila  fit,  sed  tmo  eodem  • 
que  inniu  immutabili  cltiua  hreviorem  sinum,  tar- 
diu.que  translusuin  discurrunt. 

Hmgutl.  Singuii,  id  esl,  indi>'isi.  Nam  in  uno  varie- 
tas  lieri  non  potesl. 

DeHuctas.  Deductai,  id  est  prncedenles  a  sunima, 
id  ent'',  ekcellentbsitiia  parte  ciicuiorum.  Absida 
cnim  proprie  i_dili(ii  '■j.I  latior  Concholt. 

Lunx  maximc  sttbtiinitiilibns  Qiod  supra  posidnn 
est,  luna-  niaxiuif  suhlilliitalihus  diril.  apprnliari  : 
qula  et  ili  hoc  allis  dignosritur  Sigins,  seil  unn  tvn 
perspicur.  Eitra  bnc  enim,  quod  luna  in  «uperinri- 
bus  nigiiis  oitcndii  ,  in  luo  ipsn  circulo  etiam 
alt  ora  atcenilil.  N  >m  lleul  pcr  latiludineui  «ignifcri 
h  uc  illurqur  latc  vagaluf-.siiniliteretiam  Miprriu*  as- 
ceudeodo  vagalur,  ic  prnpirrea   uiiiiuiiur  quodaiu- 


inodo  inotus ,  ctim  ita  evagaiulo  ascendit.  Quod  ita 
comprobatur :  cum  nos  eomputamui  lunani  aliquando 
primam,  non  pos<i:miis  adhiic  eam  videre  :  quid  «•am 
tuiic  detinet.  nisi  ipse  asceusus,  qui  lii  evagando  in 
ipM  suo  circiilo?  Inhrfdnni  eliain  antrquam  primain 
computemus.  tolet  videri  :  hoc  quippe  facit  discur- 
sus  per  infcriora  sui  circuli. 

\nc.  auct.  Gloss-e. — Sunt  mitcm  itu  cui<7i_-  pianc- 
taruin  ctrcu  i,  .7*0*  (iraci  nbsidas  1«  sleilis  vocanl. 
Alisides  Gneco  vocnbulo  circuliplanetaruin  vocantur. 
Scd  quia  Innc  circultis  (nunc  enim  propinqua  ceelo, 
nunc  contigna  monlibus)  (um  in  regionem  iiuibi* 
vonit,  rclipsm  ficit,  lum  aulem  in  adhera  nsamlit, 
ultra  Dfflbrarn  vadit:  et  ideo  defecttnn  non  pitiiur, 
quia  a  sole  illustratur.  Sicut  in  rotis  raitiot  idemqne 
mottts.  De  formicis  potest  s-iimliludo  fleri,  si  in  rotae 
radiis  canales  ineidantnr,  et  ipra  per  eas  discurren- 
tes ;  licel  eodem  niotu  et  eadem  veloriiate  ,  non 
lamen  cum  una  finierit  cursiini,  vel  non  finifrii,  re- 
liqua-  similitcr  faciuni :  Moium  atilem  aiuieri  quandiu 
in  adno  WHl  temr,  quia  celerius  perayunt  cursum 
suum,  quando  jnxt.iterram  suiiU  Lunx :  scilicel.qua. 
lardior  videtur,  tit  potitis  ascendt-re  ccepent.  Subti- 
milatibus,  id  esC,  ascensioiiibus.  Muxime  :  scilicet 
quamvis  et  in  aliis  signis  hoc  dignoschur.  Extra  boc 
qtiod  luna  in  supermribus  signis  ascendit,  in  suo 
ipso  circulo  etiamaltiora  ascndit.  Sicut  per  laiitu- 
dinem  signiferi  hur.  illuelate  vagalur,  similitcr  etiam 
.  upcrius  ascemlendo  evrigaluv,  ac  propterca  minuitur 
quodaimnudo  tnotas,  cum  itaevatiandoascendit,  qnotl 
it.i  coniproliatnr  :  cum  nos  enim  coinputamus  lunam 
aliquando  primam.non  possumuS  eam  adhtic  vidcre : 

'   lit 


cvagando  in  ipso  suo  circulo?  Iuterdum  eiiain  anle- 
quam  primain  computanius,  solct  vidrri :  hoc  quippe 
facil  discnrsiis  per  inferiora  sui  circuli  apprubartm, 
(|ui  tardior  videtur,  ut  potiu.  ascrndere  coiperit. 
KxcerptiiRut.id  est,  traximus. 

Joan.  Nov.  Schoiia.  Sunl  autem  sui  cuiqtte.  plitrte- 
/111:01»  rirctiii ,  quos  Gratci  absidas  in  sleflis  vocant. 
Supra  jam  lcstati  sumns,  unumqueuiqiie  planetarum 
siiiiui  habere  orhem,  cui  infixus  mundi  mott:  a<'.  sui 
orbis,  lioc  est,  proprio,  cursus  suos  dcfiniaf,  ut  lima 
suuni  hah'  1  orbem  ,  cujus  initium  est  in  roufinio 
iiiniidi  t-lt '  iiienlans  et  :t'Ui''rii  lii.is  ,  ubi  Mcrcurii 
sphsera  incipit.  Advei  tenJum  autem  est,  priccipiie  ad 
inielligendum  Plinii  librum  secuuduin  ,  illius  unius- 
cujust|ue  planeUe  splverain  divisam  esse  in  circulos, 
ul  niiiiimum  tres,  qunrum  supremus  e\tcriore  am- 
bitu  idem  centrum  habet  cum  mundo,  inl<Tiore  vrro 
exteuirus  est;  infimus  eofltra  Interloran  eirealum 
D  babci  iiiundo  concentruin,  superioreni  excrntruni. 
Communis  horum  cirrulorum  esl  ptrtHU  insequali- 
tas,  111  ei  lato  pauiatiin  in  angustiiiu  ili-Miiant,  niter 
quas  iiiediu.  orbi.s  seiunduui  cirrulum  exieriorem  el 
interioieiii  11011  hah<:t  idein  ccnirum  quod  iiKindus. 
Oinnino  enim  eSt  rxceutrus,  traiisilu  MMMn  aequdi. 
Ilic  nrbis  in  omnibus  planeUrum  sphxri»  astivm 
Bicdio  loco  Inflxum  habet ,  qui  dum  ipsc  suo  motu 
vircnmagilur.  ewnit  ul  planeu  aliquamlo  a  in-ris 
sit  alnor,  alias  autciii  viclnior.  Vrrbi  grntia,  hnu  cst 
siiigulis  iiii-nsibus  soiiu'1  in  iiilima  partc  sm  ccr li  , 
deiude  tu  modia  -  pQklremo  in  suinina,  qitc  rrs  etiiui 
vism  inamfrsia  est :  iUm  n.iinqoe  major,  alias  niinor 
apparet  integra.  proiiulc  m  rst  in  alliort-  aut  huuii 
liore  loco  nrtus  inl.  Dirilui'  aiilem  absi»  suprrnn 
luperioiii  01111I1  curvatuni,  qtui  rrassities  in  lenui- 
laiem  desiml,  sumliia  absis  I  nain  scmper  a  lerra 
hit'1*.  curvalura  esl  lltlMfau;  inlluii  vero  circtili  an- 
guslior  pais,  nbais  iuia  :  leiris  rmiu  ti.ri  fUt  >riu 


2t7  DK  NATUKA  KERUM.  218 

obliqui  intereos  siti.  Oimiia  atitem  hsee  constant  ra-  A  bcnt  orbes,  motusqiie  dissimiles.  Quoni-ini  intcrio- 
tione  circini  semper  indubitata.  Ergo  ab  a!io  cuiqiie  res  apsiiias  neccsse  est  breviores  csse,  igitur  a, 
centro  apsides  su.-e  exsurgunt,  ideoque  diversos  lia-      ferrae  centro  apsides  altissima"  sunt,    Saiurno   in 

GLOSS/E  F.T  SCHOLIA. 


per  proxima  est.  Absis  significat  hujusmodi  circuli 
curvaturam,  recentiores  enim  peregrma  voce  au»/am 
vocant  absidem  siinimam,  et  augis  oppositum  iuiam, 


qnixi  ul  astroiogi«  iinporitis  manifcstuiii  fierelgTani- 
micam  apodixin  hic  subjeci. 
Sit  cujuslibct  planelse  ceu  solis,  sphxra  ABC  D  E 


secla  m  partes  tres,  quarum  suprema  0  If  cxleriorc  C 
amhitn,  seilicet  A  B  CD  idem  centrum  habet  cum 
mundoE,  interior  autem  G II,  aliud  centrum  a.terra 
remotum,  seilicel  F.  Infima  vero  pars  l  interius  cen- 
trum  hahet  B,  quod  esl  mundi  centrum,  exterius  au- 
tein  centrum  F:  al  mediu.s  circulus  G,  orbitae  quidein 
in  circuitu  sequ.Uis ,  juxta  exleriorem  et  interioreni 
circiiliini  ceutrum  habef  F.  Ex  hislribus  medius  stel- 
lam  sibi  fixam  transvehit  juxta  signorum  ordinem  , 
qui  est  ab  Ariete  per  signa  Seqnentia.  Progredientrt 
ilaque  hoc  circulo  ex  Aversus  B,  neeesse  est  stellam 
huic  orbi  inllxam  ,  sciliccl  G,  dum  vicina  fit  a  signo 
Aterris  esse  altiorem  :  viciniorcin  aiitem,  dum  per- 
curso  spatio  A  B,  inde  pervenil  ad  II. 

Aliique  quam  mnndo.  Ex  Pliniana  lectione  liimc 
locum  restiluiinus,  unde  fere  ad  verbum  hoc  caput 
desumpiu.il)  cst ,  sed  librariomm  incuria  in  multis 
iocis  depravaXum.  Seusus  autem  liujus  periodi  est 
isle  :  esse  peculiares  circulos  planetarum ,  quorum 
snprema.  et  iina  non  sequis  inlervaJlis  dislent  a  terra  n 
el  a  polis  mundi,  qiiorum  lerra  quidem  est  centrum,  " 
sed  non  horum  circulorum  ecceutrorum,  Ergo  his 
verhis  coutinelur  definitio  circulorum,  quos  asiro- 
logi  deferentes  vocant,  quod  ul  clarius  intelligatur, 
respice  denuo  schema  superius  deseriptum  ,  in  quo 
poli  quidem  sunt,  quos  Plinius  vertices  vocat ,  unus 
A.alter  B,  et  cenlriun  E  lerra,  qnod  cceli  ei  signileri 
est  centrum,  id  est,  ortavi  orhis  et  omniuni  inferio- 
rum  spha>rarum ;  circulus  vero  eccentrus  G,  aliud 
habet  centrum,  videlicet  F,  et  alios  polos.  Nam  poli 
erunt  extremiiates  line.%,  qux,  ducla  per  centrum  F, 
eccentrnm  dividil  in  quatuor  «equales  partes  cum  li- 
nea,  A,D,  quemadmoriiun  linea  C  B  exteriorem  ambi- 
tum  cum  linea  AD,  quoque  dividit  in  qualuor  par- 
tes,  veluti  suprapositum  schcma  decJaral. 

Omnia  autem  hax  conslanl  ratione  circini  semper 


induhitala.  Hejectio  dispiitaiionis  prolixioris  in  de- 
lnnnitjationes  lineares ;  neque  euim  h»c  verbis  ex- 
pllcari  possunt,  quae  circini  delineationihus,  quarum 
ratio  certa  est  et  evidens  ,  oculis  spectanda  subjr- 
ciunttir  :  veluti  ingeometria  prineipia,  qnse  dicunUir 
lemmata,  ssepe  anle  destriptioiiem  ambigua  apuil 
hujus  diiciplinae  imperitos,  adhibitadescriptione  per 
lineas,  omncin  dnbitationem  deponunt. 

Ergo  ab  alio  cuique  ccittro  absides  suce  exsurgunt. 
Planetarum  absides  iieque  oinnes  (iunt  sub  ejusdem 
partihus  signorum,  neque  sub  eisdem  perpettio  ma- 
nct :  ul  solis,  sefate  Plinii,  in  mediis  partibus  Gemi- 
noruni  ,  nosiia  seiate  in  secunda  parte  Cancri :  nam 
ex  orbibns  illis  eecentricis  ciassitiei  insequalis  secun- 
dum  signorum  oidinem  suo  motu  excedunt  ex  A  ver- 
sns  B  iiMiue  ad  G  D  ;  ita  flt,ut  suinina  absis,  qua"  est 
sub  tenuilate  illa  orbis  supremi  ,  non  Sit  perpetuo 
sub  eisdcrn  partibussigniferi;  quae  res  demonstratio- 
nibus  erit  nianifesta.  Invenimu3  cnim  in  hiinc  locum 
vetereiu  commeniariuin  cuni  multis  descriptiouibus, 
qui  sane  velusii  cujusdam  videtur  esse  seriptoris  , 
niscio  etiam  nuin  alicnjus  Graeci,  eleniin  Graeeis  ele- 
mentis  res  agitur  :  nos ,  ne  exemplari  et  vetustati 
lieret  fraus,  ad  lilterani,  ut  invenimus,  subjecimus. 

Vet.Commknt*. — Soptemsphaera»,  in  quibus  septem 
discuiTunt  planetse  aplani,  id  est ,  ecelo  ,  sunt  sub- 
jecue,  exleriore  quoque,  quas  interius  continel  am- 
biente  ,  longeque  et  a  ccelo  omnes,  et  a  se  Singulx 
reresserunl.  Constaf  erno  unai|uaeque  de  vagis,  quod 
licct  in  sideribus  signorum  zodtaei,  mixla  ferri  vi- 
deatur,  nunquara  tamen,  ut  alicui  baerens  miscotur, 
sed  in  iilo  signo  dicltur,  quod  super  verticem  vagae 
babclur. 

Alii  sphaeris  eccentrls,  id  est,  qua>  terrain  intra  jie 
contineant  quidem,  sed  non  u(  puuctum  suum,  vehi 


219  IlHP/tt  VRNEKABll.IS  OPIRUI  l»AKH  I,  —  MDASCALICA  OENUINA.  2*0 

BcorplonOi  Jovi  in  Virgint,  Marti  In  Leone,  Soli  in  a  corno,  Luna  m  Tauro,  nedtiioninlum  ptrlibw;  ct 

c  eontnrlo  .«<i  lerra  centrum  humillimn  aiquc  proxi- 


Geminli,  Veueri  iu  Sagittario,  Mercurio  in  Capri- 

CL03SX  ET 
planoUs  uMrunl.  Alii  epicyeiis  poliua ,  Imceit,  a 
temtieps  ;ttis,  nec  Iramlueiiiibui  ei  globli.  s;i  iguur 


[QiioJ  «04(ii is  lircuti  n'1  tceentrm  Itm.) 


SCHOLIA. 

Nam  eimi  epicyclus  ab  m  perveneril  ad  o  lilteram, 
quarlam  mumli  parlcm  obibit,  ct  lune  soi  ab  t  ad  3 
pcrgit.  Eril  ergo  tol  ubi  el  littera  0  :  nnbii  lamon  a 
lerra,  id  csi,  h  ipeclanlibui,  direcla  vistis  acic,  vi- 
detur  essc  ipud  not&m  B,  lirqve  lit,  ut  cun  runoa 
epicyclnt  pergii  a  lillera  o  ad  n,  pergal  sol  u  k  ad  n, 
licet  vldeatur  essc,  ubi  est  r.  Uur.-us  idcm  epicyelns 
tranill  ali  \  in  S  .  el  sol  ali  II  in  Z,  cum  mibis  vi- 
deatur  esse  in  a.  Residuum  demum  qundrantem  idem 
epicyclus  obeat  a  s  in  M,  et  sol  a  /.  reprxsenUtui 
in  r  :  posi  annura  loc.o  suo  videbltor  esse  ubi  est  a, 
rt  puUbitur  lodiaei  circnti  transcnrrisse  scuiitam. 
Qua  ratione  lalain  lit  ciiam  secundum  ejiicycli  mo- 
iuni,  ca  qute  videntur  nobis  aliter  rjuam  reapse  liunt 
viileri.  Tardior  eniin  el  niinor  visu  ridotnr  sol,  cum 
velut  iu  Gemiuis  eril,maximus  vero  ct  ineiuitissinms, 
cuiu  velul  in  Sagitiano.  ESlimolii  circoitu  raaximum 
iuicrvallum  a  o  ad  e,  id  est,  a  terra  ad  suniiiium 
liinileui  sol&titiulis  epicycii,  niinimuiii  vcro  .i.l  cjus- 
dem  inlimuiii  limiteui.  Sequltur  ul,  quooiam  pianeta 
inodo  slaut,  modo  progrediunlur,  niodo  relrogra- 
dianlur  per  cerU  zodiaci  signa,  qux  causa  sit,  in- 
vesligetur. 

(De  solis  epieijelo.) 
A 


solstitialis  ecrentms  eircului  >•>  S  n  k  ,  et  habeat 
ptinclum  sub  JSZ,  ambitum  immediale  scilicet,  ubi 
e>t  M  i  boc  igitur  circulo  in  ccclxv  parles,  ct  parle 
quarta  onius  pnrlionis  diviso ,  ad  earuindem  partium 
eiaequalionem ,  UK  qnidem  ambiius  xciv  portio- 
nib.ronlinebilur, X  n  xci>,  n  r  lxxx  el  iv  et  horis  m, 
k  E  xr.  partibus  rt  hoiis  in.  Necesse  est  ilaque  ,  ul 
runi  snl  aecedit  ad  E,  nobis  ex  <8,  id  esi,  lcrra,  quasi 
cx  puncto  inluciilihus,  lupcr  A,  lunc  ferri  videalur,  p 
cuin  iila  regio  nou  solstilialis  circull,  sed  zodiaci  sil 
iiiu'10  allioris  sumniilas,  ad  quam  visus  noster  nou 
p<Ht»si  pervenire.  Alque  iia  per  E  Z,  imbilum  ineans 
xquahiliier,  qui  ambilus  Iribus  circuls  major  esl 
pluribus,  Ut  necesse  c^l  diebus,  mnjorem  ambiluni 
cnoliciens,  nbi  ad  z  pervenerit,  ad  Ii  pervenisse  vide- 
biliir.  Rursui  7.  u  peragrato  nmliilu  A  n,  a«l  r  per- 
v  nisse  eredilur.  Eodem  modo  duui  transilab  u  in  k, 
videtur  transire  a  r  in  a.  Simililer  dum  k  et  E  am- 
bitum  perngil  a  a  in  A  Iransit,  alienam  scilicct  in- 
«ti.ici  circuli  lummilatem.  Quodsi  solstiiiulis  eceentri 
el  /.odiaci  circuli  duo  puncta  jungantur,  id  est,  M  ft, 
deinde  pcr  ha-c  exeai  n  S  linea  ,  qnia  K  /,  >i  u  me- 
dietas  e^t  U,  seqoales  erunl  linea:  N  M  S.  Major  igiutr 
cst  \  M  linea  ,  quani  II  B  :  mnllo  ergo  major  x  ©, 
quaiu  e  S,  C.uin  crgo  sol  per  N  ferelur,  A  e,  id  e.si, 
lerra  e  longinquo  miiior  el  lardior  nobis  videlur  : 
cuni  vero  per  S  proxiinus  terrse,  inajov  pulabitur  et 
velocior,  quoniam  iliic  in  quinta  et  somis  parte  Ge- 
mioorum,  bicinquinta  elseniis  parte  Sagitiarii  crc-  D 
dilnr. 

Si,  ul  quidam  pulant,  per  rpieyclos  globos  sol 
Itviur,  nibiloininus  inodeiralis  eum  greuibna  lenipe- 
ralbque  ronflcere  annuoi  cuisus,  exposiu  epiry- 
rlornra  fonna  docebiraua.  Eplcychis  eohn  dicitiir 
glubui,  qui  per  aliqiicm  circuluiii  leitiir.  Sil  igitur 
aodiacua  circului,  duem  limitant  a  n  v  a  loblilialii, 
excludeoi  indiaei  ciiculi  puuclum  KSU  k,  qui  ipi- 
cyclun  intelligatur  babeni  proprium,  punetum  m  ,  « t 
punrto  quideni  6,  lulervu'lo  lotran  m,  dcscrib.iiur 
cin  uIms  MONSi  Epicyclui  crgo  rapialur  cuni  n.uiido 
ab  oriente  in  occidentem  rapttilu  quotidiano  :  ieraluf 
i.iun'11  nalurallter  contra  muudl  cunum,  et  sul  iu 
eodem  eplcyclo  «'ousliluliis,  juxta  totius  iiiundi  « on- 

i/eriionera  raovoatur.  Quapropter  sol  iuo  eplryclo 
eontrarlum  nntnn  :ig''iis  per  descriplum  u  >>  i  - 

ciiciiliiin,  iinni  Ipllio  uliquu  lUUn  coubcil  (uuiiin. 


Sil  zodiacus  rirculus  A  u  v  a,  cnjus  punclus  esl  9: 
(De  epicyclo  ptunelarum.) 


221  DE  NATCHA  REP.UM.  222 

iux;  '  sicque  Ut  ul  tardius  moveri  videantur,  cum  \  altissimo  ambitu  lerunlur,  non  quia  aecctereiii  tar- 


A,  sic...  fit. 


VAWAMES  LECTlONES. 


GLO.SSJE  ET  SCHOI.IA. 


cpicyclus  aulcni  erraiicre  cujuslibet  stcllx  E  z  11,  cujos 
punclus  sit  m  littera,  per  i|u:un  velui  axein  proprium 
feratur  idem  epicyclus  cuin  stella  in  setuet  locata  ab 
orienie  iu  occidentem.  Agantur  etiam  c  regione  8 
obliqux  dua;  linea?.  stringeiilcs  iitrinque  exlieinos 
ambitus  epicycli  8  z  b,  et  rmsns  8  n  a,  perque  m 
epicycli  puuctum  ducalur  in  altum  Iinea  e  M  A. 
fcrgo  stella  ciiui  erit  in  /.,  putabitnr  esse  in  c  :  et 
cum  fucril  in  II,  xstiniabilur  c*se  in  i  :  et  cuiu  de 
z  progrtditur  ad  k,  putatur  de  u  progressa  esse  ad 
A,  ad  prxcnlenlia  seilicet  siRiia.  Cumque  enini  inul- 
tnni  spalii  A  z,  recedel  lanquam  in  B,  diu  ia  eodem 
loco  moraii  ptttalur.  Sed  matbemalici  mundum  et 
stellas  ouines  nniformiter  secunduin  natnram  su.un 
pulant  circumfcrri.  Ergo  slella  cum  ent  in  n,  vide- 
bitur  esse  penes  a,  ci  cuni  u  l  lustraveril  ambitum, 
a  A  zodiari  orbis  ambitum  olnsse  iredetui'  juxt.i  si- 
gnoruin  sequentiiim  ordinein.  Sic  stalionum,  prxces- 
sionuoi  et  rcgr.idaiionnni  viga  patetiunt.  Ilis  palefaclis 
ad  coetus,  id  est ,  eoucursiones  errantium  veuiamus. 
Splixra  qux  aplanes  dicitur,   subtcr  sc  sepiem 


{l)e  eclypii  solis  figttra  ufilis.) 


nobis  viciniorum  objecius  fueril  visni  nosiro,  qui 
natnraliier  in  directum  porrigitur,  ne  videalur  supe- 
riotuin.  Iti  jpsiui-  superioris  repentina  obscuratio,  et 
post,  repenliua  effulsio.  Denique  ha:c  luna,  ueu  ulla 
alia  stellu  inferior  superiori  opposila,  ad  itlam  supe- 
riorent  yidendara  visui  nosiro  esl  pervia.  Nec  nt  ruin, 
Ciini  qui.lani  planctaiinii  non  solimi  oppositione,  sed 
etiam  vicinitate  quosdam  obnubilenl.  Nam  luna,  qu» 
oinnibus  est  inferior,  non  siella,  sed  terrena  uinbra 
diameiro  a  sole  distans,  obscuratur  :  ita  tamen 
utrosque  orbes  epipedns,  id  est,  planos  adverstmi 
„  se,  lain  solis,  quaiu  lunx  consiiluas,  et  ita  directa 
D  posiiione,  ut  per  cenlruiu  uiriusiiuc  linea  (quae  dia- 
metros  dicilur)  transeat,  nunc  solem  oculis  nostris, 
licel  niinor  sit,  luna  sublraiiit,  tuiiic  lux  luna:  objeclu 
teru!  (lelictt,  qu;e  si  etiam  dimidio  momento  dcclinet, 
sed  a  diaiuetro  iu  aquilonem  vcl  auslrum  nunquam 
paliiur  delecliiin.  Cur  vero  nun  li.il  per  toluni  or- 
bein  eclipsis  solis  tino  dtei  tnonieulo,  liinc  snmitur 
ralio,  qui.i  luea,  utpote  minor,  illi  objecta,  si  buic 
cliinali  luceni  ejus  sublrahii,  :,lteii  nequit,  sicut 
manifesiat  pictura. 

Luna,  ut  quibusdam  plaiet,  minorest  quam  terra; 
ut  quibusdam,  niajor ;  ut  quibusdam,  cequalis.  Scd 
cuni  iguis  luccin  prxbens,  lequalis  crit  in  corpore,  cx 
quo  etiiicanl  uiubnc,  ipsic  umbra:  iiascentur  in  mo- 


TEIIBA 


liabcl  splixras  planeUrum.  Cumquc  aliquis  corum 


Figvra  GHXLnroSt 


T) 


dum  oylindii  :  ut  pote  sil  lucein  aficrens  A  P  :  quod 
vcvo  illtiminatur  v\,  lixc  (|;ioi|ue  xqualia  sint  et 
globosa  i)ii-ai|iie  :  perspicuuiu  esl  radios  uniimAr, 
alierttm  D  A  in<iirectum,esaltalos  jnxta  >e  esse  posilos 
scquali  dislaniia  merilo,  quia  circuli  A  B ,  diamelro 
visus  xqualis  est.  Idem  radii  crcscant  itt  altum,  erit 
Art-:  radius  radio  BAZ  distans  a-quali  rigore,  boe 
es!,  sine  inclinalione  ;  c,i  quantnmcnnqiie  cpescaiit, 
uuiiquamcorum  oaciunina  conlingent, K  scilicetct  z. 


OB  li£D*:  VENERAWLIS  OPF.HUM  P/VflS  I.  —  DLDASCALICA  GENUINA.  224 

dentve  iialuntles  motus,  qui  ceiii  ac  singuli  ttunt  A  iUis,  sed  quia  deduclas  a  sumina  apsitie  lineas  coar- 

f.LOSSiE  ET  SCHOLIA. 


Smquoil  iUuminal  mlnus,  ul  II  S.quod  illumhialur 
(De  tclifii  omnium  planeturum.) 


vchons  pr.rsi.ii.ii  magniludiiie,  utSo,  et  sit  minus 
quoi)  illusiralur,  ul  u  P,  ulraque  autem  globosa,  in 
iihkIuiii  coni  ilesinens  nasciiur  umbra  in  acunien, 
ridiisque  porrcciis  Etl,  et  op  in  altum  ,  et  contiu- 
gentibus  se  inviecm  apud  notam  C.  Quod  lil  e.x  co, 
quiailP  diametrosminor  estdiamelro  10  prnpterea,- 
que  unibi ■■'■  species  conoides  eril.  Quia  igilur  Hip- 
purebus  dorei  niugniliidinem  solis  in  dixclxjx  par- 
tilius,  poHorem  esae  quam  terrain  :  tcrraiu  deniiun 


B 


xxvu  potiomn  esse  quani  lunain,  inultoqu«  solcm 
altinrein  quani  luiia  sii :  apparel  umbrani  lerne  coni 
ajmilero  effici.  Quippe  rauii  solis  2  u,  ct  nuncor 
angUStanlBfl  juxta  diamelrum  lerre,  H  p,et  dexira 
Ixvaque  omnia  iiluminanl.  Terra  vero  objecti  luniini 
solis,  circunilliienle  se  lumine,  uiubrnin  eflicit  a  dia- 
nielro  sui  lalitudine  in  angustiam  provectam,  et  usque 
ad  fiiicin  ultinium  angiisliarum  atienuatam.  Quam 
cum  iucideril  noclurna  luna  diametro  a  sole  dislans, 


roajus,  ut  K  a ,  articuli  va,  diametro  :  manilestura  est 
umbram  orbis  KA  qna:  est  iim  et  AN  in  formani 
quidem  cffiginri  calathi,  cujus  species  crescet  in 
immensiim.  Nain  cum  sit  major  k  a  diametrus  u© 
diametro,  profccto  tam  Hrm  railius  quam  dAN, 
in  immensum  porrecli,  laliorein,  quo  plus  crescunt, 
effigiant  opacilalem. 

Sed  oportet  semper  majorem  esse    illustrantem 
globuin  bis  qua:  iiluminantur.  Si  ilaque  lucem  ad- 


(De  luna  sole  et  Itrra.) 


in  tcnebras  conditur  :  porro  cum  non  per  centrum 
C  solis  et  lunse  transit  diametra  linea,  nullam  paritur 
obscurationem  evadens  terrenam  unibram.  Est  au- 
lem  centrum  punclus  meilius  circuli  sequaliler  undi- 
que  differens  circumductae  linese  spatiis.  Cumque  in 
eodcm  circulo  ab  una  in  alteramparlem  plures  Ime* 
in  transversum  possinl  duci  :  niifla  unquam  dicilur 
diametrus,  nisi  illa  sola  quac  cirrulum  aequaiiter  di- 
videns  recta  per  medium  ceniriim  Iransit. 

Essentia?  gemiiue  partes  sunl,  quam  Plato  vocat 
seriem.  Hunc  eniin  nou  materiam  ncque  corpus 
secuil,  iuquit,  Deus,  ut  si  quis  \a  rectam  lineam 


in  lougo  Undat ,  el  de  segminibus  duobus  cki  taciat 


iii  .. 


m  DE  NATUIU  RERUM.  «& 

etari  ad  centruin  necesse  est,  sieut  in  rotla  rarlios,  A  idemque  motus  aflas  major,  alias  miuor  centri  pro- 

(.•I.OSS2E  1T  SCHOLU. 

At  vero  Plato  ot  alii,  aliquantoguam  solis  est.ela- 


lilipsum  incurvci  demum,  ct  duos  Innexos  sibi  in- 
(l)e  uno  essentia  inneetuntur  sibi  d»o  circuti.) 


(Iicm  de  sole  ctvcnere.) 

B  E 


vicem  circnlos  facial  HQKA  et  hmkn.  Kosque 
ipsos  exleriore  alio  oirculo,  cujus  molus  convorso 
qiiirfem  semper  el  uniforinis  sit ,  circumliget,  ut  esl 
aplani,  qui  a  ilextrn  mundi  parte  oriente,  videlicei 
eodem  mndo  agitur. 
Ad  solis  el  Veoeris  demonslrationera  erii  uua  linea 


(De  sole 


tmrem  Luciferi  glnbum  aslruunt  ,  qni  limilitur 
a  f:  z  h  contingeus,  A  quidem  lincam  per  e  Iitteram, 
k  r  vero  per  i[.  Cum  er^o  fuerit  In  k  Lucifer,  vide- 
bitur  esse  in  a,  et  eum  in  H  ,  pulabitnr  esse  in  E  : 
cuni  vero  penes  &,  dubiuni  non  esl  proximum  snli 
viderl  exceisiorem  ,  et  ctmi  in  Z  ,  proximum  lerne 
hqmiliorem.  Jam  illud  observandum ,  quod  sivc  ad 
orienfem,  sive  ad  uecidentem  Lucifer  sccesscrit  ilie- 
bus  fer«  dj.xxxiv  ad  id.in  quo  fuerat  remeare  pridem, 
ft  I!  a  i:  quidem  peragrat  diebus  ccccxi.v  ut  majo- 
rem  ambitum  ,  minorem  vern  depressioremque  reli- 
quis  diebtis,  cxxxm. 

Ciiiii  fixo  eardine  circini  casu  vel  etiam  voluntate 
nostra  oppresso  aut  relasato  circino ,  dcscribuntur 


(Dc  heliacis  gyris.~) 


«tirecta  ex  terra;  medietate ,  solem  demonstrans 
littera  \,  dna;  vern  nlia;  dextera  bevaque  nihiiomi- 
mjs  direclac  linese  :  a  sole  quidem  dtstantes  l  ino- 
mcntis ,  a  se  autem  invicciq  c,  dextera  quidem  a 
parte  orientis  per  X  et  A,  lseva  vero  ab  occidenle 
per  X  et  r.  Zodiaeus  qnoque  eircidus  sil  A  B  r  quse 
sing!il:e.  tlisiant  a  se  moinenlis  I ,  et  cumsol  sit  in  B  el 
per  x  B  lineain,  sil  punctus  snlis  in  littera  k  ,  b.nee,  id 
«St  X  r  ,  linca  prius  oceidrl ,  et  prins  oritnr  qua.ni 
sol :  ilto.  vero  alia  x  A  posterius  occidil,  et  posterius 
oritur.  Neeesse  est  igilur,  ut  hltera  A  demonstret 
Hesperum  posl  solis  occasum,  r  vero  Luciferum  ante 
solis  ortum. 


circuli  tales,  tit  pnstremilas  cireumdiictic  lincae  non 
soluin  pervcniat  ad  exordimn,  sed  defiectens  a  com- 
perenti  rigorc ,  infra  vel  sopra  eireumducla  linea 
sspius  arctiores  laxioresve  eireulos  facia-t,  hoc  genus 
cireulorurn  spirain,  vel  acantlnim  ,  vel  volnmen  ve- 
ramus.  igiturquia  pianetas  sii:  aplanes  rapit  quoti- 
dianavertigine,  iitnotipattahir  cosin  oumdein  locum, 
el  velut  sedeni,  ex  qua  progrcssi  fuerant,  repraesen- 


2M  BEDf.  VENKIUBILIS  OPKIUIM  PAR8  I.  —  MDA8CAUCA  GKMJiNA  228 

piiiquitale  senlilur.  '  Mulum  atilem  uugfri  qnamliu  ,\  in  ■  vicinia  suiil  lerrce,  cuni  abstedant  in  aliitutli- 


VARI.VISTES  LECTIONKS. 


1  A,  Moiui. 


•  A,  vicino. 


lil.OSB/K  KT  SCHOLLV. 


lari  :  rectft  dietinlur  in  spiram  ,  et  vclut  siiiiinsuiii  ae 
aiiiiviiliiiiuii  rotsrl ,  ob  inconslantem  atqne  Inaj- 
quabllem  circumvectioiiem,  nisi  ttella  quiulibel  er- 
rans  sil  in  sinno  Ariclis  ,  i|ii:e  ail  pr.i ceileniia  aigna 
Piscain  et  Aquarium  provehaiur.  Cunlra  *i  remisaior 
crit  rapiatio,  Bjb  Arieiu  atl  Mquenlia  sigua  Tauruin, 


Geminoa  et  Canerani  recedel,  gyris  denertentilms  ab 
exordio   el   cnnvcnicnli    rigore. 

Ilie  est  Zodiaeua  i|ii<mii  planetai  nunr|uam  nM 
pnaDso  moilo  perecirrinit,  htijiis  CCCI.XV  paatua  Minl 
longiliidinb,  et  u\  latituilinis,  aicui  et  in  inferiori 
rota  conspicis. 


(  Regutare  ad  inveniendum  quo  tigno  planeiw  tunl.  ) 


SC0RP.MARS.V1 

SA.GI.IVP.XVDI 

CAPRICORM. 

TVRNVS.XXX. 

LIBRA.VENVS. 

XXIV 

VIRGO.MERCV. 

xn. 


Quos  quidem  gyros  C.raeci  hcliacos  appcllanl,  a      rotae ,  qttarum  allera  ostendit  planclarum  iniquos 
sole,  cujus  potenlisc  cedunt  planete.  Superstinldtue      gyros  posl  ahsidcs  : 


(  De  nbsidibui  planelarnm. ) 


230 


329  DE  ^ATURA  «F.RTIM. 

oem   minui,  lunrc  maxime  snblimitatibus  appro-  a  CAPUT  XV 

balur.  Dequibus  si  plenins  scire  vclis,  lege  Pli-  Q«are  mulen,  eo)om. 

mun,  Secunduro,  cx  quo  et  bta  nos  excerpsimns.        Suus  qnidem  cuique  color  est :  Saturno  candidns, 

GLOSS.E  ET  SCIiOLIA. 

altera  ,  quot  parles   lcne.:M  zodiari  vaganlcs. 


( Dt  discursu  planetarum  pcr  zodiacum.  ) 


V_5JNV.S 


_  CAPUT    XV. 

Bkidef.  P.am.  Gi.oss.c.  —  Mercurio  radians.  Mer- 


curii  stolJa  flammivoma  esl  ,  sicut  dicii ,  quia  cam 
pauei  videmnt, 


«1  HED.E  VENKRABILJS  OPKRUM  PARS  I.  -  IHDASCALICA  GEWJINA. 

Jiivi  rlaius,  M»rti  igneus,  Lucileru gaudens,  Vespero  A  CAPUT  XVII. 


Ml 


refuigens,  Mereurio  radimis,  Luna.  hlamlus,  Soli  eum 
orilur  ardens;  postca  •  die_>.  Sed  colorcs  ratio  altitu- 
ilinuiu  temperal,  siquidcm  eaxum  siniilitiidinein  tra- 
hunt,  in  ipi.iruin  *  aera  venere  subciiiido,  tingitque 
appropinqiiauies  ulralibel  alieui  cireuli  meatus  : 
tirculus  frigidior  in  pallorcm,  ardeulior  in  ruborem, 
venl»siis  in  liorrorem,  sol  alquc  coimiiissura>  apsi- 
dum,  extreuiXMiue  urbila.  airani  in  oliscuriuicm. 

CAPUT  XVI. 

De  lodiaco  circulo. 
Zodiacus,  vcl  signifcr,  esl  circulus  nbliquus,  XIT 
signis  constans,  pcr  queni  errantes  slell-B  leruntur  ; 
ncc  aliud  hshilaiur  in  lerris,  quam  quod  illi  subjacet, 


De  duodecim  siijuis. 
Signa  duodecim  vel  a  causis  anuulihus,  vel  a  gen- 
tilium  labulis  iininina  suuipseruul.  Nam  Arieieni 
M.ntin  uicnsi  pruptcr  Ainmoneio  Jovem  Iribuunt ; 
unilo  cl  in  ejua  siinulncro  arielis  cornua  llngun. ; 
Taurum  Aprili,  proptor  euuidein  Jovem,  quod  in 
hnvcin  sit  fabulose  conversus;  Casturt-m  et  Polliiceiu 
Maio,  propter  iii-igne  virlutis;  porro  Cunerum  Junio, 
qiiando  sol  ad  inlcriora  redil,  quia  CanCer  impul.u. 
retro  cursum  dirigere  solcat;  Leonein.  quem  occidit 
llercules,  Julio,  propter  vim  feivoris  assignant;  Vir- 
ginem  Augusto,  quod  lunc  exusta  caloribus  tellus 
niliil  pariat;  Libram  Septeinbri,  ob  srrualilatem  diei 
et  noctis;  Scorpium  et  Sagiuarium  equinis  cruribus 


reliqua  •  polis  squalenl.  Vcneris  tantum  stella  excedil  B  delormalum,  propler  fulniina  inensium  ipsorum.Octo- 


ber  el  November  accipiunt ;  Capricornuin  Oecember, 
propler  capram  Jovis  nutrirem,  cujus  extrciiia  pisci 
similia  pinguntur,  quud  hujus  mensis  ultima  pluvialia 
siut;  Aquariuin  Januario;  Februario  Pisces,  ob  men- 
ses  imbriferos  Uadunt.  Singulis  atitem  signis  XXX 
partes,  terna.  vero  dccades  deputantur,  eo  quod  sol 
XXX  diebus  el  decem  semis  horis  illa  percurral,  a 
mcdio  mensis.  idesl,  XV  kalendarum  die  seraper 
incipiens. 

VARIANTES  LECTIONES. 
A,  dies  fit.  *  C,  ea.  '  A,  B,  C,  apolis.  »  A,  altitudintm. 

GLOSS.E  EI  SCHOUA. 
in  quarum  aera ,  etc.  Ul  si  Jovis  stella  venerit  in  C  Gracco  noroine  voealiir.  Vel  zodiacus  diclos  a  signis. 


eum  binis  partibus.  I.una  quoque  per  totam  •  latitu- 
dinem  ejus  vagatur,  sed  omnino  non  excedens  eum. 
Ab  iis  Mercurii  stella  laxissimc,  ut  tamen  cduodenis 
partibus,  tot  sunt  enim  lali-udinis,  non  amplius  octo- 
nas  pererret ;  neque  bas  aequaliter,  sed  duas  in  medio 
ejus,  ut  supra  quatuor,  inira  duas ;  sol  deinde  niedio 
fertur  inler  duas  pailes  flexuoso  drnconum  nieatu 
incequalis;  Marlis  slella  quatuor  mediis,  Jovis  me- 
dia,   et  supra  cam   duabus;  Saturni,  duabus  ut  sol. 


aerc  Saturni ,  duhium  ost  utrum  Jovis  an  Saturni  sit 
sic  el  iu  reliquis  plnnrli-  fit.  Ciini  enlm  ascendunt 
ad  superiure*  circulos,  mutant  colores  :  quia  cum 
allior.i  sui  circuli  pelunt,  inferiortis  partes  pclunt  signi 
superioris.  Hoc  ipsum  auleiu  el  de  eorum  dcscensu 
scntiendtini  est. 

Afram  in  obscuritaiem.  Soiem  dicit  facere  atram 
obsctirilaU-ni  ,  quia  claritate  illiiis  reliuua;  plancta; 
lumineprivantur;coiriinissurasquo.|ueabsidiiiii,  (mas 
love  planela.  conciirrunt ,  ulii  circuli  eorum  conve- 
niunt,  una  *  ex  illis  obscuratur  et  quasi  una  stella  esse 
videntur;  extreinas  eliam  orbitas,  id  est,  superiores 
el  novissimas  parles  circuloruin  :  quia  quo  attiorea 
suul,  plus  obscuvaniur.  Itaque  h_ec  tria  faciunl  atiani 
obscuritaiem. 

JoiiN.  Nov.  Scuil.iv.  —  Lucifero  gaudens.  Apud 
Plinium  lcgitur  caudens,  quomodo  et  hic  legenduui 
opinor 


eo  quod  signa  aniinaliuni  iu  eo  esse  videantur,  quae 
zodia  dicunlur.  Dicilur  vero  ila  secundum  Ma- 
crobium. 

JVec  aliud  hnbilutvr,  etc.  Habiiatio  hoininum  tan- 
tum  sub  Zodiaco  est ,  quia  non  babitatur  -kliquid  in 
tuundo  nisi  suhlcr  illo.  llnde  Lticanus  _4.ttii<ipiam 
dicit  inhabitabilem  esse ,  nisi  cxporrecto  pede  Tauri 
laugerelur.  7,odiacus  autc-in  contiugit  tres  zouas, 
soislilialem  videlicct,  a-quinoetialem  et  brumalem: 
quarum  dss,  id  est,  solstitialis  et  brumalis  ,  ten  pe- 
raiione  solis,  qui  per  zodiacum  currii,  intiabi- 
tantur, 

lieliqna  polis  squatcRt.  Du<c  zon:e  a  polo  videlicet 
septenirionali,  usque  ad  i&odiacum,  ct  a  polo  australi 
usque  ad  Zodiacum  propter  Irigu»  inhabitabiles  sunt, 
ei  ideo  squalenl. 

Veneris  tantum  tlella.  Veneris  slella  Zodiacum  sut 
perduas  partes  conlra  aquilonarem  partem  excedere 


Teipero    tpiendens.   Apud  Pliniura    est ,   vesper  D  perhitietur.etperduasconlraausiralein.aut  periu.am 


rcfnlgens. 

Postea  refutgcns.  Sic  quidem  cum  aliquo  sensu 
logitur;  apud  Piinium  autem  :  Posrea  radians. 

ln  quarum  acrca  venere.  Pro  aerea  suspicnr  legen- 
dutu  aera  :  nam  ccelo  cnju.libel  planeta:  accipitur, 
ui  Jovis  aer,  et  Saturni  aer. 

Sot  alque  commissurn:  absidum.  Coinmissura:  sunt 
*>Ty  Gi£u;<jv  xai  ivaCiCu^uv  circoli ,  id  est ,  caput  el 
cauda  draconis ,  in  quibus  fiunt  luuse  ac  6olis 
tHlipses. 

CAfUT   XVI 

Bkidef.  Rau.  GlOM-C.  —  Zodiaeus  vet  signifer. 
Zodiacus  GnMB,  signifer  Latine.  Zoa  euitn  amnulia 
diciintur,  quod  vilalcm  habeanl  aniinaui ,  qu«  tui) 


coulra  aquilonem  ,  el  per  uuaiu  cnntia  ausiralem. 

Ab  iis  Mercurii  stelta.  Pncter  Venerem  el  lunam 
iiulla  alia  planctarum  lantum  spalii  nccupat  in  Zodiaco 
qtianliini  Mercurms.  Solus  enint  ipse  ahis  iufra  nume- 
rum  octo  parliuro  in  Zooiaco  pernrrantibus,  per  octo 
partes  illius  vagaiur.  Notanduni  autem  qtiod  ilhra 
superiorcm  dicll ,  a  qua  luna  DUnm  inchoans,  i.iti 
luilinein  Zodiaci  errando  periurrit :  iuferiniuin  vero 
illara,  ubi  Venus  cursum  siiuni  agt;re>1icns,  tam  supe- 
rius  quam  inferius  biuis  euni  parubus  excedil. 

IAI'lt    XVII. 

ISrihkf.  Rau.  f.iowF —  Signa  duodtcim  rel  a  c*U- 
sii  annalibus.  Signa  vocantiir  vel  ex  aimalilMis  rebus, 
qiM   tmguli*    anuis  naluralilcr   evcnlunt  ,    vel   oi 


'  Ould  hac  plira.l  llnlflart  voluerit  glcivsjinr  non  vlileo    Porte  sic   corngfnJu.    ol  distin^ ucndus  e*l  blc  locus : 
conuri  q.  at>s.  quandi'  vlanet  c  concurrunl  :  ubi loiui,  etc.  Euir. 


253 


CAPIJT  XVIII. 
De  tacleo  circulo. 
Lacleu*  circulus  esl  ligura  caudidior  per  meilium 
eceli  verliccm  ,i|uc»l  vulgo  dicunl  ex  splcndoresolis  in 
eo  eorrenlis  ita  '  fulgere;  serf  frnstra,  cum  ab  illo 
nunquani,  nisi  ia  parte  Sagillarii  elGeminorum,  tan- 
gatur,  in  quibus  candidum  circulum  signifer  cingit. 


DE  NATURA  RERUM 
A 


454 


CAPUT  XIX. 

De  cursu  el  magniludine  solis. 
Solis  ignem  dicont  aqua  nuiriri,  mulloque  liunc 
luna  ampliorem ;  lunam  vero  lerra  essa  majorem, 
uude  el  cunclis  *  unius  magnitudinis  apparei.  Quod 
enim  nobis  quasi  cubilalis  videtur,  iiinii*  celsiludinis, 
distantia  facit ;  alioqui  major  oriens  (ndis,  ct  major 


A,  iucere. 


VARIANTES  LECTIONES. 

8  A,  ejusdem. 
GLOSS.4S  ET  SCHOLIA. 


fahulis,  quas  gentiles  moninienlis  scripturse  Iradide- 
runl,  autex  ulrisque.  Nam  Aries,  Taurus,  Gemini, 
ex  fabula  lantiim;  Canrer  ot  Virgo  cx  utrisque; 
Pisces  el  Scorpius  ex  natura;  caelera  ex  ulrisque. 

Arielem  Marlio  mensi  propler  Hammonem  Jovem 
ttibunnt.  Fabula  lalis  est.  Liber  paler  cum  reverte- 
retur  delndico  bello,  ccepil  populas  sili  periclitari. 
Qui  cum  luvocasset  Jovem,  statim  apparuil  eis  aries, 
htans  in  arena  :  queni  persequenlcs,  subito  non 
romparuit,  el  in  ipso  loco  in  quo  apparuerat  fontem 
repererunt;  per  quod  inlellexerunl  eum  Jovem  fuisse, 
et  Jovem  Hamnioiiem  appeliaverunt ,  quasi  arviio- 
riam,  eo  quod  in  arena  apparucrit.  Hamiiionia  nain- 
que  Grsece  ,-  Latine  arcna.  Propter  lioc  ctiam  ejus 
simulacrum  cornibus  arielinis  depiugitur,  vel  ideo 
quia  responsa  illins  incerta  et  obscurissima  sunl.  Alii 
Mariio  mensi  arietem  illiun  liibuunl ,  unde  Phryx 
mare.  trensivil. 

Tuurum  Apriti.  Taurus  ideo  Apiili  trilmiiur,  quia 
Jupiter  aliqiiaudo  n:  laiiriiin  ciuiversus  est,  scilicet 
prnpiftf  quanidam  puellam  nomine  Europain ,  pro 
cujua  amore  in  bovem  conver»us  mare  tranavit,  eam- 
que  super  diirsuin  siiiini  secnm  aliutit :  vel  propter 
jllum  tauium  Agenoris ,  ad  quem  iiiterficieudum 
missiis  est  Hercules  ab  Aristaeo  rege. 

Castorem  el  Po  iucem  Mitio.  Casloret  Pollux  Graece 
Hioscori  vocantur.  Eranl  autein,  ul  fenur,  aiuantis- 
biini  inier'  se  fraires,  in  lantnra  ut  neque  de  princi- 
patu  conleodcreiit ,  neque  ullam  rein  sine  communi 
consilio  facerent.Ex  Laeda  eniin  lilia  Thesei  nati  fue- 
ratit  fralrcs  Helena: ,  quam  Paiis  rapuit,  qui  el  Ale- 
xander  dictus  cst ,  qui  propler  suam  foitiludincm 
Maio  depulauiiir,  quando  jam  semina  confortata 
crumpuni  in  folia  :  vel  propterea  quod  illo  tempore 
bella  fiant ,  eo  quod  alter  eorum  frairis  mortcin  sua 
redemerit. 

Canrrum  Janio.  Cancer  animal  csl  sex  pcdnm, 
tangenti  se,  ex  utraque  parie  incedens.  Congruit 
Jiiiiio,  quod  superiori  cursu  exsclo  inferioreni  peut. 
Plinius  dicii  in  Nalurali  Historia  ,  circa  soisutiuin 
aestivum  ,  id  est ,  sole  illam  partem  Signifeii  traus- 
ciinie,  cancruin  in  scorpiouem  transire  ,  el  undas 
deserere  ,  et  lerrani  pelere.  Hinc  probabile  videlur, 
iii  illud  signum  in  quo  sot  mnratiir  quaudo  canccr  in 
scorpionein  vertitur,  ineriio  Cancri  nomine  appel- 
lelur.  Sicut  enim  cancer  aliijua  causa  iuipulsus  rctro- 
gradilur,  sic  sn!  cuin  superiora  siguileri ,  id  cst , 
octavam  parlctn  ,  vel  nl  a!ii ,  quartain  partcm  con- 
sienderii .  niox  quasi  quodarn  modo  repulsus  ad  aus- 
i;ina  redire  viil  lur. 

Leoncm...  Julio.  Leo  feividuin  est  auinial,  et  Julio 
mense  fervida  .eslas  ,  et  tunc  lerra  aoius  exsiccari 
digfniscitur. 

Ltbtam  Septembri.  Quia  sicul  libra  pondera  *quan- 
tur,  ita  inensis  istms  lempore  *quales  sttni  noctes 
ci  dies. 

Scorpium  et  Sagittarium...  Ociob.  et  ffov.  acci- 
piunt.  Scorpio  a  pnsieriori  parie  percuiit.  Sagiua- 
rius  eliain  ciim  spicnlo  depingilur,  et  istis  mensibus 
iu  Hispania  el  ltalu  fulmina  cadunt.  Sagiitarius 
auiem  Chiron  ,  filius  Salurni  ct  Philersc  ipse  e  t 
Ce.nlaurus.Cneunie  namque  Saltiruo  cuni  Philera  ad 
advenlum  Opia  uxoris  sitaj  convertit  se   iu  equuin': 

Patroi-  XC. 


et  inde  nalus  esi  Centaurus ,  semibomo  ct  scinie- 
qutis. 

Capricornum  Decembri.  Capricorni  prima  pars  in 
comniemoruiione  Oleniw  nutricis  Jovis,  insiinilil.ii- 
dine  capr.e  depiugitur  :  uliima  autem  pars  in  siuiili- 
"  tudine  piscis,  propter  pluvialem  qunlita  ein  ipsius 
mensis.  Sed  et  iuitium  ejus  in  glacicm  veltil  cornu 
duratur. 

Siugulis  autcih  signit  xxx  parlet.  Triginta  enim 
liiifcj:  suut  in  unoquoque  signo  de  duodecim  signis. 
Mulliplica  triginta  duodecies,  liuul  ccclx  dies  :  item 
iiiii  tipiiea  decein  boras  duodecies  ,  fiunt  cxx  hora?. 
Panire  per  xxtv,  inde  veninnl  quinque  dies.  Iierum 
uiulliplica  semis  vel  dimidiuiii  horae  duodecies,  liunt 
scx  bora-,  qtiie  pei  liciunt  quartam  partcm  diei,  unde 
lil  bissexlus  in  quarto  anno.  ,- 

Pariet.  Pars  esl  quotidianns  progressus  per  xxiv 
boras.Una  pars  in  coelo.suntstadia  xl,  minor ,  niajor 
vero  scptingenta. 

Eo  quod  sol  triginta  dicbus  el  decem  semi  lioris  i  la 
percurrat.  Quod  dicit  trigillta,  non  est  hoc  vcrum, 
sed  verisimile  :  nam  in  singulis  signis  variis  et  diver- 
gisspatiis  moralur.  Nam  in  Geminis  triginta  spaiiatur 
diebus  :  et  ecoiiirari»  xxxi  dicbtis  Sjgiiiariiim  Iran-ii. 
C.  Similiter  et  in  cxteris  signis  varie  cursum  sutim  per- 
ajiit.  Hinc  est  quod  in  nullo  sigi  o  tali  spalio,  id  esl, 
triginta  diiruni  et  decem  semis  litiraruni  moras  facit: 
propterea  vero  verisimile  est,  qunmodo  si  quis  totius 
anni  circulum  vel  cumiilnm,  id  cst ,  trecenlos  sexa- 
g  nla  quinque  dies,  et  sex  boras  iu  duodccim  aaquas 
l>aries  secundum  nuinerum  signomm  parliius  fuerii, 
duodecimam  partcm  inveniet ,  in  Iriginta  dicbus  et 
deccm  horis  et  dimidia  parte  unins  lioiae. 

A  mcrfio  mensit.  Sed  mense  Jan.  xv  Kal.  Febr. 
incipit  currere  et  inlroire  per  eorum  signa.  Cnum- 
quodque  cnim  signmn  niedietatem  unius  inensis  et 
alterius  simililer  medietatcm  niensis  occnpat,  a  inedio 
setiipcr  ineiise  iocipieus. 

CAPDT   XVIII. 

Brioef.  Ram.  Gloss^.  — Lacleus  circulus.  Lacteus 
circulus  Grsce  galaclites.  Hujus  ampliluJinem  tan- 
tam  dicunt,  quantam  zodiaci.  Hercules  cum  fuisset 
apposilus  dormienti  Junoni  ad  sumendum  lac  tlivi- 
p  nuiii,  illa  excilata  intellexit  non  esse  lilium  suum, 
ct  sublraxitse.  Qua  occasimie  gull*  laciis  dilfusaj  per 
ccelum,  Licieiiui  circnluiii  creaverunt.  Hacrobius  iia  : 
Lucteut  circulut  iodiacum  obliquo  circumflcxioms 
ambiendo  circumplectilur,  nl  eum  qua  duo  siyua  tro- 
pica  Capricornus  et  Cancer  [eruntur,  inlersecet.  Scien  ■ 
ttum  tamen  qicia  non  in  Cancro  et  Scorpione  zodiarum, 
inlersecal,  sed  in  Geminis  el  Sagiltario  laitlitm  tangit. 
Item  Macrobius  Thendosius  io  iibris  de  Soinno  Sci- 
pionis  tlicil  :  Lacleum  circulum  lucere  tillra  civleru* 
parles  ccclestes,  propler  ratlios  solares,  primo  quasi  tid 
suam  sedem  nttluralem  ad  signi(eritm  venienles,  el 
inde  reperculi,  repereussosqne  ad  tactcum  circutum  per- 
venienles  illttm  splcndescere,  alqite  pra:  catteris  itlum 
(utgere  conlirmat.  Verbi  gralia  :  Sicut  radius  solts 
superveniens  ad  superliciem  aquas  in  aliquo  vase  po- 
siiae  repercussus,  ad  aliquaiu  panem  ibi  plenius 
atque  splendidius  lulgel  quain  iu  ipsa  aqua  ad  quam 
primo  pervcneral :  sic  gencraliler  solares  ratlii  illu- 
uiinanl  lacleum  circulum,  ad  quein  dc  sigmTero  reper- 

8 


»35  prii  l.  VtNKilABILIS  OPKIIUM  PARS  I 

Bi  ilaunU  apparel  occidcns,  qui  dum  uatura  sit  ignetis,  A 
motu  quoque  niinio  calorem  adaugel.  Hic  ctirsu  va- 
riante  tlies  rt  uienses,  lcmpora  dividil  et  unnos, 
'  icris  leuipei  ieut  accedendo  vcl  recedendo  pro  leui- 
uomiiii  ratione  dispeniat,  ne  si  seinper  in  iisdein 
moraretur  locis,  alia  calor,  alia  IVigus  absumeret. 


1  A,  B,  C,  aerisijue 


DIDVSCAI.ICA  GENUINA.  956 

CAPUT  XX. 

De  notura  tl  tUu  lunar. 

Lunam '  iion  ininui,  nec  crescere  dicunt,  se«l  a  aole 

illusiralam,  a  partc  quam  lialict  ad  euin,  paulaliin 

vel  .1.  eo  recedendo,  vul  ci  appro|iinquuud<i,  uobi 

candidam  parlein  revolvcrc,  vel  atraiu.  El  die  qui- 

VARlANTES  LECTIONES. 
*  A,  nee. 
GLOS&fi  ET  SCIIOLIA. 


cussi  pervcniuni,  quam  ipsnm  signifcrum  ad  qucm 
primo  de  corpore  solis  egrcdientes  venire  couien- 
dunt.  Ilinc  esl  quod  idein  lacleus  circulus  a  pliilosu- 
piiis  signiferi,  refulsio  vocatur. 

Ntsi  in  paru  Sagittaru.  Et  in  boc  falsitas  quorum- 
dain  deprehenditur,  qui  dicunt  in  Capricomo  ct 
Cancro  lacteum  circulum  inlersecare  Zodiacum , 
sicui  paulo  superius  ostensinn  esi. 

Joai».  Nov.  Suolia.  —  Larteut  cireutut  esl  (igura. 
Oescriplio  oireuU,  quem  Grasci  Gataxiam  vocanl 
a  caudore  lactco.  Aristoteles  primigcnia  dictione 
vocat  /iU.  Circulus  est  vulgo  etiam  notus :  snlus 
namque  ex  liis  quas  suni  in  sphaira  sensu  deprelicu- 
ditiir,  Apud  poetas  via  est  pcr  quam  dii  coeluui  sur- 
sum  ac  dcorsuui  scandunt.  Recensentur  apud  Aristo- 
lelem  mulue  opiniones  dc  bujus  circuli  cssentia,  de 
qulbus  dcfinii-e  aliquitt  non  est  bujus  Ioci  :  tantum 
subjiciam  per  qux  sidera  ducatur  :  esl  enim  hoc 
opera  prelium  scire,  ncc  injuc undum.  Oucilur  igilur 
in  sphajra  a  septentrione  meridiem  versusper  medium 
Sigiiilerum,  principiiim  ducens  a  Sepleulrionibus,  in 
quo  reverlilur  per  signa  et  sigiiorum  partes,  quai 
«equiiutiir  per  mediam  Cassiopciam ,  pcr  dextra  Per- 
se.i ,  per  siuistra  Ericlithonii,  e  i  utrumque  ejos jiedem : 
rfeinde  per  cornua  Tauri ,  per  omiies  pedes  Geuiiun- 
rum.  pcr  dcxtram  Orionis,  per  occipul  Cauis:  deiude 
pcr  inctiam  navbn  Argo,  per  iinos  pedes  Cenlauri, 
per  Arain,  per  Scorpionis  caudam  atque  arcum  Sa- 
gitlarii,  per  Aquilam  et  Telum  :  hinc  per  Cygnum  el 
Cipliti  capul  usquc  ad  Cassiopciam ,  uode  siiums 
eeressi. 

CAPtir  xix. 

Bkidlf.  Ram.  Gloss.e. —  Solitigitem  dkiint  aqua 
nutriri.  Dicunt  pocue  solem  diumo  cursu  fatigalum 
in  Oceano  mare  mcrgi ,  ibique  lota  Hoele  toorari, 
donec  mane  quasi  reparalus  et  refcctus  clarior  appa- 
reat.  Post  pluvias  eiiam  splendidius  lumen  emitlere 
videtur.  —  Proplcrca  inlinilus  Oceanus  sub  aequi- 
noctiali  circulo  est  positus  naturaliier,  ut  solem 
semper  in  sequinocliali  circulo,  aut  proxime  hinc 
imJecurrentem,  aquarum  copia  enutrirel  el  pasceret, 
nimiuiiiquc  tcrvorem  couipescerct  gclida  aquaruni 
nalura. 

Mutioque  hunc  luna  ampliorem.  Corpus  solis  triplo 
quaniiiatem  lunas supcrare  dicunl,  luuain  vero  majo- 
rem  terra  :  iiude  a  quibusdam  quxrilur  quare  terra 
obscurare  dicalnr  lunam,  si  triplo  major  est,  cuin 
umbraiu  ipsius  incidit,  vei  etiam  ad  devexiores  parles 
illius  descendit.  Quod  illa  ralione  coutingit  quia 
afllrmalur  umbram  Iriplo  uiajoreiu  esse  suo  corpore. 

Curtu  variante.  Picunt  eliam  solem  per  se  moveri, 
nou  cum  inundo  vergi.  Si  eniin  sol  iu  coelo  livus 
mancret  sicut  sielt-.c,  omnes  dies  f  1  nocles  lequales 
essent. 

Aeris  lemperiem.  Cuni  enim  sol  ad  Cancrum  ab 
ajquinoeliali  parte  conscendii,  xsiatem  pru»lal  hc- 
minibus,  qui  sunt  Inter  sulstilialcm  cl  scplentriona- 
iem  plagam  :  cum  autem  ab  eodein  Cancrn  in  scqui- 
noctialcm  lihram  doscondit,  auliininnui  fucil.  Cum 
vorn  ad  liiunialcm  liiicam  icccilil,  hienn  iiabctur, 
propMru  quia  calnrc  dcinotu  lorjior  invudit.  Uursus 
euni  :i  Capricorno  biemaH  in  tequiuuciialcro  Arictem 
-■it  ■-.!,  vernum  lempus  arrldet,  upparcns  hinc  dcnuo 
in  Cancro  mtw  lomda  rcnovatur. 


Verbi  eratia  :  Si  sempcr  essel  sol 
alorc 


Alia  calor,  elc.  Verbi  eralia  :  Si 
in  ausiro,  tcrra  cjus  caKire  exureretur,  ei  Scyihiu 
frigore  fatisccret.  Propterca  enitn  Dens  soli  divcrsos 
cursus  insiiiuit,  el  loca  ct  lempora,  ne  duni  semper 
in  iisdeiu  morarelur  locis,  quolidiano  vapore  citius 
consumerclur. 

B  CAPUT  xx. 

Bridf.f.  Rau.  Ci.oss.i;.  —  A  tote  ittutiratam.  Luna, 
Martiano  atteslante,  nou  pcr  se  ipsam ,  sed  a  sole 
illuminalur  :  sicut  speculum  nihil  splendoris  neque 
iinaginis  a  seipso  habet,  accipil  lainen  lumen  ct 
imaginem  per  rcs  sibi  extrinsecus  oppositas.  Qiiando 
aulein  luna  a  sole  reccdit,  illustralur  paulalim  ab  eo> 
tunc  diciiur  cresccre  :  quando  vcro  ei  appropinquat 
post  xv  liinam,  oliscuratur  paulaum,  donec  tota  ob- 
mihilelur  vicinilale  solis  :  et  tuuc  dicittir  minui,  cuin 
tanicii  in  suo  corpore  nunquam  miiiualiir,  uunquaiu 
crescat. 

Supinam  cerni.  Qutcritur  cnr  crescenle  die ,  luna 
nova  supiua  vitiealur,  decrescenle  auieut  die  non 

firona,  sed  erecla  :  cum  debueral,  ut  sicnt  snpina  in 
ucis  incremento,  sic  prona  in  decremcnlo  apparere. 
ha  tanien  solvitur.  Crescenle  die  naluraliter  liina 
superlor  esl  sole,  et  proplerea  i|ise  sol  superiorem 
lunam  supra  se  positam  illuminat,  et  supinain  eflicil. 

p  Dum  aulem  dics  decrescit  naturali  posilione,  ejus- 
ilcm  alliiudinis  sol  ct  nova  lunaessedeprebendunlur: 
ac  per  boc  nou  iufra  se  positam  lunara  aeeendit, 
sed  cx  latere  suo  positam ,  et  proplerea  eam  facit 
erectain. 

Sublimem  lumUitole.  Quando  sol  australes circulns 
qiii  sunt  infcriores,  circuit  lempore  liiemali ,  lunc 
luua  septenirionales  circulos,  qui  altiores  sunt,  per- 
agit,  el  lunc  atiior  est  soie,  idco  supinatur,  cornua 
sursum  habens  in  modum  navis  :  quia  videticet  ab 
inferiore  sui  parte ,  qua  solem  rcspicit ,  accendilur. 
Uursus  migrante  sole  seplenlrionatcs  circulos  luna 
petit  ausiralcs.  Et  quia  inferior  tunc  sole  est,  a  su- 
periori  sui  parle,  qua  solem  respicit ,  illuminaiur, 
obvcrsa  babens  lerrai  cornua,  et  ad  aquilonare» 
circulos.  Verbi  graiia,  xu  Kaieu.  Aprii.  adhuc  dies 
ciescuui.  Si  fuent  luna  in  Ariete  accensa,  ttatiui  in 
Taurum  cito  transiens  ent.quasi  sol  superior,  quan- 
tum  ad  signifermn.  Dodrans  vocalur  illud  quod  re- 
manet  de  quacunque  re,  tlempto  quadranle  et  quarta 

"  parte.  Hora  auteiu  conslat  duodecim  unciis ,  et  con- 
tiuei  in  se  quadraginta  momenta.  De  illis  quadra- 
ginia  inomentis  accipe  triginta,  quia  dodrans  est,  et 
dimilte  decem,  quia  quadrans  est ;  iteruni  divide  illa 
quadraginla  inomenta  per  duodecim ,  ut  inde  inve- 
nias  priescriplas  semuncias.  Dodranlem  enim  inlel- 
lexisli  de  priina  divisioua  i|iialeru.i  :  quadraginia 
momcnta  per  duodecim  tcr  divisa,  liunt  tnginta  sex. 
ct  remanenl  qualuor.  Ex  illis  triginta  sex,  iria  mo- 
menia  nccipe :  quia  duodeciiua  illorum  parsest,  el  de 
qualuor  qua-  remanserunt,  recipe  leriiam  partein 
uuiiis  inoinenti.  Si  eiiiiu  dcduxeris  ad  duodecim 
imuiii ,  pti  itin  illorum  quatlraginla  moinentorun 
iria  mumeiila  liuni.  Uude  et  lenia  pars  umus  mo- 
inentt,  quod  csl  un  t  uncia,  quia  pars  dutkieciuia 
illius  nuiuori  quadragtniarii  est.  Iierum  divide  illam 
iiniiam  per  uiediuut,  qtmd  lli  uuuui  iiiumcnlniii,  ct 
liniidiuin  ei  MXlant,  al  e»i,  se\la  pan  unto»  mt>- 
uitnli.  IIkc  esl  scmunaa,   de  qua  duil  Dndranti» 


257  DE  NATURA  RERLM. 

dcm  creseente,  supinam  cerni  novani  lunam,  ulpoie  A 


*38 


CAPCT  XXI. 


superiorem  sole,  el  ad  Aquilonia  subeuntem ;  decres 
cenle  vero  eremm  et  dejectam  in  Austros,  plenam 
auleni  soli  sempcr  adversam.  Sublimem  liumili  sole, 
htimileiiique  stthlimi,  quam  lucere,  dodranlisscmun- 
ciashnraritm,  a  secutida  adjicienlem  usque  ad  pleuum 
orbeni,  detralieulemque  in  diminutionem,  intra  tre- 
decim  auteiu  partes  »olis  semper  occullaiH  esse. 
Novissimam  vero,  primamquc  lunam,  eadeiu  die  vcl 
nocie  nullo  alio  in  signo  quam  ariete  '  eonspici. *  Si 
iu  ascensione  erecla  fuerit,  iu  matutino  exurlu  supina 
apparel.il.  Iiem,  si  in  ascensione  siipina  in  modmn 
navis  fuerit  visa,  in  matiilino  mtiierecta  cernetur. 
Habei  ergo  tre»  stalus ;  id  est,  stipiua,  eteeia,  prona, 
aliquando  videtur. 


Argumenlum  de  cursu  lun/e  per  uinn. 
Luna  'zodiacum  iredccics  in  duodecim  guis  mnfieil 
meusibus,  duobus  seilicet  diebus,  et  sex  horls,  ei 
l>esse,  id  cst,  octo  unciis  npjus  bor^,  per  siugula  sign» 
decurrens.  Si  ergo  vis  scire,  in  quo  sijjno  luna  vcrse- 
tur,  sume  ltinaiu  quain  volueris  computare,  ntpole  12; 
cnuliiplica  per  IV.  (iunt  XLVIIl.  Pariire  per  noveu:, 
nuvies  quini,  '  quadragies  quinquies.  Quinque  ergo 
sigms  ex  quo  huia  nata  esl  exaetis,  quas  liaud  dubio 
in  eodem  quo  sol  est  sidere  semper  accendilur,  in 
sexto  jam  signo  luna  duodecima  commoralnr;  quod 
si  iinum  remanserit,  scx  horas  signi  seqtioiitis  noveris 
es«e  complelas;  si  duo,  duodcciiii;  si  tria,  deeem  et 
octo;  si  quaioor,  diem  integrum;  si  ocio,  octiesse- 


•  C,  eonspicit. 

*  Hic  A  quidem  addit. 


VARIANTES  LECTIONES. 

»  Hsec usqne  ad  cap.it  oinnino  omitlunl  A  et  R. 
*  A,  B,  C,  qundrais. 

GLOSS.C  ET  SCHOLIA. 


semuncias  auget  luna  quolidie  vel  uiinuii.  Ilnc  spa- 
tium ,  quml  a  plenilunio  juxta  naliiralcm  lun*  c»r- 
miiii  ad  liquiduin  el  ad  piirum  expiessum  est,  pro- 
pier  facililalem  calculandi,  Ueda  in  suo  urgunientn 
quatnor  puiicloriim  iiomen  et  mensuram  appcllare 
euravil.  Si  quis  vero  vult  dignoscere,  quanta  dille- 
reutia  slt  inler  dodranles  et  semuneias,  et  spatium 
quatuor  punclorum  :  sciat  lalem  csse  dillereniiam 
qualem  inler  triginta  duo  inomeiila,  et  triginla  untnn 
ct  bisse,  id  esl,  duabus  partibtis  unius  moinenti.  H<ec 
autem  diflerenlia  invenitur  in  tertla  uuius  mnmt-nlt 
parle.  Quatuur  igiiur  puncti  stiperant  dndraulcm  el 
m-.iiiuiii  iaiii  in  lertia  parte  unius  uioinenti  Nos  in  ar- 
Kumenlo  qiialuorptiuctos  habeinus  propler  facililHleni 
coiiiputainli ;  sed  isla  ralio  esl  ad  purum  et  hquidum 
comprehensa. 

Intra  trcdecim,  etc.  Tredecitu  parlesquolidie  transil 
in  Zodiaro,  sed  anlcqiiam  cvtra  iredecim  parles  per- 
veniai ,  non  videlur  amequam  in  roitu  solis.  fimc 
non  viileinr  luna,  quando  viciua  est  soli,  infra  Irede- 
cim  partes,  boc  esl,  iufra  illud  spatiuin  quod  agit  sol 
in  iredecim  diebus  :  at  mox  ut  in  deciniam  quintaui 
partem  fuerit  emersa,  videri  incipil.  In  hoc  ioco  du- 
plex  sen*  lieri  potesl.  Nam  quud  dixil  infra  trede- 
« im  parles  solis  semper  occultam  esse,  potesi  bemper 
iuicliigi,  ul  luna  nova  iiunquam  apparere  possii ,  an- 
lequam  Iredecim  partes  vel  a  sole  recedai,  vel  eiiam 
ex  alio  lalere  nascilma,  soli  appropinquet.  luira  tre- 
decim  ergo  partes  solis,  itum  luna  inorala  fuerit  nova, 
in  nullo  signo  appaiehil,  exceplo  arieie  :  mm  autem 
ut  longius  a  sole  recesscril,  terris  apparcbit.  Vel  sic 
polest  intelligi,  inlra  licdecim  parles  solis  occultam 
es-e,  id  esl,  in  omni  die  tredecim  parles  luna  Irans- 
currit.  In  vigiiul  enim  ei  quatuor  horis  Ituia  iredecim 
paiies  signiferi  peragit.  Occullam  ergo  dixit,  id  esl, 
a  sole  qtioiidie  elongatam,  tiquc  ad  pleniluniuin  per 
tiedeeim  partes,  vel  ad  sol  m  recedat  latere  appro- 
pinquando,  eumdeni  numerum  babebit. 

Eadem  die  vel  nocte.  Quia  aliquolies  evenit,  ul 
Iriginia  vel  viginti  novem  apparens  in  orienie,  primo 
initio  diei,  el  peragens  curcuui  suum,  ac  soli  lardius 
incedenti,  appropinquans  acccndatur  ab  eo  medialis 
quacunqtie  hora  diei ,  el  :*>so  die  vespere  appareat 
in  occiuenle. 

c*rt!T  XXI. 

Bridef.  Rau.  Gi.oss.f .  —  Luna  Zodincitm,cic.  l.una 
in  unoquoque  mense  suo  in  vigiuti  ei  sepiem  diebus, 
ei  iciiia  parte  diei  circuil  duodecim  signa,  et  iusu|>er 
unum.  Hoc  argumeulo  inusitato  deprcbenditor  .luna 
xin  circuire  Zodiacum  melius  quam  in  illt»  usilati 
simiit.  tjuod  potest  probari,  si  x\x  lunam  boc  argu- 
inento  considei averis.  Isind  namque  argumentuiTi  est 


B  verius,  quia  ad  liqnidum  lis>c  raiiu  comprcbcndilur. 
lllud  vero  argumeniiim  »luid  per  iriginta  dies  coni- 
puiat  signuin,  quod  non  ita  esse  manifesla  ratio  do- 
cet  :  quia  scilicet  ietas  Jiina;  in  xxix  diebus,  et  xn 
boris  completur.  Nos  lamen  illo  argumento  xxx  dies 
(l.iiiius,  propier  1'aciliiatem  eompulandi,  ct  ideo  isiud 
argumeniuiii,  quia  subtilius  est,  ideo  verius  :  quod 
probatur  ita  ,  quia  irigcsimam  luuaiii  seciindiim  hoc 
argumenlum  invenies  xm  signa  habere  peracta,  iilo 
vero  alio  non  amplius,  quam  duo  ecini. 

Tredeeiet.  Quomodo  tredecies'''  Quia  poslquam  luna 
acrensa  fueril,  in  prima  parie  signi  per  viginli 
septein  dies  et  octo  lioras,  curril  duudeciin  signa , 
usque  dum  vencrit  ad  eam  pariein  primi  signi ,  ubi 
acci  n-a  fnit  :  el  per  illud  signcm  a  quo  cof  o  t  re- 
currat  iterum  per  duns  dies  ei  quaiuor  horas.  lloc 
euim  supcresl  lanlum  de  sua  <etatc ,  antequam  liat 
impleta,et  antequam  inchoaverit  alterum  cursuin  si- 
giiorum  a  capiie.  Tali  siquidem  modo  pcragit ,  quasl 

£  xili  signa  in  nnoquoque  cursti  suo. 

Dtiobut  tcilicet  diebus,  elc.  Muliiplica  illos  duos 
dics  duodecies,  1 1  redduiii  xxiv  dies  Mulliplica  sex 
pritfalas  hoias  duodccies  similiter,  et  sum  lwii  horae. 
Divide  per  xxiv  et  liunt  ler  xxiv,  et  rcddunl  ni  dies. 
Supersuiit  in  singulis  signis  adbuc  bisse  unius  hor.e. 
Duodecim  ergo  bisses  octo  laciuni  boras.  Cullige  ii 
uniim,  ct  liunt  viginii  seplem  dies,  et  octo  horx.  In 
quibus viginti sepiem  diebus,  el  octo  horisconticit luna 
ioiniii  illirl  biaiiiun,  ijiio  i  op't  tt  quo  desinil,  ante- 
quam  inchoavciilcursuiiisuuiiiscciiiidum. Hoc  modo 
perlustrat  xiii  sigua  per  uiniit>t|uumt|uc  cursum 
suum,  el sic  pntest  ittteiligi  |tn>il  tredecies  in  anno 
suo,  id  esi,  in  cccmv  diebu»  penigit  xn  signa. 

1'artire,  eic.  Quint|iiies  ix quadrans quinqui^ (sic),  id 
esl,  quadraginta  quinque,  et  resiant  atlhuc  de  xtvw 
quadranlibus  Ircs  mdivisi,  pust  (]tiadraginla  quinqur, 
qui  faciutt  boras  cctodeuiu:  quia  unusquisque  de 
istis  qitadrantibus  sex  horas  babet  in  se.  El  si  dili- 
genter  per  banc  compuialionem  ad  unumquemque 

"  numcrum,  id  esl,  ad  unumqucmque  quadramem  sex 
horas  multiplicaveris,  invenies  in  unoquoque  numero 
novennali,  id  csl,  in  novem  quadranlibus  liv  hora>, 
qua?  i  eddiini  duos  dies  ei  sex  hoi  ^s.  Ideo  per  lot  dies 
ei  hoias,  et  bisse  unius  Imiie,  currit  Ijiih  unum  si?- 
num :  quia  quod  sol  agit  diebus  quinque ,  hoc  lacil 
luna  in  vui  s.  boris.  Quod  ita  pi  obaiitr.  Sexies  quini 
xxx  sexia  ejus  pars  quinque  niut.  Hoc  at!  solem  per- 
linet,  xxx  diebus  unumquodque  signiiin  perlusirat. 
Econlra  Itina  duohusdiehusetsex  horis perllcit  uiium 
quodque  signum,  qusefaciuplhorasi.iv.  Tres  re- 
niansertintpost  quadragintaquinqtie,  etad  onuraquem. 
que  sex  hors  muUipliiantur,  stcut  supra  dicium  c-Si-- 


239  BED.E  VKNERABJLIS  OPRRUM  PARS  I.  -  DIDASCALICA  CENUINA.  240 

nas  horas,  id  est,  duos  adjcctos  esse  die».  E*  quibus  A  delrahere  vel   adjiccre   rccorderis,   novcm  horis  in 

luua  pro  qninque  diebus  in  sole  coinpuialis. 


tamen  horis  pcr  terna  seinper  signa  binas  sublrahere 
memento.  Opcrosmn  .-.i  enim  in  singulis  siguis  liorus 
niiuiitatiin  dividere  pcr  uncias.  Undo  iu  prascnli 
qtiamvis  ad  nnnas  pmtioues  tria  remanserint,  non 
boras  '  Wlll,  sed  Wl,  sexli  signi  duodeciinu  liiua 
couiplevit.  Et  li.t-c  quidem  lnna  in  prima  vel  uiedia 
parle  signi  cujuslibet  uala  proinpta  esl  coinpulalio ; 
sin  aulein  alias,  quot  primo  signo  luii.i  accensa  vel 
dempserit  vel  reliiiueril  partes,  tol  sequenlibus  ctiaiu 


CAPUT  XXII. 

/'.•  eiiipsi  solit  el  Imnr. 
Si .1/in  intervcniu  luos,  lunamque  tcmc  ohjcctu 
nobis  pcrliibcul  occullari ;  sed  solis  dclcctuiii  nnn 
nisi  novissima  primave  lieri  Itina,  (|uod  vocant  coi- 
iuiii,  lunx  aiiiein  noii  nisi  plcna.  Non  posse  aiitem 
tolum  solem  adiiui  terns  inlcrccdcnte  luna,  si  lerra 
major  essel  qu.im  luna.  Oiiinibiis  autem  annis  liei  i 


VARIANTES  LLCTIONES. 

•  Atl.liini  lamen  A,B,C. 

CLOSSiR  ET  SCHOLIA. 

Per  lerna  semper  tigna.  Bene  usque  ad  tcrna  signa  esl  elongata  a  sole  tribus  signis,  ex  quarlo  signo  ac- 
dicit,  quia  bisse,  qu«  supersunt  in  luna  ,  non  com-  _  cipies  tres  partes,  vel  quatuor,  et  supplehis  loiiim 
plent  duas  horag,  uisi  in  tribus  signis,  quater  si  B  Arielem.  Unde  dicit:  Quot  parics dcinpseris,  iut  ad- 
p.uias  octo  uncias,  laciunt  duas  lioras:  quia  unaqua:- 
que  hora  hahel  xu  uncias. 

Binas  tublrahere.  ltlco  aufcrre  pnccipit  per  terna 
gigna  binas  horas,  qnia  ubi  signa  per  uovenos  qtia- 
drantes  compreliendit,  non  computavit  bisses  eoruin- 
dem  signorum,  qui  faciunl  duas  horas  in  tribus  signis: 
et  licel  non  compulaveriinus,  bisses  perfecit.  Pro- 
uterea  secundum  coniputaiionem  nostrain  tot  signa 
habet  percursa,  id  est,  in  quoto  signo  sit  luua  elon- 
gata  a  sole,  ex  quo  fuit  acccnsa.  Verbi  gratia  :  si  fueril 
luna  accensa  in  lerlia  vel  quarta  parle  Arietis,  et 


jicere  recordcris.  Si  vero  in  xx  parte,  vel  in  alia 
qualibet  post  mcdietalein  signi  fucrit  accensa ,  non 
computabis  illud  signum  in  quo  fuit  accensa ,  sed 
secundum  ab  illo.  El  cum  perveneris  ad  illud  signuin 
ubi  luna  est ,  tot  partes  retrahe  ab  eo  signo  ,  quol 
retinuit  luua  ex  eo  signo  ubi  fuit  accensa  ,  si  tamen 
post  mediet.item  fuit  accensa ;  et  propterea  illud  sig- 
num  non  couiputabis  totuin  ubi  esl  luna. 

CAPUT  XXII. 

BniDEF.  Ram.  Gloss.e.  Coiium.  Quando  in  media 


(  De  edipsi  sojis  figura  uiilis.) 


Terra 


(iRniferi  linea,  per  tpi.iin  gol  sempor  cnrril,  eorpm 
'i">»   iiosiiuin  fuerii   inler  soleni   et  terrani,    tum: 


liiiiicn  solis   auferlur  I  lerrU.    N.vn  enini   pOttM  pcr 
inrpus   lun*  venire  :id  em  qtti  liinc  suh  lun«   MM  ' 


241 


DE     ATURA  RERUM. 


242 


iitrjiisque  fridcris  '  defuctum  siatutis  diebus   koris-  \  raiionc,  lunam   in   occasu  defecisse,  ulroque  supcr 


qnc  '  suli  terra ;  nec  tauien  cum  iiipeinc  li.inl  obique 
i:erni,  aliquando  propler  nubila,  saepius  glolio  terrffl 
obblante  cnnvexilalibus  imindi ;  et  lima;  delectum 
aliquandn  quiiito  inense  a  priori,  solis  vcro  seplimo 
lien.  Eumdcm  bis  in  Uiginia  diebus  super  lerras  oc» 
cultari,  sed  ab  aliis  hoc  eerni ;  qnoodam  in  quindecim 
diebus  utrumque  sidus  delecisse,  seniei  jam,  inira 


terras  conspicuo  sidere  Sed  ue  singulis  niensibus 
eclipsis  fierei,  latitudo  signileri  lunam  superius  mfe- 
riusve  transmitlit. 

CAPUT  XXI». 
Vbi  non  sii  et  quare. 
Defectus  solis  ac  lunse  vespertinos  orientis  ineoiae 
non  scntiunt,  nec  inatntinos  ad  occasum  habilanlcs- 


VARJANTES  LECTIONES. 
•  A,  B,  C,defeclus.  •  Hic  dicunl  addit  A. 

GLOSS/E  £T  SCHOLIA. 


et  hoc  esl  solis  eclipsis.  Sin  auteiii  illam  lincam  me 
diam  aut  liinc  aut  inde  iransitum  fecerii,  luincu  a sole 
accipicns,  defectum  solis  non  facil.  Non  enim  inler 
solcin  et  terram  positam  tunc,  sed  ex  lateribus  solis  D 
esse  manifesiiim  est.  Delicere  sol  abusive  dieitur, 
quia  nutlum  delrimenlum  patitur:  Iuna  aulemveri- 
simili  ratione  dclicit,  quia  aufertur  ab  ea  per  oninia 
lumen,  non  tamcn  nisi  cum  plena  fuerit. 

Si  terra  major  esset  quam  iuna.  Scd  luna  majnr  est 
quam  terra,  ideo  potest  abscondere  lumen  solis,  ut 
iioii  videatur  a  lerra.  Mariiamis  luna  lerram  essc 
inajorcm  ccrlissimis  approbat  argumentis.  Luna 
namquc  delicicnle  in  auslralibus  inundi  parlibus,  id 
est,  in  .lEgypio,  in  yElhiopia,  umbra  ejus  non  amplius 
quam  qiialuorobscnrat  climata,  id  est,  primum  dema 
Diameroes,  sccundnm  Diasennes.  teriium  Dialcxand- 
rias,  quartum  Diarrhodn.  Sed  Ploleraxl  rrgU  geo- 
nietne  deciiuam  octavam  partem  totius  terreiu  ambi- 
tus,  in  his  qiialuor  climalibus  contineri  confirmanl. 
Sed  quia  illa  umbra  minor  sit  lunaii  corpore  sub 
triplo,  Iima  enim  umbram  suam  ttiplo  superat,  ut 
novenariiis  tcrnarium  sequitur:  ut  qnia  lunaris  umbra 
deciiuam  oct.ivam  partem  totius  lerra  tcnuil,  ipsa  Q 
luna  cujus  umbra  est,  sextam  tenere  ejusdeiu  ten.e 
necesse  sit.  Terra  igitur  sexies  niajor  esl  ipsa  luna. 
Umbram  autcni  innac  tcnaiii  decies  octics  superare 
iiiamfcstum  est.  llinc  e&t,  quod  umbra  lunne  decima 
oclava  pars  sit  totius  terra?,  ipsa  vero  luua  sexta 
terrcc  pars  est. 

A  priori.  A  priori,  id  cst,  a  Martio,  vel  ab  illo,  in 
quo  fueril  defcctus  prius. 

Eumdevi  bis  in  triginla  diebus.  Non  cst  lioc  mirum. 
Delecil  enim  sol  in  novilunio,  id  est,  prima  luna,  et 
luua  in  plenilunio.  Potest  crgo  dcfectus  ulriusquc 
inler  quindecim  dies  cvenire. 

Sed  ue  in  sivgulis  mensibus  ectipsis  fierel.  Lalitudo 
sigiiiferi  circuh  duodecim  paiies,  id  est,  duodecim 
vias  habet,  quas  luna  singulis  mensibus  pcrlustrat. 
Quaniiim  ciiim  spalium  gradilur  sol  per  duodecim 
ilies  in  lon^iiudine  signiferi,  tanlum  spatium  habet 
latitudo  ejusdcm  signiferi.  Luna  enim  uon  polest 
pa!i  defecluui,  nii  in  ea  linea  fuerit  superius,  in  qua 
sol  inferius.  Uude  fil  ut  dtversac  linea;  lalitndinis 
signiferi  circuli,  per  quas  luna  egreditur,  succurrant 
ei,  ne  palialur  defcctum ,  etiam  et  diversa  altitudo 
absiJum  succuritei  in  hoc:  atiquando  enim  procul  a 
terris  est,  aliquando  propo.  Etquando  propc,  si  in 
uua  linea  fueriut,  tunc  patitur  defectum  :  etquando 
in  illis  siguis  fit  quae  allius  nobis  super  terram,  id 
est,  quje  altius  super  verticem,  non  paiiturdereelum. 
Quando  vero  in  illis  quse  suni  nobis  prope  terr.e,  id 
est,  quo;  sunl  nobis  australia,  lunc  patitur. 

Laiitudo  signiferi.  Si  enim  luna  mediam  signiferi 
iineam  leneret  sicut  sol,  in  omni  plenilunio  eclipsiii 
pali  necesse  esset.  Potest  eniin  superius  vel  inferius 
sole  iter  suun»  agere,  ac  per  hoc  latiludine  signiferi 
liberatnr,  ne  defectum  patiatur. 

Joan.  Nuv.  Scholia. — Solem  interiieniu  ttmtw.  Qujr 
faciunl  ad  exactiorem  hujus  capitis  explicalionem, 
supra  exposita  sunt  in  veteri  Commentario. 


caput  xxm. 

Inc.  Aoct.  Gloss.c —  Defectus  sotis  ac  lunw  »*- 
spertinos,  Orieniis  incolm  non  seniiunt.  Defectus  solis, 
qui  fit  apud  nos  vesperlino  temporc,  Orientis  incolse,' 
id  est,  Orientales  non  sentiunl,  sed  propler  globum 
lerra,',  jam  enim  tunc  iliis  fit  nox.  Ncc  senliuut  ma- 
tutinos,  scilicet  defeeius  oricntis,  ad  occasuin  habi- 
tantes  sicuti  nos  :  quia  tunc  nox  fit  nobis  adhuc. 
Obstanle,  id  est,  obsislente.  Oitrtwnis  eadem,  id  esl', 
quamvis  una  eadcmque  sit  dies  vel  nox.  Shmil  est, 
id  est,  neque  pariter  sit.  Oppositu.  id  cst,  oppnsitione 
gtobi.id  e<t,  terne.  Tolo  orbe  in  noctcm,  scil.  illis.  Aut 
ambitti,  scil.  solis,  id  est,  circuitu.  Dient,  scilicet 
nnbis  uffeiente,  id  esl,  adducenle.  Eadem  scilicel 
luoa,  delicil  in  Sicilia.  Escoriens,  id  esl,  dum  oriretur 
initio  noctis:  quia  quando  illis  secuuda  hora  noctis 
advcnil,  istis  primaerit.lllicniin  ante  nocteni  habenl 
quain  isli:  quia  viciniores  sont  orientali  plagae.  Qui, 
scilieet  defectus,  fuit...  consulibus,  scilicet  regnanti- 
bus.  Campania,  scilicet  sensil,  id  est,  Italia.  Annenia, 
scilicet  sensit  in  oriente  :  quia  quando  vespcrascit 
in  Indhe  parlibus,  media  dies  est  iu  Canipania. 

Joan.  Nov.  Scuolia — Obsiwtie  ulobo  terrarum. 
Esto  cacli  ambilus  maximus  A  B  C  D  ,  horizon  habi- 


lanlimn  orientalem  plagam  :  A  B  D,  ccelum  eorum 
conspectum,  inconspectum  vero  A  C  D,  et  D  quidem 
oriens,  B  meridics,  A  occasus :  alius  vero  horiion  (eo- 
rum  qui  occasum  versus  partibus  xc,  hoc  est,  qua- 
drante  mniidi  a  superiore  horizonte  remoli  suni)  B  C  et 
creliiin  couspecliuii  B  AC,  inferius  aiitem  ccelum  seri 
non  conspeciuni  B  D  C,  el  B  quidein  oriens,  A  meri 
die- .  C  vero  occidens.  Igilur  eclipsis  lurue  aut  solis 
habilaulibus  orientem,  lial  in  exorlu,  hoc  est,  in  D\ 
manifeslum  e-i  eam  non  posse  videri  ab  his  qaorum 


2*5  flF.M;  VENEKARII.IS  OfEKUM  l'ARS  I     -  DIDASCALICA  CENLINA  2it 

ubtlanle  globo  tcrrartmi.  Nequ»  cniiu  nox  aui  dies,  a  bell:i ,   vel   veulos,   MttMfl  porieudenlt-*.   Qtiarum 


qitamvis  eadciu,  lolo  orbe  simul  est,  oppositti  glohi 
noctein  aul  ambitu  Jiem  allcruuie.  Tempuic  euiin 
Alexandri  Magni  luna  dolecil  in  .\ialiia  liora  noctis 
scrunda,  e.tdeiuquc  iu  Sieilia  exoriens.  I .{  solis  de- 
t'«N  luin,  qui  fiiit  Ipsanio  oiFonieio  Conss. '  pridie 
Kal.  Maii,  Campaiiia  *  lutra  diei  inter  si pliniam  et 
on.iv.4in,  Armenia  inler  decimain  el  iiiideciiiiain 
sensil. 

CAPUT  XXIV. 
De  comeiit. 
Comel.r  sunt    UelUa   Uamniis    crwiiaj ,    tepenle 
tiascenles,  regni  imiiationem,  aul  postileniiani,  aut 


ali.i:  inovemur  ciTanliuni    molo,    alia»    iiimiobilcs 

haercnl.  O e»  ferino  iub  ipso  scpteiitriniie,  aliqua 

ejus  partc  imii  c.erta,  sed  mjxime  in  candida,  quem 
laclei  circuli  11011100  aeeepil.  Brevissiinum  quo  ccr- 
nerctitur  spaiium  ■  Mptein  dierum  anuoiatuin  cst, 
loiigissimuin  I.XW.  Spargimtttr  aliquaiulo  ci  crran- 
libus  stellis  c:eierisque  crincs,  setl  comcles  mtnquani 
in  ...  .  isiii  j  partc  ci.cli  est. 

CAPUT  XXV. 
De  aere. 
Aer  esi  oame  quml   inani   siuiile  viialem  bunc 
spirituin  foiidil,  iiifra  iunam,  voiatus  avium  nubium- 


A,  B,  II  Kal. 


VARIANTES  LECTIONES. 
A,  horam.  '  A,  ecto. 

GLOSSjE  ET  SCIIOLIA. 


i.onton  esl  BC  et  B  AC,  >'.viiini  conspcclum.  C.iim 
aniom  eclipsis  lii  jmia  ft.  boc  est,  in  mcridic,  bls 
scilh  cl,  qui  liahiij.it  ver»us  nrienlcm,  cernilur  etlip- 
SIS  ca. lein  bis,  qui  alleiiiin  bori/.onlein  habetil  in  ox- 
ortu,  B  enim  in  boc  hniizonie  rrat  exorlus.  Duin 
auiem  eclipsis  videtur  iu  piincio  A,  qui  horixotitem 
habenl  A  D,  vident  eam  in  nccasu;  quoruni  vero  ho- 
rixon  est  B  C,  liis  cst  in  meridie  ;  qtiare  qtiaa  eclipsis 
flt  oricntalibtis  gentihus  in  iiieridie  el  borasexia.ea 
fil  occideutalibus  in  occasu  et  hora  duodeciina.  Dis- 
tant  enim  quadrante  mundi  bi  liorizonles,  hoc  esl, 
senis  horis,  lotus  namqne  niiindiis  viginti  quatiior 
liorarum  spalia  cc.liliuet.  Ilorum  facilis  eril  intel- 
leemssi  legantur.  qua^copiosiusdicenius  libro  ultimo 
de  meridianis  e*  lungitudine  cccii. 

Neque  enim  nox  aitl  ities  qnamvii  cadem.  Nox  qu« 
csl  «mbra  terr.e ,  semper  lil  adverso  sole ,  queinad- 
niuduiii  igilnr  sol  tiiiiiiditni  anilit  ab  exorlu  vcrsus 
(iccasum,  sic  Doi  ab  occasu  paulatiin  discedens, 
suhlerraneo  moatii  vorsos  exorlum  seqiiilnr,  fluein- 
admoiliiin  plenius  dnoeliiltir  de  posilione  el  figura 
terr«. 

Et  solis  tlcfectnm,  qai  (uit  Ipsanio  el  Fonleio  cons. 
Apu  I  Plrriiutn  legitur  nmi  ipsanio,  sed  Vipsanio: 
suspicor  lociionein  apuJ  Bodam  esse  depravaiam. 
Fuit  autem  piidie  Kalendas  Maii,  non  lertio,  ut  aptiil 
Bedain  legilur. 

f.\Pir  xxiv. 

iomt  Nov.  ScnoiIA. — CowUUt  Utat  stelltv  (lammis 
crinitte.  Kapank  unn  t$(  tnuSs  dicitur,  boc  esl,  A 
roma  comela  dtcimr.  si^uiiieal  enim  coma  laline 
erinem  seu  cajsariem.  Physionrmii  qnidam  puiaui  lieri 
forluilo  igneeliepeniinoiiiceiitlioaeris,  qui  eslstipra 
r.ubes  incoiifinio  tctheris;  eicnim  ille  fervidns  esl  a 
cieli  superioris  molu,  quo  etiaiu  iu  occasmn  rapitur : 
alii  ptilant  e>se  sideia  in  ccelo  pcrpoiua,  sod  non 
vidcrl  nisi  justo  spati  j  I  sole  relicta,  qucmadnmduiu 
eJ  Mercurro  accidit  et  Veneri. 

Regni  mutationem  ititt  pesiitenlium,  aitt  bclln,  aitt 
rctttos  porlendeiite*.  Corporuin  affeiliones  aiiimoruni 
niolus  sa:pe  vlHciunt;  imque  lil  ul  qualitalibuscnrpu- 
ruuxes  rerum  «uluniuiii  et  kerUbtauxa  pcrmoii»,  vo- 
ItmUs  et  sontoniia  bnminuiB  iu  divorsa  consilia  agan- 
mr,  iil  ciiolora  exciiala  (quod  Marti  tiibiiuiit  el  ro- 
moiis  :  sunl  eiiim  Iiiijus  faciioni^)  boiniiies  ita  et  fu- 
rore  eiagitentHT.  Natnralo  e*l  ignur,  ul  alits  inlluon- 

liis  jita  iiiiiiiinos  (ffeetent,  vrimi,  eganl  :  enmeua 
autem,  quiproxloie  lerras  fenintur,  valtdissimc  cor- 
poribua  uifluunl :  oain  cuin  siccitatei  efflelMI  haustis 
nnmoribus.    naluralitor  quoruiu  suut   pragnoslicat 

ciiani  cius»  babori  possunl.  Siccitaies  veruaMuilur 
Btertlitas  et  lerra)  uioics.  et  poaliuHltiai  lucs,  rt  itmn 
daiioues  el  tPiiipesialcs  aeris,  ca-ieraque  hidusmoai. 
9'"iruni  aliof Mvtinnir  rrranltvm  modo,  «limimmo 


B  bilet  hmtHt,  Spargunlur  eauoai  atiquamlo  stellis  aut 
lixis,  aul  errantihus,  qneinadmndiim  Ari  tnleles  nie- 
nioriae  prodidit  f  ita  :olate  evenisse  iti  slella,  quae  est 
in  feniorc  Canis  inajoris  :  alia  simt  lihera  iucendia  in 
vago  aoie,  quoriiiniiintiisesltardiorqiiamniuiidi  pro- 
pler  aerem,  qui  supra  ntibeslcniter  insequitarmotiiin 
coeli :  hujnslno  li  ouuus  sunt  infra  cuelmn,  altiore 
lamen  loco,quainsunt  vcnti,  imbresautpluvia;. 

Sub  ipso  «cptrntrione.  Kalio  siiniilur  a  loei  ejus 
qualit-iie;  istic  enim  snl,  a  quo  b:ec  regio  rcniou 
est.  boriim  igniiim  maieriamdissolvit  atque  dissipat. 
Sed  rometes  nttnquani  in  occasura  citli  purte.  Occa- 
suram  partcm  opinor  iutelligi  posse  occasmn  icqui- 
riortialem  ;  hir.  namque  medins  est  sub  solis  itinoto, 
uhi  rannnt  ometas  videre  esl.  Vide  Aristoielein  iibro 
primo  t«v  jhbtjwooiv.  Operir  prctium  est,  islo  loco  an- 
iiotare  plura  esse  eorum  genera,  quorum  discrimina 
Bumtmtur  a  tigtiris  elmagnitudinc.  Cometa  ipse  ge- 
iieraliiorquiilem  suiuitur,interim  lamen  specialiter, 

q  ulapud  Ari>tnlole.iiiproco  ciijusertnesquoqnnversimi 
spargiinitir  rolmida  specie.  PogotiiiC  alix  dicuntur, 
quibii:  ex  iulorioie  parlo  in  speciem  barb;e  juh.i 
|n  uiiiiiioi  :  Duwan  eoini  barba  csi.  Ali*  «zwriott  in 
j.i.-i.li  siimliliiilmem  lorma  tenuiore.  sed  lottginre  di- 
riguntur  a  Grsseo  kxovtisv  quod  jaculuni  significai, 
eilelinn  inissile  minusbasla.  Aliap  hreviores  snut,  et 
ad  simililiiilinein  en^is  f  istigiato  mncrone:  hosGrsroi 
EittaC  '  lif>;  enim  est  ensis.  Sunt  rnim  h«  omnium 
pallidissini«.  etquodam  gladii  nitore  sineullisradiis. 
Esl  eiiatn,  quem  aumw  Gr.wi  vocanl  eolore  argen- 
leo,  a  disco,  quod  noluiii  tsi :  alii  piiheies  diouniur 
ligiira  dolinrmn  ;  7:1*0,-  eiiim  dolium  signilical ;  in  his 
cavitas  qti.oilam  apparoi.  qitod  exterior  ora  caudida 
sensim  in  fuinidam  biccm  evauescat.  Est  eliatu  ubi 
roma  ad  figuram  cornu  refleium  sit :  ttos  C.rxci  vo- 
cant  MfKtSmtt  a  »«;,  quod  cornu  signiliral.  Sunt 
«liani,  qii*  ab  aninialibus  liguram  el  nnmiii*  reci- 
piunl,  ul  ilippeus,  ab  equo,  qui  bippos  dicitur  -  hic 
babel  equinas  jtibasio  oiboin  supraso  rrllcxas.  Tra- 

I'  gi  vel  hirc.i  cliam  qiiidam  dieuntur,  specie  villnrum 
el  juba  qtiadam  circiimdali.  Kii  eliain,  aurtnre  Plinio, 
cometes  caiulidiis  argenleo  crine,  ila  refiiigena.  ut 
vix  cooliieri  liccat,  speeieque  bumana  Dei  tfrqcietu 
iu  sc  oslondeiis.  , 

f.APtiT  x\v. 

ItitiDEc  R«M.  GljSMtat. — fotntmt sterei*.  Cum  rrpo 
1  .eiiiin  dtriltir  oliafti  ipse  acr,  ubi  veuli  el  huIk~s  01 
protella'.  ol  lurbmrs  liiint  noino  oxislime'  blberi 
ibi  ilii'iii'iiii.«  inala,  ubi  solnn  et  luu  im,  ei  stolla»  D«us 
ordiuavil.  Nim  enini  aibitrari  dobemu»  in  tnkrr 
slaliilo .  u-i  1  >  babilare  diabolunt  cum  iiiis  angebs.  unde 
00-  ceci<lis«;oi  1'dinius. 

JoaN.  Nov.Schihu — AMMtOMMSMMJ  inani  itutiU 
itlaUmliiinc  spintmn  junitit.  Docem  phyikilUUui  vub 


145  DE  NATURA 

quc,  ei  tempestalnm  capax.  Ubi  eliam  potestales  A 
aereae  superna  sede  delurbaue  cuin  lormento  diem 
juilini  dtirius  lunc  damnandx  prxslolanlur.  ILx  qno 
hominibus  appareules,  acrca  sibi  corpora  meritis 
siinilia  sumnnt.  Nam  supra  lunam,  qnse  aeris  aHhe- 
risque  conflnio  currit,  omnia  pura  ac  diurnx  lucis 
siint  plcua,  cujus  vicinia  tangere  ferlur  Olympus.  A 
nobis  aiitcm  per  iinctem  cernuntur  sidcra,  ut  reliqua 
lumina  '  c  tenebris.  Supeiior  vero  et  serenus  aer 
erelo,  inferior  antem,  qui  in  exhalationibus'  humidis 


RERUM.  246 

corporescil,  terrae  deputalur  :  ubi  sunl  ignis,  granrio, 
nix,  glacies,  et  spiritus  tempestatiini ,  quse  Duminum 
de  icmh  laudare  jubentur.  Sed  el  ipse  aliquando 
coeluni  vocalur ;  unde  el  Pelrus  ait  ccelos  in  diluvio 
periisse,  cum  aer  turbnlenlus  esset  conversus  in 
undas.  Et  coeli  cmlorum  dicnnlur  sidcrei  cosli  islorum 
aereorum,  tanquam  supcriores  infeiiorum. 

CAPUT  XXVI. 
De  ventis. 
Yentus  est  aer  commoius  et  agilaius,  sicut  flabello 


A,  in  pro  e. 


VARIANTKS  LECTIONES. 

'  A,  D,  C,  tumidis  corporascit. 
GLOSSyE  ET  SCIIOLIA. 


cceln  nnnesseaerem,  sed  igneiu :  aeriscnim  regiosupra 
mibr  s  desjnil.  Osiendonl  iiamquc  ignes  noeturni,  quo- 
nmi  alii  e  roclo  in  terram  oxeutiuniur,  alii  in  dire- 
cluin  feruntur  neissime  instar  avium  volalus,  niundi 
hnjus  inferioris  snpir.iii.ini  partem,  qua  junam  aitin- 
git  lotani  esse  incensain,  tiun  quod  enlida  suprema 
qon»que  pctunt  -  deinde  qnod  univcrsum  illiid  a  im- 
foibus  nsque  ad  rclheris  conflniinn,  una  ciim  mundo 
celerrimead  oceasum  rapialiir.Eteiiiin  motus  dissol- 
vens  malcriain,  incendium  facit :  qund  llaque  est  sub 
luna,  volunt  c*se  aerem  supra  naturam  suam  cale- 
facttim,  ex  motione  «theris.  Verum  liic  acr  neque 
llamin.i  est,  iifque  ullii  materia  qua>  luerra  priehere 
potest,  nlpruna  aut  hiijusinodi  aliquid.  Flamnia  onitn 
lit,  dmn  ignis  maicriam  nactns  esl,  in  quan;  caioris 
vim  cxc rceat :  sed  iiiaiis  quiddam  fervidum  veluti  in 
hyporansiis  lornacilms,  reliqnisque  calitariis,  quibus 
ignis  suhjicitur:  ili  quihiis  quidem  flamina  nnlla,  ve- 
rum  talis  lervor,  ut  si  stuppa  aut  similis  pulvis  in 
eum  lociiin  fortc  incidat,  elalim  iiiflammelur.  liaque 
inlervallum  lioc  nsquc  ad  lunam  non  uno  corpore 
seu  elemento  Deus  implevii,  ut  eleincnlorum  inier 
se  essel  reclus  ordo,  atqne  conveniens  proportio. 

Nam  snpra  Innum  omitia  pura  ac  diurntt  lucis  sunl 
plena.  Supra  osteusam  est  umliram  lerrae,  qu*  vo- 
caiur  nnx,  non  altins  quam  luna  est,  pervenire:  lor- 
ma  eniin  cjus  umhra;  pyramidis  simili  esl,  cujus 
conus  scu  vertcx  intra  ccelum  desinit :  adeo  tol  om- 
nia  laigissinto  lumine  collustrat,  neque  in  coclo  ulla 
nox  aut  obscuriias,  sed  tantum  apud  mortales,  ul 
iiostiie  nos  mortalitalis  memorcs  reddal. 

Cujus  ricinia  tangere  (erlur  Olijmpus.  Nnla  sunl 
qux  de  Olympoiraduiuur  fabul  ssimiliora.  Est  antcni 
nioiis,  cujus  boc  loco  menlio  fit.  in  Macedonia  juxta 
Laiissam,  alius  non  pari  telebriiale  cst  in  Phrygia, 
dicilur  aiiii>in"oX'j,«Tro?,  ul  Gra?ci,  qnasi  o>oy  }.o.y.nph;, 
id  cst,  totus  liicidus.  Est  hujus  loci,  quod  a  Grsecis 
poeiis  apponattir  ei  kvu^iw,  quod  nocte  acilicel  ca- 
•  et :  sole  enim  jamdndum  sub  borizonte  merso,  in 
verlicc  adhucdies  est  usque  ad  seciindam  nnctis  vi- 
giliam,  ac  maiutino  temporc  paribus  horis,  prxlucet 
vicinis  campestribus. 

A  nobis  autem  periwctem.  Quemadmodiim  iiert  po- 
test,  ut  claro  die  cx  prolnmlis  le nebris  seu  piileis, 
cxtcrisquesimilis  nltitudinis  cavemis  sidcra  ccrnan- 
tur  in  liimine,  c.ircumfusis  videlicet  tenebris  bcbe- 
'alo  :  pari  modo  noctc  in  eonlo  intuemur  slellas  in 
regione  qtiidem  lucis,  sed  tenebris  cireumfus',  quod 
si  supra  iunae  globum  consistcreinus,  prae  solis  lu- 
mine  nulla  in  coslo  infra,  ant  supra  stella  cerncreiur. 

CAPUT    XXVI. 

Brid.  Ram.  Closs*.—  Ventus  esi  aer,  etc.  Sif ul 
nihtl  aliud  esl  unda  nisi  commoiio  maris,  sic  nou 
aliud  est  venlus  nisi  acr  coinmoius. 

I«c.  auct.  Gloss«.  —  Ventus  esl  aer  commolus 
el  agitam,  sicut  flabeUo  brevi  potesl  apprnbari.  Qoi- 
dam  suiem  aiunl  venlos  esse,  eo  qnod  ex  aquis  «er, 
ex  aere  venti  nascunlur.  Clenicns  autem  aucior  dicu, 


B  eo  quod  montes  excelsi  certis  quibusdam  in  locis  ha- 
beanlur,  et  ex  his  vciut  compressus  et  coanguslatos 
aer,  ordinaiione  Dcicogalur  etexprimaturin  ventos: 
quorum  spiramine  et  fructus  germen  coneipiat,  ajsti- 
vusque  ardor  temperiem  samat,  cum  Pleiades  igniti 
solis  ardoribns  incanduerint.  Venti  autem  iote rduiii 
angcloriim  intelliguntur  spirilus,  qni  a  secrelis  Dei 
ad  salulem  humani  generis  per  univer6iin<  inittiiniur 
mundum.  Itetn  nonnunquaui  venti  incentores  spiriint 
poni  solcnt,  pro  eo  quod  malae  suggestionis  flatu  ad 
lerrcna  desideria  iniquorum  corda  succendunt :  se- 
cundum  ijuod  suriptum  est,  Tolleteum  urens  ventus. 
Joan.  Nov.  ScnouA.—  Ventus  est  aer  commotus  et 
agitalus,  sieul  flabelto  brevi  polest  approbari.  Vento  • 
rum  gcnerationom  traditex  opinione  Stoicorum.  Pu> 
tant  enim  Stoici,  acrcm,  nubes,  ventos,  imbres,  ma- 
leria  atque  subjecto  es»e  eadein,  sed  differre  tanlum 
pro  diversis  nalurse  affectionibus.  Molum  enim  aerem 
et   veluii  percussmn    aul  concussum  eese  ventos, 

q  cumdem  constantem  sine  motionc  crassescere,  atque 
imbres  eflicere:  cxterum  istud  ut  frigidum  com- 
mentum,  Aristoteles  reprehendit.  Reddenda  namque 
eral  ratio  quje  naiurae  vis  acrem  boc  pacto  nndelibet 
impellat  :  ips=ene  parles  veluti  oriens  aut  septenlrio. 
hoc  modo  aerem  trudunt,  et  si  sic  fit,  cur  per  inter- 
valla  llatus  excitenior,  et  non  polius  sinl  pcrpelui. 
Sunt  alii  pulanies  hosspiritus  esse  quasi  terrae  an- 
lielilum  :  queiuadmoduui  antra  etcava  lerrarum,  sine 
ilatu  non  sunt.  Ad  eamdem  senlentiam  inferri  potesl 
comnif  ntuin  poeta;  in  primoiEneidos,  iu  descriptione 
ventoriini  ;  sic  enim  habet : 

.  ...  Conversa  eijspido  monteni 

lin|ii:ln  in  lattis  ;  illi,  veluL  agininc  farlo, 

Quj  Uata  porta  ruuul,  ac  lerr»s  murniure  perflaul. 

Pro  ilhersis  autem  parlibus  cceli,  nomina  diversa 
torlitur.  Ordo  et  noniina  vemorum  ex  diversis  par- 
lilms  liorizoulis  sumunlur  :  sunl  eniin  notx  pr.i  n- 
puequatunret  in  summa  duodecini  quas  scriptoies 
p  communi  consensu  acceperiint :  qui  enim  plures  fa- 
ciunt  quam  ilnodecim,  naotieam  magis  sequuntur 
quam  pliysieen,  quamque  apud  veteres,  ne  plnres 
quideui  nuam  qualuor  positos  scimus  .  sed  ut  tota 
bsecrcsclare  ileprchendatur,  dcscrip'ionibusagemus. 
Sit  ilaqtie  borizon  circulus,  qui  niundi  parlem  con- 
speclam  ab  inconspecta  dividil,  quem  cernimus  soh 
aperto  cuelo  rniiinrlo  ambitu  siipei  lerram.  Sit  in  hoc 
circulo  nota  unde  sol  die  wquinoctiali  exoritur  A: 
binc  ducatur  linea  in  adveT.sam  pariem,  cujus  lerini- 
nus  esl  B,  occasus  xqumortialis :  per  hanc  ducaiur 
linea  a  dextris  ad  sinislram,  sitque  dexira  pars  H. 
nicriiliem  oslendens,  sinisl.ra  G  septentrioiiem  :  ex 
bis  diiobus  huutibus  invicem  sese  sccanlibus,  in  cen  - 
tro  ad  angulos  normalessiatim  quataor  loca  emer- 
gunt  in  horizontc  prsccipua  :  deinde  ducatur  alia  li- 
nea  sinistrorsum  ab  F  versus  C,  quorum  F  ostemlit 
exortum  solstitialem  (Bost  orieutis  enim  notam  sol 
a?sialeoriturversusseplenlrioneni),Cauiemocrabum 
hybernum ;  hunc  Ihmtem  secct  alius  ab  D  versus  E. 


247 


BEDjE  VENRRABILIS  UPLKUM  PARS  I.  —  DIDASCALICA  GENUINA. 


s*8 


brevi  potest  approbari  ,  neo  aliud  intelligtiur  quam  A  Hrh   Eurtis  .    nubes  generans.    Terlius  cardinalis 


llu»(u»  aen-.qui,  ul  Clemens  ait,  ex  quibusdaru 
monlibns  «xcelsis  velut  rompressus  el  coanguslaiu> 
ordinalione  Dei  cogitur  ei  exprimitur  iu  ventos,  ad 
«txcilandos  lluclus,  aslusque  lemperandos.  Pro  di- 
versis  autem  pariibus  cosli  uomiiia  diversa  sorlilur. 

CAPUT  XXVtl. 

Oido  rentoriim. 
Ventorum  quatuor  cardinales  sunt,  quorum  primus 
Septenlrio,  qui  el  Aparttias  dicitur,  flat  recius  ab 
axe,  faciens  frigora  et  nubes;  hinc  dexter  Circins, 
i|im  et  Thrascias,  frciens  nives  et  grandines;  a  sini- 
slris  Aquilo,  qui  et  Boreas,  nubes  cotistringens.  Se- 
ctindus  eardinalis  Subsolantis,  qui  el  Apeliotes,  ab 
ortu   intonans  solis,    leniperalus  :  eujus  a  dextris 


Ausir ■ ,  qui  .  i  Nolus ,  humidus  calidus,  alque  ful- 
inineus  .  huic  a  dextris  Euroauilnr,  calidus ;  •■  sini  - 
stris  Runmotus  lemperatus,  calidus.  Venti  Australes 
quia  ex  humili  flant,  majnres  in  mari  tempestates 
lai  iimt,  qiiam  Seplentrionales.  tdenqiiv  posl  Auslros 
flunt  noxii  pnccipue  iirr.e  tnotus.  Quarlus  cardinalis 
Zepliyrus,  qui  el  Favonius,  byenicm  resolvens,  flo- 
resque  produccns  :  cul  dexter  Africus,  qui  ct  l.ibs, 
lempesliiosus,  lonilrua  geuerans,  et  fulminn  ;  a  si- 
ni  tris  Corus,  qui  et  Argestes,  in  Orieulc  nubila,  in 
Imii.i  facicns  serena.  Sunt  eliam  alii  quidam  pvcu- 
liares  quibusque  gentilnis  venti,  non  ultra  cerluiii 
procedenles  terniiuuin ,  ul  Atheniensibus  Scyron , 
paulum  ab  Argesle  deflexus;  Narbonensibus  Circius, 


Vuliurnus,  qui  et  Cecias,  cuncla  desiccans;   a  sini-  "  qui  nec  ad  Viennani  quidem  ejusdern  prOYiitci*  pcr 

GLOSS/E  ET  SCHOLIA. 


quoruni  D  orieuiem  hibernum,  E  vero  occidentem 
ex  adverso  osteudit  sestivum  :  flunt  itaque  ex  qua- 
tuor  his  timitibus  octo  nol* ;  sit  insuper  alia  nota 
media  inter  septeniriouem  et  exortum,  hoc  est,  cir- 
culi  arctici  coulactu  K  :  ab  hac  per  centrnm  circuli 
agatur  linea  in  rontrarium,  silque  lerininus  M,  hic 
codem  itttervallo  distabit  a  meridie  versus  exoi  tum, 
quo  prior  ah  oricnte  sqtiinocliali  versus  seplentrio- 
nem :  alia  deinde  linea  medio  loco  inter  sepientrio- 
nem  et  occasum  aestivum  a  puncto  I  in  contrarium 
signunt  N.  Manifesiiim  est  igitur  ex  trihusexortibus, 
et  totidem  occasibus  lieri  sox  notas,qiiassigiiani  tres 
demetienies  scu  diametrl,  tuiu  a  meridie  sepiimam, 
ab  septenirione  oclavam,  quam  osiendil  qnarlus  dia- 
meler  ;  luni  a  biuis  contactihus  augustioris  lineas 
juxta  G,  et  allcrius  juxta  H  adjici  reliquas  quatuor, 
ul  iu  summa  sint  dundecim   nols  in   horizonle   ex 


CAPUT     XXVII. 

BninEF.  Bam.  Glos&c.  —  Qnia  e.r  hvmili  jlimt. 
Flant  enim  ex  humili ,  id  esl,  ex  ima  parte  mundi, 
contra  qnam  septenlrioualcs,  qui  ex  alto  spirant. 

Quidum  peculiarc*  qitibusque  aenlibus.  Fei  unlur  hi 
venti  de  voraginibus  montium  emeigi. 

Joaj*.  Nov.  Scholia.  — Ventoruut  quatuor  cardi- 
uutet  sunt.  Cardinales  dicuntur,  quod  ex  quatuor 
inuiidi  praecipnis  partibus ,  quas  designanl  duo  li- 
mites  seeanies  linitorem  in  quatuor  quadranles;  cum 
hisqualunr  reliqui  omnes sic  agunt,  jut  ejns  fractiones 
esse  dicautur  :  quos  enim  dextra  sinistraque  habel 
septentrio,  septentrionales  dicuntur,  queinadniodum 
in  reliquis  lit  :  quin  et  vernacula  lingua  qualuor 
duntaxal  simplicibus  utimur  venlorum  nommibus ; 
medios  enim  ab  exiremorum  compositione  eflerimus, 
veteres  quoque  nou  plnres  fecerunt.  Vide  Slraboiiem 


splis  determinatione  partim,  et  ex  contaciuarclici  et  p  primo  libro  Cosmograpbiai.  Quomodo  autem  perho- 

—■»  ■  «  i     ■  »■■!      «mmb      Lahimb  I  /«  n,inn>Hilin,,^iiiii      .  v  A  i  »>  .  ■  I  1 1 1 1 1      *-''      ri  lAn  IdDi     r><"\  1 1 1\  i  IM  t  iir       ot      l    ii  i  II 1 1  it  .      iilrl  ilmc     dinarir*  nl 


anlarclici  cnin  horizonle,  qnemadmodum  adjectum 
schema  demonstrat.  Quinque  sunt  in  hoc  circulo 
lineae  parallel»,  id  est,  asquidistantes.  1  K  arciicnm 
signiflcat  scquens  exortum  hibemum  el  «esiivuui  : 
tvrtius  exorlum  et  occasuni  vcrntim,  hoc  esi,  a>qui- 
noctialein:  quarttis  occastim  bibernum  et  tesliTum: 
quinlus  antarcticuni :  sexlus  nulli  parallelus  esl : 
secal  eniiu  antedictas  lineas.  Quomodo  igitur  in  ho- 
rizontis  desiguaiione  ex  parallelorum  lenuinis  flant 
diametri,  ex  quibus  venti  sibi  mutuo  contrarii  flant, 
superius  ex  dcscriptione  apparet. 


rizoniem  collocentur,  et  a  quibtts  parlibus  emerg.tnt, 
tiiin  quos  vicinos  cl  t  onliarios  babent  ex  anlegresso 
scliemate  maniliestiim  cst.  Qnod  quitlera  sic  dispo- 
netur,  ul  ejus  exortus  exortui  in  niuudo  respondeat, 
quo  posito  facile  eril  deprchendcrc  quolibet  mo- 
inenlo,  quis  sit  vcntus. 


Wimi-   a  dextrit  EuroauUer.  Kuroausler  ei  Euro 
notus  syminyma  sunl ,  vojck  emm  austrum  signiflcat. 
Improprio  itaque  Beda  MCipil  Furonoluni  pro  Phos- 
nlcio :  sic  eiiiui  Graxi  hunc  vucant ,  queni  a  smutns 


249  DE  NATURA  RERUM.  S50 

venit  urbcm.  Duo  sunl  aolem  exira  hos,  '  ulique  A  quamiibet  parlem  violenler  erumpeules,  inagnocon- 


spirilus  niagis  quam  venti,  aura  et   altanus.  Aura 
enimest  lenis  motus  aeris  in  terra,  ultanus  in  pelago. 

CAPUT  XXVIII. 

De  tonitruo. 

Tonitrua  dicunt  ex  fragore  iiubium  gcnerari,  eam 

spiritus  ventomin  earum  sinu  concepli,  sese  ibidein 

versando  pererranles,  et  virtuiis  suae  mobiliiate  in 


crepant  murmure,  '  inslar  exilienliiim  de  siabulis 
quadrigarum,  vet  vesicse,  qua\  licet  parva,  magnuui 
tamen  soiiilum  dispiosa  emitlit. 

CAMJT  XXIX. 
De  fnlminibu». 

Fulniiua  nubiiim  atiritu  nasci  in  modum  silicuru 


'  A,  ubtque. 


LECTIONES  VAKIA.NTES. 

*  A,  ad  instar. 
CLOSS.E  ET  SCIIOLIA. 


ausier.  Gncciae  namquo  ex  ca  mundi  parte  tlat,  in 
qua  Plnxnicia  esi ,  id  est  Juda^i  :  dextrum  autein  et 
sinisrrum  accipiemla  sunt,  si  pectore  sis  aversus  ab 
eo  vento,  cni  aliquisdicilur  esse  dexler  aut  sinisler. 

A  tinittrit  Corut ,  qui  et  Argestis  in  oriente  nubiln. 
Snspicor  hunc  locum  esse  depravatum.  india  eniin 
cgt  in  exorlu.  Viile  igitur  Itgciidnnine  sit,  loco 
nrirnlis,  occidens.  Arisioteles  namqne  auctor  est , 
venluin  essc  nivosum  ac  pluvium  :  qimd  liaud  dubie 
de  occidentalibus  intelligendiim  esl ,  si  spcclenms 
Indiae  silum. 

Norbvnensibus  Circittt.  Vide,  prater  Plinium,  Cel- 
lium  etiam  llbro  n,  capite  13;  Marcus  Cato  lninc 
ventum  non  Circium  appeilat  in  iibris  Originnm,  sed 
Certiuin. 

AttaniM  in  petago.  Vitruvius  libro  primo  de  Archi- 
trclura ,  Allanum  vocat  emn,  qni  proxiine  meridiem 

fiaululum  inclinans,  a<l  occasum,  hoc  esl,  medio 
oco  in  auslrum  el  libanotum ,  nam  venios  lacil 
viginti  quatuor,  nauias  opinor  secutus. 

CAPUT    IXVlll. 

J  an.  Nov.  Scnoi  <*.  —  Toniirua  dicunt  ex  fragore 
nubhim  generari.  Variae  sunt  de  lonilru  apnd  physicos 
opiniones;  alii  aiuut  igneni  ex  coelo  in  nubcs  lapsum 
stridorem  efllcere,  veluii  caiidens  ferruin  dum  mer- 
gilur.  Aristoteles  putat  fieri  cpiritDura  molione ,  qui 
se  foriiore  conatu  e  uubibus  explicani.  Ueda  hoc  loco 
Lucretii  opiiiionem  recensere  videlur,  cujus  versus 
ascribam : 

Prineipio  tooilru  qoaiiunlor  caerula  ccxli, 
Proplerea  qoia  concurrunl  gublime  volanles 
.tthpre.e  nubes  conlr»  pugnanlibus  ventis. 
Nec  til  enim  sonltns  cceli  de  parte  serena. 
Verura  ubicumque  magis  denso  suut  agtnioe  nubes, 
Tam  roagis  hinc  magno  fremilu  fit  muruiure  sspe. 
Prselerea  neque  taut  tondeaso  corpore  nubes 
Esso  queunt.quam  sunt  lapidei  ac  ligna :  nequeaulem 
Tam  lenues  quam  sunt  ueiiulae  fumique  volaules. 
Nam  cadere  abrupto  deberent  pondere  pressse, 
Lit  lapides,  aut  ut  furaiis  couslare  oequireot, 
Nee  eoliibere  nives  gelidas,  et  grandinis  iinbras. 
Dant  eliam  sonitum  palult  super  xqiiora  inundi, 
Hoc  eliam  pacto  lonitru  coocussa  videntur. 
Omnia  ssepe  gravi  tremere  et  divulsa  repenle, 
Maxirua  dissiluisse  capacis  uioenia  mun-ii. 

Vel  vesicx,  1711«  licet  parva  tit,  magnutn  tamen 
sonum  displosa  emiitit.  Est  et  boc  simile  ex  Lucrelii 
phvsico  sumplum  de  tonitru ,  quo  loco  sic  babet : 

Cum  subilo  validi  veoti  collecta  procella, 
Nubibus  iulorsil  sese,  conclusaque  ibidem 
Torbine  versami  magis,  ac  m.igis  undique  nubein, 
Cogit  uli  liat  spisso  cava  corpore  eircum. 
Posl  ubi  commovit  vis  ejus  ei  impetus  acor, 
Tuiu  per  terricrepo  soniiu  dat  nussa  Iragorem. 
Necmirum,  cum  pleoa  aiiime  vesicula  parva, 
Ssepe  ita  dal  pariler  sonitum  displosa  repeme. 

CAPOT  XXIX.     ' 

Bmdef.  Ra*.  Glos&£.  —  Quam  futgorem  ad  oculos 
ptneirare.  Visus  caueris  sensibus  acuiior  el  subtilior 


est :  quapropter  licet  ignis  rulminibus  et  sonitus  to- 
nilriis  simul  liant,  aute  lanieii  ignis  videtur  quam 
tonitrus  audialur. 
B  Vaporaliter.  Yapnr  esl  emanatio  v<  I  exbalatio 
lerr* ,  quando  videlicct  aqua  de  imis  lerrie ,  ut- 
moilinn  iu  tenuissimis  nebulis  exbalando,  sursum 
asceiidit. 

Caumaliler.  Cauma  Gra;ce,  calor  Latine.  Zelos 
eiiam  Criece,  calor  Uline.  Hinc  zeue  dicuntur  assae 
baluea  :  et  zetarius  dicitur  qui  prxest  zelis,  id  est, 
balneis. 

Sublitioribiit  elemeniis.  Hinc  apparet  quod  ignis 
coelcslis  penetrabilior  sit  quam  ignis  lerresiris,  cujus 
cflectus  invisibilis  est,  sed  videlur  per  calores  et 
colores. 

i.NC.  nrjcT.  C1.0SS.E.  — Futmiua  nubium  altriln  natci 
in  modum  silicum  eollisornm.  Cum  nubila  invicem  in 
se  fuerint  collisa,  illico  fulmina  eiiiillunlur,  debinc 
sequontur  toiiilrna  :  qu<%  licet  lardiora  sinl  gonitu 
pnecedente,  concussi  luminis  clarilate,  pariler  tamen 
cum  folgure  emillunlur.  Sed  eoruin  soniius  lardios 
penetrat  aures,  quam  oculos  splendor  fulguris ,  ad 
C  instar  securis  arliorem  procul  csedentis  :  cujus  qui- 
dem  ante  cernis  icturo  quam  al  aures  perveniat  so- 
niius.  Fit  enim  fulmen,  nube,  imbre  ei  vento.  Naui 
cum  ventus  in  nubibus  vebementer  agitatus  est ,  sic 
incalcscit,  ul  accendatur  :  dchiuc  ul  pnedicium  est, 
fulgura  et  tonilrua  siniul  expiiiiiiintui- :  sed  illud  ce- 
lerius  videtur  quod  elarum  est :  hoc  autcm  ad  aures 
lardius  pervenit.  Post  fulminis  aulem  iclum  vento- 
riiin  erumpere  violenliam,  sicque  furorem  lempesta- 
tis.  quem  in  nubibus  conclusi  agebaul,  exeunles  ad 
terras  emiituiit.  Horatius  : 

Feriunlque  summos  fulgura  monles. 

Joak.  Nov.  Scholia.  —  Sed  soiiitum  lardiut  ad 
anre»,  quam  fulgorem  ad  ocutot  penetrare.  Souuni  cuni 
igne  lieri  cenuiu  est ,  coliisione  euiin  facla ,  slatini 
incendiuin  emical :  quod  vero  cernatur  cilius  fulge- 
tritm  quam  lonilrunm  audiatur  11011  est  alia  ratio  , 
n  nisi  quod  lux  ocior  est  plaga.  Lumen  enim  repenle 
et  siue  successione  aerem  illaslrat ,  quemadmodum 
lucerna  loco  lenebroso  ilata,  siaiim  omnia  plena 
liunt  luce,  ad  quaicunque  loca  radius  igois  pervenire 
potesl:  at.soous,  qui  fit  aeris  molione,  tanquam 
lapide  immisso  in  aquam  stagnantem,  quoquoversuru 
a  cenlro  exeunt,  innumerabiles  circinationes  paula- 
tim  ad  lerram  pervenienles.  Vide  Aristotelera  libro 
secundo  de  Anima. 

Et  ignem  caumaliter  de  tuperioribus  Irahat.  cao- 
h ilitib  adverbium  iraxit  a  Gneco  xxOpa,  quod  calo- 
rem  et  restum  significat. 

Ideo  aulem  fubninis  ignem  tim  habere  majvrem  ad 
penetrandum.  Plura  sunl  iulminum  genera  :  pnmum 
numidum,  quod  non  nrit  quidem,  sed  infuscat;  id  ab 
Arisiotele  ptoloen  cognominalur.  Sicca  alia  sunt  non 
urentia  etiam  ,  sed  dissipantia.  Tertium  est ,  quod  a 
poelis,  nt  Arisloteies  inqoil,  upyit  dicilur.  Plinius 
videtur  inlerpretari  clarum  :  mriffa  naturoz ,  quod 
dolia  exJiauril  imactit  operimenii»,  nec  utlo  tiqno  alio 


2M 


IIF.D*:  VKNKIIAMUS  OPEriUM  PARS  I.  —  DIDASl.AUCA  GF.NUINA. 


2M 


(olltsoruiH,  cor.currcnlo  siinul  cl  lonilnio,  sed  soni-  A  liali»,  uhi  mitiure  liyeino  el  reslale  nimbosa  semper 


iiim  i.ir.iui-.  '  .1111  s,  qiiam  '  fulgnrem  oculos  peno- 
lr:ire.  Nain  oninium  reruni  collisio  ignein  urcal. 
*  Quitlaiti  dieitnt ,  iluni  aer  in  se  vapnraliler  aqu:tm 
il  ■  iinn,  1 1  igiicm  eauuialiler  ilc  superioribus  Irahat, 
ipsis  conftigmiiihiis  horrisonos  loniiruoriun  crcpitus 
tcigni;  el  si  ignis  viceril,  obcssc  rructihiis;  si  aqua, 
pi.iile»  ■■  Ideo  autem  fulniinis  iguem  vim  liabero 
iiiiijnreni  ad  prneiramlum,  quia  '  sublilioribus  ele- 
inenlis  faclus  e-t  i|uam  qui  nobis  in  usu  est. 

CAPUT  XXX. 

Ubi  iion  tint,  el  quare. 
liyeuic  cl  xstate  rara  sunl  fuliiiina,  quia»  hyema 
getidus  aer  quicquid  accipil  ignei  vaporis  exlinguil. 
/EsUie  calidi  *  vaporis  raro  leuursque  densanlur  in 
inibt  »,  sine  quibus  uon  fulgural.  Qme  raiio  Scythiani 
.Lj!yuiuiiii|uo  praemiinii  a  fulinine  :  cui  subjacet 


qtiodannnodo  vcrnal  vcl  auluinnal. 

CAPUT  XXXI. 

/'<■  urcu  citti. 

Arcus  in  aere  quadricolor,  ex  sole  adverso  nubi- 
busque  loruiatur,  diiin  radius  solis  immissus  cavae 
nubi ,  repulsa  aeie  in  solein  refringitur,  insUr  cera; 
iiuaginein  anniili  rutideiitis  :  qui  de  cceln  igneum,  de 
aquis  purpurcuni ,  de  aere  liyactnlhiiiuin ,  de  lerra 
gramitieuni  trahil  colorcin.  Rarius  auicm  txsute 
qnain  hyeme.  et  rarn  noctibus  •  nec  nisi  in  pleni- 
lunio  ccmiltir,  ut  potr  de  lun.i  rcrulgeiis. 

CAPUT  XXX». 
De  mtbibut. 

Nubes  cnaclo  gultalim  aere  couglobaiiiur,  qui  *  na- 
lurali  levilaie  vapores  aquarum  de  lerra  marique 


*  A,  ud  auret. 

'  A,  sHbtimioribus. 


*  C,  fntqur. 

'  A,  II,  iu  htjeme. 


VARIANTES  LECTIONES. 

9  llic  in  A  habelur  phrasis  sequenu :  Ido,  etc.    '  A  om.  nec. 
7  A,B,  1'ii/iorcs  rarce...  densenlnr.  *  A,  B,C,  fumuti. 

GLOSSJS  ET  SCHOLIA. 


relicio.  Aumm,  <r»,  argcntum  inlus  liqiintitr,  saccutis 
illi»  nuilo  moite  ambuttit :  et  Martia  grarida,  iclt 
fuimine,  parlu  rxanimato,  ipta  vixit  cilra  ullum  alutd 
iiiconimodum 

CAMJT.  XXX. 

BftitiF.F.  Ram.  Ct.oss*. — Quie  rntio  Scijthiam.  Scy- 
Ihia  fiigidissitna  regio  cst,  ihi  ergo  non  liunt  fulmiua 
prttp . i'i-  frigus,  siuut  nec  in  jEgypln,  prupier  calorem. 

MAH.  .iov.  Scnoi  u . — Itieme  el  «staie  rara  futmina 
dicunt.  Univcrsa  baee  fere  ad  verbutn  ex  Pliwo  de- 
sumpla  sunl. 

canit  xxxt. 

Bkidlf  Ram.  Glossj*.-- Fx  sole  adeerte.  Dttni  ntt- 
bea  e  ret'ione  solis  smil,  ornialur  iris  :  sciendum 
(tiamqiii.tdeluna  foriiiaitii-,quan>loiii  plenilunio  est. 

Instar  cene  imaginem  annuti  reddenlis.  Iinag.t  eiiim 
annuli  arutis  cst  :  quia  sicut  itnago  in  cera  exprimi- 
lur  cujuslibel  rei,  sic  iiitliibus  solis  im.igo  ligurattir. 

Isc.  acct.  Glossje. — Arcns  in  aere  quadricolor  ex 
sole  adverso  nubibnsque  formatur.  Abccs,  id  est,  iris. 
Esl  cnim  iris  solaris  uorporis  iinprr&sio.  Quadricotor, 
id  est,  qtialuor  colortim.  Nubibutque  formatur.  Nu- 
bes  parva  nobis  videtur,  adco  tamen  iitagna  est,  ut 
pleriuniitie  s"'cio  nobis  occultet,  et  radios  ipsius  in 
ipsatn  refringai.  lieputta,  id  esl,  repcruussa  acies 
illius  radii.  Latat  nubi,  id  est,  dcnsx.  Oiim  mibes  e 
reginne  .  nlis  stinl,  furmalur  iris.  Scicndum  eiiain , 
quia  dc  Itina  formatur,  quando  in  plenilttnio  cst. 
f»  sotcm  ,  id  est,  coulra  solem.  Ilefrinqitur,  id  esl, 
rcperciiiitur.  Instar.  ad  cxcmpluin  vel  ad  simili- 
ttidinviii,  cene.  Reddemis  imaginem  annuti.  Imago 
enim  anuuli  arcus  esl  :  quia  sictit  imago  in  cera 
expriiiittur  cujuslibei  rei ,  sic  nubiliiis  solis  iinago 
liguratttr.  Qui ,  scilicet  areus.  Ue  cwlo  igneum , 
id  est,  rulietim  trahit  colorcm.  De  aquis,  id  cst 
de  inari.  Piirpurrn.it,  id  .ist,  rosacftiui.  De  aere 
liyuciniliinum  :  ipsum  in  modum  liyat  inlhi  htpidis. 
!>e  lerra  i,rumineum,  nl  cst  viridem.  Itarius  aulem 
irsiate  qnam  hieme,  id  csl,  formatur  arcus  in  aere  : 
quia  majoret  ntthcs  liunl  in  hiem  ■  quam  in  tctlatc. 
/-.(  raro  noctibus,  scilicet  fbrniatur  :  quia  de  pleno 
nrbe  solis  ciricitur.  Nec  cernilur,  scilicet  in  nocie, 
nisi  io  pleniliulio,  ulpolo  de  luua  relulgens.  Item  : 
Sine  sole  et  nubibtis  nunquani  anparei  arcus,  quia 
ex  tepore  railii  sohs  ipccies  ejus  lorinatur.  Quailri- 
uolor  1111111  rsl,  ei  tv  otlinibus  elemenlis  in  M  r.t 
pit  ifMciea.  I'e  rinlo  rnint  trahil  ignenni  eolmem, 
rle  aqins  piirpttruum,  de  aere  alhutn,  de  ternv  uol- 


ligit  nigrttm.  Hic  atitem  arcns  pro  co  quod  a  solo 
resplendel  in  niibibtis,  Chrisli  gloriam  indicat,  in 
nrophetis  ac  docloribus  refulgeiitein.  Alii  ex  dnobtis 
coloribtH  ejus,  id  est,  aquoso  el  igneo  duo  judicia 
significari  dixcrtinl  :  nniim  per  aquam,  dum  itnpit 
perierunl  in  dilttvio  :  alieriim.  per  quod  posiuioduni 
peccalores  cremandi  sunl  in  inferno.  Item  trif  Grece, 
Latine  dicitur  arcus.  Arcus  in  die  pluvia?  parel,  el 
est  siguum  propitialionis,  dteente  Domino  tcmpore 
tliluvii  ad  Noe.  :  1'onam  arcum  menm  m  ntibib.'t,  et 
(,  recordubor  fmderit  mei,  etc.  In  arcu  »ero  duo  sunt 
colorcs  prificipales,  viridis  scilicet,  id  .  uquosus 
el  rulieiis :  in  quibits  iiimiriim  designalur  aperte  aqua 
hapiismaiis,  el  san^uis  redempiionis,  vel  gral  a  Spi- 
ritus  sancti.  I'er  ha?c  duo  ab  ommbus  eniiinilamiir 
peccalis.  De  quibus  duobtis  mysleriis  tola  Kcclesia 
uingitur,  t-t  pcr  ba?c  in  novilatein  graiise  Dei  reno- 
vatttr.  Vel  per  dtios  cnlores  possmnus  inlelligcre  duo 
judicia  :  iiiiimi,  qtuid  l'.u  iiim  csl  per  aqttaiu  :  alque 
aliud,  quod  l-tuicnduui  esl  per  ignem. 

Joa.n.  Nov.  Scmolia. — Arcut  in  aere  qnadrieolor. 
Aristolelr.s  in  Meteoris,  lih.  111,  irium  dunlaxat, 
quorum  raiiouem  reddit,  colorunt  ineminii. 

El  raro  noctibu».  Cemiiur  et  nocturna  irls ,  sed 
r.irn.  Arisluleles  :eiate  sua  intra  sexaginu  aiiBo», 
semel  nociii  visain,  ncc  unquam  nisi  deuiiUK  quinla 
dum  plena  esl. 

CAIUT  XXXII. 

I\c.  acct.  GlosSjG.  —  fiubet  coacto  gutiaiim  aere 
ry  conglobaniur.  A  nubibns  ergo  rapiuntur  aqtta;  maris, 
ei  itcnni-  ab  ipsis  reddunttir  in  terris.  Sed  ut  Hte 
dulces  possinl,  in  pluviis  coquuntur  igne  solis.  Alii 
autem  tiieiint,  n. hi  tantuniinodo  aquis  iu.iris  nuhes 
conu: escerc,  scd  eliam  exbaialis  leirx  vaporibus 
nebulas  adolcseere,  qtiihus  densaiis  roaclisqne  mibes 
auios  surgerc,  att(tie  iisdein  labcntibus  pluvias  cOun 
dere.  Nuhcs  autuui  apostoli  signiflcanlur  atque  din- 
tores.  riuv i.e  ergo  nutiium, eloquia  sunt  apoeiolorum, 
i|n.e  quasi  gutlalim,  id  csi.  seniialiler  veniiiiil,  sed 
abnntlanlius  doclrinx  fecundilalem  infttnduni. 

Joan.  Nov.  Scbolia. —  \»(>ci  coiiclo  gullalim  mere 
congtobaiitur,  qui  fuiuati  lerilale.  Traduiilphysieiloi-a 
per  qiue  iiulii  us  luspensaB  ferunlur  frigida  t>s.se  pet 
aritiperislasiii,  qua  proprielale  nalum  fll  ul  liiberno 
tempotc  putei  ac  subterranea  loca  lepeanl,  *>iivo 
atiiein  frigida  siul.  Igitnr  dam  lepoie  solis  contin 
gouiur  iiiaiia,  l.ieti>  et  tUJjlUI,  exliiununlur  vapores, 
i-t  vi  wlorit  tollunltir  in  subliniiUlcm  nubiuin  .  ht 


255  t)K  NATLRA  REKCM. 

sustollcns,  quaiuliii  iil  minulisiimis  sliltis  » :oniislunt,  A 
sua  vi  stispemlii  in  aliuni,  qu»  vel  solis  igne  derocti 
vel  aeris   ilinere  tnutsti  dulcescant ,    ut  raarinam 
aquam  humo,  vel  dulcem  marinis  lierbis  infunilentes, 
in  coiilrariuni  solemus  transferre  saporein. 

CAPUT  XXXIII. 

De  imbribut. 
Inibres  ex  nuliium  concreti  gutlulis,  itum  in  ina- 
jores»lillascoeunt,aeris  amplius  non  ferenle  nalura, 
nunc  vento  impellenle,  nunc  solc  dissolvcntc  plura- 
liter  ad  lerras  dilahuntnr.  Sed  pluvias  vocamus 
lentas  ei  juges  :  iiimbos  auteni  repentinos  et  praici- 
piles. 

CAPUT   XXXIV. 
De  grandine 


2S4 


CAPET  XXXV. 
De  nine. 
Nives  aquarum  vapore,  necdum  densato  iu  gutias, 
scd  gelti  pneripienle  formanlur,  quas  in  allo  mari 
non  cadere  pcrliibcnt. 

CAPUT  XXXVI. 

Siyna  tempetlalum  vel  serenitatit. 
Sol  in  oitu  suo  HMCtllosDS,  vel  suli  nube.  lalens  , 
pluviuiu  diem  praisagit.  Si  rubeat,  sinccrum ;  si  pal- 
lcai,  lempestuosum;  si  coiicavns  videlur,  ila  ttl  in 
mcdio  fulgens  radios  ad  Austruro  el  Aquilottem  eniit- 
tat,  tcmpestaleni  bumidam  ct  venlosain;  si  pallidus 
iu  nigra*  imbes  occidal,  aquilonem  venlum.  Coelum 
si  vespere  rtibet ,  serctitini  diem ;  siinane,  lempe- 


-j SJ  YC^p^H-       |Hl»,l,       ^ltlllllH     UIMII,         ^ "~    ,         ,-- 

Crandinis  lapilli  ex  slillis  pluvi*.  frigoris  et  vcnti  *  stuosum  significat.  Ab  Aquilone  ralgur,  el  ab  Kuro 
'  vigore  conglaciaii,  in  aere  coagtilantur,  sed  ciiius  tonitrus  tempestatem ,  el  ab  Austro  flalus  sc^lum 
nive  solvuntur,  et  inlerdiu  sa?pins  quam  noctu  de-  porteo.lit.  Luna  quarla  si  rubeal  quasi  aurum,  ventos 
cjdimt.  ostcndit ;  si  summo  in  corniculo  maculis  nigrcscit, 


VARIANTES  LECTIONES. 


1  A,B,C,  riyorr. 


proplcr  frigtis  densanlitr  in  nubes,  qua?,  liumnre  non- 
dutn  sese  conglomerante,  sua  sevi  etqtiadani  inani- 
tat«  istic  sese  siistineul :  primum  igilur  propter  liu- 
moris  brevitatem  iioii  drcidtint,  ulii  nutcm  e  nube 
congestus  iit  bumor,  propter  pondus  sese  sustinere 
nequit,  sed  denuo  ad  terram  fertur. 
c\ri!T  ixxiil. 

Joas.  Nov.  Scholia  .  —  Sed  plnvittt  vocamtts  lenlas  C, 
el  juae*.  Pluvia  generatc  nomen  aquarum  otiinium 
Cdeiestium  est,  ros  enim  sutilimi  non  fit,  nec  pluvia 
ilicitur.  Nimbi  repenlini  smit  et  pr*cipites ;  lios  Ari- 
slotcles  vocal  ;K'-.oTf ;.« : aiiud  genus «st  ininulissiinis 
gullis,  densis  lamen  aiqtie  insiar  roris  cadcns.  quod 
idem  auctor  •Jcxaoa;  itnber  aulein  csl  moderalus, 
ncque  roruleiilus,  neque  prseceps. 
CAPUT.  xxxiv. 

Joas.  Nov.  ScnoLU.  —  Grendinit  lapilli  ex  tlillit 
pluriir.  Crando  differt  a  nive,  modo,  lor.o  et  lem- 
pore  :  etenim  nix  modice  cnncrela  est  llncci  inslar, 
:iui  losli  salis,  grando  in  snlidam  glaciem.  Nix  fu  in 
nuhibus,  grando  inferiorc  loco  :  pluvia  iianique  iitlcr 
cadeiidum  prnpter  repentinani  routationem  calidi  et 
Irigidi  congelatur  anliperistasi,  undc  inontes  nivosi 
snnt,  scd  sine  grandinc.  inferiore  loco  enim  lit  :  fit 
denique  nix  frigidis  Iocis  temporibusque,  at  grando 
lemperatis 


CLOSSif;  ET  SCIIOLIA. 

aeris,  tlum  per  longum  «palium  usqne  ad  terras  cur- 
rit.  Figuraliter  naniqnc  grando  perfidiie  duritia  est, 
torpore  malitiw  fiigida.  Nix  eniui,  homincs  incrediili 
sunt,  rrigidissimi  atque  pigri,  et  ad  inflina  turpore 
menlisdepressi.  Iletn  alio  inlclleclu  :  Nives  liomines 
sunt  dileclione  frigentes,  qui  eiiain  etsi  existant 
candidi  puriiale  baptisinaiis ,  non  fervcnt  spiritu 
charitatis. 

CAPUT    XXXVI. 

BittDtr.  Ram.  Glossac.  —Sol  in  oriu  tno  maculotus. 
Progitnslire  loquitur.  Prognoslica  enim  dicunlur  re- 
rum  fuluraruiu  signa. 

Prasayil.  Sagare,  est  acute  sentire,  ex  quo  sagaces 
dicli  sunt  c.uies. 

Cum  Delpltini  undis  stepiits  exsiliunt.  Delphini  ob- 
viain  ventis  pergunt,  ne  venii  eos  in  undis  coHecios 
ad  liltora  allidanl,  01  ad  inortem  coiisuinant. 

Joan.  Nov.  Scholia.  Sol  in  ortu  suo  maculotus. 
Pertinel  eliam  ad  rcruin  naiiirani  lempestalum  per 


prognostica  consideralio,  utilis  in  agris  rcm  agenti- 
bus;  quai  no»  a  sole  ac  luna  rehuque  coeleslibus 
tanium ,  quanquam  ab  bis  potissiiiiuiu,  suniunlur  : 
sed  ab  ammalibus,  tum  etiam  rebus  vita  carcnlibus. 
Ptirtis  oricns,  et  uon  fervens,  quemadmoduin  a  Pli- 
nio  scriplum  csl,  serenum  diem  tiiiniiat.  Sol  si  palli- 
dus,  liiliernam  graitdinem  :  si  serenus  occidit,  ac 


Sed  eitiut  nive  soivuntur.  Qusecuuqiie  antiperistasi  D  rursus  pridie  seienus  oritur,  pnesagiuro  iiidubitaUc 
fiuni,  statiiii  redeunt  ad  naturain,  quse  causa  est  ut      serenilatis. 


graml j  statim  solvatur. 

Kt  interdiu  swpius  quam  noctu  decidunt.  Noclcs 
propter  absenliam  solis  frigidse  sunt,  at  gramlines 
liunt  duin  gelidus  liumor  tepido  aerc  excipitur. 

CAPCT    XXXV. 

I»c.  AOOT.CLOSS.e. — Nices  aqnarvm  rapore,  necdum 
densato  in  gultas,  ted  gclu  prampienle  (ormantur, 
tuas  in  alto  mari  non  cadere  perhibent.  Deniquc  ait 
beatus  Ambrosius,  quod  plerumqne  glacialihus  vcnio- 
rum  flalibus  rigenles  aqiia-  solidanlur  in  nivem,  el 
rupto  aere  nix  fundilur.  Simlli  quoque  ratione  gran- 
dinnin  coagulatio  tit.  Aqux  enim  nuhitim  rigore 
ventorumque,  siringunlur  in  glaciem,  atque  dures- 
cunt.  Drhinc  glicies  ipsa  partim  fragore  vcnioruin 
cnmininiita  in  fragmiiie,  partim  solis  vapore  soluta 
friist.-ium  %i  terrsni  dilahitur.  Qood  autem  roiiiinta 
videiur,  hoc  solis  calor  fxcii,  el  inora  refrenantis 


Vel  sub  nube  latens.  Prsesertim  si  vc luii  trabs  su- 
periori  e  loco  solis  globo  iinmineal ,  ac  eadem  mox 
condalur. 

Si  lubcat,  sincerum.  Si  ante  exortum  nubes  ru- 
bescunt,  venli  erunl :  si  cum  liis  nigrae  copnleutur, 
miscentur  venti  imbiibus.  Si  oecidens,  el  rursus  mane 
oricns  rubeai,  pluvias  pnesagit :  at  si  nubes  circa  oc- 
cidenlcm  rubescunl,  sercnum  fore  euui  qui  sequetur. 

Si  pnllidus  in  nigras  nnbes,  aqnilonem  veittum.  Si 
a  solis  exortu  mibes  dextra  ac  sinistra  dispelluntur, 
ptaRsagiinr.  est  vcntomm  cum  imhribus;  aspera  vcro 
teinpcslas  si  cum  pluvia  occidit. 

Luna  quarla  si  rttbeat.  Qnaita  luna  roaxime  in 
pra-sagiis  oliservamr ;  si  splendens  ac  puto  nitore 
fulseril,  serenitatem  :  si  ruuicunda,  venlos;  si  nigra, 
pluvias.  Paii  inodo  obsiTvatur  oexoTiyos',  ujj?iv\>f,Tos, 
Ii«viri)>ivo;   :  rursus  Styrixtfioc ,  deimie  &ufvmpx9; . 


155  HLD.i:  VBfERAMUS  OPBROM  PAR8  I.— 01DASCALICA  C.ENtUNA.  VU 

'  plttvium  mensis  exorduim  ;  M  in  ntctlio,  pleniliiiiiuiu  \  CAPUT  XXXVII. 

sereituin.   liem  euni   aqua  in   noctuuia   navijjalione  l)e  i>etiilenlia. 

scinlillal  ad  reinos.  lempeslas  eril.  Kl  cum  Delphini  PeMilenli.i  nascilnr  ex  aerc,  vel  sircilatis,  vel  ca 

undis  sajpius  enillunt,  .jno  illi  leruniur,  inde  veulus      loris,  vel  ptuviarum  inle.mperaniia,  pro  merilis  ho- 

■MfgM,  el  ui.uc.  nubes  discuss*  «celura  aperiunt.         mjnmn  torrupto,  i,ui  spirando  vcl  cdcndo  perceptus 

VARIANTES  l.F.CTIONES. 

1  A,pluviale. 

CLOSSr€  ET  SCHOIJA. 

hinc /i<ivoji3flf ,  et  postremo  silens  :  id  esi,  prin.a  ,      na  .  vigesima  lertia,   vi($esinia  sepuma,  el  inlerlu- 
quaru,  sept.ma,  decwta,  deoma  quinla,  decim»  no-      ntutn. 


MKFIDII'». 


SEl'rE.\TlUO. 


CAPtrr  xxxvn. 
Joan.  Nov.  Scuolia.  Pettileutia  naseilnr  ane  vel 
ticcilalit,  vet  catoris,  vel  plurnrritm  intemperunlia. 
Pestilemia  uinle  nascatnr ,  quemadinnilum  el  alii 
eveutus  reruni  natiiraliitm  ,  etiatn  a  physicis  quw- 
rilur,  qiianqiiain  lola  liaec  dispiilalio  arl  mcdicns 
abjieienda  sit,  r\  sl  inui.it  inulii  veiicnoso  haliiu  ex 
lerra  cnorlo,  quein  sol  iluni  venenum  fervel,  in  aera 
adducit,  qui  lottge  laleque  lior  vencno  inlectus  (inli- 
citur  euiin  unus  omniunt  et  facillitne  et  maxiiue)  vi- 
cissim  corpora  nou  hniniiiiim  moilo,  s.-.i  cl  quadru- 
oerluin  el  aviuin  eti.ini  hor  .illl.iin  inlicit  i  ilMMM  ad 
Milrin  ,  qiicni  alias  lanicn  niedicuin  lacinnl  porl<e, 
buju»  iuis  causani  relerunl,  vocamquc  Apull.ncin  » 


Gra*eo  iroXsiv,  quod  perdere  signilical.  Sunt  de 
lur  re  111111  inelegantes  nec  iiijticundi  vcrsiculi  Lu- 
crelii  poei;c  iq  priinis  velusli.  qtios  ascribaiu;  con- 
veiiiunt  euim  cum  bacsententia  Hoil.e . 

Nunc  ralio  qu*  sil  mnrl.n   aut  uoile  repente 

Mnnilera.ii  possil  rla>letn  confMre  ouorta 

Mnrbida  vis  lioailoum  freneri  pecoduinqua  caterrl», 

KvprJi  nii.  1'rniiuiii  inullirurn  setnina  rerum 

Cue  «upra  docill,  uu.e  vut  vilalia  tiobts  : 

r  i  tonln,  qu.r  snil  uiorlio  mnruque  nece-Me  «et 

Wulu  vnlare  :  ea  cnui  ruu  sunt  forte  ccorla, 

Kt  |>n  lurbarui.t  rirlmii    in  morbhtes  aer. 

Alquc  ea  vts  oiiiiils  morlioruin  peslililasque 

Aul  rnlrlusecus,  ul  nubis,  nrbuliuue  «ujwiiir 


237 


m  NATURA  RERUM. 


258 


luem  morlemque  general.  Unde  sspiusomnc  lempus  A  crebris  lerraruin  spacia  di<tinguunlur,  ul  ei  geiiliura 


xsfalis  in  procellas  turbint-squc  brumaies  vcrti  cou- 

spicimus.   Scd   lnec  cum  suo   lemporc  «  venerint, 

lempestates;  cum  vero  alias,  proftigia  vel  signa  di- 

cuntur. 

CAPUT  XXXVIII. 

De  nalura  aquarum  duplici. 

Aquarum  dnplici  natura  formantur  et  reformamur 
omnia  '  qux  cernunttir  in  lerra.  Nam  salsx  in  mari 
convenienles  morlalibus  fruclus  nulriunt  in  lerris 
et  aere,  dulces  aptius  alcndis  fructibus  sitique  sedan- 
du'  cnngruunt.  Sed  qux  barum  5  naturalissit  qiucri- 
tur.  Ulraque  aulem  deprehendilur,  dum  in  alieru 
Iruni  refundi ,  b.i  c  per  marinorum  olerum  cineres , 
illa  per  humum  diffusa  queant ;   maris  vero  fretibus 


1  A,  B,  evenerint. 
*  Aom.  et  a  vicesima. 


»  A  om.  qua. 


terminos  inlercludant,  cl  altemis  opibus  oinnes  pro- 
vincias  per  comniercia  ditcnt. 

CAPUT  XXXIX. 

be  aatu  Uceani. 

./Eslus  Oceani  lunam  sequitur,  tauquani  ejus  as- 
piralioue  relrorsum  trabaiur,  ejusque  impulsu  re- 
traclo  refundatur,  qui  quotidie  bis  adfluere  ci  re- 
nieare,  unius  semper  horx  dodranle  el  semitincia 
transmissa,  videtur,  cjusque  omnis  cursus  in  Ixdones 
et  inaliuas,  id  cst,  in  minores  aestus  dividitur  ct  ma- 
jorcs.  *  LxJon  enim  vi  accurril  horis,  tolideinque 
recurril;  Malinas  vero  v  aecuirit  horis  ,  sed  sepieiu 
recurrit.  Sed  IxJon  a  qninta  •  el  a  vicesima  luna 

VARIANTES  LECTORES. 
..  terra.        »  A,  nalura.      *  Lcedon....  seplem  recunil  oin.  A,  B,  C. 

glossj:  et  sciiolia. 


Per  couloro  vcniunt,  aut  ipsa  sxi*  coorla 

De  lerrj  surgunl,  ubi  pmorciii  lniiiuj  i  uacU  esl 

Iutempeslivis  pluviisque  el  solibus  icla. 

Nuone  vides  cliam  cceli  novitale  el  aquartim 

Teiitari.  procul  a  palria  quicunque  dmnoque 

Adveuiunt,  ideo  quia  longe  discrepitlDt  res. 

Nam  quid  Briunnls  crelum  differre  putamus, 

El  quid  in  ^Egyplo  est,  qua  mmidi  ciaudicat  axis, 

Quid  iii  quod  lii  1'ciiio  est,  dilTerri  el  Gadibus,  atque 

Usque  ad  nigra  virum  percocuque  secla  calore: 

(Juae  cum  qualuor  inter  se  diversa  videmus 

Qualuor  a  ventis,  et  cceli  parlibus  csse, 

'I  uii!  color  et  facles  liominuin  illslare  videtur, 

Largiter  et  morbi  generaiiin  secla  lenere. 

cxnr  xxxvtii. 

Joan.  Nov.Scholia.  Aquarumdupliei  ualura  forman- 
turel  reformantur  omnia  qnw  generantur  in  terra.  Se- 
quitur  opinioiiem  velustissimam  Thalis  Milesii,  qui  nu- 
iueralur  inler  scptem  sapienles  :  hic  ut  Aristoteles 
loquilur,  liuniorem  itcMtsmpfut  esse  scripsii  reruin 
oiiinium  ,  quae  sunt  et  qu  e  uascuutur  in  coslo  el  in  ( 
terra,  euui  quo  fabula  consentil  llomeri  de  Oceano 
patre  <  UUuiot  x).  Ilic  igitur  aliis  omnibus  sub  terra 
aifundilur  maribus,  primum  in  lernis,  veltiti  a  Plinio 
Uiclum  est,  Oceanum  in  terna  maria  allalrare  :  hic 
reliquis  omnibus  generibus  aquarum  inateriaiu  sup- 

Sediut:  al  res  alii  deposita  crassilie  ct  ausieriiaie , 
nm  per  arenas  colatur,  boc  est ,  ut  ita  dicam ,  cri- 
hratur,  unde  fil  ui  oiiinibus  dulces  aquas  reJdai.  Siint 
cnim  fliimina  dulcia,  unde  iioii  modo  agri  et  stirpes 
alantur,  sed  aninialibus  qnoque  potus  sit,  quapropter 
Crace  dieta  sunt  rcoT«i»ot  a  poiando  flumina ,  et 
apud  poetas  pocula,  quod  eamdcm  raiionem  respicil. 

Maris  vcro  fiuctibut.  Majores  regiones  maribus 
disiinguunlur  :  minores  Duminibus,  ut  qui  ad  eite- 
ras  regiones  peneirat,  maria  transmiltit,  unde  litte- 
rx  et  studia  trantinarina  apud  Ilieronymum,  pro 
Aiheniensiuin  et  pbilosopboruu)  apud  eos  schola.  Et 
apud  prophetaui  ex  Spiritu  bei  maria  laudanlur  usu 
navigationis  et  commerciorum  intra  sese.  Ulrum  . 
vero  mave  sil  et  an  uaturaliter  saisa,  tum  de  lluvio-  ' 
rum  brigrne,  vide  Aristotelem  Kbro  i  vSa  Mcviufuv. 

capit  xxxix. 

Jo*j».Nov.ScHOUA.Ss)periorconiraent3rius(Fi/jwte 
eausa  commentarium  post  Joan.  Nov.  Scholia  posuimus) 
recentiorisestcujusdamquam  illxantegressxexposi- 
liones ,  quemadmodum  facile  colligitur  tum  ex  ser- 
monis  babitu,  tum  ex  tractatione  Uvdon  vel  la>don<v  et 
maiime  peregrinaruin  vocum ;  nos  tairien  s<  bema  et 
commentariuiu  ul  inreniinus   in  exeinplari   manu- 


B  scripto,  excudendum  deJinius.  Quod  vero  ad  xslus 
altinel  (est  euiui  hoc  propter  Ptolemxi  Cosmograpbi- 
ca,  atque  proptcr  physica  annolanJuin)  nun  esse 
ubilibet,  nec  loca  eaitem  semper  obiincre  sestus. 
Esl  enim  causa  quxdam  igne.i  et  occulta,  qua  undx 
sic  inipelluniur,  inaxime  in  faucibu;  littorum,  qux 
iisii  longioris  temporis  sic  evanescunt,  veluii  in  ar- 
boribuset  animabbus  vitalis  vegeiatio  paulalim  cino- 
riiur.  liinc  esl  quod  quxdam  veterum  observata  pro 
lalsis  nlquc  incompertis  babeantur  :  quemadmoduni 
Plolemxus  in  liltore  Brilannico  plures  recenset  quani 
bodie  in  bis  bttoribiis  inveniuntur  .  luin  quxde  me- 
morabili  illo  xstu  inter  Aliicain  ct  Eubxam  (quem 
Enripuin  vocant  Grxci)  lonce.  aliler  res  depreiien- 
uiiur  nunc  aique  a  veteribus  memorix  inaudaluni 
est.  In  Ptolenixi  tabuiis,  quia  interpres  Grxcam 
diclionem  non  verlit  (quod  lanien  conimodc  lieri  po- 
luisset)  Grxcx  dictionis  ignarus ,  eo  loci  oppidum 
ejus  nominis  posituin  arbitratur.  Arisloieles  aucior 
est  (quanquaiu  a  quibusdain  scribalur  etiin  doloris 
impatientia  victum,  quod  in  Euripo  reciprocationis 
causam  invenire  nequiret ,  in  niare  boc  prxcipilem 
sese  dedisse,  adjecia  oausa  morlis,  quam  iis  verbis 
prodidit:  Arisiotees  Euii|>uni  capere  ncqtiivii,  atipse 
capiet  Arisloieleui)  banc  rcciprocalioneni  venircex 
oecultis  flalibti?,  qui  aeie  in  cavitalibus  iiorum  ioco- 
riiui  constricto,  cxpellautur.  Fieri  ertim  pulat  uiuxi- 
nie  in  locis  angustis;  et  ubi  littora  ex  adverso  laeto 
coucursu  freliiui  elliciunt.  Nam  in  loci  augustia  mo- 
lus  pi  imiini  et  maxime  deprehenditur,  qui  ui  vagu 
pclago  prcpier  lalitudinem  in  iminensuiu  spargitur 
ac  sic  cvanescit.  Vide  Arisi.it.  lib.  ll.  Meleorologix. 
El  per wquinoctiavel solsthiu  so:ilo  validus  ostuuns. 
El  boc  ualurale  esl,  quanJoqiiiilem  quud  Aristoteles 
quoque  scriptum  rebquii,  bx  lemporum  pcrmuuiio- 
nes  aera  cominovent  propter  violenta  sidera ,  quw 
suiii  in  Ariele  et  Orione.  Vide  rursus  Arisloleleiu  li- 
bro  ii  Meteoron. 

Vet.  Comment.  Ista  rota  ( Vid.  pag.  seq.)  perlinet  ad 
coiicordiam  maris  elluna?,qiix  si  concordat,  maxima 
esl,  ulBedadocetin  librondeTeiiipoiiiin  ratione.  Nam 
aistusOceaniquoliJiebisvenireelremeaieperbibetur, 
in  ortu  scilicel  et  occasu  lunx.  Ascensus  autem  ipsi 
in  Ixdonas  el  malinas  diviJunttir,  id  est,  iu  minorcs 
ac  majores  xstus.  Maiina  nanique  a  uiajore  luua  ct  Ix- 
dona  quasi  Iwsa  diciiur  unde.  Qui  asecnsus  quando 
iucipiant,  vcl  quanlum  lemporis  leneant,  signatuiu 
esl  in  ligura.  Nani  interior  rotula  triuni  parlinm 
imiiidi  habel  nomina.  Spaliiiin  quoJ  eslra  hanc  esl, 
aeris  lcrram  undique  cingeniis,  typuni  gesiat  :  imdu 
el  veuloruiu  per  aeiem  llantuim  nomina  habel.  Ex- 


*;a 


HKO.K  VKNKHAIUI.IS  OPKHUM  PAKS  I.  —  IHDASCALICA  CKNUINA. 


*«0 


in< ■ini.tii..  qnul  Imris  '  occnirii  lo(  c(  recurrit.  Mali-  A  P»ria  incretueuta  cerlissimo  lunx  revncatttur  »m- 


lniii  :  ilia  seinper  *  ai|uilonia  lenenlo  mi(ioretj, quani 
rum  iu  austro  digressa  propioru  nitu  vitn  sumn 
esereel. 

CAPIT  XL. 
Citr  mare  noa  ctetcal. 
QuuJ  mare  fluvinrum  '  accursu •noti  atigMur,  di- 

VAItlANTKS  LKCTIONKS. 

*  XXI  sn-.  XXVIII,  15.  *  l>,  auimiecim.  '   A  auoqur  pro  a*lna. 

*  A,  1$,  C,  occurtu. 

GLOSS4S  KS  SCHOLIA. 
ii-rior  sane  roia  aHates  fun.i:  nabct,  a  priuia  usque      ceilunl  pr.cTali  aestus.   Unde  semper  conlra  priuuim 
ad  irice&imarn.  Subler  li:inc,  quas  est  linea  circularis      ituiiiuruui   cst  luris  signatum   quola  luna    ineipiat 
angusliur,  coiitiiiens  aquaui  ,    signilical  Oceanuiu ,      quisque  eorumdcm  accessuum  ad  malina;  vel  Ijeduux 
qui   iiiiiim  nrbuiii  circuit.  A(  inlra  li.mc  ducla  liuea      txoiliiiu. 
numenini  coiuincl  dieruin,  quilms  acceduul  vel  re- 


uas  auiem  a  *  XIII  el  a  XXVIII  incipiens  ,  citior  in 
ai-fnv  ii  ,  Mil  tardior  in  rSMWU  ,  seplem  diehits  el 
'  Juinln  iiii  lioiis  prrsrvcral,  in  medio  sui  seinpcr  ht- 
ii.iin  primani  r(  ilccim  nn  i|iiiiilaiu  o>(endeus  ,  el  per 
atquinnclia  vel  snlsiilia  solito  v.ilidius  exmsluans. 
Ivr  orlouos  i   auicm  annos  :«l  priucipia  inolus  ,  ct 


'   A,  B,  accurnt. 

•    \,  ar/Hilomiria...  11M..I1  oi. 


(  De  concordiu  ntarii  et  lumr.  ) 


■  iii  1   it.. 
Inc.  Auct.  Cl.oss.r .  Qnod  muie  /luvioium  accursu 
nou  aiifeUtr,  duunt  naturiitiltr  taltit  radit   flurnlum 


dnke  .amumi  Ulruiii  vciu,.riini  tpinlu  tqiMT  en- 
(,'aniur,  an  liinari  cursu  incn**rani,  an  »ol<  utkcmte 
dccrescanl,  hor  L>co  soli  cof  nituin  e»(,  rujus  et  opti» 


«61  DK  NATUHA  RKRUM.  908 

cunl  natiiraliler  salsis  vadis  fluentum  dulcc  cunsumi,  A  lamen  non  naturaliler  iiabel,  sed  viciois  litloribus  , 


quae  sanguineo  colore  rubent,  inticitur.  Ideoqne  inde 
iiiiniiiiii,  et  alii  eolores  picttirarum,  rubneque  geai- 
m.c  lcguniur.  Scimlitur  auteni  in  duos  siuus,  quorum 
Persicus  Aquilonem,  Arabicus  petit  Oceidenlein,  qui 
CXV  passibus  dislat  ab  i£gyptio  mari. 

CAPUT  XLIII. 
De  Nilo, 

Nilo  '  (lumine,  quiid  inler  ortum  solis  et  Austrum 

enascititr,  pro  pluviis  utitur  vEgyptus,  propier  solis 

calorcm   iiubres  et  nubila  respuens.  Meme  enim 

Maio,  dum  *  ostia  ejus,  in  quibus  in  mare  influit , 

Zephyro  nanle ,  uiidis  a  ejeclis  arenarum  cuniulo 

prastruuntur,  pauialiin  intiimesceus,  ac  retro  pro- 

ila.  Sed  in  dulcibus  aquis  Iunx  alimentum  csse,  gicul  B  pnlsus,  plana  irrigal  -Cgypti ;  veulo  autem  cessante, 

solis  in  mari.  ruptisque  arenarum  cumulis,  suo  rcdditur  alveo. 

CAPUT  XUI. 

De  mari  Rubro. 


vel  venlisaut  vapore  solis  abripi,  ut  in  lacis  lacunis- 
que  probamus  in  brcvi  momento  desiccalis,  »e|  etiaiu 
occulto  meatu  in  suos  refluere  fontes,  ct  solito  per 
suos  amnes  gressu  recurrere;  inarinis  aiilem  aquis 
dulces  superfundi ,  utpole  leviures ;  ipsas  vero  ut 
gravioris  nalur»,  magis  sustinere  superfusas. 

CAPUT  XLI. 

Cur  tit  amarum. 
Mare  idcirco  dicunl  salsum  permanerc,  tot  llumi- 
nibiig  ac  pluviis  irrigatum ,  quod  eibatislo  a  sole 
dulci  tenuique  liquorc,  quem  (acillinic  trtihit  vis 
ignea,  oinnis  asperior  trassiorque  linquatur.  tdeoque 
suramam  xquorum '  aquam  dulciorem  cssc  '  prufun- 


CAPUT  XLIV. 


Aquii  tcrram  necli. 
Mare  llubnmi  notueu  aroseo  colorc  frahit.  quem        Aqua  CreatOr  orbem  uicdio  ambilu  prjBoituit, 


•  A,  aquarttm  ;  C,  (vquoream. 
'  A,  inlerjeclit. 


VARIANTES  LEUTIONES. 

A,  profundo.  '  A,  flitvio  quo. 

GLOSS/E  KT  SCHOL.fi, 


»  A,  irptem  otiia  ejnt,  quibut. 


niutidiis,  solique  omnis  miiudi  retio  nnta  est.  Oceanl 
aiilcm  magoitiido  iucomparabilis,  et  iiiiraiisincabilis, 
lati  iulo  prohibetur.  Munrti  philosogihi  aiunt,  quod 
post  Oceaniuii  lerra  milla  sit,  6ed  solo  denso  acre 
nuhili  coulineatiir  mare ,  sicut  et  terra  cubterius. 
Salomou  aulem  ilicil  :  Ad  locum  autcm  undc  excttnt, 
flumina  reverluntur.  Unde  inielligiiur,  inare  non  CTQ' 
scerc.  quod  etiaio  per  quosdam  OCCUlUis  meatus  aquaj 
revolulx  iu  fonles  inn-,  refluant,  el  snlito  cursu  super 
suos  aiuncs  recurmui.  Mare  propterei  factuip  Ml , 
iii  oninium  cursns  fluuiinum  recipiat.  Ciijus  ctim  sil 
altitudo  diversa  ,  iiijisrrela  est  iameii  dorsi  cjus 
mqiiatilas.  Untle  cl  cequor  apprllattiiu  credilur,  quod 
superlicies  ejus  tsqualitas  sil.  Physici  aulem  dicuut 
mare  altius  esse  lerris. 

Joan.  Nov.  Sciiolia.  Satsis  vadis  fluenlum  dttlee 
eonsumi.  Scilicel  pr»  calore  ,  quori  idem  ei  cineres 
cfliciunl. 

Vapore  solis  absumi.  In  hac  sentenlia  esl  Aristoteles 
libro  ti  Meleorologiie. 

Lacit  lac.unisqiie.  Id  Cst  lacubus,  ulroque  enim 
modo  dicilur.  Est  hoc  videre  in  palndihus  qua:,  hi- 
bemo  imbre  stagnanles,  «stale  a  snle  desiecantur. 

Vel  cliam  occulto  meaitt  in  suos  rc/luere  fontet. 
Quemadmoduni  scriptttm  est  in  Ecclesiaste  :  Umnia 
flumina  intrant  in  mare,  el  mare  non  redundat.  Ad 
iocum  enim  ttnde  excunt  (lumina,  reaertuntar ,  u< 
iieium  fluanl. 

CAFUT    XII. 

Joah.  Nov.  Sciiolia,  Sed  in  dulcibtts  aquit  iuittc 
alimenlum  este,sicut  solis  in  muri.  Ex  eoruiu  upinione 
loquitur  qui  sidera  ct  stellas  ignes  arhitrauiur,  ac 
ali  humoribus  e  lerris  ac  maribus  in  sublime  raptis  : 
quod  existimant  pleriquc  ex  llomeri  lahula  originem 
du\isse :  in  Uiade  enim  recenset  Jovem  cum  reliquis 
dits  ad  .Ctliiopas  proli cium  epulaium  gratia.  Phy- 
sice  intelligilur  c  loco  nox  ,  qua  sidera  «t  sol  poiis- 
simum  in  Oceauum  cadere  videntur.  Super  hac  opi- 
nlooe  vide  apud  Strahoneui  tibro  priiuo. 

t  CAPUT    XLll. 

Joan.  Nov.  Sciiolu.  ilare  liubrum  a  rotei  coloie 


nnmen  accepit,  qucm  lamcn  iton  nulttrnliter  Itabet. 
Itubrum  mare,  hoc  cst  siuiim  Arabicuiu,  Grxci  vo- 
canl  't"svi9//Rv  OitXucea/ :  seu  quod  Erythras  rex  in  his 
locis  iinperaveril,  seuquod  aquas  baheat  rubras,  ru- 
liruiii  eniin  Craeci  vneaiti  ipvQpiv;  scripiorum  alii  de 
ralionc  nominis  ambigunl ,  ut  Pnmponius  Mela 
C  lib.  111,  nlii  a  rege  nomen  indilum  videri  volunl  :  in 
ijii.i  seiitentia  est  Iterodntiis  in  itlelpniiiene.  Cum 
Pomponio  qtioqtie  senlit  Piinius.  Vulgatior  fama  esl 
i  qiiam  confirmant  peregrini ,  qpi  ad  e.i  usque  loc» 
pcr  terram  sanclam  penetrarunij  co  orem  quidau 
vidcri  rubrum  :  vtrum  liune  essc  cx  arenx  cl  fundi 
rubedine ,  quse  per  uudas  alioqui  ciaras  tuini- 
meque  infcctas  perluceal.  Vide  mulla  de  hoc  mari 
apud  Slrabunem  lib.  xvi.  Magnorum  animalium  ac 
belluariun  magis  quam  alterius  ferax  :  cujus  rei  ab 
Aristolele  redditur  ratio  ei  in  P-roblematis,  et  i;i  li- 
heilo  de  Lont/itudine  et  Brcvitalc  vil:e.  Mare  boc  iu 
sacris  Litteris  Israelitarum  redilu  cx  i£gypto  iu  Ju- 
da>arn  nominalisnimum  est. 

CA1'UT    xi.hi. 

Joan.  Nov.  Scnoi.iA.  Xilo  jluminc.  Hic  fluviorum 
omniumqtios  terra  habetnulos  csimaximns.  Arislo- 
tcles  euni  ex  Argentco  monle  (qticm  Plolomjeus 
f)  lih.  iv  de  Cosmogiaphicis  rebus  moutem  Lunse  ap- 
pellal)  primo  xi.v  Msrswowv,  de  fliiviorum  oruiine, 
nasci  scribit,  qui  ultra  .'Ltbiopiain  cst,  versus  l'ra  - 
snni  pronionlorium : fluvius  juxla  eximius,  ae  natur<e 
maxiiiieailiniiabilis.  Servius scribit,  hunr. anto diclum 
faiSSQ  Mcloueiu,  deiiide  Niium  qussi  ntxv  6).i3«.  Ori- 
ginemcjtts,  quia  nihil  eerli  haliiiere  veieres,  in- 
certaiu  feccrunt.  Unde  est  illud  Lucani  in  tlccimo 
Pharsalia;  : 

Arcaiiiini  n.tLiir.i  captit  uoii  prorbrtil  nlli, 
Nec  hi-uit  populis  parvum  le,  Nile,  videre. 

CA.PUT    XI.IV. 

Vkths  Comuentahius.  Refusio  Oceani  pcr  orbem 
ijiKut.e  partis  loiius  lerne. 

Zona  teri-x  perusta,  quam  undiqtie  tursum  ac 
deorsum  circumiluit  Occanus  :  qui  a  mii«  dunlnis  exr 
tremitatibtis,  oricnte  scilicet  et  occidente,  in  seplen- 


'-•».:. 


LSKDA:  VENERAIilLIS  OPEKUM  PAUS  L  -  DIDASCAUCA  CENUINA. 


364 


qux  ex  oiniii  paiie  in  cenlrunt  lerrai  vergeiel,  cl  iu  \  tus  nisi  in  gpirilu,  sic  et  lerra;  cohaercntibiis  cunctis 


interiora  nilens  decidere  nuu  posset,  ut,  cuni  terra 
arida  el  sicea  eonsiare  pur  se  ac  siuo  liumorc  ne- 
quirei,  nec  rursus  stare  aqua,  nisi  imlineote  icrra, 
mutuo  aiuplexu  jungerciilur,  '  liac  sinus  pandeiiie, 
illa  vero  perineunlu  loum  intra,  extra,  supra,  mfra, 
venii  ul  vinculis  discurrentibus,  atque  eliam  in  simi- 
inis  jugis  eruinpenlc. 

CAPUT  XLV, 

TerKcpositio. 
Terra  fundaucst  supersiaiiiliutcm  suam,  abyssus 
sicut  pallium  amictus  cjus.  Sicut  cnirn  ignium  sedes 
non  esi  nisi  in  ignibus,  a<|uanim  nisi  in  aquis,  spiri- 


niii  in  se  locui  noii  est,  natura  coliibenle,  ct  quo  ca- 
ilat  ncgante.  (Jiu-  in  centro  vel  cardine  mundi  sila  , 
lidiuillimum  in  creaturis,  ac  medium,  lanquam  gra- 
vUsiiiia,  incum  tenet,  cuiu  aqua,  aer,  et  ignis  ul  levi 
tutc  naiurx,  iu  et  silu  se  ad  alliora  prxveniam. 

CAPUT    XLVI. 

Terram  globo  timilem. 
Orbcm  lerra:  dicimus,  non  quod  absoluti  orbis  sit 
forma,  in  tanta  montium  camporumque  dispariliUle, 
scd  cujus  amplexus,  -i  cuucta  lincarum  comprclicn- 
djnlurumhitu.flgiirauiabsolullorhiscfriciat.lndeenim 
lit  ut  sepientrionalis  plagae  siJera  uobis  semper  ap- 


VARIANTES  LECTIOKES. 
1  A,  C,  ac. 

GLOSSiB  ET  SCHOLTA. 
Irionemet  austrum  refunditur:qua  refusione  reuma  -  B  adjacentibus  rcgionibus  snmunt  sibi  noinina.  Nsm 
ta,  id  cst,  ebullitioncs  niaris  lieri  vidcntiir.  si  aitendas  superGciem  nostre  insulae,  alteram  e 

Omnis  tcrra  qua  colitur  a  nobis,  parva  qu<edam      conlra  dcorsuiii  poles  inlelligere  :  et  rursus  irans 
esl  insula  :  quia  et  singulae  de  quaiunr  habiialioni-      zonain  Torridaiu,  debes  intelligere  superiorem  el  in- 
bus,  parvac  quedam  elliciuntur  InsuujB,  Oceano   bis      ferioreni  insulam  babitabilem. 
eas  ui  vidcs  ambienlc,  e\  quo  omnia  niuria  ona  pro 

SEFTENTMO. 


MtKIMLS- 


CA»DT    XIV.  ( 

Inc.  AtTCT.*CUMSJt. — Trrra  (undnla,  esl  snpcr  sla- 
bititntem  sunm  :  abustut  lieut  paltium  amictut  ejut. 
Qualiter  terra  super  aerem  fundata  libraiis  crcdiiur 
stare  ponderibus,  gic  ilicit  licalus  Amhrosius  :  De 
lcrraj  aiiietn  qualiUU  «ive  pnsitinne  siiffiriat  iccun- 
dum  Serlpturim  Job  :  SetoidNH  tpdn  mtptniil  tcr- 
ra\n  in  niliilo.  Philouphi  i|i.m|iie  siinililcr  opinanliir 
aere  denso  lerram  siisteulari,  et  esse  iu  moduni 
spongiae,  aique  in  medio  aeris  mole  sua  inimnhiletn 
peudere,  sicque  ut  aiquali  mntu  hinc  uique  iinle  vel 
Uti  alariini  snftiilla  remigiis,  e\  oiniii  psrlc  libral.i 
propeinle.il,  quia  scrihitur  :  Qui  (umlmit  tcrram  M« 
oer  n,juni;  vel  quoniuih)  aer   mollis   cl  tenilis  ninlein 


pr.fsit  snstenlare  lerrenani,  aut  super uquus  siat  tam 
iinmane  pondus  ;  qunmodo  iion  dlmertitur,  aut  quo- 
inodo  anquiiaiis  lihram  teneat,  ne  in  aller.im  pancm 
propensa  incumbai  :  hoc  nulli  lioininuin  morulium 
scire  fas  est,  nec  nohis  discmere  atque  perserului  i 
licet  culquam  tanum  riivinat  m  iis  txcelleollam ;  Hum 
cnnsiat  eatn  lego  niajeslails  Dei  ae  super  aqu*c  ,  ae 
soper  nubel  stahilem  permanere.  QuJi  tnitn,  luquil  su- 
loiniin,  sufficiat  enarrnre  opera  illuis,  uut  quit  inucj- 
tinuvil  maguatia  eiiis  .*  Ergo  qnod  nmrialium  natui.e 
sciretum  est,  dlvlnB   potMtati    relinqiiaiidum  esl. 

Vetus  .■niiiiiieni.ii  nis,  qui  sequilur,  osteiulil  aqu.v 
superllciein  cssespliari.aiii,  aiqueterrain  h>-.jmi  am- 
glohmn. 


&65 


DE  NATUR.A  RLRUM. 


266 

xxin 

pedfts  longam  facit.  Dies  autem  inaxima  XIV  hora- 
rum  est  accudente  his  qninta  parte  unius  hora*. 
Tertius  oritur  ab  Inrfis  Im:;o  proximis,  6  lcndit  per 
Caspias  portas  ,  Taurum,  Panipliiliam  ,  Rliodum, 
Cycladas,  Syracusas,  Catinam,  Gn.les  ;  '  gnomonis 
cunctse  uinhram  XXXVlll  uuciai  uui  faciunt.  Longis- 
sinnis  dics  hotaium  XIV  alque  dimidiae,  cum  tri- 
cesiina  unius  *  hor;c.  Quarttis  al)  ailero  latere  Im.ii 
per  Ephesuin,  niare  Cyuladum,  septenlrionalia  Si- 
cilirr:,  Narbonensis  Galliai  exorliva,  Afrirx  maritima 
tendit  ad  occasum.  Gnouioni  XXI  pedum  respondcnt 
uinbric  XVI  pedum.  Longissimus  dies  hahes  horas 
XIV  et  tcilias  riuas  iinius  horje.  Quinto  circulo  con- 
tinentur  ab  introiiu  Caspii  maris  Bactrii,  Armenia, 
*  VIII  pedum,  umhrani  IV  pedcs  longam  reddil.  B  Macedonia  ,  Tarerrtum,  Tuscum  mare,  Baleares , 
Bies  vcro  longissimus  Xi\  hotas  «quinoctiales  ha-  Uispania,  Media. '  Gnonionis  septem  pedcs,  umbris 
het.  Secundus  ab  occasu  Indix  per  Medos  vadit  ct  VI  "pcdum.  Maximus  dics  horarutn  XV.  Sextus  ain- 
^Persas,  Arabiam,  Syriam,  Cyprum,  Cretam,  Ljii-  plectitur  Caspias  gentns,  Caucasum,  Samothraciain, 
baeum,  el  Beptentrionalia  Afriua.-  contingens.  limbili-      Illyricos,  Campaniam,  Elruriam,  Massiliam.  Hispa- 


pareant,  meridiana?  nunquam;  rttrsusquc  ha:e  illis  A  cus   ajquinoetio   XXXV    pedum  ,  umbram 

non  *  cernantur ,  obstanle  giobo  tcrrarum.  Septcn- 

triones  n«n  cernit  Troglodylice,  et  confinis  JSgyptus, 

nec  Canopum  Italia  :  quamvis  ejusdem  orbis  pene 

dimidio  major  pars  ab  oricnlc  ad  occasum,  quam  a 

meridio  ad  septentrionem  habitetur  :  htnccalore,  il- 

linc  rigore  probibenie  accessum. 

CAPLT  XLVIl. 

f)e  Circutis  lerra: 

Oclo  circulis  terra,  pio  dierum  varietate,  distin- 
guitur.  Primus  ab  Irtdia:  parte  Australi,  per  llubri 
maris  4  accoias,  ct  Alrica:  maritima  ad  colutimas 
Kerculis  pervenit.  Quo  gequinnctii  die  medio  gnomon 


1  A,  cerwumtuT. 
*  A,  et  tendtt.  ' 

i0  A  et  B  oin.  pedum. 


•  A,  R,  incoias. 
A,  gnomoni. 


VAttlAISTES  LBCTIONEg. 

3  A,  B,C,  Vll. 
8  A,  horce  parte. 


"  A.  per  Persas.  -  A,  XX  Yl. 

A,    Gnumoni  septem  resjiondcnl  pcdes 


GI.0SS.4i  ET  SCHOLIA 


Vetus  CoMMKrmRiiJS.  —  Maris  el  lotius  ;\c\\v<e , 
cum  est  in  tranqniltilate  slabilis,  forma  apparet 
globosa  :  quare  si  ponamus  aqux  superAciem  pla< 
nam  et  in  directa  linea  positam,  ut  est  A  B  1', 
et  a  puncto  terrae,  id  est,  K,  ducatur  linea  K  B ;  con- 
jungantur  autcm  rinea:  K  A,  ct  K  r,  qtiae  singula; 
tanto  smit  majores  media  ,  id  %t,  KB,  quantum  est 
A  B,  ad  H  :  igilur  tranquilla:  aqnse  per  A  H  T'  ubique 
cnrvatur. 


Spharra;  terrae  adscripla  sunl  A  B  C  D  :  circa  liane 
sit  aeris  orbis  ,  cui  adscripla  sunt  E  F  G  L  M  ;  ct 
ulrumque  orbem,  id  cst,  teria:  el  aeiis  riividat  linea 
ducta  ab  E  usque  ad  L  :  crit  superior  ista,  quia  pos- 
sidcmus  et  illa  sub  pedibus.  Nisi  ergo  caderet  urniio 
pondus  in  terram,  parvam  niiuis  imbrium  parlem 
lerra  susciperet  ao  A  usqueC.  Latera  vero  aeris  hu- 
morein  suum  in  cceluui  ducerenl,  rcstat  ul  ex  oinni 
parte  aeris  humor  inlluat  terris. 


U 


Patrol.  XC. 


167 


llE».«  VENEIIAUIIJS  01'KKUM  PAItS  I.  -  DIDASCAUCA  GENTJINA. 


ses 


iii.-iin,  Terraconeiiseui  lucdiam,  ot  imle  per  Lusiia-  \  Septimtis  ab  allera  Caspit  inaris  ora  incipll ,  vaJu- 
iiiam.  Gnomoni  pedes  IX  uinliii'  VIII.  LoDglatirnoi  que  per  Thracix  avrrsa,  Vcneliain,  Crcinonam,  lla. 
ilies    horarum    XV  addita   nona  parle  imius   horx.      vcnnaiu,  transalpinam  Galliam,  Pyrenxum,  Celtibe- 

CL085&  ET  SCIIOIJ.V. 


Joi*.  Nov.  Sciioi.ia. — Seplenlrionrt  non  reruit 
roii/iiiii  Troi/lo<Jylire  ,  nec  (Oii/iiiij  .h.gyplttt.  Trii- 
(.•liiilj  1 1'  Grxce  dicuntitr,  quod  pro  donilbui  auiia 
habitenl,  sic  exigenle  caloris  velieinentia.  Huruni  alii 
»11111  in  Asia,  alii  de  qtiiluis  boc  loco  ir.eiitin  lii,  in 
Africa  interiore  ultra  ^gyptum,  in  lorritli  zona , 
et  ultra  xquinoclialem  ciiculum.  Vide  dcscriptionent 
Ptolemxi. 

Nec  Cauopum  Iialia.  Canopus  Menelai  naiiclerus 
fnit,  qui  1I11111  in  .Egyptum  navig.irenlCr.Tci  ad  repe- 
tendam  Helenain  ,  submersus  rst  in  Nili  ostio  ,  quod 
hinc  (.'anopiciim  vnratur.  Ilic  rclatns  esi  inter  sidera 
ac  conslitutus  esl  in  navi  Argo,  sed  hauc  parlent  re- 
giones  seplentriouales  non  vident.  Itlem  de  hac  stelht 
esl  apud  Arislotelem  etPlinium.  Sedsuntel  alia  ar- 
gumenta  quibus  efllcitur  terram  esse  globum  :  lunse 
videlicel  eclipsif,  qux  lit  per  meuoeides  iiguras  et 
auiyxvrrrov;,  iiiule  conslat  uiiibrain  ejus  esse  pyra- 
niiileii),  que  ex  nulla  alia  materia  provenit,  nisi 
tflobaia,   id  quod    vetus  commcntarius  boc  sche- 


tu.itc  prupos  ni 


Hanc  figuram  iu  rommcntario  sequebalur  ea  qnam 
hic  quoque  statim  adjecFmus  ,  111  qua  demonstralur 
lcriam  eisdem  circulis  distingui  quibus  ccelum  ;  stim- 
ptnm  aiiteut  est  e\  Macrobii  commenlario  super  Sci- 
pionis  Somnium. 


Quomodo  quinque  louae  cocli  titpe  jtiren!  quinqiie  zonit  lerrce. 

SEPTENTRIO. 


UI.IIIDIl  t- 


VrtusCouiientimu». — Orbis  terrxest.ciii  bie  ad  1 
gcriptx  suiil  liuerx  AIICD.  Quomodo  veroducanlur 
linex  inter  lilleras  qux  in  circiiiiu  prxtliciaruui  sunt 
vides.  Nam  spatia  duo  adversa  sibi,  id  est,  a  C  in  I, 
sepienlrioiium,  el  a  D  in  F,  auslruliuiii  intelliguntur 
pruinaohruissepcrpettia.Siquidcin  ul  iisicnduni  linei 
ab  I  in  C,  elab  F  in  K.  Inler  hos  exlremos  cinRulos  ct 
ineiliiini  suntduxmorialihus  concessx.ab  I  scilicetin 
N.etab  F  in  L.  Ali  his  quoqtic  dueuntiir  linex.osten- 
denles  lonas  ab  N  in  M.et  ab  L  in  K.  Nam  inler  I  et 
N  sestiva,  inler  L  el  F  hiemalis  consiat,  qux  utraqne 
alniusecus  li  igoiis  Ct  caloris  teiupvrie  guudcnt,  quo- 


niam  ab  N  in  L  semper  sole  rubet.  Inlerioro  quoqno 
rola,  ini.e  hauc  pwcedit  quinque  zonis  lerrx,  super- 
jacent  quinque  nonx  cortli.  qux  omnes  dislinguuntur 
litteris,  sicut  hic  prxdicius  lerr.e  orbis.  Esl  enim 
cocli  sphxr»  A  B  C  D  ,  o(  inlra  se  cUudit  sphjerain 
terrx  S  X  T  V.  lln  d  pictis,  conslal  siugulas  partes 
leri  e  a  singulis  eeeli  parlilms  super  veilicetu  suuin 
positis  nualitalcm  niutuari. 

Jiun.  Nov.  Sciiol.  Poil  litif  citpiil  inveniinus  scri- 
pluin  qiioildaiu  upoittionil  loeo  a.ldituin,  liaginen- 
lum  viji-ii,  im  ex  libro  11  Pioiomari  >n/>i  ui^xW  i»»«7- 
fx«T(i«;;nost>|ieia'|>rcliuiu  arlmr.ili  siiiiiuj,  si  (otuin 


2ct  DE  NATUIU  RERUM.  270 

riam.  Gnomoni  XXXV  '  pedes  umbrx  XXXVI.  A  Sarmalas,  Dacos,  partemqttc  GermanixGailiasihgre- 
Amplissima  dies  bmarum  XV  et  quinlaruni  parlium  dilur.  Longissimus  dies  horarum  XVI  esl.  Ilis  cir1 
horx  Iriuin.  Otlavus  a  Tanai  per  Mxolitn  lacum,  et      culis   anliqui   dnos   prxponunl,  uninn  pcr  insti'am 

VARIANTES  LKCTIONES. 


A,  B,  om.  ptdet  ct  habent  umbram. 


CLOSS/E  ET  SCHOLIA. 


illnm  commenlariumascriberemushuiccapiti  :  nni-' 
versam  enim  hanc  dislributionem  absolule  continet 
de  climalis  ac  parallelis,  qua  recle  intellecta  siudio- 
si  cum  fruclu  in  cosmographia  Pliniana  prxseitim 
versabuotur. 

Expotitio  proprielatum  per  tlngulm  parallelot  (Ex 
cap.  6  lib.  ii  1'lolemxi,  de  magna  operatione,  qiod 
atmagestum  inscribitur.) 

Eodem  raodo  in  cxleris  quoque  parallelis  univer- 
sales  propositasque  proprietates  sumcntes  ,  quarta 
parte  uriitis  xquinoctialis  borx  declinationem  exces- 
sihus  adauciis,  sufficienter  fecerimus,  si  posuerimus 
tmiversalem  earum  exposilionem,  anieqiiam  ad  par- 
ticularfa  descendainus. 

Initinm  igitur  a  parallelo  qui  sub  ipsoxquinoctiali 
est  capiamus.  )s  disseparat  proxime  a  toiius  quartx 
nosiri  orbis  parte  illam  quae  ad  meridiem  est,  solus- 
quedies  et  noctes  universas  xquales  inter  se  liabct. 
Ibi  enim  solummodo  omnes  qui  in  sphxra  sunt  par- 
alleli  ad  aBqitinoclialem  circulum  in  duo  xqualia 
dividunlur,  ita  ut  partes  qux  super  terram  sunl  ct 
inter  se  similcs  et  xquales  stiblerratieis  pariihus  sin- 
gulx  singulis  sint,  quod  in  nulla  prorsus  declinatione 
accidit,  solus  tamen  xquinoclialis  rursum  ubique 
xqualiler  ab  hnrizonte  divisus,  dies  qui  ner  ipsttm 
fiuni  aqu.iles  ad  seusum  noclibus  facit.  De  masimis 
eniin  ipse  quoque  circulus  Cst,  reliqni  vcro  cum  in- 
xqttaliier  et  sccundum  nostri  orbis  declinaiionem 
dividantur;  auslraliores  quidem  ipso  parles,  qux 
super  terram  sunt  miuore.s  subterraneis,  et  dies  no- 
ciibus  breviores  faciunt :  borealiores  aulem  e  contra, 
majores  super  lerram  partes,  longiores  dies.  Hujits 
paialleli  unibrx qitoque  duplkes  sunt  :  soi  enint  bis 
stiper  verticem  habilanlium  sub  eo  lit  secundum 
xquinoctialis  obliquique  circuli  parles.  Quare  tunc 
solum  in  meridie  gnomones  nullam  umbram  reddere 
possunt.  Cnm  vero  soi  per  borealem  eemicirculum 
feraiur,  tunc  ad  meridiem  ;  cum  aulem  per  aaslralem, 
itinc  ad  septenirionem  umbrx  a  gnomonibus  reddun- 
tur.  In  his  regionibus  qualium  parlium  gnomon  est 
60,  lalium  utraiue  tam  xsiivalis  quam  biemalis 
umbra  20'  30  proxime  est.  Dicemus  autem  universa- 
liter,  nisi  de  illis  umbris  qux  in  me.idiebus  fiunt. 
Non  enim  accipere  possumus  verilatem  meridiei, 
nequein  punclis  xquinoclialibusnequesolslilialibus. 
Sed  tamen  quando  non  acceperimus  umbram  in  his 
lemporibus  apud  boram  meridiei,  erit  proximum 
veritati  neqtte  causaliler  aliquis  error  sensibilis  : 
supra  venicem  vero  eoruin  qui  sub  xquinocliali 
habitant,  illx  stellx  perveniunt  qux  in  ipso  xquino- 
ciiali  volvuntur,  et  oinnes  lam  oriri  quam  occidere 
videnltir.  Nam  sphxrx  poli  cnin  in  ipso  sinl  hori- 
zonle,nullumcirculutn  xquatori  parallelum  aut  sem- 
per  apparentein,  aut  nuuqiiam  apparentem  f.iciunt 
orbem  meridiei  secanletu.  Ilnhilatioiiee  aulem  posse 
sub  xquinocliali  esse  quasi  in  regione  niniium  tem- 
peraia  ,  inulti  coitiendunt  «.  Nam  soiem  nec  in 
punciis  supcr  veriicem  immorari,  quoniam  recessus 
secundum  tatitudlneni  velociter  ab  xquinoctialibus 
puuclis  delicit,  unde  leinperatam  reddi  xslatem.  nec 
in  solstitiis  mulluin  a  verlice  disUlll,  quare  levissi- 
nias  biemes  lieri.  Qux  vero  isi.r  sint  habilaliones, 


verisimilitcr  dicere  non  possumus.  Nam  ad  hunc 
usque  diem  nostri  orhis  homincs  minime  illo  pcne- 
traruni.  Quare  conjecturam  magis  quam  veram  his 
loriam  ea  qux  de  ipsis  narrantur  quispiam  exisli- 
mabit.  Sed  de  proprietalibus  quidcm  paralleli  qui 
suh  xqtiiuociiali  est,  hxc  breviter  dicla  sint.  Pe 
reliquis  vero  a  quibus  et  babitationes  nonnulli 
B  xstimanl  comprehemli,  illa  re  in  siiigulis  repeian- 
tur,  addemus  quod  super  verticem  in  singulis  il- 
Ix  slellx  Gunt,  qux  arcu  xquali  ejus  circuli  qui  per 
polos  xquinoclialis  est,  ab  ipso  distam,  xquali  iu- 
quam  arcui ,  quo  stipposilus  quoque  parallelus 
simtliier  distat,  et  quod  seniper  ille  apparcl  circulns 
qtii  polo  xquinoctialis  boreali  polo  et  elevatione 
poli  spatio  describitur,  a  quo  qux  intercipiuiilur 
stellx  onines  semper  appaieui:  coulra  vero  ntinquaui 
ille  apparet  circulus  qui  polo  australi  el  eodem  de- 
scribitnr  spalio,  a  quo  qux  iniercipiuntur  stellx  nun- 
quam  apparent. 

Secttndus  est  |  arallelns  ,  in  qun  maximus  dles 
horarum  est  xquinoclialium  12  15.  H:c  abxqui- 
noctiali  gradihus  4,  M.  15  distat,  el  describilur 
per  insulam  Taprobanem  :  hic  eliain  umbrx  du-* 
plicis  esl.  Sol  enim  bis  super  verlicem  illorum  lit. 
Qui  sub  eo  babilaiit,  et  gnouiones  in  meriiliebus 
uinbra  tunc  privat,  quando  abxslivali  solslitio  in 
r  ntraque  parle  G.  79  M.  30  distat  :  ila  dum  per  lios 
159  gra  lus  fcrtur  ad  australia,  <lum  vero  per  reliqnos 
201  ad  borealia  gnumoiiuin  timbrx  protenduntur. 
Hic  (iu  iliu  ii  gnomon  esl  60,  taluim  est  ceifiiiiioclialrs 
umbra  425.  ^Gstivalis  21  20,  brumalis32. 

Terlius  parallelus  est.ubi  maximiis  dies  xquino- 
ctialiunt  est  horarum  12,  M.  50.  IIicG.  8,  M.  25. 
A h  xquatore  distat  etdescribitur  per  sinum  Avalicuin , 
umbrx  duplicis  hic  quoque  esl,  sol  enim  bis  super 
verticem  illoriiin  lit  qui  sub  eo  hahilaiit,  et  gno- 
inonica  eiiam  in  meridiebus  untbra  lunc  prival  : 
qiiando  ab  xstivali  solstitio  in  utraque  p.irie  69  par- 
libus  distat.  Ila  dum  per  hos  158  gradus  fer- 
lur,  ad  meridiem  gnomonum  umbrx  proien  lunlur  ; 
dum  vero  per  reliquos  222,  ad  sepienirioiiem.  Ilic 
qtiuHutn  gnomon  est  60,  lalium  Xqiiinociiulis  qui- 
dem  umbra  esl  8  50,  aeslivalis  vero  Iti  50,  brumalis 
autem  37  54. 

Qtiardis  parallelus,  in  qnn  maximus  dies  est  hora- 
rum  xquinoctialium  12  45.  Hic  distat  ab  xquiuo- 
D  ctiali  grailibus  12  30,  ct  describilur  per  sinunt 
Adulilicum  :  hic  quoque  duplicis  unibrai  eet;  bis 
enim  sol  super  verticem  lit,  et  gnoinnnas  in  meridie- 
btts  uiubra  tunc  privat ,  quando  ab  xqtiinoctiali 
solsiitio  in  utraque  parle  57  50  gradibus  distiil.  Ita 
(lniii  per  bos  115  40  gradus  fcrlur,  nd  tnoridieui  um- 
brx  gnouionum  prolrabiintur;  dumvcro  per  reliquos 
211  20,  ad  septentrioncm.  Hic  qttalium  gnomoii  cst 
60,  laliutn  xquinoctialis  umbra  13  20.  ^Bstivalis  ltt, 
brumalis  44  10. 

Qu  ntus  parallelus,  sub  qno  maximus  dies  esl 
huraruin  xqiiinoctialium  13  Ilic  ab  xquinncliali  G. 
10,  M.  27,  distat,  el  describilur  per  Meroem  in- 
stilam.  Hic  quoqtte  umbr:e.  dttplici- esl,  et  sol  bis 
super  verlxem  fit,  giiomotiasquc  umbra  iu  tncridic  - 
bus  lunc  privat,  quando  in  ulraque  parlc  ab  :cslivaJi 
solstitio  45  gradibus  dislat,  ita  clutn  per  hos  90  gra- 
dus  luriur,  gnomonum  umbrx  ad  mcridicm  tendunt; 


*  Sub  xqnatore  est  Irabiuiio  sccunduin  plerosqne  nostrl  temporig  I(i2*2. 


?7I  IIF.DiE  VKISKIUBJMS  01'EHUM  PAKS  1.   —  DlDASl.AUCA  fiKNUINA.  272 

Mvraon,  et    1'tolemaidam  Rithri   inaris  urbcm  .  uhi  A  amplior  :  itlterum  pcr  Sycneim  -Egypli,  qui  csl  ho- 
longissimus  tlie»  horarum   XII  esl,   tliinidia    hora      rarum  XIII,  biiosque  subjieiunl,  piiiumii  per  llrper- 


(.LOSS/E  ET  SCHOLIA. 


iliiin  vcro  per  reliqiins  270,  ad  scplentriniiem  hic 
quailum  goomon  <si  Oo.  talium  eal  lequlnociialia 
umbra  17  45,  Btlivalii  7  15,  brumalia  51. 

Soxlus   cst    paiallelus,  snh  quo   niaxinius  dies  13 
I".  Iiorannii   ;eqiiinor.lialiiliii.  llic  al)   tfqtiinoeliali  20 

44  gradlbui  dist.it,  ei  deacribiiur  per  tNapata  •  ei 
est  etiam  istc  duplicis  umbrs;  sol  enlra  bia  tuper 
vrrtn.es  fit,  ct  gnomonaa  in  moridlebtu  umbra  lunc 
privat,  quamlo  ali  xslivali  lolstilio  <\  utraque  parte 
31  gradibus  dlstal ;  iia  duui  per  hos  02  gradui  fertur, 
guomonum  nrobrai  nrl  mcrldiem  prolranuntur  :  Onm 
vero  pcr  rcliqfios  208,  ail  Beptenlrinnem.  Hicqu  ilium 
gunraon  nst  00,  lalium  mquinnctlalia  uinbra  --  10, 
wstivalis  3  48,  biiiiiialis  58  10. 

Scptiinns  estparallclus,  ubi  maximus  dies  etl  bora» 
rummquinoctialium  13  30.  Hic  abipquinoelialiSS  51 
gradibus  distat,  ct  describitur  perSyenem.  Hic  par- 
alli  lus  piMiius  eorum  est  qni  aimplicis  umbra  no- 
ininaiilur,  uuiiquain  eniin  sub  ipso  gnomouum  in 
mcridicbus  unibr-.c  ad  aostralia  protenduntur,  sed  iu 
ipso  xstivali  duutaxat  sols>titii>  stiper  vertlcem  bibi- 
tantiiim  sub  eo  sol  Di,  et  gnomonos  tunc  ab  que 
uinbra  esse  cernuntur.  Tanlum  enim  ab  ajqoino- 
cliali  tlislat,  qnanlum  asslivale  Iropicum  puuctuin, 
reliquo  vero  tomporo  univcrso  ad  septenirioiieni 
uuibrain  millual.  Ilic  qiiulium  gnomon  esiOO,  Ulinni 
esi  acqiiinoctialis  umbra  20  50 ,  brumalis  03  50, 
jcslivali  vero  unibra  giiomoiies  carcnt.  Onines  qno- 
i|iic  iatos  borealiores  paralbdi  usque  ad  euin  qui 
nostrum  orbem  disseparal,  babilabilesque  regiones 
tcrurnai,  liuiplicis  umhras  lunt.  Snb  ipsis  cnini  me- 
riifiebtts  iine  mnbra  penitni  guoinones  ccriiimlur  : 
ncc  ail  iiierieiem  eas,  seil  scptentiionem  semper 
mituint ,  nuuquam  laiuen  Bol  super  vcitices  in  is- 
tis  fit. 

Ociavusest  parallelus,sub  quo  maxunui  dics  est  15 
45  horarum  a:qtiiiioelia'ium.  Ilic  ab  ;vi|umocti:ili  O. 
27,  M.  40,  riislal,  ct  sciihiinr  per  Plo'emaideiQ,  qum 
in  Thebaitle  est,  qturquc  Mcrcur.  appellatnr.  Ilic 
i(iialiuiii  gnomnii  f  I  60,  talium  restivalis  utnbra 
3  50,  acquinoctialis  3  50,  brumalis  70  10. 

Nonus  est paralleius,  ubi  maximua  «lies  cu  14  ho- 
rariini  nquinoctialilliu.  ilic  ab  <equinoclia  i  50  22 
grariibus  dislat,  el  scribiiur  pcr  inleriorem  /Egypii 
regionem  :  hic  ouaiium  gnomon  esl  00,  laliiim  ststi- 
•valis  iimbra  0  50,  xqitiuoclialis  55  12 ,  brmualis 
•83  15. 

Decimus  est  parallelus  in  quu  maximus  rlies  est 
14  15  borariim  geqainoctialium.  Ilic  ab  tcquinootiali 
53  ISgradibns  dislat,  ct  scribitur  pcrmediiim  Pha;- 


15  15  a-quinnctialium  horarinn.  Ilic  dist.il  ab 
ii'i|tiino(iiali  gradibustS  5,et  scrtbiturperMaiaiuafn : 
hic  qiialium  gaomon  est  09,  taliuni  est  lesuva  unibra 
20  50,  cquinootiaUa  55  55,  brumatii  140  15. 

0_uiutus  decimtis  est  paraUotua,  ubi  ni.iximus  dies 
15  30  a3t|iiiuoclialiiim  liorurum,  ilistatquc  ab  aeqni- 
nneliali  gi-.iililiiis  45  1  el  ilc.»erihitur  per  iucdium 
1'ontuni ;  hic  qualium  gnomou  aat  OO.UIium  mtivalil 
umbra  eat  23  15,  nqmuociialis  vcro  corumdcm  00; 
brumaili  155  15 

Scxtiisdccimtiscsl  parallelul  subquo  tnaxinmsdies 
1.5  45  borarum  xi|uiiioctialium  esl.  Ilic  ab  an|tiiiin  ■ 
II  ctiali  40  51  gradibus  distal,  ct  scriiiitur  per  Dannliii 
amnil  fontes ;  hic  (|iialiom  guomoo  esi  00,  talium 
;estivalis  umbra  est  2R  50,  ieqtiinoctialis  63  55,  biu- 
malis  171  53. 

I)c<  iiiius  septimus  parallcliis,  ubicuequc  maximus 
dics  10  horarum  Bquinoclialiura  est.  Hicabajqui- 
noctiali  48  23  gradibus  disiat,  el  acribitur  per  osti.i 
iloryslhcnis;  bic  tiualium  gnoinon  est  00,  laljum  cst 
KSlivnlis  umbra  27  50,  aequinoclialia  07,  50,  brmna- 
lis  188  35. 

Dceimus  octavus  est,  ubicunqiic  maximiis  dies  16 
15  borarum  xquiuGCtialium  cst.  Hic  ab  xquinoctiali 
50  gradibus  distal,  et  scrihitur  per  mcdiam  Mcotida 
paludeui ;  hic  qtiulium  gnomon  eit  60,  taliuin  est 
icsiiv.ilis  uiubra  29  55,  a?t|uiuoctialis  71  20, brumalis 
208  20. 

Decimir;  noiius  paraltelus  est,  in  quo  maxiitius 
dics  10  borarum,  M.  50  wquinoctialium  est.  Hic 
ab  scquinoctiali  51  55  gradibus  dislat,  et  seribilur 
C  per  australissima  Britanni«e  ;  liic  qualium  gnoinon 
«■st  60,  talium  a^tivalis  umbra  51  25,  arqumoctialis 
75*  25,  hrumalis  229  20. 

Vigesiiuus  est  parallelus,  suli  quo  10  45  horarum 
xquinoctialium  maxirniis  dies  est.  Ilic  ab  %qiiino- 
riiaii  52  50  gradibus  dislat,  et  scrihitur  per  Rheni 
Ruvilostia;  hio  qualium  gnomon  ost  00,  uliiim  jcs- 
tiva  iimbra  55  20,  sequinoctialis  69  5,  brutnalis 
255  10. 

Yigesimus  piinuis  esi  parallelns.ubi  maximus  dies 
niior.irum  a'i]uin.ietialiiim  est.  Isle  ah  irquinoctiali 
54  1  gradibus  distat,  ct  scribiiur  pcr  Tanaidos  fluvii 
ostia;  liic  qiiajinni  gnoinon  esi  60,  Uliniii  est  tesli- 
vabs  innbra  54  55,  icqtiinoelialis  82  55,  brumalis 
278  45. 

Yigesiniiissecnndusparallclus  est.in  quo  maximiis 
tlics  17  15  hoNtrum  %qiiiiioctialiuin  e«t.  Iste  55  gra- 
riibiis  ilt-t;ii  ab  aquinoctiali,  et  seribitur  pcr  Brigan- 
liiiin  Magnv  Bntaiini.t' ;  hie  (jualium  gnomon  esi  50, 


niccn.  Hic  qualiom  gnouion  est  00,  Ulium  :cslivalis  D  talium  est  .Ktii-iiis  umbra  06   15,  asquinoctialis  85 


mnbra  10,  xquimiclialis  39  50,  brumalis  115  5. 

Uiiriecimus  est  parallclus  ittb  quo  inaximiis  di>'s 
est  14  30  horarum  sequinoetialium,  llic  50  ah 
icquiuocliali  gradibus  dislal, cl  seribitnr  pcr  Bbo- 
dum  ;  hie  qualnmi  gnomoii  cst  00,  taliom  cst  ;csti- 
valis  nmbra  12  55,  x-quiuoclialis  45  50,  briimatis 
103  20. 

Dtindecimus  cst  parallelus  in  quo  14  45  maximus 

<l'cs   hiirarum  arquinnctialitim  es-t.    Hie.  nb  icqiiiuo- 

cliali  38  SKgradibuadislal.el  scribitur  perSinyroam; 

ic  i|ii  tl  tiiii  qiiDinndo  etl  60,  laliiim  tcstivalis  iiiubra 

15  20,  ■qulnoctialit'%'1  50,  hmmalis  114  55. 

Teitius  deci  iun  est  paialtelua  iu  oho  maxhnbi 
dies  est  hnraiuin  15  nquliiocliailiun.  Hicabsqul- 
nm-ii.ili  40  50  gradibus  di>Ut,  ct  scribitur  pcrlielies- 

Jiontiun;  bic  qtialiiim  gnoinon  csl  u\  laliiun  «esliva- 
is  iimbra   csi  18  50,  tequlnoctiajbl  52   10,  brtimalis 
127  50. 
Quaitus  dccimtts  cst  parallclus,  ubi    mstximus  tlios 


20.  biumalis  30»  50, 
Vjgesimus  lerlius  est  parajlelua,  ubi  inaximusdies 

17  30,  litiiarinii  ;c(|U  iioolialiuio  est.  Isle  ah  arquino- 
ctiali  56  gradibtis  disUl,  ct  scribitur  per  mediam  Bri- 
lanniam  Magnam ;  bic  qiialium  giiomon  ent  OO.uliuui 
mstivalis  unihra  cst  37  20,  a.-qmnoetolis  88  58,  bru- 
malis  355  15. 

Vigesimus  quaruis  parallelus  csl  sub  qno  maxi- 
iii u-  dies  17  45  horarom  tvquinoctialiuui  esl.  I  te  ah 
a-qiniiociiali  57  gradihus  distai ,  ct  sciihitur  per 
e.iiur.i.-tin  iiiui  Hi ■it.iiiui.i- ;  hic  qualmm  gnomon  est 
60,  tilitim  iestivnlls  umbra  59  20,  irqubioelialis  91 
25,  bruinalis  372  40. 

Vigcsimus  utlintui  parallelus  rsl,  ubi  inaximus  dirs 

18  teqiiinociialiutii  horarum  est.  Istc  mI>  ■■ulaocUa» 
li  N  gradibus  distat  scribitur  per  panra  Briunuka 
■uilraiia,;  hic  quaiitun  gnomon  eal  60,  lajiinn  cst 
xstivjlis  uqibra  io  1 1,  .i-.iuiuoetuli.  9t>,  bruiuaha 
419  5. 


275  DE  NATCRA  RERUM 

boreos  et  Britauuiam,   >  ubi  est  dies  longissimus  A 


274 


horarum  XVII  :  alterum  -  per  Scylhicum,  a  Riphaeis 
jugis  in  Tliuleti  ia  quo  dics  continuanlur  noctesque 
per  vioes. 


CAPUT    XLVTII 
(inomonica  de  iisdeni, 
Umbilici,  qucm  gnomoncm  appellant,   umbra   in 
^igjpto  meridiano   tempore,  xquinoctii  dic  paulo 


VARIA^ITES  LECTIOjNES. 


IIscc  ubi  e.  d.  hnghsimus  oin.  A,  B,  C. 


A,  B,  C,  oinittiint  per. 


GLOSSiC  ET  SCHOLIA. 


Vigesimus  sextus  parallcluscst,  ubi  maximus  dies 
horanim  est  wquinoctialium  hotflriiiu  18 ,  M.  50. 
Iste  ab  aequinocli»li  5'J  50  grmiibus  distat,  ct  scribi- 
tur  per  mediam  Britanniam  Parvam.  Non  sumns  hic 
usi  incrcmento  qtui-uc  partis  hone  nnius,  tum  quo- 
niam  crebrinrcs  bic  parallrli  fiant,  tum  quouiam  ele- 
vationum  dilTereiitia  ne  intcgri  quidem  unins  gradus 
tolligatur;  et  ad  haecquia  non  simiiiter  nobis  in  bo- 
rcalioribus  scrutanda  suut  oinnia,  propterea  et  prc- 
portiones  umbrarum  ad  gnoinones,  superfluum  puta- 
vimus  in  scparatis  reconditisque  locis  apponcre. 

Ubi  ergo  dies  maximos  1!)  Iiorarurn  aequinorlia- 
liuin  est  ,  ille  parallclus  01  ab  :equiuoctuli 
gradibus  distat,  et  scribitur  pcr  borealia  Parvx  Bri- 
tanniae. 

Ubi  autem  maxtmus  dies  i!)  50  scquinoctialiutn 
horarum  nt,  ille  parallelus  62  gradibus  ab  agquino- 
ctittli  distat,  et  scribitur  per  insulas  quas  Ebudas  no- 
iniiiani. 

Uhi  autem  maximus  dies  20  horarum  aequino- 
ctialium  est ,  ille  parallclus  65  gradibus  distat  ab 
sequiriocriali,  et  scribitur  per  Thylem  insuiam. 

liln  vero  iiiaximus  dies  buraruin  21  requino- 
ttialium  est,  ille  parallelus  64  gradibus  disral  ab 
«eqninoctiali  ,  et  seribitur  per  Scytbicas  genles 
ignotas. 

Ubi  iiiaxiiinis  dies  liorarum  est  sequinoctialium 
22,  ille  jiarailelus  G5  50  gradibus  distat  ab  xquino- 
ctiali. 

Ubi  maximus  dics  horarum  estaequinticlinliurn 
25 ,  illc  parallelus  ab  afjuinoctiali  6G  gradibus 
distatt. 

Ubi  autcni  maximus  dies  21  horariint  xquinoctia- 
lium  esl.  illeparallelus  disiat  ab  requinoctisii  gradi- 
bus  68  40.  Hic  primuseorum  est  qui  periscii,  hoccst 
Latine  cireuimimbratilos  appellantnr  :  iri  aestivali 
tanien  sidstitio  dnntaxat  snle  nnn  ociidente,  ad  om- 
nes  horiioniis  partes  gnomonis  umbra?  yprtuntur; 
hic  anstivalis  tropicus  parallelus  scmper,  brumalis 
vero  nunquam  apparct,  ambo  cniii»  permutatim 
boruonleiu  tanguut.  Obliquus  auteni  circiilus,  qui 
per  medium  signorum  est,  qnando  verum  oequino- 
cliale  punctuiu  oritur,  idem  lii  ctuu  liorizonte  :  si 
quis  vero  contemplalionis  causa  univcrsaliora  bo- 
realiorum  deelinationum  accidentia  quacrat,  is  inve- 
niei  ubi  elevatiopoli  graduiim  67,  M.  15,  fere  est, 
ibi  nequaquam  zodiaci  gradus,  sivc  orbis  siguorum 
partes  ad  urramquc  aesiivalis  solstitii  parteuiocciderc : 
iU  ut  dics  inaxima  ct  umbrarum  ad  omnes  horizon- 


tis  partes  circiimduetio,  menslrua  ferine  fiat.  H«c 
r|iioque  facile  perjam  exppsrtam  obliquationis  tahu- 
laiu  inleiliguuliir.  Nam  quemcunque  dislare  ab  acqui- 
nnctiali  gradibus  par.illeliim  inveniermis,  qui  verhi 
graiia  15  gradibus  ab  utraqiie  tropici  paite  interci- 
piai,  qijique  tunc  aut  semper,  aut  nunqiiam  apparet. 
cum  interccpta  ejus  circuii  parte,  qui  per  niediiim 
B  siguonim  cst,  tot  profeclo  gradibus  ah  90,  unius 
scilicct  quaruc  partis,  borealis  poli  elcvatio  deliciel. 

Ubi  autem  elevatio  poli  69  50  graduum  est,  ibi  50 
gradus  cx  utraque  solstitii  aslivalis  parte  solcm  tion 
occidere  quisquam  inveniet;  it<i  ut  duorum  proximc 
mensium  maximus  dies  et  gnomones  circumumbrales 
codein  tenipore  liaut. 

Uhi  elevatin  poli  75  20  graduum  est,  ibi  45  gradus 
ex  ulraquc  solstitii  aestivalis  parte  non  occidere  quis- 
piam  inveniet;  ita  ut  maximus  gnomoncs  periscii  ad 
trium  liiensiuiii  proxime  spatium  exlendatur. 

Ubi  elevatio  78  20  graduum  esl,  ibi  ex  ulraque 
solstitii  aesrivalis  parte  60  gradus  non  occidere  quis- 
pi.nn  inveniel ;  ita  ut  inaxirnus  dies  et  umbrarum  cir- 
cumductio  ad  nieusiiim  quatuor  spatiurn  procedat. 

Ubi  elcvatio  poli  84  graduum  est,  ibi  ex  utraque 

sobtitii  ;estivalis  parte  75  gradus  non  occidere  quis- 

piam  inveuiet;  ita  nt  quinqiie  maximus  dies  mensium 

iorme  fiat,  et  giiomoiiuiu  uinbrx  eodem  tempore  cir- 

q  cuindiicanliir. 

Ubi  vero  totius  quarta:  paitis  90  grailibus  borealis 
polus  elevatur  ab  horizontc,  ibi  borealior  sequino- 
ctiali,  scmi-circiilus  signiferi ;  hoc  est,  circuli  qui  per 
iiiediiun  signorum  est  medietas,  uunquam  sub  tcrra 
fit  austrulior,  nunquam  super  terram ;  ita  ut  dies 
tuius  ct  :iox  una  annui  spatii  sint  sex  proxime  men- 
sium,  gnomones  verosemperperiscii  sint.  Hujusde- 
clinationis  propria  sunt,  ut  borealis  polus  super 
verticem  sit ,  ct  obliquus  quidcm  tum  semper  tuin 
niinquam  apparenlis  situm  accipiat ;  et  borealis  se- 
mispkvi  iiini  situm  super  terram  auslralis  sub  terra 
semper  eflieiat,  tequinoctialis  vcro  situm  babeat  ho- 
rizontis. 

CAPllT    XLVllI. 

Joan.  Nov.  ScnoLtA.  —  Umbilici  quem  gnomonem 
appeilant.  Giiomonica  inveniuntur  a  radiissolis.  SKIo 
ad  pcipendiculiiiii  a  planitic  secuiidiim  rectum  angu- 
liim  erecto,  qui,  dum  cst  in  lumine,  umbram  neces- 
sario  facit,  qiue  ratio  ad  horologiorum  descriptionem 
ct  muiidi  inclinationcm  et  cosmograpbiani  sane  ne- 
ce^saria  cst.  Sit  itaque  in  proposito  schemate  umbi- 


H  C 

Vuius,  id  est,  stylus  erectus  A  B,  qni  splcndente  so!c      tkcil  umbram ,  humiii  quidein  soie  longam,  sublimi 


275  BED.E  VENERABILIS  OPKRUM  PARS  I.  -  DIDASCALICA  GENUINA.  276 

plus  quam  '  dimidiam  gnouionis  iiiensiiraui  efficil.  la  .\  inuridalinnrs  maris,  eodem  videlicet  spiritu  infiisi  vel 


urbe  II  niia  niina  pars  giiomunis  deesl  utiibrx.  In 
oppido  Ancona  superest  quinla  Iriee&ima.  ln  parte 
It.ili.r  i|ux  Venolia  apprllalur,  iisdcm  lioris  uinbra 
gnomoni  par  lil.  Simili  quidem  modo  est  supcr 
Alexandriam  quii.que  millibus  sladiorom,  sol>tiiii  die 
meJio  iiiiH.im  uMibram  *  jaci.  Sicul  et  in  inlia  sn- 
pra  llumen  llypasim  :  quod  et  apud  Troglodytas 
quadragesimo  quiuto  anle  et  post  solslilium  die  fieri 
dicunl  tuedus  XC  dielius  in  mcridieiu  umbra  sita.  Scd 
et  m  Meioe  iosula  Nili,  V  niillibusstadioruma  Syene 
bis  in  anno  absumi  umbras,  sole  duodeviccsimam 
partem  l.ui  i,  el  J  quarlam  decimum  Leonis  obti- 
lieile. 

CAPUT  XLIX. 


De  terr<e  Molu. 
Tcrrx  molnm  venlo  fieri  dicunl,  »  ejus  visceribus 
Insiar  spuugire.  cavemosis  incluso,  qui  hanc  liorri- 
bili  •  trempre  nercurjens,  et  evaderc  nilens ,  vario 
murmure  concutit,  ei  se  •  tremendo  vel  debiscendo 
cogit  eflundere.  Unde  cava  terrarum  liis  inotibus 
subjaceut,  uipote  venti  capacia  :  arenosa  autem  el 
solida  carcut.  Neque  enim  liunt,  nisi  coclo  mariqne 
Iranquillo,  et  veuto  in  vonas  lerrcc  condilo.  Ei  hoc 
est  in  lerra  iremor,  quod  in  nube  tonilruum  :  lipcque 
hialus,  quod  fulmen.  l'iuiu  simul  cum  lcrrx  molu  et 

VARIANTES  LECTIONES. 
*  A,  dimidiiim.  »  k,jaci  tcriptil  Oiieticralut ,  dux  Alexandri.  Sic  et 

'  A,  et  ejus.         '  A,  C,  frewore.  *  A,  tremetcendo  '  A,  erigit. 

GLOSS^E  ET  SCnOLIA. 


residemis  siiiu  recepii. 

CAPUT    L. 
Inccndium    Elnw. 
Tellus    Sicilix,    qux   cavernosa  et  sulphure  ac 
bitumine  strala  ,  vemis  pene  tota  et  ignibug  palet , 
spiritu  introrsus  cum  igue  concerlanie,  muliis  sxpe 
locis  fumum,  vel  vapnres,  vel  flammas  eructai,   vcl 
eliam  venlo  acrius  iricumbente,  areuarum  lapidumve 
moles  '  egcrit.  Inde  nioniis   yEtnx  ad  exeniptum 
gehennx  ignium  lamdiutinum  durat  incendium,quod 
insularum  /Eoliduni  dieunlundis  nutriri,  dum  aqua- 
rii.n  concursus  spiritum  secum  in  linurn  profundum 
rnpicns,  tam  diu  suflbcal,  donec  venis  lerra  difliisus 
Ibmenla  ignis  accendai.  Hinc  Scyllxi  canes   lalrare 
d  llngunlur,  dum  procul  navigantes  uudarum  tremore 
terro  ilur,  quas  sorbeute  vnragine  collidit  xslus 
CAPUT  Ll. 
Dnhio    terrar. 
Terrariim  orbis  universus ,   Oceano  cinclus,  in 
Ires  dividitur  parles  :   Eurppam,   Asiam,  Africam. 
Origo  ab  occasu  solis,  et  Caditann  frcto,  qua  irrtim- 
pensOceanus  Allanlicus  in  "  maria  interiora  cfTundi- 
tur  :  hinc  intranti  dexiera  Africa,  lev.t  esl  Europa: 
inler  has  Asia  magniludinc  conipar  est  aliis  duabtis. 
Termiui  sunt  amnes  Taiuis  el  Nilus.  XV  passuum  in 
longiiudine  quas  diximus  fauces  Oceani  palenl  :  V 


3  A,  duodecimam. 
*  A,  marit...  diffunditut. 


brevem.  Sit  itaquc  sol  in  D,  radius  a  contactu  umbilici 
nlii  e=l  A,  descendil  in  G,  efliciena  uinbram  B  G, 
dimidio  breviorem  :  styltts  enioi  sit  pednm  lx,  umbra 
xxx,  Ulis  die  MniaocJwli  sit  (solem  seuiper  inlelliges 
in  meridie)  in  JS.yplO,  eadcm  sil  die  solsliliali  apttd 
Coloniam  Agrippinensinin.  Emlein  die  in  opt>ido 
Syene  nulla  sil  umbra,  in  mcridie  cnim  eiil  sol  in  A, 
radius  vcru  recia  descendit  iu  B,  qux  ratio  umbra- 
rum ,  vergentibtis  ad  meridieni  et  aquilonem  cominuo 
inulater,  veluii  GermanitB  plerisque  lotis  hiberna 
liiunra  eril  B  C,  sol  enini  ciit  in  r.  Dum  atilem  sol 
cst  in  E,  lil  umbra  II  B,  dupdecima  patte  longior 
quam  umbilicus ,  quod  fit  Colonix  die  xquiuociiali. 

Duodecimam  paitemTuuri  ei  quartam  decimam  Leo- 
iim.  Queniaciniodiini  cx  signornui  parlibus  antisiis 
cnnslal,  bcc  sic  Beri  ncquil.  Dundecinia  cniui  pars 
iauri  aniisiain  babet  deetmam  oclavam  Lenuis ,  non 
quartam  decimam,  vcluli  iiileiius  copiositts  doce-bi- 
inus  de  antisiis  signonrm,  Lcgiiur  el  apud  Plinium 
alner,  sed  iieque  boc  ad  recentiorein  pariiuin  dis- 
tiDClionem  quadrai.  Vide  inferius  de  xquinoclio. 

Inc.  Acct.  Glossx.  —  Terra-motum  venlo  fieri 
Aicunt,  ejut  vitceribut  intlar  tpongioe  cavernotit  in- 
i-imcr.  Terrxinoius  antem  illic  lieii  solet ,  ubi  cava 
leiraruinsuni,  in  quibusvenli  iiigrediunlur,  clfaciunl 
terrx  molum.  Nam  ubi  arenosa  esi  aui  solidala,  non 
ibi  lil  leirxmoius,  Hujiis  autein  lerrx  uiolatio  per- 
lipct  ad  judicium,  qtiando  peccnlores  rt  lerreiii  ho- 
miues,    spirilu  nris  Dei   concussi ,   coiiiniovebuiilur. 

!lem  :  Tenx  coininotalio,  lioiiiiniiui  lerrenoium  ad 
idem  esl  converslo.  Unde  scripiinn  e»l :  Pedet  tte- 
terunt,  el    commola  ett    lerra ,  ulique    ad    credeu- 

dum. 

c\ri'T  i.l. 
|(1C.   AocT.   GloS3i«.  —  Terrarum  orbit   untvmua 


C  Oceano  cinciut,  in  trei  dividitur  partet,  Europam, 
Atiam,  Africam.  Terra,  ut  teslniur  llyginus  ,  niundi 
media  ngione  collocaia,  omnibus  parlibus  xquati 
ilc-ineiis  iulcrvalln,  centrum  obtinel.  Oceanus  aulem 
reginne  circumriuciionis  sphxrx  profusus,  prope  to- 
tius  orbis  alluil  lines.  Itaque  el  signa  occidentia  in 
eum  cadce  existimantur.  Regio  autem  lerrx  dividi- 
lur  trifarie  :  e  quibus  ima  pars  Europa,  altera  Asia, 
tertia  Afiica  vpcatur.  Eurppam  igilur  ali  Africa  divi- 
ditinarc,  ab  extremis  Oceani  finibus  et  llerculinis 
cpliitnnis.  Asiam  aulein  el  Libyam  cum  yEgypto  dis- 
tenninat  oslium  Nili  lluniinis,  quod  Caiiopiconappel- 
lalur  :  Asia  antein,  ul  ait  B.  Augustinus,  a  meridie 
per  orientem  usquc.  ad  seplenlrionem  pervenit  : 
Eurnpa  vero  a  septenirione  usque  ad  occidenlem , 
nlque  inde  Alrica  ab  nccidenle  usque  ad  meridiem, 
Umle  videnlur  orbem  diiiiidiiiiii  ditx  lenere,  Eurppa 
et  Africa  :  aliitin  verp  dimidium  snla  Asia.  Sed  ideo 
illa-  dux  pnrtessunl,  quia  inler  ulrumqueab  Oceano 
ingreditur,  quidquid  aquariiin  lerras  inlerluit,  et  hoc 
marc  Magnuni  nobis  facil.  Tollus  auleiii  lerr.c  mensu- 

i)  ram  geomelrici,  rentinn  octuaginia  millium  sladmrum 
xsliniaverunl.  Ambrosius  in  libro  llexaincron  : 
i  (.'(Wum  leximus.  cirliuii  accipiamus.  Terram  bgi- 
mus ;  terrain  iutclligamus  frugiferatn.  Quid  mibi 
qnxrcre  quid  sit  ejus  mensura  tircuitus,  quam  gen- 
ineiiM- 1«  nluiu  ocluaginla  milliuiu  ^ladiurmn  .esiiin»- 
veriintr  Libcnier  me  falepr  nestiie  quod  nescm,  imo 
ncsciie  qupd  scire  nihil  proderit.  Quriuadmoduiu 
possumus  comprcbendere  qund  iuipossibile  esse  ho- 
iiiiinbus  Scr.plura  denionslrat ,  tiitenle  Domiiiu  : 
Qnis  meiiiiit  ett  manu  ui/mim  <■!  ciWuiii  vuiino,  et  mn- 
MTMW  leirum  clautam  munut  • 

MarglnitiiiH  lornis  tollu-  li.w  t4Mjilur  (lniiui, 
DbliHualque  Ittui  |*<r  OHKiM  l<uei  iniie», 


%n  DE  TEMPOIUBUS  LIBER.  278 

in  latiuidiiic.  Europa  ergo   ab  occidentc  usque  ad  \  usque  ad  meridiem,  alque  inde  Africaameridie  usque 
septculrionero,  Asia  vero  a  septtntrione  per  orientem      ad  occidcntein  exlendilur. 

GLOSSjE  ET  SCIIOLIA. 


Iiuloriiin  terras,  hinc  Tlirlios  sequora  cbuiunt , 
Ouas  primo  Titan  ascendeos  lumine  cerait : 


llesperios  fines,  imtuanis  teraiinat  fndus , 
Ad  Tlijlen  veniens,  qui  oocie  dieqtie  rtlucet. 


DE  TEMPORIBUS  LIBER. 


ARGUMENTUM  IN  LIBRUM  VEN.  BED,E  DE  TEMPORIBUS. 

Superiore  tibro  de  mmido  et  praicipuis  ejus  parlibus,  brevibus  ac  perspicuis  rudimentis,  in  Cosmographia 
lector  inslitulus  est,  quandoquidem  ad  temporum  ac  historiarum  cognitionem  quibus  hoc  aigumcntum  est  desti- 
natum  ea  disciplina  parasceve  est.  Iloc  autem  volumine  quod  deTemporibus  inscribitur,  temporum  paries.  species 
el  discrimina  cursim  tantum  exponit :  prcccedente  enim  idem  argumentum  copiosius  tractat.  Ordinis  enim  fuit, 
et  quidem  tecnndum  naluram,  ul  posteaquam  temporis  causam  unde  protenial,  id  esl,  mundum,  explicusset, 
nunc  de  e/fectibus  et  consequentibus  oratio  institueretur,  qua  quia  pmcedenli  libro  (usius  traduntur,  explicatio* 
nem  loeorum  difficilium  illi  arqumento  reservavimus. 

CAPUT   PRIMUM.  B  minimum  alque- angustissimum  tempus,  a   molu  si- 

Temporis  divhio.  derum  diclum  :  est  enim  extremitas  horx  in   brevi- 

Tempora  momentis,  liori-,  diebus,  mensibus,  an-      bus  inlervaliis,  cum  aliquid  sibi  cedit  alque  succedit. 

ais,  sxculis  el  xlalibos  dividuntur.  Momentum   est      Hora  Gnecum  nomen  est,  et  tamen  Lalinum  sonat : 

GLOSSiE  ET  SCIIOLIA. 
caput  rniMLM.  frigore.   Momentis,   horis,   diebus,  mensibus,  annit, 

Inc.  Auct.  Gloss£.  —  Tempora  dicuntur  a  tem-  smculis,  aitatibus.  Sxculis,  scilicet  unius  bominis. 
otramtnto,  «juod  sc  invicem  lempercnt  calore  et      Sx<  uluiu  sccuutlum  quosdaui  sunt  ducenti  et  viginti 


S7»  UlilfyK  VEEIBRABIUS  OPEKUM    HARS  I.  —  DIOASCALICA  GENUINA.  280 

'  hom  ciiim  finis  esl  leniporis,  tieui  el,  hora:  smil  A  io  '  medium.    Umbri  et  Aihenicuscs  a  meridie  com- 

potarrt  ad  tneridlem.  Mosei  atriem  a  niaue   usijue  ud 


lines  maris,  Ogviorum,  VMtlmenlorom.  Contlal  au 
lem  hora  qiuuinr  punotis,  dccetn  miuutit,  *  quin- 
deeim  panibus,  KLinomentis.  Etnotandura  propter 
erroreni  caveiidum  »,  quod  eomputus  partim  nalura, 
ptrtlm  aacloillale  rel  consoclodloe,  nilalur:natora, 
ut\  uuron  communem  duodccim  mensea  lunarea 
babere  :  consuetiidinc ,  ut  menses  triginta  diebus 
coinpulari  :  aucloeilate, iil  hehdonisdainseplciiilcriis 
constare. 

CAPUT  II. 

De  l>,,: 

Uies  vulgaris  est  solis  pncsentia  super  Mms,  qiii 

proprie   XXTV  horis  5  adimplctur.  Hnnc,  e  llebra:i, 

ChaUkui,  el  Persac  inlcr  duos  solis  exortus:  jEgyplii 


manc  uniun  diem  appeHat:  sed  Domiuo  surgcnle  ve- 
spera  sahbali,  lucesr.ebat  in  *  primam  sabbaii,  ul  homo 
dnlucclapsus  in  tenebras,  deincepa  a  lanebrii  rediret 
ad  liicem. 

CAPUT  III 
l)e  Nacu. 
Nox  est  snlis  absentia  tcrrarum  umbra  conditi, 
morUlibus  ai!  rcquiem  faeta,  ne  opcrfl  diuiino  avida 
defieeret  humaniias  :  t|bi  rigidior,  ibi  et  ad  opcra 
minucnda  ct  ad  membra  fovenda  prolixior.  Cujus 
paries  sunt  sepletn  :  Crepusciilum,  id  csl,  dubia  !ux 
inier  iuceni  et  lcuebras;  naiu  cr«pt'rttm,dubium  dici- 
mus.    Vespcrum,    apparente  stella   liujus  nominis. 


inlerduosoccasusnunierant:  Ronuuii  amedio  noctis  B  Coiiliciuium,  quando  omnia  silcni.  ■   Iniempcstum, 

VARJANTES  LECTIONKS. 

<  A,  hora  est  fmis.  Yide  ad  init.  variantium  Lectionum  pnccedeniis  libri  quiddiximus  de  codicibus  collatis. 
»  Oinittunl  quindttim  pnrtibtis  A,  B,  C.  »  A  add.  est.  k  A,  ul  dicitur.  '  A,  D,  C,  impletur. 

8  A.  om.  Ilebra-i.  '  A,  medium  diei.  •  A,  primam.  *  A,  inleinpestivum. 

CLOSS.E  ET  SCHULIA. 

habet  a  Jove,  quen»  Gr<cci  Mx  vorant ;  intelligunl 
autcm  physici  Jovis  noinine  solem,  veluli  ex  nolis- 
simo  i'n  ,.i,t'i  el  Emiii  versiculo  conslat;  alqui  sol  cst 
aurlor  diei. 

BuHeChatdiei  el  Persn:  hrter  duos  soiis  exortus.  De 
vario  dierum  initio  vide  Gellium  et  Cuelii  lectionesan- 
liquas 

r.APtiT  111. 

Joan.  Nov.  Scholu.  —  IVo.r  est  sotis  absentia.  Nox 
e  Grajca  dictione  est  littene  unius  mntatiooe.  Grrecii 
enim  vi?  noctem  significat,  Hanc  Aristoieles  delinii, 
primo  li!>ro  rfiv  Hrnuptis,  a«'«v  Tiic  y^r,  id  est,  um- 
braiis  terrx.  Neccssa  iiamque.  nt  ex  physica  aique 
optiee  eonstat ,  corpure  in  lumine  posiio  umbram 
fieri  in  adversa  lucis  regione.  Iiaque  duin  sul  infra 
iinitorero  (qnem  Gr«ei  horiionta  vucani)  decnrrit , 
necesse  c?i  umbram  terrx  late  per  aera  aspergi  coelo, 
noii  autem  penelrare  usque  nd  iiltimun:  ccclorum,  ut 
docenl  astrologi  ei  phy^ici.  Est  aotem  iiiubra  bte, 
quod  ad  Bganun  attinet,  mets:  similis  seu  pyramidx, 
cie  qua  re  vide  BchemaU  quedam  superius  dcscripU, 
ubi  liic  ipsa  cniiosius. 

MorUtliltis  .iti  reqniem  [arta.  Nox  rriuis  axemlis 
inepta  est :  ob  i<l  quidam  a  nocendo  dictaffl  seHMnt; 
faciunt  poelaa  hanc  Terne  piHilem  (cujus  ratlo  depre- 
henditur  cx  his  qux  modo  diiimus).  Ha;c  slatim 
gcnuii  'r^vov  ««iiSavxTjv,  i.Hcsl,  Soinnum  ei.Mortem 
germanos  fralrcs.  lum  quia  nox  sommim  eoneiliet, 
qui  riiinidium  viuv  lininiiiiiius  auferl,  hoc  est  srinimor- 
tuos  redderu ;    lepide  iusjue   excof Untaas   ninrtcm 


t. 


anni ;  sed  Servius  dieit  uniuscnjiisqiie  hominis  a"ta- 
icm  vel  vitam  ssecnliim  posse  dici.  Beatus  Hierony- 
inus  sic  dicit  in  libro  Hebraicarum  Qiia-stinnum  ;  Non 
igitnr  iiumana  vita,  ut  multi  errant.  inceatum  vigiu- 
ti  annis  contracU  cst,  siquidcm  invenimus  quod  pnst 
diliivium  Abraham  vixetit  aunos  centum  septuaginla 
quinque,  el  cseteri  amplius  ducenlisetlreceniisannis, 

Sol  cedit.  So!  cursura  suuni  agenrlo  et  cedit  et 
SUCcedit  sibi.  Celil  qoidem,  dum  ab  uno  in  allcrun 
«■'ui  circtili  iranjit  locmn  :  succedit  aotem,  dum  ejn- 
dcm  semper  paricv  quasi  sese  scquendo  recuriil. 
Vel  cedii,  du:ii  prima  pars  cst,  vcnit  uhima.  Sive 
cedit  iu  asccndeii<io  tisquc  ad  nieridiem;  snccedit  iu 
descendendo  nsque  ad  occasum. 

Brcvibits  inlennllis.  Dreve  intcrvalluin  est  de  mo- 
menio  ad  aiiud  momentum. 

Cum  aliqo.iil.  Id  est,  aliquod  sidus,  ubi  soli  cedit 
ali  bominibus;  id  est,  cnffl  loeom  dat  atqne  snccedit 
aliquod  sidus  bomiiiibus,  nou  ut  transcal,  sed  tantuiu 
se  moveat. 

Joan.  Nov.  Scholu.  —  Horn  GftEtwn  nomen  e*t. 
'Cle,«  aspiratnr,  Laline  vero  ora.  quas  non  lempus 
signific.ii,  seti  ^parii  cnjusque  aut  magaitndinis  ex- 
tremitalem,  ut  locorum,  regionum,  veitiura  etiam, 
levem  inii.-i ;  non  igitur  iilem  cst,  spirilu  nainque 
dlstiiiguitur  Gra^ctini  et  l.aliouin.  Horas  auleni  Gra-ti 
vocantqiiatuor  anni  (rimeslria  spaiia  not.i,  vnkjo  ver, 
assUtem,  aulummun  et  iiiemem,  quas  partes  auclor 
cst  Eustathius  Hmnrrum  inteHigere  in  lliaiic,  ubi 
qiiatuor  deas  Horas  inlrodocit,  qnarum  dnaa  ovlum 
aperiant,  reliquse  claudanl.   Apcritur  auteni  coeliim,  D  frairem  esse  somni,  ut  apud  Seneeam  iu  tragcedia  : 


ui  iradunt  et  pbysici,  el  probat  Aristoteles  lib.  u  de 
Gencraiione  et  comiptione,  a  bruma  usqne  ad  sol- 
stitium,  quod  tcmpiis  est  generaiionia;  clauditur  vi- 
clssira  a  sulstilio  usque  ad  bramain,  quod  tempus 
vocant  Gorruptio:iis.  Tolo  enim  hoc  tempore  sol 
deec  lit;  sed  vuigatinre  ugnificatione  leraporis  nm- 
inentum  quoddain  aigniflcal  diei  civilis  partem  vice- 
-,".mii  quartam,  serlptores  teqoinoetialaa  voeant,  ei 

sunt  tOtO  .iiiii.i  ,ei;ii.i!i'.i,  i|o  \:  duiil  liunt,  Oritur  nuiii.il 

semuncia,  1 1  est,  vicesima  quariu  pars  alias  diei 
naluralis, qua  a  nocte  dlstiDguilnr ;  partim  signilicat 
duodecimam,  ba:  sunt  iraequales,  oasuie  namque 
longi:  BUBI  bujus  generis  lior.c.  Hiln-rna  ilaque  nox 
quiu  prolixa  esl,  nocturnat  habel  longiores  horas. 

CAPDT  II. 
Jo»S.  Nov.  ScnOLtA.  —  Uies  vul.jaris  esl  toKt,  Dioin 
hn.lv  vulgo  ariificialcin  Improprie  nominant,  aln,  ut 
jaui  stimiis  taphu  letuti,  Datuitiem    noiuen  carta 


Dirie  frsttr  i.mni.:.!.'  morlis. 
I.  bi  nox  ritjidioi.  Frigidis  somnus  producitur,  ca- 
iidis  atitem  conciliatur.  Vidc  Aristotclem  in  libollo 
■le  Somno  et  Vigilia.  llaque  natura  provisum  est,  ut 
hibern.e  noctcs  aMtnia  sint  loagioret,  et  eo  quidem 
niagis,  quo  regio  ipsa  tepUnlrtonibua  extra  solis  viam 
propius  snbjecu  est,  veluli  Driiannia  aaatata  bru- 
nnleio  babel  borarura  xvu,  Germania  x*i,  Italia 
vero  xv;  lliberuia  auiem  xxiv.  Porro  Tbyle,  quae 
lerrarum  ulliraa  est,  mentibut  pluribus  una  aox  durai, 
se.l  vicitalin  iu  his  solstrUawa  dies  totidem  boras 
pcrtluiAiil,  iuque  lucis  et  tenebrariini  i.ilio  in  oinni- 
bns  regionibus  aequalis  est,  l.icia  inter teae caHaUaM 
nqu&lium  ei  InsqaaUum, 

Apvarenle  tteliii  kujut  iieminij.  11*0  Veoeri»  tltUt 

t>\,  i|iu'  iiiim  M.iem  sequitur,  et  >ub  aoatam  ia  at> 
casura  cosli  parto  cernitur,  Vespe*  at  ttasparaa  at 
Votparugo  dicitur;  si  taro  idaai  >idu»  uiane  aalM 


•J81 


DE  TEMPORUHJS    LIBER. 


■2X4 


quuii  e6l  mediuin  el  inactuosura  noclis  tempus.  Gal-  A  bini  CGLXIV  faciuni,  ut  undccies  viceni  etqiiaterni 


licinium,  quando  gallus  resonai.  Matutinum,  inter 
abuessum  '  tcnebtaruin,  et  auror;e  adventum  :  el  di- 
luculum ,  quasi  jam  incipiens  "  parva  diei  lux,  bacc 
«l  aurora  soleni  pnecedens. 

CAPCT  IV. 
De  Hebdomada. 

Hebdomaria   seplem  diebus  consiat,  octavus   au- 

tein  dies  idem  primus  cst;  ad   quem   reditur,  eoquc 

rursus  hehdomada  '  orditur.  His  nomina  gentilitas 

a  planetis  indidil,  babore  se  credcnles  a  sole  spiri- 

tum,  a  luna  corpus,  a  Marte  sanguiiiem,  a  Mercurio 

ingenium  et  linguam,  a  Jove  temperantiam,  a  Venere 

voluptntem,aSaturno  lardilalem.Sed  sanclus  Sylve- 

Bter  Ferlas*appellare  conslituit.primum  diem  Domi- 


eunidem  numerum  complent.  Sed  Hebr;ci  menses  a 

luua  nascente,  Roinani  a  Calcndis  iucipiunt,  /L\'yptii 

a  qusrto  die  Calendarum  Septembrium,  usque  in  no- 

num  Calenriarum  caruindein,  XXX  riiebus  suos  men- 

ses  compulaiifes ;  •  residuos  vero  dies  inlercalares 

appellam.  Qui  primi  ad  solis  cursnm  menses   tenni- 

nare  coepciiiiit,  ne  luna;  velocior  ct   dubius  cursus 

iinpedimentuin  calcuianrii  eis  faccrel. 

CAPLT  VI. 

De  Mensibus  Romanorum. 

Rnniani.  auctore  Romnlu,  decem  inensibus  annuin 

7  orriiiiatiini  agebant,  diebusCCCIV  qui  primum  men- 

sem  genitori  sutiMarti  dicavit  :  sccundum   ab  aper- 

tioue  frugum  noniinavit  Aprilem:  terllumMakematri 


nicura  nuncupans,  iraitatusHebia!os,qui  primamsab- B  Mercurii,   et  i|uarluin  Junoni  sacravit :  Quintili   et 

bali,  secundam  sabbali,  et  sic  caiteros  a  numero  no- 

minant  :  apud  quos  hebdomaua  lotidem  eliam  annis 

peragitur;  qui  hebdomadam  quoque  liebdomadarum 

in  dicbus  similiter  habebaiil  el  anni,,  quiiiquagesiinum 

diem  Pentecoslen,  annum  vero  Jubileum,  irt  esl,  ti- 

bei  Litem  vocanles. 

CAPUT  V. 
De  ilense. 
Meiisisliinarisiucremcnlo  lunoe  senioqiieconficilur, 
dum  XXIX  *  el  semis  diebus  pauio  ptus  quara 
zodiacumperagit  :  sed  facilitas  compulandi  trigcnis 
et  unrielrigenis  dicbus  lunx  menses  alleruat.  Solaris 
auiem  mensis  XXII  boris  est  amplior,  ex  uuibus  XI 
epai.tariim  dies  accreseunt,  quibus  sol  bnac  curstun 


Seitili,  ijni  miiii'  anativilateJnlii  Caesaris,  et  Augu.sli 
triuiiipho  nominaiitui,  el  caelcris  sequenlibus  a  nu- 
mero  nomen  imposuit :  quorum  initia  Calenrias  ap- 
pellavit,  quiatunccalata,  id  est,  vocata  iu  Capilo- 
lium  plebe,  dicto  quinquies  vel  seplies  verbo  calo,  id 
esl,  voeo,  quot  dies  superessent  ad  Nonas  '  pro- 
nuuciahatur.  Nonas  atitem,  quod  uono  ante  Idus  die 
cnnftuerent  in  urbcm  ,  9  seiscilaturi  quid  essel  eo 
mense  faciendum.  Porro  Idusdiein  qui  meriium  rii- 
viriii  nienscm  :  iduare  enim  Rtrusca  lingua  ilividere 
esi.  HisNnma  duos  mcnses  arijiciens,  Januariuin  a 
Jauo,  Februarinm  a  Febrv.o,  dco  ltistrationmn,  nomi- 
nanilo,  CCCLIV  diehus  annum  ad  ciirsiiin  luna:  ilis- 
posuit,  quem  Ju|iu»s  Cajsar  undecim  diebus  adjectis, 


eingulis  annis  exsuperat.  Duodeiies  enim  viceni  et      siwii  horiie  servatur,  instituit 

VARIANTES  J.ECTIONES. 


1  A,  tenebrarum  naciis. 
1  A,  B,  C,  appelhiri.        s 
liiis  vcro  CCClV   agebant. 


8  A,  qutcdam  }mrva.  C.  twnpiens  dici.  '  A,B,C,semper  orilvr. 

Om.  et  A,  U,  C.         *  A,  B,  C,  retiduot  quinque  dies.         '  A,  C,  ordnMtum,die- 
8  A,  pronunclabantur.  *  A,  scisr.itu.ri;  oin.  B,C. 

Gf.OSSJS  ET  SCIIOLlA. 


antevertat,  Lucifer  et  Grsece  Phosporos  dicitur,  om- 
nium  slellarnm  qu*  in  ccelo  sunt  rnaxima  ac  lucu- 
lenlissima.  Umbram  eniir.  reddit  tanto  tuna  minorem, 
quanluin  ipsa  solis  umbra  viucitur. 

CAPUT  IV. 

Joan.  Nov.  Scholia.  —  °E*<5oua  seu  ISSo^tif  et 
hehdomada  (lol  enim  modis  dicitur)  tcmpus  esl  se- 
ptem  dierum,  unde  et  nomen  habet  etiam  apud  Laii- 
nos  :  nam  seplimanam  vocamus.  Quos  non  ex . 
conversione  aslroium,  nnde  reliqua  fcn;  colligunliir,  " 
sod  auloritate  Dei  (qui  sex  diebtts,-ut  ante  dictum 
est,  mundj  creationem  complevit,  ct  septimo  quie.vit) 
primiiiii  Judsei  ordinarunt,  quorum  sex  vacaiionibus 
reruin  profanarum  tribuerunl,  septiinum  religioni  ct 
quieti,  tinde  Sabbatum  diclum  esL  Quod  iude  genliles 
el  Christiani,  diversa  tamen  ralionc,  sunt  imitali,  et 
prmniin  quidem  a  Sabbalo  iliem  ,  primam  Sabbati ; 
deinde  seqiientein  secundam  Sabbati;  et  iia  rleinceps, 
pro  quihtis  Ecclesia  ulitur  feriarum  ordine.  Nam  re- 
ligio  vetuit  hos  dies  genlililiis  diis  inscribere,  quales 
smt,  dies  Veneris,  Martis,  elc.  De  cujus  iacti  ratione 
alihi  cst  ilictum  copiosius. 

His  nominibus  genlilitas  a  planetis  indidil.  De  aiVe 
ctionibus  corporalihus,  qnas  poeta*.  largiuntur  nascen* 
libus,  si  scire  cupis  exaete,  lege  Pontani  de  Rebus 
coelfstibtis  libiuiii  quarlum. 

CAPLT  V. 

Joan.  Nov.  Soholia.  —  Dmn  xxix  diebus  et  scmis 


pnulo  plus  quam  todiacum  peragil.  Ptti-te  riictum 
paulo  plus.  Nam  hoc  liierum  numero  signiferum  in- 
tegriim  permelilnr,  et  duodecimam  ejus  fere  partcm. 
Hensis  enim  est,  nondum  luna  ad  eaindem  uariem 
signiferi  tinde  pratccdcnte  inense  exibat  reveriilur, 
seri  quod  esl  inter  duos  ejus  a  sole  synorios,  Lalini 
cosius  vocanl.  Prxcedenli  auiem  libro  de  mensibus 
noslris  et  peregrinis  plura  disseruimus. 

CAVCT  VI. 

Joan.  Nov.  ScHM.l.v.  —  JJomnni  auctore  Romnto. 
Romulus,  quod  sic  prima  genlis  suae  conditio  ex- 
egerit,  disciplinee  militarissludiosior  fuitquam  rerum 
caelestium,  qiiemadmodiim  pervulgato  Ovidii  versi- 
culo  inccssilur  : 

Scilicet  arma  inagis  quain  sidera,  Boinule,  noras. 
Traclavit  boc  argumentum  copiose  Macrohius  in 
Salurnalibiis.  Porro  Quinlilis,  Se.xlilis,  September, 
Ocioher.  tanium  a  nuinero  dicuiitiir  :  nam  propter 
vocabuli  formam  apposilae  smil  syllaba?  tilis  et  oer, 
nibilo  jtlus  sjgmftcantes  quam  in  ni.nni  li.io  Tullius. 

Sccundun:  ab  apertione  frugum  Apritem  nominant. 
Alii  matum  deducere  a  Vcnere,  qtiae  Gw.ce  Aphrodite 
nuncupatur,  estque  hic  mensis  Vcneris ,  qnori  ei 
aslrologi  docent.  Nam  Taurus,  in  qneni  meiise  Aprili 
sol  iraiiMlum  facit .  domicilium  eslVeneris. 

lduure.  ei\im  Klrusca  lingua  dividere  est.  Sic  et 
Eestus  riocet  et  Macrobius ,  unde  arihnc  uianscruiif 
■oiduiis  el  vidua  ,  quasi  ditiisi  ii  COIljuglbus. 


1W3 


BED.E  VENERABILIS  OPEltUM  PARS  I.  —  DIDASCALICA  CENUINA.  284 

CAPUT  VII.  \  ei  frigoris  graves  morbos  babeat  :  biems  septea- 


De  Solslilio  el  .■Lquinuctiu. 
Solsiilia  elxqninoclia  bina  putanlur, VIII  Calcnd. 
Januarii  el  Julii,  Aprilisqucel  Oclobris,  oclavis  sci- 
lioet  '  iu  pariibus  Capricorni,  Cancri,  Arietis,  et 
Lihrx.  Sc.l  xquinoetialis  dies  omni  mundo  xqualis 
esl.  Varioauleiu  lucis  incremcnto  in  Meroe  longissi- 
miis  dies  XII  boras  xquiuoclialcs,  el  oclo  parles 
unius  liouc  colligit  :  Alexandrix  vero  XIV  horas,  ia 
Ilalia  XV,  in  Briiannia  XVII.  Ubixslalc  lucicke  nocles 
li.iml  dubie  leslanlur,  id  i|uod  cogit  ralio  credi: 
solsiiiii  diebus  aecedenle  sole  propius  verticem 
muiidi,  augiisto  lucis  ainbitn  subjecia  lerrx  conli- 
nuosdies  balieic  senis  meusibus,  noclesqne  e  diverso 
ad brunuin  reonolo,  quod  fieri  ininsula  Tbule  Py- 
lliias  MtMSilieosJa  scribil,  scx  cliei  uui  uavigalione  in  fl 
Scpieuli  ioncs  a  Brilannia  disiante. 

CAPUTVIII. 
De  Tempor.bus. 
Tempora  sunt  vices  iniilaiionum,  quibus  sol  acce- 
dendo  vel  recedendo  anni  temperat  orbem.  Iliems 
enim  illo  longiusmoranie,  frigicla  e.-t  et  bumida :  ver, 
illo  redeunte,  humidmn  cl  calidum  :  xslas  vcro,  illo 
superfervente,  calida  et  sicca  :  autumnus,  illo  dece- 
dente,  siccus  et  frigidus.  Hxcautem  aniiqui  septimo 
dieante  I  lus  Februarias,  et  Maias,  Augustasque  et 
Novembres  inchoabant,  ut  solstitia  et  xquinoctia  in 
medio  esscnt  leinporum.  Ver  autem  orienti  corapa- 
ratur,  quia  tunc  ex  lerris  ouinia  oriunlur :  xstas 
meridiano,  eo  quod  pars  cjus  calore  •  fragranlior 
bii :  aulumnus  occiduo,eo  quod  ob  conflnium  caloris 


trioni,  eo  quud  frigore  lorpeat. 

CAPUT  IX. 

De  .liuiit. 

Annus  solaris  vel  civilis  est,  duni  sol  CCCLXV  die- 
lnis  cl  qnadrante  zodiacum  peragit,  quem  Romani  a 
biu  na,  llebrxi  ab  xquinoclio  verno,  Grxei  a  solsii- 
tio,  iOgyplii  inchoanl  ab  autuinuo.  Annus  lunaris 
roiumuuis  XII  lunis,  id  est,  diebus  CCCLIV.  '  Em- 
bolisiniis  ircdecim  luni  ,  et  diebus  trecentis  ooiua- 
ginli  quaiuor  implcniur,  a  luna  pascbali  *  sumentes 
iiiiiiiiui.  Aiiiius  magnus  est.dum  omnia  sidcra,  cerlis 
ciirsibus  exaclis,  ad  locum  suum  reverluntur,  quciu 
scxceidis  annis  solaribus  Josephus  ilicit  impleri. 

CAPUT  X. 

De  liissexlo. 
Bisscslus  ev  quadranlis  ralione  per  quadriennium 
coiilicilur,  duin  sol  ad  id  signuro,  ex  quo  egressus  est, 
iion  iu  CCCLXV  diebus,  ged  quarta  diei  parle  super- 
adjecia  reverlilur.  Verbi  gralia  :  si  nunc  cuquino- 
ctialem  cccli  locum  sol  oriens  intraverit,  in  '  hunc 
anno  sequenii  meridie,  lerlio  vcspere,  quarlo  aiedio 
noctis,  quinlo  rursuni  in  '  exortu  rccurrens.  neces- 
sario  diein  prxmonet  augendum  :  ne  si  forte  non 
addatur,  per  CCCLXV  annos  xquinociiuin  vernale 
'  brumali  die  provenial.  Quem  .-Egyplii  anno  suo 
"expleio,  id  esl ,  IV  Calendarum  seplembrium,  Romani 
VI  calendaium  Martiarum,unde  elnomen  accepit,  iu- 
lerpoiiunt.  Ureviori  autera  el  vulgari  ratione  bissex- 
tuin  relardatio  general  solis,  non  ad  eamdera  lineam 
per  CCCLXV  dies  plene  redeuutis  :  quem  si ,  verbi 


'  A  oin.  in. 
'  A,  B,  exorlum. 


•  A,  B,  C.  flanrantior 
'  A,  lolstiliali  diei. 


VABIANTES  LECTIONES. 

'  B,  embotismos. 
•  A,  comuleto. 

GLOSS.E  ET  SCHOLL*. 


Sic  Mss. 


•  A,  hoc. 


caput  vii.  G  ad  b  aulem  convcrsioncm  xstivam,  el  r  ad  a  bie- 

Joan.  Nov.  Scuolia.  —  Octuvo  Calendas  Januarii  et      nialcin. 
Juiii.  Ciceronis  :etaie    alia  fuit    ralio   solsliiioriim  A 

et  xquinocliorum  ;  nunc  enim  propter  motuin  lirma- 
menii ,  seu  uovi  orbis  tardius  proveniuiil.  Qund 
autcm  scribitur,  leinporuin  nioRienia  provenire  in 
octavis  pariibus  signurum,  cuw  concordi  seuionlia 
ouiniuiii  astrnlogorum,  hoac  evcnianl  in  primis  signo- 
rum  parlibus  ,  referendum  est  ad  veierem  partium 
computaiionem;  alilcr  enim  rcarliti  suul  signa  velcres, 
de  qua  re  erudite  disseruit  Zieglerus,  in  cummenta- 
riis  supor  secundum  Plinii. 

Sed  aquinocliulis  dies  oinni  mundo  wqualit  est, 
Exsiat  biijus  rei  dempnslratio  in  Plixnomenis  Eu- 
clidis  de  Conversionibus  s|ibxrarum.  Omnes  enim  in 
sphxra  cireuli  maxiini  secaut  sese  in  duas  partes 
xquales,  veluii  borizon  et  xquator;  reliquos  vero 
circulns:  quos  sol  inuuili  ainbiluin  describit.  ina-qu.i 
liler  horizou  dividit,  prxlerquam  fub  xquinocliali. 
De  dieium  el  nociium  vario  increiiienlo  libro  supe- 
riore  aciiun  deinnuitraiionilius  alii|uol,  et  rursus  0 
liliro  cle  Natura  reruui ,  de  guomicis  et  rationibus 
aiubraruiii. 

CAI-VT    II. 

Vetds  coumentarius.  —  Sit  zodiarus  circului 
A  lt  r  A,  iu  eojus  medio  sit  n  quasi  tcrra,  per 
qiiaui  dux  luii.e  diriguniur  ;  utraque  diameiros  itt— 
teiligatur,  ab  A  in  r,  et  a  B  in  a.  Ergo  sol  accedens 
ad  a  facii  iiiiiim  xquinocliuiii ;  el  ad  r,  autuninale. 


^*^tL_ 

-^JSy^ 

/yV\ 

/x  \\ 

/N/       /           \ 

—~V     \*\v\ 

1  [    \ 

~^s.  \^\*\ 

*\ 
*  l 

9  1 

l  *  \      "  l               \        \ 

YW\\ 

r<\W, 

>*      1 

»       1 

o  1 

>  / 

\-A    \      /~- — 

""'\      /  >vS/ 

\   X^  \/ 

\s\*/*/ 

^K^giT~ 

^^o^ 

Joan.  Nov.  Scuolu.  —  .tll/iut  tlaris  9*1  citilit. 
Civilis  apponi  solel  diebus  ,  non  anuis.  Suul  »aim 
dicrum  alii  eivilcs,  qui  conslaiit  spalio  diei  et  uoctu 


285 


RE  TEMPORTBCS  LIBER. 


286 


gralio ,  in  xqumoctio  vernali,  qnod  juxla  .Egyptios  A  nalis  cycli  annum   CCCLXXXIU  diebus  tecil  com- 

XII  CalendaTinn  Aprilium  die  provenii ,  surgeniem  a 

uiedio  orienlis  diligenter  adnolaveris,  hunc  anno  se- 

qnenli,  die  videliccl  codcm,  aliquanio  inferius  oriri, 

el  lerlio,  quario,  quint  >que  anno  eanidcm  diminu- 

lionem  in  lantuin  augeri  re peries,  ut  nisi  diem  anle 

superailjicias,   XI  Calendas  Aprilis.xquinoclium  l'a- 

ciu  ui  sol  e  medio  surgal  orieniis,  camdem  scilinet 

lardiiaicin  '  cxieris  quoquc  servalurus  exorlibus. 

CAP13T  XI. 

De  Circuto  decennovenalt. 

Cyclum  decennovenalem  propler  XIV  lnnas  pa- 

schales  Nicxna  synodus  insiiiuit,  eo  quod  a  1  cuindem 

tini  solaris  diein  unaquxque  luna  per   XIX  annos, 

CCXXXV  circumacta   vicibus,  inerrabili  cursu  re- 


ptilari.  Quod  si  facere  negligas,  pcr  XV  dccennove- 

nales  cyclosXV  tibi  luna.ubi  prima putalur,  occtirrel. 

CAPLT     XUI. 

Continentia  Circuli  ejusdem. 

Cyclus  idcm  paschalis  VIII  est  lineis  communitns. 

Priinus  ordo  conlinet  annns  ab  inearnalione  Domini, 

unius  singulis  annis  augmento T  crescenies.  Secundus 

indictiones  Ronianorum,  nuce  in  se  "  per  XV  anno- 

rum  ciiisiim  revolvunlur.  Terlius  Epaclas  XI  lunares, 

qine  per  singulos  annos  snlarea  ad  cursuin  lunx  suc- 

crrscunt,  cl  ad  lunam  Calendarum  qu:i'rendam  sem- 

per  adjiciuntur  positac  XI  Calcndas  Apriles.  Quarlus 

concurrentes  scptiinaii-x  dies,  qux  posiix  IX  Calen- 

das  Apriles,  propier  dispemliuin  bisscxti  necessariu 


deal.qui  dividitur  in  ogdoadas  et  bendecadas,   boc  B  XXVI.la.mis  impl-nl.ir  :  quarum  ra.io  cogk  cyclos 


esi,  in  VIII  el  XI  annos.  Oclo  eiiim  anni  lunares 
totidem  annos  solares  duobus  tanluin  diebus  irans- 
cendunt,  quoruin  alter  ad  explemenlum  occurrit 
bendecadis,  alter  ratione  sallus  absumitur,  alioquin 
heudecades  solarcs  uno  die  transceiidcrent  Iiinarem. 
Licel  quidam  violenler  hos  dies  ex  *  bissexiis  oclo 
snnorumsupplere  nitautiir:  cuin  bissexlus  soleal  in 
inense  Februario  soli  superfusus  et  lunx,  futuro 
tempori  niliil  prxjudicare,  et  ipsi  nullum  bendecadi 
bi  sextiiiu  addant.  Ut  crgo  apertius  dicam,  duo 
liin.c  dies,  qui  supersuni,  og  loade,  duos  qui  dcsunt 
in  bendecade  complent. 

CAPUT  XII. 
De  Saliu  Luiuc. 
Snllum  lunx  locus  et  hora  citior  incensionis  cjus 
per  XIX  annos  ellicit :  quamvis  euim  quidam  singu- 
las  lunas  XXIX  scniis  dicbus  computantcs,  incen- 
siones  carum  medio  diei,  el  mcdio  noctis  semper 
olternent,  non  in  boc  lamen  verilatem  naiura»,  sed 
calculandi  a  facilitalem  vel  compendium  inqiiiruui. 
Nam  si  naturam  quxras  ''  lunx  primi  mensis,  qux 
nunc •  in  meridie  :  et  secundi ,  qux  nunc  in  medio 
itoctis  accenditur,  anno  luturo  bora,  et  uno  punctn 
et  decem  momentis,  et  '  diinidio  momenii  nonade- 
cima  parle  unius  puncli  ante  medium  diei  vel  noctis 
illuslratur.  IIxc  tamen  disiinclio  non  ad  cerluiu  cm- 
bolismi,  vel  communis  anui  terminum,  sed  ad  xquam 
divisionem  XIX  tendit  annorum,  sicque  per  XIX  un- 
nos  paulalim  lunaris  acccnsio  sese  prxoccupando 
unius  diei   spaiium  amillens,   ultimum  dccennove- 


decennovenales  XXVIII  describi,  ul  singul.e  concur- 
renles  shgulos  cycios  incbocnt,  totaque  summa  pa.- 
scbalis  calculi  DXXXU  annis  cxplicelur.  Quintus 
cyclum  lunarcm ,  quem  tribus  anuis  deccnnovenalis 
prxccdit  :  XIX  annis  etiam  ipse  comprebensu». 
Sextus  XIV  lunas,  '  quihus  veleres  pascha  facie- 
hanl,  qux  a  duodecimo  Calendas  Apriles,  usque 
in  XIV  Calendas  Maias  vario  discursu  vaganles. 
lempus  incensionis  ab  VIII  Idus  Mariias  n-que 
in  Nonas  Aprites  accipiuni  :  a  XIV  aulem  luna  usque 
al  XIV  anni  sequenlis  dh-s  sunt  CCCLIV,  si  commu- 
nis  annus  est.  Si  embolismus,  CCCLXXXIV.  Sepiimo, 
dies  dominicx  Pasehre  reperiuiuur  ab  XI  Calendarnm 
Apriliuin  usque  in  VII  Calcndas  Maias,  ob  rationem 

^  embolismorum  licenter  cxlendi. '"  Ultimo  ordine  luna 
fesli  paschalis  a  XV  usque  in  XXI  propler  diem 
dominicum  variata  :  "  adimit  enim  saltus  noctem, 
'*  addil  verro  xtatem,  qux  pcr  omnem  cyclum  ado- 
levit.  Sed  in  hoc  nox  adimitur,  quod  anle  luna  "  de- 
ficit,  quod  putatur,  naluraliter  vero  nox  ipsa  per- 
sevcral,  qux  nox  initium  est  fuluri  anni,  et  cycli  in- 
cipientis  exordium  :  propler  quod  idem  ullimus 
annus  Epaclas  XVIII  lunc  retiuens,  primo  anno 
non  XI  ul  in  cxteris  annis  ficri  solet,  sed  XII  dies 
accommodat.  Et  quia  XXX  dierum  line  revolvuntur, 
nulla  epacta  in  principio  cycli  ponilur. 
CAPUT  XIV. 
Argumenta   titulorum   patcltalium 

0     Si  nnsse  vis  quot  sunt  anni  ab  incarnatione  Do- 
mini,  scitoquot  fucrint  ordines  Indiclionum.ut  puia 


VARIANTES  LECTIONES. 

1  A,  B,  i«  cwterit.  *  Basil.  ed.,  Htsexiili*.  •  A.    om.    facililatem  vel ;  B,  C    tel  compendium. 

A,  luna.  •  Om.  in  A,  R,  C.  •  A  et  Basil.  ed.  om.  dimidio  momenli;  B  elC  ponunl  dimidio 

momenti  et.  '  Crescenlu  Basil.    ed.  '  Semper  A,  B,  C,  Basil.  ed.  *  A,  qua:. 

*♦  A   U(timo  luna.         "  Cxtera  usque  ad  caput  sequens  non  babet  A.  "  B.  addidit.        "  B.  defecit. 

GU1SS/E  ET  SCIIOLIA. 
viginti  qualuor  horarum  ,  alii  naturales  ,  qui  sunt 
iuter  solis  exnrlum  et  occasuin  ;  alias  hi  anni  ver 
tenles  dicunlur,  ut  apud  Ciceronein  ,  lili.  vi ,  de 
Repub. ,  quod  flanl  solis  conversionc  per  oirculmn 
zodiacum  ;  unde  et  Grxci,  eadem  siiuilitudiue  ducti , 
aniium  fvtauTov  vocani  ,  quod  veluti  in  seipsum 
converlalur,  qux  naiura  esl  motus  circularis.  Verum 
de  magno  anno,  quem  etiam  Plaionicum  vocant, 
variaj  eudI  dictionum  seutenlix. 


CAPBT   XIII, 

Joan.  Nov.  ScnOLi*.  —  Reddilur  hic  ratio  illorum 
indicum  qui  libro  ultimo  ad  (inem  sunt  adjecti,  qui 
constant  annis  dxxxii,  quibus  exactis,  omnia  redounl 
eadem  ulsunt  ab  initio,  quemadmodum  alibi  pluribos 
diclum  est.  Reduximus  hos  circulos  iu  prislinam 
digniiaicm,  erant  enim  iu  exemplaribus  qux  hactc- 
nus  fuere  in  usu  supra  moduni  depravali. 


S87  RED/E  VENEIUBILIS  01'ERUM  PARS  I.  —  DIDASCALICA  UKNIJINA. 

(|uiuto  aniio  Tibcrii  priinipis  XI.VI  lios  |icr  XV  nuil-  A  CAPl   f  XVI. 


i»& 


UpllM,  linni  DCXC.  Addesemper  regiilaresXII,  quia 
quarta  liidielione  seciinduni  Dionysium,  Doiniiius 
ratus  esl,  ct  lndn  tioiiein  anni  cujus  volueris,  utpote 
in  pnescnti  '  unain,  Rinit  DCClll.  Isti  stinl  anni  na- 
tivitatisDomini.  Si  vis  scirc  quola  sit  Indiclio,  suuie 
annos  Domini,  el  ailjice  Iria,  partire  per  XV,  etquod 
remanserit  ipsa  est  indictio  snni  prsescntis.  Si  vis 
scirequol  sinl  Kpact»  lunnres,  parlire  annos  Doraini 
per  XIX,  el  quod  remanscrit  multiplica  per  XI ;  ilem 
jmrtire  per  triginla,  et  remaneut  Epactae.  Si  vis 
scirc  concurrentes  sept-inan*  dies,  sunie  annos  Do- 
itiini,  et  eorumdem  quartani  partem  adjice.  His  quo- 
quo  quatuor  *  adde  '  quinque  concurrentes  1'uenint 
anno  naliviutis  Domini  ;  hos   partirc   per  septem, 


/'••  MvnUi  .ttatibus. 
Sex  a-talibus  muinli  tenqiora  dislinguuntur.  Priina 
tetas  ab  Adatn  usque  ad  Noe  conlineiis  gcneraliunr-s 
X,  annos  vcro  MDCLVI.  Qux  tota  periil  diluvio , 
sicut  infaiiliain  mergere  snlet  nlilivio.  Secunda  a  Noe 
usque  ad  Abrabom  generafiones  similiter  coiuplexa 
X,  annos  aulcm  CCXCll.  Qu.c  in  lingua  inventa  est, 
id  est,  Hebr.ea.  A  pueritia  namque  liomo  incipit 
nosse  loqui  posl  infaiitiain,  quae  et  nonien  inde  ac- 
cepil,  quod  fari,  id  cst,  loqui  non  potest.  Tertia  ab 
Abraham  usque  ad  David  generationes  XIV,  annos 
vcro  DCCCCXLH  continen9.  £t  quia  ab  adolescentia 
incipit  Iioiiio  pos^e  genciarc,  M..tili:i'ii*  generatio- 
nDiii  ab  Abraham  sumpsit  exoidium ,'  qui  eliam  pater 


el  remanent  Epteta  solis.  Si  vis  seire  quotus  sit  *»  gentium  constitutus  est.  Quarla  a  David  ujque  ad 


ar.nus  circuli  deceuntiveiialis,  suuic  annos  Doniini, 
cl  iiniiin  adjiviens,  quia  ejuiiilem  anno  secundo  nalus 
est  Dominus,  partire  per  XIX,  et  quod  rctnanserit 
ipse  cst  annuseyclidecennoveiialis.  Si  visseire  quntus 
cvclus  lunaiis  est,  suine  annos  Domini ,  et  dtio  sub- 
trahens  divide  per  XIX,  ct  quod  icinanserit  ipse  est 
aunus  circuli  lunaris.  Si  vis  nosse  bissextilem  an- 
nuin,  partirc  annos  Domini  per  IV,  quantum  reman- 
scrit,  tot  sunt  anni  a  bissexto.  His  ergo  ad  ceitum 
mventis  ,  facilc  diein  pascha»  lunaiiiqiie  rcperies. 
Quod  si  a  prescnti  post  aliquot  annos  verbi  gratia  l 
uost  C,  pascha  scire  velis,  Epactas  tamen,  ct  concur- 
rentcs  so!is  dies  invenire  sufficit,  partire  autem  cen- 


transroigrationera  liabyiouis  generationibus  aeque 
juxta  Malthaeum  XIV,  annis  autem  •  CCCCLXXIII 
porrecla ,  a  qua  Rcgtim  tempora  cceperunt.  Juvenilis 
enim  dignitas  regno  est  habilis.  Quinta  deinde  usque 
ad  adventum  Salvatoris  in  canteiu  generationibus  et 
ipsa  XIV,  porro  annis9  DLXXXIX  extenta,  in  qua  , 
ul  gravi  sencctute  fessa  malis  crebrioribus  plebs 
Hebruea  qnassatur.  Sexta ,  qu.c  nunc  agitur,  nulla 
generationum  vel  teniporum  scrie  certa,  ted  Bl 
setas  decrepita,  ipsa  tolius  sxcuii  morle  linienda. 

CAPUT  XVII. 

Cursus  et  Ordo  Temponim. 

Prima  ergo  teias  continet  annos  juxta  Hebneos 


tuni  per  XIX,  et  reinancnt  V.  lllas  ergo  scito  Epactas  „  MDCLVl.  Ju\ta  Septuaginta  interprete»  MMCCXLH. 

.-__ ■  __-___-     .  x._,._. .     _•..  i _j- "    •_ -fvvv    --_..:,     _..»u       _..: -     |U 


rentesiino  quas  5  qitinto  anno  futui-as.  Eoileni  modo 
ccnlum  perXXVill  dividens,easceiitesimo,  quasXVI 
ai.no  coucurrcnles  solis  invenies. 

CAPUT  XV. 

De   Sacramenlo  .'emj.oris  Pasclialis. 

Ideo  autem  pasclia  non  ad  cumdem  redit  anni 
diein,  sicut  lempus  Dominicaj  nativitatis,  quori  ihi 
nritivi.ai.is  ipsius  memoria  tantuiu  solemnis  lubeaiur : 
nic  veroviue  veotiu-u  et  mysleria  celebrenlur  et  niu- 
uera  capiautur  :  undc  el  notneii  ipstim  Pascttae  Irans- 
ilutn  de  niorle  ad  vtlam  significans,  congruum  quoque 
uiyslcriis  teuipus  iuquiril  :  primo,  ut ,  %quinoctio 
transcenso  ,  tencbrte  mortis  a  vera  luce  vincantur  ; 
rtcinde,  ut  pritno  inensc  anni,  qtii  dicilur  mensis 
Novoruin,  vitac  nov*  gaudia  ceiebrcntur.  Terlio  ,  d 
irl  rcsurreclio  die  terlio  lacla ,  et  leriio  tempore 
seculi,  id  est,  sub  gratia  '  manifesla,  cum  j.im  amc 
legem,  etsub  lcge  et  prophetico  lateretaniginate,  in 
tertia  lunte  se^limana  venc.etnr,  ciim  et  ij.sa  tunc 
luna>  conversio  mctilis  gloriani  de  lerrenis  ad  ctele- 
siem  doceal  inutari  coiiliiituiii.  Aique  ad  iiltiinum,ut 
dics  Dominica  condilione  lucis  insignis,  el  triiitnplio 
Cluisti  veiieranda.nostra  quoi|ue  rCsurrectione  nnbis 
cxoptabilis  in  mcmoriam  revocctur. 


Adam  annorum  CXXX  gcnuit  Seth  ,  qui  pro  Abel 
natus  est.  Seth  annorutn  CV  genuit  Enos.  Isle  in- 
ccepit  invocare  nomen  Domini.  Enos  annoruro  XC 
genuil  Cainan.  Cainan  annorum  LXX  genuit  Mala- 
lcel,  qui  interpretatur  plmiatio  Domuii.  Malaleel 
.innorum  LXV  gcnuit  Jaretb.  Jareth  annorum  CLXII 
genuil  Enoch,  qui  cst  transtatus  a  Deo.  Knoch  anno- 
r iiii.  LXV  genuit  Matliusalem.  Concupiscunt  filiiDei 
filias  hominum.  Mathusalem  annorum  CLXXXVII 
genuii  Lamech.  C.igantes  nati  sunt.  Lamech  annorum 
CLXXXK  genuit  Noc,  qui  ai_.uu  -.edilicavit.  Noe 
13  anno  DC  vcnit  diluvium. 


Secnnda 


CAPUT  XVIII. 
J)e  secuntta  ALtate. 

a-l.is    continel   aunns    juxla 


Hclincos 


CCXCII.  Juxia  Septuaginta  inlerpreies  "  DCOCXUI 
vel  adjeclo  Cainan  MLXXH.  Sem  amio  II  posl  dilu- 
vium  genuit  Arpliaxnt,  a  quo  Chald.ei.  Arphaxat  an- 
noruin  XXXV  genuil  Sale,  a  quo  Snniarifne  ct  IndL 
Sale  aimoruiii  XXX  gentiit  Hebor,  a  quu  Hetira  .- 
Heber  aiinorutu  XXXIV  genuil  Plialeuh.  Turris  *nli- 
fiiarur.  Plialech  aniioium  XXX  genuii  Reu.  Dii  pri- 
inuin  adoraiilur.  Iteu  aniioriiin  XXXII  "  geuuit  Se- 
ruch.  Regnuiii  Scytharum  inchoat.  Serueh  ann nmu 


VAKIANTKS  LECTIONES 

'  H»s.   pd  .  IWlJHIWIl.  jrn  mtm  *  A  add.  rrmdwet. 

•  K,  juu  •  usUtwno  ami/i'.  '    C,  muHifcslala.  '   A.  q»ia. 

C.DLXXWIII.         "  «:,  «nnori.Ki.  "  t  ,  /.(( t.CA  /  //. 

Seruck,  elc. 


»  A,B,  C,  qviii.  '  A,  .uld    wh*i, 

•  Ms.  Lond..  II.  C,  VOCCLXXXtli. 

"  (},  gtituii  >ut/kw,  elc     rtwMeM 


289 


UE  TEMPORIRUS  UBEK, 


290 


XXX  genuil  Nachor.  Regntim  /Egyptiorum  naseitur.  A  dos  tratisfertur,  quod  a  Reli  principio  stetcrat,  annis 


JNachor  aiiiiorum  '  XXIX  genuit  Thara.  Kegnum 
Assyrinruni  et  Sieyoniorum  exoritur.  Thara  aunorum 
LXX  gcnuit  Aiiraham.  Semiramis  condidit '  Baby- 
loncni. 

CAPUT  XIX. 
De  lcrlia  AZtatt. 
Tertin  jptas  r.ontinet  annus  DCCCCXLII.  Abrahnni 
annorutn  LXXV  vcnit  in  Chananaam  :  Abrahaui  an- 
norum  C  gennit  Isaac.  Nam  priino  genuit  Ismael .  a 
quo  Ismaelittc.  Isaac  annorum  LX  gemiit  Jacob. 
Regimm  inchoat  Argivontm.  Jacob  annorum  XC  pe- 
nuilJoxeph.  Memphisin  /Egypto  conditur.  JosephCX 
annos  vixit.  Grsecia  suh  Argo  segelcs  habere  cojpit. 
Hcbreortim    servitos   annoruui   s  CXLIV.    Cecrops 


MCCCV.  Joathan  annis  XVI.  Ozee,  Jolicl,  Esaia«]iie 
proplietant.  Achaz  annisXVI.  Rwna  condilur ,  et 
Israe!  in  Meilos  transfertur.  E«:chias  annis  XXIX. 
Romulus  ceutum  senatorcs  consiituit.  Manassesan- 
nis  I.V.  Nuina  duns  menscs  adjecit.  Amon  aunis  II. 
Tullius  in  republica  censum  18  cgil.  Josias  annis 
'*  XXXI  Thales  physicus  tlaitiit.  Joachim  annis  XI. 
Ilujus  anno  leitio  Nabuchodonosor  Juda^am  cepit 
Sedechias  annis  XI.  Teniplum  Hierosoiyinitanum  in- 
censum  est. 

CAPUT  XXI. 

De   qtunta    Aitate. 
Quinta  «tas  coutinet  annos  DLXXXIX.  Hebraorum 
captivitas  annis  LXX.  Judith  historia  conscribitur. 


Athcnas  *  condidit.  Moses  annis  XL  reiit  Israel.  g  Dariuaannis  *°  XXXVI.  Hiijiissccundo  annotemplmn 


Lacedaimon  condittir.  Josue  annis  B  XXVI.  Judices  a 
Mose  usquc  ad  Samuel  prafucruul  annis  6  CC.CCV. 
Othoniel  annis  XI..  Cadmiis  Thcharum  rex  Grtecas 
litteras  invenit.  Aotli  aunis  LXXX.  Amphion  musr- 
cus  claruit.  Ocbbora  annis  XL.  Primus  Latinis  '  im- 
pcravit  Picns.  Gedcon  annis  XL.  Orpheus  Linusque 
musici  claruerunl.  Abimelcch  annis  III.  Iste  *  fratrcs 
suos  sepiu.iginta  interfecit.  Thola  annis  9  XXIII. 
PriaiiiHS  regnat  in  Troja.  Jairannis  XXII.  Carmenlis 
Latinas  litteras  reperit.  Jeptlic  annis  VI.  Hercules  se 
flannnis  injic.il.  Ahessa  annis  VII.  Relitim  Trojse 
10  deccnnalc  surrexit.  Achialon  nnnis  X.  Hic  in  LXX 
inlerprctibus  nou  habelur.  I.abdon  unnis  VIII. 
,/Eneas  venit   in   Iialiam.  Sainson   aunis  XX.  Asca- 


Hierosolyinisexstruitur.  Priinusautem  regni  ejtis  in- 
ler  septuaginta  annos  captiviutis  Judaicse  concliidi- 
tur.  Xerces  annis  •»  XX.  Berodotus  historiographus 
agnoscitur.  "  Artabanus  mensibus  VII.  Socrates  nasj 
cilur.  Arlaxerxes  annis  XL.  Egdras  legem,  Neemias 
Hicrosolymam  restaurai.  Darius,  qui  et  Notlms,  an- 
nis  "  XIX.  Plato  nascitur.  Artaxerxes,  **annis  LX. 
Hester  historia  complctur.  Arlaxerxes,  qui  cl  Ochus, 
annis  XXVI.  Demostlicnes  et  Aristotcles  pnedican- 
tur.  Xerx.es  Orhi  filius  annis  1111.  Xenocrates  claruit. 
Darius  annis  VI.  Hucusque  legntim  Persartim,  de- 
hinc  Gracorqm.  Alexandec  antiis  V.  Nani  VII  ejns 
anni  cum  Persamin  regihus  supputantur.  Ptolemoeus 
Lagi  iilius  annis  XL.  Machabaeorum  liber  "  inchoat. 


nius  Aliiam  condidii.  Heli  annis  XL.  Regiiiitit  Sicyo-  C  Primus  Philadelphus  annis  XXXUI.  Septuaginla  in- 


iiiormn  finitur.  Samuel  "  et  Saul  annis  "  XXXII. 
Laceda-nionioruui  regnuin  exoritur. 
CAPUT  XX. 
De  quarla  Auate 
Quarla  a;tas  eontinet  annos  juxta.  Hehrseos 
CCCCLXXni.  Translatores  Septuaginta  Xll  adji- 
Ciunt.  David  annis  XL.  Carthago  a  Didone  conditur. 
Salonion  annis  XL.  Qui  lemplurn  ajdifieavit  anno 
•■'  CCCCLXXX'*egressionisex  /Egypto.  Exquo  appa- 
rel  Samuel  cl  "  Saul  XXXII  amtis  non  XL  prafuisse. 
Roboam  annis  XVII.  Regnuin  Israel  et  Judse  dividi- 
lur.  Abia  annis  III.  Ponlifex  Abimelech  insignis  ha- 
betur.  Asa  annis  XLI.  Hieu  prophetes  occiditur  ab 
Asa  rege  Israel.  Josaphal  annis  "  XXV.  Helias  et  Ab- 
dias  Michajasque  propheianl.  Joram  annis  Vlll.  Edom 
defecit  a  regno  Jtidse.  Ochozias  anno  I.  Helias  "  rapi- 
lur.  Jonadab  filius  Rechab  sacerdos  claruit.  Athalia 
annis  VI.  Joas  aunis  XL.  Zacharias  Joiadse  fiiius  la- 
pidatur.  Amazias  annis  XXIX.  Anios  prophetat  in 
Isfael.  Ozias  anni:;  Lll.  Assyriorum  regnum  in  Me- 


D 


terpretes  claruerunt. Evergetes  annis  XXVI  -».  Jesus 
S.ipii-.nti.e  librnni  composuit.  Philopater  annis  XVII. 
Maeliabaeoruni  (iher  secnndns  inchoat.  Epiphanes 
annis  XXIIll.  Romani  Grfficos  obtinuerunt.  Philome- 
tor  annijXXXV.  Kiinc  Anthiochus  superans  Judicos 
oppressil.  Evcrgetes  annis  XXIX.  Rrutus  Ilispaiiiam 
subegit.  Sotcr  annis  XVH.  Varro  Ciceroquc  nascun- 
lur.  Alexamler  aunis  X.  Syria  per  Cabiiiium  ducem 
subjicittir  Roinanis.  Ptolenwus  Cleopatr;e  -filiits  annis 
"  VIII.  Salustius  liisioriogrnphus  nascitur.  Dioaysius 
annisXXX.  Pompeius  Judxain  cepit.  Cleopatraamiis 
XXI  . Hucusque  reguum  Gr.ccorum,!8nuncRomano- 
rum.  Jnliusfiajsar  annis  V.  AbhocCa-.saresappellati. 
CAPUT  XXII. 
De  sexla  AZtttte. 
Sexla  a;tas  continet  annos  pncteritos  DCCVIII.  Octa- 
vianus  annis  LVI.  Htijtis  anno  XLH  Dominus  na- 
citur,  completis  ab  Adam  annis  MMMDCCCCI.1I 
Jtixta  alios  MMMMMCXCIX.  Tiberius  annis  XXIII. 
Hujus  atino  XVIll  Dominus  cruciflgilur.  Caius  annis 


VARIANTES  LECTIONES. 
»  C.  XXVI H.  *  Ba<=.    cl  C,    Babytoniam.  3  CXLIV  Ms.  el  C.  4  B,  condil. 

'  Ms.  Lond.,  XXVII.  6  C,  CCCV.  '  C,  regnal ;  B,  remasit.  C.  LXX  fratres. 

•  Ms.  Lond.  el  C,  XXXIII.  ,0  C,  decennovate.  "  Com.rt  Snui.  "  C,  XXXIII. 

"  Ms.  Lnnd.  CCCLXX.  '*  C  hic  haJlet  couipletive  :   Transtatores  XII  adjuiunt,  et  omhtil egressionis 

tx  Mgyplo.  '«  Ms.  et  C,  Saut  annis  XL.         "  C,  XXXV.  ,7  C,    rapttuf.  Athatia  tmaii  III.  To- 

nadub,  etc.  ,s  C,  exegit.  "  Ms.   Lond.  et  C,  XXI.     "C.XXXVIl.  "C.XXI. 

"  C,  oin.  Artubwius...  Soirates  nascitnr.  23  XXIX.  "  C  iidd.  qaietOehus. 

"  C.  inchoal  primus.  I'liiladel,>tms....  XXXVIII.  »  Ms.  Lond.,  XXXYI.  "  C,  XVIII. 

"  C  om.  Jiunc  llomanorum. 


291  BKD.E  VENF.RARII.IS  OPEKUM  PAIIS  I.  -  DIDASC.ALICA  CF.NUINA.  MS 

quatuir.   Maiilwus  ■  Evangelium  scribil.  Clauditis  \  el  Lucx  ConslaiKinopoliin   iransferunlur.  Julianus 

aunis  ■  tredecim.    Pelrus  Homam  ,  Marcus  Alexan-  annis  II.    II»    ex   Ohrisiiano    paganus   persequitur 

ili  i  iin   pelil.   Nito    annis  qualuordrcim.   Pet.  us  cl  Clirislianos.  Jovianus  aunn  I.  Ilic  cum  omiii  exercilu 

Paiilus  eruci   gladioquc  tradiiiitur.  Vcspasiunus  an-  (lirisliamis  elliciiur.  Valeniianus  annis  "  XIII,   qui 

n is  X.  Hujus   secun.lo  anno  '  Hicrosolynia  subverli-  a  Juliauo  ob  llilem   Cbristi  niilKia  fuerat  privalus. 

hir.  Tilus  annis  II.  tlic  facunilus  et  uius  fuil.  Doini-  "  Valens  annis  III.  GralianiM  annis  VI.  Ainbrosius  et 

ii.iniis  annis  XVI.    Joaunes   in    Palmon   rclegalur.  Martinus   episcopi    eljrescunt.    Valculiiiiaiius  cuin 

Nerva  anno  I.  Joanncs  aposlolus  Eplicsuiu   reilicns  Theodosio  annis  IX.  Ilieronyinus  in  Rclhlecm  prae- 

Evangcliuin  scripsit.   Trajanus  aunis  *  XIX.  Simon  dicalur.  Theodosius  annis  111  cuin  Arcadio  el  Hono- 

H.ernsnlymoiuii»   episeopoa  cruciligilur,  ei   reiiuic-  rio.  Anachorila  Joannes  claruii.  Arcailius  annis  XIII 

scil  Joannes  '  Ephesi.  Ilailrianus  annis  XXI.   Aquila  cum  fralre  llonorio.  Joanucs   Chrysoslomus  el  Au- 

interpres  li.ibctur.  Anloniiius  1'ius  annis  XXII  mensi-  gustinas  cpiscopi  prxditanlur.  Honorius   annis  XV 

bus  '  qualuor.   Valentiuus  el   Marcion  aguoscuntur.  cuin  Theodosio  niinore.  Cyril!us  Alcxamlrix  claruil. 

'  A.iini.ii.us  ininor  a.uiis  XlX.Calapbrygaruoi  hxresis  Thcodosius  minor  annis  "  XXVI.  Ephesina  synodus 

exoiitur.  Coniinodus  annis  irilnis.  Theodolion  inler-  Nesloriumcoinicmnat.Mariianiis.iniiis  Vll.Chalcelo- 

pres  hibelur.  "    .Eli.-s   Periinax   aimo  I.   Sevcrus  p,  nense  concilium  gerilur.  Leo  major  annis  XVII.  iEgy- 

1'erliiiax    auuis '  octodcciin.   Syinniaclius   iulerpies  pius   errore   Dioscori    lairai.     Zenon   annis  XVII. 

habctur.  Anlonius  Caracalla  annis  VII.  Quiiila  edilio  Corpus  Barnabx  apostoli   rcperitur.  An.-ist.isius  an- 

Hierosolyinis  invenii.ir.  Marcianus  anno  I.   Aurclius  nis  XXVi.  Fulgeolius  episcopus  prxdicalur.   Jusii- 

'"  Antouius  annis  qualuor.  Sexta  edilio  Nitapoli  re-  nus  annis  IX.  Accphalorum  hxrcsis  abdicalur.  Jusii- 

perilur.  Alexander  annis  ircdecim.  Origunes  Alcxan-  nianus  amiis  "  XXXIX.  Ilujus  "  VI  anuo  Dionysius 

iin  c  tlaruil.  "  Maximinus  annis  irihus.   Ilic  persc-  paschalcs  circulos  inchoal.  Justinus  niinor  annis  XI. 

qoitur  Chrislianos.  Cordianus   amiis   seplem.   Fa-  Arinenii lidem Cbrislisusc ipiunt. Tiberiuf  annis"  VII. 

bianis  episcopus  Konix  celebratur.  Philippus  aunis  Henuinigildus   rex   Colhor.un  martyrio  coronatur. 

seplem.    Ilic    primiis  Christianus    imperator   fuil.  Maurilius  anuis  XXI.  Cregorius  Romx  floruil  epi- 

D.-cius  anuo  uno.  An(onius  nioiiachus  claruil.  Cnl-  scopus.  Pliocas  anuis  VIII.  Saxones  in  Rrilannia  li- 

lus  et  Volusianus   annis  II.  Novatiana   hxrcsis   ex-  dem   ClcrUti   suscipiunt.  Heraclius  annis  "  XXVI. 

nriiicr.    Vnlerianus    annis   XV   cuin   Gallieno.    Cy-  Judxi  in  liispauia  Chrisiiani  cfliciunlur.  Heracleouus 

prianus  martyrio  coronatur.  Claudius  annis  II.  Pau-  cum  niatre  sua  Martina  aunis  II.  Conslanlinus  filius 

lus  "  Samosalx  hxresim  condidit.  Aurelianus  annis  Heraclii  mensibus  VI.  Constan(inus   Glius  Consian- 

V,  Irc  persequitur  Christianos.  Tacitus  anno  I.  Pro-  G  (ini  annis  XXVIII.  Eclipsis  solis  facta  esl  indi.  lior.e 

bus  aonis  "  VII.  Manichxornm   hxresis  exorta  est.  septima,  quiolo  Nonas  Maias.  Consianliuus  filius 

Carus  annis  II.   Isle  de   Persis  Iriumpbavil.  Diocle-  Constaulioi  superioris  annis  XVII.  Hic  sextam  syno- 

lianus  et   Muxiiuianus  annis   XX.  lste  persequilur  dumcomposuil.  JustinianusliliusConstanlin  annis  X. 

Cbristiaoos.  Maximinus  Severusque  annis  "II.  Con-  Africa  reslaurata  esl  imperio  Roinanorum.   Leo  an- 

sianlinus  anuis  XXXI.  Nie.cna  synodus  congregalur.  nis  III.   Tiberius  dehinc  quintum  egil  annuiii.  Reli- 

Conslanlius  el  Constans  annis  XXIV."  Ossa  Andrex  quum  sexix  xtaiis  Deo  soli  patet. 

VARIANTES  LECTIONES. 

1  B,  ErmioWisia.         *  C,  XIV.  '  C,  Timi  Hicrotoltjma  fibcertit.  »  Ms.  Lond..  J//F 

'  Pro  Epliesi,  C   ponil  Avosloltts.  ''  C,  ///.  '  C,  Anioniut.  *  C,  Anlheseliut  miiio  I.  1'ertinax 

'C.octo.        "  C,  Antonliut.  "  C,  Mtu&mtu  X  VI.        "  Samot  tenut.         "  C,  VI  "  C, /. 

"  Ms.,  Loud.  e(  C,  XI.  "  Cora.    Vatem  a.  III.         "  Com.,  X  VI.  "  Ms.  Lond.,  XXIX. 

'•  C,  anno  1.  "  C,  IX.  "  Ms.     Lood.    e(   C,   XXXVII. 


PATROLOGLE  EDITORI9  MONITUM. 


i  Opns sequens,  nonnumquam  designa(um  sub  tilulo  de  Temporibut  liber  major,  sub  hoc  litulo  una  iniu 
libro  deNutiira  Rerum,  Basilcx,  1529,  ediium  li.it.  Coloniensis  e.lilionis  tomo  II  dislincluin  habelur.  Ulra- 
qje  recensio  id  exhibet  anle  lihruiu  de  TemporibM,  licet  posl  hunc  huic<]ue  supplemenli  instar  scriptum 
lueril.  In  ulraquc  eiiam,  capitula  G(i  el  07  separalim  impres-a  sunt  snb  hac  una  inscripiione  Caronieou,  tit* 
de  Sex  .Htatibut  tacculi  {a).  Cliroiiicon  protrahltur  usque  ad  regi.um  l.eonis  Isanriani,  id  esi  usqiie  id  an- 
iuim  mundi  -ItiKO,  Chrisli  726.  Tvpis  mandarum  esl,  Vcneiiis  anno  1505,  rum  1*.  Viclorisde  Kcgioi.ibus  nuhis 
Koiii*  Hisseriaiinne  ad  calcem,  ei  brevi  Kedie  Vit.i  in  fronie;  Luietice  Parisiorum,  annol601  ;Basileae,  MH9, 
ini.i  1-1101  libro  de  Nalura  liemm;  aique,  anno  1537,  Coloniiv,  cniu  Brouchorsiii  conlinualioiie  et  nolis.  Opuai 
collaium  cum  quatuor  Mss.  —  Bild.  Bndl.  F.  3.  5.,  Magd.  Ox.  N.F...  llibl.  Keg.  E,  901,  el  Collegii  S  Juan- 
nis  Caulabrigiu!  —  separaiim  edidil  Smiihi.is.  Chronico  Duchesuius  in  suis  Seriplonbus  Franc.  (lom  III) 
«■oi.ii.ui3iiiii.en.  usque  ad  anmim  820  protruiiam  adjuiixil.  Deii.um,  in  Bed;e  Opcrum  Kccle«iislicoriini  Mi- 
liorutn  edilione  quam  de.lil  Anglica  Socielas  llistnrica,  Sexta  /Bt*t  muudi,  posl  Smithimu  el  ma.nisi-iiplos 
Codices  Bibl.  Keg.  15.  A    XI.  et  12.  D.  IV.,  duodecio.i  sxculi  ulrosque,  reiensi.j,  solum  hal>eiiir. 

ini  Vide  qui.l  de  islo  Chronico  dicmit  Smiihius  in  sua  pra-falione  (qoain  dainus  anle  He.l.o  Njimiihm 
tii/diii»/irniii)  el  Oud  ii  Coionieiil.  I.  I  (supra,  eol.  11). 


293  DE  TEMPORUM  R.VTIONE.  204 

i  In  liac  nostra  etlilione  Basilranus  liliri  de  Temporum  Ratione  lextus  reproducilur,  collalus  tamen  cuni  an- 
liqnissimis  exiroiisque  Brilannici  Musei  mamiscriptis;  quoruiu  aucioriiate,  insuner,  duos.  parvos  traclatns  de 
Indigilalione  el  de  Hatione  Unciarum,  sicut  distinrlu  opera  in  pruiviis  edilionibus  dali,  suis  locis,  capitulis 
seilicell  el  4,  reslaiiiaviinns.  Jam  longius  anle  in  suspicionem  lios  trncuius  es9e  genuina  frugmenla  i.ini 
stvli  nioJo,  quain  Bridelerti  Cnmineiitariorum,  iuscriptionisiiue  de  Temporum  Raiione  a  lypograplio  paginis 
(quod  primuiu  ?iden  menduin  poieral)  inscripise,  facto,  inducliis  fueral  edilnr;  eadem  ciiam  opinio  eodem 
lempore  docloris  Wrighl  menlem  invaseral ;  et  re  vera  suuin  proprium  locuin  in  Basileana  editione  nacti 
viuVnttir  tractaliis.  t 

Sic  loquilur  doctor  Giles,  cujus  Anglicum  sermonem  viTlimus.  Cuin  ordincm  ab  eo  obcrvalmn  sccuti 
suinus,  nil  addemus  ad  ejus  veib:i  hisi  iju»d  texlui,  qiiem  solum  dcderal,  Bridcferli  glossas,  Joannis  No- 
viumagi  scholiaei  Smilhii  notas  snbjuiisitnus. 

ARGUMENTUM  IN  LIBRUM  VKN.  BED.E  DE  TEMPOKUM  RATIONE 

Mot  esl  tcriptorum  ut  in  iuitiis  librorum  tria  ponant  :  personam,  videlicel ,  locum  el  tempus;  ideoque 
hcec  tria  requirenda  sunt.  1'ersona  dicitur,  eo  quod  per  se  sonat,  id  est,  per  se  sonundo  se  ipsam  demon- 
ttrat.  Loctis  diciinr  a  locamlo,  eo  quod  ibi  aliqnid  collocetur.  F.st  autem  locus  situs,  vel  posilio,  qttia  quid- 
quid  corporeum  est  loco  continetur,  et  non  potest  esse  nisi  in  loco,  id  esl,  quidqnid  dexlrttm  et  tamtm,  ante  el 
retro,  supra  etsubius,  habel,  locale  et  corporeum  est ;  qttod  ntiletn  liis  cttret ,  incorpe^eitm  el  illocale,  id  esl, 
tpiriluule  est.  Qtiid  sit  tempus  invenies  capitulo  piimo.  Locus  est .  monasterium  beuloium  aposlotorum  Pelri 
et  Pauli,  quod  est  ad  oslium  Vittri  amnis ,  el  jitxla  amnem  Tinam,  in  loco  qui  vocaiur  Inqyrvum  '.  quod  eliam 
bcalus  pater  Bisi,  cognomento  Benediclus ,  construxil,  cum  cooperaiore  ac  socio  ejnsdcm  operis  Ceolfrido ,  qui, 
pott  iptum  Benedictttm,  ipsius  mvnasterii  abbas  per  xxx  annos  exlilil.  Tempus  :  marjni  Caroli,  filii  Vippini,  fitii 
Ansigiti,  qui  genuit  Pippinum  palrem  Caro'i.  Persona  :  Beda,  qui,  ulipse  in  sequcntibus demonslrnt,  gentis  .\n- 
gtorum  indigena  fuil.  Est  igiiur  qutxdam  Oceuni  insula,  cui  qtiondam  Albion  nomen  jtiit,  et  modo  Britannia 
dicitur,  inter  Septenlrionem  et  Occidentem  tocuta  ,  Germaniw ,  Gallia:,  llispania: ,  maximis  Europtv  parlibut 
tnulto  intervallo  aduertn.  Iltec  in  prwsenli  juxla  uumerum  librorum  qitibtts  lex  divina  scripta  esl,  quinqne  gen- 
tinm  lingttit,  unam  eumdemque  summw  verilaiis  et  verce  sublimitatis  scientiam  scrutalu;  el  conlilelur,  Anglorum, 
videticet,  Britonum,  Scotorum,  Piclorum  el  Lntinorum,  qiue  ntedilat  oile  Scripturarum  cajleris  omnibiis  esl  facta 
communis.  Iuterprelanlur  atttem  Angli,  secundum  beatum  Gregorium ,  quasi  Angeli,  ob  pulchriludinem  corpo- 
mni.  De  qttorum  sciticet  Anglorum  prosapia  venerabilis  Beda  originem  duxil :  qiti  nntns  in  lerr  lorio  prwdicti 
monasterit,  cum  esset  annorum  septem,  cura  propinquorum  datus  est  educandus  reverendissimo  abbali  Benedicto, 
ac  deinde  Ceolfrido ;  ctinclumque  ex  eo  teinput  vitw  in  ejusdem  monasierii  habilationc  peragens,  omnem  medi- 
tandit  Scripluris  operum  dedit,  alqtte  inier  observantium  disciplinw  reguluris,  cl  quolidianam  in  eccletia  cantandi 
curam,  temper  atitdiscere.autdocere,  aul  scriberedulce  liabuit.  Dec  mo  nonoaulem  v:tcc stta unno  diaconaium,  trice- 
timogradum  pretbyleraiut,  utrumque  per  minisierium  reverenditsimi  epitcopi  Joannis,  jubente  Ceolfrido  abbale, 
tuscepil.  Ex  quo  lempore  accepti  presbyteratus  usque  ad  annum  (Btatis  suiv  lil,  Scripluram  sanclam  ex  opusculit 
vencmbitium  Palrum  breviler  annotare,  sive  etiain  ad  formum  sensus  et  inlerpreialionis  eorum  superudjicere, 
euravit.  In  principinm  Genesis  usque  ad  nativitatem  Isaac,  el  ejectionem  Tmactis.  libros  iv ;  tle  Tabernaculo  et 
tatis  ejut,  ac  veslibtts  sacerdotum  tibros  IV,  de  Atdtjicalione  Innpli,  atlegorice.  libros  n;  ilem  in  liegitm  tibrutn, 
nx  Quwtlionet;  in  Proverbia  Solomonis,  libros  III ;  in  Canlica  canlicorum,  tibros  vu;  in  Ezram  el  Nehemiam, 
librot  iii, ■  in  librum  beuti  patr  s  Tobitv,  Explaiialiouis  allegoricw  de  Cltristo  et  Ecctesia  tibrum  i;  iton  capilula 
teiliunum  in  Penlateucltum.  Moysi,  Josne,  Jttdicum  ;  in  libros  Regum  et  Vcrba  d  erum  ;  in  I  brum  beali  palr  s 
Job;  in  Parabolas,  Eccle  iaslem  ;  in  Evangel  iub  Matlhwi  tibros  iv  ;  in  Eiaugeliuin  Marci  l  bros  iv  ;  in  Etan- 
getium  Luccc  tibros  vi ;  in  Evanqetittm  sunct  Joannis  ;  in  Aposlolum  qiiwcutique  in  opuscttlis  >ancii  Augustitii 
exposiia  invenit,  cuncta  per  ordinem  transcribere  curavit;  in  Actus  aposlolorum  ibios  u  ;  i«  Epislolas  sex  cano- 
nicat  librot  singutos ;  in  Apocatypsin  sancli  Jounnis  ttbros  lli  :  item  iibrum  ep  stolarum  ai  </it'cr»o< ,  qitarum  de 
sex  JElatibut  tecutiuna  esl,  de  Ralione  bissexli  una,  de  jEquinociio  juxta  Analltotiitm  una.  Vitam  sancli  patris 
monachi  timul  et  anlislilts  Culliberli  ,  ei  prius  heroico  melro,  el  posimodutn  plano  sermone  desctipstl ;  Histo- 
riam  Ecctetia  t  cam  stttr  iiisultr  uc  genlis  in  libiis  quinque;  Marlyro  ogittm  de  natalitiis  lanctorum  diebus,  in  qtio 
omneiquot  invenire  polttil,  non  solum  qua  die.  terum  etiomquo  genete  certaminis,  vcl  sub  qito  judice  mundtim 
mcerint,  diligenter  adnotare  tludttii  •  librum  llymnoriim  diterso  melro  sice  rkytltmo  ;  librum  de  Ortbograpliia 
elpltabeli  ordine  dislinctum;  ilem  librum  demetricaArte,  et  htiic  adjeclum  atium  i!e  Scliemaiibus  sive  tropis  lilel- 
lum,  hoc  ett,  de  figuris  mvdisque loctttionum quibus  Scriptura  stncla  conlexlaesi ;  de  Nuiura  rerum  ,  el  deTem- 
poribus  tibret  singttlos.  Inter  qutc  omnia  composuil  Itunc  pulclietrimitm  librum,  anno,  mdelicel,  juxla  Dionysiufii, 
ab  Incarnalione  Domini  725,  q  em  litulavil  De  leinporibus .  sive  do  ralinne  leinpornm  ,  ac  posiea  novem  feli- 
eiter  vixit  annos,  migravitque  ad  Chrislum,  pro  cujus  amore  prasens  conlempsil  scccutitm.        (Colo.n.  Luit.) 

DE  TEMPORUM  RATIONE. 

PR/EFATIO. 

De  natura  reruro,  et  ratione  tempnrum,  duos  A  me  '  ille  De  lemporibus.  Cujus  propter  rationem 

quondam  stricto  sermone  libellos  disceniibus,    ut  Pascliac  polius  videbalur  usus  indigere :  snadehantquc 

rebar,  necessarios  composui.   Quos  ouin  fralribus  milii  laiius  aliqua  de  tempnrum  statu,  cursu,  ac  line 

quibusdam  dare  atque  exponere  coepissem,  dicebant  disserere.  Quibus  roncitus  parens ,  perspectis  vene- 

eos  brevius  multo  digestos  esse  quam  vellenl,  maxi-  rabilium  Patrum  scriplis,  prolixiorem  de  lcmporibus 

VARIANTES  LECTIONES. 

Codicibus  huciisque  cilatis  addendus  esl  alter  Pa-  '  Siuii  h  illum  ,  quse  vera  lectio  est,  sed  omncs 

risiens.  1362,  quein  scribemus  D.  libri  mss.,  ille. 


295  W.DA:  VENKRABIMS  OPKRIJM  PARS  1.  -  DIDASCAUCA  GENUINA.  «9« 

libriiin  edidi,  proul  ipso  largiente  potui,  qui  alernus  A  coinprobanl :  nequc  liane  ainplius  sequendam,  etiam 


peniianens,  tempora  quando  voluit  consliluil,  el 
qui  novit  temporum  lines  :  imo  ipsc.  labenlibus  tcin- 
porum  curriculis  finem  cum  volucrif  imponet.  In  quo 
viclelicet  opcre,  ne  queni  forle  olTeiulerel,  quoil  Jle- 
braicam  tnagis  verilatein  quam  I.XX  Translalorura 
c ilihoni- ni  in  sseculi  pucedenlis  serie.  scculits  sim  : 
el  illani  quoque  per  oumia  quoties  discrepare  vide- 
bainr  inserui,  Ut  legens  quisque  siintil  ulrumque 
cotupiciat,  et  quod  amplius  scquendum  pulat  eligal. 
Fixa  aulem  slat  niilii  senleniii,  quam  a  nullo  pru- 
dentium  redarguendam  auiumo,  ut  sicut  revercndis- 
simus  ejusdem  llebraicae  veritatis  intcrpres  obtre- 
ctatoribus  sui  operis  :  Non  damno,  inquii,  non 
reprehendo  LXX,  sed  omnibus  his  apostolos  prafero : 


ln  qui  LXX  inagnis  divinisquc  l.uidibus  ad  eoclos 
tollunt,  dubiianl !  quoruin  quisquis  dicta  perspexerit, 
credo  uu>\  nostro  labori  calumuiam  fhcere  desistet, 
si  non  I. ii iii  tamen  lividis,  quod  absit,  conlemplalur 
oblulibus.  Verum  ulcunquc  fcrant,  hasc  mea  scripta 
legcntes,  priuio  ediluin  pro  captu  meo  libellura,  tihi, 
dileilissime  abba  meus  llueiberre,  percurrenduiu 
atque  exsniinandum  offero,  multtim  deprecan»,  ut 
si  quid  in  eo  tu  vituperabile  deprehenderis,  statiui 
mihi  corrigcndum  insinues.  At  ubi  ortinale  ac  nttio- 
nabiliter  acluiu  videris,  mecum  Deo  qul  donavil,  et 
sine  qno  nihil  possumus  [ucere,  devotus  g  atiasagas 
Si J  quem  sane  vel  illud  *  offendit,  cur  aliquid  de 
liiiju.Miiiitli   negolio  tentare  preRSumpscriiu  :  quaro 


iia  el  ego  conlideiitcr  prolilcor.quia  non  reprehendo  ■  de  liis  qux  sparsim  in  veterem  scriptis  inveniri '  po 


vcieres  chronographos  ,  qui  transbtionem  LXX 
Interpreiunt  inodo  secuti  esse,  modo  prout  libttil 
probanlur  habuisse  contemptui ,  sicut  eliaui  in  pro- 
cessu  bnjusce  opusculi  nosiri  tnoiistrabilur ;  sed 
omnibus  his  Hebraicsc  veiiiatis  integrani  prsfero 
puritatem,  quam  pr«eminentissimi  dociorum,  Ilie- 
ronyinus  in  libris  Hebraicarum  QuaesUonum  ,  Augti- 
stimis  in  libro  de  Civiiate  Dei,  Eusebius  ipse  Chro- 
nographus  in  tcrtio  Hisiori*  ecclesiasticae  libro  ,  ex 
verbis  Josephi  historici,  adversus  Appionem  Grain- 
maticum  scribentis ,  <  breviorem  temporum  seriem. 


lucrant,  ipse  novuin  opus  condere  studiicrim,  audiat, 
dicente  sanclo  Aiigustino  :  Quia  ideo  neccsse  est 
plures  a  pluribus  iieri  libros  diverso  slylo,  nou  di- 
versa  fide,  etiam  de  quxstionibus  cisdem,  ttt  ad  plu- 
rimos  res  ipsa  pervenial  :  ad  alios  sic,  ad  alios  autem 
sic.  Audial  et  me  pro  me  simpliciter  rcspondenteni : 
Cui  displicet ,  vel  superiluum  videtur,  quod  hxc  ro- 
gatu  fratium  undecunque  collegi,  uniusque  libelli 
tenorc  couclusi,  diutillat  ca  I  genda,  si  quis  velit, 
et  ipse  de  cominunibus  patitim  foirtilms,  qtue  sibi 
suisque  suffieere  arbitretur  hauricns,  inecum  nihilo- 


quam  in  LXX  '  edilione  vulgo  leriur  •  conliuere,  >  C  uiinus  debita  fraternitatis  intemerata  jura  cushidial. 

VARIANTES  LECTIONIS. 
C,  editionem.  *  C,  conliueri.  '  C,  qua.  k  C,  offenderit.  *  B,  C,  poterant. 


IISCIPIT  LIBER. 


CAPUT  PRIMUM. 
De  Comptito  Ml  toquela  digitorum. 
De  Temporum  ratione  (Doinino  juvante)  dicturi 
necessarium  duximus,  utilissimam  primn,  promptis- 
simamque  flexus  digitorum,  paucis  dcmonstrare 
solertiatn,  ut  cum  maximam  computandi  facilitatem 
dederimus,  tuin  paratiore  legenlium  iogenio  ad  in- 
vestigandnm  dilucidandamque  eoniputando  seriem 
temporum  veniamus.  Neque  cnini  conietnnenda , 
parvive  pendenda  est  reguia ,  cnjus  onincs  pcne 
sacrse  exposiiorcs  Scripturw,  non  minus  quam  litte- 
rarum  figttras  nionstrnniur  '  ampiecli.  Denique  et 
multi  alii  aiias ,  el  ipse  divinac  inlerpres  hisloriio 
Hieriinyiiuis,  in  Evangelicae  traciatu  sentcntia?  liujus 
ailjiinieiitum  disciplina;  non  dnbitavit  assiimere  : 
Ceirtesimus  (inquit)  et  scxagesimus ,  ei  Iricesiinus 
fructus,  quanquam  de  una  terra,  et  de  uno  sementc 
nascitur,  tamen  mtiltiim  differt  in  numeio.  Trigintl 
referuntur  ad  nuptias  :  nain  ct  ipsa  digitorum  con- 
junctio,  quasi  mnlli  osculo  se  complecleiis  et  fecde- 
rans,  maritum  pingit  et  conjugcm.  Sexagiuia,  ad 
vidtias  :  eo  quod  in  anguslia  et  iribulatione  llat  po- 
sitte  :  unde  el  i<i  superinre  digilo  depriiiiuuiur  : 
quanUKjue  mirjorest  dillicullas  expcrta?  quond.itn  vo- 

VAiUANTES 
*  B,  C,  antplext.  •  T)  oni,,  uideni. 


luptatis  illecebris  abstinere,  tanto  majus  et  pneinium. 

Porro  cetitesiniiis  numerus  ( qnacso  diligentei-, 
Lector,  altende)  a  sinistra  transfertur  ad  dextram, 
et  iisdem  qiiidem  digitis ,  sed  noo  eadeni  inanu  : 
qtiibus  in  laeva  manu,  r.uptae  signilicantur  et  viduus: 
circulum  faciens,  expriinit  virginiialis  coronam 
Primo  fit  indigitatio  in  /inii  iniiiin,  tali  modo. 

Curo  ergo  dicis  Umiin,  niiniinum  in  lajva  digiluui 
infleclens,  in  inedium  palmx  arluin  infigrs.  Cimi 
D  Jicis  Duo,  seciindtim  a  minimo  flexuin,  ibidem  im- 
poncs.  Cum  dicis  Tria,  tertiuni  similitcr  afflcetes. 
Cum  dicis  Quaiuor,  *  itiJcm  mmimiim  levabis.  Cum 
dicis  Quinqiie,  sectintlum  a  ininimo  similiter  eriges. 
<  .iiiii  dick  Sex  ,  leriiuiu  nihilominus  elevabis,  medio 
dmUsal  soio,  qui  Mcdicus  appellalur,  in  niediura 
>'uii'ij'  lixo. 

Cuin  dicis  Sepiem,  miriiinuni  soluni,  c«'tei  is  inte- 
rint  levatis,  super  palmx  radiicm  poncs.  Jiixt.«iiu«ui 
ciiiii  dicis  Uetu,  medicuni.  Cuni  dicis  Novem,  iuipu- 
dictini  ■  e  rcgioue  oompones.  Cuiu  dicis  Decem, 
tinguem  indicis  in  niedio  (lgi>s  artu  pollicii.  Cuin 
dicis  Viginli,  siiminitalfin  pollicis  iuter  mrdios  in- 
dicisfl  impudiri  arhis  iminiUes.  Cum  du-i>  Tri^iiili, 
ungiies  indicis  ct  pollieis  blando  conjuuges  ampletu 

LBGTRWtt, 

J  I'to  e  regione,  D  habei  jiufn. 


297  DE  TGMPORUM  BATIONE.  298 

Cu.ii  dicis  Quadragmla,  inlerion  p.llicis  laicri  vel  A  <1"*<I»C  Pc''  >>*c  °ccullius  inn"C!,Jo  ^vincan»,  vel 

impcritos  quosque  quasi  div.nando  deludens.  Cuju9 
onlo  ludi  vcl  loquelx  lalis  esl :  cum  primam  alplia- 
bcti  lilteram  intimare  cupis,  unum  mam:  teneio : 
riim  secundam  duo  ,  cu:n  lerliam,  (ria.  Et  sic  ex 
ordine  caeleras. 


dorso  indicis  supenluces,  anibobus  duntaxat  ereclis. 
C.iui  dicis  Quinquaginla ,  pollicem  exleriore  arlu 
lnslar  Grsecoe  lilterx  gamma  r  curvatum,  ad  palmam 
iuclinaliis.  Cum  dicis  sexaginta,  pollicem  (ut  supra) 
ourvatum ,  indice  circuniflcxn  diligenter  a  li-.uiie 
pnecinges.  Cuin  dicis  seiiliiaginta,  indicein  (ut  supra) 
circuinflexum  poMice  immisso  superimplebis ,  ungue 
dimtaxat  illius  erecta  '  trans  medium  indicis  arlum. 
Cum  dicis  Octoginla,  indicem  (utsupra)  circum- 
flexnin,  pnllice  in  longum  tenso  implebis,  ungue 
videlicet  *  illius  in  mcdium  indicis  artum  inflxa. 
Cum  dicis  nonaginta,  indicis  inflexi  ungulam  radici 
pollicis  *  inliges. 
Hactenus  in  laeva,  Centum  vero  in  dcxtera,  quein- 


Yerbi  gratia  :  si  amicum  inlcr  insidiatores  posi- 
lum,  ut  cante '  rcm  agal,  admoncrc  dcsideras  :  III, 
et  I,  et  XX,  et  XIX,  et  V,  et  I,  et  VII  et  V,  digilis 
oslende.  Hujiis  namque  ordinis  iillcrx  ,  Caute  age, 
significant.  Potest  ct  ita  scribi,  si  causa  secrelior 
exigat.  Sed  lr*c  Gixcorum  compuio  lilierisque  fa- 
cilius  disci  simul  alque  agi  possunl,  qui  non  ul 
Latini ,  paucis  iisdemque  geminaiis  suos  muneros 
solent  cxprimere  lilteris,  verum  tolo  alphabeii  sul 


admodum  Decem  in  laeva  facies.  Ducenla,  in  dexlera  :  «  cl.aracterc  in  numerorum  liguras  *  expenso,  tres  qui 


quemadmodum  Viginti  inlavva.  Trecenla,  indcxlera: 
quemadmodum  Triginla  in  Ixva.  Eodem  modo  et 
cielera  usque  ad  DCCCC.  Ilem  Mille,  indextera: 
qnemadmodum  Unnm  in  la-va.  Duomillia,  indexlera: 
quemadmodum  Dao  in  Ircva.  Tiia  millia,  indexlera: 
quemadmodiim  Tria  in  lxva.  £t  cxlera  usque  ad 
novem  millia.  Porio  cum  dicis  dccem  millia,  Ix- 
vam  >  in  medio  pectore  supinam  apponcs,  digitis 
lanlum  ad  eollum  ereclis.  Vigiitli  millia  cum  dicis, 
ea.udem  peclori  exjiansam  laie  superponcs.  Triginta 
millia  cum  dicis ,  •  eadem  prona,  sed  erccla,  polli- 
cem  cartilagiui  medii  pecloris  immitles.  Quadra- 
ginta  millia  cum  dicis  ,  ean.dem  in  umbilico  ere- 
ctamsupinabis.  Quiiiquaginla  millia  cum  dicis,  ejus- 
dem  pron:o  ,  sed  ereclse,  pollicem  umbilico  impones. 
Sexaginla  millia  cum  dicis ,  eadem  prona  femur 
Lcvuin  desuper  compreliemles.  Sepiuagiuta  millia 
cum  dicis,  eamdem  supinam  femori  superpones. 
Ocloginta  millia  cum  dicis,  eamdem  pronam  femnri 
superpones.  Nonagii.u  millia  cumdicis,  eademlum- 
bos  apprehendes,  pollice  ad  inguina  verso.  At  vero 
Centum  millia,  et  Ducenlum  millia,  et  cxlera  usque 
ad  DCCCC  millia  ,  eodem  quo  diximus  ordine  in 
dexiera  corporis  parte  complebis.  Decies  auiem 
Centena  inillia  cum  dicis,  ambas  sibi  manus,  inser- 
tis  invicem  digiiis  implicabis. 

Est  et  allerius  modi  computus,  articulatim  decur- 
reus  :  qui,  quoniam  specialiter  ad  Pasciut  rationem 
perlinet,  cum  ad  banc  ex  ordine  venlum  fuerit,  op- 
portunius  explicabitur.  Potest  autem  et  de  ipso 
quem  prxnotavi  computo  qu.-cdam  inanualis  loquela, 
lainingenii  exercendi  quam  ludi  agendi  gratia  ligu- 
rari  :  •  qua  liiteris  quis  singillatim  expressis  verba, 
qu*  iisdein  Iitteris  contioeantur,  alleri  qui  hanc 
quoque  noverit  induslriam,  tamelsi  procul  posito, 


plus  stint  numeros  notis  singulis  dcpinguut,  euuideiu 
pcne  numeri  figurandi ,  q.iein  scribendi  alphabeli 
ordinem  sequenles,  hoc  modo  : 


A 

I 

g 

LX 

B 

11 

o 

LXX 

r 

111 

u 

LXXX 

A 

IV 

i 

XG 

E 

V 

p 

C 

r 

VI 

2 

cc 

/. 

VII 

T 

ccc 

ii 

VIII 

T 

cccc 

e 

IX 

V 

D 

i 

X 

X 

DC 

R 

XX 

* 

DCC 

A 

XXX 

Q 

DCCC 

M 

XL 

4 

DCCCC 

N 

L 

Qui  et  ideo  mox  '  utnumeros  digitis  significare  dt- 
dicerint,  nulla  interstanle  inorajitteris  quoquepari- 
ter  iisdem  pra-Iigere  sciuni.  Verum  kec  hactenus. 
Nunc  ad  tempora,  qunntum  ipse  icmporum  conditor 
ordinatorque  Dominus  adjuvare  dignabitur,  e^po- 
nenda  veniamus. 

CAPUT  II. 
De  trimoda  lemporum  ratione. 

Tempora  igitur  a  '"  temperando  noinen  accipiunt, 
sive  quod  unuinquodque  illorum  spatium  separatim 
lemperalum  sit  .  seu  quod  moiuenlis,  iioris,  diebus, 
_^  niensibus,  annis,  sajculisque  et;e!alibus  omuia  mor- 
talis  vitje  curricula  temperentur.  Dc  quibussingulis, 
prout  Dominus  dederit,  cxposituri,  primo  Lcctorem 
adinonemus  trimoda  raiione  compuium  temporis 
essediscrelum.  Aut  enim  natura,  aut  consuetudine, 
aulcerle  auctorilate  decurrit.  El  ipsa  quidem  aucto- 
riiate  "  bifarie  divisa  :  humana  videlicct,  ut  Olyra- 
piadas  quatuor  annorum,  nundinas  uoveni  dierutn, 


legenda  alque  intelligenda  contradai,  vel  necessaria 

VAUIANTES  LECTIONES. 

'  B,  C,D,  erecto.  »  C.  om.  ittius.  *  B,  C,  erecti.  »  B.  C,  l),  om.  i»i 

*  C,  eamdem  pronam,  sed  erecta  potlice.  '  C,   qualiter  his  qui;  B,  om.  qni.  '  B,  C,*«. 

•  C,  expenmm.  »  C,  mox  numeros.  "  B,  C,  temperamenlo.         "  C,  bifariam. 

GLOSS/E  ET  SCHOLIA. 
caput  n.  spfllwm  separatim  temperetum  sit,  etc.  IJnumquodqnO 

Briu.  Bam.  Glos»*. — Tempora  igitur  a  temperamen-      teuipus  ab  allero  temperatur,  sicul  dicit  in  po?t.,  ttbi 
turnmen  ucci^iunt,  cive  quod  unumquodque  iltorum      de  teuiporibus  loquitur,  et  oiniies  fructut  in  teinpo- 

Patbox.   XC.  10 


899  HKIU 

indictinnes  XV   annorum 

i|uui|ii(*,  c|iu  ex  uuadranlibui  cooflcUar,  menM  Fe- 
hriiurio  vel  Augusto  InleronUrl  Gravi,  /Bgyptil, 
Komanique  pro  suo  quique  capiu  jiisserunl.  Divina 
autem,  ul  sepiima  die  sabbatum  agi,   septimo  auno 


B,  C,  mutuatse. 


VRNF.RARILIS  OPERMI  PAR6  I.  —  DIDASCALICA  CENIIINA.  500 

atnhitu   celebrart.   Diem  A  a  rurali  opere  vacari,  qiiinqiingesiinuni   annumjn- 

bileum  rocari  Dominui  in  lege  praxeplt.  Nametal 

harbaru:  gentes  li<'b(loiiiailas  habere  prubemur   a 
populo  lamcn  Del  '  mulasse  uon  latet.  Consueiuihiiu 
vcro  buniana   lirmatuin  csl,  ul  ineiisis  XXX  dielus 
VAHIANTES  LECIIONES. 


ribus  a  fi-ignrp,  catore,  pluvia ,  lemperamenlura  as- 
siiniunl,  el  ati  ipso  leiiiporaiiiculo  leiupora  vocaniur. 
Ilhrum,  scilicel  lemporum,  lemperalum  sil,  seilieel 
ali  aliero  ;  secreium  ab  invicem,  ul  ver.  Nam  aliain 
lciiipcralioiicni  liab  l  quain  asias,  s  imlilcr,  etc.  El 
il.'  mensibiis  simililer  potesl  inlelligi.  Stecuta  dicla 
a  Secu  deo ,  a  qtio  geniiles  philusophi  s;ecula  esse 
puLrbant.  Secus  autein  Gr«cum  noinen  esl,  el  inter- 
fjiei.iinr  loraia.  Secula  iiamque  generatiouibus  con- 
stant,  indeque  saxula  a  tequendo  uicta;  a  verbo  sci- 
licet  sequur,  quia  seqiiiintiir.  Abeunlibus  cnim  aliis 
aliisucce  lunt.  Annissiquidem  quiuquaginta  gsacolnm 
lerminari  dicunt.  lliuc  est  quoil  ille  Hebrxus  aurc 
paitusa,  scrvire  jubetur  in  sicculum,  boc  esi,  usque 
ad  annos  quinquaginia.  .Etns  e..l  lemptis  quod  ilc 
atallis  inslruiiur.  Nau»  a.-las  pro  uno  auno ,  el  pro 
gpplem,  el  pro  centum,  et  pro  quovis  lempore  poni- 
lur.  Tempereniur ,  id  esi,  disponantur.  Trimoda 
ralione  discretum,  id  e-t,  separatuin.  Spaiium  unius- 
cujusque  lemporis  xci  dies  sunt.  Decurrit,  seilieet 
leinporis  compulus.  Bifariam,  il  esl  duobus  mt»  lis. 
llumana,  scilicel  aticlori  aie,  hoc  cst,  ipi.e  ab  ho.ni- 
nibus  consliluta  esl.  Non  solum  dtviua.verumetiam 
liiimana  auciorilate  decurrit  tempus:  humana,  vide- 
licei,  ut  0 'ympiades.  Olvmpus  ino  >s  esi  in  Gnecia, 
jtixts  quem  civilas  cst  Olympias,  in  honorem  Solis 
eonslrocta.  lbiiniuie  qtialuoranuorum  lndiagonum, 
elsacra  in  honoremSoiisagebanlur,  qux  Olympi.ides 
dicebantur.  Olympias  apu  I  Craecos  spatium  quaiuor 
annorum,  quando  sulis  ct  Jovis  O.ympici  litbani. 
Semper  eniin  per  quadrieunium  bi-s-w.iilem  peragit 
eursum,  quo  eliam  anno  bissexlus  apud  Romanos 
tii.  Un.le  el  tuslrum  dicilur  tcmpiis  quinquennii. 
Inchoante  enim  semper  quinlo  anno  agou  agebaiur, 
quando  sol  oriens  abxquinocliali  puncto,  priiuum  a 
bhsexto  incipit  aniiuni.  Diciiur  autetn  Oiympias 
quasi  0  olampias,  id  est,  lola  illnminaiio ;  el  Olympu-, 
quasi  bololampus,  hoc  est,  lotus  Incidus  et  arde.is, 
propter  viciiiilatem  videheeisolis.  Et  quia  nubes  »ua 
exccdil  alliiudiue.  prnccelo  frequenter  apuJ  auclores 
ponitur.  Sic  eliam  holosericas  dicimus  vestes,  id 
est,  lotas  sericas,  quia  Iwtos  Graee,  tolus  dicilur 
Latine. 

jVmidiims,  id  est,  negociationes  a  Nonis  usque  ad 
ldus.  Nundinx  sunt  paganorum,  itemque  rusticorum, 
quibus  convcniuni  uegotiis  propriis  vel  mercibus  pro- 
visnri.  Sunt  autein  iiuiidiiue  puulicae  convciiliones  el 
commercia,  diclat  quasi  uovem  uies,  id  esi,  Nonas  et 
Idus.  Esl  auiem  Nuuiliua  Romaiinruni  dca,  a  nono 
die  nasceniium  nuiiriipata,  qui  lustricus  dicitur.  Esl 
lustricus  dics  quo  inlaaies  lusiraniur,  et  nomen  acci- 
piunt;  seil  is  inaribus  nonus,  octavus  esl  femii.is. 
lndiciiones  dicta:  suuia  cerio  annorum  indicio.  PrioiO 
lustro  solvebaiurae»,deiii  i«  argenium,  dcinde  aurum. 
K-.1  autem  lustrum  penlercsin.id  esl,  quiiiquciuiiuui, 
qiiml  qiiinlo  anno  di  ilur  coudi  a  Rniiianis.  Esl  autem 
quiiii|uciinalc  teiupus;  itleo  vero  sic  vocalur,  eo  qund 
ceiisuperi|uini|iiciiiiiumiii  repub.  peraclo,  urbs  Roma 
lustrauatur.  QatndlCtm  uiihuhihi.  quia  hic  iiiuucrus 
lacilis  c.t  ad  iiiulliplicauduiii.  Ihem  quoquc,  Si  iliccl 
bissexlilem.  Quudrans  aM  quaila  pars  diei.  Sul  iiain- 
que.  sig.ileium  circuliltil  pciTUilil  iii  c.t.CLXV  Ct  qua- 
draule  ;  unde  in  qualuor  inait  perttcll  lutum  diem, 
qui  iialuraliier  in  xv  Kalen.l.  Apr:!.  iulerpiini  deluii-.- 
sci,  quia  ibl  in  croalioue  muudi  posilui  sai,  el  ■  oopil 
turrcic.    Nuiic  vcro  in  vi  Kilciid.  MjiI.  poniliir  lu,- 

■extui  ajiini   Roraanos,  ai  apul   Agyplloi  qoarlo 

lialcnd   Sopleuib  ,  quia  in  aut  l  itit  ile  liiunaiij ..cturrit 


B 


CLOSSiC  ET  SCIIOLIA. 

tcmpttS,  Qiiinquagesimum  annnm  jubitoMim  rocari 
hitminus  in  leqc  priv.cepil.  Jubil.cus  aiinu>  vocatnr  i 
jnbiiando,  quia  eo  anim  iuiiis  ,icrsonahaiii  Jubibauui, 
id  cst,  reimssibileui.  Jubilxus  etiam  diciiur  remia- 
sionis  annus,  quia  eo  anuo  cuucia  debila  et  oniuis 
agricultunc  lalmr  reiniliebaiiir:  servi  eliam  eraptiiii 
liberi  remiitebantur.  Qtiinquagesimus  eienini  an- 
nus  in  lege  jubiLcns,  id  est  reiuissionis  sive  jubi- 
laiione  plenus  appellari  jussus  est,  in  qu  ■  pnpulus 
ab  oiiini  operaiioiii;  quiesceret,  omniuin  debiia  laxa- 
rentur,  scrvi  emptitii  liberi  redirenl,  annusquc  ipse 
niajoribiis  solemniis  ac  laudibus  divinis  einiueulior 
c.eicris  existcrct.  Meriio  per  hunc  iiumerum  iila 
siiiuiiia;  pacis  lrauq'iillitas  indieatur,  quaudo  sicul 
Apostolus  ait :  lu  voce  archangeli  nnvissim.i  clangenle 
tutia ,  resurgenlibus  cunclis,  reverteiur  ad  omncs 
antiquaposse.siocarnis.  Tuncrevcrleiurad  anliquaui 
lerram  carnis  su«,  in  qua  habitavit  Abel.dequa 
ejectus  est  per  Cain.  Tuac  Noe,  Abrabam,  Isaac,  el 
Jacob ,  sed  et  omncs  auiiluc  iiiorlaliuiu  recipienl 
corpora  sua  a  quibus  exieraut,  ut  pussideanl  e.i  in 
a-leriium,  ubi,  cessantibus  bujus  s.ecult  laboiibus  el 
srumniSi  dimissis  omnium  culparum  debitis,  in  sula 
divin.c  visionis  coiiie>uplatione  cunctus  electorum 
populus  in  seleriium  gaudebit,  implelo  illu  dcsidc- 
rabili  Ooiuiui  ac  Salvaloris  noslri  mandato  :  Vacaie 
ct  videte  ,  quoniam  ego  sum  Deus.  liarbara:  genlet 
dicuntur  a  baiba  el  rure.  Consuemdine  vero  hummw 
jirmaium  est  ,  ut  mensis  trigmlu  diebut  compu- 
taretur,  cum  hoc  nec  solis  nec  iunat  cursui  convenial. 
Siquidem  lunam  duodecim  horas  m  nus,  salia  ralione 
sailus,  solem  vero  decem  horat  et  dimidiamplusliabere, 
qui  totertius  exquisiere  teitanlur.  Cum  igitur  in  aute 
ad  undecimum  capitttlum  pervencris,  invenics  satis  ad 
qui  I  isi.c  lini-.i'  valeant.  Et  cum  ad  quaJragesiinuui 
secuudum  cap  lulum  perveneris,  videbis  apertiiii 
quid  sit  sallus.  Siquidem  lun.iui  duodeeim  horas 
iiiiiius,  salva  ratioue  salius.  Tunc  raiio  salius  luu.o 
materies  videhcet,  de  qiu  saltus  eflicilur,  savatur, 
si  ex  illis  dundeciin  horis,  in  quibus  luna  post  viginti 
novem  dies  commoratur,  nil  sublrabimiis,  donec  ad 
coiigruum  ili-put.in  li  locum  pervenianl.  1'orro  naturu 
duce  reperlum  ett  sotis  annum,  elc.  Modo  dicil  tle 
nalura  lempoiis.  Quadrunie,  U  est,  sex  hori-.  Si 
rominuni*  sit,  id  est,  cs  duo  lcciin  meiibibus,  cccliv 
scilicet  tliebus  lermiuari.  .si  emboiismns  ,  i  i  est , 
supcrcrcscens,  qui  babct  tredecim  meiises.  In  unu- 
quoque  uieuse  luiiari  crescil  stilus  iu  qualuor  mo- 
nienlis,  el  uncia  uniusiuoiueiiii,  et  atnmo.  Naui  una 
lunatio  trigesima  rst  seniper,  allera  undelrigesiina. 
Mulliplica  ergo  scxics  Iriginta ,  et  sexics  rigltlti  no- 
vem,  el  invemes  CCCUV,  Tolumque  lume  discursum. 
Toius  Uni.t'  CUTSUS  in  uoveinleciin  atn.is  peragiiui . 
^aiiiadeadeiiilocasignuruin.iiiqiiibusniiiic.verbigra- 
lia.accciisaesl.  adeuiudcoi  mensis  Uiein,  a.li.leni  as 
ceiisiuuis  inomeniuiii.ad  easdemsigniferi  latiludinesei 
altiiudines,  adeamdeui  coitus  BoiU COttgruaatUlD BOM 
reverleturpriusquaint:i;xxxvcoitus,ide»tiiieiiSi's,per- 
licii-ldccciininciialiii  culo.  Ulaciiini  luua  qu:e  iii  pra-- 
lenli  appellalione  est,  nmi  eril  in  cadeni  appaKal  oo» 
iim|iic  ;nl  iiovcnderim  aniios.  tjuod  ila  laci.luue  ei- 
empll  cau^a  proban  BOlesl,  J Jiiuanus  babrl  regulo  es 
iiovem,  ad  a  taleni  lun.e  iiiquiiendam  ;  si  aulem  cuiu 
iiiis  xxii  epaciai jungimus,  suni  linntl  lazi;  rawalia 
\w  ,  leinaiut  itn ii-..  Prima  luil  Ikm  anaa  laaa  ia 
Kjiend.  J.niiiar.  qu;e  nequaquam  in    prjMilcti*  k.i- 


II 


It-ndis  iieruui   nrnna  invoniiur,  donec  novandajeuH 

aniii  cxpleli  Itici  inl.  Qnm  MlHri  non  )uxi«  elimicorum 


301 


DE  TEMPORITM  RATIOIifi. 


502 


ooinputareiur,  cum  lioc  n«c  solis,  nec  lun.v  cursui  A  fcrri,  qua  tratura  non  juxla  ethnicorum  dcmeuiiaiit 

dea  crcatrix  uua  de  plinibus,  sed  ab  uno  vero  Deo 
crcata  cst,  quando  sideribus  coclo  indilig  prxcepil, 
ut  s-inl  in  signa,  cl  lempora,  etdies  ct  amios. 

CAPllT  III. 

De  minulistimit  temporum  spatiis. 

Hora  duodecima  pars  diei  est :  siqtiidem  XII  horx 

diem  complent,  Domino  atlestante,  qui  ait :  Nonnc 

duodecim  horx  sunl  diei  :  si  quis  anibulaverit  in  die 

non  oflendel  ?  (Jbi  quamvis  allegorire  se  dicm,  disci- 


conveniai.  Siquidem  lunam  duudccim  lioris  minus, 
salva  ralione  saltus :  solem  vero  decem  horis  et 
diinidia  plus  liabere,  qui  solertius  exquisiere  testan- 
tur.  Porro  nalura  duce  rcpcrlum  est,  solis  annum 
CCCLXV  dicbus,  et  quadrante  conlici :  lunx  vcro 
anitiim,  si  communis  sil,  CCCLIY.  Si  embolismus, 
GCCLXXXIV  diebus  terminari,  loiiunquc  lunx  cur- 
suiu  decennovenali  circulo  compreliendi.  Sed  ct 
erranlia  sidera  suis  quaeque  spatiis  zoJiaco  circum- 


GLOSS.€  ET  SCIIOLIA. 


demenliam  dea  crealrix  una  de  pluribus,  sed  ab  uno 
Deo  vero  creaia  esi.  Natura  dicia  esl  ab  eo  quod  nasci 
aliquid  (arial,  qiiam  dieunl  ellmici  creatriccm  esse 
oinnium  rernm,  cum  ipsa  non  silcrealrix,  sed  pntliis 
creala.  Ethnicorttm,  id  estgcntilium.  Una  depluribns 
Muresenimdexfueriinl.sieul  Juno,  Minerva,  Venus 


Reprehendit  Beda  obiteropinionem  eorum  qui  nalit- 
rain  deam  faciunt,  qiiemailmodum  PI.uo,  Plinius 
Secundus,  etc.  Non  enim  ipsa  dca  rst,  sed  a  Deo  vis 
qtixdam  sideribus  indita,  ut  siut  nobis  in  signa  ct 
tempora,  quenia  linodum  scriplum  esl  Genesis  piuun, 
ipsa  aulem    sidera  anima,  et  prninrie  voluntate,  ca- 


Creaia  esl,  scil.  ipsa  natura    lemporum.    lndiiis,  id  B  reiit ;   quare  dii  non  sunl,  sed   Dci  insirumenta  qui 


esl,  inserlis.  Vi  sint  in  signa,  id  esl,  qure  signincant. 
Sxpe  enim  ex  sideribus  cognoscilur  tempeslas  et 
serenita^.  Signa  non  illa  dicilquxobservare  vaniiaiis 
est,  sed  utique  ulilia,  et  usibus  hujus  vilx  necessaria, 
<l'.i:c  vel  nauire  ohservant  in  gubernando,  vel  alii 
homines  a  I  pncsidendas  aeris<|ualilales  perxslalem 
et  hiemem,  et  aiituinnalpm  vernalemque  lemperiein. 
Et  nimiruin  Iirec  vocat  tempora,  qux  per  sidera  fiunt ; 
n"ii  spatia  moraruiii,  sed  vicissitudines  affectionum 
neli  hujus. 

Joan.  Nov.  Scholia. — Tempora  ig;lur  a  tempe- 
raado  nomeit  acc  piunt.  M.  Varro,  lib.  v  de  Origitie 
verborum  eantdcni  hvij.o\a-liaii  recipit.  Teinpus, 
inquit,  esse  aiunt  inlervallum  niundi  et  niotus.  1  <i 
divisum  in  partes  aliquol,  inaxime  a  solis  et  lunx 
cursu;  ilaquo  ab  eoruin  tenore  lemperalo  leinpus 
iliclum.  E-t  quoquc  (ut  id  obiter  indicein)in  his 
Yarronis    moiiuniPiilis    tempnris  delinitio  qiiam  M 


bus  munduin  gubcrnal. 

CAH7T  III. 

Bbid.  R.\m.  Glossj;. — Horadnodecimaparsdieiesl, 
tiquidem  duedecim  liorte  diem  comptcitt,  elc.  liecipit 
aulemliora  qualvor  punctos,  decem  miitula,  quindecim 
partet,  quadraginla  momenla,  ct  in  quibusdam  lunm 
computis  quinque  punclos.  Conslat  autem  hora  qua- 
tuor  punctis,  hoc  est  hora  in  so'c.  llnus  punclus 
quarta  pars  hoiie  est.  In  una  hora  quatuor  puncli , 
in  uno  puncto  <luo  ntiituta,  in  uno  minuio  qualuor 
inomenla;  dlxiv  alonii  unum  niomeuttim  faciunt. 
Altamen  malhematici ,  in  explornndis  Itominum  geni- 
luns,ud  alomum  usque perienire contendunt.  Mathcsis 
dnctrina.  Inde  mathematicus,  id  eot,  doctrinalis. 
Mathematici,  vani  philosophi,  id  e~t,  genithliaci,  qui 
de  naturis  et  sideribus  disputant.  Mathesis  sine  asp  - 
ratione,  vaiiitaiein,  id  esl,  vanam  doctrinam  signi- 
lical;  cum  aspiratione,  doetrin-*m  veram,  et  scien- 


Cicero  in  lihris  de   Inveniionc  dicil  facilius  inlelligi  Q  tiam  perfectam.  Ginifuris,  naiivitalihus,  idesl.quales 


quam  expriim  possc  :  eani  dclliiilionem  Macrobius, 
lib.  i  Salurnalium,  et  Rodulplius  Agricola,  lib.  i  ex- 
pl.calioribus  verbis  posuerunt,  ut  sit  tempus  ex  cceli 
conversioiie,  elc,  notusenim  est  ulrobique  locu-. 

Diem  qitoque  qtti  ea.  quudrantibus  conficilur.  Ex 
quadrantibus,  id  esl,  senis  horis,  nain  solis  cursus 
per  signiferum  perlicitur  diebus  ccclxv  ,  et  quarta 
iliei  parte ;  proinde  anuus  cum  cnrsu  solis  exire  ne- 
quit,  nisi  ex  quater  senis  horis;  quarlo  quoque  anno 
<ihi'S  unus  civilis  inleicalelur,  quod  Romani  ficiunt 
cx  institutione  Num*  Poinpihi  mense  Februario, 
quiob  id  apud  Cicerouein  inlercalaris  dicilur:  dici- 
tur  et  dies  illa  iutercalaris.  Intercalatum  autein  fuit 
inense  Febmario,  qua  is  omnium  hrevissimus  est, 
ultimus  non  est  factus,  ne  incerlum  habeatur  Fe- 
briiariinc  sil  an  sequentis.  Sexti  vero  Kalendas 
poiius  quam  alterius  diei  locum  obliuuit,  ut  ex  sexti 
appellatione  originem  suam  qux  ex  senis  boris  fuit, 
imiicaret.  Bissexlus  dictus,  velquodbisdicaiursexto 
Kaleudas  Marlii,  priusquain  ait  seplimum  procede- 
retur,  seu  quod  esse  momcnti  dies  sit  constilulus, 
ut  Festus  Pompeius,  versa  e  littera  in  i :  putatil  alii 
rcliquum  esse  supplementuin  vocabuli  nibil  signili- 
cans,  ut  in  poslliminio  et  medituliio,  limiiiiuui  el 
tiillinm,  ita  in  bissexio  bis. 

Consuetudine  liumana  firmamentum  esl.  De  rucn- 
sium  el  annorum  ralione  aiibi  dicelur. 

Sed  el  erranlis  sidera.  Tempus  quo  quisque  pla- 
neta  cursum  iu  signifero  conlicii,  «st  anuus ;  nam 
annuscircuitumsigMilical;  unde  annulus.  UlSaturni 
aiiims  xxx  vulgarilius  constat,  id  est,  8o1ai ibus  annis, 
Jovis  duodecim,  Mars  duobus.  Dicuuiur  hi  anni  ver- 
lunies.  ad  diflereiiliam  illius  magni  auni  quein  Plato- 
nem  primum  notasse  seribitur,  de  quo  est  apuj 
Cioorouem,  in  sexlo  de  Repub. 

Qua:   mtura  noit  juxta    ethuicorum    dementiam, 


sint  fiiluri,  utruin  boni  an  mali.  Contendunt,  ccrl  int 
in  duodecini  sigua.  Dicunl  enim  mathematJLi  qnia 
ille  qui  nascitur  sub  signo  piscium,  piscator  erit.  El 
reli<|ua  qux  beatus  Gregorius  in  lioillilia  de  Epiph. 
Domini  sapienter  ileslru  t. 

/n  puuctos  duodecim.  Majnres  sunt  isti  cxteris 
punctis  prjedictis,  et  his  utuntur  inathematici,  Ui.us 
enim  ex  his  punctis  cnntinei  uuam  huram  iu  se. 

/»  otienta  lx.  Ostentum  est  oslensio  signi  alicujus. 
Falum,  fqrtunatum  eventum.  Virgilius:  Falum  qui  I- 
quid  dii  fantur,  aut  bo:  um  aut  malum.  Qu:e  obser- 
valio  scilicet  mathematicorum  in  stellis. 

Omnes  quidem  resurgemus.  Ilieroiiymiis  :  An  juxta 

SuxJam  cxemplaria,  uon  oinnes  <|iiidein  doriiiieinus. 
innes  iiniuutabimur,  scilicel  iu  gloriam. 
/n  aiomo.  Angustinus :  In  sumina  i  elcritate.  Atomos 
Gncce ,  iudivi^ibile  interpretalur. 

/n  ictu  oculi.    Ictus  oculi  est  celerrima   radiorum 

_ex  pupillis  emissio,  in  idadquod  tendunt.   Tu  a,  id 

u  est,  prxconio  aut  signo.'Subaudis  :  ideoque  siue  iil.i 

observatione  iiiaihemaiicuruin  debemus  uli  hoc  sicut 

et  Apostolos. 

Quia  elsi  calculaloret  necessario  discernanl.  Calcn- 
atores  vero  a  calculo  noiiien  accepenjnt.  Calculus 
diclus  est  a  calculo  lapide.  Calei  enim  sutit  lapilli 
quiJam  niitiiilissimi ,  rolundi  et  lenes ;  qui  ideo  ita 
vocali  sunl,  quia  calcari  sine  moleslia  queunt,  qui- 
bus  veleres  omnia  numerabant.  Antiqui  enim  aute 
inventionem  numeri  ne.<cienies  numerare,  ex  lapillis 
sua  lempora  suosque  dies  numerabaia  :  in  prospe- 
rilale  candidis,  in  advcis.tate  nigris.  L'nJe  Pcrsius  : 

IJunc,  Uacrine,  diem  iiumera  meliore  lapillo, 
id  cst,  candido.  Discemanl :  scilicel  atomuiu,  ab  aliis 
spatiis  tcmporum.  Momentum  in   oculo  a  motu  pal- 
pebrx  usque  ad  aliud  moiiieuium  ;   id  esi,   quamliu 
palpebrac  qiiiescunt.  In  una  hora  suut  iv  puuvti,  ct 


305 


IlKHyf:  VKNKRADILIS  OPKIUJ.U  PARS  I.  -  IHOASCALICA  C.ENUINA. 


S04 


puli»  vero  qui  a  sc  illiislrjiidifueraiit,  lioras  appel-  A  bnere  parliculas,  qii.csieie   sihi  voralmla,  qliilius  ul 


lnvciil,  snlilo  lamcii  hmnan;c  comptilalionis  ortline 
uumerum  dclinivil  liorarnin.  Vcriiin  iiolanduin  est, 
qnia  m  omiies  anni  dics  dundenis  lioris  suppiilenlur, 

mlivos  neeease  cst  diea  longloribut,  brumalcs  vcro 

liruviorilius  tioris  inclodi.  Si  vero  omncs  lioras  aiqui- 
parare,  lioc  est,  Bi|tlinocliatea  haberc.  volmnus,  bru  - 
mali  itici  nihilniniiius  pauciores,  et  icslivo  plurcs 
necesse  est  triliaamus.  Recipit  aiitem  hora  IV  puu- 
clos,  X  iniuuta,  XV  partes,  XL  moinenta,  el  in  qui- 
busilam  Iqdsb  computis  V  pimclos.  Non  cnim  bac  divi- 
siones  lemporum  nalurales,  sed  viilentur  esse  '  con- 
diictivx,  Nain  calculatores  ciiin  neccsso  esscl  vci 
dicin  in  XII  vel  boram  in  IV,  aul  X,  auc  XV,  ant  XL, 
aulin  alias  quaslibet  minores,  majorcsvequid  distii- 


quoil  volrlianl  iumcii|iai'c,  el  ;i 'ici uli iiui  iliguoscere 
posaeol,  bnram  vidclicet  nppcilanlea,  qund  ccrti  icm- 
poril  ora,  id  csl,  lcimiiuis  lit  :  sicul  Ct  vcsliinciilo- 
ruiii,  fluvioruinqiic,  maiis  quoque  lines  orag  vocitare 
solemus.  Punclos  vero  a  parvo  pnntii  iiansceusu, 
qui  lil  in  horologio,  niiuiita  aiilem  a  minorp  inler- 
vallo  vocanlea.  Parlea  aparlilione  circuli  Zodiaci, 
quciu  triceui*  dicbus  per  inensca  siugiilos  liiidunt. 
Porro  niomcuta  a  inolu  sidcrum  celerrimn  nuncu- 
panles,  cum  aliquidsibi  brevbsimis  in  spaliis  cedcte 
atque  succcdere  i onlitur.  Miuimiim  aulem  omnium, 
et  quod  milla  ratione  dividi  queat  lempu%  atomum 
Gnece,  hoc  esl,  indivisibile  sive  inscclibilc,  nomi- 
naut  :  quod  «>b  sui  ptisillilalcm   grauiuialicis  potius 


1  C,  co)ttlic:iitr. 

r.iciiint  x  minuta,  id  est,  m.  monieata 
ginta  momenta  quindecim  paiies  rediluut.  A  prin 
tipio  oiius  uniiiscujiisque  signi,  usque  ad  exlrcmiiiii, 
du;c  horae  peraguntnr.  Viginti  quaiuor  bor;e  sunt 
inler  diem  cl  nociem,  et  duoJeciin  signa  siinl  in  coelo, 
el  idco  unicuique  signo  du:c  lior.c  pirlinent  in  oricn- 
do.  Talis  esl  ralio  :  Nalura  est  ul  sol  circu-at  lolam 
terrain  in  vigiuli  quatuorhoris,  et  triginta  parlessum, 
idesltrigiula  liuex  in  unoquoqtiesigiio.et  pcr  unain- 
quamque  de  iJis  viginti  quaiuor  horis  quind' cim  tle 
iilisliiicisapparentiuortuuniu<cujiisquesigni,quaniio 
se  erigcrc  iucboat ,  supra  terram  veniens  ab  imo. 
Aliter  :  llecipit  autem  Iwra,  scilicet  solis,  ijitatuor 
punctos ;  iu  quanium  vero  ad  lunain  pertinel,  recipit 
liura  lunaris  quinque  punclos,  et  hoc  f.icit  velociias 
luux.  PiiUCtUS  lunaris  habet  duo  iniiiiila,  i.l  cst, 
quintain  parlem  unius  liorae  ;  punctus  vero  solaris 
balict  duo  miniiia  et  semis,  partes  trcs  et  semis,  et 
quartam  parteni  parlis,  moiiienla  decem.  Minulum 


VARIANTES  LECTlONES. 

CL0SS.4S  ET  SCnOLtA. 
qutn  quadra-  R  licet  sicnt  ostenta  sunt  et  atonii,  majoresve,  scilicet. 


sicul  tricntcs,  qua  'ranles  ct  dodranles.  Anui  in  dir* 
et  merises,  ct  nebdomadas,  vel  dics  liebdomadoa. 

Qwd  disliibuere  parli  ulns.  Quid,  itl  esl  aliquid, 
quibus  scilicel  vocabulis.  Allerulrum,  adverbialiler, 
scilicet  quid  essel  una  pars,  aul  quid  allcra.  Iloram, 
id  csl  lciminuiil  ct  lineii).  Ilnra,  id  esl,  tempus  oris, 
cuin  aspiraiione,  cclerarum  auteni  reram  sine  aspi- 
ralione  scribitur.  Punctos  vero,  scilicet  appellanles. 
Ptmclus  esl  quaria  pars  honc,  scHicet  in  sole,  iil 
Iranscetisus  unius  puncii.  1'unctus  a  pungendo  esl 
dictus,  eo  quod  quibusdam  puiiclionihns  certie  desi- 
gnal  onis  in  horologiis  designetur.  Ilorologium,  id 
est,  scrics  horariun  de  puncio  sc  licel  in  puncium. 
Minuta  a  minorc  intervallo  scdicct  pimcti.  Nam  mi- 
inii  ii: ii  miiius  spatiu'0  est  quam  punclus,  deciina 
scilicel  pais  horx.  1'artes  scilicet  vocantes,  de  iina 
quinla  pars  honB,  u  parlitione  circuti  zodiaeHn  una* 
quaqtie  tlie  cui.rit  sol   iinain  parlem  zodiaci ,  id  rst, 


babet  partem  unam  ct  semis,  momciita  qualuor.  n  signifert,  per  vigimi  quatuor  horas,  in  quanium  att 

Pars  habet  momenia  duo  el  bisse,  id  esl,  duas  lertias 

partes.  Quindecim  partes,  scilicet  in  orlu  signi.  Motus 

cceli  in  quimleciin  partibus  boram  ellicit,  id  est, 

qniudeciin  paries  signiferi  in  una  hora  oriunlur  vel 

iiccidunt ,  vcl  de  loco  a  I  locum  meventur.  Unaquje- 

que.eniin  pars  movctur  duobus  iiiomenlis  et  liisse 

uuius  momenti,  id  est,  duabus  tertiis  paiiibus.  Quod 

spalium  duoruui   inomeiiioruin  et  bisse  unius  mo- 

inenli,  quindecics  ducnim ,   integram  fjcit  lioram. 

Ilac  igitur  ratione  una  hora  quinJecini  partes  habcre 

dicitur.  Nam  trecente  ima  sexagesima  quiuta  portio 

signifcn  pars  appcllatur.  El  viginti  qualtior  boi-.c,  id 

est  lotus  dics,  quibus  sol  illam  sigiiileri  parlcm  illu- 

slral,  ct  spaiium  illud,  quo  illa  pars  signilcri  de  loco 

in  locuai  inovetur,  paites  appcllantur.  Sed  sicut  va- 

riatur  mcnstiia  lioraruni  pro  longitudinc  dierum,  iia 

i-naiii  inoiiicnlorum.  Aliquando   bora  xquiuoclialis 

est,  id  tst,  naiuralis  ;  aliquando  major,  vel  minor; 

uiiilc  cflicilur  ul  cujuscunque  longitiidinis  aut  brevi 


lium  atiinct  cursimi  <|tiem  facit  conlra  lirmamcnlum ; 
in  qiiaulum  vero  aJ  illuui  qucm  facit  cum  lirma- 
meiiio,  eadem  pars  quam  per  viginti  quatuor  horas 
in  siiii  cursu  peragil,  qux  esl  dccima  quinta  para 
dimidiisigni ;  nani  diinidium  sigiiumquinJecimpartes 
habel.  Movelur  de  loco  ad  locum,  per  decimaiu 
qiiintam  partem  unius  lior.c,  i.l  est  pcrduo  momenU, 
ct  bisse  uiiiiis  niomcnii.  Lt  itleo  rccte  dixil  Beda 
quod  partes  borarum  a  parlibus  zmliaci  circuli  vo- 
cantur,  ilimi  cadcm  pars  est  l.oi.c  ,  et  pars  signi, 
qiiamvis  bino  cursu  iutelligalur.  I'i  quia  tlivcrs:c  si- 
gniQcalioneg  frequemcr  iuvciiiuutur,  ncccsse  esl  eaa 
sigiilalim  dislingui.  Aliquando  cni  n  duotleciin  signa 
aodiaei  appellamur  puies  sivc  partirulse.  iit  spalium 
illuJ  quod  sol  perlicit  p  r  horas  viginli  quvtuor, 
pars  miiiiiualur,  videlicct  illa  qn:C  681  tlcciina  qnlul.i 
pars  dimidii  signi,  ct  ipsa  hora  quindecim  partea  ba- 
bnv  lcrtur.  Partes  a  p.nUiiime  zodiaci  circuli. 
Ri.c.vpitijlvtio  Gloss  r.  —  Puos  cursun  l.ici  sol  iu 


lalis  hora  lucrit,  quadragesima  pars  illittS  mouiciiluiu  "  ctvlo  :  uiuim  ciiin  liiiiiaiiicnln,  alicruin  conlra  lirma- 

appellalur.  Recipit  aulem  hora,   ul  jaui  dictum  est, 

momcnia  quadraginta ,  oslenla  sexaginta  ;   vel ,  se- 

ciiniliim  matheinaticos  ncccc,  atomos  XXUDLZ.  I  i  iu 

qiiilmsdam  lunx  compulis  ,  scilicct ,  lmi.i  uoclis  ie- 

iipit  quinque  punclos.  Non  cuim  b;e  d  visiones,  id 

eal  lioia,  pu  ctus,  minutuii),  pars,  inonicnlum,  osicn- 

tuiii,  aloimis,  naturales  sciliccl  sunl  lcinpoiiim ;  sc.l 

vMentur  eset  condiciivx,  id  est,  faclilLe  et  uomina- 

liv.c,  et  ab  aiiclorilius  invenl;c  cl  iiuiicupal.c.  Catcu- 

litlores,  id  est,  compulatoics,  ilicti  a  calculis ,  iJ  cst 

lapillis,   |"T  quos  numcianilo  conipulabaiil :  iu  duo- 

dcciiu  scdii  i.i  horas,  vcl  iu  qiialuor  scilicct  punctos 

aul  iii  ilcccui  scdicct  niiiiula,  BUl  iu  qiiindcciiu  sci- 

licol    parlcs,   aul   in   i|'i;nli  apiula   scdicel  Uiomenla, 

aul  nciliccl  cuin  ncccssc  cs>cl  in  alias  iiiiuorcs,  sci- 


meniuiu.  Nam  quotidie  iiuaoi  parlera  graJilur  in 
ccelo  per  viginti  quatuor  horas.  IsiuJ  ipaum  Umeat 
COaluin  votvitur  circa  lenaiu  pcr  vigiuli  qualiior  no- 
ras,  hoe  esl,  duoJecim  signa.  Diintdiuni  cielum,  id 
est,  sex  signa.  votvilur  per  duodeeliu  horas.  bt  si 
per  tliiodei  im  lioras  volvuntur  sc\  sima  ,  pet  dnas 
lanliiiii  boras  VOlvilur  unum  signum.  I i  si  per  tluaa 
boias  vnlviiur  iiiHiin  signura,  dnii.lia  pars  uniua 
sigul  volviliu  pcr  iiiiaoi  lioram,  in  qtia  conluitiutur 
quiotleciiii  partet.  Nam  inguiiu  paries  lluuliu  uucgro 
tigno,  in  diiiiiJio  aiitcin  siano  quindecim  paries. 
Inde  ileciina  quinla  pars  dimidii  ibjni,  hoeest  uua 
pars,  movelur  de  loco  iJ  locuru  perdeciitMm  qmn- 
i  loi  parlein  unius  hono.  I  i  Ideo  rccle  dixit  deewwM 
Ru  la  qiua  curstts  solis  pci  uiiam  partcui,  id  est,  ncr 


30B 

quain 

per  verba,  verba  per  pedes ,  pedes  per  syltabas,  syl- 
labas  per  lempora  dividanl ,  tl  lungx  quid.  111  duo 
tcmpora,  unuin  brevi  tribuanl,  ultra  '  in  quol  divi- 
itant  non  habentibus,  •  hoc  aiomum  nuncupari  com- 
placuit.  Atlamen  malhemalici  in  explorandis  homi- 
num  genituris,  ad  atoinum  usque  pervenire  conten- 
dunl,  dum  lodiacuai  circulum  in  XII  signa,  signa 
singula  in  parles  XXX,  parles  ilem  singulas  in  pun- 
etos  XII,  puncios  singulos  in  momenta  XL,  monienla 
singula  in  osienta  LX  dislribuunt,  ut,  considerata 


DE  TEMPOROM  IUTIONE. 


300 


calculatoribns  visil.ile  esl :  quibus  cum  versu.n  A  diligcnlius  posiiione  slellaruii.,  fatum  ejus  qui  nasci- 

lur  quasi  absquc  erro.e  deprelicndant.  Qux  qm:i 
vana,  et  a  noslra  fide  aliena  est  ob-ervaiio,  neglecia 
ea  vidcan-.us  polius  *  quo,  Aposlolus  ad  v  cclerilatem 
resurreclionis  inliinandam  bujusmodi  lemporis  voca- 
bulo  ulilur,  dicens  :  Oinnes  quidein  resuigemus-, 
sed  non  omncsimmulabiinur,  in  alomo,in  iclu  oculi, 
in  novissima  luba.  Nec  prxiereuinluni  est,  qnia  etsi 
calculatores  necessario  discemant,  plurimi  lanieu 
scriplores  indiiTcreiiler  brevissiiiium  illud  teiup  ris 
spatium,  quo  palpebra  oculi  nostri  moveri  polest, 

VARIANTES  l.ECTIONES. 
i  b  ct  nmc,  >  B,  C,  quod.  *■  B,  C,  celebritatem. 

GLOSS^  ET  SCIIOLIA. 

viginti  quatnor  horas  conHcilur.  Moiio  tamen  illius  plores  horas  solslitiares  maxin.as  intelligimus  bru- 
uniU  partis  de  loco  ad  locum  c.m  rcelo  per  decimam  B  males  vero  mimmas .  Velu.i  apud  Plaulum  bora  xs. I  va 
J  .  nlam  paiaein  horx  Bl.  Ei  hic  r.erun  q..:vre.,d,..n      pro  longa ;  hujusmodi  hor.s  Ro.nan.  et  Judaii  par.ter 


U,  C,  quid. 


est  uiru.n  a-qnali  spa:io  temporisvolvilur  illud  i|*suni 
rosluin  circa  terrain  per  se,  el  cum  sole  volvilur.  Ad 
l.oc  rcspondendiim  qi  ia  inxqualiler  volvuntur.  Nam 
nb  ortu  solis  usque  dum  oriaiur  ilerum,  viginti  qua- 
Uior  horx  suiit;  in  revolmione  autem  crcli  deesl 
decima  quinla  pars  horae.  Verbi  gratia  :  orilur  sol 
bodie  in  pri.na  parte  Arielis,  priino  mnne  ;  cras  la- 
men  orietur  sol  in  secumla  parte  Arielis,  el  anle  so- 
Ifin  orietur  prima  pars  Arielis  lola  in  deriina  qui.ila 
|.arie  liorx;  in  lc  lii  ut  post  quindecim  dies  dimidiiiin 
signum  orialur  an.e  solem;  posl  inlegrum  aulein 
am.iim  volvitur  toiu.n  coeluin  ante  solun.  Indc  lit 
nt  quandiu  sol  trecenties  sexagies  quinquies  circuit 
teirain,  eircumcaicrjplum  per  se  treceniies  sexagies 
seiics.  Nam  in  H.ia  rcvoltitioiie  superal  coeliiin  revo- 
lutionem  solis.  Qucn.  seilicet  zodiacum,  trigcois,  i.i 
est,  trigiuta  diebus,  lindunt,  id  est,  divi  Juut,  sciliccl, 
cal<  i.lalons. 

Porro  momenta.  In  iniiio  motionis  momenlum  lil. 
lnilium  enim  inolionis,  quo  movelur  sidus  aliquod, 
inoinc.ituiii  dicitur,  non  tota  moiio  sitleri-,  vel  cu- 
jusque  rci,  sed  hoc  est,  cicm  aliqnid  sibi,  id  esl,  si- 
deri  cedere, scilicetatoco,i.c.tran>ire  a.q.ie  succedere, 
scilicet  io  loco,  quod  per  ibramc.i  aliquod  probalur, 
quando  slella  aliqua  perspicitur  ;  uam  unu  n  signum 
per  duas  l.oras  movelur,  una  slella  velocissime,  id 
esl,  per  iiiii.it.  mouieni.uu  movelur;  senlilur,  scilicet 
a  calctilalorib.is.  Jlii»imu<fi  o.miitim ,  scilicet  lenipo- 
riun,  iifomcs.  In  tempore  laliter  consiat :  cuin  n.ajora 
spalia  tempuris  siculi  cst  d.es  vcl  hora  per  puuclns 
vel  cxleras  minores  parles  dividens,  ad  talein  parti- 
culain  pervencris  qux  obsui  pusiHilalem,  id  csl,  pir- 
vitatem,  nufani  habeat  moram  latemqiix  ullo  modo 
dividi  pnssil,-  sicuii  est  ictus  ocul,  el  ipsam  scias 
csse  ato.nuiiu 

Quod  ob  tui  pusiltitatem  qrammatich  potius  quam 
calculaieribut  visibile  esl.  Scilicct  quia  calculatores 
iioii  habent,  nisi  quod  dividanl.  Grammatica  est 
scienlia  recle  loquendi,  el  origo  et  fundameulu.n  li- 
heraliu.u  litterarum.  Il.cc  i»  disciplinis  per  lilleras 
communes  inventa  esl,  ul  bi  ;a.n  qui  didicera..i  lit- 
teras,  per  eam  recle  loquendi  ralionem  sciani. 
Grammatica  autcm  a  lilteris  nomen  accepit.  Grani- 
mata  enim  Grxci  I  tteras  vocant.  Ars  vero  dicla, 
quod  anis  prxceplis  regulisque  consistat.  Attanun 
malhemalici  in  explorandis  liominum  genituris,  et  cx- 
lera  qiiaa  sequunlnr,  jam  superius  expoMla  suut,  liic 
lamen  in  ordine  es  e  debui.-seiit. 

Joan.  Nov.  Scoolu.  —  Horo  est  duodecima  pars 
fliti.  Definit  hora.n  lemporalem,  ciuain  n  .nc  inxqua- 
tein  vocant;  alK  etiam  dicunl  planeluriain  :  ea  est 
i.niuscujusque  diei  naiuralis  seu,  ul  vulgo  dicilur, 
artillcialis,  pars  duodeeiu.a.  Has  xslivis  iliebus  lon- 
gicires  esse  facile  imelligitur,  bibernis  vero  brcviorcs, 
quia  spatium  te.nporis  i.il.-r  solis  exoriuin  et  occn- 
suiu  non  seinpcr  *quale  esl ;  uudo  apud  bonos  scri- 


in  temporis  divisionc  sunl  us.,  quaruni  pruna  exor- 
diiiin  ccepit  exorienle  sidere  solis  sexta  seniper  in 
meridie  ;  un  le  apud  Persiuin,   in  desides  juvenes  : 

Steriimns,  quinta  dum  linea  Uugitur  umbr.i, 
id  est,  ttt  nos  jam  numeramus  usque  ad  horam  uu- 
decimain.  Sic  ct  hymni  quos  Ecclesia  canit  ad  preces 
horarias ,  dislributi  sunt ,  ut  hora  prima  :  Jam  lucit 
orto  sidere  ;  ad  sexlam  :  El  ignibits  meridiem.  Ilas 
horas  ubique,  ubi  horarum  meutio  lit  iusacis  Bibliis 
oporlet  inlclligere,  veluti  in  Evangelio,  qui  hora 
undeciina  vencrant,  una  bora  veiierunt  aute  solis 
occasum  ;  et  apudCicernnem  nona  iliei  hora  inserere 
proverbialiter.  Sunt  alix  hoiavaequinoctiales,  quas 
a?quales  vocant,  quibus  ipsi  non  iitcba.iti.r,  nisi  a.l 
clepsydratri ;  nos  aulcm  iis  uiinii.r  nur.c  dslo  signa 
pcr  lotariiui  ferrearuui  macliinas,  i|u;c  ail  lemporalcs 
Imras  accommodari  non  possunl.  Veieres  prohisma- 
C  chinis  solariis  suntusi,  qu:r.  non  pluribus  qua.n  xmi 
liueis  conslabant.  Vocanti.r  auteni  a;i|uinociiales 
hor.c.qiiodcolligantiir  a  paitibuscircili  xquinoctialis 
transactis,  veliiti  duni  a;(iuinoclialis  circull  femuncia 
una  rxorla  c-l ,  bora  (|uo.|iie  uua  prxlcri.t,  d.i.u  duu- 
dcciin  lior.c  quoque  lapsx  su.tl.  Ilas  necesse  est 
contiueri  hiberuis  ciiebus  pauciorcs,  aesiivis  vero 
plures.  Hoc  ob  id  pluribus  egi ,  ne  in  sacris  usu.n 
borarum  xquinoclialium  puten.ui.  Locus  qucni  cilat 
Be  la  est  Joaunis  xi. 

liccipit  aulcm  liora  qnaluor  pnnctos.  Aj.ijda  solaria 
divisa.habe.it  lincarum  intervalla  tribus  punciis,  unde 
diprcbeudunlur  boranim  qua.lrantes,  que.nadmo- 
ilnni  el  iu  aslrolabiis  pon.i.Hur  singulx  hurx  quadri- 
p.irlitx,  et  quib.isdam  machiuis  lcrreis  reddilur  si- 
gn.im  a  I  singulos  horaruin  quadiautes. 

Decem  mimita.  Intellige  min.ita  vulgaria,  non  au- 
lem.physica.  Vulgaria  minuta  dkuntur  quxlibel  por- 
tioncs  mtegri  in  parles  quaslibel  ilivisi,  ui  si  asse.n 
l>  dividas  in  partes  duodecim,  quxque  duodecima  pars 
iiiiiiiituni  esl,  horum  in  clisciplinis  rariorusus.  Phy- 
sica  autem  n.inula  sunt  parles,  qux  liunt  divisiot.e 
aiicujus  facla  per  sexaginla ,  veiuti  Iricesiuia  pars 
sigui,  set.  ( ut  n;ceniioies  loquu.iiuri  gradus  unus 
dividibir  in  sexagiuta  iniuuia  p.ima,  quorum  quod- 
libet  rursus  dividilur  in  sexaginta  alia.cjux  dicuniur 
minula  sccunda  ;  ilia  ilerum  in  n.inuta  lertia,  quod 
lil  usque  ad  denariu.n.  Grxci,  ui.de,  l.oc  muluali  su- 
inus,  sic  efferunt  :  Ilpiwra  V.-ntu,  \itnu.  Ssu-rt/ja,  J.stttoc 
T/jcra,  TSTa/ora.  lloruin  in  inailieinaticis  tanluiu  est 
usus,  ob  iil  an.iolavi. 

lioram  videlicet  appeHnnles.  llora  Grxca  vox  est  : 
vocant  autem  horas  Grxci  et  has  quas  nos  deinde 
quatuor  anni  parles  trimestres,  ver,  xstaiem,  au- 
liimuum  ct  liiemcn  ;  cl  Ho.nerus  q.ialunr  hujus  no- 
niinis  deas  celel.rat,  qux  cocluni  claudunt  alque  re- 
cluilunt.  S.  hc.li  istes  inlclligit  per  ligiuenluui  buc 
parles  anni  jam  dic.as 

Piirtes  a  ptirlilione  circuli.  Hora  inxqualis  quinde- 


»07  BED/E  YKNHIUBILfS  OPRHUM  IWUS  f.    -  HIDASCALICA  GENOINA.  50g 

quud  iu    letu  puugenlis  iranscurril,  quoil   secari  el  A  quadraniis  nonien  obliuet  :  residux  ires,  dodranti» 


dividi  nequii,  imiiu  iiiomenliim,  nunc  puucluiu,  nuuc 

aloiuuiB  vocuui. 

CAPUT  IV. 
Be  ratione  unciarum. 

I  in -luniiu  quoqtie  divisionem  nossc,  qn;e  non  mi- 
Mtl  irmporibus  rebusve  aliis  quam  iiuiniiiis  est  apia, 
tonipiiiaiidis,  noii  iguobilis  invcnlio  est.  Qnihtts  quia 
et  disper.-x  passim  liistorix,  et  ipsa  sacra  Scriplura 
nliliir,  noinina  parilcr  cl  figuras  '  eoriim ,  paucis 
alligcrc  curavimus. 

Libra ,  vcl  As ,  sive  Assis,  duodecim  uncix.  Deunx, 
sive  '  Lalms,  undecim  unchc.  Decuux  ,  vel  Dcxtans, 
decem  uneix.  Dodrans,  sive  Dodras,  novem  uiicix. 
lies,  sivc  Hisse,  octo  unciaj.  Seplunx ,  sive  Septuns  , 
seplem  inicix.  Semis,  sex  uncix.  Qiiinciinx,  sive 
Quin  [iius,  qiiinque  uncix.  Tiiens,  sive  Treas,  qua- 
luor  uitcix.  Quadrans,  sive  Qiiadras,  tres  wicix. 
Sextans,  sive  Scxtas,  dux  uncix.  Sexcunx ,  sive 
Scscuncia ,  una  imcia  el  scmis.  Uncia,  viginiiqtta- 
uior  scrupuli.  Semuncia  ,  duodeciin  scrupuli ,  id  est 
lertia  pars  unci.c.  Dux  sexiulx  ,  sivesesclx,  oclo 
scrupuli.  Siciiicis,  ses  scrupuli.  Sextula  ,  sive  Ses- 
cla ,  quaiuor  scrupuli.  Diinidia  sexlula ,  sive  Scscia, 
duo  scriipuli.  Scrupulus,  sex  siliqux. 

Uxc  (inquani)  ponderum  vocabula,  vel  cbaracte- 
res,  non  modo  ad  pecuuiain  meiisiirandam  ,  veriim 
ad  quxvis  corpora  sivc  lempora  dimetieiula  conve- 
niuni.  Uude  cl  raiio  vel  mos  obtimtit,  ut  in  caulione 
cotiipiilorum,   pticri   uiium  et  duo,  sxpius  asse  et 


iioiuen  accipiuut.  Kl  liujus  disciplinas  rcgula  solvi- 
lur,  quod  plcrosquc  turbal  iinperitos :  quia  1'hilip- 
pus  in  exposilione  bcali  Jub  xslum  maris  Occani 
quoiidie  bis  vei  ire  dcsrribens ,  adjunxerit  imnc  ' 
xquinoclialis  liorx  dodraute  transmisso,  lardiu*  siue 
iiiicruiissione,  sive  die  venire,  sivc  nocie.  Porro  si 
per  Iria  qu>d  dividere  cupis,  terliam  partein  trien- 
lem  ,  iUi.is  residuas  bisscni  nuncupabis.  Si  per  duo , 
diiiiidium  semis  appellatur.  Sic  el  cxtera ,  qux  verlio 
uieliiis  colloqiiciitis,  quani  scribeniis  slylo  disci  pari- 
lcr  et  doceri  queunl.  Item  de  corporibus  ,  sive  niil- 
liarium,  sivesladium,  sive  jiigeriini ,  sive  pcrlicani, 
sive  etiam  cubiluin  ,  pedemve  aut  *  \  aliiiain  parliri 
opus  babes,  prxlata  raliune  facies.  Dcnique  et  in 
II  Exndo,  dimidium  cubili  semis  appellatur  narranie 
Moyse,  quod  liabueril  arca  lestamrnli  duos  semis 
cubiios  loiigiiudinis,  et  cubitum  ac  scinisseiit  aliilu- 
dinis.  Et  in  Evangclio ,  qu.irta  pars  totius  mundaiii 
corporis  ,  id  est  terra ,  myslice  quadrantis  uoinine 
eeosetur,  cmn  milendo  in  pocnam  peccalori  dicitur: 
ISon  exies  inde,  donec  reddat  novistimum  qnadrnn- 
tem,  id  est  donec  iuas  lerrcna  pecraia ,  ut  bealus 
Atiguslinus  cxpni-.il  :  <  lloc  enim  (inqait)  '  pcccator 
audivit :  Tena  es,  etin  lerram  ibs.t  Quarta  siquidcin 
pars  dislinctortim  meiubrorutn  liujus  mundi,"  el  no- 
vissiina  terra  invcnitur,  ut  incipias  a  ccelo,  secundum 
aerem  numeres  ,  aquain  tertiam,  quarlam  terrain. 
Qui  etiam  in  cxpositione  '  ubi  scriptum  est  :  Eiat 
autm  1'arasceve  vasclue  ,  hora  quasi  sexta ,  hiijit  ce 


dipondio  inuiciiiiir  :  itcm  trcssis,  quariussis ,  qtiin-  ^  disciplinx  mcmiiiil,  dicens:  «   Non  eniin  jam  plena 


cussis,  sexlussis,  seplussis ,  et  cxtera  httjiismodi , 
qtiasi  Ires  asses,  vcl  quatuor  asses  prolerani :  cl  iu 
etitiuiem  nioiliini  scqiientia  numerorum  qtiam  piu- 
viiu.t.  Sive  igilur  bcram  unam  ,  sive  dicm  inlegtuiu, 
sive  mensem,  sive  annum,  sive  certe  aliud  aliquod 
inajiis  uiinitsvc  lemporis  spatium  in  duodecim  s  par- 
lire  vis ,  ipsa  duodeciina  pars  uncia  est  :  reliquas 
iindecim,  dcuncem  appellanl.  Si  in  sex  parliris, 
tsexta  pars  sexlans  :  qiiiiique  reliqux ,  dcxlans,  vel 
(ul  alii)  *  dislas  vocantur.  Si  in  qualuor,  quarta  pars, 

YAUIANTES  LLCTIONES. 
'  U,  C,  enrum.       '  Jabus,  B,  C.       *  U,  vartiri.       *  C,  dextas.       *  B,  C,  uniut 
'  II,  C,  et  veceattr.  »  H,t,eleuu.lerrena.       »  Add.  Fiangelii  II,  C. 

CLOSS/E  l.T  SCHOLIA.. 

cint  bahcl  parlcs,  propterea  quod  diim  hora  exigi-  rj  clarat  virlii  iiin,  ct  iniquorum  peccata  arguens,  bonos 


sexta  erat,  sedquasi  sexta,»  id  esl  pcracla  quinla,  el 

aiiquid  '"  de  sexta  esse  cceperal ;  minquain  aulein 

isti  dicerent :  Quinta   et  quadrans,  aut   quinia  et 

triens,  aut  quinla  el  semis,  aul  aliquid  hujusmodi. 

CAPUT  V. 

De  die. 

Dies  esl  aer  sole  illusiratus,  nomeu  inde  suniens, 

quod  lenebras  a  luce  disjiingat  ac  dividat.  Nam  cuin 

in  primordiocreaiiirarum  leiiebixesseni  super  lacieni 

abyssi,  dixil  Deus  :  t  iat  lux,  el  (acta  ett  lux,  et  w>- 


'  C,  i«:tmum  parlire. 
"  B,  k,  e(Kiwi. 


lur,  exoriuntur  quindecim  partes  xqniiiociialis,  seu 
quindecim  gradus,  id  est,  diiiiidium  signum. 

1'urles  ilem  singulas  iu  puncios  duodecim.  Iluriiin 
piiiictoriiin,  neqiie  cliam  o.-leiitoriiiu  (ul  vucal)  apud 
alios  scriplores  nullam  inveni  observaiionem. 

CAICT   V. 

Bhid.  Ham.  Gi.oss*.  —  bies  ttl  aer  sole  illwtratui, 
ttoinen  indesumens,  quod  lenebr.is  disjungal  ac  dividat. 
Scilicel  a  luce.  Dies  dicitur  a  disjungeiido ,  eo  quoil 
lucem  dividit  a  tenebris.  Dies  eiiiiu  uaiuraliler  esi 
■palium  lemporis  vigiuli  qualtior  boraruiu,  ab  oilu 
ad  oiluiit.  Dies  euiin  gemilMj  appellan  solet.  1'rnpiie 
a  solis  orlu ,  doucc  t  ursus  oriatur ;  abtbiva  ,  a  solis 
oi  lu  ustpieqiio  veiii.il  ad  oeeasuiu.  Myslice  quoque 
dies  iitiagiiietii  leg.s  poilal.  Siei.l  eiiim  diei  elaiilas 
nbscura  lenebrariiiti  11'iiiiniial,  ila  et  lev  viam  \ilx 
deiiionslrHiis,  depcl  it  lcucbr.is  ciioiuin  ,   lueciil  dc- 


ad  meliora  pcrdueil.  IHxil  Uetis  :  Fiat  lux,  el  laila  est 
lux.  Si  atitem  qua^ritur  quilius  in  loeis  jiibcute  IVo 
lacta  s.t  lux  ,  ci.in  abvssus  adliuc  oiiinein  lerrx  ain- 

pliiudinein  couugerei ,  patet  prafacte  quia  m  lape 
rioribua  ejusdeui  leirx  paitibus,  quaset  uuuc  diuina 
solts  lux  illustraie  consiievtt ,  linic  priuctpalis  lux 
cmicuii.  Non  igilcr  loias  mundi  tenetiras  iuce  d  s- 
pulit  iufusa  ,  sed  ab  tma  illitm  parle  illuslrans,  ali.iiu 
reliquit  obscurani.  El  m  iuisus  qUBiit  .'lu|iiis  qualu 
polueiil  MtC  liiineii  (Iiuriiiiiu  aule  erealioiiem  Slde- 
iiiiii,  iidii  ab  re  esl  credt  qtiod  lalu  iueril  quale  vide- 
inus  qi  olulie  inaiie,  piiixniiaiiie  si  ilieel  Mili.oilu, 
el  iiecdiiin  lerris  appaienle,  quaiido  lueel  qutdeni 
ni.tii.M»  stellarum  radtis  dies  ,  sed  iiiimiiie  a.iiuic 
diiilur,  sol  onalur,  relulgei  ;  oiide  nulla  lum'  «»• 
di»  iclio  lcinporum  pmei>l,  diei  solutn  cl  Koaiil  pu- 
tcial.  Itrui ,  di.xit  Deu»  :    FitHlut    Ft  |<i,i«  esitta. 


309 


DE  TEMPORfJM  RATTONE. 


310 


(«m'I  Deut  luceni  diem.  Qux  Uefmiiiu  '  bilariam  divi-  A  cognoverunl,  et  ab  iis  qui  possunl  facillime  advencre 


dilur,  hoc  esi,  vulgariter  et  proprie.  Vulgus  eniin 
oranrm  diem  solis  prxsenliam  super  lerras  appellat. 
Proprie  autein  dies  XXIV  lioris,  id  est,  circuitu  solis 
totum  orbem  luslranlis  impietur  :  qui  secum  semper 
et  ubique  lumen  diurnura  circumferens,  non  niinore 
aerum  spatio  noclH  subter  terras  quam  supra  terras 
iiilerdiu  treditur  exaltari.  Quod  mulloruin  quidem  et 
no^troruin,  el  sxcularium  iitterarum  testalur  auclo- 
ritas.  Sed  nos  unius  patris  Augustini  teslinionium 
ponere  sat  cst,  qui  dicil  in  libro  Quaestionuiii  Evangelii 
secundo,  LXX  duorum  discipulorum  summain  figu- 
r.ilitcr  explanaus  :  c  Sicut  XXIV  horis  lotus  orbis 
peragilur  atque  luslraiur,  ila  mysterium  illuslrandi 
orbis  per  Evaugelium  Trinilatisin  LXX  duobusdisci- 


quod  eo  teinpore  (|iio  nox  apud  nos  esi,  eas  partes 
inunrii  praesenlia  lucis  illuslret,  per  quas  snl  ab  oc- 
casu  in  ortiini  redit,  ac  per  boc  omnibus  XXIV  horrs 
nnn  deesse  per  circuilnm  gyri  tolius  alibi  di*>m,  alibi 
nnctem.  i  Et  paulo  pnst,  cnmniemorata  Kcclesiastis 
senteniia  de  so!e  :  <  Ausiralis  ergo  pars,  inqu  t,  cum 
hal.et  solem,  nobis  dies  esl ,  dum  autem  partem 
Aquilonis  circmniens  pervehiiur,  nobis  nox  est :  non 
lamen  in  n  alia  parle  est  dies,  nisi  ubi  prxseotia  solis 
est;  nisi  loite  poeiicis  ligmeniis  cor  inclinandum  est, 
ol  credamus  sol.m  mari  se  immergere,  alque  inde 
lolum  ex  alia  parte  mane  surgere.  Quanquam  si  ila 
essci,abyssus  ipsa  prsesenlia  solis  iilusirarelur,  alque 
ibi  essel  dies;  posset  eniui  el  aqnas  illuminare.quando 


pulisinliinatur.*  Viciesenini  qnalerni  sepluagies  terni  R  ab  eisnon  possil  exslingui.  Sed  hoc    monslrosum  esl 


dipondius  esl.  i  Dicit  idein,  in  libro  de  Genesi  ad 
hlteram  priino  :  <  Au  dicenlum  est  quod  cum  cilo 
peracium  essel  hoc  opus  Dei,  tamdiu  sletit  lus  non 
succedenle  nocte,  donec  diurnum  spatium  pcrage- 
reiur,  el  lam  liu  niansit  nox  luci  succedens,  douec 
spatimn  norturni  temporis  praMerirei,  et  mane  fiprct 
diei  scquent;s,  uno  primoque  transacto  ?  Sed  si  hoc 


suspicari.  Anle  vero  snlis  creaiionem  priinilive  lueis 
(ircuilu,  quod  nunc  |  er  soleni  fil,  agebalur  :  primo 
quidem  secundoque  die  aquas  abyssi,  qu;c  omncin 
lerram  lexeraut;  •  tertia  vcrn  aere  vacuum  sua  cir- 
cumvagalior.e  lustrantis.  i  Sunt  elenim  quidatn  Pa- 
Irum  qui  in  eo  quod  scriplum  esl :  In  principio  crca- 
vit  Deus  cmlum  et  lerram,  lerra  aulem  erat  inanis  el 
vacua,  et  tenebnv  erant  super  (aciem  abyssi,  informeut 


«lixero,  vereor  ne  irridear  el  ab  iis  qui  cerlissime 

VAIUANTES  LECTIONKS. 

•  C,  bt[arie.  *  B,  C,  Vicies  tjnater  enim  terni  sepluaqies  dipondius  est. 

•  II,  C,  uliam  parlem  non  esl  dies,  ubi.         *  B,  njoxs/iuosiim.         a  R,  C,  lertio....  aera. 

CLOSS/E  ET  SCHOLIA. 

elvocavil  Deus  lucem  diem.  Bemigius  :  Dixit  Deus  C  Beinigius  :  Plalo  Iria  dixit  esse  principia,  Deum  vide 

non  voce  carnea,  nec  motu  labiorum ,  sed  dixit,   id      lieet,  exemplar  ei  materiam ;  et  Deum  non  qua 


est,  voluit.  Velle  enim  ejus  dicere  est.  Unde  scriptum 
rsl :  Dixil ,  et  (acta  smt.  Vel  eliam  dixit,  id  est, 
Filium  genuit,  per  quem  omnia  facta  sunl. 

Ftflt  lux.  Lux  dicilur  a  luendo  ,  id  est,  purgando 
lenebras.  Lux  auiem  illa  non  ejusmodi  erat,  quae 
nunc  esl  sole  super  lerras  posito,  scd  qualis  esse 
solei,  vel  ante  solis  oriuni,  vel  posl  ejus  occubitum. 
El  vidit  Deus  lucem,  quod  esset  bona,  non  quod  lune 
primum  viderit,  in  cujus  praesenlia  semper  boc  fuit; 
sed  vidil ,  id  est ,  videri  a  nobis  voluit  lucem  esse 
bonam.  Sunl  elenint  quidam  Patrum  qui  in  co  quod 
scriplum  est :  In  principio  creavit  Deus  ccelum  et 
lerram  ,  le.rra  autem  erat  inauis  el  vacua.  Bcda  in 
Gi  nesi  :  Non  in  principio  lemporis  creavit  Dens 
coeium  el  tcrram.  Deusenim  fecit  lcmpoia ,  ei  id-o 
anlequam  fac.erel  lempora  ,  non  eraut  lempora.  Non 
enim  po^suinus  dicere,  quando  Deus  nonduin  aliquid 
feeerat.  Idcirco  non  in  principin  lemporis  fecil  Deus 
coelmn  el  lerram  ,  sed  principiuin  Filius  est  acci- 
pienius.  Quod  ergo  dicluin  est  :  /u  principio  creavil 


auctorem  ex  nibilo  cuncta  creasse,  sed  quasi  opifici 
ei  in  rebuscreanilis,  maieriam  adjutoriam  pra?siilis«c. 
Arisloielcs  auiem  duodixit  esse  principia,  maieriam 
scilieet  ct  speciem;  lertium  quidam  nescio  quiil  vo- 
lens  dicere,  nperatorium  appellavit.  Quortini  errori- 
bus  obvians  Moys?s,ul  pole.a  Domino  eb  ctus, veritalem 
rei  demonstravit,  ostendens  Deum  cx  nibilo  cuncia 
formasse,  non  quidem  iu  temporc,  sed  in  iniiio  lem- 
poris,  dicens :  ln  principio;  duin  dicil  In  principio, 
et  subaudilur  temporis,  patet  proi  ul  dubio  lunc 
lempus  coepisse  quod  ante  minime  erat.  Creavit  Deut 
coelum  et  ierram.  Coelum  non  istud  visibile  lirinamen- 
iiim  accipere  deheinus,  sed  illum  empyrcum,  id  est, 
igneum,  vel  intellcctuale  ccelum,  quod  non  ab  ardore 
sed  a  splendore  igneuai  dicitur,  quod  stalim  repletum 
est  angelicis  spirilibus,  de  quibus  in  J"b  dicilur  : 
•  Cum  me  laudarent  simul  astra  matiUina,  etjuliila- 
renl  omnes  lilii  Dei.  i 

Terra  autem  erat  inanis  et  vacua.  \A  est,  inutilis  , 
et  infructuosa,  etincomposiia.  Oamia  enim  elemema 


Deut  ctelum  et  terram  ,    maleriam   totius  crealurae  _  coiumisla  erant  et  confusa,  el  lotuin  hoc  ae*is  spa- 

ji.I (I        r  .  I  ii.m'1  [i^    /^l      !■   irn.  ii"i  li-       inajil/iriim    ul    l:n.      I"    linm       nnitil    Act    'i    lnrri      Mfliia     i')'!iiin         nlaniim      a.,1 


ostenda,  ralionalis  et  corporalis,  angelorum  et  hu- 
jusmndi.  Ulrumqne  igitur  feeii  Deus  materiam  et 
formam,  el  vox  et  verbum  simul  lil ,  qnauivis  vox 
prior  sii  origine.  Unde  scriplum  est :  Qni  fecisli 
uiundum  de  infonni  materi.i.  Prninde  duas  res  ante 
omnem  di>>m  et  anle  omne  tempiis  conilidit  Deus, 
angelicam  creaturam,  et  informein  materiam,  quam- 
vis  omnia  facta  sint,  ut  Salomou  ait :  Qui  vivit  in 
aitermim,  creavit  oninia  simul.  Sed,  ul  diximus,  origo 
materiae  informis  anleredit  formatam  speciem,  sicut 
vox  verbum.  llaque  non  nmnia  ex  nihilo  fecil  Deus, 
sed  qiuedam  ex  nibilo,  quxilam  ex  aliqun.  De  mbilo 
inundum,  et  angelos  ct  animam;  ex  aliquo  boininein. 
Denique  s  inctus  Clemens  Aposiolorum  discipulus,  et 
Romanx  Ecclesise  lertius  posl  Pelruin  -episcopus,  in 
sexlo  Hisloriarum  suarum  libro,  ila  scribil :  In  prin- 
cipio  fccii  Deus  cuelum  et  lerram,  terra  auteiiVerat 
invisibilis  et  inconipnsita ,  et  tenebrw  cranl  super 
abyssum ,  ct  spiritus  Domini  ferebatur  super  aquas. 


Iiiiiii,  quod  est  a  terra  usque  coclum,  pleniim  erat 
aquis,  quae  tamen  non  erant  ejus  qtialiiatis  cujus  nu>  c 
sunt,  sed  in  modum  nebulre  lenues,  quam  qualitalem 
supercoelesles  aquse  relincnl. 

Et  tenebra  erant  super  abyssum.  Tenebrce  a  lene-<do 
dicue,  quia  lenent  oculos ,  ne  videaut.  Utiumqnc 
autem  fecil  Deus  et  lucein  et  lenebras,  scilicet  ui  in 
luce  operarcnlur  honvnes,  et  in  nocle  requiescerenl. 
Ei'(;o  ct  tcnebra  opus  Dei  sunt.  Unde  in  hymno  triuni 
puerorum,  iu  quo  oninis  creatuia  a  I  beiicdicemluiu 
D  um  invitalur,  etiam  tenebrae  cum  luce  ponunlur. 

El  spiritttt  Domini  [erebatur  snper  aquas.  Sic  mens 
vel  sapientia  alicujus  arlilicis  siiperfertur  operi  quod 
facturns  est,  ut  quomodo  vull  illud  facial;  iia  el  Spi- 
r  tus  sancius  superferebalur  prxordinaus  et  iiuasi 
pr.c  lisponens  quil  qualiter  facere  vellet.  Allegorice 
qno.l  dictum  esl :  In  pnncipio  crcavit  Deus  «cclum  1 1 
terram,  nomine  principii  Filium  Dei  non  incongrue 
possumus accipere,  sicui  ipse  dc  se  Judu:;sdicit:  £go 


3M  tlKD  E  VENLil.tUILI.S  OPKRUM  PAR9  I.  —  DIDASCALICA  f.ENUINA.  313 

cojli  ei  lerrx  el  !tqux,  oiniiiuinque  eleiumloruiu  con-  \  Seil  et  Basiliu*  Cxsarex  CappaJocix  episcopus,  qui 

i  Congiegemui , 


fusionen)  '  puleul  rrv  tle-iyi)aiuin, *  iiem  ui  nec  iqna, 
nec  lerra,  nec  culmii,  tcd  corum  omuinm  una,  ut  ila 
dixerim, '  seminaria  sit  lodlcaU  in.ilei ies.  Ideoque 
non  iuvenieiilrs  muitdi  lucuin  primx  lucis  capacem, 
necessario  cuncia  qux  de  seplem  primis  diebus  le- 
gunt  aliicr  quam  consuetuJo  noslri  sxculi  se  tenet 
altius  perscrutaudo  dogmalizant.  Scd  mullo  facili  r 
r .1  gensus,  si  juxla  iradiiiones  ralrum  aique  calho- 
lieorum,  coeli  nomine  circulus  cccli  superioris  inlclli- 
galur  esse  monslralus.  Terrx  nomine  lellus  ipsa, 
suis  l  quibtisquc,  ut  nunc  esl,  fininui  spaiiis  inclusa, 
exceplo  quod  niliil  vireniium  gerininum,  nrhil  viven- 
lium  produxcral  '  animantum.  Abys>i  vocabulo  inli- 
nita  aquarum  ditTotio,  omnpin  allneniium  lerram,  in 


in  quarlo  ejusdem  operis  libro 
inquil,  aqur,  ul  .ippareat  arida.  Velauieiiluui  sub- 
ducitur,  ut  eruispicua  fierei  qux  Inlerim  nou  virJe- 
baiur.  »  llieronymus  quoque  sarrx  historix  doctls- 
siiiius  inlerpres,  in  exuositione  prophelicx  leriteutbe, 
qua  dictiim  est :  Qui  dicebat  in  corde  luo  :  In  tcelum 
aicendam,  tuper  tidera  eoeti  eialtabo  tolium  mevtn, 
meminit  cceli  superioris,  it  i  scribens  :  <  Vel  anteqnain 
de  ccclo  oorrueret,  isla  dicebat,  vel  postquam  de 
ccclo  corruii?Si  adhuc  in  ceelo  posilus,  quomodo 
dicit,  Atcendam  in  ccelum  ?  Sed  quia  lcgitnos  Catlum 
caeti  Domino,  cuni  essel  in  ccelo,  id  est.  Ilrmamenio, 
in  coelum,  ubi  solium  Domini  est,  cupiebat  ascendere, 
non  bumililaie,  sed  superbia.  Sin   autem  postquam 


quarum  medio  poslmodiim  liimamentum  cocli  esse  B  de   coelo  corruit,   isla   loquilur  veiba  arroganlix.. 


factum  commemoralur.  Denique  sanclus  Clemens 
apostolorum  discipiilus,  el  Ronianx  Ecclesix  tertius 
posl  1'eiruui  episcopu^,  in  sexio  llistoriarum  suaruin 
libro  iia  scribil  :  In  piiiuipio  [ecil  Deut  ciflum  et 
lerram ;  lerra  uulem  eral  *  invitibilis  el  incomposilu, 
tl  tcncbrce  eranl  tuper  ubytsum,  et  spirilut  Dei  fere- 
bnlur  tuper  aqnum.  Qui  spiritus  Dei,  jussu  Dei,  quasi 
ipsa  conditoris  mnnus  luccm  separavil  .1  tencbris,  et 
posl  illud  invisibile  ccelum,  istud  visibile  produxit, 
nt  siipcrrura  qnidem  habilacula  faccret  angelis,  infe- 
riora  vern  hominibus.  Propler  le  ergo,  jussu  Dei,  aqua 
qux  eral  super  facicm  lerrx,  secessil,  ut  lerra  libi 
produceret  fruclus.  1  Consenlit  liuic  Ambrosius  Me- 
diolanensis  amisles,  in  libro  liexameron  secundo. 


debemus  inlelligere,  qui  nec  prxcipitatus  qulescat, 
sed  adhuc  sibi  graodia  repromittat,  non  ut  inter  aslra, 
sed  super  astra  Dei  sit.  >  Quantum  ergo  nobis  vesii- 
gia  Pairum  seqncniibus  conjicere  daiur,  cum  dicerct 
Deus  Fiat  liix,  mox  lenebrx  qux  abyssum  texerant 
abieruni,  et  lux  ab  Oriente  medias  inter  undas  emer- 
gens,  cunclam  lerrx  superficiem  operuit  latiiudine 
sui  fulgoris,  borcalcs  siniul  australesque,  necnon  et 
occiduas  oras  ailingens ;  paulalimque  se  complelo 
diei  tinius  spalio  subducens,  inferiora  terrx  gyrando 
subiit,  atque  aurora  procedente,  diem  secuudum 
tcrliumque  simili  ordine  complevit,  hoc  lanium  a 
solari  luce  differens,  quod  caloris  foiu  carebal;  et  qui.i 
sidera  nondtim  erant,  priscis  adhuc  tenebris  noues 
VARANTES  LECTIONES. 
1  B,  C,  seminata.         *  B,  C,  nuibut  et  nunc. 


•  B,  C,  animantium. 


'  B,  C,  pulmK.  *  C,  ita. 

'  C,  inanis. 

GLOSSiG  ET  SCIIOLIA. 
principimn,  qui  et  loquor  vobis.  Deus  clenim  Paler  C  deanius,  quid  ipsi  respondeant  de  mnndi  loco.  Il» 


principium  cst,  seil  11011  <le  prmcipio,  quia  a  nullo; 
rilirs  vero  principiiiin  sed  ile  prinripio,  quia  a  Patre 
non  f.irlos  nec  cre.itus  ,  sed  genilus  esl.  Per  quoil 
principiiim  Deus  Paler  cor.lum  et  lerram  creavit ,  id 
esl ,  coelesles  el  lerrenns.  Per  rcelum  enim  ccclestem 
vilam  ducenies,  per  tcrram  terrenis  negoliis  inhian- 
tes  signanlur.  Qui  tiirique  per  principium  creali  sunt, 
quia  liumanalo  Chrislo  Jesu  ,  patuit  qui  essenl  ccele- 
sles,  quique  terreni. 

Terra  rero  eral  innnis  et  vaeita.  Id  esl,  corpus  hti- 
manum  itiane  a  meditalionc  ccelcsti,  vacuum  a  friirtu 
bnnx  operalioiis.  El  lenebrx  tranl  super  faciem 
ahvssi,  quia  lenebrx  inlidelilatis  et  i^iioranti.f  abys- 
siiin  liuuiaiii  cordis  opcrieliant.  Spiriius  Iloinini  lere- 
baltirsuper  at|uas,quia  divina  prxscientia  super  fluiita 
el  inlriiciunsa  rorda  hoiiiinuni  ferebalur,  pr.eviileus 
et  disponens  quoruin  corda  digne  posset  iuh.ibilare. 

Fiut  lux.  Lucis  vocabulo  iidcs  arcipilur.  llene  eigo 
lux  prima  die  facla  esl,  quia  primo  mandato  legil 
lides  cominejidaiur,  cum  dicilur  :  Audi,  israel,  Domi- 
niiiiiis  Deus  lutis  uiiiis.  Augu^liniis,  uhi  de  ver.i  iu- 
nocentia  loquilur :  Ordo  lemporum  in  xlerua  Dei 
upiealil  line  tempore  esl,  ncc  aliqua  suni  auud 
illuiii  nuva ,  qui  fecii  qnx  fulura  suiil;  quapropter 
voluulas  Dei  Ml  prima  el  siimma  eau-a  oiiiiiium  cor- 
poralium  spiriliialiiiiiu|iK;  ujolioflum.  Mihil  eiiim  lit 
viiibiliter,  quod  non  de  inviiilnli  aique  inielligibili 
suiiiuti  imperatorii  auia  ,  aui  Jubmtor,  aui  pormil- 
latur Mcuudura  iiirtl.ibiieiii  Jualitiara.  Item  hugusti» 
nus ,  iu  I1I110  iiiiilccimo  de  Civil.iie  hei  :  Vnleudiiiii 
«sl  i-.ii:.  qui  Detiin  eondilureii!  iiiundi  coiiseuliiiul,  <l 
l.iiiicn   de  niiindi   lemporc  quwniui  ,  quid   re>puu- 


eiiim  quxritur,  cur  poiius  tunr,  et  non  antea.  facitis 
sil,  quemadniodum  quxri  pnlesl  cur  Irc  poiius  ubi 
esl ,  nnn  alihi.  Nam  si  infinita  spaiia  lemporis  nntn 
iiHinduin  cogitanl,  in  quihus  eis  non  vi.leiur  Deus  ab 
opfere  cessare  potnisse;  «iiniiiler  cogilenlexira  mun- 
dum  infmiia  spaiia  loeorum  in  quibus  si  quisqu.iin 
dirat  nnn  poiuisse  vacare  Omnipoleniein ,  nonne 
oont^quens  erit  ut  imiumerahiles  mundos  cum  Epi- 
curo  somniare  coganlur,  ea  tantuui  differenlia,  quod 
eos  iile  forluilis  motibus  aloinoium  gigui  asserii,  et 
resolvi?  isii  nuieni  opere  Dei  f.ictos  ditturi  suni,  sed 
cum  perintermiiiabilein  immensiiaiein  locorum  evlra 
inuiuliiu  circumqtiaque  palenliiim  vaeare  noliiertiul, 
ii.c  eosdem  munilos,  quoil  eiiam  de  isiu  senliunl , 
ulla  causa  posse  dissolvi.  Quod  si  cui  videtur  incre- 
,1 11 !  1 1 111  mealus  aqtiarum  liuninis  esse  rapaces,  videal 
opera  nauiarum ,  qui  olei  a-ipergine  perspieuum  sibi 
profuiidtim  maris  elliciunt.  Sec  miraiidum,  nobis  di- 
vin. 1  operalione  lucein  in  aquis  posse  resplendere  , 
D  ciiiii  el  homiiiuui  operatione  conslel  eas  s;vpius  illu- 
slrari,  luularuin  videlieet ,  qui ,  in  profundo  manic; 
diniersi,  eniisso  ex  ore  oleo,  peraplevuM  sihi  hue  M 
luciiluin  redduol.  Si  eniiu  homo  lab.i  per  oleuot  iti 
oris  polesl,  quanlam  lU-os  per  -pir-itum  <>ris  sui  lueeiu 
creaie  posse  creilenlu-  est?  Moyses  auleni  proprium 
ila  describil  :  Et  laeliim  esl,  mqiiiens,  ve>|>ere  , 
el  faeltim   e-l  m.iiie   dies  unus.  Scieoduin  tal  quin 

sicui  baiiei  dus  veipenmi ,  lla  ei  nox.  Hoc  ta 1 

Inter  utruraqua  disiai ,  quia  vwper  diei  mnebreaeejre 
eooauevil  ia  noeteni,  veiper  aulem  noctia  lueeeeaee 
in  d.em.  Ambrosiui  :  Quxrunt  aliqui,  euiu  pr)M 
veaperct,  poaiea  uiane  Scriplura  memeiivit,  ue  loria 


5H 


DE  TEMPOROM  RATIONE. 


3J4 


lllas  •  re'inquebai>l  obscuras.  Quod  si  cui  videtur  A  laudos  esse  tlccrevit,  eadem  in  Evangelio  lotius  diei 


Incredulura  meaius  aquarum  luminis  esse  capaccs, 
videal  opera  iiaularuni,  qui  olei  aspergine  perspi- 
cnuin  sibi  profundum  maris  cfliciunl,  ul  intelligat  re- 
rum  condilorem  Deum  multo  amplius  sui  oris  afllalu 
quantamlibet  aquarum  prolunditatem  illustrare  po- 
luisse,  maxime  cum  tenuiorcs  tunc  aqux  fuisse 
credantur,  priusquam  eas  condiior  in  congrcgalionem 
unam  cogeret,  ul  apparere  possel  arida.  El  diem 
quidem  vulgarem  Dominus  senteniia  quain  et  supra 
posui,  dclinivit,  dicens  :  Xenne  duodecim  hora'  sitnt 
diei  ?  Moyses  auteni  proprium  ila  descripsit  :  l't 
(aclum  est,  inquiens,  vispere  «t  [ectum  ett  mune  dies 
uniu.  Quera  Hcbrxi,  Chaldxi,  el  Per?x  sequinies 
jnxta  prima'  conditiouis  ordinem  diei  rursuni  a  mane 


lempus  a  vespcre  incboari,  ct  coiisummari  sanxit  in 
vesperain,  quia  qui  in  exordio  mundi  prius  lucrm 
vocavit  diem,  deinde  lenebras  noctem,  ipse  in  fme 
sir-culorum  primo  noctem  gloria  sua;  rcsurreclionis 
illuslravit,  et  sicdiem  se  discipulis  ostendendo  conse- 
cravil :  quos  etiam,  vcspera  procedente,  convescentln, 
el  se  palpanduni  offeienlo,  Spirilus  quoque  sanuli 
graliam  tribuendo,  plenius  siix  resurreclionis  lide 
confirmavil.  Etquia  lunc  post  crealam  lucem  f.iclum 
esl  vcspeie  ei  mane  dies  imu?,  nunc  aulem  vespcra 
Sabbati  *  lucescit  in  priiua  Sabbati,  ipsa  mulatio 
icmporis*  nos  quoque  a  paradisi  quondam  lumine 
translalos  in  convallein  lacrymarnm,  jam  modo  a 
peccatorum  tenebris  ad  cojlesle  gaudiiiin  Iransfcreii- 


ad  mane  dedueuiil,  uuibrarum  vi  'clicet  icinpus  luci  B  aos  esse  debipnai.  Ncquc  euim  aliter  quam  nocte  diei 


supponentes.  At  conlra  jEgyplii  ab  occasu  ad  occa- 
siiin.  1'nrro  Homani  a  nicdio  hoctis  in  mcdium, 
l  iiiliri  et  Athenienses  a  meridie  ad  mcridieni  dics 
tuos  computare  malucrunt.  Divina  aulcm  auclorilas, 
qux  in  Genesi  dies  a  niane  usque  ad  maue  compu- 

YARIANTES 

B,  C,  relinquebal.  *  C,  qua;. 

GLOSS/E  ET  SCIIOLIA 


praposiia  polest  explicari  quod  Dominus  in  cxem- 
pluni  Jonx  tres  dies  el  tres  noctes  in  corde  lerrae 
fucril :  ubi  synecdochitws,  si  diei  Parascevespartem, 
qua  sepultus  esl,  cmii  prxterila  nocle,  pro  nocte  ac 
die  accipies,  boc  esl  pro  loto  die  Sabbati  noclem, 
LKCTIO.NKS. 


noclem  priusquam  dicm  signilicare  videaiur;  necad- 
vrrtunt  quod  primo  pixmisiTil  diem,  dieendo  :  Et 
vocavil  Deus  lucem  diem,  ci  tenebras  noclem;  deinde 
i|iiml  vespere  linis  dici  sii,  el  inane  linis  nociis.  Ergo 
ul  prxrogalivain  el  primaius  naiiviiatis  diei  darel, 
prius  lineni  diei  signiiicarat  po^t  queni  secutura  nox 
essel ,  dcinde  post  ea  linem  uoctis  adjiinxil.  Beda  : 
Facluin  esl  vei-pere  occidente  paulalim  luce,  post 


vocali  sunt .  a  Casech  lilio  Naclior  Iratris  Ahrahae 
COgnomiliali  sunl.  Pertw  a  1'erseo  re^e  si:nl  vncati, 
qui,  e  Grxcia  Asiam  transiens,  ibi  barbaras  grnles 
gravi  diurnoque  bello  perdomuit ,  nnvissime  victor 
nomen  suhjeclx  genti  deilii.  jEggptii  al>  .ASgypio 
quodam  rege  suo  vocali  suiil ;  iiilerprtlantiir  aulein 
lingua  Hebraica,  jEgypiii  allligenies,  eo  quod  affli- 
xeriint  Dei  popuinni,  priiisquam  divinn  auxilio  lihe- 


explrtuin  spaliuni  diurux  longiludinis,    alque  infe-  C  rarenlur.    liomani  a  Romuh  immiiie  iiiiiicupali,  t|ui 

riores  inimdi  partes  subeunle,    quod  nunc  usil.ilo 

solis  circuitu  agi  solet.  Factum  el  manc  redeunle 

eadem  paulatini  supra  lerras,  atque  aiuui  diem  iui- 

lianie,  el  hucusque  dies  expletus  cst  unus,  vixiuii 

tcilicel  el  quaiiinr  boraruui.  Cujus  conimendalioiie 

verbi  Scriplura  vigilanier  adinonel  ut  luccm  quae 

facta  esl  inferiora  orbis  occasu  suo  luslrare  discamus. 

Nani  si  i ioi i  hoc  faceret,  sed  magis  lnla  facio  paulalim 

vesprre  perirel,  ac  rursum  paulalhu  niane  recrcala 

resurgeret,  non  jam  in  inaiic  diei  sequentis  ,  sed 

potius  in  vespera  primi  iiiuuii  ilicerele-se  dieni  per- 

Fcclum ;   unde  vesperam  cl  maiie  quam  noclem  ac 

diem  faciam  diccre  inaluit ,   ul  insiiuiarel  lunc  pri- 

iiij.ie  lucis  actiim  essc  circuitu,  quod  niinc  circuilu 

solis  die  nocluque  geri  cuuslat ,  prxier  hoc  solum- 

uotlo,  quod  post  creata  sidera   nox  quoquesua, 

lauietsi  minore  quaiu  luce  ptrfundiiur,  triduu  auleni 

il  o   primo  lenehrosa  proraus  et  obscura  niaueba  . 


urhcm  Romam  condidit,  gen.iquu  ct  civiliii  nonien 
detlil.  lli  anle  a  Salurno  Sulurni ,  a  Lalino  Lntuii 
nuncupali  sunt,  Lmbri ,  ltalix  geus  esl.  Cecropi 
Atheiiiensiuiii  regi  successil  Granns,  cujns  lilia  Aihis 
nomen  et  regioni  ct  gcnti  dedit.  Ex  ea  Atlici  cogno- 
niiiiali ,  qui  SUiit  Alhenienses.  lpsa  mtttutio  temporis 
nos  quoque  a  paridisi  qtiondttm  Uimine  Iranslulos,  in 
convallem  lacrymurum  ,  jum  niodu  n  peccalorum  le- 
ntbris  ad  calesie  gaudiitm  liaiisjerentlos  esse  designat. 
iiic  tle  vesperlina  hora  specialiter  loquilur,  ad  osteu- 
deiidam  ipsam  te.nporis  inutalionem ,  qua  iiuiic  a 
vcspera  ad  vesperain  omnes  dies  coinpuiamtis.  ln 
Kvangclioubi  dicitur :  iVespera  Sahbaii,  qine  lucescit 
iu  prinia  Sabbali,  venil  Maria  Magdalena, »  elc.  De 
inaiiitina  hora  itilelligeiiilinu  est,  quaiulo  mane  iu 
die  doininica  mutieres  ad  sepulciuin  venerunt.  ibi 
enim  leininine  prolerlur,  cuni  dicilur  :  Qiae  luccscil, 
quia  hic  et  hxc  vesper  tliciiur.  Vcspere  Snbhaii  et 


Deccbat  nanique  omniinodis  111  dies  ineipiens  a  luce  d  vespera  Sabbali  pote.l  dici,  quia  vesper  vespcris,  el 


in  mane  diei  seqneulis  esscl  prolelalus,  qu  lenus 
intimarclur  opera  cjus  qui  csl  lux  vera,  el  in  quo 
teuebrx  non  sunl  ullas,  a  luce  inchoaie,  el  in  luceiu 
cuncia  esse  completa.  lum  beaius  Augustinus,  in 
umleciino  libro  de  Civilate  Dei :  Yidemus  quippe  isios 
dies  noios  non  habere  vesperam,  ni^i  de  solis  occasu, 
nec  niaue,  nisi  de  snlis  ortu.  Illi  aulem  priores  tres 
dies  sine  sole  peracii  sunl,  qtii  die  qiiarlo  factus 
relerlur,  el  primilus  qiiidem  lux  verbo  Dei  facta.  al- 
que  iuler  ipsam  et  lenebras  Deus  separasse  narraliir; 
el  eaindem  lncem  diem  vocasse,  et  tencbras  nocteiu. 
Sed  qualis  illa  sit  lux,  el  quo  alleriianle  molu  , 
qualemque  vesperam,  ei  mane  feceiit,  renioiuin  est 
a  sensibus  nostris;  nec  iia  ut  cst  intelligi  a  nohis 
polest,  quod  lamen  sine  ulla  liaesilalione  credcndum 
esl.  Quem  Hebrart,  Utaidwi  et  Versa:,  sequeuies  juxta 
•  prinue  condilionis  ordinem  diei  rursum  a  niane  usque 
ad  mane  dcdnruitt,  tic.  Hebraei  \ocaii  suiii  ah  Hcbcr, 
qui  pronepos  fiiit  Sem.   Cetdei,  qui  nune  Chnldxi 


tiespera  veiperx  ideni  esl ,  i  I  est,  qnando  nox  dciicit, 
el  dies  sequilur.  Vesperum  veio  vesperi  est  illutl 
tempus  quo  sol  at>  bora  nona  descendit  a  cenlro 
usque  ad  noctem.  Anlea  enim  nox  sequebatur  diem, 
id  est,  a  mane  ad  mane  coinpuiabalur,  co  quod  dies 
primus  factus  fuit  quam  uox ;  iiunc  autem  dics  se- 
quilur  noctem,  id  esl ,  computalur  a  vespera  ad 
vesueram;  guia  antea  post  gaudinm  paradisi  sccuia 
est  niors  el  teiiebrx ,  nunc  vcro  post  tcnebras  nitutis 
el  peccati ,  adveniente  Chrislo,  sequiiur  coelesie  gau- 
diiiin.  sicut  lux  post  tcuebras:  et  idco  dies  inclioat 
semper  ab  occasu  solis,  quamvis  quidam  aliier  sni- 
tiaut,  qui  dicunt  a  media  nocte  ab  orlu  solis,  sive 
a  sexla  bora  diei  illum  inchoare,  quud  ncqiiaqiiau. 
credenJum  ac  sequenduni  est.  Haii.uo  :  in  Doinilli 
namque  rcsurreniune  etuun  ipse  ordo  lemporis  mii- 
lalus  est.  PA  iuitio  enim  saecuii  usqoe  hH  Doniini  re- 
suireciionem  dies  (irxcc  lebal,  el  sequebalur  nox;  a 
Domini  veio  rcsurreetione  nox  pixccdcns  ad seqnen- 


515 


BBD/U  VBNlinAMLIS  OPF.RUW  1'AUS  I.  -  DIDASOALICA  CEMTNA. 


316 


ei  dlem  Intcgram,  et  nnrieni  Roininicani  com  eudem  a  ad  raane  scrvabal,  fe.ta  lanicn  omnia  su»,  sicut  ci 


die  illucescente,  ic  per  Imc  Inelpiente  p:\rtcm  pro 
loio,  habes  profecto  Iriduom  et  tres  nurtes.  Meritn 
aulein  quxiilur  quaie  populus  Isracl,  qni  diei  oriti- 
nem  juxla  Moysi  tradilioneiu  a  mane  scmper  iisque 

GLOSS.E  ET  SCIIOLIA 


nos  liodic  farimus,  vcspere  iucipcns,  vespere  eun- 
sumuiaverit,  diccnlc  legislatore  :  A  vespera  uique  ud 
vesperam  cclebrabilis  Sabbala  vetlra. 


lem  diem  pertinet,  quia  qni  in  liujus  noclis  ullima 
parte  a  inorte  rranrrexil,  ipsam  noctem  lueldam 
alque  coruscam  reddidit,  et  quodammodo  in  diein 
commulavit,  de  qua  scriplum  esl :  Ei  nox  illumiiKitio 
in  deliciis  meis.  Et  apte  qimnlam  dies  prascedebat 
nociem  ,  quia  primns  liomo  a  vera  luce  discedens,  in 
lenebras  erroiis  iucidil ;  apte  etiam  nunc  dies  no- 
clein  sequilur,  quia  per  Domini  rCMirrectionem  de 
tenebris  erroris  lilierati,  ad  venim  lucem  conversi 
sumus,  sicut  ait  Aposlnlus :  Nox  pracessil,  dies 
auiein  appropiuquabil.  Neque  enim  aiiter  qnam  necte 
diei  pnrpo*it« ,  potesl  explicuri,  quod  Dumimis  ia 
exemplum  Jonov  tres  dies  el  tres  nectes  in  corde  tenar 


oslenla  m,cd  atoinos  n\i  i,  ccxl. 

Rebdnmada  habet  horasCLXvin,  puurtos  sexingen- 
tns  ses ■!■  -ini.i duos. minuta  hdclxxx, paMes  iidxx, iiio- 
iuenta  vidcc.xx,  ostenia  x.xxx,  aioinosin,cr.xc,  dccc. 

Men&ls  xxx  dieruu  habet  horas  dcc.xi,  punctos 
n.Dccti.xxx,  ininuia  vu,cc  oslenta  xliii,cc  alomos 
xv/,  ccxliu.cc. 

Si  vis  s<  ire  quoi  hora  sunt  in  anno,  mulliplicaecc 
per  xxxiv  vices.  liunt  vii,i  c;  iiem  mulliplica  lx  per 
xxiv  vices,  Uunt  h  dxd.  Item  niultiplica  qoinqne  , 
ipsns  videlicet  qui  CCCXL  superani  nuiuerum  ,  per 
Viginti  quatunr  vices ,  liunl  cxx.  Ili  aulem  ,  id  est, 
vu,i  x.eiu.ci.L,  et  oxx,  insimul  juncli,  viii.dcclx  red- 


[nerit,  eic  Nnta  esi  historia  de  Jona,  quod  cum  fu-  B  duni.  Tot  igilur  bora  sunt  in  anno  cnmmuni  ccclxv 


«eret  a  facie  D»mini  in  Tbarsis,  ceto  sorbente  devo 
ralus  esl,  el  ibi  fuit  tribus  diebus,  el  uibus  iiorlibus: 
hoc  facto  signiiicans  mnrlem  Bomini,  qui  latuil  in 
corde  terne  tribus  diebus  et  tribus  noctihus.  Et  quo- 
modo  Dominus  dicitur  tribus  diebus  el  tribus  noclibus 
jacuisse  in  sepukro,  eum  conslet  emn  ibi  non  tot 
dicbus  et  noctibus  ex  inlegro  mansisse?  Si  quidem 
sexta  feria  hora  sexta  cruci  alli.xus  esl,  nona  aulem 
emisit  spiritum ;  vespere  verp  posl  occasmn  solis 
depositus  eslderruce,  etcolle.tus  in  sepulcrum.  el 
non  ibi  jactiit,  nisi  Iriginla  sex  horis.  Sed  in  hoe  loco 
regula  Srriplura  atiendenda  est ,  quia  frequenler  a 
parle  loluin  demonsiratur.  Si  eniin  accipiamus  sex- 
lam  feriam  cuin  iinute  pr.ecedente,  et  Sabbaium  cum 
nocle  prxccdente,  noctein  auiem  Dominicam  cum 
seqiienli  die,  srcunduin  banc  rationcm  tres  dies  et 
nocles  invenilurmansisse  Domiuus  in  sepulcro.Hinc 
Aiigusiinus  in  libro  de  sancta  Trinitale  quarto :  Ipsuin 


dies  ideo   per  viginti  quatuor  muliiplicari  oporlet, 
quia  viginli  qualuor  horxsunl  in  unoi|iioquedie. 

Si  vis  scirc  quot  piincti  sntii  in  anno,  duc  vm  pcr 
quater  liuul  xxxil.  Ilem  mutlipliea  dcc.  per  quater, 
fiunt  ii.dccc.  Ilem  muliiplica  sexaginla  per  quatuor  , 
fiuni  duceuti  quadraginia.  Ilunc  atileui  tntnoi  nume 
rinn  simul  junge,  et  invenies  xxxv.xi.  Ideo  aulem 
hoias  lolius  anni  per  qu.iltior  nmlliplicari  convenil, 
quia  qnatnur  puncti  unam  horam  solarem  laciuni. 

Si  vis  scire  quot  minuta  sunt  in  anno,  inulliplirahis 
supn  diclum  numerum,  fiunl  l\x,lxxx.  Adde  eliam 
dimidiam  parteui  supra  dictorum  puDctoram,  id  esl, 
xvni.nxx.  Ilunc  aulem  lolmn  numerum  in-iniul  con- 
junge,  et  babehis  lxxxvii.dc.  Ideo  atitem  nuineruni 
punclorum  bis  multiplicari,  el  insuner  eorum  dimi- 
diam  pariem  addere  diximus,  quia  duo  iniuula  ci 
dimidiura,  unum  punctum  faciuni. 

Si  vis  scire  quot  mnmenia  siul  in  anno.  mulliplica 


aiilem  Iriduuin  noii  loium  el  plenuin  fuisse,  Sciiptura  C  quater  supradictum  nuiuerum  ,   hoc  est   lxxxvii  , 

leslis  est.  S-d  primus  di^s  a  parle  exlrema  tolns 

annumeratus  esl,  diesvcro  lerlius  a  partc  priina,  et 

ipse  lolus;  medius  autem  inter  eos,  id  est,  secundus 

dies  absolute  l"tus  viginti  quaiuor  boris  suis ,  duo- 

tlccim  in  noctt.inis,  el  duodecim  in  diurnis.    A  ve- 

s|  ere  aulem  sepnllur.c  usqne  ad  diluculum  resurre- 

«lionis,  triginta  sex  huncsunt,   qui  esl  quadratus 

scnarius.  Jonas  interprelalur  columba  ,  sive  dolcns. 

Columba  pro  gemilu ,  quando  in  ventre  celi  tridtio 

liiil;  dolens  auiem  vel  propter  tristiliam  quain  habuit 

de  salule  Ninivitarum,  vel  propier  hederam  subilo 

nrescenieni ,  cujus  umbraculo  tcgebalur  contra  solis 

ardorem.  Ipse  est  el  Aiuatbi  Sareptana;  lilius  viduse, 

ul  Judaci  allirmant,  qnem  resuscilavit  Elias,  nialre 

postea  ad  eimidicenic  :  «Nimccognnvi,  quoniam  vir 

Dei  es  lu,  et  veibum  Dei  in  ore  luo  verum  est.»  Si 

vis  scirc  quoi  alomos,  el  momenla,  et  niinula,  ct 

punclos,  elbnras  babeat  in  die  vel  in  hebdnmada  , 

nec  uon  el  in  uiense  naturali,  ist;im  calculalionem 

allende,  et  invenies.  Primitns  ad  hnram  incipianius: 

iilxiv  alonii  faiiunl  unuin  moiuentum,  qualuor  mo- 

incuia  laciunt  unum  inintilum,  duo  ininula  et  dimi- 

diuiri  l.iiinnt  unum  puiielum  solarem,  quatuor  puucti 

l.iciiiul  unain  heram  solarem.   Hora  autem  lunaris 

habet  punciosqniiniue,  minuta  decem,  partes  quin- 

deiim,   uioniema   quadraginla,   estei  la  sexaginla. 

{'tinrlus  lunaris  babel  niimila  duo,  parles  tres.  ino- 

nienta  oclo,  osl<  nladuoilei  itn.  Lnum  miuutum  habet 

p:iitem  uuam  ,  cl  dimitliain  ,   momenia   qtiatuor, 

ostenla  sex.  I  n.i  pars  babel  momeiita  duo,  cl  duas 

parles  leitii  momenli,  oslenta  in,  et  tres  parles  un.us 

iiiomenli.    t  i iii ii i  iiioinenliiin  babet  ostentum  unum 

etdimidium.  lin.i  enun  bor.i  li:ilu'latoino«,oslcnlaLX, 

inomenla  quadrafhlUl,  pirlH  quindecim,  iniiuil.i  ile- 

cem,  ponrtM  qootuer  in  snie,  iu  luna  qninqnn, 

DIm  quippe  babal  boras  vigiali  quatuor ,  punetoa 

nonaginla  se\,  seruudtun   laHUH  ,   secunduin  luii.tm 

cxx,  uiiuuta  lcxl,  pailcs   itciv,    luomeiiia   dml\, 


l) 


fuml  ccclcu.  Ideo  aulem  numemra  niinutoruni  per 
qualiior  multiplicari  diximus,  quia  quaiuor  inomeiita 
unum  niintiluin  efliciuut.  Suntquoque  in  annooslen- 
ta  dxi.ccclx  ,  atnmi  cxcvii.dcclx.dui  x.  ilxc  autein 
omniasiila  esse  non  credis,  diligenier  inquire. 

Joa.n.  Nov.  Scuolia. — Dies  eft  uer  luie  illnslralus. 
Diem  defiuiunt  pbilosopbi  boc  pacio  :  Dies  est  latin 
sotis  supra  borianntem  ,  ut  Aristoteles.  Alii  quod 
idem  valel  spalium  inter  Bolis  exorltuu  el  occasum. 
Esl  autem  ilcliiulio  diei  naturalis,  qiiam  blleratorum 
vulgus  arlificialcm  appcllai.  lieda  xulgarem  vocai. 
Alius  est  dies  civilis  ,  qiiera  nu.  c  naiuralem  vora  I. 
spaiiuiu  quo  sol  lerram  supra  el  inrVa  circumvolvi- 
tur,  quod  lit  spatio  borarum  xquinortialiuiu  xxiv. 

Nomen  inde  sumens  quod  teiub^as  a  luee 
disJKiiijol  atque  dividat.  Diem  Feslus  a  Deo  deducil ; 
alu  a  dio,  quod  signilicai  lnmen  stib  toelo  diuruum; 
unde  sub  iim  dicimus  exlra  lecia.  Eigo  arbilror  dicm 
dici  a  Jove,  qncm  Graei  dia  vocanl.  nam  solr.u 
eiiam  per  Jovem  iniellgimus,  ut  teslatum  esi  vul- 
g.lo  Oipbei  versiculo  : 

K~;  Zt-Ji,  t't  «5>i;,  dr  «W»,  llt  Ativu<rof. 

El  Jupiier,  Diespllerquotl  diei  paler  >u  Jicjue  luels. 

Sisi  (orte  poeticis  /ignientis.  Inveuli  sunl  eti  tn 
pbilosopbi ,  qui  ser  o  dispulareul,  solein  dtim  occi- 
derct,  nnergi  aeexstiogui  bumora;aecendl  iuicm  mr- 
sus,  dum  orirelur.  Fuurunt  in  b.ic  opinione  Epicurei, 
quos  et  Lucreliusseqiiilur.  Vide  Sliabonis  primuui 
de  Geograpbia.  Verum  solem  Un  expediie  spauo 
iulra  lerr^s  ferri,  ul  supra,  jam  vulgo  quoque  non 
cst  incogiiitum. 

(  mbriet Xihenitnses.  MiMiiorialapsiimlledamexisti- 
mo,  dtiin  passiin  conslal  Alb. -nienses  dieni  ab  OCeua 
tolil  Incipen  ;  qua  de  re  l.ge  apud  Celliuui  el  Ma- 
ci  obiiim  plura, 

.  VI  l-T  VI. 

Dr:d.  P.Ail.CtOSS*.  —  Ibi nam.iut  temimt  inilinnnle- 


517  DE  TEMPOWJM  RATIOflE. 

CAPUT  VI. 

llbi  primni  dies  soeculi  sit. 
Quo  sane  in  loco  priraus  seculi  dies  sit,  nonnulli 
qu;erentes,  VIII  Kalendarum  Aprilium,  alii  XII  Kalen- 
darum  supradictarum  die  magis  adiiotandum  puta- 
mnt,  uno  ulrique,  hoc  est,  xquinocii  argumento 
nilenles,  qnasi  rationi  rongruat  ut  quia  Deus  xquis 
in  principio  parlihus  lucein  tenebrasque  diviserit,  ibi 
1  prxcipue  tunc  caput  mundi,  ubi '  nunc  xquinocliiim 
fieri  credatur;  bene  quidem  inquirenles.sed  non  plene 
qnx  dicerent  *  proviilentes ,  multo  utique  peritius 
acturi,  si  lempus  xquinoctii  non  prinio  dici  quo  lux, 
sed  quarto  quo  luminaria  sunl  facla,  potius  aiUig  >a- 
renl;  ibi  namque  temporis  inilium  slatuit,  qui  lumi- 
imribus  condilis  dixit  :  Ut  sint  in   signa,  et  tempora, 


318 


A  jam  non  prhni  mensis,  sed  ullimi  luna  pulelur.  Oportet 
enim  ut  sicnt  tunc  primo  sol  potestalem  diei,  de- 
inde  luna  cum  siellis  poleslatem  noctis  acccpil,  ita  et 
nunc,  ad  insinuanduin  noslrx  redemplionis  gaudiiuu, 
priino  di»s  noclem  longiiudine  adxquet,  ac  deinde 
liiua  p!eni-.sima  cam  luce  perfundal ,  cerli  uliquo 
myslerii  gralia,  quia  videlicet  sol  ille  creaius  omnium 
illuniinaior  astrorum,  xiernam  veramque  lucem  si- 
gnifical,  qn:r.  illuminat  omnem  hominein  venientem 
in  hunc  niundum.  Luua  aulem  ct  slellx,  qux  non 
proprio  ut  dicunt,  sed  advenlilie,  et  a  sole  mutuaio 
lumine  lulgent ,  ipsum  Ecclesix  corpus ,  et  quosqm 
viiiiim  sanctos  iusinuant,  qui  illuminari,  uon  illumi- 
nare,  valenlcs,  coeleslis  gralix  munusaceiperesciunt, 
dare  ncsi  iunt.*  Aiqui  in  celebratione  maximx  solem- 


et  dies,et  annos.  Nain  prxcedens  triJuum,  ul  omii  bus  n  „:.„.:.   ri,.:»...„   u^.  jj,  •. 

'  ,.f  '  a  nilatis  Cnrisius  beclesix  debuii  anleponi,  qux  non 


visiuii  esl,  absque  ullis  borarum  dimensionibus,  ul 
pote  necdum  faclis  sideribu%  xquali  lance  lumen 
tenebrasque  pendebat ;  et  quarto  demum  maue  sol  a 
mcilio  procedens  Orienlis,  horis  umbralim  suas  per 
liiieas  currenlibus,  xquinoclium  quod  anniiaiim  ser- 
faretur  inchoavit,  posilus  videlicet  cum  primo  lerris 
orireltir  in  eo  cceli  loco  qncm  philosophi  quartam 
partem  Arieiis  acprltant,  eiiindemquc  peracto  annuo 
circuilu,  post  dies  CCCLXV  cl  sex  buras  repcliturus, 
snjus  k  argumcnlo  quadraniis  elficiiur  ul  ipsc  vernalis 
xquinoctii  punctus  modo  mane,  modo  meridie,  niodo 
vespere,  modo  medio  noctis  occurral,  luna  e  contra- 
rio  vespere  plenissima  ;  neque  cnim  quid  imperfeclum 
Crealor  X(|uissimus  instiiuii,  stellis  una  fulgeniibns, 
ac  meilio  apparens  Orientis,  quartam  parlem  libnc, 
qua  xiiiiinoclium  aulumnale  adseverani,  lenuii,  ini- 
liiunque  paschx  suo  consccravit  exortu.  Neque  enim 
ilia  servanilx  paschx  regula  est ,  quam  i:l  :equino- 
rliiim  vernale  plenilunio  succeJenteperlici.iiiir;  at  si 
vel  uno  die  pleuitudo  lunx  prxcesserii  xquinoclium. 


nisi  per  illum  luceret.  Nam  si  qui  plenilunium  pa- 
schale  ante  xquiuoclium  fieri  posse  contenderit,  os- 
lendal  vel  Ecclesiam  sanctam  priusquam  Salvator  in 
carne  venirei,  exstilisse  perfuctam;  vel  quemlibel 
fidelium  anle  proventum  gratix  illius  aliqnid  possc 
supernx  lucis  babere.  Ncquc  eniin  sine  ralione  pa- 
scbalis  observantia  lemporis,  qua  mundi  salutein  et 
ligurariel  venire  decebai,  ita  divinitusest  procurala, 
ul  neque  prima  die  qua  lux  facta  est,  ncque  secunda, 
qua,  firmamentwm,  ueque  lerlia,  qua  arida  apparuit, 
neque  mox  quarta  incboante,  qua  sol  seqainoetial» 
lanquam  spousus  e  thalamo  processit,  sed  ad  ves  e- 
rani  tandem  orienle  luna  soriiretur  cxordimn.  F.x 
speciaiaesl  eniin  hora,  quxilluminationem  Ecclesiae 
olim  iu  Cbrisio  venturam  designaret.  Ut  sicul  in 
mysterio  sacrilicii  ccelestis  nec  vinum  solum,  nec 
aquam  •  solam  offerri  licet,  ne  videlicet  ipsa  oblaiio 
vel  Deo  lantinn,  vel  lanluin   homini  conveniat ,  sed 


'  saiiguinein,  qui  lorculari  crucis  exprcssus  est  nosirv 
VAltlANTES  LECTIONES. 

*  II,  C,  prrvidente*.  *  B,  C,  augmrnto.  '  B,  C,  Atque 

*  D,  C,  siinguincm  tace  t.  c.  expretsum  n.  f.  a.  temperamut. 

CI.OSS.E  ET  SCHOLIA. 
(ni(,  qui  tnminaribus  condilis  dixit  ut  sinl  in  signa,  el 
tempora  el  dies  el  annos.  Anm  proicedens  tridnum,  ut 
onviibus  visnm  est,  absque  ullis  Iwrarum  dimensionibus 


'  C,  et.  »  C,  (1111«. 

•  C,  soium;  B,...  offerre. 


vtpole  necdum  factis  sideribus,  wquali  lance  Inmeit  te 
nebrasqiie  pendebat.  Priusquam  sidera  lierent,  non 
eratqiiibus  ordo  lemporum  annolareturindiciis;  nou 
erat  unde  nieiidiaiia  hora  dignosceretur,  anlequam 


crediiur.  Anle  crealionem  solis  non  erat  tempus  ne- 
que  borj,  quia  videl  cet  non  eratqui  umbram  faceret, 
peniuam  temporis  vel  horx  lieret  determinaiio.' 
jCquinoctium.  Sol  xquinoclialis  fuit  crealus  ,  nihil 
inxquale  fecil  Deus  xquus.  Cujus  augmento  quadran- 
lis  efficilur  ut  ipse  vernalis  orqninoclii  punclus  ,  mode 
mane,  modo  meridie.   Pritna  positio   solis   in  ariete , 


sol  mediuni  coeli  conscendere t  igneus  orbeni  ;  non  ..  modo  primo  anno  mane,    meridie  secundo   anno , 
iimle  cxierx  diei  nncti-quesignareiilur  horx,  dnnec      vespere  teriio  anno,  medio  noctis,  qnarlo  anno  oc- 


aslra  polum,  xqu  ili  iuier  se  sorte  die  noctuque  divi 
derent.  Nam  intum  illud  triduum  supcrius,  in  de- 
ferlo  cursus  sui  processu  iransierat,  nullam  penilus  - 
diinensiouem  horarum  habens,  ulputa  qui  liiiuine 
j>-.iiia.rio  aJliuc  generaliler  oinnia  replenie.  nulliun- 
que  capul  habenle,  qnod  nunc  de  sole  aceipit ,  nus- 
quam  radii  ardcniiores  illuxeiant  nu'la  subcaule  vel 
arbore  quasi  remotior  umbra  frigebal.  Vl  sinl  in  si- 
qna,  et  tempora,  el  dies  el  annos :  hoc  vel  propler 
lerniinum  paschalem  dicilur,  quia  luna  signum  cst 
pascbalis  terinini,  qui  nonnisi  in  decima  quaria  luua 
celebratur ;  vel  quia  sidera  signa  sunl  naviganlibus 
per  mare,  ver  iier  ag-nlibus  per  L  byam  ,  ubi  ve- 
tligium  itineris  ad  molum  venli  dissipalur.  El  quarto 
iienium  mense  sol  a  medio  procedens  Orientis ,  horis 
timbrulim  smis  per  lineat  cvrrenlibus  ,  aiquinoctium 
qutid  anmwtim  servatur  inclioniit.  lllam  enim  vim  per 
uiuiiia  sol  habuit  nriuio  crcalus  ruam  nunc  habere 


currat,  ul  subaudi.is  ilernm  mane.  lti  el  nunc  nd  in- 
(innandum  nostrce  redemptiouis  gaudium  ,  primo  dies 
noitem  longituiline  adaquet.  Prime  dies  ,  id  est,  ni  ius 
antecedai  Cbrislus,  deinde  sequaiur  Ecclesia.  Licet 
enim  nunc,  propler  Dominicx  resnrreriionis  honori- 
ticeiitiaiu  dies  sequaiur  noctem,  tamen  in  xquinociio 
secundum  primx  condilionis  ordinem  nox  sequitur 
ciiem,  et  propier  grai.am  sacramenli  iu  ipsa  nocte 
sequenti  lil  aJimplelio  xquinoclii.  Sacramenlum  cur 
hoc  liat,  satis  hic  dominus  Beda  demonsirat.  No- 
ciem  scilicet  sequenlem  ,  qux  xquinociio  depulaiur. 
Ae  dein'e  luua  plenissima  eam  luce  perfundat ,  certi 
utique  myslerii  gralia.  Solaris  enim  perfectio,  qine 
esi  in  xquinoctio,  antecedere  debel,  et  deinde  pcrfe- 
clio  lunaris  sequi.  Exspeclala  eslenim  hora  qux  illu- 
iiiiiniioiiein  olim  in  Cbrislo  venluram  designaret , 
ul  sirul  in  myslerio  sacriflcii  ccelesiis,  nec  vinum 
soluiii  ncc  ac'uaio_solam  oflcrre  licet   sicut  non  cou- 


319  DFD.E  VENEtlABILIS  OPEIlUM  PARS  I.  -  OIDASCALICA  GENUINA.  5C0 

traxillialis  aqua   lemperaiuus,  granum  quoque  fru-  \  nnclii ,   el  ante  Iridunm,  hoc  esl,  XV   Cnlrinlaruui 


menti,  passinnis  iihiI.i  rnnlnluui,  aqua  mtscentus,  ut, 
ju\l:i  quuJ  Aposlolus  lll,  .tii/fii-r f nrc*  Domiriu,  iiiin* 
cum  eo  ipirilus  efjitt  vitlrHmu*.  lla  cliam  etin  ejtisdent 
sacrilicii  leinpore  observando,  nec  solis  lanlumniodo 
cursum  quxrilemus,  quasi  Deuni  quiilem  credentcs, 
sed  ulira  nostri  ciiram  sublimatum,  juxla  eos  qui 
dicunl :  Subet  lutibulum  ejut ;  nec  noslra  considcrai, 
el  circa  cardines  ccrli  pcrambtilal.  Nec  ilem  lunc 
solius  plenum  captemus  exorlum,  quasi  juxla  Pelagia- 
.iiis  absquc  graiia  superna  beaii  esse'  non  qiieamus, 
verum  juxia  eum  qui  dixil:  Dcus  meut,  misei-icordia 
ejns  pratvenict  me.  In  noslra  Pascltx  celebralionc 
xquinoclialeni  solis  exorluin ,  cuncta  videliccl  lene- 
brariun  olTendicnla    devincentis,  plenilunio   noslrx 


carundeni,  priuitim  secull  diem  csse  noiandum,  cujus 
ad  iiidicium  primilUS  ibi  reor  auliquos  inilium  zodiaci 
rirculi  voluisse  prxfigere.  Neque  euim  illa  die  vel 
RoDMnorum,  vel  Grxcnrmn  ,  vel  certe  j€gypliorum 
inensis  auuusvc  cujus  *  lioccausa  lleret,  oritur,  sed 
nec  ab  lns  genliluis,  quamvis  sc  Grjeci  jactitenl,  ve- 
ruiii  ab  antiquini  ibns  ChalJxoriim  astrologia  ccepit, 
a  quibus  Abrabam  pttriarclta,  ul  Josephus  testatur, 
cdoctns,  ut  Deuiii  cccli  si.lerumquc  conversione  eo- 
guovii,  ip.am  inox  disriplinatu  veracius  inlelleclam 
JCgyptioram  gen'i  ndvexit,  cuni  apmt  eos  exularet. 
Nara  el  in  libro  beaii  Job.qui  nou  longe  post  Abrabain 
exstitit,  iiiazaroth  ,  id  csl  signa  horoscopi  legimus. 
Igiturjtixia   Zodiaci  quidcm  divisionem   XV  Calen- 


devulionis  e  vesligio   srqueiile,    dediecmus.    Hanc  R  darum  Apriliumdic,  qtiando  facla  est  lux,  sol  Anelis 


Uosaicx  Paschx  rationem  die  propiixresurreclionis 
perfetil,  qui  non  venil  solvcre  legeui,  sed  adiinplerc. 
De  quibus  singulis  suo  loco  consequentius,  prout 
Dominus  dederii,  exponemus,  nunc  adnionere  con- 
tenti,  XII  Calendaruni  Aprilium  die,  occursiim  xqui- 


sigiium  iiigreditttr.  Juxla  vero  priiua:  sux  condilionis 
ordinem  XII  Calcndariim  supra  scriplarum  initiunt 
sui  circuittis  cl  oiniiium  simui  temporura  capul  at- 
tollil ,  juxia  quud  Anatolius  LaoJicx  antisles  de 
xquinnctio  scribens  evidenter  adslruil:  iln  qua  dic, 


'  B,  C,  om.  non. 


•  C,  Hrrc. 


VAftlANTES  LECTIONES. 


venit  primns  dies  nec  secundiis  nec  lertius  ncc  quar- 
tu>,  uhi  sol  fuit  procrealtis  Erdcsix  ,  anlequam  lu- 
na  ven;t  in  vespere  crcata ;  sic  ncc  viniim  soluin  nec 
aqua  sola  debenl  nflerri,  anleqtiam  sanguis  tivx  cum 
aqua  commiscealur,  et  grniuini  frnmeitli  enutrilum 
cum  aqua  niixluin;  el  Sictll  non  decel  vitnim  olTerre 
sme  aqua  nccaqnam  sine  vino,  sic  nnn  debel  pa- 
selia  celebrari  propier  ciirsum  a  quinoclialem  solis, 


GLOSS.-E  ET  SCHOLIA. 

roscoptis,  horartmi  specutator ,  ah  Itora  et  jxwiiy. 
Scopin,  id  est,  videre.  Translalive  lamen  toluni  si- 
gnilical  sigiiiferum.  ilazarotli,  id  est,  dundccim  signa, 
vel  signum  mullarum  slellarum,  vel  nomina  duode- 
cim  signorum.  Moroscopi,  id  est,  signiferi  circuli. 
Jnb  filius  Tharx  de  P.osra,  rex  lilumxorum  quarius 
post  Esau,  successor  Balx  liiii  Beor,  bnmo  gentilis, 
lide  siabilis,  humilHale  summus,  bospiialiiale  pnc- 


antequam  pervencril  decima  quinla  lun.i.  F.xpeciata  C  ciputis,  in  disciplina  mansueius,  iu  eleemosynis  lar 
est  vespertina  hora  per  quam  inl 'lligitur  Ecclesi»  a 
Clirisio  iliuininala.  Per  malulinam  enim  boram  in- 
telligilur  Chrislus  illuminalor  Ecrlesix ;  et  per  ve- 
spertinam  inlelligilur  Kcelesia  a  Clnisto  illuminali. 
lta  eliam  in  ejunlem  tacrificii  tempore  observiiudo. 
1  ii  paschali  Testivilaie  niriimque  observai  i  debei,  xqui- 
niictiiim  vernale,  et  luna  decima  quarla  pnst  xqui- 
nnclium.  Si  enim  seqiilnnciii  tantum  lit  observatio, 
quasi  crcdiililalis  nosirx  in  Deiim  (it  tanitim  demon- 
stralio,  illius  prorsus  a  nobis  sitlilato  regiiuine  ;  si 
vero  deciuix  qtiarix  lunx  lanltim  observalio  ,  quasi 
nil  sa'ulis  a  t.lirislo,  sed  a  seipso  hunianum  genus 
el  liaheatet  liabuerit.  C.iiyis  ad  iudicium  primatut  ibi 
reor  antiquos  initinm  zodiaci  circuli  roluitte  prtr/ige- 
rc.  Cujut  primtitnt,  id  esl,  primordii  ci  dignilalis  ; 
i/i,  id  csi,  xv  Kalend.  Apri1.  ;  iiiiiinm,  leniioruin. 
Keque enim  illa  die  vel  floriiniiornrri ,  vet  Gnvcvium  , 
rel  eerte  /Egyptioriim  meusis  anmitve ,  cujut  lioc 
cuiita  fierel ,  oritur.  In  eo  qnippe  die  neque  unnus  ,  . 
neqiie  mensis<>r.LCnrum  aut  iEgyptiorum  iucboaiur, 
et  iiulla  alia  causa  ni-i  primordii  ilitf  ill  xv  Kalead. 
April.  iuitium  lodiaci  posituin  essc  dcprelieiuliiur. 
A  qiiibus  Abraham  patriaiclia,  ut  Josepltut  teslnUir , 
edocliis.  Kefert  Josephus.  dnos  lilios  Noe,  Sem  81 
Japhet, invenlores  fuisse  oniuium  liberaliuni  ariitiin; 
tertium  vero,  id  i  sl  Cliam,  uingicarum  arliutn  fuisse 
reperlorein,  siculi  esl  aslioiKUuia,  iu  qua  malliema- 
tica  el  simiiM.  Audienles  aiilem  a  palre  diluviuui 
vcnturiim,  perqnoil  i  iuni  i  BUtigne  aut  aquis  perire 
polerant,  iu  duabus  cnlumnis  c\  lalera  61  lapule  f.i- 
clis,  ipsas  arles  consrripscruiil,  ne  delerenliir  ninini- 
ria  qux  sapienter  invenerant,  sed  transarto  diluvio 
servareniur,  el  :i  I  nutiiiam  boininum  pervcuireiil; 
•  i ii  ii  iiiii  lapidea  i  iiIiiiiiii.i  1'crlur  ililiiviuin  evasisS^,  cl 

liactenus  in  Sjria  permsnera.  A'«im  et  m  nbro  beati 

Jub,  qui  noit  louge  post  .ibitiliiiin  erstilil,  rrr mroili,  id 

est.  ni/ni.  Iwionopi  kijtinnt ,  iiun  unius signilical ne- 
luuin,  scd  Iraiiil.iUvc  dioiui   dc  luto  lOdMCO,  Ho 


gus,  dives  in  censu.  Exlemplo  fartiis  egenns  locuples, 
iq  liheris  repeiite  orbalus,  tentatinni  Iradilus;  sed 
coulra  Irnlatiouein  Cile  religionis  armalur,  lii  glo- 
riosus  in  certamine;  xquanimis  iivdolorc  damna  re> 
riiin  perlulii,  ftinera  pignorum  doluit ,  corporhqne 
viilnera  patienler  exceptt,  et  inter  supplicia  semper 
Detim  gtiiriAcavit;  mala  suadenicm  insupcr  patienter 
sustinuit  conjugem,  verlia  amirorum  superavit ;  pro 
latra  virttitc  patiemix  duplici  in  finein  sublevalur 
remiincratione,  recipiens  pnst  rcrum  casuni  inulti- 
pliceni  clarilitem  douorttin.  Post  uocleiu  euiin  iris- 
tiii:e,  diem  geiitiil;  post  fetores  ulcerum,  rasix  fra- 
craiiiiain  cdidil;  posl  abjeclionem,  coruu  in  unctio- 
nem  rcgni  promeruit ,  et  tibiam  in  accentu  laudis 
assumpsit.  Vix  t  aulem  pnst  pla.am  ccnium  septua- 
ginia  annis,  cl  fuerunt  omnes  dies  vilx  ejus  ducenli 
quadragima  octo,  et  mortuus  esi,  et  sepullus  in  rc- 
ginne  sua.  liunc  Hcbrxi  assertinl  nnn  fuisse  degenerc 
Esau,  sed  de  Nacbor  fratris  Abrabam  desceudissc 
slirpe,  ei  fuisse  euin  tempnribus  patriarcbarum.  N.i- 
cbor  enim  genuit  llus,  de  cujusstir^e  crediturgene- 
ralus,  siTiindum  quu.l  in  exordio  volumiiiis  ejus  no- 
talur  :  «Vireral  in  lerra  Hus,  noinineJob.  i  In  libro 
Heliraicartim  (J  ixslionum,  sjfl  dicit  snnlus  lliero- 
nvniiis  :  i  PriiUOgenilUS  Nacbor  fralris  Aliralnui,  de 
M.  Iclia  tixnre  ejus,  lilia  Aran,  natus  cst  llus,  de 
cujus  stirpe  Joli  de  cendit  sicul  srripiuni  esl  iu 
exnrdio  voluniinis  ejus  ;  Vir  fuii  in  liira  Hns,  Job 
nuinen  ejus.  >  Uale  igilur  qui  iam  a-siiiiubanl  Jo!i 
de  gcnere  esse  Esau.  Siquiuem  illml  quod  in  li.ie 
libri  ipsius  babelur,  roqu  nl  de  Sviu  seruione  trans- 
l.nii.  sii,  tt  quartua  sii  ab  Esau,  ot  rrliqua  quaa  d>i 
coiiiiiieiilur,  in  llctirris  vulumiiiilnis  n.ui  habtfiitui. 
Iltic  uttlrin  p.uiicitlii  priiiiu  ex  .iVp.lcim,  verutU  nl 
trquiiiocliwii.  Oiuui.i  ciiuu  isla  liunl  seciiuiluui  natu- 
i.iiii  iii  arirlc,  iu  iliindecimo  K.ilrnd.  April.  Sigjia 
duodrrim  sppellal  p.irtr-.,  quortuu  priinuiii  esl  .n  >«  >. 
uiliiuum  pt«(('3    lnitium  mtntium,  scilicrl  aiuu,  »•! 


321  DE  TEMPORUM  HATIONr. 

iiiqmi,  inveniiur  sol  nnn  solum  conscendisse  primam  A 

signifcri  paitem,  vcrum  eliam  quadranlem  in  ea  die 

Jam   liabere,  id  est,  in  prima  c\  XII  pariibus.    Hocc 

aillem    particnla    priina   ex    duodecim    vern;ile  esl 

xquinuctium,  et  ipsa  est  iuiiium   mensium,  el  capilt 

clrculi,  el  absolntio  ciirsus  stellarum,  qttx  planeta*, 

id  est  vagsc  dicimtiir,  ac  finis  dnodecimx  pariiculai, 

et  lotiuscirculi  leruiiiuis. »  llbi  et  verissime  intellexit, 

et  elegantissime  prompsit,    non    nisi  in  n;qttinoctio 

vernali,   qn  uiloni  ad  naluram,  caput  esse  signiferi, 

et  Ibi  XII  signa,  quaj  ab  illn  '  particiila?  nnnciipaiitur, 

iriitimn   ilii    liabere  et  terminum  ,    ibi  quadrantem, 

qncifi  bissextum  dicimus,  ibi  saltum  lunas  incipere  ac 

liniri,  ibi  annum  maguitm,  lioc  esl,  planelarum  cur- 

sum,  exordium  finemque  sorliri. 

YAIUANTES  LrXTIO.NES. 
*  B,  C,  juxta  quod. 

GLOSS£  I.T  SCIIOLIA. 
cipirt  circuli,  id  est,  zodiaci  vcl  anni.  Nainralii.er  B  sjecnli  perlransibnht.  Sal  etsi  ipsamliiteram  velimui 

ispicere,  pulchre  espressit  oriutn  dici,   el  occasuui 


322 
CAPUT  VII. 
De  nocte. 

Nox  dicta ,  qiiml  noccat  aspectibus  vel  negotiis 
lmmanis,  sive  quod  in  ca  fures  latroncsque  nocendi 
aliis  occasioncm  nanciscantur.  Est  autem  nox  ab- 
sentia  solis  terrarum  umbra  condili,  doncc  ab  occasu 
redial  ad  exorium,  *  justa  naiuram  ejus  el  poela 
deacribens,  inquit: 

Buit  occaiw  n  IX, 
Involvens  utiibra  negna  terrainque  polumque. 

Ei  Salomon  sacris  litteris  cxpressit:  Qui  pascitur  inter 
liliadoncc  aspirct  dies,  elincinieiUur  umbrtv.  Elegmli 
uiiqtie  sensu  dccessioncni  noctis  inclinaiionem  appel- 
lans  umliraruin.  Nani  qiioniain  pro  coniliiionibus  pla- 
garum,  quibus  solis  cursus  intenililur,  et  splendorem 


C,  iilo  cpiscopo. 


enim  iii  pnmo  stgno,  ubi  sol  ct  luna  fuit  creala,  id 
est  in  anelc,  CSt  inilium  el  (inis  mensiuiii  et  anno- 
rum ;  el  ibi  cursus  omnium  pianetaruni  ileligalur,  id 
isl,  ad  uiiani  coticordiam  venii,  ibique  omnes  cir- 
culi  juxla  nattiram  finiitnlur.  Abtolutio  Deus  fmis  cl 
lerminus  laboris,  id  esi,  operis. 

Joan.  Nov.  Scholia. — Qu  -ane  in  loco  primus  sir- 
cnli  dies.  Dispulaut  theologi  quando  miindus  sit 
creatus,  inverene  an  auluimio?  Qui  aitint  in  aulumno 
inuiiduin  creaiiiiu,  movenittr  liac  ratione,  ne  si  in 
vereesset  factus,  in.edia  periissent  prinii  hoinines, 
nullis  fructibus  adhuc  maturis.  Probabilior  sentenlia 
primuni  diem  fuisse  dum  sol  arietis  signum  tenerei. 
Disputant  dn  bac  qunestione  eiiam  aslrologi.  Viile 
Jovinianum  Poiitanuui,  lib.  i  dc  Kebus  cosleslibus. 

Mazaroth,  id  est,  signa  Ivroscopi  legiinus.  iloro- 
sropusestea  parssigni,  qnx  aliquo  nascenle  exoritur, 
veluti  nascente  Lucio,  exoriebaluroclava  pars  Tauri ; 
eam  igilur  baliet  horosiopmu,  quod  el  sic  etfef unt 
astrologi  :  Lucius  horoscopum  habet  in  Tatiro.  Ho- 
merus,  ut  observatum  est,  in  sagiliario.  Plato  in 
aquario.  Urbs  Itoma  in  decima  quiuta  librse,  nam  et 
civitates  b.ibeul  horoscopum  ;  hinc  verbum  ipoaxmsiv 
proquo  nos  utimur  liorosavare,  ut  nascente  Paride 
iioroscopabal  capricornus. 

C.APUT    VII. 

Nox  dicla,  quod  noceot  aspectibus  rel  negotiis  liu- 
manis.  Nox  esl  obscunlas  mundi ,  lalihuliim  inalo- 
lum,  requies  vivorum.  E->l  antem  nox  solis  absentia, 
lerrarum  umbra,  conditis  morlalihiis  a  I  requicm 
facla,  ne  opere  diutiuo  avida  deflceret  humanitas; 
ct  uhi  rigidior,  ibi  ad  opera  miuueuda,  et  membra 
fovemla  prolixior.  Sicul  dies  nonnunquam  prosperi- 
latem  et  scienliam  diviiKC  legis  signilicat,  ita  et  uox 
in  Scripturis  aliquandd  tribul.itionem  persecutionis, 
aliquando  ignorantiara  et  c;ecii.iiem  inorum  secun- 
tliim  propheue  dicttiui  :  Nocii  assimilavi  inalrem 
Iimiii,  fsctus  est  popttlus  meus  tanquam  non  habens 
scientiam ;  quasi  dixisset,  Non  hahens  lucem. 

Qui  pascilttr  intei'  tilia,  donec  aspirel  dies,  et  incli- 
nmlnr  umbrce.  Qui  scilicet  Christus  paseilur  inier 
lilia,  scilicel  iiiei  munditia  et  caudore  virtuluui. 
Atpiret,  id  est,  illuminet.  Aliler.  Qui  pascunlnr  in 
liliis,  hoc  est,  delectanior  purissimis  et  nitidissiuiis 
sensrbus  Scripliiraruin.  Donec  aspiret  dics,  hoc  est, 
dies  illa  donecveniat  ajlerna.qiiain  desiderabal  Psal- 
mista,  dicens  :  Melinr  csl  dies  una  iu  alrirs  tuis 
stipermillia.  El  inclinenlur  tunbiic,  hoc  esl,  transeant 
moerores  et  perturbationes  isiins  sacculi.  Donec  aspi- 
rei  diei,  id  est,  otialur.  Apparebil  enim  dies,  id  est, 
orietur,  quando  i!le  verus  soi  jusliiia; ,  id  est,  Chri- 
stus,  apparcbit.  Et  lunc  inclinabuntur  umbrsc,  hoc 
est,  oinnia   nubila  iitceroris,   et  ienebr.e   puescntis 


noctis.  Nam  nox  nibil  aliudest  nisi  nmlira  tenjc,  quas, 
sole»  sublerrasdesi-cnilente  consurgit,  Soleauleinite- 
rum  ascendenie,  inclinanlur  mnbrx,  i.l  esi,  cadit 
nox.  Pascuntijrergo  tnliliis,  donec  aspiret  dies  et  in- 
clinenturumbrx.quiasanctnrumdoctorominpncsenti 
tautuin  vita  necessaria  e?t  praidicatio  ct  dnctrina. 
N.ini  in  alia  vita  postquam  .t|'.paruerila!leriiadies,  et 
hnila  fuerit  nox  pracseulis  s.eculi,  non  nec  ss1'.  erit 
doceri  aliqueui,  tiuia  omn^s  rcvelata  facie  gloriam 
Domini  coutemplaliiinlur.  Unde  et  Domiuus  dicit  per 
prophelam  :  Non  docebit  vir  fratrcm  suttm,  dicens  : 
Cognosce  Dominum,  omnes  enim  cognoseent  me  a 
mitiimo  usque  ad  ni  ixnmin.  Deatus  Ambrosius  in 
libro  Ilexameron  :  Quairitur  qual.ter  sp.tiitim  aeris 
occupet  umbraui  lerrae,  ellieiens  nobis  noclem.  Cuin 
snl  recedit,  diemque  a  nobis  abducit,  tum  inferiora 
axis  septentrionalis  illiiiiiinal.  Omne  enim  corpus 
facit  r.mbram,  el  naluialilcr  iinihra  corpori  adlueret, 

p  adeo  nletiain  piclores  corporum  umbras,  pritisqiiatn 
pinxerinl,  uitantur  exprimcre,  idque  asseraul  artis 
non  iniermiltere  vim  nattirx.  Ergo  sicut  in  die  cum 
a  parle  solis  aliquod  corpus  bonimis  vel  arlioris  oc- 
currit,  cx  ea  parte  qua  lumen  reperciililur  umbra 
subsistit,  sic  cum,  reccdcnte  die,  sol  ad  eum  locum 
perveneril  uhi  occiderc  dicitnr,  ibi  monlium  magiii- 
ttiiline  a  nobis  separautr ;  sic  lernc  objcctu  a  septen- 
trionali  parte  obumbfatur  aer,  adeo  ut  noclem  nobi» 
faciat  hsec  ipsa  umbra  terrarum.  Q«om  videlicel  um- 
bram  twctis  ad  aeris  ttsque  et  a-llifris  con/iiiiiim  pliito- 
soplii  dicunt  exaliari,  el  acuminalis  inslar  pyramidttm 
tenebris  Ittnam,  qtia;  infiina  planelurum  currit,  ali- 
qtmndo  conlingi.  Et  acuminatis  lenebris,  id  esi,  acu- 
lissiniis,  ab  acuinino  verbo,  el  fastigiatis.  Inslar, 
id  est,  ad  similitiidinein  pyramidum,  id  est,  sepul- 
croruia,  qu;e  iiiferius  spatianlur,  et  superius  acumi- 
nantur.  Sic  tenebrx  st  umbrx  noclis  inferius  supra 
teiTJtn  sunt  lats  et  amphe,  superius  vero  angustaj  el 
acuta;,  a  quibtis  luna   dicitur   aliqnando   tangi  et 

D  obscurari,  si  fiierit  sol  sub  tei  ra  in  cenlro,  id  est,  in 
eadem  parte  cae.li  iuferius,  in  qua  luna  snperius. 
Pyramis,  pyramidis,  sepulcrum  inferius   latum  el 


526  RED.*:  VKNERAHILIS  OPPHIiM  P\US  I.—  DIDA6CALICA  CENUINA.  3ft* 

6|iu  a  nobis  okjectio  terren.e  wolis  exelulit,  Inum-  A  donee  paulaiim  ceutrum  lerrxMransgressa,  rursus  a 


bnilio  ill.i.  OMB  iimiis  ualura  csl,  il.i  eri^iiur ,  ut  :ul 
aldrta  us<|iie  videaliir  cxiemli,  merito  cnulraria  vicis- 
siludtue,  i-l  esl,  luos  oxoriu  umbras  iuclinari ,  no- 
cieiiivideliceldepriniipclliquesignavil.quam  videlicet 
Huilnam  iioclis  ad  aeris  usque  el  xlheris  confiniiiin 
philosnphi  dicunt  oxaltaii,  elacuminaiis  instarpyra- 
iiiiilinu  tenebris  lunam,  qux  iuliina  plauclarum 
currit,  aliquand  >  coutingit,  atqueohscurari,  iiullinn- 
que  alnnl  sntus  laliter  cclipsitn,  iil  esl,  drfeclum  sui 
laimuis  pali,  eo  quodcirca  fines  telluris  snlis  tplcmlnr 
uiidique  tlinVus,  ea  liliere  qux  lellure  procul  alisunl 
aspiciat,  idenque  xtheris  qii:r  nllra  liinam  suut 
spaiia  diurnx  lucis  plena  sempcr  efliciat ,  vel  suo, 
vi.lclicel,  vel  siderum  radiata  fulgore.  Et  queiuad- 


sole  ceroaliir;  veriim  nchocomnipleiiiluiiio  paiiatur, 
latiiudineni  ci  signiferi,  qu.c  XII  parliuni  >st,  diver- 
samqva  apsidum  aliiludincm  succurrrre.  N.nu  quia 
in  uiubra  facienda  tria  simul  concurrerc  necesse  e»t, 
lucem,  corpus,  et  obsriiraium  locum,  ct  ulu  liu  cor- 
port  par  cst ,  ibi  aqualis  umbra  jacitur,  ubi  lu» 
corpore  exilior,  ibi  umbra  sine  lermino  augescil,  ubt 
lux  corpore  majnr,  ibi  uinbra  paulatim  rarcscendo 
dcficit,  argtiiiientantur  solem  lerra  csse  niajorem, 
quamvis  oli  immpnsam  longinquitatein  inodicus  *  vi- 
ileatur,  alquc  ideo  nnctis  uinbraiu  qnia  sensitn  decrc- 
scal.priiisquamad  xthera  peningat  dclicerc.  Meminii 
hujiis  uinbr.c  ac  noctis  el  beaius  Ainbrosius  in  sexlo 
llcxamcron   libro  ita   diceos  :  <  An  uon  ille,  id  est, 


mudiun  nnclc  c.cca  procul   accensas  laccs  intuens,  R  Moyses,  pmavit  diccndum,  qiianluiii  de  spatio  aeris 


circumposiia  qiucque  loca  eodem  luniine  perfundi 
non  diiliitas,  lamelsi,  lenebris  noclisobslanlibus,  non 
amplius  quam  so'as  faciuin  llaiunias  cernrre  prx- 
valens,  ila,  inqniiint,  purissiintun  illud  el  proxiinum 
cutdn  in.ine,  dilTusis  ubique  sidcruni  flamniis,  semper 
luciduin  '  lil;  sed  prxpediiis  aere  crassiore  nostris 
obiulibiissideraqiiideni  ipsa  luce  radiantia  apparcm, 
vernni  reddita  ex  eis  illustralio  non  apparet.  Lunain 
vorn  aimit ,  cum  i.ilhnas  sui  circuli  apsidas  plona 
petieril,    nonnunqiiain    uiiibra    Hieinorata   liiseari. 


occupal  umbra  lerrx,  ciiiu  sol  recedil  a  nobis,  diein- 
que  •  obducil,  inferiora  axis  illuminans,  el  queinad- 
modum  in  legionera  unibrse  bujus  incidens  lunx  glo- 
boseclipsiin  faciat?)  Eslaulem  noclis  ttmbra  mona- 
lilius  ad  rcquiem  corporis  data,  ne  operis  avida 
continualo  labore  deficerel  ac  perircl  bumanitas,  el 
ul  animanlibits  quibusdam,  qux  lucem  solis^  feire 
nequeiinl,  ipsis  etiam  besliis  qua?  prxsenliam  ve- 
rentur  humanam  , '  discursandi  ubique,  ac  vicium 
quxrilandi  copia  suppele rel,  juxta  quod  in  Dci  laudi- 

VARIANTES  LECTIONES. 

'  C,  esse  videalur.         k  li,  abducit ,  C,ciucit.         *  C,  discurtantur. 

GLOSS^E  I.T  SCIIOLIA. 

amplum ,  snperitts  vero  angusium  et  slriclum  ad  C  Nnm  quia  in  umbra  (acienda,  tria  simul  concurrer' 


C,  sii.         •  B,  C,  cgretsa. 


fiiniliuiiiiniiii  pi/r,  id  esl,  ignis.  Anliqui  enim  talia 
fariehaul  sepulcra,  sic  enim  tciiebnc  ei  umhrx,  elc. 
Oinnis  struclura  vel  xJilicimn  superius  acuininaiiun, 
pyraniisvncalurab  igiie.lguiscnim  iuferius  spalialiir, 
eisuperiiisacumiuatur.  Pyrainis  esl.utlsiJorusdioil, 
ligura  qnx  in  niodum  ignis  ab  amplo  in  acumen  con- 
surgit.  Iguis  enini  apud  Grxeos  pyr  appellatur.  Nul- 
lumque  uliud  sidus  taliier  eclypsin,  hoc  esl,  defcctum 
tui  luminis,  pati.  N  ullumqiic.  uliud  sidus,  id  est,  nCiiue 
sic  caiera  erraulia  defieiunt  sicut  luua  deticil.  Ila 
enim  sol  eclypsiii  patitur,  ui  non  deficiat  ejus  splen- 
dor,  sed  nt  interjeelu  lerrx  luna  non  appareal. 
Slellx  qitoqnc  errantes,  nou  dcfeclum  sui  luminis 
habent;  i-cd  ouin  alix  ab  aliis  celanlur,  deiiceredicun- 
tur,  qnos  defeclus  philosopbi  occullationes  siilermn 
appellant.  Luna  rero  eclypsin  patitur,  ut  penitos 
linnine  privelur.  Pati,  scilicct  dieunl  pbi|osophi. 
Undiqiie,  id  est,  ex  oinni  parte  diflusussulendor  sulis. 
Sol  cnim  iiiulto  major  est  terra,  et  ideo  sive  ih  nocte,  j. 
sive  in  die,  ondique  circa  terram  inillil  suum  splen-  v 
dorem.  Nocie  aiitcm  non  pob-st  propter  uiubram 
terrx,  ipsa  luca  qux  prope  sunt  lerix  irra.liare, 
irradiat  lamm  superius  spatia  xtheris,  qux  ultra 
luuain  sunl,  el  longe  a  lerris.  l>rum  ne  hoc  omni 
pleuitunio  patiatur,  lalitudinem  ei  signiferi,  qua;  duo- 
decim  partium  esl,  diveriamque  absiaarum  altiludinem 
tnccurrere.  llojus  versiculi  glotsam  in  anle  capitulo 
vi^csiino  seplinio  pleniter  invcnies.  Qux  scilicet  l:i- 
litudo  duodecim  partimn  est  dundecim  signoruui, 
diversarumqiie  absidariim.  .UiitMiiiiiciii.  In  alliludiiie 
ibsidarum  non  palitur  boc  luni,  id  est  eclypsin, sed 
qnaudo  prope  tcrrc  esl.  ^ucciiirere,  scilicet  dicunl 
Btiilosoplli.  Absides  Gr.ccn  vmabulo  circuli  planela- 
,11111  vocuulur.  Sed  quia  luna;  circulus  vaiialnr , 
ni. iii-  eiiiiu  propinqaa  caJo,  nunc  conligua  nonl  l>us, 
1'iiin  iu  regionem  umtmB  venit,  eclypsin  fa>  il ;  cuin 
auiMii  in  alhera  soandit,  ullra  umnram  evadii,  et 
ideo  delociiiui  non  patitur,  quia  illusiratur  a  sola. 


necesse  etl,  lucem,  corpus,  et  obscuratum  tocum.  Sicul 
in  iiinlna  facien.ta  Iria  sunl,  id  est,  ul  sil  lux,  cnrpus 
1 1  locus,  sic  liia  iiiiibianiiii  genera  siinl,  i.t  cst.  py- 
rainides,  ehilindrides,  turbonidcs.  Nam  necesse  est 
til  lux  inajor  sil  quam  corpus,  aul  uiiiior.  aut  smiin- 
lis.  Si  ergo  inajnr  fuerit  lux  qiiain  corpus,  pyranud  s 
uoilir  i  vocatur,  sicut  umbra  tcrrx,  i  l  est,  nox.  Major 
en  in  solesl,  ulMacrobiusel  pluresalii  docent,  qiiam 
lcrra,  octies.  Si  autem  iniiior  lux  fucrit  quain  corpu>. 
vocalur  lurbonides;  si  veroxqualis  fueiit  lnxel  cor- 
\  iis,   chilindres  vocatur.  Chilindres  csl  figura  qua- 


drata,  hahcns  scmicirculum  superius,  ita  necesse  esl 
luceui,  scilicet  cujus  abseniia  flt  umbra.  Aliler  euiin 
cnrpus  non  polest  facere  umbram  nisi  iu  luce.  .">.-: 
ro(//ioi'i(ocinsHm  sunm.usquebestiaJ  silvc. Remigius  : 
Stit  coginvn  ornsum  siihih.  id  csl,  Cbrislus  niorluus 
esl,  in  cujus  niorle  posilx  sunt  lenebra;  in  loto 
ihundo. 

Posuii/i   tenebras,  et    (acla  e»l  uox.   Spirilualiler 
pusiiis  tenebns  laeia  esl  uoi.quia  mpasalonc  t'hri>ti 

inliilelilas  in  enrdibus  aposiolnriim  asceinlil.  /m  ip*n 
iwcle  perlransibuiii  oinnes  besinr  siliiv.  iil  csl,  djeiua 
lies,  iusligando  vcl  aJ  ciuciliijeuduui  Jud.cos,  vei 
a  I  DflfMldlun  apnstolos. 

J,i>->.  ^ov.    SCUOLU. — 1V0J  dicta  quod  ntctat 
et  Varro,  libro  quinlO  de  Orifine  vrl>,  tuiii,  qnod 

iiocet  noct iii,  i.nii  aase  scnbil.  Grace  dieiiur 

«a|,  quain  pnysiei  dellniuut  *»in»  m.  ,■■■•  -^oo  e»i 


835 


UE  TEMPOKUM  RATIONE. 


826 


b»s  Psalmisla  decani.il :  S<>1  cojnorit  occasum  suum  ;  A  quando  galli  cantum  levant.  Matuiinum  inler  absces- 


jHtsuisii  tenebras  et  facta  est  noi,  in  ipsa  pertrantiliunt 
omnes  bestiir  syiiannn,  ctc.  Qiiam  niir.i  provisio 
Crealoris  ita  lemperavit,  ul  ubi  ob  solis  longinquila- 
tem  rigidior,  ibi  ad  opcra  brevianda  rt  foventla  sil 
memlira  prolixior,  quia  '  et  hieme  quam  rjesiaie  uni- 
ver»o  orlii  longior ,  et  in  ipsa  hieme  ninlio  Scylbis 
quam  Afris  csl  produclinr,  sicut  ciiam  scsiaic  inullo 
longior  in  Scythia  quam  in  Africa  dics  flagrat.  Nam 
si  non  tanto  breviur  quanio  ardenlior  Libyam  dies 
urerel,  toiamnimirumjam  duduni*absumeret.  Noclis 
sane  parlessunl  VII.  Crepusculum,  vesperum,  conti- 
cinium,  iniempestum,  galliciniuiu,  nialuliuuin,  dilu- 
culiim.  Crepusculum  esl  dubia  lux;  nam  creperum 
dubium  diciuius  :   hoc  est,  inler   iucein  el  lencbias. 


sum  tencbrarum  ct  aurorsc  adventum.  Diluculuin  , 
quasi  jam  Incipiem  parva  lux  diei;  hsec  et  aurora  , 
pcrliugeus  usque  ad  solis  exorlum. 

CAPIT  VIII. 
De    liebdomadu. 

Ilebdoinada   Grsn  e  a  septenario  numero  nomen 

accepit,  bumana  qiiidrm  coosueiudine  septenis  so- 

lum  acia  diclius,  sed  Scripiurx   saerae  ancloritatc 

niuliis  spnriebus  insignis,  quse   lamen  cunc'se ,  ni 

fallor,  ad  umim  lineui  speclant,  nos  scilicet  admo- 

nenlcs  post  uperum  bonorum  pe  feclionem  in  Spiri- 

tus  sancli  graiia  perpetnzm  sperarc  quielem.  Priina 

crgo  singulans  ilia  licbdomada  ct  a  qua  caHersc  for- 

mam  capc.-sunl,  divina  estoperatioiiesublimis,  quia 


Vesperum,   appareute  slella  ejusdem   nominis ,  de  fj  Dominus,  s»x   diebus    mundi    oraalum   complens, 


qua  poela : 

Anle  diem  clauso  compoiiet  Vespcr  olympo. 
Cnnlicinium,  qnaudo  oimiia  conlicescunt,  id  esl, 
silent.  Intempestum  ,  mrdia  nox ,  quando  omnibus 
sopore  quielis  nibil  operandi  lempus  cst.  Gallicinium, 


sepiima  requievit  ab  operibus  suis.  Ubi  nolandum 
quod  nxii  ideo  senarius  numerus  cst  perleclus,  quia 
Doininus  in  eo  mundi  opera  perfecerit,  sed,  sicut 
Auguslinus  ait  :  i  Ideo  Ooniinus,  qui  omnia  simul 
creare  valcbat,  in  eo  dignaius  est  operari,  quia  nu- 


C,  in  hiemc. 


*  C,  sumerel. 


VAItlANTES  LKCTIUiNES. 


CLOSS/E  ET  SCIIOLIA. 

elcaudam  draconis  ,  KvxStSofovTa  xui  xntxGiSiCvixx. 
Quam  mira  prou  s  o  Crealoris  ila  temperavii.  Som- 
nns  frigtdis  conciliatur;  ergo  ex  re  mnrialium  fuit  ut 
temporibus  ac  locis  frigidis  tuiigior  quies  boininibui 
darelur. 


autem  qualiscunque  terrx  umbra,  sed  quc  nascitur 
ex  6olis  subierraneo  meatu.  Nam  cum  terra  sit  glo- 
bu%  ut  anle  demonstraium  est,  sic  et  sol  globus,  et 
majnr  quidem  qnam  terra,  necesse  esl  (  qiientadmo- 
dum  ex  opiice  conslal )  ab  altera  ternc  parle,  quam 
sol  non  aspicit,  umbram  exire,  quae  moire  aui  pyra- 
midi  similis  est.  Cum  enim  maleria  lucida  roiunda 
esl,  et  in  ejus  radiis  posila  alia  maleria  crassa  sen  r*  nario    numero   nemen  accepit.   Ihbdomatla   Grrcce. 


CAPtT   VIII. 

Brid.  Ram.  Gi.oss*. —  Hebdomada  Crmce  a  septe- 


opaca,  oinmno  necesse  esi  priorem  parlem  maienre 
opacae  illustrari  adverso  luniine;  alieram  vero  ob- 
scuram  longius  mananie  umbra  ad  liguram  pyraiui- 
dis,  cx  qtio  facile  iulelligitur,  hanc  nmbram  e  regione 
semper  conira  solem  esse  posilam  ac  incipicnle  sole 
se  mergere  versus  occasum,  a  parie  exortiva  lanltim 
se  in  altum  tollit  umbra,  quanlum  sol  sub  terr.is 
abit;  dum  autem  dimidia  noclis  parte  transacta  est 
in  bypogeio  (sic  enim  vocanl  Grxci  subterraueuni 
eum  locura  quem  sol  occupat  niedio  noclis  )  umbra 
lerroe  versus  Auslrum  proclinal  sublimis  super  ter- 
ram:  unde  ei  profunda  et  alta  nox  apud  poeias  ex 
raiioue  physica  intelbgitur.  Istlirce  si  voles  clarius 
inielllgere,  respice  liguras  umbrariim  quas  apposui- 
iiiiis  libro  primo. 

Litnttm  euw  infima  planelarum  currit  aliquando 
rontingi.  Quoinodo  lun:c  eclypsis  lit,  satis  inlelle- 
c  um  iri  exislimo  ex  iis  qnre  iliximus  in  scholiis  primi 
libri.  Qnod  aulem  aliis  sideribus  lumen  non  auferalur 


Latine  septiniana,  quod  sepleni  babeat  inane,  id  est, 
per  septem  dies  currat.  Inler  hehdomadam  per  b ,  ct 
lippdoiuadam  per  p,  hoc  dislai,  quod  hebdo  est  con- 
<  ipio  ,  unde  hebdomadre  dicuniur  conceptiones  ; 
hepda  vero  ,  per  p,  dicunlur  septem.  Unde  hepdo- 
mada  dicilur  leptimana.  Marcus  Varro ,  in  libris,  id 
esl,  de  Hebdomadihus  ,  seplenarii  nuineri  virlntes 
varias  desonbil.  Marcus  Varro ,  bonto  omnium  acu- 
lissimus,  ei  sine  nlla  dubilalione  doctissimus,  xli 
libros  scripsit  anliquitaium ,  inier  quos  sex  de  tem- 
poribus  composuil.  De  quo  Terentiai.us  elegantissimo 
versiculo  breviier  ail:  i  Vir  dociissimus  undecunque 
Varro,  qui  lam  nmlia  legit ,  ut  aliquid  ei  scribere 
vaeasse  miremnr  ;  lam  multa  scripsit",  quam  mulia  vix 
queinquam  legere  poluisse  credamus.  >  Sivisaudire 
quid  de  eo  beatus  Angu-iinusdicil,  lege  librum  de 
Civitate  Dei  sextnm.  Isnumerus,  id  esi  .-eplenarius, 
seplentrionem  uajorem  minoremque  facil  incoelo, 
etvergilias,  quas  Gr.cci  pleiadas  vocant,  eist-llas 


per  umbram  lerr.c,  causa  esl  quod  alia  sidera  ahiora  D  erranies.  Ipse  quoque  zotliacus  seplenario  numero 


sunt  quam  umbra  terr.c  potesl  pervenire ;  itaque 
supra  lunani  umbra  deliuil  in  ronum  pyrainidis,  id  esl, 
in  veriicem  seu  acuiani  extremitatein.  Esl  enim  solis 
orbis  longe  ac  multo  amplior  quam  lerrae  sphaera ; 
proplerea  ,  sic  exigente  ralione  Itnninis  ,  corpuris 
umbra  in  iinmensam  altiiudinem  ne  |ii't  perveuire,  ct 
roI  radios  suos  non  longe  a  lerra  ileruin  componil; 
unde  diciiur  sol  omnia  videre,  quemadmodum  el  Ho- 
iiieri  nolo  versiculo  celebratutu  esl : 

Utuo;  6'  o?  iravr' eyop «  r.m.  rravr'  eTrsxoOEt, 
et  coelum  idem  imytm  vocat,  id  est,  siue  nccte;  in 
cnelum  eiiim  umbra  lerrse,  qua;  nox  diciiur,  perve- 
nire  nnii  polest. 

Cum  vi/imas  sui  circuli  absidas  plena  peiieril.  Absi- 
des  quid  sini  iu  planelarum  oibibns,  ex  scboliis 
et  fignris  primo  libro  appositis  facilc  intnlligitur ; 
accepil  auiem  Beda  hoc  loco  absides  pro  cir- 
culorum  commissuris,  quas  recenliores  vocanl  caput 


no44  caret.  Nam  in  septimo  signo  lit  solslilnun  a 
brunia,  in  seplimo  bruiua  a  solstitio,  iu  seplimo  a;qui- 
noclitini  ab  uL-quinnciio.  Luna  quoque  pene  quatci 
seplenis  diebus  integrum  suum  conficit  cursuui. 
Prima  ergo  singularis  illa  hebdomada,  el  a  qua  cre- 
lerx-  formam  capessum  ,  septem  dies  tanlom  habuil. 
Ubi  nolandum  ,  quod  non  ideo  senarius  nmnerus  esl 
perfectus,  quiu  Dvminus  in  eo  mundi  opera  perfeeerit, 
sed,  sicul  Auguslinus  ail,  scilicet  io  lib.  de  Civitale 
Dci  underimo,  in  ee  scilicet  numero,  id  est.  seuario. 
Quia  numerus  ille  esl  perfeclus ,  id  est ,  senarius.  Par 
iiuiuerus  cst ,  qui  dividi  a;quis  partibus  polesl ,  ul 
duo,  quaiuor,  octo.  Impar  vero  munerus  esl,  qui  di 
viili  sequis partibus  nequit,  uno  medio  vel  deficionle, 
vel  superanie,  ut  lria.  quiuque,  septem,  novem.  Per- 
fecius  autem  numerus  esi,  qui  suis  parlib.  adimple- 
tur,  ut  senarius,  qui  non  indiget  adjunctioue  alterius 
ad  perfcciionem  ,  sed  divisus  non  plus  habet ,  quam 
pcrfeclus,  nec  niinus.  Sic  ei  viginii  octo  factuulintra 


527  RKD/E  VENRIUMI.IS  OPRIUIM  PIVKS  [.  -  DIDA6CALICA  GENUINA.  528 

metwtctl  ille  petfoctus,  ut  ollara  per  bunc  opera  sna  .\  hebdomidti '  addisccreni,  mox  bane  iu  laudem  suo- 


probarM  tmt  peifcia,  qui  suis  partibui  primui 
unpleiur,  id  e.i,1  lexla  el  torna,  dimidia,  qvoaunl 
uiium,  duo  ci  Iria,  el  siinul  sex  fiunl.  »  Ail  hujlll 
axemplum  dWlna  bebdomadli  sceunda  homlnlbni 
iii.M-rvaiiii.i  urandiuir,  dicente  Domino :  Sex  diebut 
oiteraberis ,  filtitt  mnnin  opera  tua  ,  septimo  autem  die 
tnbbati  llumitti  Dei  tui  non  (aciet  omne  oput  servile  in 
eo.  Stx  eniia  Jlebtts  fe.il  Deni  cadttm  et  terram,  mttre 
c4  omnia  qtuv  i»  eis  sitnt  ,  et  reqi.ievit  iu  die  teplimo. 
Qiue  pnpiilu  Dei  ht  bdoutada  ita  computahatur  anti- 
quilus:  priuia  Sabbati,  vel  una  Saliltati  tive  Sabba- 
loriim;  lecunda  Sabbati,  leriia  Sabbati,  quaila 
Sabbati,  quinta  Sabbali,  sexia  Sabbaii,  septiuia 
Sahbali ,  vel  Sabbaluin.  Nnn  quod  omnes  Sabbalo- 


rum  deflexerc  deorum.  Priinam  vidcliccl  diein  Soli, 
sccunilam  Lunx,  loriiam  Marti,  quatlain  Mercurio, 
quinlaiii  lovi,  scxiam  Veneri ,  seplimam  Satnrno 
>  dicentes  ;  cisdem  uliqiie  iiiouslris  suns  dies,  quilius 
ei  errantia  siilera  coniecranlei,  lametai  diverso  uriline 
pulonles.  Exisiimab.nil  enim  se  habere  a  Sole  spiri- 
lum,  a  Luna  eorpus,  a  Marte  fcrvorein,  a  Mrrcurin 
sapienliani  ct  vcrbum,  a  Jove  lcmperanliain.,  a  Vi  • 
nere  voluptalem  ,  a  Saturno  tardilatem  :  cretlo  qtiia 
sttl  in  meilio  planeiarmii  pesitus  loium  munduin  ipi- 
riius  inslar  calcfacere  el  quasi  vivilicare  videlur, 
BcclesilltQ  altcslaiite,  qui,  de  ipso  loquens,  ait; 
(lyrtint  gtjrando  vailit  tpiritut ,  et  in  circulot  suos 
revertiiur.   Luna  per   humoris  minislcrium  cttnclU 


rum,  hqf  cst,  requietiimutii  dies  esse  pMluerinl,  sed  IJ  iiicrementum    corporihus    suggeril.    Mariis  siella  , 


•  B,  C,  sexla,  tertia  el. 


.jitoil  a  requieiionum  die,  iiu;usue  nomine  ci  culm 
slngnlaris  excellebal,  prima,  vcl  secundi,  vel  lerti» , 
vel  caetene  suo  quxque  censerentur  ex  ordine.  Ve- 
rmn   gcnliles   cuin  observationem  a  populo  Israel 

VAlllANTES  LF.CTIONF.S. 

»  B,  C,  etliscereiil.  »  B,  C,  dicanles. 

GLOSS.fl  F.T  FCHOLIA. 

eenlenarium;  sic  intra  miUenarium  cdxcvi;  inlra 
ex,  viii,  c.xxvui  (1  etiam  per  limtr,  scilicel,  senarium. 
Qni  scilieel  senarius,  stits,  gcilicet,  in  parlibus  primns 
implelur,  Idco  primus,  quia  sunt  ciiam  alii  perfecli  , 
qtii  similiter  impleniur  suis  pariibus.  Sexti  scilicet 
parle.  id  es'.  imitm;  Urfu  scilicet  partc,  i.l  esl,  duo  ; 
et  diinirfiti  scilicel  parte,  id  est ,  tria.  Ad  hujut  exem 


ulpoie  soli  proxima  ,  calore  sinml  et  natiira  est  fer- 
vens.  Mercurius  perpeluo  tirca  solem  disrurrendo , 
quasi  inexhausia  sapientix  luee  radiari  putabaiur. 
Jupilcr  frigore  Salurni  el  ardorc  Martis ,  bioc  iude 


Oiietiicm  in  Ixvum  volvuniur.  Quamvis  agililas  e«e- 
I»  sts  sphers  lanta  sil,  tti  CQrsura  planelaruiu  prxpc- 
dial,  illasque  impetu  suo  rapiat,  aique  ideo  videntur 
nobis  currere  ad  Occidenlem,  cum  tamen  semperfe- 
rantur  ad  Orienlem.  Nam  cursum  suum  uunquam 
amitluni,  licet  ad  cursum  sph;era>  cceleslis  vi  'eanlui 
ferri.  Isle  ioctis  varie  inlelligitur.  Primum  enim  sic  : 


plitm  divinat  lubdomadis ,  secunda  scilicet  hebdomada,  C  Cum  enim  homo  converlil  fariem  ad  snlis  occasum, 


/lomiiiiotis  observattda  mundatur.  Secunda  bebdo 
mada,  qu:e  a  priuta  formam  accepii,  scptem  similiter 
dies  deinceps  habuit.  Vernm  gentiles  cnm  observa.- 
tionem  u  populo  Isruel  Itebdomadis  ediscerenl ,  mox 
i.nnc  i»  landcm  suorum  deflexere  ieoi  itm.  Pagani  ex 
pagis  Atheiiionsiuui  dicli ,  i>bi  exflrli  sunt.  Ibi  eniin 
in  Incis  agreslibus  el  pagis  gentiles  lucos  idolaqne 
Mattiertiiil ,  ct  a  tali  initio  vocabulum  pagani  soriili 
stinl.  Gentiles  sunl  ,  qui  stne  lege  sunt ,  ct  nnndum 
crediderunt.  Dicti  autem  genttles,  quia  ila  snnt,  ul 
luerutil  genili ,  id  esl ,  sicut  in  carne  descendcrunl, 
snli  pecralo  scilicel  idolis  servienles ,  el  iiecduin  re- 
ftetterati,  proiude  gentiles  priinitus  nuncupabunlur. 
Ipsi  dicunlur  Grxce  elbnici.  Ethnici  enim  ex  Graco 
fti  Latinum  interpretantur  gcnliles.  Ethnos  enim 
Gnvce  gens  dicitnr.  Eisdem  ntiqiie  monsiris  suos  dies 
ijttibits  el  erranlia  sideru  consecranles. 

Inier  cx'um  terraingnt  MpiMM  sirfem  pendent,  cer 


sinistra  pais  illius  de  Australi  parte  erit ,  conlra 
quam  partem  onines  plaueix  curunt  ab  occasu  ad 
oriitm.  Vel  eliam  terra,  qiucvocatur  mundtis,  scili- 
cet  homo  stipiuus,  cujus  caput  ad  Orientem  est , 
pedes  vero  ad  occasum  ,  contra  rujus  siuistram  ma- 
niini  omnes  plaueta?  ciiiruni.  Vel  etiaiu  omue,  quod 
est  coiilrarium  Ixvum  dicilur;  qtiia  ergo  contra 
niundum  currunt ,  ideo  dicuniur  currere  in  kevum. 
lllo  ,  sciiicel ,  mundo  ,  qui  se:nper  in  dexieram  par- 
tcm  vulvilur.  Pratcipiti ,  id  est ,  volubili.  Astidua  , 
itl  est ,  coulinua  ,  quia  mundus  in  unaquaque  die 
cir.  a  lerras  atlvolvitur  cum  sua  nocte  viginii  qna- 
luor  horis.  ltem  :  sol  ct  luna  cxleraque  pla- 
nelarum  stelhc  non  sunt  fixa  inccclo.ut  cxtera 
sitlera ;  sed  in  aerc  ferunlur,  qux  Grace  planelx, 
Latine  atitem  sidera  errantia  nuncupantur  ;  non  quod 
ipsa  crrenl,  quat  cursus  suus  secundum  diviui  impe- 

sed  nos  errare   in  sui 


rn  ilispeu-altonem  peragnnt , 
tis  ditcrtla  tpatiit,  ituai  vocuniur  errnniitt,  eunlrarsum  _  raolUS   iuvesligalione  la  iai.t.  cuni  inlerdum  in  Au- 
mitndo  iigenlin  curtnm ,  id  est,  Uevum,  illo  semper  in  ^  stium,  inlerdum  Seplenlrionem :  plerumt|ue,  ulqui- 


ttgenl 
dexlra  prcecipili.  El  qnamvis  attidute  conversione 
immensa;  celeritntts  nl  olantnr  ab  eo  ,  mpianturque  >n 
eicantt,  advcrso  tamcn  ira1  motu  per  suos  qiurqtie,  id 
tsl,  incessus,  passvs,  advcrluntur,  nunc  in(erius.  nitnc 
tuperius,  prt>pierolihquita'tmtiqniftri  vaganiia.  Radiit 
tutem  totis  prtrpedita,  unontuia  ,  rtl  relrograda,  vet 
tltlionaiia,  jiunt.  Inler  cmltim,  in  e>t,  lirmamenluto. 
Terrtimqtie;  id  esl,  in  iclhere  seplini  siitcta.  De  pl.i- 
netis  dicit  nmd«ni,  scilicet ,  quia  non  cobatrtni, 
1'endent  dicit,  quia  nou  sttnl  lixa  in  lirmameuto,  »i- 
cui  caster»  ^idrra.  Sol  et  luna  ,  el  quitiquc  planeLo 
ii-in  sunl  infirinanieulopnsiUe.sed  iualliere  pctidenl, 
nuil  ergo  vicitt.e  simt  lirmumento,  i.lco  iulirmameuto 
pt)  ii.e.  olcuutur,  Oitertta  ,  disliitcta.  Distantia  inier 
se,el  divi^a  cerlis  spatiis.  Coiitrnriiun  curtum,  id  e  l, 
I.Tviun,  id  esi,  linistium  afentia,  quis  conlra  n  un 
iliini  p«rKiinl  Cttlum  in  dexlrum  ab  Orienle  in  Occl- 
ileuient  lleciitut,  pUtneUC  e  regiotie  ab  Occideulc  in 


tlaui  dicuul,  COUtra  utuitdiim ,  nonituiiqtiam  ciiin 
inandu  fciuntur.  Itiin  :  Sidera  erranlia  ,  qu;e  sunt 
suptcin,  ii.ni  sciiipcr  in  eodem  loco,  ttl  i  pridie  f  ce- 
rant  otium,  factiiut  vcl  occasutii:  sed  modo  ad  iuli 
ma  7.oi).o  brumalia  descenduni ,  modo  ad  alia  i-m- 
so  stitialis  ascendunt,  modo  niediam  zoiue  aquino- 
clialil  lineam  repeluut.  Sic  nimirum, sic  suni  Inereuoi, 
qui  luceiti  verilalis  prumitienles,  nunquam  in  e»deiu 
ItatU  Hoeendi  perduranl ;  sed  ut.ido  sic,  mo.lo  sic, 
doclrinani  infoiuianles,  ipsi  uiiqtte  qu  nn  sil  roulem- 
neiida  lutis  WlcnUliO  quani  polliceulur  iiisinuaut. 
Ciedo  i|in  i  sol  iu  n.e.liH  pl.m,  i.uuin  posiius.  tniiiiu 
inutiduiu  iplritua  iit  ttr  calelacete,  elquasi  vmltcire 
vi.i.iur,  quario  circulo  sulis  cunvtis  e  t  colloeatus . 
qui  piuintle  ,  qtij  t.iiimbns  m  tdiur  e*l  ,  medtu-  M 
coustitultis,  ul  i-iiii  suprmis  qu.im  uirerioribus  lucnu 
pr.eslrt.  I.uiia  anlein.i.leo  prOlima  lerru  osi  pos'», 
ui  it. -i  io  ii..iu,  lucem  f.icniu»  rxhibeai,  t.itlenunt 


SM  DE  TEMPORBM  1UTI0NE.  35« 

lemperatwr.Vennsiumiiiis  venusiaie,  quam  ex  solis  A  sccundum   luminare  e.-t ,  se  ccnsecrare  pulabanl; 
viciuiiaie  percipit,  suo  cernenies  allirii  aspectu.  Sa 


lurnus  eo  lardior  cxteris  planeiis,  quo  et  superior 
incedit.  Nani  XXX  aur.is  signifernm  complet,  inde 
Jupiler  XU  annls  ,  tertius  Mars  II  annis,  quartns  sol 
CCCLXV  dicbus,  et  quntlrante,  infra  solem  Venus, 
qux  et  Lucifer  el  Vesper,  CCCXLVIU  diehus,  a  sole 
liuiiqiiam  absislens  partibusXLVI  longius.  Proximum 
illi  Mercurii  sidus  IX  diebus,  ocyore  amliiiu  modo 
anle  solis  exortus  ,  modo  posi  occasns  splcndens, 
nuuquam  ab  eo  XXII  partibus  rcmolior.  Novtssima 
luna  XXVII  diebus  el  VIII  hoiis  signiferum  conli- 
ciens.  11«  c  igitur  erat  slullitia  gcntilium,  falsa  ralio- 
cinalione  subniia,  qui  qnasi  jure  pi  iniani  diem  soli. 


dcin  ordinala  alleruatione  teilixdiei  primam  a  sole 
siellam,  quart.c  primam  a  luna,  quinix  secuudam  a 
soe,  spxIx  secuniiain  a  luna,  septhnx  teiliam  a  sole 
prxponebaut.  Ferias  vero  babere  clerura  primus 
papa  Sylve»ter  eilocuii, cui  Deo  soli  v.icanti  nuuquaiu 
mililiam  vel  negociationeiu  liccat  exercere  niiin  ia- 
nam,  dicenie  Psalmograpbo  :  Vacateet  videte,quo- 
nium  ego  (kiii  Deut.  Ilemquc  Apostolo:  Nemomilitant 
Deo  implicat  te  negotiit  secularibnt.  Et  priniuni  qui- 
dem  diem,  qua  et  lux  in  principio  facta ,  et  Cliristi 
est  resurrectio  celebrata,  dominicum  nuncupavit; 
quod  illi  nomen  jam  primis  Ecclesi»  temporibus 
fuisse  inditum  lestalur  Joannes,  qui  dicil  in  Apo- 


quia  max  intiiu  est  luminare ,  secuiiilam  lunx  ,  quia  B  calypsi :  Fui  in  spiritu  in  die  Dominico.  Deinde  secur 

GLOSSifi  ET  SCIIOLIA. 

attestante,  qni  de  ipso  lequen*  uit:  Ecclesiastcs  autem 
api>ellaiur,  qui  cceium  ,  id  esi,  Ecclesiam  eongregel. 
Cohelet  ilebraice,    Kcclesiastes  Grxce,  concionator 


Latine.  Diclus  autcm  concionalor,  eo  quotl  concin- 
neiur  ad  pnpuluni,  idest,  ioqualur,  et  sermo  ejui 
nr.n  specialiler  ad  uniini,  sed  ad  univcrsos  gcnerali- 
ter  dirigatur,  dicens  oinnia  qu  c  in  mundo  cernimus 
ca  duca  el  brevia  esse,  rl  oli  boc  minime  appetenda. 
(.jruiii  i.yrando  vadii  spiritus,  et  iu  circulos  tuot  re- 
wtitur.  llujus  versiculi  glnssam  in  ante  capilulo  tti, 
plcniter  inv.  nies.  Miolis  slella.  ut  pula  roli  proxima, 
c.alore  siiiml  et  natura  fervens.  Mars,  arcs  Grxce  ap- 
pellalur ;  arcs  autcm  virlus  inlerpretatur.  Mars  quasi 
magna  virtus  vocatur.  Hercuritts,  quasi  inercatorum 
xueitffi  id  esl,  dominus.  Inter  mercainres  enim  sermo 
abundat,  ideo  medius  dicitur  inler  deos  ct  homines, 
sermo  enim  inler  deos  el  bnmines  lit.  Credebant 
enini  eum  aliquando  esse  in  coolo,  a  iquando  in  lerris. 


nitivn,  quinquageslmx ;  Penteeosten  accusaiivo, 
quinquagesimam.  Nulla  autem  ralio  sinit  loqucndi 
ul  dicamus :  Cum  complerentur  dies  quinquage-iinam, 
sed ,  Cum  complerentur  dies  quinquagesimx ; 
vel  certe,  sicut  in  Grxco  legilur,  numeri  singularis: 
El  cum  compleretur  dies  quinqtiagesimx.  At  vero 
in  precibus  ejusdem  diei  dicendum  :  Et  diem  sacra- 
lissimam  Penteeosten  celebranles,  ni  e-t  quinqua- 
gesimani.  A  cujus  >erbi  consuetudine  putatnr  htijus 
diei  soleinniias  a  quibusdam  qui  Gnccain  linguam 
nesciunl,  eliain  noininalivo  casu  penleco  len  appet- 
lari  debere.  Verum  notandum,  juxla  historiam.qtiod 
apud  aniiquos  pentecostes ,  id  esl  quiuqiiagesimx, 
quo  lex  data  eral,  ab  occisione  agni  computabalur. 
Hic  autem  non  a  Domini  passione,  sed,  sicut  bealus 
Auguslinus    exponit,    ab 


cjns    resurrectione   dies 

qiiinqiiagesimx,  quo  Spirilus  sanclus   est  missns, 

coinpulalur ;  qui,  redcmtie  signi  veteris  exemplo,  ipse 

Vcnm  piilchriludine  sui  aspt  clus  provocat  homines  r  sibi  manifestissime  die  D.im  ni  cuin  suo  consecravit 

x  sola   planetarum    prxler  soleni      adveniu,  quo  etiam  lemporis  arti 


ad  intiiendum,  qux 

el  lunam  uinbram  facere  dicitur.  Vemis  dicitur  ves- 
peret  lucifi  r.  Saturnut  esl  a  saturando  dictus  :  qui- 
dam  homo  erat,  ut  dicuiit,  iu  Italia  ;  qui  cum  divitiU 
•uis  hoinines  fame  pereunles  saturaret.  Salurnus  ap- 
pellatus  esl,  el  in  divinum  raptus  houorem.  Jupiier 
ergo  quasi  zetos  pater,  id  esi,  pater  1'iilniinimi  diciUr. 
li.cc  cniin  siella  a  circulo  Saiumi  arcipiens  aquam, 
a  Marlis  >lella,  qux  inlra  illuin  est,  haurit  igncm. 
<  .niii  auieni  prxgnans  igne  et  aqua,  eliiritiir  iiistar 
bumidi  ligni,  llamnia  deeocti  spargil  lulmiua  in 
modum  vagisideris  apparcntia.  Septem  planetc  ita 
Bunt  in  ordiue  ,  Saturnus,  Jupiier,  Mars,  Sol,  Venus, 
Mercurius,  Luua. 

feriat  vero  habere  clerum  primut  papa  Sylvetler 
edocuit.  Sic  legiiur  in  LevitKO,  cap.  xxiii.dicenieni 
Doiuinum  ad  Mny-cu  :  <  llie  smil  feriae  Doinini  sauctx, 
quas  celebrare  dcbebilis  tenipnribus  suis.  Mcnse 
seplimo,  decima  quarta  die  mensis  ad  vcsperem 
pbasx  Doinini  esl;  el  decima  quiuia  die  memis  hu- 
jus,  solemniias  azynioruni  Doinini  est,  sepleni  die- 
bus  azyma  comedetis,  dies  piimiis  erit  vobis  cele- 
benimus  sanctusque,  eic.  > 

Sabbiituni  ex  veleri  Scriptura  retinuil,  niliil  verilns 
arammaticorum  [erulas,  qui  sicul  Kalendas,  Nonas  et 
Idut,  ilaetiam  \erias  pturali  tantum  nuniero  prn\e- 
rendut  esse  decernunl.  Ferula  geslamen  eral  grauiuia- 
licorum,  ut  ipso  eiiam  gcstaiuine  monerent  dhcipu- 
los  fervenies  ei  ardenlt-s  esse  dcbere  ad  discendum, 
quia  lerula  igncx  naturx  est,  peicus-us  enim  ea  ali- 
quis  poiius  calorem  quain  dolorem  seulil. 

Tertia  tpeciet  hebdomadis  in  celebratiene  Pentecostes 
agitur.  Hic  seplem  dies  pro  uno  die  ponunlurquia  se,<- 
liesseptein  quadragiiiianovein.addila  inonade.fiuntL. 

Cum  complerentur  diet  Pemecosles.  Male  quidam 
("uil'ces  lialieni  Pentecosle:  nam  Penlecosle  iiomi- 
iiaiivo  c»iu  quinqiiagesiiua  dieiiur;  Peolccosles  ge- 

Patbol.  XC. 


icu'o  verum  pascha 
die  Dominico  monstravit  esse  celebraudum.  Naiu 
sicut  bic,  sic  et  iliic  iu  ignis  visione  Oeus  apparuit, 
dicrule  in  Exodo  :  <  Totus  atiiem  mons  Sinai  fumiga- 
bai.eoquod  descendissel  Dominus  super  eum  iu 
igue.  t  Hic  ignis  ei  sonus,  sic  et  iu  monte  utruinquu 
eral  el  ignis  etsonilus;  sic  illic  fumus,  bic  leguuliir 
iingux  divisx  veiut  ignis.  Nam  in  ipsa  daiione  legis 
et  gralix  apparet  evidentissima  Veteris  et  Nuvi 
Tesiamenti  ilistanlia.  Ibi  plebs  longe  stabat  lerrita, 
hic  liilelcs  Ixlabantur  Spirilus  sancti  gratia  accepia ; 
illic  limor,  bic  anior;  ibi  a  monie  lerruit,  bic  do- 
nium  intravil ;  ibi  legem  digilo  in  lapide  seripsit, 
hic  Spiriiu  sancto  suam  gratiam  in  corde  signavii. 
Lege  in  anle  illam  glossam,  rujus  iniliuui  est  :  Ini- 
liuin  sane  et  causa  lesiivitatis ;  qux  etiam  sic  linitur  : 
ob  reverenliam  resurreciionis  dominicx  tradiderunl. 
Quarta  teptimi  mensit  licbdomada.  Quarta  sepiimi 
mcnsis  bcbdoinatla  er.it,  i.l  est,  Sepleinb.,  qui  scpii- 
I)  innsest  a  Marlio.  Uic  pouilur  inensis  pro  unadie. 
Seiliuius  inensis  pro  sentcnario  sui  orJinis  numero, 
hebdomada  apccllalur.  Vel  certe  idem  seplem  nien- 
ses  bebdeinada  ap|ietlaiitur,  pro  septenarii  numeri 
i-aiiime,  qux  per  septeni  <lies  priniam  fecit  hebdo- 
madain.  Sciciiilum  namque  secundum  AugUstinuni, 
pontilicem  nmiii  die  per  annum  iulrasse  sancia 
sanciorum,  sed  non  obtulisse  sacriiicium  sanguinis, 
iiisi  tauiuiii  bac  una  d.sig  ala  die.  Qua  etiam  cx 
causa  meuioratur  semcl  in  anuo  inlroiisse,  semel 
videlicel  olleren  o  sacrilicium  sangiiinis,  qua  sola 
pcr  annuni  ponlifex,  dercliclo  foris  populo,  iutrabat 
in  sancta  sanclorum.  IJna  eienim  laniumniodo  per 
aiinuiii  solemnitas  ent,  m  qua,  ponlifice  sancta 
sanclorum  iutranle,  nulluui  prorsus  hominuin  loii.i 
fores  templi  reiiiaucreliceret,  sed  omiies  leinpore 
oliljiioiiis  juberentur  orare.  Hxc  aulem  erat  statula 
solenmilas  pascbx,  seplimo  niense,  deciino  die  meu- 

11 


3S1 


BKD.*  YKNERABILIS  OPKRUM  PAhS  I.  -  DIDASCALICA  UENUINA. 


332 


coui  foriam,  tcrtiaiii  leriain,  i|uariaiii,  quinlam,  et  ,.\  cem  uiagnuin,  iinpleia  dispensalione  carnis,  per  pre- 


Sexlaiu  de  sii.>  adiieuleus,  Sabbatum  ei  veiere 
Scriptura  reliuuit,  niliil  veritus  gramuialicorum 
regulas,  qui  sicul  Calcndas,  Nouas,  et  Idus,  ila  eiiam 
forias  plurali  laniuin  iiumero  proferendas  esse  decer- 
nunl.  Tertia  specics  hebdouiadis  in  celebraliunn 
Peutecosies  agitur,  VII  videlicel  seplimanis  dierum 
<<  uiouade,  boc  est,  L  dicbus  iuipleta.  Qua  die  el 
Muysesardentem  conscendeus  in  montein,  legem  de 
cu>lo  accepit,  el  Cbristus  in  linguis  igueis  spiritu» 
sancti  graiiain  de  ccelo  misit.  Quarta  seplimi  uiensis 
erat  hebdomada ,  qui  solemniiaiibus  prxclaris  pene 
totus  expendebatur.  inter  quas  '  pnecipue  dies  pro- 
pitiationis  eminebat,  qua  sola  per  aniiuni  pontifex, 


priuin  sauguiuein  cudeslis  regui  jamias  ingressuruui, 
ul  appareat  nunc  vuliui  Dei  pro  nubis,  qui  foris  adhuc 
positi,  praistulamur  et  diligimus  adventum  ejus.  Uhi 
notanduin  quia  sicut  quidani  imuiundi  per  legem 
prima,  terlia,  et  seplima  die  jubebautur  lustrari,  sic 
el  priinus,  teriius  ac  soplimus  mensis  suis  quique 
ceremoniis  exslitere  soleinnes.  Quinla  hebdomada 
sepliuii  anni,  quo  loto  populus  ab  agricotandi  opere 
legis  imperio  vacabal ,  dicenle  Domino  :  Sex  annh 
serrs  agrum  tuum,  septimo  cessabis.  Sexta,  anni  jubi- 
l.r i,  boc  esl,  remissionis  hebdomada  est,  qu«  septem 
hcbdomadibus  annoruiu,  hoc  est,  XLIX  atmis,  lexi- 
tur;qua  expleta,  hoc  est,  quinquagesimo  demum 
anno  inoipienie,  lubae  clarius  resonabanl,  et  ad  om- 


dereliclo  foris  populo,  sancia  sanctorum  intrabat, 

annuis  aulea  fructibus  ,  boc  est,  frumenli,  vini ,  et  g  nes,  juxta  legero,  possessio  revertebatur  antiqua. 

olci,  ex  ordine  collectis  :  siguificans  Jesum  Punliii- 

VARIANTES  LECTIONES. 
'  Add.  tolemnitates  C. 

GLOSSi£  ET  SCIIOLIA. 


sis,  qux  dies  propilialionis  sive  expialionis  voca- 
batnr,  quia  videlicet,  oblatis  in  altare  holocausti 
victimis,  sanguis  in  sancla  sanctorum  ad  expiandum 
inferebatur.  Qninia  kebdomada  seplimi  anni,  quo  lo- 
tus  populut  ab  agricolandi  opere  legi»  imperio  vacabat. 
Hic  ponilur  annus  pro  una  die,  quia  istiseptem  anni 
pro  septenario  tantum  numero  bebdomadis  nomine 
eensenlur.  Sexla  armi  jubilcei,  hoe  est,  remissionis 
hebdomuda  esl,  qnie  septem  hebdomadibus  annorum, 
hoc  est,  quadraginta  novem  annis  texitur.  Hic  po- 
nnnlur  sepiem  anni  pro  una  die.  Anni  jubila  i,  id  esl, 
quiuquagesiuii,  boc  est,  remissionis.  Qute  septem 
hebdomadibus  annomm  texitur,  id  est,  conliciiur. 
Namque  seplem  anni  sepiies  muliiplicali  quadra- 
ginta  novem  explicant.  Isla  sexla  hebduiuada  eflici- 
tur,  ex  hebdomada  quiniae  speciei  sepliescompuiala, 
et  kleo  dicilur  ex  seplem  bebdomailibus  anuorum. 
Iii  quiuia  enim  bebduinada  conlinentur  septem  anni; 


rum  spalio,  quse  temporis  rationeque  ex  roundi  am- 
bitu,  neque  ex  slellarum  cursu  deprebendilur,  sed  divi- 
na  pr;eceplione  introducta  est  ul  videlicel  per  sex 
dies  homines  operarcntur  profana,  seplimum  autem 
vacalione  rerum  exiernarum  Deo  facerent  sacruiu. 
Veluti  cum  ipse  sex  diebus  muodum  creastei,  sepli- 
mo  quievit.  ilnjus  bebdoroaike  prima  est  Sabbatum, 
reliqui  sex  ex  ordine  ab  anlegresso  Sabbalo  deuo- 
miuanlur,  ut  priina  Sabbati,  secunda  Sabbati,  el  sic 
deinceps;  ut  nos,  dies  Luike,  Martis,  Mercurii,  etc. 
quod  geuiilitium  esi.  Ecclesra  feriarum  nomine  reli- 
quos  diesappellal,  quam  consuetuilinein  Sylvesler 
Itomanus  ponlirex  inlroduxit  priinum. 

Sed  sicut  Augustinus  ait  :  Dominus  qui  omnia  iimul, 
etc.  De  perfectione  nuineri  senarii  el  septenarii  ex> 
professo  agunt  Arithmetici,  ut  Boeiius,  libro  primo 
Aritlimetices ;  Georgius  Valla,  lib.  i,  capp.  i6,  i7. 
Vide  Macruhium,  super  Somnium  Scipiouis,  iib.  i. 


in  ista  sunl  seplem  seplies,  id  est,  quadraginta  no-  q  capp.  5,  6.  Porro  de  seplenani  enromio  multa  scripla 
vem.  Superius  enim,  hoc  esl  iu  quinta,  annus  pro 
una  die  pnniliir;  liic  seple;n  anni  pro  uua  die  ponun- 
iur,  et  inquaiitum  ad  seplein  hebdomades ,  annus 
pru  una  die  puiiilur ;  in  quantum  vero  ad  unam 
bebdouiadam  ,  scptein  anni  pro  una  die  ponuntur. 
Qua  ,  scilicel  sexla  specie  utbdomadis  expleta , 
toibce  ciarius,  scilicel  quatn  in  aliis  soleinnitalibys 
resonabunt.  Ko  eniin  tempore  veuiebant  omues  in 
civitalem,  el  resonabanl  lubae,  ct  servi  emptitii  et 
anelllas  dimittebantnr  libeii,  et  agri  ei  vinece  rever- 
tebantur  ad  prietinum  possessorein  gratis.  Lege  in 
Levitico,  c.  xxv,  ubi  scriptuin  esl :  <  Sex  annis  seres 
agruin  luuin,  ibique  de  quittia  et  sexia  bebdomada, 
et  de  tubis  ila  scriplum  invenies  :  Numcrabis  quo- 
iiue  libi  septem  liebdomudas  annorum,  id  est,  septem 
septies,  qtise  sininl  faciunt  quadraginia  nuvem ;  et 
cisnges  buccina  mense  septimo  deciina  die  mensis, 
propiiiationis  lentpore  in  universa  terra  vestra, 
sanclilicabUqite  aniiuui  quinquagesimum,  ct  voca- 
bis  i-einis-ioiieiii  cnnciis  habitatoribus  terrae  tu», 
ipse  esl  enini  jubilrus.  >  llas  igitur  lubas,  Domiuo  ju- 
berrte,  persoiiabaot  sacerdoles,  quaudo  uorani  Josue 
inuri  Jericho  lunditiis  cori tierunt.  Quod  myslice in  bac 
Ecelesia coinplelur, in  qua  per  seplcm  dies, bocest,  per 
oinne  lcinpus  btijus  vii:c  t>m!u  aloribos  lubam  do- 
BtrtM  insonanlibus,  omuis  forlilndo  infidelium  ruit. 
Joan.  Nov.  ScnoLi».  —  llactcnus  Beda  tractavit 
parles  leinporis  quas  facil  conversio  mundi,  id  esl, 
naturtles;  de.inceps  prosequilur  lempora  qua;  su- 
iiiiiniur  ex  myslUo  exemplo  divma;  opoiatiuiiis,  quas 
lupra  dixileaae  consliluU  u  auciuruaie  Dci.  I.  i 
auteu  liebdoiiia  jcii  liehtlouiada  Greca  vox,  signi- 
Deani  bepiimauaiii,  qtiani  aaipituus  pro  sepleiu  die- 


sutit  a  Christianis  et  genlilibus ;  a  P)thagora  tum  vir- 
go,  liini  Minerva,  lum  Ametorappellatur,  quod  eoruni, 
quiiiilradenarlum  sunt  iiullum  gignat,  neca  quoquam 
gignalur.  Nam  quatuor  a  binario  gignitur;  cum  quo 
octonarium  paj-it ;  sux  auiein  a  dyade  pariter  gigui- 
tur,  et  gignit  tria,  trinarius  vicissiin  sex  et  hoveni, 
quinaritis  parilerdeceut;  septeiu  vero  sola  unilate 
gignilur,  neque  utluin  alium  parit,  quando  bis  vit 
efUciunt  plura  quain  inlra  denarium  continenlur  : 
bujus  subtililatis  plortmis  argumentis  prxponunt 
seplenariiim.  Vide  etiain  A.  Gellium,  lib.  ui.  cap.  1U. 
Pritiiuni  videlicet  diem  soli.  Genliles  septimanae 
diebus  imposuerunl  iiomiiia  plaueiaruiu  cujus  rei 
eliani  vcsligium  serval  lingua  Gennanica;  namdiem 
Dominicum  a  sole,  Suutag;  sequemem  a  iuua,  Mou- 
tag ;  lerlii  et  quartidiei  nomina  Gurmanica,  quid 
sibi  velinl,  nondum  (nveni ;  quarlus  a  lonitruis, 
Donnersiag,  inteiligilur  Jovis  esse ;  sequeulis  no- 
men  a  Venere  corruplum  est,  sic  tamen  ut  origo  re- 
manseril.  Poslrenms  est  Salursiag.  Vulgu  crediluiu 
est  primam  diei  horam,  qux  est  ab  exurtu  solis,  esse 
sub  domiiiio  ejus  planel;e  unile  dic>  iioiuen  hnbet; 
secundam  sub  eo ,  qui  sequitur  teiram,  veisus  a 
ccelo,  el  sic  dcincepseo  ordiuequu  cuiisiituti  sunl  in 
ccelo,  qua  seric  cxacla,  ad  S.ituiiiiiui  redcniii  ('),  ul, 
prima  hura  diei  Duininici  esl  sulis,  secunda  Veueris, 
lerlia  Mercurii,  quaiia  Luu.e,  qumia  Salurui,  sexia, 
qu;e  est  iu  mcridie,  Jovis.  Sed  hoc  ratioue  caret, 
ue.|iie  a  veleribiit  aslrolugis  Iradilum  inveoio.  l.ur 
aulem  planetariiiu  in  dierum  assigiialiune  nou  sit 
servalus  urdo,  pulcbre  Beda  reddtt  runuiieiii  physi- 
cain,  suiupum  exqualnate  et  visideruiu;  qua  <i«  re 

(*)  LlKUt  uieudesuv  Kuit. 


533  D£  TEMPOIUIM  RATIONE 

CAPUT  IX. 
De  hebdomadibus  LXX  propheticis. 
Seplima  species  hebdomadis  est,  qua  propliela 
Daniel  utitur,  more  quidem  legis  septenis  annis  sin- 
gulas  complectens  hebdomadas,  sed  nova  ratione  ip- 
sos  annos  abbrevians,  duodenis  vidclicet  mensihus 
lunae  singulos  detenninans ;  embolismos  vcro  menses, 
qui  de  annuis  XI  epaclarum  diehns  adcrescere  so- 
lent,  non  lege  palria  lerlio  vel  altero  anno  aingnlos 
adjiciens,  sed  ubi  ad  duoilecirhum  numerum  auges- 
cendo  pervenireni,  pro  inlegro  anno  pariler  inserens. 
Hoc  autem  fecit  non  veriialis  cognilionem  quxren- 
tibus  invidendo,  sed  prophetiae  more  ipsum  quasren- 
tium  exercendo  ingenium,  malens  ulique  suas  mar- 
garitas  a  liliis  clausas  rrucluoso  sudore  investigari , 


334 


A  calio,  et  fmem  accipiat  peccalum,  ei  deiealttriniquilut, 
et  addncaiur  justitia  sempiterna,  el  impleatur  visio  et 
prophetia,  et  ungatur  tanclut  snnclornm.  Nnlli  dtibium 
quin  haec  verba  Chrisli  incarnationem  debignent,  qui 
tnlit  peccala  mundi.legem  etpropbetas  iinplevit,  un- 
clus  est  oleo  Isetilia? prae  participibt»  suis.  el  quod  heb  - 
domadesLXX  per  septenos  annos  distinetae  CCCC  ot 
XC  annos  insinuent.  Sed  nnt  indmn  quod  easdcm 
hebdomadas  nori  Bimpliciter  adnutalas  sive  compu- 
iriins,  snl  abbreviutas  asscrit,  orculte  vidclicet  le- 
ctorem  coinmoncns  ut  breviores  solito  annos  noverit 
indicntos.  Sciioergo,  inquit,  et  antmadwrte  ab  exilu 
sermonis,  ut  iterum  vdificetur  Hierusalem,  vsque  oA 
Cltristum  ducem  hebdomades  VII ,  et  hebdomades 
LXIl  erunl,  ct  rttrsus  ceii/icabitur  plalea  el  muri  in 


quaniprofiiSasaporcisfastidiosadespectionecalcari.  B  anguttia  temporis.  Esdra  narrante,  didicimus  quod 
Verum  nt  lnrc  apertius  elucescant,  ipsa  jain  angeli  Neemias  cum  essel  pincerna  regis  Arlaxerxis,  XX 
ad  prophelam  diela  videamus  :  Septitagwta,  itiquit,  anno  regni  ejus,  mense  Nisani,  iinpetravit  abeo  res- 
hebdomades  abbrcvialiv  suni  super  populum  tuum,  et  laurari  muros  Hierusa  em,  lemplo  inulto  ante  Cyro 
super  ttrbem  sanctam  tumn,  ut  consummetur  jrrayeari-      permittente  conslructo;  ipsum  quoque  opus,  ut  di- 


GLOSSiE  ET  SCHOLIA 
vide  plura  apnd  Pontanuni,  in  commentariis  super  c 
senientias  Plolemaei,  et  lib.  iv  de  Kebus  ccelestlbiis. 
Qua  Lvcifer  et  tiesper.  Quando  solem  matulino 
ortu  pi-cKCedit,  Lucifer  dicilur,  colore  candenti; 
quando  scquitur,  colore  quidem  refulgenti,  vocatur 
Hesperus;  unde  Gifeci  Hespera  vocant  loca  ad  occi- 
dentem  posita,  ab  occasu  enim  sempcr  apparet 
Hesperus  noetis  initin,  quam  partrin  istinc  Latini 
vocant  vesperam.  Desumpsit  autem  h*c  Beda  ex  ji 
lib.  Plinii,  cap.  8. 


embnlisinos:  scd  in  hoc  illng  ahhreviavit,  quia  om- 
nibus  illis  dundecini  mensos  t.-tntum  tledit.  Minores 
enim  annos  nostris,  qui  tredeciut  menses  in  tertio, 
vel  secnndo  anno  babent,  intulit  et  plures.  Ergo  pnst 
triginla  tres  annos,  ubi  embolismi  meases  ad  duode- 
ciiiiuin  nuineruin  conveniunt ,  designavit  de  illis 
diiodecim  embolismis  intcgrum  anniim  compulare, 
el  sic  in  anlea  usque  ad  linem  septuaginta  hebdoma- 
darutn,  id  est.  usque  ad  qiiadringenlos  nonaginta 
annos.  (Jnde  quia  non  computantur  in  hac  compu- 


Nunquam  ab  eo  riginli  duabus  partibut  remotior.  C  latione  anni  tredccifii  nicnsium,  sed  duodeciin  tan- 


Apud  Plininm  legilnr  viginli  tribus,  cum  quo  con- 
senliunl  magis  quac  tradnnl  recentiores;  quare  ne- 
gligeulia  descrihcndi  commissum  vitimn  esse  arbi- 
tror,  aut  Bedam  memoria  lapsum. 

C/tPUT    IX. 

Brio.  Ram.  Glqss*.  —  SeptUna  species  hebdo- 
tnadis  esi,  qua  propheta  Daniel  ulitur.  De  septua- 
ginla  hebiloinadibus  abbreviatis  super  populum  Dei, 
ul  constimmetur  prasvaricatio  lotius  niundi  in  pas- 
sione  Clinsli,  cun»  luleril  peccatum  mundi,  eijusti- 
tiam  adduxerit  Evangelii,  varia  Palnnn  est  exposi- 
lio.  Namque  propheia  Daniel  lales  eonserpsit  heb- 
domadas.  Qua  scilicel  specie.  tnore  legis  ioeo  dicil, 
quia  similiter  completluntur  in  ista  singute  hehdo- 
inadae  sepiein  annh,  sicuti  in  sexta  specie  faciunl. 
Lt-galiler,  id  est,  per  lcgem.  Annis  septenis  singulas, 
scilicel  ex  illis  septuzginta  comptectens,  id  est, 
coliigens.  Termjfiatis,  scilicet  illas  species.  Sed  no- 


tiitn,  fit  ut  plures  anni  intelligantur  nostris  annis  ct 
minores.  Et  si  uliquissccundtim  istain  suppulali  nem 
annos  computarei,  nulla  asras  tanla  inlelligi  potuis- 
scl,  et  non  pauriores  est  compulata.  Hoc  autem  fe- 
cil,  scilicet  Daniel,  prophetia?  more,  srilicet  quae  ob- 
scure  loqui  consuevit.  Ipsum  ingenimn,  id  est,  ut 
exerceret  stiiiin  ingeniun»,  qui  hoc  quaereret,  occulte 
videlicel  lectorem  commoncns,  ut  breviores  solito 
annos  noverit  indicatos.  Non  enim  Daniel  Propheta 
in  hac  suppulatione,  sicut  jam  supra  dixinnis,  annos 
posuit  einboiismos,  sed  conimunes.  Nam  si  solito 
more  annos  computaret,  embolismos  videlicet  com- 
iDunihus  inserens,  quindecim  anni  minus  a  coxc 
invenirentur. 

Scito  ergo,  inquit,  et  animadrerte  ab  exitu  termonis. 
«l  ileruin  wdificetnr  Jerutalem  usque  ad  Chrittum  dn- 
cem,  hebdomades  septem,  et  liebdomades  texaginta 
dua?  erunt;  et  rurtus  adificabilur  ptatea  et  muri  in 


one,  scilicet  qtiia  antea  non  fueral  hoc  laclum,  -.  angustia  temporis.  Scito  ergo  et  animadverte ,  scilicet 
niele.  Abbreeians,  scilicet  septuaeinta  annos  *   hocquod  dir.o  tibi,  qu  i 


nisi  a  Daui 

hebdomadarum,  lollendo  emholismos.  Ipsos  annos 
abbrevians.  Notandiim  est  in  hoc  lenorc  hebdomadis,  - 
quod  quamvis  a  Daniele  spiritu  propliotw  illunii- 
nalo  compuieiitiir,  quod  cominunes,  id  esl,  lunarrs 
anni  essent  ab  cxitu  sennonis  regis  Artaxerxis, 
usque  ad  Chrisii  passionem,  non  sic  tjmeu  ab  homi- 
nibus  coinputabantur,  sed  juxta  seriem  temporum 
consueto  uiore,  coinmunium  el  embolismorum  an- 
uoruin  computati  snnt.  Aliler  enim  a  Propheta  nu- 
inerali  sunt,  ahter  sectindtim  seriem  leinporuiii 
exacti  sunt.  Propheta  ergo  Daniel  nullum  ibi  posuil 
einbolismuni.  sed  omnes  communes,  scilicet  quan- 
quam  liebraei  nostro  inore  compnicnt,  interponentes 
embolisinos  sicut  et  nos.  Non  ad  hoc  abbreviavil  il- 
los  annos,  ul  tollerel  inde  embolismos;  ubi  eniin  ein- 
bolismi  menses  ad  ditodecmuin  numerum  convenirent, 
aii,  et  convcniebat  ibi  cursus  solis  et  lunaj.  rVo 
integro  anno   pariter  inserens,  scilicet  illos  menses 


i  a  <i6  criiH  sermonis  Artaxeriis 
regis,  quundn  dedit  licenliam  reaedificandi  muros  Je- 
rusalem.  Sive  ab  exitu  sennonis,  id  est,  ex  quo  exiit 
sermo  responsionis  regis  Artaxerxis.ut  cedificettir  Je- 
rusalem,  quod  ftiit  anno  vigesimo  regni  ejus  petentc 
Nebemia,  qui  fuit  ipsius  pincerna.  Usque  ad  Chri- 
sium  ducem,  id  est,  Filium  Dei,  scilicet,  erunt  hebdo- 
inades  septem,  id  est,  septem  anni,  qui  habent  an- 
nos  quadraginta  novem.  Et  rursus  mdificabitur  pla- 
lea.  Scilicet  et  ila  fuil,  id  cst,  reaedlficalio  infra  illas 
septuaginta  hchdoraades.  In  anguslia  lemporit,  in 
spatio  quinquaginta  duorum  dierum.  A  primo  anno 
Cyri  itsque  ad  sextum  annuin  Dai  ii  anni  sunl  quadra- 
ginta  novem,  id  est,  hebdomades  septein,  in  quibus 
lotum  opus  lempli  consiimmaium  esi.  Non  tamen  ita 
istis  hebdomadihus  dicit  hic.  Denique  et  Judan  in 
Evapgelio  ex  hac  opinatione  loqiiuniiir  ad  Domi- 
num  :  Quadraginta  et  sex  annis  ;edificatum  est  tem- 
plum  hoc,  et  tu  tribus  diebus  cxcitabis  illud?  Quod 


15S  BED.K  VKNRIUDILIS  OPEMJM  PAIIS  I.  -  DIDASCALIttA  CENUINA.  5M 

cliimesl.inaiigustia  lomporis  perfeceril,  adeo  scilicct  A  usque  passionem  IAX  hebdontadas  abhrevialis,  Iijc 


;i  iliiilimisgenlibusiuipugnaius,  ui  struclores  singuli 
gladio  rcnes  accincii  una  Nianu  pugnasse,  altera  iuii- 
ruin  recuperasse  narreniur.  Al>  liuc  ergo  tcinpore 
nsque  ad  <  iiii-.ium  ducem  hebdomadas  I.XX  com- 
puu,  lioc  est,  annos  duodenorum  meiisitini  luiiiiriuin 
CCCCXC,  qui  sunt  anni  sulares  CCCCLXXV.  Siqni- 
(l(in  Pers;e  .«  pr;efalo  XX  anno  regis  Arlaxeixis , 
tisque  ad  morleni  Darii  regnaverunl  annis  I A  VI. 
Cvliinc  llaccdoncs  usque  ad  iuleritiiin  Cleopalro 
ynnis  CCC.  Inde  Rouiani  usque  ad  XVII  Tiberii  C;c- 
saris  aniiiini  iiionarchiain  lcnuerunl  annis  LIX,  qui 
itinl  simul,  ut  diximus,  anni  CCCCLXXV.  El  cou- 
linentur  circulis  decennovenalibus  XXV,  decies  no- 
vics  enini  viceni  et  quini  fuinl  CCCCLXXV.  Et  quia 


cst  aniios  hmares  CCCCXC.  VI  rjus  vcro  baptismuiu, 
quando  uucius  esl  sauclus  sanclorum,  detcendcnle 
super  cum  Spiriiu  sanclo  sicul  columba,  non  solum 
bebdoinades  VII  fl  LXII  fuisse  compleias,  sed  ei 
parlem  jam  septuagesima:  hebdomadis  inclioaiam 
Ia  post  Itebdomadat,  inquil,  LXII  occideturClirittut, 
et  non  erit  ejus  populut  i/ni  enm  negaturus  esl.  Non 
gUlim  posl  sexaginla  duas  hebdomadai,  sed  in  fiiie 
sepluagesima?  hebdomadis  occisus  est  Christus,  quam 
iil"o,  quantum  conjicere  possumus,  segre  gavit  a  cav 
leris,  quia  de  hac  erat  plnra  rclaiurus.  Nam  et  Clui- 
slus  in  illa  crucifixus,  et  a  populo  perlldo  non  niodo 
iu  passione,  verum  conlinuo,  ex  quo  a  Joanne  pras- 
dicari  ccepit,  negalus  est.  Quod  autem  sequitur  :  1 1 


sifigulis  circulis  embolisini  seplein  adcrescunt,  mul-  B  chilalem  et  tonctuarium  dissipabil  populus  cnm  duct 


liplica  XXV  pcr  VII,  liuni  CLXXV,  qui  sunieinbo- 
lismi  menses  CCCCLXXV  annorum.  Si  ergo  vis  scire 
cjuol  annos  luuares  facere  possint,  parlirc  CLXXV 
per  XII ,  duodecies  deni  ct  qualerni  CLXVIII,  XIV 
ergo  anuos  faciunt,  ei  remanent  menses  VII ;  hos 
junge  ad  supra  scriptos  CCCCLXXV  ,  lionl  simul 
CCCCLXXXIX  ;  adde  et  menses  superfluos  VII  par- 
temque  XVIU  auui  imperii  Tiberii ,  quo  Dominus 
passus  esl,  et  invenies  a  lempore  pwefittilo  ad  cjus 


tenturo,  et  finit  ejus  vastitat,  et  post  finem  belli  sla- 
tula  desotatio,  non  ad  sepluaginla  hehdontadas  per- 
liuet ;  prxdictum  enini  fueral  quod  ipsx  hebdomades 
ad  Cbrisii  usque  ducatum  perlingerent,  sed  Scri- 
pinr.i,  pr;rdirioadveniuel  passionis  ipsius,  quidetiam 
post  hanc  populo  qui  eoro  recipere  nnllet ,  essi  l 
eveniurnm  osiendii.  Ducem  enim  venturum  Titum 
dicii,  qui  quadragesimo  anno  doroinicx  passionis  iia 
cum  populo  Romano  et  ci vitaiem  el  sanctuariuro  dis- 


aiunl,  leniplum  qitadraginla  sex  annis  xdilicatum  est, 
non  primam,  sed  secundam  illius  xliticationein  si- 
gnificani,  quamio  filii  Iransmigralionis  sub  principi- 
bns  Zorobabel  el  Jesu  filio  Nave,  opus  quou  faciebaitt 
proptcr  impagnallonem  gentium  vicinarum,  ante  _ 
quadraginta  sex  annos  implere  nequiverunt.  Tot  ^ 
«nini  siinl  aimi  a  primo  anno  Cyri  regis ,  qui  liber- 
Utem  dedil  volentibus  Jtida-is  reverti  in  palriam, 
nsque  ad  sextmn  annuin  Darii  regis,  sub  qun  lempli 
opus  omne  complelum  est.  Anno  aulem  secnndo  ad- 
ventus  sui,  mense  secundo,  lempli  lundanienla  jece- 
mnt,  anno  inceusionis  ejus  juxla  Africauuin  seplua- 
gesinio  secundo,  sed  impediti  a  Samariunis  et  aliis 
in  circuiiu  naiiouibut,  interinissuiu  est  opus  usque  a,l 
anmnn  Darii  secuiulum.  Porro  Josephut  et  alios  tres 
annos  addil,  in  quibus  periliolus  templi  ei  qoxdaui 
alia,  qu.e  leuiaiiseraiii,  perfecla  suni ;  qui  additi 
quadragmia  sex  aiinis,  taciunt  quadragiiita  iioycmi 
anuos.  Africanus  denique.  Cbronicus  non  a  prima  jn- 
dulgentia  Cyri,  quia  amplius  quam  sepiuagima  lieb- 
doinada:  sunl,  et  iiiullo  plns,  *ed  ex  qua  die  loculus 
est  angelits  ad  Daniel,  has  hebdontalat  comprehen- 
dil,  in  quo  non  Cst  seqoendus.  D  bcmus  crgo  crede- 
re  inagis  li.it  bcbdmnadas  sepluagiiita  contineri  ab 


CLOSS^  ET  SCIIOLIA. 

quod  primum  numerantur  septem  hehdomades,  et 
postea  sexaginU  duo,  et  rursum  unaquxque  in  iluas 
parles  dividitur.  Esl  enim  hoc  idioma,  id  esl,  pro- 

trielas  sermouis  Hebraici,  et  antiquorum  sermonis 
atini,  ut  anle  ntinoreni  numerum  suppulent,  et 
postea  majorem.  Verbi  gratia,  nos  jttxia  proprieu- 
lem  Imgua!  noslr.c  nunc  dicimus :  Abraham  vixil  an- 
niis  ceiituin  sepluaginla  quinque,  illi  e  coulrario  !>>- 
quuntur:  Yix  t  Abrabam  anuis  quiuque  et  septuagin- 
U  etcentum.  Non  igitur  utlegiiur.  ila  impletur,  sed 
ui  loiiim  pariler  suppuiatur,  iia  linem  accipit.  Lege 
exposiiionein  visiouis  dcciuue,  et  audi  quid  in  e> 
beatus  Hieronymus  de  isto  numero  dicit.  Adde  et 
meuses  superlluos  seplein  paricmque  ociavi  decimi 
aiiui  imperii  Tiberii,  quo  Dotniitus  passus  est.  NnUn- 
(l  iin  iu  hoc  loro,  quod  si  lerniiniis  hujus  hebdnma- 
dis  propheticx  a  iitense  Nisan,  id  esl,  a  luna  pasch.i- 
h,  in  quo  sermo  regis  exivit,  ut  ileruni  xdilicaremr 
Jerusaiem,  usque  in  illum  Nisan,  m  cujus  decima 
quinu  luna  passus  est  Christus,  et  inter  hos  duos 
terininos  noit  iitveniuntur  amplius  quaiu  chlxxxiv 
anni,  et  nienses  septem ;  ideoque  desunl  quinqiie 
inenses  ul  impleatur  ultimus  aniiiis,  unde  hi  qim.que 
uieiiscs  adjiciunlur.  Si  ex  p.irie  decitni  sepiimi  aitui. 


exilu  sermonis  ArUxerxis  re^is,  quani  ex  quo  locu-  p  ergo  uon  in  iiumero  heudouud  >rum  contineniur,  qn  a 

tus  est  angelus  ad  Daniel.  Eusebius  vero  a  scxlo  an- 

iio  Darii,  qn'i  (>i)-t  Cyruin  ei  Cambysen  Olium  ejus 

regnavit  in  Pcrsis,  quaudo  templi  opcra  cnnsumnia- 

u  sunt,  usqne  ad  llerodem  et  Cgesarcm  Augusiuui, 

id  est,  priniu.ii  aiinum  regni  ejus,  et  Cxsans  AugU- 

sti  deciiuum,  numeral  seplem  et  sexaginta  duo  heb- 

doinadas,  qu;c  faciunl  annos  CDLUIIB,  quandu  Clin- 

slus,  hiic  (Sl,  llircanus  poitlifex  n  vissiinusde  g  n  i,- 

lllacli.ilM'  iruiii  ab  llcru  le  jugulatus  cst,  Cl  ccssavit 

}u\ta  legein  Dei  ponlilicuiii  sitccessio.  Nun   ergo  ad 

istuitt  t:i'iisiuiii  amii  nnnplcli   creduntitr,  licet  huc 


Euteblut  dicat,  sed  aJ  Chrisliim  redetiipliiiein  miiii- 
ili  licb'liMiia>les  leptCm  et  sexagiuta  duo  cruut    II   l> 

iioui.i  les  sepiein  quadragiota  novem  ■nnl ;  hchdo- 
maries  lxii,cuxx\iii  Juuge  oif o quadngiiila  Mvein, 
ei  cdxxxiii  a>i  noviMimam  hebuunuidini^  >i>i>'  stmiii- 
ler  ut  i\(  ler.c  HpkVlll  cimliiicl  annos,  liuut  iinni  >  i>v> 
lunaret,  Euielnui  ramplulus  dicii.  Ncc  nos  muveal 


pns  Chrisli  passiiineui  suni,  nisi  forie  iia  putandi 
suut  aniii  hujus  hehdomadis,  ut  incipianl  iiuinerari  a 
halendis  Januariis,  qitae  pra<cesseratil  Nisan  e\itu 
s  ruiotns,  el  linem  halieant  kalemlis  Januu>iis  auie 
Nisau  DuiiiMiicje  pa^sioni-,  ut  sil  ilta  pars,  qujm  ad- 
iici  jubct,  dd  dcciiuo  tepiimo  aiuiu  Tiberu  ah  ipsit 
kalenrt.  Januar.,  in  quilnit  Itnilus  esl  nuuieriis  an- 
noi iis',  ttsque  ad  ipsam  dominicain  passioiuiii.  Sed 
m  ila  csl,  in  ejusilem  qiucstiunis  rcvolviiutir  dilltcul- 
lalein.  Nihil  enim  iiiicnst  uiriim  anle  annuiii  pnst 
holi.liniia.i.i-.,  qumi|ue  uie  >ses  adjiciaiilur,  quia  nt 
visceribus  «•  ii-iini  uon  iiivenilur.  Suul  autein  i|iiiilam 
qui  voluut  hanc  qu;v>lionein  ila  soivi,  ul  suipleanlur 
i|tiinquc  inenses,  ex  bissextiiihus  oiiiniimi  ann  ruin 
i|iia.lr.iinl>us,  el  einbnlismis  uientthus.  Si  onon  culli- 
ges  cuilioli-inos  oiiiiiiiiiii  aiiiioriun  inentes,  ol  >i  uin- 
■>es  diviM-rts  ui  .equ.it  parlrs,  ul  alleia  pars  eornm 
liiginla  h.ibcal  die.t,  lllerl  vero,  niul,  trtguili,  rema- 


357 


DE  T8MP0RUM  RATIONE. 


338 


sipavil,  ut  non  reuianerel  lapissuperlapidem.  Verura  A  lunx  coreum  compulanies,  oclavo  seniper  annc  nu- 


iis  per  aiiticipaiioneui  prxlibaiis,  niox  ad  expooen- 
dum  heudouiadac,  quam  omiserat,  rediit  eventuiu. 
Conlirniavil  aulcm  paclum  uiullis  liebdomas  una. 
Hoc  esl  in  ipsa  novissiina,  in  qua  vel  Joannes  Ba- 
lisla,  vel  Dominus  et  apostoli  prxriicaiulo  multos  ad 
lidein  conrertenmt.  Et  dmidio  kebdomadit  deficiel 
houtia ,  et  tacrificium.  Dimidium  bebdomadis  bujus, 
decimus  quinlus  aunus  Tiberii  Caesaris  erat,  quando, 
incboato  Chrisli  baptisroate  ,  hostiarum  puriOcatio 
lUelibus  paulatim  vilcscere  ccepil.  Item  quod  sequi- 
lur  :  Et  in  templo  eril  abominatio  desoialionit,  et  ut- 
q:te  ad  conturr.mationemet  finemperteverabitdetolalio, 
ad  scquentia  teinpora  respicil,  cuju*  propheilx  veri- 
latcin,  et  hisloria  veterum  ct  nostrorum  hodie  lem- 


nagiiita  diesqui  nascantur,  si  quadrans  cum  undeciia 
diebus  cpaeUruni  octies  componatur,  pariter  inter- 
calasse,  in  Ires  vid  licet  menses  tricenarum  dieruni 
distribmos.  Judasos  autem  nunquam,  sed  allero  vel 
lerlio  amio  mensem  lunx  terliumdecimum,  queiu 
embolisinum  vocitamus,  inserere  solilos,  sicul  oolis- 
sima  quarUf  decimse  lunac  pascbalis  aperte  ratio 
probal.  Scicndum  sane  quod  Africanus  hebdoma- 
darura  cursuin,  quem  nos  in  decimum  septimum  vei 
dccimum  oclavum  Tiberii  Csesaris  annum,  quo  Do- 
minum  passum  crcdiiuus,  jtula  Chronicaiu  Eusebit 
perduximus,  ab  eodem  quo  nos  incipieus  exordio, 
quinto  decimo  ejusdem  imperatoris  anno,  quo  eum 
passum  credit,  puiat  esse  completura,  ponens  annos 


p>ruin  teslalur  evenlus.  Toium  ideo  proplieLc  lesii-  B  refwi   Pcrsarum   CXV,   Macedonum   CCC,    Roma- 


inunium  ponenies,  q taiiluiii  facultas  suppeiebal . 
expusuimus,  quia  boc  et  a  plerisque  lccoribus  igno- 
rari,  cl  speciale  genus  hebriomada?  flagitare  cngno- 
viiniis.  Falluntur  enim  qui  putant  HehraMS  annis 
i.vilius  usos,  aliuquin  tota  Veteris  lii>trumenii  series 
vacillat,  uec  ullius  cia,  lanta  quanla  seripla  esl  dc- 
bet  intelligi,  sel  ad  lunae  cursum  stringi.  El  Crxcos 
quideiu  vetercs  lcgiiuus  CCCLIV  diebus,  aununi  ad 


norum  LX.  Sed  diligens  lectorquod  uagis  scqueoduui 
putaverit,  eligal. 

CAPUT  X. 

De  liebdomada  wlatum  to?culi. 

Oetiva  species  hebdomadis  uniformi-,  el  sol.i  sine 

circuilu  revoluliunis  exslans,  aii  lignrani  per  omwi.i 

pri  i  ;e  liebdomadis  labenlibus  bujus  sxculi  conficitur 

aeialibus.   Prima  euiiii  die  facla  est  lux,  el  priina 

CLOSS^:  ET  SCHOLIA. 


nebittibi  mulluin.  Sunl  enira  embolisini  inenses  om- 
niuin  atiiiorum  ccnium  sepiuaginta  quinque.  Dirai- 
(liiiin  eniin  eoruni  lxxwii  semis,  ex  quihus  colligis 
loiidcm  dieruni  nuuieruin,  id  e-i,  ex  singulis  mensi- 
bus  singulos  dics,  qui  liunt  OCtuagiula  oclo  dies- 
iiem  vi  e  quadriugeulos  sepltiaginta  quinque  anuos, 
quot  babeanl  biSsexlilea  dies.  Quadiingenli  anni  C 
ceulum  bitsexliles  esbabent;  septuaginta  quinqiie 
anni  oclodecim  dies  ;  qui  liunt  simul  cxvin.  Hisadde 
suprascriplos  embolismoruin  dies  ocluaginla  scpleni, 
liunt  simul  ccv.  Hos  divide  per  meuses,  id  est,  per 
Irigiula  dies.  Sexies  Iriginla,  centum  oeluaginta  fiuni, 
et  remaiienl  vigiuli  quinque,  vel  etiain  viginti  oclo. 
Si  volueris  Irabere  ires  dies  ex  6ex  mensibns  irice- 
nurum  dierum.  Sex  ergo  menses  f.iciuni,  et  viginti 
octo  dies.  Noii  solum  aiilem  quinque  menses  implerc 
pules,  sed  eliam  quinquaginla  oelo  dies  lilii  reiua- 
uent,  et  in  visceribus  bebdomadarum  loliim  aunorum 
inmiei  iini  iuveuisli.  Sed  el  hoc  mibi  simplieiier  pla- 
ci-t,  ul  numents  prophelicc  lielnluiua.lis  iion  in  inte- 
gris  annis,  sed  iu  seplem  mensibus  liniaiur.  Et  hoc 
maluit  divina  Providenlia,  ut  septeuario  mensium 
niimero  lotius  spalii  perfeclio  indicarelur,  in  cujus 
liiio  gralia  septiformis  Spirilus  inundo  illuxit. 

Confirmavit  autem  pactum  mttllis  liebdomadibus, 
nnu,  elc.  Confinnavit  autem  pactum,  id  esl,  cousiilu-  iy 
tionein  et  legcin  Dei.  liua  liebdomada,  id  est,  ipsa 
novissima,  in  qua  Juannes  Baptista,  vel  Doniiuus  et 
apostoli  pi idieaiulo  mullos  ad  lidein  converierunt. 
Mullis  hebdomadit,  de  illis  scxaginta  novem  dicit. 
uiide  uliima  remausil,  sicul  dixi.  Et  in  dimidio  heb- 
domadis  deficiet  hotlia,  id  est,  saerificia  JudSBOi  uiii, 
quasi  dixissul  :  Anlequam  septuagesima  hebrioinada 
liiiialur,  deliciel  sacrilicium  Jtidxorum,  quia  quando 
coepit  Unisiiis  prae  :icare  ac  baplizare,  cuepcunl  vi- 
lescere  Ju.i;co-um  sacriiicia.  Tribus  igilur  aiiuis  et 
sex  uiensibus.  juxla  evangeiisam  Joaniiem  Chrisius 
Evangeliuin  praedicavit  et  cunlinnavit  veri  Dei  cul- 
lum  iuuii  14,  iiau  l  dub  uin,  quin  apostolis  el  creden- 
tibus,  qti.in.io  post  passioueio  Domini  iu  dimidia 
rurauin  hebdomala  defecit  hu.-iiu  el  sacrilicium. 
Totum  ideo  propiieta:  tetlimonium  ponenlet,  quaivum 
facuUastuppelebal,  exputuimut.  Testiinoniuni  pro- 
pliei*.  sciliccl  quod  ab  aiig-.lo  audivit  llagiiare,  sci- 
licet  illos  cxponeremiis  auuis  lalibus,  id  est,  taliter 


abbreviatis.  Alioqnin,  scilicet,  si  llebr.ci  lales  aunns 
bnbuissent,  tota  Veteiis  Inslrumenli  tertet  vacillat. 
Neculliut  tclns  lanla,  scilicel,  qttantain  Veteri  Tes- 
tamenio  tcripla  est,  intelligi  potuisset,  dmn  oiunis 
a?tas  secundum  majores  et  minores  amios  esl  com- 
pulata. 

Sciendum  sane,  quod  Africanut  liebdnmadarum  cur- 
sum.  Afiicanus  scriptor  'lemporiim  bebdomadarum 
fuit.  Idem  quoque  Africanus  scribit  ad  Arisiidcn 
quemdam  de  ea  quae  videtur  Evangeliorum  dissonan- 
tia,  el  cur  Maiilwi  el  Lucuc  in  generatioue  Christi  f e  • 
ratur  diversa  conscripiio ;  ubi  ostendit  evidentissi- 
ni.nn  utriusque  consonanliam,  sicut  in  primo  Eccle- 
siaslicie  historiae  libro,  capitulo  sexto,  beatus  Hiero- 
nymns  docet.  Chionica  Grxce  riicilur,  qu.e  Latme 
teniporum  series  appellatur,  qualem  apud  Gnccos 
Eusebius  Cxsariensis  e piscopus  edidil,  cl  llierouy- 
fiuis  presbyter  in  Laiiuam  linguam  cuuveriit.  Cl.ro  ■ 
nos  f  ir.in  Gr.ece,  Latine  lempus  iiilerpretatiir. 

Joam.Nov.Scholh.  —  SepUma  tepiiet  Itebdomadit. 
Propbetice  Daniel  pnedixil  lempus  Dominicx  p.issio- 
nis  per  annorum  bebdomadas,  quas  Deda  luculenter 
ac  docle  hoc  capile  explicat.  Sudaruul  eiiam  noslra 
xiale  qiiidam  iu  ejusdem  libelli  expositioue.  Porro 
apud  Daoielem  locus  esl  molus. 
capot  x. 

Rrid.  Ram.  Gloss.«.  —  Uctava  tpecies  liebdomadis 
iiniformis,  el  tola  sine  circuiiu  revolulionis  exttant. 
Umformit,  non  varia,  quia  non  variatur  tempus  iu 
ea.  /'.''  tola,  scilicet  quia  omne  lenipus  continelur  in 
ea.  Sine  ciratilu,  quia  non  revolvunlur  letupura  in 
ea.  Llnifurmis  diciiur,  quia  nou  habet  nisi  unam  for- 
iiiani  lemporis.  Moii  enim  iteratm  tcmpus  in  ea,  sed 
omne  lempus  conlinel  in  se.  Ad  fignram,  i  l  esl,  ad 
exeiuplum  priinx  bebdomadis,  scilicet  in  qua  crea- 
lus  esl  inuudus,  et  omnia  qu%  in  eo  suiit. 

A  ou  longe  pott  natis  qiganlibus,  corrupta  ett  omnit 
lerra,  donec  Creator,  pamiletu  te  hominem  fecisse, 
inunJum  dilitvio  perdere  disponeret.  Dicitur  l>eus  pus- 
uitens,  sicut  scriptumest  :  Pcenitei  ine  ferisse  honii- 
neiu  super  terram  El  rursum  :  Pcuuitet  me,  qund 
constituerira  regem  Saul  in  Israel.  Quomodo  esl  poc- 
nitens,  qui  id  quod  semel  feceril,  se  fecisse  nequa- 
quam  dolel?  Pusuitcre  dicitur,  cui  id  quori  IVcitdis- 
plicct,  ct  hiec  conlra  mutando   aliquid  alind  facil. 


M»  BKDi€  VENERABILIS  OPERDM  PARS  I.  —  DIDASCALICA  CKMJINA.  ZiQ 

i  uie  Iiuiiio  in  paradisi   auiaoniiaie  locatur.    Uivisa  A  Hierosolymam  pelunt,  pars  volatu  desiilula  virtiilum 


luce  a  lenebris  faclnm  est  vesperum,  et,  separatis  bei 
liliis  a  setnine,  nequani ,  nun  longe  posl  natis  gigan- 
libus,  corrupta  est  omnis  terra,  donec  Creator,  poeni- 
tens  se  hominem  fecisse  ,  inumlum  diluvio  perdere 
disponeret.  Secunda  die  lirmamentuin  in  mcdio  li- 
hralur  aquarutn;  secunda  xlate  arca  in  mcdio  ferlur 
aquarum,  hinc  fonte  abyssi  supportala,  illinc  eoU 
caiaracli8Compl.ula,qua:hahiiilvesperam,quandolilii 
Adam  pedes  ab  Orienle  movcnles,  qui  in  construen- 
•  la  superbU-  lurre  conveuerant,  linguaruin  divisionc 
muliati,  el  ab  inviccm  sunl  dispcrsi.Terlia  dic,  aqms 
in  congregationem  unam  coactis,  apparuit  arida,  syl- 
vis  herliisque  decora  ;  cl  tcrlia  xtatc  lirmalis  in  cullu 
dxmonum  naiiuiiibus,  Abraham  patriarclia  cogtialio- 


iuier  Dabylonix  fluenta  resident.  Sucrfluit  ei  ves- 
pera,  qi..nido,  imminente  jain  S.dvatoris  adieniu, 
gens  JikU.i  propter scelcruui  inagnitudinem  Roma- 
nis  IribuUiia  facla,  insuperct  alienigenis est  regibus 
pessa.  Sexta  die  (erra  suis  aninianlibus  implelur,  et 
hoinu  primttsarf  iniagincm  Deicieatur.moxqueexejus 
lalere  dormicntis  sumpta  cosia  fcinina  fabricatur ; 
sexla  Xtate,  praconanlibtis  prophclis,  Filius  Dei  in 
carne,  quihomincin  ad  imagincm  Dei  recrearct,  ap- 
paruit,  qui  obdoiniieiis  in  crucc,  sanguinem  ct  aquam 
de  latere,  uude  sibiEeclesiam  consccraret,  emanavit. 
Hujus  setalis  vcspera  CCleris  obscurior  in  AnlidirisU 
est  persccuiione  ventura.  Scplima  die,  consummatis 
operilius  suis  ,  Deus  rcquievit ,  eamque  significans. 


nem   patriainque   deserens,    sanelorumqiie  semine  B  Sabbatum  nunciipari  prcecepil,  qu;e  vesperam  babuis- 


fecundatur.  Advenit  ct  vespcra  quando  gens  Ikbr.ea, 
m.ilis  coacta  prementibus ,  contra  Dui  voluntatem 
regcm  sibi  pelil ,  qui,  mox  ordinalus  ,  primo  Domiui 
saccrdoles  pruphctasqtte  trncidat ,  postmodum  ipse 
cum  lota  gcnle  gladio  periit  Allophylorum.  Quarta 
die  coehun  lutuinaribusornatur;  quartaxlale  gensilla 
caelesti  fide  inclyta,regno  David  et  Saloraonis  gloriosa, 
templi  etiam  sanrlissimi  allitudine  totum  nobilitalur 
in  orbem.  Sed  accepit  et  vesperam  ,  quando,  crebre- 
scentibus  peccaiis,  regnum  illud  a  Cbaldseis  dissipa- 
lum  ,  lemplum  diruium  ,  et  tota  gens  est  Rabyloniam 
t.iuslaia.  Quinin  die  pisces  avesque  aquis  edncLe  ; 
lii  palriis  maneul  undis  ,  illse  aera  lerramque  pervo- 


se  non  legitur.  Scpiima  xlale  jusloruiu  animse  post 
oplimos  bujus  fitae  labores  in  alia  viia  perpetuo  re- 
quiescunt,  qiuc  nulla  unquam  Irislitia  inaculabilur, 
sed  major  insuper  rcsiirreclioois  gloria  cumulabilur. 
II. eo  3-ta_s  hoininibus  timc  coepit,  quando  primus 
marlyr  Abel,  corpore  quidem  tumiilum ,  spirilu  au- 
tem  Sabbalum  perpetuae  quietis  intravit.  Perlicieiur 
aulem,  quando,  receplis  sancti  corporibus  in  terra 
sua  duplicia  possidebunt,  Lelilia  sempilerna  erit  eis, 
et  ipsa  est  oclava,  pro  qua  VI  Psalmus  inscribilur, 
credo  quia  insex  hiijus  saeculi  xtatibus  pro  septima 
vel  octava  illius  saeculi  selate  est  supplicandum.  In 
qua  quia  justi  gaudia  ,  sed  reprobi  sunt  supplicia 
percepluri,  Psalmus  hic  ingeuli  pavore  incipil,  currit, 


lanl ;  quinta  aiute  multiplicatus  in  Chahlrea  popu 

lus  Israel,  pars  ecelesiium  desiiieriorum  pemiis  fulta  C  liiiitur  :  Domiue,  ne  irt  ira  tua  arguas  me,  etc. 

GLOSS.€  ET  SCHOLIA. 

nus,  in  libro  xi,  de  Civil.ite  Dei  :  Cum  vero  in  die 
s  piimo  reqiiiescil  Dcus  ab  onnihus  operibtis  suis. 


Elqoia  ipse  immiilabilij,  id  quod  volucrit  iniilal, 
poeniu i  e  dicitur,  quamvis  rein  mtitet,  consilium  non 
nmiai.  Lege  in  Moralibus  sanrti  Gregorii  librum  vi- 
gesimum,  in  quo  hac  sacra  verba  conlinenlur  :  Qiti 
in  construendam  superbix  lurrim  convenernnl,  tingua- 
rum  divisione  mtilati,  el  ab  invicem  sunt  dispersi.  Hai- 
mo:  Babylon  civilas  fuil  Chalddeorum  melropolis,  et 
polenlissima,  tanu-que  magniludinis,  sicut  Herodo- 
uis  narral,  et  multi  alii  hisioriographi  Grsecorum,  ut 
ab  angiiln  in  anguliim  exienderetur  per  quailrum  se- 
decim  millia  passuuni,  id  esl,  simul  sexaginla  qua  - 
luor,  qui  fatiunt  teucas  quadraginta  duas,  et  tlu.is 
partes  unius  ;  ei  esl  :c  lilieata  a  rcgina  qu.r  dicta  est 
Semiramis,  in  c  jus  medio  esi  arx,  sive  capiiulium, 
turri->  quam  aililiravcrunt  ftlii  Adain  posl  diluvium, 
antcquani  divide rentur  per  univrrsum  orbem  ,  quae 
lurris  dicitur  (enerc  in  alliluilinem  tria  millia  pas- 
suuni,  liue  est,  leucas  duas,  paulatim  de  lato  in  an 


el  sanctificai  eum,  nequaquam  esl  accipiendum  pue- 
rililcr,  tanquam  Deus  laboraverit  operando,  qui  dixil 
el  facla  sunt,  verbu  intelligibili  et  scmpiteruo,  non 
sauahili  el  temporati  ;  seil  requies  Dei  requiem  signi- 
(icut  eoriini  qui  requiescunl  rn  Deo,  sicut  Letiiia  do- 
iiius  kelitiam  signifieal  eorum  qui  Lcianiur  in  domo, 
eliamsi  uon  eos  domus  ipsa,  sed  alia  res  aliqua  l.e- 
tos  facit.  Similiter  cum  kct.i  epislola  dicitur,  sigmfi- 
cans  eorum  Letiliain  quos  lcgenles  eflicil  kctos.  Con- 
venientissiuie  igitur  cum  Deuui  requievisse  prophe- 
lica  narrai  auctoritas,  significal  eos  qui  in  illo  re- 
quiescunt,  et  quos  facit  ipse  requiescere.  Iloc  eliam 
bominibus,  quibus  loquitur,  et  propler  quos  uiique 
conscripta  est,  promilieiite  prophetia,  quod  etiam 
ifsi  posl  bona  opera,  qu*  in  eis  rl  pcreos  operaiur 
Deus,  si  ad  illum  prius  in    isu  vita  per  llilrm  quo- 


gustas  coarclata,  ut  pondus  imminens  facilius  a  late-  ii  dauuiiodo  accesserim,  in  illo habebuot  requiem  seni- 


ribus  sitsieiilelnr.  Et  quia  ibi  cunfusum  esi  Uhiuui 
uniwi-.r  terr»,  vocalur  Hebraice  Babtl,  Grxce  Ba- 
iivltm  Unliii  ns  :  Linguaruin  diversitas  exorla  esl  in 
a-itiii.  -1111111. ■  turris  posl  diluvium.  Nam  priusqtiam 
stipi-rbia  lurris  illius  in  diversos  signoruin  sonos  hu- 
manain  divideret  soctelalem,  una  oinnium  iiationum 
iingua  lnit,  nii*  Hi-brea  vocatur,  qua  palriarch;e  ul 
,ii-u(>hft.i-  iim  sunl  iiiui  solum  in  sermunibus  ani*, 
■erinii  eliam  iu  litteris  sacris.  Inilin  enim,  quol  gen- 
las,  lul  lingux  fuerunt.  Deinde  |dures  genles  quam 
lingiiie.  quia  ex  una  lingua  multie  suul  genles  ex- 
oi-i.e  l.inguae  enini  dicLe  in  hnc  luco  pro  vtnliis  qu.v 
per  linguani  liurit,  geneie  locntionis  illo,  quu  is  qni 
•■lli.  n  per  id  quod  efllcilur  numiualur,  situl  u  dici 
solet  pro  verbis,  el  sn  ut  inanus  prn  litlens  .S./i/im.r 
dit  lunsuiiiiiiiitin  operibus  >uu  Dnus  ri>i/uie«'ii,  NRiW 
snnotfioans  SabbiUiun  nuiuupuri  pitlf^iit    &UfUllll- 


piternam.  De  sepienarii  porro  nuuieri  perfeciioue 
jain  superius  scriplum  habemus. 

1'er/icielur  atitem  quaitdo  receptis  samti  corporibus 
in  terra  sua  duplicu  possidebunt,  tivtitia  sempiterna 
erit  eis.  In  terra  stta,  huc  esl,  in  lerra  vivrnlium  et 
inansiielorum.  Uuplicia  possidebunt,  id  esl,  incnrpure 
el  .111  ni-i,  cum  perceperim  imniortalilaleiii  cl  tiicur- 
ruplionciii  iu  corpore,  et  incoiniiiutjbililalcin  iu 
auiiiia.  el  tivlilia  sempiterna  eiit  eit. 

1 1 1  m  '  >i.f  mna« —  ln  ipso  qiiulem  prinripio  con- 
tlilioins  f.ula  siinl  ra-luiu  cl  letia,  .inge  h,  aer  el 
aqii  i  de  inliil.i.  |)i-  vero  prima  hcla  8M  ttrx.  el  tp>a 
dc  nihilo.  Srcuiidii,  lir  uaiueiiluui  iuuif.lin  .iqiiariim. 
Terlia,  tpeoiei  in  irts  el  li-rra-,  iiiin  cis  qu.eleiTaf  rv 
ilititu.  tnli.i  i.-iit.  Quarta,  lutiiinaria  ncli  de  hunlne 
primu  die  facti".  Quinto,  nataiilia  et  voUdlia  Je 
tquis,    "scxto,   rvltqua  uunulU  d<   tem,  cl  humo 


341 


fiAPUT  XI. 
De  mensibus. 
Menses  diclr  a  mensura ,  qua  quisque  eorum 
mensuratnr.  Sed  melitis  a  luna,  quae  Gnoco  sermone 
uiivq  vocalur;  nam  et  apud  eos  menses  vocaniur 
ut?vc,-.  Sed  et  apud  Hebraeos ,  Hieronymo  teste , 
luna,  quain  jare  nominant,  mensibus  nomen  dedit ; 
iinde  et  Jesus  friius  Syrach,  qui  utique  Hebraice 
scripsit,  de  lima  loquens,  ait :  Mensis  secundum  no- 
men  est  ejus.  Autiqui  enim  menses  suos  non  a  solis, 
sed  a  liinte  cursu  compulare  solehanl ;  unde  quoties 
in  Scriptura  sacra,  sive  in  lege,  seu  antelegem,  quota 
die  incn&is  quid  factum  diclumve  sit  in  licalur,  noo 
aliud  quam  limae  aetas  signilicatur,  a  qua  semper 
Hebraii,  quibus  creriita  sunl  eloquia  Dei,  antiquo  pa- 


DE  TFMPORUM  RATIONE.  342 

A  ordinem.  Secuodus  corum  n.ensis  Jar  Maio,  tertius 
Sivan  Junio,  quartus  Thamul  Julio,  quintus  Aab  Au- 
gusto,  sextus  Elul  Septerobri,  septimus  Theseri  Oe- 
tobri,  quem  propler  collectionem  frugum  et  celeber- 
rimas  in  ipso  festivitales  ,  novum  annum  appellant, 
octavus  Maresuan  '  Novembri ,  nonus  Casseu  '  De- 
cembri,  decimus  Tehel  Januario  ,  undeciraus  Sabat 
Februario  ,  Duodecimus  Adar  Martio,  simili  ratione, 
comparalur.  Quos  videlicet  menses  propter  lunse 
circulum,  qui  XXVIV  semis  diebus  constat,  tricenis 
undelru  enisque  diebus  alternantes ,  secundo  de- 
mum  vel  tertioanno  exacto,mensem  superfluum,  qui 
ex  annis  XI  Epaclarum  diebus  confici  solet,  interca- 
lant.  Unde  nonnullo  moveor  scrupulo.  quomodo  ma- 
jores  nostri  diem  qua  lex  data   csl,   quae  est  terlia 


truro  more,  menses  observare  non  ce.-sant.  Primum  ™  mensis   terlii  ,  quinquagesimam  ab   agni  occisione 

coinpulent,  ponentcs  videlicet  primi  mensis  resi- 
duos  dies  numero  X  el  VII,  quia  tredeeiin  piiores  fue- 
rant  ante  Pascha  transacti,  secundi  XXX  ,  tertii  111, 
qtii  liunt  simul  dies  L  ,  cum  constet  duos  menses  lu- 
nares  non  I.X  ,  sed  L  et  Vllll  diebus  terrainari  , 
ideoque  si  paschalis  mensis  ,  XXX  diebus  computa.- 
(iis,  XVII  sui  cursus  dies  post  pascha  retinuerit ,  se- 
cundum  jam  mensem  non  XXX,  scd  undetriginu , 
diebus  debere  concludi,  ac  per  hoc  in  summa  tem- 
poris  memorali  non   plus  quam   undvquinquaginta 


meiisem  novorum ,  qui  Paschae  cercmoniis  sacra- 
tus  est ,  iNisan  appellantes,  qui  propler  multiva- 
gum  lunce  discursum,  nunc  in  Marlium  mensem, 
nuncincidit  in  Aprllem,  nunc  aliquot  dies  Maii  men- 
sis  occupat.  Sed  rectius  Aprili  depulalur,  quia  sem- 
per  in  ipso  vel  incipit  vel  desinit ,  vel  totus  includi- 
tur,  ea  duntaxat  regula,  cujus  et  supra  meminimus, 
observata,  ut  quae  XV  post  acquinoctium  luna  exsti- 
terit,  primum  sequentis  anni  mensem  faciat;  qux 
rero  antea  ,   novissimum  praecedenlis,   sicque  per 


C,  Novembrio. 


VARIANTES  LECTIONES. 
C,  Decembrio. 


GLOSSJE  ET 
eame  quidem  de  terra,  anima  vero  de  nihilo  creatus,  C 
qui  in  paradiso,  quem  DnnYnius  a  principio  planta- 
verat,  constituitur.  Septimo,  Bominusrequievit,  non 
a  creaturae  giibernatione,  cum  in  ipso  vivamus,  mo- 
veaniur  el  siiniu,  sed  a  novas  substanliae  crealione. 
Heptameron  primordia  mundi. 

Pritnus  in  orbe  dies  lucis  primordia  stimpsit  : 
Alter,  splendiOuts  ccelum  flrmavil  in  horis. 
Tertius,  undivaguui  mare  daicom  germine  lerrae. 
Ouarlus,  habel  Phaibum,  luuamquc  et  sidera  coeli. 
Ouintus,  plumigeras  vnlneres  piscesque  nalantes. 
Sevtns,  quadrupedis  reptans,  hominesque  sagaces. 
Septiiaus,  esl  Doniino  requies  his  rite  peractis. 

Jtun.  Nov.  Scholu. — Octava  species.  Ultima  spe- 
eies  bebdoiBad:e  est  omnium  saeciilorum  ab  inilio 
lemporum  consummatio,  cujus  seplimus  dies  re- 
qoies  est  perennis,  perinfiuita  sscula  durans.  Di- 
cuntur  autein  bujus  septimanae  partes,  aetates  muu- 
di  quorum  lemporum  rationem  septein  primi  dies 
crealionis  lypice  expresserunt,  quam  rem  Beda  q 
historiaruni  cotlatione  et  accommodatione  Iticulenter 
agit. 

CAFUT   XI. 

Brid.  Ram.  Gi.oss;E . —  Menses  dicti  a  mensura,  qua 
quisqiteeorttm  mensuratur  ;sedmeliusaluna,qumGrmco 
termone  urivn  nocatur.  Nec  novum,  Mene  Grnece  di- 
citur  tuna,  a  quo  uoinen  componitur  neomenia,  iri 
est,  exordium  novac  lunae.  Ei  a  Mene,  quae  dicitur 
lima,  vocamr  mensis  apuri  iilosqui  inilium  Kalenda- 
riini  nnn  juxtasoliscursum  et  diversa  mensium  spa- 
tia  ,  sed  juxta  circuitmn  lunae  incipiunt  et  terminant, 
utHebrai  laciunL  Hieronymus .  Neomenia  mensis 
exordium  est,  quod  nos  secunrium  Latiiu'  lingua?  pro- 
prietaiem  Kalendas  possumus  diccre.  Verim»  quia 
apud  Hebrxos  mensis  serundum  lunae  ctirsum  sup- 
pulalur,  ei  apudGrsecos  Mene  luna  dicitur,  neoine- 
nia  qoasi  nova  luna  dicitur.  Unde  el  lesus  jiluts  Sy- 
rach,  qni  utiqite  ITebraice  seripsit,  dchtna  toqucns,  ait : 
Mensis  seaindum  iioiuen  est  ejits.  In  Libni  'Ecclcs  as- 


SCHOLIA. 

tico  ila  scriptnm  habetur  :  <  Luna  ostensio  temporis, 
et  signum  asvi.  Mensis  secundiim  nomen  cjus.  t 
Primum  nomen  lunae  Mene,  Secundum  nomen 
lunae  mensis.  id  est,  Jarel,  qui  et  Maius  dicilur.  Duo- 
decin  us  Adar,  Martio  simili  ratione  roinparalur. 
ldeo  dicit  simili  ratione,  quia  ipsa  luna,  quae  compa- 
ratur  Maio,  aliquando  incipit  in  Aprilem,  et  finilur 
in  Maio;  aliquando  inchoat  in  Maitim ,  et  exslin- 
guilur  in  Junio;  aliquando  infra  ipsum  Maium  in- 
cipil  el  riesinit,  totaque  includitur;  sicque  de  reli- 
quis  mensibus  intelligendum  est. 

Unde  nonnulto  moveor  scrupulo.  Unde,  scilicet  quia 
laliter  alternanies  menses  lunares,  iri  esi,  unus  tri- 
genis,  alter  uodelrigcnis.  Nomtullo,  iri  esl,  pluriino, 
maximo.  Moteor,  scilicet  ego  Beda.  Serupulo,  id  est, 
anibiguilate.  Majores  npslri,  id  est,  Mebraei,  qui  ad 
lnnain  coinpulaiil  diem  qua  lex  daia  est,  qucr  esl  ler. 
tia  meusis  tertii.  Judaei  imiinriaverunt  in  iEgypto 
agmim  riecima  quaria  lima  primi  mensis,  in  aequi- 
noclio  vcrnali,  quori  fuit  priimim  pascbee.  El  Cbri- 
slus  immolalus  esl  decima  quinta  luna  primi  mensis, 
quori  fuit  secundum  pascha.  Quiiitaui  decimam  !u- 
nam  exspectavit,  ut  primum  pascha,  id  esi,  riec.iinam 
qtiarlam  lunam  cum  suis  discipulis  celebrarel.  El 
Judaei  acceperunt  lejem  in  tertia  llina  lertii  mensis, 
id  est,  quadragofima  nona  die,  a  decima  quarta  luna 
primi  mensis.  Et  Aposloli  acceperunt  Spiritum  san- 
cluin  in  quadragesimo  nono  die  Dominic%  resurre- 
ctionis.  Et  ideo  apparet  quia  non  in  una  die,  nec  in 
una  luna  celebramus  Pascha  et  Pentecoslen  nos  et 
ilii,  in  proximo  lamen  celebramus.  Qttm  est  tertia, 
sciiicet  mensis  lerlii,  id  est,  Junii,  scilicet  ab  iilo, 
nbi  plenilunium eslpost  xquinoctium,quiest  semper 
mensis  paschalis.  Quinqnayesimam,  scilicel  ab  agni 
occisione,  id  est,  a  riecima  quarla  Kalend.  Maii. 
Computent,  scilicet  Hebnei.  Primi  mensis,  scilicet 
Pascbalis,  iri  est,  Aprilis.  Residuos  dies,  scriicet  ab 
agni  occisione,  id  est,  pascba.  Jdin  sujierius,  id  est, 
in  oclavo  capile  de  riie  ab  agni  nccisione  gcripsimus 


345  hKH.K   VKNKIlAUIt.ls   HM  III  M   !■  VllS  I.  —  DIDASCALICA  GENDIRA.  544 

nr*  invetiii i  ,  nisiforte   pul.uidtmi  esl  synecdoclii-  A  digrcssio  sii  solis  per  duodccimam  parieni  zodiaei, 


tin,  qujc  esl  regtila  sancU;  Scriplura?  frequeniissima, 
.<  parle  lotuui  compuuri.  Verum  bxc  utcuuque  ac- 
u  \el  compuUla  fuerial,  claret  taroen  llebr.cos  ad 
lim.e  ctirsom  suos  menses  observare  consuesse.  Nec 
•liter  in  Cenesi  recte  sentienduin',  ubi  Noe,  cum 
suis  XVII  die  secundi  ineusis  arcaiu  ingressus ,  et 
XXVII  ejusdem  mensis  die  post  diluvium  egressus, 
asseritur,  quam  annum  solis  inlegrum ,  hoc  est, 
CCCLXV  dierum,  essedescriptum,  quia  videlicet  luna, 
quje  pratsenti  anno,  verbi  gralia,  per  Nonas  Maias 
septima  decima  eaistit,  anno  sequenle  vicesima  se- 
ptima  pridie  Nonas  Maias  occurret.  Notandum  sane 
quod  uiminm  falluntur  qui  inemeni  denniendum  vel 
»b  anliquis  defluitum  autumant,  quandiu  luna  zodla- 
cura  circulum  peragal,  quae  nimiruiu,  sicul  diligen- 
lior  inquisitio  nalurarum  edocuil ,  zodiacum  quidem 
XXVII  diebu«,  et  VIII  horis,  sui  vero  cursus  nrdiiiem 
XXIX  diebus,  el  XII  horis,  salva  sui  salius  ratio- 
ue,  conlicil.  Ideoque  reciius  iu  deliniendum,  quod 
mensis  lunae  sii  luminis  lunaris  circuitus  ,  nc  redin- 
legratio  de  nova  ad  novain.  Solaris  auiem   raensis 


idetl,  signiferi  cnculi,  qu:e  XXX  diebus  el  decccn 
■emis  horis  irapletur,  viginti  videlicel  duabos  boris 
ac  dimidia  lunari  mense  pioduciior,  e  quibus  XI 
epaciarum  dies  el  quadraus  anuuaiim  sulicresce.e 
soleut;  duodecies  enim  viceni  el  biui  CCLXIY  la- 
ciunt,  quas  esse  boras  XI  dierum  hinc  facile  palet , 
quia  undecies  vieerii  et  quaicrni  camdem  summam 
conllciunl.  Porro  duodecies  scmis  sei  laciunt,  qiue 
annux  suni  hora  quadranlis  :  si  quidem  luna  XII 
suos  menses  XI  diebus.  nt  dictum  est ,  el  quadrante, 
breviores  lotidem  solis  niensibus  peragens,  in  bdem 
peragendis  tredecies  zodiaci  ambitum  luslral.  Sed 
in  utroque  mense  corapulaudo ,  consueludo,  vel  au- 
clorius.  vel  certe  compendium  calculandi  naiure 
B  pravaluit;  nam  non  soltim  lunx  menses,  quod  cal- 
culandi  neeessius  cogit,  Iricenis  undetriceuisque 
diebus  ordinant,  sed  et  lunaro  supei  tluam,  <\nx  jux- 
la  iiaturx*  ratioiiem  in  ftne  anni  debueral  iniercalari, 
plerique  ubi  libel  inlercalant ,  et,  quod  esl  gravius  , 
tantum  inter  se  calculatores  dissident,  ul  uno  nonnun- 
qiijni  eodemquedie  bicquarum  decimam,  ille  quio- 


GLOSSA  ET  SCHOLIA. 


seciindum  jam  mensem  non  irigesiinum,  sed  unde- 
trigesimum  debere  concludi.  Priscianus,  in  libro  de 
Kgnris  numerorum  :  Ihideviginti  diciinus  r>ro  m>- 
vendecim,  id  est,  uniim  deest  de  vigiuli.  Horatius, 
iii  secundo  Sermonum : 

UndeoctuagiQta  annos  aatus  euiStragula  Vestis. 

Undeocluaginu  dicil,  id  esl,  scptuaginU  novem 


remanet  unus,  el  in  bissextili  anno  remanent  duo. 
Qux  una  dies,  vel  duo  in  liissexlili  anno,  dum  se- 
ptenarium  numerum  transcendiinl,  f.iciunt  illam  iiiu- 
uiionem.  El  qnainvis  ill  ■  mutalio  appellationis  de 
die  in  diem  sil  in  anno,  non  lamen  plores  appellalio- 
nes  sunl  quam  ferhe;  quia,  elsi  mutemr  appellatio 
dc  feria  in  feriam,  non  uinen  supercrescit  super 
ferias.  Quk  niiiiiruin,  sicol  diligenlior  inquisilio  na- 
annos  habens  xlalis,  hoc  esl,  ocluagintaiinde  uniiin.  G  lurarum  edocoil,  Zodiactim  qiiideui   vigimi  sepiein 


Duodeviginii  dicuniur  pro  octodecim,  undetriginU 
pro  vigiuli  novem,  et  liis  similia. 

Nisi  [orle  putandnm  esl,  sijnecdochicos,  quw  esl  re- 
qula  sanctn-  Scripurcr  frequenlissima,  u  inrlc  lelvm 
eomputari.  Sijnecdochicos,  adverbialiler.  Qu*  scilicel 
species  esl  regula  a  parle  loium,  sciliret  ut  witelli- 
gantur  perquadtaginU  novem,  quinquaginla.  Synec- 
dochicos  eniiu  dicunlur  csse  quin<|u.iginU.  Hahent 
enim  hunc  iuoieni  S  ripiunc,  ut  a  parto  lotum  po- 
uant,  maxime  ln  lemporiiius. 

Nec  atiter  in  Genesi  sentiendum  ttt.  Sec  uliter,ic\- 
lieetauamvis  comptiieiu  lleur.ei  a  I  iunamstiasineii- 
ses.  Vbi  Noe.  cnm  suis,  scilicet  liliis  ci  tixoribus.  lu 
legilur  in  Geuesi,  cap.  vn  :  <  Anno  sexceniesimo  viue 
N»e,  mense  secundo,  rupti  sunt  omiiesloiiies  abvssi 
inagntt,  et  in  aiticulo  diei  illius  ingrcssus  esl  Noe 
cum  suis  in  area.  >  Ac  deinde :  <  Mense  sccundo,  se- 
plima  et  vigesima  die  mensis  arefacu  est  lerra  et 


tiiebits  et  octo  horis,  sui  vero  cursus  ordiuem  viginii 
iiovem  diebus,  el  duodecim  tions,  salva  sui  salius 
taimne  conficil.  Lege  iu  supra  capile  16,  <juia  me- 
lioreni  gloss  iin -uper  isliini  vcrsiculumiiivenire  uon 
pottli.  Sed  in  utroque  mense  computando,  consuetudo 
vel  auctoritai  vet  eerte  compendium  calculundi  natune 
prwvaluii.  Nalttra  esi,  ul  aiensis  sohri»  habeat  Iri- 
ginta  dies,  ct  decem  boras,  et  dimidiam;  consiielndo 
Umen  vel  auclorilas,  vel  coinprndiiim,  ui  iriginu 
dies  babeat.  Namra  etiam  eel  ut  meusia  lunaris  l».i- 
beal  vigiuli  ihivcni  dies,  et  diniidiiini ;  consueiudo 
tamen  vel  audorilas,  vcl  compendiuta,  ut  viginti 
novem  dies  babeal,  vel  etiam  triginla.  t'*,  qnod  est 
gravius,  tanlum  iiiler  se  caiculatores  dissidenl,  id  esl, 
discorduit,  111*  H0nnani)M«M  eodcmque  ctie  /i>c,s«  ilicel 
Anaiholios,  decimum  qnartam,  ille,  id  e.-l,  Dio»y>iu-, 
decimum  quintam,  utius,  id  esl,  Vidorius,  drrintiim 
sextam,  asseverent  tuitam  eis<-  putandum,  idest,  cnm- 


Noe  egressusest  de  arca.  1  Sed  dicit  sanctus   Hieto-  D  put.m  lam  ,  Bcilicet  proaler  uiserlionem  einlrolisini. 


nynius,  in  libro  Hebraiearmn  Qtuestionum  :  Araral, 
Arnieiiia.  Si<iuidcm  in  iitoiitibiis  Araral  arca  post 
diluvium  sedisse  perliibeiiir.  et  dicunlor  ihidem 
usque  hodie  cjus  maueie  vealigia.  Quia  cidriicri  lu- 
uu,  quie  pra:seiiti  onno  (verbi  gratia)  perNouni  ilaiu» 
dccimaseplima  ersiitit,  anno siquentiiiqesimaseptim  >, 
pridie  Non.  Maii  occurrei.  I'ridie  Nouat  d.cil,  61  nor. 
M"ii.i>,  quia  feriaiu  i|iun(,  non  appellalioueffl.  It>  ipaa 
eiiiin  feria,  io  qua  Nouas  Haias  appellai  hoc  aiiuo, 
appellabit,  in  sequenti  amio,  111  eadem  feti.t  pridie 
Noiias  Maias.  Keiia  eiiim  matiel,  appellalio  Uincii 
de  die  in  diem  111  unot|uoque  liniittr;  unde  lil  nt 
isi.i  appeliatio,  qua*  pneaenll  anuo  ili  priinaleriaesl, 
tn  luturo  anno  sii  111  leeuuda  ;  si  autein  blsac.\l<tl 
tiiti.i,  iii  atiani  in  larlia,  Sie  ei  lolciimilalM  ei  au- 
niversana  dc  dic  iu  tliem  cinn  appe.llatione  in  aiino 
loiitaiilur.  Il.ci  csl  enini  cntsa,  i|u.e  hcil  iilaio  ap« 
|irlliilionem  niui.ni.  Aiinus  Hllaria  lialiel  dies  tre- 
cetiiua  teiagiula  quuique,  Dividc  ilios  pej  seiteHi, 


qu  a  ubi  islc  facil  eiiibolisiniim,  ille  non  facil.  Undd 
lii,  ul eortiui  auni  primi  .1  biasexia  lertio  Kaleiiit. 
Scptcmb.  Qiiidam  eniin  bissexlum  et  aalluwi  lunat 
diver&e  ponunl.  A  ii  cn  in  anle,  ut  Auathoiius,  Vi- 
clorius,  ei  alii  po  1,  u(  uoa,  llii  autem  qui  quarto 
Kalend.  Septam.  bissextiun  laciunt,  babeni  in  quano 
I  His  Decemb.  deciinain  quarlam  lunam ,  <-i  1  Ii 
i|in  saltum.  decimaiu  sepieiu;  et  ilit  qui  nru- 
iiiini,  deciaiam  quiutaiu.  Verbi  |ralia :  Eat  nune, 
sciiici  lapudnos,  ttitimus  deceonovenalis  cycliauauti, 
qui  habei  uclodecira  epacUs,quasjunges  regulanbos 
accimo  quarto  Auguslt,  et  inveniea  secundam  lunam 
iu  Kalend.  Aiigus1!,  ijuiiii  Ijnes  asceiiilcre  liue»i- 
iniiii.  uuarin  K.ilend.  Septerob.,  propier  ln.-.sr\uini, 
qui  ibi  ponnur,  lerllo  kaleiid.  priiuaiu,  seiumlo 
K.ileud.  socuutlaiu,  Kalend.  Sepieinh.  lerluiii,  el  |k 
eiiiupiiuiido  dcbe>  pervenirc  uiqua  qitartoui  M,  Bat 
rriiili..  el  ioveiiiet  ibi  iu  eadatu  «lia  apud  ilium  aul 
fccil  bTiscxtum,  decimaui  qusruut  lunain  ,  ri  tfud 


345  DE  TEMPOHUM  RATrOtfG.  346 

(otii  deciuiam,  alios  sexlam  decimam  assevercnt  l'i-  A  quem  tlecimo  Cal.   Scpiemhrium  die  lerminanies , 


nani  esse  pulandam,  nec  non  ct  solis  anuuos  menses 
dissnnilliiiia  regula  diverso  quxque  geus  ordine  ine- 
lilur.  Denique  /Egyptii,  qui  primi  propler  ocyorem 
luna:  discursum ,  nc  videlicet  errur  calculandi  ejns 
velocilale  gigoereittr,  ad  solis  rursum,  cujus  motus 
lardior  facilins  poleral  comprehendi,  suos  niensis 
puiare  coeperunl ,  sumpto  ai*  autumni  tciuporc  pri- 
monlio,  tricenis  lios  prodiintur  inclndere  diebus, 
quorum  primus  mensis  Tholli  IV  Cal.  Septcmhrium, 
srcunJus  Pbaoti  IV  Cal.  Octub.,  lertius  Alhir  V  Cal. 
Novemb.;  quarlus  Choeic  V  Cal.  Deceiubrium,  quin- 
lus  Tylii  VI  Cal.  JanuariuiD,  sexius  Mccliir  Vil  Cal. 
rYbruariiim, scptimus  Pliamenolh  V  Cal.  Martiarum, 
oclavus  Pharniullii  VI  Cal.  Aprilium,  nonus  Pacho 


residuos  quiuque  dies  int&ayttiivas,  vel  inlercalarcs, 
sive  adilitos  rocanl,  quihus  cliani  qnaito  anno  dieil. 
sexluin,  qui  ex  quadrantibus  ronlici  solet,  adnectuiil. 
Unde  lil  ut  cnrum  anni  primi  aii  hissexlo  lerlio  Cal. 
S-pleinbriuii),  ca.lcri  vcro  IV  Cal.  paruiiideiii  die  sor- 
lianlur  iii°.lium,  ip-i  aulem  bissexliles  anui  IV  ca:te- 
ri  V  Cal,  memoralarum  ilic  lermiiieuiur.  Porro  dis- 
sonaniia,  qiiam  bissexliiibus  annis  a  temporc  inier- 
ca'ali  ah  eis  quadramis  dicimus  oriri,  non  anle 
nostra  lempus  inlcrcalatioiiis ,  qux  lit  sexto  Cal. 
Mariiarum  die,  in  eomputo  lunx  vel  earumdein 
fr.-tivilate  dierum  polest  cum  nosiri  anni  curriculo 
recjpere  concordiam ;  sed  iJem  dicsfestus,  eadeui  lu- 
na,  verbi  gratia  aepliina,  qua.-apud  nos  seeuiida Sab- 


VI  Cal.  Maiaium,  decimus  Paimi  VII  Cal.  Juiiiarum,  B  bati,   apud  illos   tertia   Sabbati   '  computantur,  et 
iindeeiinus  Epiphi  VII  Cal.  Juliarum,  dtujdccimus      cselera  in  hunc  modum. 
Mesor  VIII  Cal.  Augustarum  die  sutuit  exordium , 

VAIilANTES  LECTIONES. 
"  G,  computatur. 

GLOSS.*;  ET  SCHOLIA. 
illnm  qoi  fecit  saltum  decimam  sexiam  ;  cl  .ipud    il-      ne  lun.-c  velocior  ejldiibiiis  cursus  impedimcnfi  cij 


luiii  qui  neutrum  fecit,  quintam  decimam.  Bissevlus 
euim  unam  xtaiem  niimiit,  el  salitts  unam  in  aatea 
crcscit.  Bissextusnamqite  crescit  lunaiii,  etdecrescit 
aslatem.  Saltns  aulem  decrescil  ttmam,  et  crescil 
xlatem,  cl  in  sequentihus  niensibus  videlur  illa  xtas 
cref c<»re  vel  decrescere.  Pono  d  ssonantia,  qaam  bis~ 
se.:liiibus  aanisu  tempore  intercalati  ab  eii  quadrnnli* 
dictmus  oriri.  Causa  eus  di-sonantia:  esl  intercalatio 
apud  Gnccos  qiia>to  Kalenilarnm  Septemhrium  die 


facerel  calculandi.  Pleriquc  autcm  assertiiil  Cinginm 
Sabinoruni  regem  priu<  annum  in  incuses  di>i>i»sc, 
Idus  Kalendasque  t-t  inicrcalares  dies  instituisse. 
ln  Codicibus  autem  saneiaru  n  Scriplurarum  duo- 
decim  menses  fiiisse,  anni  etiam  antc  diluvium  os- 
tcndunt.  Sic  cniiii  ibi  Irgilur  :  <A'|iia  aulem  iniiiue- 
batur  usquc ad  uiidcciimiu)  nieiisem.  Lndecimo  a 111 i  111 
niense,  prima  die  nitn-is,  ar.paruerunl  caciimiua 
nioniiiiiii.i    Sic  enim  tunc  dinumerabaritur  inen-e-, 


Sempcr  i-nim   absque   bissextilibus   anuis   quariits  p  sicnl  rt  ntinc;  scd  non  quos  Kaleud.r,  sed  quos  Itina 

coepta  ct  linila  coirlu'it;  Kalenrlas  autein  dicimus 
a  colendo  diclas,  apnd  anliquns  eiiim  semper  meu- 
siuni  principia  coiebanwr.  Idus  quoque  ilicue  a 
diebui,  et  nniia:  a  ituudiiirs.  Mcnses  auieni  apud 
Litbnsex  Kalcu  lis  Miinunl  priucip  uni,  apu  I  II.- 
br.cns  cx  liimc  nascetitis  recursu  ;  apml  jE^ypiios 
aiiiem  principia  mensium  anteKaiendas,  quaiooratit 
sev,  aul  svpteui,  ant  odo  dies  proiiunliaiitur.  Meuses 
dicti  a  mensnra,  ui  supra. 

Joan.  Nov.  SuiiiMa.  —  Memes  dicti  a  wentura. 
nactenus  hebdomadum  variftates,  nuiic  mensiuiu 
rationem explicat,  utpnic  partes  iuajores.S>nu  attiem 
menslrua  le  npora,  partiin  nalura  instiluia,  pariim 
arhitrio  hominttm.  Nam  Grsecoruin  inen-es  ex  iiii>-r- 
vallo  leinporis,  quod  esl  inter  diio  lunaj  sdentia, 
naturale  taniuui  cx  inotu  col.ecium,  naturalis  eiiam 
mensis  est  spalium,  quo  sol  signum  aliquod  absnl- 
vit,  quod  est  dieium  Iriginta  boraruui  decem  et 
semis  ;  sed  hic  iiiensis  diflicilis  est  observalionis. 


Kalenilarum  Sepieiiihriiim  pritnus  anni  eoruui  dics 
est ;  in  bissexiilibus  au.cn  annis  ultimus  rst 
ille  dies,  id  c»t,  quano  Kal  Septemb.  N.im  dies  qua- 
drantis  iu  eo  intercalatur.  ideoque  solemniias  qu  c 
a  nobis  celehraliir  quario  Kaleud.  Seplem.  apud 
illos,  iil  esl.  yEgypiios,  teriio  Kalend.  celehratttr.  Et 
a  tempore  ipso  tntercalati  ab  eis  qiiadrantis,  eailein 
diversitas  pei'5- vrrat  u-ijiii' ad  lenipus  noslrje  inler- 
calationis.  Veriii  gralia  :  Un.i  cadeinque.  solemiiitas, 
quas  apuJ  nos  ItoJie  celebratur.  apud  illos  in  cras- 
tinum  perveniel.  Similitcr  et  una  eadcmque  a:las 
luiue  (verhi  giatia)sepluna.  qux  apudnos  piimaSab- 
bati,  apttd  illnssecunda  Sabbati,  scptima  enl.  Sed 
nolaiidmn.qiioil  non  simul  incipiunl  diversilas  fesli- 
vitatuni  ei  luuv  astatum.  Nam  feslivitaium  diver- 
sitas  a  quarlo  Kalend.  semper  iucipil,  xlalum  autcm 
diversitas  lun.c  a  luna  Augusii  inensis orilur.  Ouni- 
bus  eniin  bissexiilibus  annis  apud  illos  triginta  dies 
habel,  apml  nos  aiitem  undelriginia.  Unde  fil  diver- 


silas  interuosel  illos  us<|ue  sextuiii  Kalend.  Martia-  u  quod  quciiiadmoduii  in  lim;c  conversione,  ila  hoiiti- 


runi;  a-Kiium  aiiiem  liivrrsitas  in  luna  FeliHiaii 
ni.  u-is  lineiu  accipit,  qii;c  aptid  nos  in  anno  bi^sex- 
lili  triginia  dies  babet,  .ip.nl    illos  uudetrigiula. 

Item  utioE  siipra.  — Mensis  Iunaiis  incremento  lunat) 
seuioque  coulicitur,  dum  viginli  noveni  semis  diebus 
panlo  pliisquam  zodiacmn  peragii;  sed  facilaas  com- 
ptiiandi  iricenis  et  unilctricenis  diebus  luna;  inenses 
alieruai,  solaris  autem  meusis  viginti  dtiahus  horis 
est  amplior,  ex  quihus  vi  epaciarum  dies  accrescimt, 
qiiihussol  hinx  cursiiiu  ^iii^ulis  annisexoperal;  duo- 
decies  eniin  viceni  et  bini  ducenlos  sexagitita  quatuor 
iaciunt ;  el  undecies  viceni  et  quaterni  eumdem  nu- 
iiieruiucoinplenl.  SeJIIehrai  menses  a  !un.i  nasceme, 
lloiiani  a  Kalendis  incipiunt,  ^gyplii  a  qnarto  Ka- 
l.'n.lai  uin  Scpiembiium  usi|ue  m  nonum  Kalcndaruin 
earamdem  in  iriginta  diebus  suos  inenses  putautes, 
residnos  quinquc  dies  inlercalares  appeilant.  Qui 
prbni  ad  solis  cursuiu  mcnsos  leruiinare  cccpcfuut, 


ncs  nulla  manifesla  nou  animadveriere  possunt 
s')leni  e  siguo  uuo  in  ahud  Iransitum  fecisse;  pro- 
pterea  gentes  raro  lalibus  mensibns  utuntur.  Iliniiiiir 
aulem  tis  Mace  lones  a  signis  <  culesiibus  eos  denn- 
miiianles,  ut  xcnbs  mensis  esl,  seu  (eiupus,  quo  sol 
cst  in  sis.no  Arielis.  Citjus  primus  dies  esl  quioto 
btus  Martii,  posiremus  tenio  Idus  Apriles.  Sic  T^v^; 
oii?v(xoi,  i  I  est,  Taurus  gemini  menses  sunt  soiares. 
Latiuorum  atitera  meases  naturales  uon  sunt,  cou- 
slaul  enini  aibiirario  fiumero  dierttm,  ul  Janttari<is 
trigiiila  ct  altero,  Fcbruarius  duodelriginta,  Aprilis 
triginia  diebu.s;  epaciac  autcm  embolismi  bissexti, 
ah.cve  inlercalaliones,  etsi  ex  naturali  motu  sidcriiui 
prnveniuut,  judicio  tameii  huminum  aliis  et  alits 
itiensibus  sum  interpositi  vel  appnsiii. 

Sed  rnelius  a  tuna.  Menses  dicuntur  qoasi  mensa, 
id  esi,  diniensa  leinpnra,  seu  a  Gr;cco  ft>i»>i,  quod 
liinaii)  siitnilical  Iingiia  Arcaium,  et  pi-j  pmi;  nieu- 


541 


BKP.E  VENERAHILIS  OPERUM  PARS  I.  -  DIDASCALFCA  GENUINA. 


MH 


CAPUT  XII. 

/'•  mensibut  Itomanorum. 
Quare  autcin  Rornani  l;im  divcrsa;  lorigiludini*  ha- 
Lia.nl  nicnses ,  huie,  ut  in  disputatioiie  llori  el  Praj- 


lexiati  legimus,  causa  eistitit.  Romulus  cum  Ingenid 
acri  quideui ,  scd  agresli,  statum  proprii  ordioaiet 
imperii,  initiurn  monsis  ex  illo  sumebat  die  quo  no- 
vam  1 1111:1111  contigissel  videri :  quia  vero  non  conti- 


CLOSS*  ET  SCHOLIA. 


U 


sem  ;  ipsum  lunae  globiiin  Alheikienscs  vocaiittrtAr.vtv, 
i|tiod  lulgoreui  recipiat.  Priori  origiiri,  quod  scrlicet 
mensis  dicatur  a  luna,  unde  naluraliler  pruvcnit, 
>  jnu  asscutilur.  Sicel  Cermanicevocaiuus  mciiscm, 
em  monuth,  qua:  vox  modo  significal  qualuor  heb- 
domadas,  quibus  Imi.r  curstis  per  zoaincum  «1»  liiiitur, 
uiodo  mcnsein  Kouiaiiuiu  ,  ul  Augtislus,  der  Auytl- 
ntonath. 

Qui  propler  muUivagttm.  Anni  Lunares,  qiu  con- 
st.int  duodccim  mensibus  lunaribus,  brevioru  sunt 
annis  solarilius,  scilicet  viginti  dtiabus  horis  el  dimi- 
du.  Hinc  fii  quod  apud  Gi'%cos  non  semper  iniiia 
inenslum  nosiris  respondent,  ut  tarncn  coiuin  annus 
cuin  sulari  .111110  exeal,  qiiematJmodum  nuster  facit 
intercalatio  epactaruin. 

^iittinHuni  mne.  Confulat  Beda  crassuni  errorem 
de  iiieusu  lunari,  ne  exislimelur  esse  spatium  t|uo 
luna  zodiacum  percurrit,  quotl  lit  dir-bus  xxvh  et  vu 
horis,  scd  teuipus  cst  intcr  tluos  lunae  coitus,  quod 
amplius  esl  quam  inicgcr  zodiacus,  ut  ecoe,  iluin 
luna  uitum  ugniferum  Iransit,  sol  interea  fcre  tiuo- 
dcciniam  parlem  signifcri  promovit.  atl  quarn  prius- 
quam  luii.i  pervenii,  lapsi  »11111  dies  duo  ei  quatuor 

Mentet  ex  lieda. 
Itomanortim.  jEyypliorum.  Ilebiarorum. 

I.  Jaiiuarius.  5.  Tnibi.  10.  Adar. 

t.  Februarius.  6.  Meelnr.  li.  Sabaih. 

3.  Mariius.  7.  Phamenoth.  14.  Tcbeth. 

4.  Apriils.  8.  Pharmuihi.  i.  Nisan. 

5.  Maius.  9.  Baccho.  2.  Jar. 

0.  Junius.  10.   Pancri.  3.  Sivan. 

1.  Jnliiis.  it.  Bpiphi.  i  Thamulz. 
Augustus.  13.  Mesor.  5.  Aab. 
Sepleinber.          i.  Thoth.  6.  Elul. 
Oclober.  2.  Phaophi.  7.  Thiseri. 
Novewber.  3.  Athur.  8.  Miresuan. 
December.  ■».  Chocac.  9.  Casleu. 


borae;  hi  additi  viginii  septem  diebus  et  horis  octo, 
1'liii'iiini  viginii  novem  dies  et  seinis,  quod  tempus- 
esi  meiisis  luuaris.  Visum  autem  est  hoc  loco  ue- 
criberc  inenses  Lalinorum,  et  ordine  ac  e  regione 
( !i  .iTin  urn ,  Hebrxorumque  ac  aiiaruin  nationuin, 
quaruni  niemes  in  honis  auctoribus  coguoscere  Opor- 
lel.  t  hi  priinum  adnolaiiduin  cst  nullos  menses  esse 
stablles,  preierquam  Roinanuruiti  et  attgyptiorum, 
hoc  est,  ui  prirnus  cujusque  mcrisis  dies,  verbi  gratia 
Jamiarii,  semper  veuit  vigcsimu  die  posl  bruinam, 
prirrtus  Martii  decimo  die  ante  aequiiioctium  vernuin; 
aliurum  (inecorum,  scilicel,  Hcbraiorum  ct  Arabuiu, 
incnscs  niiii  simililer.  Prwlcrea  Rnmani  incipiuut 
aiiiiiiin  a  bruma,  iiaque  Januarius  primus  est  Roina- 
norum  inensiutn.  Ilebrau  ab  tequinoctio  verno;  ergo 
primus  ineusis  is  est,  cujus  mediiim,  id  est,  decima 
quarta  lima,  proxiina  estpost  xquinoctiuin  ;  aiiis  pri- 
nium  facil  inensem  ea  dccima  qtiarta  luna,  quae  lucel 
proxime  post  sulstitium  ;  aiii  ab  ea,  quse  in  autumno, 
ut  .4Dgyptii.  Quae  oumia  facile  deprehendes  ex  sub- 
jecta  tabula,  quaiu  cx  bonis  auetoribus  sedulo  colle- 
gimus.  Qui  c  regione  pouuntur,  eodciu  teiupore 
eveniuut. 


8. 

9. 
10. 
11. 
12. 


8. 

10. 
14. 

12. 
1. 

2. 

o. 

4. 

5. 
6. 

7. 


Grwcorutn. 

Nv/iuv. 
6afy7}Xuv. 
Aia-rfof. 
Zavrtxo-. 

AOT.UlOlOf. 

A  tri  0;. 
IloCViJiOf. 

Aai  •;. 

rofiuuae. 

''rmfi6if.ixiioe. 

Aioc. 

EXaynlooXiwy. 


ISritannomm. 

1.  tiiuli. 

2.  Solmonath. 
Kbodmonatb. 
Costurmonalb. 
Ti  iniildii. 
Lida. 
Lida. 

Weiiliuonalh. 
Algemonalu. 
Winlerfyltich. 
Olothmuualb. 
Ciuli. 


3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 
10. 
It. 
12. 


Menses  variamm  nationum,  ex  Tlteodoro  Cata,  Culonymo,  el  reliquis  non  pwnitendit  uuctoribut. 


Homanorum 
Januarius. 
FebruariuS. 
Martius. 
Aprilis. 
M.iius. 
Junius. 
Julius. 
Auguslus. 
Sepiember. 
Oclober. 
Nuveiiiher. 
Oeeeinbcr. 


.'ll7lr'/lii'II5lltm. 

ra^njAicov. 

'r;/ay,;'"o>.c'uv. 

MOLV'J^((.,v. 

6apyqAt6>v. 

Sxiuoyi  -jii.jv. 

ExaTsfx6atuv. 

NiTayciTviuv. 

Bor.Oiou/wv. 
Matuaxrijriwv. 

II'JyViyK.iv. 

Avtf(-7Tr,pcjv. 

tl05icjlf.iv. 


Achruorum. 

Xr46  j;jvjio; 

IUfl(Tt  0;. 

AlO-TjiO,-. 

EavTtxo,. 

9£(6fItTt0f. 

Aitotof. 

Ilaxuo,-. 

Auo;. 

iofidiuloc. 
Aiyoxipo;. 
'  r^/oov_oo,-. 

'iXfluf. 


Mucedonum. 

Ai/oxipr*;. 
'T6po/_6o{. 

Kfjio;. 

Tauf.0,-. 

Atovuot. 

KapAiv.;. 

Atoiv. 

UaioCivo;. 

Jiuyo,-. 

Zxoijrrtof. 

TO<OTT,f. 


Bt/Airniorion. 
ireos. 
Ermos. 
Melruos. 
Oionysios. 
Heraclios. 
Oius- 

liendigaeoa. 
Siratigios. 
Ario. 
Penepins. 
Aphrodisios. 
Oiineliios. 


Cyprioi  u  M. 
Aphrodisios. 
Apogunicos. 
Alvicos. 
Junios. 
C.csanos. 
Sebaslos. 
Auiocraioricns. 
Pletbylaios. 
Diamarpsexosios. 
Archicreus. 
Esrhios. 
Ronia-os. 


Advertenduin  tamen  est  Grxcoruin  mensiuni  rationcm  apud  scriplorcs  parum  constare;  nam  Antbesterion 
tia/.  e  rcspoudct  jNovembri,  Macrobio  Aprili,  ab  aliis  tribuilur  Martiu,  sic  ct  iu  Gainelione  variaut,  ac  aliis 
qiitbusdam. 

Barbaricorum  mensium  enumeralio. 
Alexaitdrxnorum. 


Germanorum. 

Hebrtrorum. 

C.hatdatorum. 

Herbstiiionat. 

Tisrim  p. 

Tisri. 

Weinmonat. 

Tisnni  se. 

Maresvan. 

VVintermonat. 

Remitz  p. 

Chisleu. 

Cliiislmonal. 

Remitz  se. 

Tevelb. 

Jeiincriiionat. 

Sabalh. 

Senatli. 

Hornuiignionat. 

Adar. 

Adar. 

Mntz. 

Nisan. 

Nisan. 

April. 

Iilar. 

Yiar. 

Mcy. 

Iluiram. 

BWan. 

liratlimoiiat. 

Tamus. 

Tiuiiiu. 

He1111n111.il. 

Abh. 

Ab. 

Augsinionut. 

Kyul. 

OAPU1   XII. 

Elul. 

Hiuu   lUn.  GlOMoS.  —  Romaiii  auelorilale  Romuli 

Menses  Alexandrinorum  eumdem  ha- 
bent  drdinem  ei  numsruin  dieruiu 
quem  £gyptiorum  mcuscs,  quoruin 
binguli  cousunt  iliebii-.  Ingiala  ;  pos- 
tremusverolriginla  quinque;  et  quarlo 
quuque  Irigiuta  el  sex  :  borum  urimus 
esl  Thoili,  cujus  priuius  uies  tv  Kalcii. 
daiuiu  Septembres  venil. 


Toth. 

Phaopbi. 

Alliir, 

Chiacb. 

Tylii. 

Mecbir. 

Phaiiiciiolb. 

Pharmuti. 

Pachou. 

Pauni. 

Epiphi. 

Mesori. 

iiei  eui  meosibuj  annum  ordinatum,  diehns  veroooct*. 

agcbanl.    Qui  piimuin   uieii^cui    genituri  suu   Maril 


549  DE  TEMPORUM  RATIONE.  3W 

nod  evenit  ot  co  dic  «inper  appareat,  sed   modo  A  germen,  sed  ct  animatitia  quaquo  in  prolem  se  ape 


iardius,  niortu  cclerius,  es  certis  causis,  videri  solel, 
contigit  ut  cujn  lardius 1  apparuit,  praecedenti  measi 
plures  dies,  aut  curo  celerius  pauciores  darentur,  et 
singulisquibusque  mensibus  perpetuam  numeri  lcgein 
primus  casus  adduxit ;  sic  fucluin  est  ut  alii  XXX 
et  alii  XXX  unuin  sorlirenturdies.  Prinium  meiiscm 
Marti,  cujus  se  filiuin  credi  voluit,  dieavit,  eu  quod 
hoc  mcnse  consun  Junonem  Martein  peperisse  in 
Phrygia,  qiiem  mensem  anni  piimum  aliqueni  fuisse, 
vel  ex  hoc  inaximo  probalur,  quod  ex  eo  septimus, 
octavus,  niniiis  ct  decimus  indituin  antiquilus  a  nu- 
mero  nomen  usquc  hodie  servant  Se.cuudum  men- 
sem  nominavit  Aprilem.  quasi  aperilem,  eo  quod  in 
illo,  reuiotis  nubibus,  pruinis  ac  tempestalibus  hi- 
berois,  ccelum  ,  lerra  et  marc,  nautis  ,  agricolis  et 


rire  incipianl,  Mainm  tertiuin,  quariiiin  Juniuui  po- 
snit,  in  honorem  videlicet  majoruin  ae  juniorum,  in 
quos  divisit  nopulum,  Ut  altera  pars  urmis,  altera 
consilio  rempubiieajn  lueretur.  Contemluiitalii  Muiam 
Mercurii  matrcni  Maio  nomen  dedisse,  liinc  maxime 
probantes,  quia  lioc  mense  mercalores  omnes  Matau 
paritcr  Mercurtoque  sacrifieabaot.  Junius  mensis  aut 
cx  parte  pnpnli,  ut  dixinius,  nonnnaiur,  aut,  ut  Cin- 
cius  arbltrabatur,  Jtmonius  anud  Lalinos  ante  voca- 
tus  est :  et  h<re  appellatio  niensis  apud  imjores  diu 
p»rmansit,  sed  post,  detritis  qiiibnsdam  litteris,  ex 
Junomo  Junius  dictus  est;  nain  eta:des  Junoni  Monctse 
Galcndis  Juniis  dedicat*  sunt-  Julins  rocniis  nomeii 
Quiutilis,  quod  a  numero  sun»p^erat,  etiam  uost 
praeposilos  Mariio  duos  menses  servavil.  sed  postea 


horoscopi»,  aperialur,  arbores  quoque  et  herbae  in  •»  in   honorem  Julii  Cacsaris  dictaloris  lcgem  fetente 

VARIANTES  LECTlONES. 


1  C,  appnruerit. 


fil.OSS/E  ET  SCHOLIA. 


dicavil ;  secuirlum  ab  apertiime  fruguin  nominavit 
Aprilem  ;  loriium  Maiai  inatri  Mercurii  ;  quartum 
Junoni  saeravit.  Quintili  et  Sextili,  qui  nunc  a  nati- 
vitale  Julii  Csesarjs  el  Augusti  Triumpho  nuncupatur, 
et  caeteris  sequeulibus  .<  iiumern  noinen  imposuil. 
Quonim  inilia  Kalend.  appelhvvit-  quia  nunc  Kalata, 
>  J  est,  vocula  in  Capiiolium  plebe,  dicto  quinquies 
vel  septies  verbo  Kalo,  i  I  est,  voco,  qnol  dies  3iipe.r- 
essent,  ad  Nonas  pronuiitiabaiur.  Nooas  aulem,  qund 
nouo  antc  Idus  die  confluerent  in  urhem,  sciiuri 
quid  esset  eo  mense  faciendutn.  Porro  Idus  diem 
qui  medium  divioit  mensein.  Iduare  eniin  Etrnsca 
tingoa  dividere  est.  His  Numa  duo*  inenses  adjieiens, 
Januariuni  a  Jano,  Februai  ium  a  Februo  deo  illu-  ^ 
slraliomini  nominando,  cccliv  diebns  aonuiiiadcur- 
sum  lunae  disposuit.  Queni  Julius  Cssar  undec  m 
diebus  adjectis.  sicut  hodie  servalui .   instituit. 

Sed-pottetiinhonorem  iulii  C.wsurii  Uiclatoris  legum 
ferente  Marco  Antonw.  Omnes  enim  imperniores 
Komanorum  Cse-s&res  aprellabantur,  a  primo  Caio 
Cieare,  qui  ob  duas  causas  C»sar  esl  appellatus; 
vel  quia  «eso  ventre  matris  exiil,  vel  quia  cuin  eai- 
sarie  eapitis ,  id  est,  cum  capillis,  est  natus.  Dicta- 
tores  quinquennii  teinporis  imperio  utebauiur. 
Plus  enim  erant  iu  honore  quam  consules,  qui  aunuas 
potestates  lenebant.  £t  dicti  dictalores,  quasi  prin- 
eipes  et  prajceplores ;  unde  et  magistri  populi  nomi- 
uabantur,  undeetedaeta  dicunlur.  Paulo  post  Numa 
in  honoreui  iinparis  numeri  unum  di  m  adjecit, 
quem  Januariu  dedit.  ut  tam  in  anno  quam  in  inen- 
sibus  singulis  prseter  unuin  Februarium  impar  nu- 
merus  servaretur.  Reiraxit  eniui  superius  a  sex 
mensibus,  qui  triginta  dies  babuerimt  unura  diem  ; 
oomes  ilii  sex .  id  est ,  Apnlis ,  Jutiius ,  Augustus, 
September,  Noveniber,  Deceiuher,  et  iusuper  Janua- 
rius,  habent  viginti  noveui  dies ,  propter  imparem 
uumerum.  Qualuo  antem,  id  est,  Martius,  Mains, 
Quintilis  et  October,  (riginta  umini  diem  apud  Ro- 
mulnm  lijbehaut;  et  idco  imuar  uuineru»  erat  iu 
omnibus  praeier  Februariiim.  Sive.  aliter.  Nam  curo 
in  quatuor  mensibus  triginta  iiniiin  diun  poneret.  et 
inseptem,vigintinovem,.siiTiulcongresavittrecentos 
quinquaginla  quinque.  Quippe  fugit  eos.  dietn  unum, 
»><■-«/  tnpra  admanuimus,  nddiuan  a  se  ad  Grcecum 
tiunieriim  in  konorem  imparis  numeri.  Fngii  eos ,  id 
eSt,  lloiiKin  >s  diem  unum,  id  est,  nblili  Sulit  diem 
uiiuiii.  Vel  diera  uiium  dicit  pro  dios  uuus.  Gneci 
autem  ad  lunae  cursum  computabant  annum,  et  cccuv 
dies  taniuiii  babebaut  in  suo  antio,  quibus  addehaui 
uodccim  dics  epaclaruui,  >l  quudrante.m,  ui  ad  solis 
cin^um  posscnl  conveniie.  etstaiiierunt,utin  ottavo 
ai.no  uotiaginu  dies  imcrcaUrcnt,  ex  quibus  ties 


menses  leceruni.  Quos  Romani  volenles  imilari, 
pntiicnint.  Nam  cum  ipsi  juxta  dislribuiioneiu 
Pompilii  iu  qualuor  meusibiis  xxxi  diem  pouerent, 
et  in  septem  viginti  et  novein,  etin  una,  iii  esl,  Fe- 
bcuario,  xxvin,  congregaverunt  siniul  ccclv  die«. 
Ft  iilen  si  undecim  dies  more  Grsecorum  addereut 
fugeret ,  id  e<r,  supercrescerel  eos  una  dies  de  con- 
cordia  Graoormn.  Quapropter  invenerunt  ut  ad  solis 
cu  sum  more  ^Egyptioium  annum  compularent,  ad 
denn  s  ad  praidicliini  nurnerum  decem  dies  tantura 
et  quajrantem,  non  iindeciin.  Et  eliam  Graeei  nunc 
mure  nostro  juxta  solis  cursuni  computatit  anniim. 
Sed  qui  exinde  sil  error  genitus,  qualiter  cidem  mi 
succursum,  in  praefau  ehori  el  prsetexati  disputa- 
tione,  undeot  i»ia  decerpsimos,  qoi  scire  vull  inve- 
niet.  Meec  igitur  disputatio  jam  snperius  est  scripta, 
cu;us  initiiioi  est:  Romnni  vero  auctore  Romuln  de 
cem  mensium  habuissc  annum  comprohantuv.  Qui 
aunus,  sicut  Macrobius  ostendit,  incipiebal  a  men»e 
Miirhn.  et  confioiebalur  diehus  ccctv. 

Joan.  Nov.  Scholix. —  Q!/odej:eos«i>timu*,ortut'Hs, 
noiuis  el  decimut.  Ili  menses  bahenl  ex  ordine  110- 
inen,  ut  Suptembcr,  Ootober,  November,  December. 
Ber  autem  al  voeabuli  lonnam  et  supplemeiitiim 
pertinet,  non  ad  signilicationem,  veluli  atrius  in  quiii  • 
quatrius,  et  luliium  in  meditullio  ;  sic  quintus  et  sex- 
lus  muusis  etiam  nnminabantiir  lcmporibus  Ciceronls 
adhuc  quintills,  sextilis,  quibus  non  tam  coinmode 
subjungitur  syliaba  ber  propter  aliam  termiua- 
lienem,  ob  i.l  uuuierorum  vocabula  sunl  ibi  aliter 
inllexa. 

Secundum  nominanl  Aprilem  quasi  aperiiem.  Hoc 
D  mcnse  aperitur  annus  spiiante  ravonio,  qui  asperi- 
latem  hiemis  discutit  sole  existenle  in  Tauro,  qux 
domus  esl  Veneris.  Quod  propterea  a  dootis  homi- 
nibus  excogitauiui  estseu  Inventum  potius(ne  astro- 
togos  l%dam),  quia  hoc  mense  prtmuin  copiosius  om- 
nia  ex  terra  proveniunt,  non  solom  sticpium  genera 
sed  etvermtum  scaturigines,  qiraque  aliasunt  «ub 
hiemeai  intennorientia ;  quin  el  nnniia  fere  aoirnalia 
tuneoiagistentautur  gignendicupiditate.  Qu.e  noturae 
vis  i  quani  Aristot.  ait  esse  maxime  secundum  natu- 
ram,  id  esi.  ad  naturse  conservalioneio  }  apud  veteres 
pbvsicos  Venus  nominata  est ,  quod,  ui  Cicero  in- 
qiik ,  ad  cunctas  res  veniat.  Quare  el  bic  mcnsis  a 
quiDusdain  Aprilis,  quasi  apbrilis  diclus ;  Uf^ot  enim 
Veneri  aptid  Grscos  nomen  rfedit:  mira  breviiate 
ii.v  omn  a  comylexus  esi  doctissime  doeti.ssimus 
poeU  un  co  versu : 

Cuadldus  auralis  aperil  euui  cornibus  auonm 
Tsiirus. 


361  BBD/K  VENF.KABII.I8  OPF.KUM  PARS  I.  —  DIDASCALICA  CGNUINA.  332 

Marco  Antnnio  Mar<  i    fTio  coiimiIp,  Julius  vocaius  A  tium,  oinnes  elecli,  lueenlibus  hnnnrum  actiium  lain- 


Ckl,  quoil  Imi'  mcnse  -iJ  1 1 11  IJusQuiiililei  Julius  pro- 
crealus  lll.  Augiistus  inensis  Seiiihs  antea  vocaba- 
lur,  donec  lionor  Auguslo  dareiur  ex  senatuscon- 
sullo  ,  eo  0,1101!  i|isc  ilie  priino  liujus  mensis  Anto- 
niuiu  et  Cleopair.nn  superaverii,  d  imperimn  populi 
lloinaui  llrmaveiit.  Scplember  iiieusis ,  October , 
November  et  Deccmher,  principalein  siii  rctinrnt 
apprllaliflnem,  signilicaule*  iiomine  quoli  sinl  n  ver- 
iio  meiise,  iil  est,  Martio,  vel  quod  iiubrcs  in  cis  iin- 
iuineanl.  Ilxe  Homuli  luit  annua  ordinala  dimciisio, 
M ii t  aiinum  X  mensium,  dierum  vero  CGC  el  llll  lia- 
bemlum  esse  constiluil.  Mensesque  ita  disposuil, 
•il  Bll  M  lls,  Mai  tiu-,  Maius,  Quintilis,  Oclnber,  trice- 
nos  singiili,  sex  vero  reliqui  Iricenos  haherent  dies, 


padibu*,  ohviam  iponso  ac  rcgi  suo  venienles,  moi 
cuin  eo  ud  nuptias  6tipernx  civitatis  intrabunt.  Paulo 
post  Niiiim  in  honorem  imparis  numeri  uiiinii  adjeeil 
dieiu,  qiiciu  Januario  dcdil,  ut  lam  in  auno  quam 
in  meusibiis  singuli%  prxter  uuum  Kebruariom,  iin- 
par  nunie  us  servarelur,  quasi  infrris  cl  diminutio 
el  pur  niiinerus  conveniret.  Cum  ergo  Komani  ex 
liac  distributione  Pompilii  ad  Iiui.t  tursuin ,  sicul 
Grxei ,  annum  pioprium  compularent,  necessario  ei 
inlercalarem  ntensem  iuslituerunt  more  Grasco- 
ruiii.  Nam  et  Grxci  cum  animadvertereul  temcre  se 
CCCLIIII  dichus  ordinaviss  ■  .inniim,  qunniam  appa- 
reret  de  aolis  cursu,  qui  CCCLXV  diebns  et  quadrun- 
te  zodiacum  conllril,  deesse  anno  suo  XI  dirs  et 


qui  hntlie  quintanas  lubcnt  nonas,  cxleri  septima-  B  qiiadrantein,  inlercalarcs  siatuta  ratione  connnen- 


m*i  Seplimanas  autrm  habcnlibus,  ah  lilibus  re- 
verlrbantur  Calendx  ad  diem  seplimum  decimum  ; 
veruiii  habcnlibus  quinlanas  ad  octavmn  drcimum 
rrmeabat  iuitiuui  Calemlarum  :  scd  r.tiin  hic  numerus 
nequc  solis  cursui ,  neque  rutiouibus  lunx  ronveni- 
rel,  nonnuiiquani  usu  vcniebut  ut  fiigtis  anni  xslivis 
lnenibus,  et  contra  calor  hicmalibtts  proveuiret. 
Quod  ubi  contigisset,  laniuui  dieruui  sine  ulo  men- 
sis  iiomiuc  paiiebautur  absumi,  iiuantuni  ad  id  anni 
leinpus  adduceret,  qno  cocli  bnbitus  iuslanti  mcusi 
aptus  invcniretur.  Sed  seeulus  Nuina  quiui|uagiiita 
dies  addit,  ul  in  CCCL  rl  llll  dies,  qnibns  XII  liu.;e 
cinsiis  conlici  credidii ,  anuus  eilenderetur,  alque 
iis  L  diebus  a  se  addilis,  adjecit  alios  VI  retraclos 


lafi  stinl,  ila  ut  oclavo  quoque  anno  XC  dies,  ex 
qiiibus  lies  inensrs  tricriioiuni  dicruiii  conipiilavc- 
rnnt,  itil>rcalarcnt.  Iluncergu ordineui  Uninunisquo- 
que  imilari  placuil,  sed  fi  uslra,  quippe  fugil  eos  diem 
tniiMi,  sicttt  supra  admonuimus,  a.lditiim  a  se  ad 
Crxcutn  ntuneruni  in  hoiiorem  iinparis  nuiueri ;  ea 
re  per  oclenuiuin  convenire  uuincnis  atque  ordu  non 
poierat,  sed  qui  exinde  sit  crror  genitus,  qualiier- 
que  eidein  sil  succursum,  in  prxfata  Uoii  el  l'nc- 
leilali  disjjutaiione,  unde  el  ista  decerpsiuius,  qui 
sciro  vult  inveuiet.  Taudein  Caius  Julius  Cxsar,  iini- 
Ulus  iEgyptios,  ad  ntimermn  solis  auuum,  sirut  lio- 
d  e  servalur,  insiituil ,  X  vidclicel  dies  bbservalioui 
veleri  superadjiciens  ,   ut   anniim    CCCLXV   dies  , 


iilit  VI  mensibus,  qui  XXX  habehant  dies,  id  esi,  de  C  quibtts  ip>e  lodiacum  lustrai,  eflucrent.  El  nc  qua- 

drans  deesset,  statuit  ui  quarlo  quoque  anno  sacer- 
dotes,  qui  curabant ,  mensibus  ac  dicbus  uniim  in- 
lercalarenl  diem,  eo  scilicel  mense  aclnco,quo 
etiam  :> ptiJ  vcleres  mensis  iniercalabatur,  id  esl , 
anle  quinque  uUiiims  tnensis  Februacii  dies,  iilque 
bis&cxtutn  cen&uil  noininauduin.  Omni  enim  interca- 
latioui  meusis  Fehiuarius  depiitatus  est,  qiioniam  is 
iiltimus  anni  ri.il,  quod  eliam  ipsuin  ex  Gixcorum 
iiiiilulioiic  facirbant,  uain  ilii  iiliimo  auni  sui  inrnsi 
supciftuos  interserebanl  dirs.  Yerum  una  re  a  Gra*  is 
dillcrebanl,  nam  illi,  confrcto  ultiiuo  meuse,  Romani 
BOn  coiifcclo  Kebrttario,  sed  po.-l  vicesimum  et  ler-  I 
tium  diem  ejus  inlercalabant,  Terminalibus  scilicel 
juin  peractis;  deiude  reliquos  Fehruarii  inensis  dics 


singiilis  singulos,  faclosque  L  ct  VI  dies  in  duos  no- 
vos  menses  pari  ratione  divisit,  ac  de  duobtis  prio- 
rein  Jaiiuarium  nuncupavit ,  primuinquc  anni  esse 
voluit,  lanquain  bicipilis  ilei  mensein,  respieienletn 
se  prospicientcm  Lransacti  anni  lincm,  futurique 
priucipia.  Qiii.lam  autiiiiuiil  J.imiariuin  uuiicii|i;itum 
r\  eo  quod  liiin  s  et  janua  sil  unni.  SecunJuiu  dica- 
vil  Frbruo,  id  esi,  Plutoni,  qui  lustrationum  potens 
credchaliir,  lusliarique  eo  meiise  civitatein  necessc 
cral,  quo  staluit  ul  jura  diis  inanibus  solveienlur. 
Sed  hanc  lustraudi  eonsuoludinem  bcne  nintavit 
Chiistiana  religin,  cum  in  mense  eodem  die  sanelx 
Murix  plcbs  uuiversi,  r.um  s.icerdolibus  ac  tniuislris, 
liymnis  uiodulaUu  vocis  per  eculosias  ,  pcn|tie  con 


grua  urbis  loca,  procedit,  datosque  a  pontifice  cui.cti  °  V*  «»»«  quinque,  posl  iniercalalionem  subjunge- 


cereos  in  manibus g.siant urdentes,  et augeseenie  bo- 
na  roiism  luJine,  iil  ipsum  in  cxteris  qunquc  cjiisdeni 
hrui.c  uiatris  el  perpetu;r  virginis  lestiv ituiibiis  agerc 
iliilic.it,  non  utique  in  lustraiioncm  lerreslris  impei ii 
qiiinqueiincin,  srd  in  perenuem  regni  coelest  s  me- 
inoriuiu,  quaudo,  juila  parabolam  virginum  prudeu- 


bant,  ikiIo  vilcri  religionis  sux  inore,  ul  Fcbiua- 
iiuiii  oinniuiodo  Marlius  sequeieiur. 

CAPCT  XIII. 

Dr  C.aleiidit.  rTonil  et  Idibit. 
Prisris  leinponbus  ponliHci  minori  hxc  provioVn- 


GLOSSifi  KT  SCIIOLIA. 


qund  iitramque  clymnlogiam  rotitinel. 

lloTotcopis  uperiuUir.  Quid  hoc  loco  Reda  vocel 
liomacopm,  llleor  tno  nesrire.  Nain  ri,  airova:  et 
liorOHCopium  signillr.it,  i.l  est  ,  eam  sigmfrri  p:\riiin 
qu:e  nasrente  qiio|iiain  supc  hori/.onteni  eiiieijjil, 
ri  rirlestium  reruin  tempiinunijuc  obseivuiormi ; 
uneiu  ^i  hor  loco  arcipara  vnlei,  nnn  vIimw  enr  lns 
aiiiiuiu  aporlat  Apnlis.   Nan  byburna  nuclei  law 


mnt  idonrx,  etquidem  ampliu»  quam   vernx  aul 
xslivx. 

CAMIT    Illl. 

Ilnin  Rau .  Clos«.«.  —  Priuit  /rtHponlai  jwnriAti 
miiKiii  li(tc  proviilemiit  Wrlniufratnr.  Id  est,  Iriiile- 
b.ilur,  commillebalur,  vrl  crrdrbalur.  VilHtMOM, 
scilicel  pjus  lunx  sidus,  vel  visnm,  ul  rsi.  viitoiuiu 
il  iippirilioncill.     lieai   ium[iiUlQ,    id   cnI,  poulllui 


355  W.  TKMPOHUM  HATIONE.  3!5i 

tia  delegabatur,  tit  nov:n  lun.c  primwn  observarel  A  diein,  qui  diviJit  meniera.  Iduarc  cnim  Etntsca  liu- 


aspeclum,  visuinque  rcgi  sacriliculo  nunckrel  Ita- 
i|ue  sacrilicio  a  rege  ct  niinoie  pontilicc  celebralo, 
iilem  pont.fex  calala,  id  esi,  vocata  in  Capitolium 
plebe,  juxta  curiam  Calabram,  qux  casae  Romuli 
proxima  est,  quot  numero  dies  a  Calendis  ad  Nonas 
siiperesseul ,  pronimciabat ,  et  quiutanas  quidcm 
diclo  quinquies  verbo  yxd.Si  sepiimanas  repetito  se- 
ties  prcdicabat.  Verbum  autem  *«>£>  Gnecuin  est, 
id  est,  vpco  ;  el  hunc  diem  qui  ex  liis  diebus  qui  cala- 
reiilur  primus  essel,  placuit  Calendas  vocari;  binc 
et  ipsi  curise  ad  quam  vocabantur  Calahras  noiiien 
datum  est,  ct  classi,  quod  omnis  in  eam  vocaretur 
populus.  Ideo  autem  minor  ponlifcx  iiiimerum  die- 
ruin  qui  ad  Nonas  superessenl  calando  prodebat, 
quod  post  novam  lunam  oporlebat  Nonarum  die  I 
populares,  qui  in  agris  cssent,  conflucre  in  uibem, 
accepturos  causas  feriarum  a  rege  sacroium,  scitu- 
rosque  quid  essel  eo  mense  facieit  luin.  Unde  quidam 
liinc  Nonas  exisiimant  dictas,  quasi  novao  initium 
observatitinis,  vel  quod  ab  eo  die  semper  ad  Idus 
novem  dies  puiarenlur.  Porro  Idus  vocari  placuit 


gua  dividere  esl;  undc  vidua,  quasi  valde  idna,  i  I 
esl,  valde  divisa;  ant  vidua,  id  esi,  a  viro  divisa. 
Nnnnuilis  pbrei  Idus  dictas  vncabulo  Gt»»co,  a 
srecie;  qu*  apud  illos  eiSia  vocatur,  quod  ea  die 
pleuain  specicin  luua  deinonsirei.  Nuianduiu  autem 
quod  in  bcriptura  sacra  Odeudas  cmn  Irgitnus,  niliil 
aliud  qnam  notae  ortum  lun.e  inlelligcre  debemus, 
juxta  illud  Ntimerorum  :  tn  Caletutit  auleni,  id  esi, 
in  mentiitm  exordiit,  offeretit  Itvlouiusta  Domino. 
Quia  nimirum  llrbr.ri,  ul  supra  diclum  esi,  unn  alia 
nieiisiurn  exordia  quam  Neomenias,  id  esi,  novilu- 
nia,  noriinl. 

CAPUT  XIV. 
De  mensibut  Grwcorum. 
Sed  et  Grseci  el  ^Egypiii,  de  quibus  sttpra  diviinus, 
niillairt  in  suis  mensibus  Calemlarum  ,  Nonarum, 
Iduuin  distinclionem  observanl.  Verum  ab  iiiripieule 
cujusque  uien  is  exordio  nsqtte  ad  leiiiiiuum  ejus, 
irescente  simpliciicr  et  ineiiariabililerilierum  con- 
currentium  ordiue,  computaiulo  perveuiunt.  Si  qui- 
dcni  Grscci   (nam  de  jEgypliorum  anno   el  tuensi- 


GLOSS.t.  ET  SCIIOMA 
majori,  qui  causa  adulationis  ita  vocabalur  a  rege, 
id  est,  a  feniore  et  majore  pontilice.  Idem  poniifex, 
id  est,  minor.  Calabrain ,  id  esl,  vocatrieem ,  qita; 
ruKt'  flomuli  proxima  ett,  quot  numero  dies  a  Kalendit 
ud  Nonttt  tuperesscnl ,  pronunliabal,  scilicet  utrum 
quinque  dies  an  seplem.  Citrim  Calabroe  nomen  loci. 
Quintanat,  scilicet  Nonas.  Ki  Itinc,  i,l  esl,  ex  isia  re. 
Ipti  curiat  ei  ciassi ,  scilicel  Calabrx ,  quia  classis 
Gcaec,  Laiine  vocatio.  Vocarelur,  id  est,  kalaretur,  q 
Feriarum,  soleiniiitaliim.  Scilurot,  idesi,  interroga- 
lurns.  Quuti  noru?  initittm  obtervationis,  id  esl,  a  nova 
observalioue ;  ab  eo  die,  i  I  cst,  a  Nonis.  Pularcnlur, 
nilkei  cotii.  Dividit ,  id  est ,  separat.  Divittere  ett, 
Bcilicet  Lalina  liugua.  Vultle  divitas,  scilicet  a  viro. 
Ideu  Gr.tce,  specics  vel  forma  Laline.  /'.'«  die,  i.l 
esl ,  iu  Idilius.  Kul.ndas  cttni  leyimut.  scilicet  quam- 
ns  llebrasi  nou  habeani  Kaleinl.,  lameu  Roniani 
per  suutn  prourium  verbiiin  noroinanl  initia  nieu» 
sium  eoruiii.  Numerorum,  iibii  Moysi,  qtii  lilier  ISu- 
ineri  dicitur. 

Joan.  Nov.  Scholu. —  Notandum  qnod  in  Scripluia 
tticiu  Katendns  citm  legimus.  Gr.ecia  iioii  li.ili-  i  K  ilen- 
ilas,  sed  iuitia  meiisiuin  sunt  apud  eos  voy  «>iv'.a ;  uiide 
proverbio  cum  volunms  tein  siguilicare  iiuiiquaiii 
liitiirani,  dicimus  :  ad  Kalendas  Gilccis. 

CkVVT   XIV. 

Joan.  Nov.  Scholu. —  'id  ei  Graici  cl  AHgtipiii.  Oe 
Gnee  rinn  inensibiis  scripsit  Theodorus  Gaza,  qucni 
vide,  si  vis  plura  de  liis  cognoscere.  Qmn  raiio  sit 
noianiJi  dies  liiin  apud  Grxcos ,  luin  apud  Latiuus, 
disce  ex  snbjecia  tabula  ,  ubi  nota  queiiiadiuodum 
Lalini  nivi  liiut  dies  iiieii^ium  iu  Kalendas,  Nouas  et 
Idus,  sic  Gr.cci  |  ui  est  ;i[«ud  Polluceni,  primo ovo<a- 
irT:i?iv)xxxdies,  elinileiiarios,qiioruni  primusdicilur 
lUTKusvov,  secuudus  a  natnrali  ordinc,  leriius  )»yoiv 
seu  *5ivf.>v,  sumpsimus  auiem  Jauuariumel  cum  qui 
liuic  apud  Graecos  res^ondct  Gainelionem  ;  verior 
euim  est  baec  senleutia  quam  eorum  qui  dicuni  esse 
Oclobrem.  Nam  Arislnielesauctorest,  iib.  l  Mstew/jwv, 
ntense  Gamelioue  so  cui  esse  in  liibernis  versioinbus, 
quoj  est  p.iiliin  in  Decembri.  parliin  in  Januario. 


D 


«TTKUiVOU 

T       iXTH 

5 

Nonas  Jaiiuar. 

£       ffi^OUl) 

H 

VIII. 

n'    i.ySio 

7 

VII. 

8'       £VV«T»1 

8 

VI. 

l        JeXZTl) 

9 

V. 

tnt    npuri) 

10 

IV. 

ifi      5;UT£c« 

41 

III. 

ty    Tfirr, 

1-2 

1'iidie. 

l3'    Ts"T«fT» 

13 

Uiis  Januar. 

KU 

Sey.it: 

'»1 

18      TfifiTTB 

11 

XIX. 

Iff    £ZTJ1 

15 

XVIII. 

1?     jSSoufl 

16 

XVII. 

ix  oyoon 

\n 

XVI. 

•©'    ivjurn 

18 

XV. 

y.     th.a; 

19 

XIV. 

y.u   ^-*xvt>i 

Wl 

XIII. 

x>   svvaTVj 

21 

XII. 

zv'   OV^',*) 

o^ 

XI. 

*0*    e'C0 'i-rit 

25 

X. 

l' 

IVOVTO: 

/t   l.-rn 

21 

IX. 

y.^  Tzi'j.izrr: 

85 

V  II. 

>.?  rsTaori; 

26 

Vil. 

y.-a  TpiTU 

27 

VI. 

x9'  i5eut50« 

28 

V. 

X    tvi)  mi  vs« 

20 

IV. 

30 

II!. 

31 

Pridie  Kalendas  Februar. 

Dierum,   Kalindarum  , 

Nonamm,  Iduuin,  in  om- 

u 

Vtipnuumc 

V£OU.7}Vt« 

Januarii. 

1        kaleiiit.v. 

,8 

Siiiripot 

2 

IV. 

'/ 

TOITIO 

« 

t 

TSTKfTll 

RUItTU 

5 

4 

in. 

1'riJ. 

nibug  meusibus  non  est  par  rat;o,  quain   varietateiu 
Cuiuplectiuitur  versus  bi,  quos  puen  disceie  solemus  • 

Juliiii,  Aprilis,  scpiecnque  novemque  Iriceuos. 

Maius  sex  nonas,  Oclnlier,  Julios  ei  Mars. 

I  iuiin  pus  reliiiui  leliraus  lenet  oclo  vicpiios. 

Quaiunr  al  reliqui  lenct  Idus  quilibii  ocio. 
lim».  Rah.  Gioss.t. — Sct  et  Grtvci  clALgqpiii,  de 
qiiili.it  snpra  di.ximus.  nullttm  i'i  sttis  niensilnts  Kaleu- 
durum,  Nonarum,  Iduumque  tiisiinciionein  obtervhiH. 
Scilicetquia  nnu  babeut  nec  Kalendas,  nec  NoiiaS,  nec 
lclcs.  InerrabUiler,  idcst,siiiec;  rore.  Oidine,computan. 
.h  peiveniititi.  Iiicunt  euim ;  Priuiadie»  Marti  ,seeuirda 
(iies  Marlis,  ctc.  Quibus  eliam  libctancli  fulritAnu- 
tolii,  itueiii  de  Pasclia  compoittil,  aslipulatur,  ubi  scri- 
plmii  e*t:  t.stergo  inprimoanno,  elc.  Ipseeliam  libcr 


355  DF.D.C  VF.NKRAIilMS  OPERUM  PARS  I.  —  DIDASCAMCA  CENUINA.  366 

hus  supra  disseruiuiiis),  niulalis  ex  tempore  el  cor-  \  octava  Caleiularuir  ,  sed  undecima  Calrtidaruin  Aprl- 


rectis  predlclarani  intercalationum  ambagibus  cun- 
clis,  li vi. iii  in  dnoilecim  meusibus  anni  vcrtcntis 
orriinavere  circutuin,  quoruni  pleriquc  a  Calendis 
Decembribus  suum  inclioanles  annum,  eodcm  quo 
Romani  menses  suos  dieruin  numero  perstriiiguul  : 
nil  quidem  de  Romanorum,  ul  prxfati  sunuis,  Calen- 
dis,  Nonis,  vel  Idibus  curantes,  sed  a  primo  usque 
:i  l  eitremum  diem,  augescente  paulaiim  numero, 
siiigulum  qiiemque  mensein  compuiantes.  Vocatur 
auleni  apud  eos  ipse  Dceember  IXet^mSnV.iv,  Janua- 
rins  wxicov,  Februarins  flotpytXiwv,  Mariius  Sio-T/iof, 
Aprilis  ^oivrixof  ,  Maius  a/3TCfxto-tOf ,  Junius  Stsertof, 
Julius  iravtfiof ,  Auguslus  ).wo,-,  Sepleinber  yopStaios, 
Ociober  <fntpe.eptto\io;,  November   5toc  Quo  illos 


liiiin  tlies  rst ;  utrique  autein,  id  e,t,  et  qui  octava 
Cal.ct  qui  undecima  Cal.  Apriles,  in  Anatnllo  legunl, 
vigesiinam  sextani  diem  .'Egyptii  mcnsis  In  eldern 
senieutia  habent  annotalam,  qutc  absque  ulla  duhie- 
late  in  undecimo  Calend.  April.  devenire  probalur, 
juxta  quod  superius  eorum  annalem  describentes 
signavimus. 

CAPUT  XV. 
De  mensibus  Angtorvm. 
Antiqui  autem  Anglonim  populi  (neque  eniin  mibi 
cuugruum  videtur,  aliarum  gentium  annalem  obser* 
v&utiam  dicere,  et  meas  reticere)  juxra  cursum  lunai 
suos  mcnses  computavere ;  unde  et  a  luna  Hebr.eorum 
el  Gr;erorum  morc  nmnen  accipiunt.  Si  quidein  apud 


ordine  auiium  observare,  vel  menses,  el  nuper  trans-  |{  eos  luna  nion,i,  inensis  monath  appeltalur.  Primusque 


missus  ad  nos  de  Roma  computus  eorum  annalis 
ostendit,  et  canones  qui  dicitnlur  Aposlolorum  idem 
anliquioribus  liileris  edocucre,  ubi  tluodfcimus  dies 
mensis  v7:sfv6spsTa;ov  IV  Iduum  Oclobr.  esse  nicnio- 
ratur,  quo  ulique  colligitur  utrumque  meiisem  pari- 
ler  incipere,  qui  ule.rque  diem  duodecimum  baberc 
probalur  eumdcm.  Quibus  etiam  liher  sancti  Patris 
Analolii,  queui  de  Pascha  composuit,  astipulalur,  ubi 
scriplum  csl :  a  Esl  ergo  in  primo  amio  iniiium  primi 
mensis,  quod  esl  decem  et  novem  annorum  circuli 
principium ,  secundum  jEgypiios  quidem  mensis 
Phamenotli  vigesimo  sexlo  die ,  secunduro  Ma- 
cedoncs  Distri  mensis  vigesimo  secundo,  secundum 
Romaiios  vero  imdeciino  Calend.  April.i  Uic  enim 


eorum  mensis,  quem  Latini  Januarium  vocanl,  dici- 
tur  Giuli.  Deinde  Februarius  Sol-monalb,  Marlius 
Rhcd-monath,  Aprilis  Eostur-monalh,  Maius  Thri- 
roylchi,  Junius  Lida,  Julius  similiter  Lida,  Augustus 
Vueod-mmiaUi,  Septembcr  Haleg-monath,  Oetobet 
Vuinter-fylletb,  Novembcr  Blori-monath,  December 
Giuli,  codem  quo  Januarius  nomine,  vocatur.  Inci- 
piebant  auleui  annum  ab  octavo  Calendartlm  Janua- 
riarum  die,  ubi  nunc  natale  Domini  celebramus,  Et 
ipsain  noctcm  nunc  nobis  sacrosanctam,  tunc  gentili 
vocabulo  Modranicht,  id  est,  matruin  noctem,  ap- 
pellaliant,  oh  causam,  ut  suspicamur,  cereinoniarmu 
quas  in  ea  pervigiles  agebant.  Et  quoliescunque 
communis   essct  annus,  lernos  menses  lunares  sin» 


rigesimam  secundam  diem  Distri  mensis  nque  vice-  q  gulis  anni  temporibusdabunt.  Cum  vero  cmbolismus, 


simam  seemidam  Martii  forc  commcndans,  iudicat 
manifeste  quia  simul  uterque  mensis  initium  sumit. 
Et  ne  quis  dical  quod  Anaiolius  in  hac  senlentia  non 
seripserit  undeeimo  Calcndas  ,  sed  octavo  Calendas 
Apriles,  convincet  hoc  non  ita  esse  mensis  jEgyptio- 
runi   Phamenoth ,  cujus   vigesima  sexta  dies,  non 


hoc  est,  XIII  mensium  lunarium  annus  occurreret, 
superfluum  mensem  sestaii  appouebant,  ila  ut  tuno 
tres  menses  simul  Lida  noinine  vocarentqr,  el  ob  id 
annus  ille  Thri-lidi  cognominabatur ,  babens  IV 
roenses  xstalis,  lernos  ut  semper  temporuni  ca-te- 
rorum.  Item  principaliter  annum  tolujn  in  duo  tein- 


GLOSS/E  ET  SCHOMA. 


anirmat  quia  eoilem  numero  et  ordine  dicrum  per- 
slriiigunl  dr.eri  suos  menses,  quo  el  nns.  vEgyptii 
incipiunl  Martium  iu  quinto  Kalend.  Marl.,  nos  et 
Grwci  111  Kalendis.  Astipulatur ,  a  stipulor,  inter- 
rego.  Slipulari,  interrogare.  Isidorus:  Stipulalio  Cst 
sponsio,  unde  ei  prnmissores  stipulatorcs  rticuntur. 
Dicta  autemstipulaiioa  stipula.  Velercsenimquunrio 
aliquid  sihi  proiuitleb.ini,  stipulam  frangelunl,  quaui 
iterum  jungentes,  spnnsiouessuas  agnoscebant,  sive 
quod  juxla  ludicrum  lirinum  sa,cranienium  appella 


el  undccimo  KaJen.  April.  una  dies  esi,  et  ibi  semper 
est  iniiium  decennovenalis  cycli.  Ideo  enim  dixit 
omnia  hsce  prxdicla,  ul  oslemhl  qui.i  Gra-ci  el  Ro- 
mani  uuo  ordine  perstiingunt  suum  anniim,  et  suos 
menses;  noil  lamen  yEgyptii,  qui  in  vigesimo  sexto 
dic  hahent  illud  initium;e  ruui  annalem,  scilicet 
^Sgyptiorum,  dcscrihentes  signavimus.  Quinlo  enim 
Kuleu.  Marlii  incipit  Phmnenoth  apud  illos,  sicul 
diximus  superius ,  el  ideo  vigesimus  sextus  dies  IU 
in  undecimo  KaJen.  April.  Juxla  quod  superius,  sci- 


verunt.  /'.'«(  ergo  in  primo  anno  inilium  primi  mcnsis,  r\  licet  in  undecimo  capilulo,  eorum  annutan  detcri- 


qiiod  esl  novendecim  unnorum  circuli  principium. 
Principium  decennovenalis  cycliest  in  undecimo  Ka- 
len.  April.,quia  quanilolrigcsimaeslluna  inundecimo 
Kalen.  Aprii.,  lune  lit  priumsannus  decennovenalis, 
et  a  priina  luna  primi  nien  is.  In  ipso  annu  lii  ibi, 
in  crastiiiotanien,  id  est,  rieeimo  Kalcii.  April.  Cujus 
vtgesimut  sexlus.non  oclato  Kalend.  April.,sedunde- 
tiinus  Kalend.  April.  dies  nst.  Ciijus  scilieet  mensis 
vigesima  sexta  dies,  scilicet  qu.e  est  inilium  dccen- 
novcnalis  cycli.  Sicut  vigesiinus  secundus  dies  apud 
Cra-cos  et  apud  Lalinos  vigesimus  seiius  dies,  sc.i- 
licel  et  ideo  melius  undeeimo  Kalend.  April. ,  quia 
oclavo  Kaleud.  non  inveinlur  in  vigcsjmo  sexlo  die  , 
sed  undceimo  Kalen.  (.'"•<"  sciliccl  vigesima  sexta 
dies  in  undetimo   Katend.    April.,   scilieet  11011   in 

Octavo  Kalen.  (tetienirf  prubrtlltr.   Vieesiiu.i  sril.i  dies 

1'luiiiennili,  «I  Mjji-Mnu  sccunda   Distri.   Marliique 


benies  signatimus.  Inler  bislonam  aulem  cl  annales 
hoc  inlerest,  quod  hisloria  est  eoi um  temporum  qu« 
vulimus ,  amiales  vcro  sunl  eorum  lemporum  et  an- 
iiorum  quos  tBUl  nostra  11011  vidil. 
CAPUT   xv. 

Hhui.    Rasi.   (Iiiism Aniiqui   auem     Anglormn 

poputi.  Angli  nomen  est  reginnis,  in  qua  primuin 
cicpenini  populi  Angli  e  se.  Legtt  histnii.nn  Eeclu- 
siHslicam  gentis  Angloruin  ;  ibi  eu  m  ,  in  libro  1, 
c.i|i.  15,  qualilerpnedieia  geus,  aiuioab  lncaraaUoM 
11,11111111  n'i,  in  Briianniam  primu  adveuil,  per 
orthnrm  invenies. 

Joan.  Nov.  Sciiolu. —  t '1117:1  iu.i.iii  AnglontM 
poputi.  Britanniex  proximis  littoribns,  idesi,  t.aiii- 
cams  et  Germanicis,  eam  insuUm  oceoparunl,  quat 
antea  Albion  a  Romams  dicta  liiil  ali  alins  muiilibM. 
qwi  adnavigHiuibus  primuw  occurruni ;  unde  c\  ulro 


357  UF.  TEMPORUU  KATlONE. 

pora,  liyemis,  videlicel,  et  ajslatis  disparl  ebant,  sex  A 
illos'  menseg  quibus  longiores  noclibug  dies  sunt 
KsUti  tribuendo,  sex  reliquos  byemi.  Unde  el  uicn- 
sem  quo  hyemalia  K-mpora  incipiebaut  Vuinter- 
fylleth  appellabant,  composito  uomine  ab  hyeme  el 
plenilunio.quia  vtdelicet  a  plenilunio  cjusdeni  meiisis 
hyems  sortiretur  initium.  Nec  ab  re  est  si  et  ca?tcra 
mensium  eorum  quid  signiliceul  noinina  interpretari 
curemus.  Menses  Giuli  a  cnnversione  solis  inauctuiu 
diei,  quia  unus  eorum  prxcedil,  alius  sub^cquitur, 
oomina  accipiunt.  Sut-roonalh  dici  potest  mcnsis 
piaceniarum,  quas  in  eo  diis  suis  OlTerebant ;  Khed- 
inonath  a  dea  illorum  Rheda,  cui  in  illo  sacriGcabaut, 
nominalur;  Eostur  -  monalh,  qui  nunc  paschalis 
mensis  inlerpreialur,  quondam  a  dca  illoruin  qtiae 
Eoslrc  vocabatur,  et  cui  in  illo  festa  celebrabant,  B 
nomen  habnit,  a  cujusnomiue  tmnc  paschale  tempug 
coguoininant,  consueto  anliqiiae  observationis  voca- 
hulo  gaudia  novas  solemnitatis  vocantes.  Tri-milchi 
illcebatiir,  quod  tribus  vicibus  in  eo  per  diem  pecora 
niulgebanlur.  Talis  eniin  erat  quondam  ubcrlas  liri- 
tanniae,  vel  Germaniae,  de  qua  in  Brilanuiam  nalio 
iniravii  Anglorum.  Lida  dicilur  blandtts.sive  naviga- 
bilis,  quod  in  utroque  mense  et  blanda  sil  sereuilas 
auraruin.et  navigari  seleant  aequora.  Vueod-monallt 
mensis  zizaniorum  ,  quod  ea  lempestaie  maxiuie 
abundent.  Haleg  monalb  mensis  sacroruin.  Vuinier- 
fylleth  potcst  ilici  composilo  novo  nomine  byeine- 
plenilunium.  Dlot-monalli  mensis  imniolationum, 
uia  in  ea  pecora  qua;  occisuri  eranl  diis  suis  vove- 
rent.  Gratias  tibi,  bone  Jesu,  qui  nos,  ab  bis  vanis  C  singulis  tricenx  partes,  ob  iricenos  dies  quibus  a 
averlens,  libi  gacrificia  laudis  offerre  donasii.  sole  luslrantur,  adscribun  ur,    decem  semis   horae 

CLOSS.*:  ET  SCHOLIA. 

noctis,  qtioc  pnccedit  dieni  xv  Kal.  Maii ;  et  exil  lle 
Tauro  hora  nona  diei  plena,  quod  est  xvi  Kal.  Juni- 
Et  intrat  in  Geminos  decima  hora  diei  inthoante , 
quod  est  xvr  Kal.  Junii ;  et  exit  de  Geininis  serundo 
punctn  horse  ociavx  noctis,  quae  praecedil  diem  xv 


358 
CAPUT  XVI. 

De  signis  duodecim  mensinm. 
Siriguli  autem  metises  sua  signa  in  quibus  solem 
recipiant  habent:  Aprilis  Arietis,  Maius  Tauri,  Junius 
Geminoruui,  Julius  Cancri,  Auguslus  Leonis,  Se- 
pleuiber  Virginis,  Oelober  Libree,  November  Scor- 
pionis,  Deceinber  Sagittarii,  Januarius  Capricomi, 
Fehruarius  Aquarii,  Martius  Piscium,  sicut  quidam 
veterutn  etiain  vcrsibus  explicavitheroicis  : 

Hespicis  Aprile.s  Aries  rtirixxe  Calendas. 
Mnus  Agentirei  miralur  cornua  'laiiri. 
Juuius  .1  iquatos  <m-Io  videt  ire  Lacunas. 
SnKi iiiu  :n  Jeutis  Cancri  ferl  Julius  asirum. 
Aiigusliiin  inensem  Leo  fervidus  igne  perurit. 
Siiiiii',  Yiiyo,  tuo  H.u  ihiiiii  Seplembur  opimat. 
/Eqoat  et  Uciuhtr  semrnus  tempore  Librani. 
Scorpius  hyliernum  prxceps  jubei  ire  Novembrem. 
Terfiiinat  Arcitenens  inedio  sua  sjgna  Decembri. 
Principiuin  Jaui  saucit  tropicus  Capricornus. 
Monv  Nuinae  in  meilio  solldi  stat  sidus  Aquarii. 
1'ruceduut  dnplices  in  Martia  tetnpora  Pisces. 

Qui  quod  de  uno  Decembri  specialiter  dixit,  de  cae- 
teris  utique  generaliler  inielligendiim  signavit,  quia 
videlicel  singula  quieque  signorum  niedin  suo  mense 
terminentur,  a  medio  priore  sutnanl  ^xorlum.  De 
quorum  positione  slrictim  nescienlcs  ciiin  instrue- 
mus,  obseero  scientibug  oneri  nott  sil.  Undique  gy- 
rum  cocli  rotundissimuni  per  lineam  zodiaci  circuli 
quasi  per  zonain  quamdam  amplissimae  sphaerae  cir- 
cumdalatn,  dislincti  ordincsgeminarum  XUsese  iu- 
vicem  conlingenliuin  obsJJent :  tanl*  sunt  ntagnitu- 
dinis,  ut  non  minore  quain  duartim  spatio  liorarum, 
vel  oriri,  vel  occidere,  vel  de   loco  possint  moveri ; 


que  idiomale  lingua  qiiidem  nala  cst  simillima  Gcr- 
inanicx  seu  Batavicac  linguae,  quam  genlem  priori 
loco  isthic  fuisse  constal ;  de  lingna  cujus  etiamnuin 
fere  sic  utuntur,  satis  constat  ex  Beda. 

CXPUT  xvi. 
Brid.  Ram.  Ci.oss.e. — Singuli  autem  inenses  sua  si- 
gna,  in  quibus  tolem  recipianl ,  habent.  Aprilis  scUi- 
cet  habet  signum  Arielis,  etc  Quia  viilelicct  singula 
qutxque  6ignorum  titedio  suo  mense  tenninentur ,  a 
mediopriori' siiniant  exordium. 

Quibus  diebus  Sot  quodque  signum  ingrediaiur. 


xv  Kaleud.  April., 
xv  Kaleud.  Maii, 
xv  Kalend.  Junii , 
xv  Kalend.  Julii, 
xv  Kalend.  Augusti, 
xv  Kalend.  Septeinb., 
xv  Kalend.  Oclobr., 
xv  Kalend.  Novetnbr., 
xv  Kaleud.  Decembr., 
xv  Kalend.  Januar. , 
xvi  Kalend.  Febr., 
xtv  Kalend.  Marl. , 


in  Arietem. 
ill  Taiiruui. 
in  Geminos. 
in  Cancrum. 
in  Leonem. 
in  Vjrginem. 
in  Libram. 
in  Scorpionem. 
in  Sagitlarium. 
in  Capricornum. 
in  Aquariiim. 
in  Pisces. 


Has  igilur  tenninationes  secunditm  consuetudinem 
et  auctorilatem  accipere  potes;  at  vero  juxla  natu- 
ram,  ita  exordia  siguorum,  el  qualiter  bissexlus  ac- 
crescjl,  iutelligere  debes. 

Le  bistextx  praiparalione. 

Primo  igitur  anno  pneparutionis  bissexli ,  prima 
hora  noctis,  quae  diem  xv  Kal.  April.praecedit,  intrat 
soi  in  Arietem  ;  el  exil  de  Ariete  secuudo  puucio  un- 
decitnx  horae  noctis,  quac  praecedit  dietn  xv  Kal. 
Kaii. 

Ei  intral  in  Tatirum  terlio  ponclo  lior.c  undecimx 


Kal.  Julii. 

Et  intrat  in  Cancrnm  tertio  pnncto  horae  nctavut 
noctis,  quae  praecedil  diem  decimum  quintum  Kat. 
Julii ;  >i  exit  de  Cancro  hora  sexta  dici  plena,  quod 
est  xvt  KaJ.  Augusti. 

Et  intrat  in  Leonem  hora  diei  septima  inchoantc, 
quod  cst  xvt  Kal.  Augttsti;  et  exitde  Leone  secundo 
poncio  qnintx  horac  noctis,  quae  praecedil  dietu  xvi 
Kal.  Scniemb. 

Et  intrat  in  Virginem  tertio  puncto  quinUe  horee 
noctis,  nuae  praeccdit  diem  xvi  Kal.  Seplemb.  ;  et 
exil  de  Virgine  hora  lertia  diei  plena  ,  quae  esl  ,\\i 
Kal.  0  tob. 
D  Et  intral  in  Libram  hora  diei  qnarla  incboanle, 
quod  est  xvi  Kal.  Octob.  ;  et  exit  de  Libra  secundo 
puncto  horse  sccundae ,  qnte  pnecedit  diem  xvi  Kal. 
Noveinh. 

El  intral  in  Scorpionem  leiiio  punrto  hnrae  secutl- 
dae  noctis,  quae  prsecedit  diem  xvt  Kal.  Novemb. ;  et 
exil  de  Scorpione  hora  12  plena  noctis,  quae  praece- 
dit  diem  xvi  Kal.  Decemb. 

El  intrat  in  Sagitiarium  hora  diei  prima  inchoante, 
qnod  esl  xvi  Kal.  Deceinb.  et  exil  de  Sagitlario  sc- 
cuntlo  puncto  undccimae  horae  diei,  quae  est  xvu  Kal. 
Jan. 

F.t  inlrat  in  Capricornnm  terlio  puncto  ondecimae 
horae  dici,  quod  esl  XVH  Iial.  Jan.  ;  et  exil  de  Capil- 
corno  hora  nona  ple.ua  noctis,  qttte  praecedit  diem  xvii 
Kal.  Febr. 


55«  BED,E  VENKH.VBILIS    (iPKKUM  1'ArlS  I.  -  DIDASCALICA  GENUINA.  300 

qux  pltissunl,  qttia  pleuam  partem  XMV   hnrarimi  A  «|ua«lraiitem  consummaverint,  jam   quanlum  ad  tri- 


noii  reddunl,  siinul  coinpuiari  iirKliguiitiir.  Aiiumeu 
el  ipse  duodccies  circuiuacU',  ubi  dies    quinqtic   el 


o-nas  parleg  addiderinl  palebii,  complelusque  solis 
annus  non  <('.('•  soluni  et  LX  diebus,   sed   addilis  V 


GLOSSjE  f.t  sc.iioi.ia 

Ki  intral  in  Aquariiim  liora  decima  nnelis  incluian- 
le,  qux  prxcedil  dieui  xvu  Kal.  Febr.  ;  el  exii  <le 
Aqitario  secundo  diei  puucio  liorc  octavx,  qttod  est 
xv  Kal.  Marl. 

I.t  inlral  in  Pisce*  terlio  punrto  htrx  dici  oclavx, 
quoil  esi  xv  Kal.  Mart.;  ci  exll  de  Piscibus  bor.i  scxia 
plena  uoctis,  qu;e  pt.ecctlii  iliem  xv  Ktlendas  Aprilis. 
De  tetundo  anno  privparalionit  b  ttexli. 

AnHO  secundo  pr.eparaliniiis  bJusxli  inirut  sol  in 
Aruimi  hnra  septiina  iiicboanle  noclis,  qu:e  prxee- 
dit  diem  xv  Kal.  April.  ;  et  cxit  de  Ariete  secimdo 
puitclo  qiunl.c  bor.u  diei,  quoil  esl  xv  Kal.  Maii. 

Et  iuir.it  in  Taurtim  teiiio  puncto  qttioix  horx, 
qux  est  xv  Kal.  Maii  ;  et  exit  de  Tuuro  hora  terliu 
plena  noctis,  qux  prxceJil  diem  xv  K.il.  Junii. 

Et  intral  inGemiiios  hora  quariu  iuchnunle  nnclis 
tupradiclx  ;  et  exit  de  Geminis  secundo  puncio  lior.c 
diei  sccuudx,  quod  esl  xv  Kal.  Julii. 

El  inirai  in  Cancrinu  lenio  puncto  horx  tliei  se- 
cundx,  quod  esl  xv  Kal.  Jul.  ;  ct  exit  de  Cancro 
hora  iiit-i  diiodeciina  plenu,  quoJ  esl  xv  Kal.  Augusii. 

Et  iniratin  Lennem  horu  primi  nocns  ini-boanle, 
quat  prxccdit  xv  Kul.  August. ;  et  exit  de  Leone  se- 
'.ui.iln  punclo  horx  undeciiiue  nociis,  qux  prxcedit 
diem  xv  Kal.  Seplcmb. 

fcl  iniral  in  Virginem  terlio  piiucto  bnrx  undecimx 
noctis,  qux  prxcedildiem  xvKal.Septemb.;el  exit  dc 
Virgine  nonu  horn  diei  plena,  qu.nl  e>t  xviKal.  Uclob. 

Etintral  iu  Librain  deciina  bora  diei  inchoante, 
quod  e-i  xvi  Kal.  Uctob. ;  el  exit  de  Libra  secundo 
punclo  hor.c  octavx  noctis,  qux  prxcedit  diem  xvi 
Kal.  Novemb. 

El  intral  in  Scorpionem  lerlio  puncto  oclavx  ho- 
rx  nociis  supradirl.-c ;  et  esii  deScnrpione  liora  diei 
sexla  cnmpleU  ,  quod  est  xvi  Kal.  Hecemb. 

Et  inlrut  in  Sagiiurium  hora  seplima  diei  imiio  n  - 
te,  quod  esl  xvi  Kal.  Decemb. ;  ei  exit  de  Sagitia- 


inchoanle  ;  <"t  exit  de  L>l>r »  sectindn  ptincto  horx 
diei  scctindx,  quml  est  xvi  Kal.  Novenih. 

Et  iniral  in  Scorpioncm  lerlio  puiielo  horx  diri  s«- 
rtmd.x,  qtiod  e  l  xvi  Kal.  Novemb.  ;  et  exil  Je  Scor- 
pionfl  hora  duodecima  diei  plena,  quod  est  xvi  Kal. 
Deceinb. 

El  intrat  in  SagiiUriom  prima  bora  noctis  in- 
cbnanin,  qux  prxceditdiem  xvK.il.  Deeembr.;  el  exit 
de  Sugitlario  sccundo  punclo  undccimx  horx  noclia 
pic  licui",  i|ii:c  prxcedit  diein  xvi  Kal.  Jan. 

El  intr.il  in  Capricnrnuin  tcriio  punclo  unJecimx 
hnrx  noctis  prxdicix;  et  exil  <*o  Capricorno  noua 
lnc.i  diei  plena,  quod  es(  imi  Kul.  Febr. 

Et  intrai  in  Aquirium  decima  hora  diei  inchnanle, 
quoJ  est  xvii  Kul.  Febr.  ;  clexit  de  Aqnario  secun- 
do  piitKio  ocluvx  borx  noctis,  qux  prxcedil  diem 
xtv  Kul.  Maii. 

Et  iulral  in  Pisces  tertio  puncto  horx  oclivx  no- 
jj  ciis  supraJicix  ;  ei  exitde  1'iscihus  hora  sexia  diei 
plena,  quod  esl  decimo  quinlo  Kal.  April. 


De  quarlo  anno  prceparationis  biste.it'. 

Auno  quarto  prxparalionis  bissexti,  infral  sol  in 
Arielem  hora  diei  scplima  inchoanle,  qtind  <  st  iv 
Kal.  April;  el  exl  de  Ariele  secunrio  puncio  horas 
iinciis  quinlx .  qux  prxceJit  dieni  xiv  K.il.  Muii. 

El  iuirat  in  Taurum  terlio  puncto  horx  quinlx 
noc.iis  prxdictje;  ctcxittle  Tuuro  hura  diei  lertia 
plena,  qttod  est  xv  Kal.  Junii. 

El  inlral  in  Ceminos  hora  Jiei  quarta  inclmante  , 
quod  esl  xv  Kal.  Juuii;  et  exit  ile  Geminis  secundo 
piincto  horx  noclis  secundx,  qux  pixcedit  diem 
xiv  Kal.  Julii. 

Et  inlral  in  Cancrum  lertio  ptincto  horx  secunde 
nixiis  supradiclx ;  el  exit  de  Cancro  hora  duode- 
cima  plena  noclis ,  qux  prxcedii  diem  xv  Kal. 
August. 

Et  inlrat  in  Leonem    hnra  diei  plena,  quod  est 


rio  secuuilo  puncto  quint.c  hor*  noclis,  qux  pnccedit  C  xvKal.  Augusl;  eiexil  de  LefliiesccunJopunclo  bone 


diem  xvi  Kul.  J  uiuaiii 

El  intral  in  Capricorounj  lertio  puncto  quintx 
liorx  noclis  supradicix ;  et  exit  dc  Capricnrno  lertia 
hoia  diei  plena,  quud  est  w.i  Kal.  Febr. 

Ei  iulrul  in  Aquarnim  qtiaru  hora  diei  inchoante, 
qttod  esl  xvu  Kal.  Febr.  ;  el  exil  Je  Aqinrio  secim- 
<lo  piuiclo  secunJx  horx  noclis,  qux  priccctlil  Jiein 
SVil  Kal.  Fcbr. 

El  iuirat  in  Pisces  tertio   puncto   secundse   liorx 
noctis  prxJiclx;  el  exit  Je  1'iscibus  JuoJecini.i  bora 
nociis  plcna,  .)n.c  pt.cceJit  diem  xv  Kal.  Aprilis. 
De  terlio  anno  prwptirutionis  bissexti. 

Anno  lcrtio  pncparalioins  bissezli,  in  ioitio  primx 
hoijediei,  quod  est  xv  Kal.  April.  iulral  soi  in 
Arieletn  ;  et  cxil  de  Aricte  sccunio  puucto  bonc  diei 
tuiJetiimc,  iiuoil  csi  xv  K  il.   Maius. 

El  inlral  in  Tattriiin  icrlio  piinclo  bor.e  dii  i  unde- 
eimss,  quod  c-l  sv  Ktl.  Muias;  el  cxit  ■!••  Tauro  ho- 
ra  iionu  plcna,  qua  pr.cccdit  dittin  xv  Kal.  Junii. 

Et  iulrat  in  Geminos  incboantfl  hora  deciuia  noclis 
supradici.c ;  ol  cni  Je  Gcminis  secundo  puncto  hora.- 
ili.i  oiiav.e,  ijnni  esl  xv  Kal.  Julii. 

Kt  ioii.it  iti  Citictuin  Iflrlio  puucto  hnrx  oclavx, 
quoJ  est  xv  Kul.  Julii ;  ei  exit  Je  Cancro  -c\t.i  hura 
uociis,  qox  pr.uceJit  dieni  xv  Kal.  Atigusl. 

Et  iniral  in  LaoMHi  hora  sepiiiiu  supraJictx 
inuiis  inchoaiile  ;  el  exit  de  Leone  secuiido  puuclo 
borx  dici  quintas,  quod  etl  n  Kai.  Sepleiub. 

Et  niii.ii  in  ViiYiocoi  icii  r>  puncto  bora  diei 
qniiii.r,  quoJ  esl  xvi  IvjI.  Sepleinb.  ;  el  exil  Jc  Vir- 
ffne  hora  lerliu  nOOlis  plon  I,  quc  pruieJtt  Jiem  w 
K-ii   Oelobr. 

Et  mtrai  iti  l.ii.i  .iiii  |uarU  hoia   pr:cdiclx  nocl  s 


diei  uiiJi ■eini.c,  qund  est  xvi  Kal.  Seplemb. 

Et  inlrttl  iu  Virginem  teriio  punclo  borx  diei  un- 
decimx,  quod  esl  xvi  Kal.  Seplemb. ;  et  exit  ds 
Virgine  noiia  hora  noclis  plciia,  qux  prxeedil  dieiu 
xv  Iv.it .  Octnb. 

Et  inttal  in  Libram  decima  liora  noctis  inchnante, 
qux  pr.cceJit  diein  xv  Kal.  Octobr. ;  ei  exit  Je  Libr» 
secundo  ptmcio  octavx  borx  Jiei,  quod  esl  xvi  Kal. 
Novemb. 

Et  inirat  in  Srorpionem  terlio  punclo  ocUvx  ho- 
rx  diei,  quod  est  xv  Kul.  Novemb. ;  el  exit  de 
Scorpione  scxU  hora  nuclis  plena,qux  precedit 
«iicin  xvi  Kal.  Decemb. 

Ei  itiirat  in  Sagiiluriutn  hnra  seplima  supraJicia» 
noctis  incboaiite  ;  et  exii  de  Sagittario  secundo  pun- 
cloquinia  horx  Jiei,  quod  cst  Jecimo  sexloKal.  Jan. 

El  iutral  in  Capricornum  lertio  puncio  borx  diei 
quini.c,  <|tiod  est  xvi  Kal.  Jan. ;  et  exii  de  Ctori- 
1  corno  hora  noc  is  terlia    plena,  qux  prxceJit  diru< 
xvi  hal.  Febr. 

li  imrai  in  Aqitarinm  iudioantfl  hora  tmrtis 
qiiuna  supradiclx  ;  et  exil  .!■•  Aquaru»  secuudo 
puncto  iior.c  diei  secuiuLc,  quoJ  est  decuuu  quarto 
Kal.   Mail. 

El  iiitr.it  in  Pisres  terlio  puncto  li>r.r  di<-i  serun- 
dx,  quod  rsl  xiv  Kal.  Marl. ;  el  exii  d«  Pivtbiis 
diiodecima  hora  die  plena,  qu...i  esl  xv  Kal.  April. 

Sicque  sol  primo  auno  pot  bissexlum  sexta  hora 
iioiiis.  qua  Aricteiu  iniraveral,  exit  de  Pisnrnt>; 
m  (iiii.lo  vero  .iiiiio  duoleciiua  hora  rjiisJen  ihk-I  t ; 
tertiu  amio  sesia  hora  diei  lenurnti- .  ituirto  *uui« 
.i.ioo  dtioJecima  hora  tpstiis  ilici ,  quo.i  e>t  xv  h»l. 
April.  11«  |ne  viginli  quatttor,   id  Otl,    nox  eutu  Ji« 


361  DE  TEMPORUM  RATIONF..  562 

diebusetquaJrante,pcrficieiur.  Primumigiiur  Arie-  .4  mensis  sol  lenel  oriri  incipit,   consummatur  in  illa, 
tis  signum  in  illu  cueli  parie  quam  in  medio  Mariii      qua  in  medio  Aprilis  ipse  circuniferlur,  ideoque  in 

GLOSS/E  ET  SCHOLIA. 


sexlo  Kalend.  Mart.  in'ercalari  jubenlur,  ut  iterum 
sol  bissexto  complelo  priina  hora  noclis,  quae  prse- 
cedit  decimoquinlo  Kalend.  April.  Arieiem  possit  in- 
gredi.  Signa  duodecim  vel  a  causis  annalibus,  vel  a 
genlilium  fabulis  nomina  sumpseruni.  Nam  Arieiem 
Marlio  mensi  propter  llaRimoi:en>  Jovem  tribumil. 
Unde  ct  in  ejiissiir.ul.it  10  arietis  cornua  fingunt.  Tau- 
rum  Aprili,  propter  eumdein  Jovcm,  quod  in  hovem 
sii  fabulose  conversus.  Casturem  et  Pollucein  Maio, 
propier  in  igne  virtutis.  Porro  Cancrum  Junio , 
quando  sol  ad  inferiora  redii,  quod  Canrer  impulsus 
relro  cursus  dirigere  soleal.  Leonem,  quem  occidit 
llcrcules,  Julio,  propter  vim  fervoris  assignant.  Vir- 
ginem  Augusto,  quia  ttinc  exbausta  caloribus  leilus 
nihil  pariat.  Libram  Septembri,  oh  sequalitalem  diei 
cl  noctis.  Scorpiuin  et  Sagittarium  equinis  crurihus 
derorinaium ,  propicr  fulmina  nieusium  i|isorum  , 
Octoher  et  Novemher  accipiunt,  Capricornum  De- 
cember,  propter  capram  Jovjs  niitriceni ,  cujus  ex- 
trema  pisci  similia  pinguntur,  quod  bujos  mensis 
ultima  sinl  pluvialia.  Aquarium  Januario,  Vebruario 
pisces,  ob  menses  imhriferos  tradunt.  Suigulis  .111- 
tem  signis  triginta  partes ,  lerosc  vero  decades  pu- 
tanlur,  co  quod  sol  triginta  diebus  et  decem  seinis 
horis  illa  percurrat,  a  utedio  inensis  seniper  inci- 
pieos,  id  est  decimo  quinlo  Kalend.  die.  Signa  duo- 
decim ,  sciticet  signiferi ,  vel  a  causis  anualibus,  id 
est,  bistoricis,  qutc  per  singulos  annos  eveniunt,  vel 
a  gentilium  fabulis,  id  est  ligmenlis,  nomina  siimpse- 
runi,  a  quibus  signa  voeaniur;  vel  ex  annalibus,  id 
esl,  e\  rebus  quic  singulis  annis  naluraliter  fiunt, 
siin t  illis  imposita ;  vel  ex  fabulis  quas  gcntiles  mo- 
nimenlis  Scriptune  tradiderunl,  aul  etiam  ex  ulris- 
que.  Aries,  Ahraham ,  pro  eo  quod  arietem  Domino 
obtolit  pro  Isaae  lilio  suo.  Taurus,  Jacob,  qui  quasi 
taurus  cum  angelo  lticiatus  esi  in  moole  iiethel.  Ge- 
mini,  Adain  et  Eva ,  quod  uno  corpore  1'ciCli  sunt  in 
paradiso.  Caucer,  Jub  propbeta ,  quia  cancriosus 
fuit.  Leo.  Daniel,  qui  in  lacu  lconum  fuit.  Virgo  , 
Maria,  quia  lilium  genuit,  et  virgo  permansit.  Libra, 
Judas  Scarioth,  qui  ad  slaterain  prelium  Salvaloris 
pensavit.  Scorpio,  Pliarao,  quia  perconcupisceiiliam 
mersus  esl  iu  mari.  Sagitiarius,  David,  qui  bellige- 
rator  fuil  conira  Goliath.  Capricornus,  Esau,  qui  per 
cupidilalem  vcuatioiiis,  et  per  caprain  perdidit  be- 
nediclionem.  Aquarius,  Joannis  Uaptis  ;e,  quia  in 
alvco  Jordanis  balvatorem  baptizavit.  Pisces,  Jo- 
nas  prophela,  quia  in  ventre  celi  tribus  diebus 
et  tribus  noctibus  cotnmoravit.  Singulis  au  ein 
signis  triginta  partes,  ternse  vero  decades.  Quod  au- 
leni  dicit  triginla,  nun  est  hoc  verum ,  sed  verisi- 
mile,  nam  sol  in  singulis  signis  variis  et  diversis  spa- 
tiis  moralur.  Nam  in  geminis  triginla  duabus  spa- 
liatur  dietms  ,  el  e  contrario  x\iv  diebus  Sagittarium 
transit.  Similiter  et  in  cvteris  siguis  varie  cursura 
suum  peragii.  llinc  esi  quod  in  nulln  signo  tali  spa- 
tio,  id  est,  triginia  dierum  el  decem  semis  horarum 
inoras  facit.  Propterea  vero  verisimile  e.st,  quoniam 
si  quis  lotius  anui  circulum  vel  cumulum,  id  est, 
ccclxv  dies,  el  sex  buras,  in  duodecim  acquas  partes 
secunduin  nuineruin  signorum  panitns  frerit,  duo- 
decirriam  pariem  inveniet  u;  trigmta  diebus  ,  el  de- 
cem  horis,  et  dimidia  parte  unius  hone.  Tanuc  sunt 
magnitudiuis,  ul  non  minore  quam  duarum  spatio 
borarum  vel  oriri  vel  occidere,  vel  de  loco  possinc 
movere.  Singulis  tricenm  partes  ob  Iricenos  dies  , 
quibus  a  soie  luslrantur,  ascribuniur.  Nullum  enim 
siguum  potest  moveri,  nisi  per  duas  horas.  Et  ideo 
quii  in  duabus  horis  ruovetur  unum  signum,  in  vi- 
ginli  quatuor  horis  moventur  duodeciin  signa ,  id 
esl,  totum  finnainenlum.  A  principio  ortus  viniuscu- 
jusque  signi  u.vque  ad  exlrcimnn,  dux  horas  per- 
aguntur,  viginti  qualuor  horx  inler  diem  ct  nocletu ; 

Patkol.   XC. 


ideo  ad  unumquodque  ex  duodecim  signis  dux  hor» 
perlinent,  sive  in  oriendo,  sive  in  occidendo.  Zodia- 
cus,  vel  signifer ,  est  circulus  obiiquus ,  duodecim 
signis  constans,  per  quetn  errautes  stellaj  ferutitur. 
Ncc  aliud  habitaliir  in  terris ,  quaui  qnod  illi  sub- 
jacel,  r  liqua  a  potis  sqiiaicnt.  Veneris  tantum  sltdla 
excedit  eum  binis  partibus;  luna  quoque  pcr  lotam 
latitudinem  ejus  vagatur,  sed  omnino  non  excedens 
eum.  Ab  his  Mercurii  slella  laxissime,  ut  lanien  e  duo- 
tlenis  partibus  (lot  sunt  enim  latitudinis)  non  amplius 
octonas  pererret.  Neque  hasa>i|iialiler,  sed  duas  iue- 
dio  ejus;  cl  supra  quatuor,  infra  duas.  Sol  indi  me- 
dio  ferlur  inter  duas  parles ,  flcxuoso  draconum 
meatii  insequalis.  Martis  stella  quatuor  mediis,  Jovis 
media,  ct  super  eam  duabus  ;  Salurni  duabus,  ot  sol. 

B  Zodiacus  Grsece,  Laiine  signiler.  Zodia  euim  ani- 
inalia  dicuiitur,  quod  vilalem  habeant  animam,  q:ix 
Jwn  Gneco  uomiiie  voca1  tur;  vcl  zodiacus  diclus  a 
signis,  eo  quod  signa  animaiium  in  eo  esse  videan- 
tur,  quae  zorlia  dicuntur.  Dicitur  vero  ita  secundum 
Macrobium.  Circulus  obliquus,  id  est,  torluosus. 
Cujiu  partes  latitudinis  suot  duodecim,  per  quas 
div  rsis  modis  si  tera  spatiantur.  Per  quem  ,  scili- 
cct  zodiajcum.   Pcr  cujus  partes,  quoe  dicunlur  er- 

ruitles  :  feriniliir  autem  iofarie,  nam  alia  per  tres 

partes,  aiia  per  quatiior,  alia  per  quinque,  alia  per 
octo,  qii»d:ini  per  dtinJeciin.  Nec  aliud,  sciiicet 
Epalium  habitalur  in  lerfis,  scilicet  ubi  nos  habita- 
mus.  Habitatio  bomioom  sub  zodiaco  tantum  esl , 
quia  non  habitalur  aliquid  iu  mundo,  nisi  suhlus 
iilo.  Macrobius  ita  coiumemorat :  Luna  fere  nnn- 
quam  iu  uno  signo  bis  continno  nascitur,  uisi  in 
Geminis;  ubi  hoc  nunqium  evcnit,  quia  die.s  in  eo 
sol  duos  supra  triginta  altitudine  signi  moianlecon- 

{]  sumil.  Rarissime  in  aliis  si  circa  primam  sigui  par- 
lem  »  so!.-;  procedit.  iloc  autcm  ju.xia  naturam  ali- 
quatenus  ihtelligi  pntest,  tamen  juxta  rectam  et 
consuetam  calculandi  consueludinem  miquaquam  ac- 
cipiendum  esl.  Muiia  hine  dici  poteratst,  scd  a  me  de 
signifero  et  de  duodecim  signis  planelarum ,  id  esl  so- 
Its  et  lunoe,  etc.  Meutits  transitus,  scilicet  con  ra 
inuiidum.  Tanlum  nunc  dicamus  ,  quia  tol  ccclxv 
dicbus  et  sex  horis,  id  est,  quadranle;  luna  vero  vi- 
ginli  septem  diebus  et  oclo  lioris,  Zodiaci  ambitum 
iustrant,  id  esl  circueam.  Singula  vero  siqna  sui  tri- 
genis  diebus,  el  denis  horis  ac  semisse,  id  est,  diini- 
dia  hora  periubiiur,  id  est,  percurri!.  Accipe  ergo 
triginia  dies  duodecies ,  ei  fiunl  ccclx  dies ;  et  ac- 
cipe  decem  boras  duodecies ,  ct  liunl  cxx  hor». 
Duodecim  ergo  aemisses  faciur.t  sex  horas  :  iste  est 
quadrans.  Flunlque  simul  ccci.xv  dies  et  sex  hora? , 
in  circuilione  soiis  per  zodiacum.  Luna  aulem  binis, 
id  est,  duobus  diebus,  el  senis,  id  est  sex  horis  ac 

j.  bisse.  Acciue  aulein  duos  dies  duodecies,  el  fiunt  vi- 

u  ginti  quatuor  dic^.  El  aci;'.pe  scx  horas  duodecies , 
et  fiuni  sepluagiula  iUix  hoia ,  id  est  tres  dies.  Ac- 
cipe  bisse  duodecieF,  et  liuut  ncto  hone.  Fiunt  simul 
i:i  circu  t.one  luua;  per  sodiacura  viginti  septem  dies, 
et  octo  horx.  De  diiodecim  bUsibus  fiuut  oclo  horse 
ita.  Tolle  eniir;  de  duodecim  bissibus  qualuor  bisses, 
ei  fac  iitdc  oeta  trientcs  et  da  unicuique  bisse  ex  octo 
biiiibf.5  liiium  lnenlem,  el  erunl  oclo  horce  inlegne. 
Duo  eniiii  trientes  habent  bisse  in  se.  Ac  bisse  unius 
liorce,  id  esl  duabus  partibus  unius  hora:.  Si  diviseiis 
aliquam  rem  iu  tres  partes,  leriia  pars  triens  dicitur, 
dux  vero  partes  bisse  dieontur.  ipsa  tertia,  scilicel 
pars  qua:  remanet,  triens  nuuctipaiur.  Tantum  spa  ii 
ctetestis.  Majus  enim  spalium  percurrit  luna  in  trt- 
ginta  diebus  quam  sol  in  diehus  ccclw.  Quanlum 
ccclx,  etc.  Et  lertia  diei  pnrte,  id  est,  oclo  boris, 
quavium,  scilicel  cursuin  ccclxv  diebus,  id  est  xn 
mensibus;  et  quarlm  diei  paric,  id  esl,  sex  horis , 
qucd  est  quadruns.  Et  sciliccl  cum  probel  manifesla 

12 


31!  5 


liKD/F.  VKNi:itAi;il.!S    01'KRL'M  PAKS  I.  —  DIDASCALIC.A  CENIINA. 


364 


".    iv»  suapane  juxta  quosdani,  ->A   ve.rius  jnxta  \  in  quarta  siia  paiie,  loeiun  tcquinoclii  vernalis  osten- 
/kiiyuiiiis,  quicaliulalionibusprtcoiiiiiibiisgnarisunt,      dil.  Secunduiu  Tuuri  ab  illa  cueleslis  circuli  parlequa 

GLOSS.E  ET  SCHOLIA. 
verilsi.  QtMii/Hffwpatff, ide&l.in  uix  diebii>,eiiiiho- 

ris ;  ttintiun, si  ilicii spatu in  xm suis sciliccl iiieiisihus. 
Illuni  ciiisiimi  quen  lacii  luna  in  cirouku  too,  id  esl, 
in  xsvii  diebus  ei  octo  liori»,  laoit  sol  in  sm  tuis 


meusihiis.  I  t  illuiii  c  rsiim  qtiem  lacit  iiina  in  suO 
mense,  iri  esl ,  in  xxix  diebtu  et  xu  horis,  ficil  sol 
in  xiii  niciisibus.  ln  duobus  ciiun  diebun  61  quaiuor 
hdris,  est  meusii  Iubb  major  suocireuilu.inquibus 
ad  consequendum  solem  peragil  xwui  partes,  et 

Vknus        J 

Ml  lUAKIUS  J 

Jovia         1<~ 

Satimncs  % 
Sot  C 

Mars 


lextaoo  parieni  paiiis  m  signircro.  Tredecim  enini 
partei  i ' •  ■  i : i ; ■.  1 1  luua  quolidio  in  zodiaco.  !•" •  ideo  m 
illis  duobus  iliebus  xxvi  partee  circuit,  ei  in  quatuor 
lioris,  i|ii;i-  esl  sexia  pars  riiei.duas  partes  et  sextam 
paiiem  pariis  perlahitur.  Fiiiul  simul  xxvni  parles  , 
el  sexta  paraparlis.  Unde  xui  mensis  synecdocliicos 
uiens.s  appeliatur.  Non  enim  habet  nisi  xxvni  parics, 
el  sexiam  paricm  parlis.  Decst  de  triginta  diebussolis 
iiiiiis  dics  et  decem  horic,  id  est.quinque  partcs  dici. 


I.UNA 


Noiamlnm  sane,  quo.l  nunquam  de  duodecim  si- 
gnis  ainplius  qoam  sex  simul  cerni  qttoani,  ita  ul  ex 
his  uno  orienle  alter  DCcidafl ,  sieque  iit  ul  novem 
per  totam  noctf-m  succerientia  videautur,  reliquis 
Iribos  non  apparentibus ,  il!ud  ubi  snj  est,  et  qnol 
aolcm  vel  seqiiitnr,  velpnecedit.  Macrobitis  :  Zodia- 
nini  ita  laiteus  circulus  obliqus  circumtlexionis  oc- 
cursu  ambiendo  complectilur,  ut  euin  quo  dno  iro- 
(litasigua  Capricornosel  Cancer  lerumnr,  intersecet. 
Has  solis  portas  phy.-iei  vocaverunt,  quia  in  ulraque 
ohviante  solsiitio,  nltcrius  solis  inhibetur  accessio  et 
lit  ei  regrossus  ari  zonre  viam  ,  riijus  terniinos  nun- 
quam  relinquit.  iiem  liacrobius,  in  prima  libri  sui 
partc  :  Solein,  ei  liiiiam  ct  sieilas  qumque  quihus  ab 
errorc  nomenesi,  pneterqubd  sccim  trahit  ab  ortu 
in  occasum  diurna  coei  conversio,  insa  suo  moiii  in 
Orienleiii  abOccideme,  nonsoKs  iiitera^um  profanis, 
sed  multis  qunque  doctrina  iuil  aiis  abhorrere  a  fide 
ac  monslro  simile  judicaltnn  est.  Sed  apud  pressius 
inliientes  ita  verutn  esse  conslabil,  ill  non  soluni 
iuente  coneipi,  sed  oculis  qunque  ipsis  possii  pro- 
baii.  Tauien  ul  nobis  de  lioc  sil  cu;n  peilinaciter 
negante  traclatus,  age  qtiisque  tihi  boe  liquere  dissi- 
uiulas  simtil  omiiia,  qu;e  vei  conlenlio  sibi  fingit  dc- 
iractans  fidem,  vel  qu;e  ipsa  veritsts  suggerit  in 
divisionilnis  nieiiibra  iiiiltamus.  Ilas  erraticas  cnm 
luminibus  duobus,  aut  inOxas  coeio,  aut  alra  siden 
ntilliim  sui  molura  nostris  oculis  indicare,  sed  feni 
niiiiidan;e  conversienis  inipetu  ,  aut  movcri  sua  q:io- 
que  aecessione  diceraus.  Kursus  si  moventur,  aut 
cosii  viam  lequunlur  ab  ortu  iu  oecasum,  et  com- 
niiiiii  et  ,:tio  iftotu  nieantes,  aut  contrariu  reeessu  in 
O  isnt'  m  ab  Oci  identis  pavte  versanlur.  I'r;eter  h:cc, 
ul  opinor,  inhil  polest  vel  esse  vol  Ongi.  Ntino  videa- 
mns  quid  ex  liis  veruni  poierii  probaii.  Si  iiilix<o 
esstnl,  iiiinqiiain  ab  eadein  statiorte  diseederant,  scd 
m  iisdcm  lncts  semperui  alitsviderentur.  Eece  enim 
ite  inlixis  vcr^^ha'  nec  a  sui  imqiiam  se  copulatione 
dispergunt,  nei;  hyadua  qua  vrciute  tunt,  deearunt, 
.iiii  Orionli  proximam  regloiiera  relinquunl,  S-*pien- 
iiiiuiiiiii  compige  nun  Mlvitiir.  lugnhi  qui  lnier  eos 
laiiiuir,  setnel  circnmfusum  non  mittal  aniph>xum, 
Hj-  veio  iniMo  in  hac,  iii.iilii  in  iii.i  cuali  regione  vi- 
mnlur,  el  >wpe  eum  in  ununi  locpni  duat  pturMve 
eonvwierint  ol  ■  loco  lainen  iu  quo  slmul  \is.c  iwrt, 
ei  .i  sr  potlea  teparaniur;  e\  boc  eai  nnn  esw  cealo 
inlixis,  octriii  quequs   ipprobaiMlbm  constal.  i^iun 


p  nioveninr,  nec  negare  hoc  quisque  poterit  quod  vi- 
sus  allirmal.  Qiuerendiitn  est  eryo  u  rum  ab  orlu  ad 
oceasom  an  iu  contrarium  inotu  proprio  revolvan- 
tur.  Sed  et  hoe  quterentibus  nobis ,  non  soluni  ma- 
nifestissima  ralio,  sed  visus  quoque  ipse  tuonsirabit 
Consideremus  enim  signofum  ordinein,  quihus  zo- 
diflcuiu  divisum  vel  riisliaetUm  videtriiis,  ct  ab  iiiio 
signo  quolihet  e;us  onlinis  sumamus  exiwdium.  Cmn 
Arii>s  exoritur,  post  ipsuin  Taurus  emergit  :  bnnc 
Gemini  sequuntiir,  hos  Caneer,  et  per  ordinem  rcli- 
qna.  Si  ista  ergo  in  Occidcutem  ab  Oriente  proce- 
derent,  non  ait  Ariete  in  Taurum,  qui  relro  lncalus, 
nec  a  Tanro  in  Geuiinos  signum  posierius  volveren- 
tur,  sed  a  Geniiins  tn  Taurum,  eta  Tauro  in  Arietetu 
recta  et  imindan<e  volubililaiis  consona  accessione 
prolirent.  Ctnn  veio  a  primo  in  siguiini  seeundum, 
a  secundo  ad  tertium,  et  indead  reliqua  qu<«  poste- 
riora  sunt  revolvartluf,  si^na  autem  inlixa  ccelo  fe- 
runiur,  sineduliio  constat  lias  sielias  non  cum  eceli» 
sed    coiitra   ccelum  moveri.  Hoc  ul  plene  liqueai, 

C.  asiruamus  de  luate  eurau  qui  et  Ciaritate  sui  et  velo 
citate  notabilior  esi.  Lnna  postqimm  a  sole  disceJcns 
coeli  inargiiieiii  teiict.  anleeedeuti  supcr  occidens, 
lenia  die  t  irdius  occi  lit,  qnam  secundo,  et  ila  quo- 
lidie  longius  ah  occasu  recedil,  ul  scpiiaio  die  c  rca 
solis  occasum  iu  mrdio  ccelo  ipsa  videalur.  l*ost 
alios  vero  septem,  cinn  ille  luergit,  h*r  onuir,  adeo 
mcdia  parte  mensis  dimidium  coeluio,  id  est,  nnmn 
hemisphieriiiiii ,  ah  occasu  iu  Orientem  receiletulo 
mi  litur.  Itursus  posl  alios  seplem  circa  solis  orca- 
siim  lalentis  heniisphturii  virlicem  icnel ;  el  hujiis 
rei  iiidicium  est  quod  inedio  noiiis  exo  itur.  Fnstre- 
mo  lotldem  difbus  exemptis,  sniem  dcnuo  roinpre- 
heiulil;  el  mciiiiis  videlur  oilus  aitihnriim   i;iuin  diu 

aoli  auccodens ;  rursus  movelur  et  ruraus  receuVas 
paiilaiiin  lemper  in  Orieniein  regiediendo  'eh  uual 
occ.isnin.  Snl  quoque  ipse  nou  aliter  quara  ah  occmii 
D  in  Orieiitciu  inovetiir;  t-t  lnei  lardius  raoesaua  miiiiii 
qiuiii  lun.i  i  oniiri.it ,  qulppe  qui  unto  ieni|  ore  si- 
gnum  iiiiiiin  eniiiiatiir,  quauto  loiiim  /o  li.ciiiu  lima 
iiiM-uriii,  nianilesia  lameu  ct  subjecli  erulis  molua 
Sfui  pr.eslat  in.ln  i.i.  Iliinc  i-niui  in  t\nete  •  se  po- 
iiatniis  tliitiil  quia  ivquiliiirlisla  niguuill  rsl  ,  p.vrcs 
lioias  soiniii  et  diei  faeil.  In  hoc  signo  cum  occidlt, 
l.itn.ini.  id  fst,  Siorpii  chelas  iiim  oriri  vidoMtWi  rt 

app  irel  r»unn  »ic >.  n  a^ni.  Nam  v«*r^iii.ii*  ri  hyj- 

da>  p.nles  I.iii  i  il.iiinii'.  n. m  mullu  posl  M'lr  nier- 


36S 


l)E  TEMPORUM  RATIONE 


3G6 


in  meilio  Aprilis  sul  circumferlur  orins  iniiium  fa-  A 
cions,  complel  in  ea  quam  ipsei»  Maii  niedio  servai. 

•JLOSS.-E  ET 
geuie  videmus.  Sequenti  mense,  sol  in  signuni  pos- 
lerius,  id  esl  iti  Taiirum  reredil ;  et  ita  lil  Ut  neque 
vergili»,  neque  alia  pats  Tauii  illo  inense  videaUir. 
3igiiiim  enim  quod  cuin  sole  orilur,  ct  cum  sole  oc- 
cidit,  semper,  occuliiur  adeo  ul  et  vieiua  aslra  sMc 
propiuquante  celenlur.  Iicm  Hacrobius  :  Quieren- 
dum  esl,  emn  zodiacus  nntis  ?it,  tl  liis  ronslel  coelo 
sideribus  inltxis,  queniadmoduni  inferiorum  sphajra- 
rum  stelhe  iu  sigi.is  zodiaci  meare  dicantur.  Nee 
lungum  est  iiivenire  ralionem,  qure  in  ipso  vesiihulo 
I  Kcuhat  i|inesiionis.  Verum  est  eniui  ncque  solem 
liinamve,   neque  de  vsgis  ullani  il.i  insignis  zodiaci  B 


Tcrtiuni  Gcminorum  a  parte  signiferi  quam  sol  in  nie- 
dio  Haii;  «ftiaitum  Cancri  ab  ea  quam  in  incdio 

SCHCLIA. 

lieri,  ut  corum  sideribus  misceanlur;  sed  iu  illo  signu 
unaquajque  perhtbeiur  quod  habuerit  super  veriiceut 
in  ea  qtt;e  illi  stibjecia  estcirculi  sui  regione  discur- 
rens.  Quia  singularum  sphieranim  citcuos  in  xn 
parlrs  3Pqtte  ut  zodiacum  ralLo  divistt ;  et  quie  in  eam 
partem  circuli  sui  venertt,  <\\ne  sub  parie  zodiaci  esi 
Arieii  deputala,  iu  ipsimi  Arietem  ve.iisse  conccdiinr. 
Similisque  observalio  in  singulis  paries  inigraillibus 
sleliis  icnelur.  Et  quia  facifiorad  intellectum  perocu 
los  via  esi,  id  quol  sertno  descripsil,  visus  assignei 
Eslo zodiacus  enim  circulus,  cui  ;>scf  iptiim  est  A,  inler 
limtc  septein  alii  orbcs  locenlur,  et  zodiacus  ab  A 


per  ordinem  affixis  notis,  quibus  ascribeniur  liuera: 
tequenles,  itt  partes  sil  dividatur,  sitque  spatium 
qtiod  inter  A  et  B  claudititr  Arieli  deputattim,  i|tiod 
inter  B  el  CTauro,  quod  inier  C  et  0  Geminis, 
Cancroquod  seqnilur,  et  reliquis  perordinem  raetera. 
Ilis  consliiutis, jam  de  sitigulis  zodiaci  noiis  ei  lilleris 
singulae  deorsmn  linea;  per  oimies  circnios  ail  ulti- 
11'ttin  usque-  deducaniur.  Procul  duhio  per  orbes 
smgiilos  dnodenas  p  rtes  dividet  trausiius  linearum. 
In  quocunque  igilur  circulo,  seit  sol  in  illo,  seu  Itnta, 
vel  de  vagis  iiuecunquc  discumt,  cinn  ad  spatium 
venerit  qnod  inler  lineas  clandilur  ab  A  el  U,  noiis 
el  litteris  defluenie-,  in  Aiiete  csse  diceiur,  quia  illi 
coitstiluta  spatium  Arietis  iu  zodiaco  ile-i  lutiiiu 
supra  veriicetn,sicul  descripsiinus,  hahebil.Siaiiliter 
in  quamcunqne  iuigraveril  partem,  in  signn  sub  quo 
liierit,  esse  dicetnr.  Aiiiue  h.ee.  ipsa  descriplto  eodeni 
coinpettdio  nos  doeehit  cur  enmdem  zoJiaciim  e.i- 
ileniqne  signa,  alije  tempo.e  lo  giore,  alite  breviore 
percurratit.  Qoolirs  enim  pluies  orhesintra  se  locan- 
Mir.  sicutmaxiinus  esiilteqiti  primusest,  et  miiiiinus 
qui  locum  ullimum  lciict :  ita  de  racdiis,  qui  suiniito 


C  propior  est,  inferioribus  major;  qtii  vicinior  tiltniio, 
brevior  superioribus  baoeiur.  Ei  inier  has  igitttr 
septem  splucras  gradum  celeritatis  suicsiugulisordo 
pnsitionis  ascribil.  ideo  stelke  qme  per  spatia  lon- 
giora  discurrunt.  amliiltnn  sutim  lempore  proliiiore 
eouGciont;  quts  per  angusia,  breviore.  Consiatenim 
nnllatn  iuter  eascelerius  tseieris  tardiusve  procedere; 
setl  e.iim  s  t  omuibus  idem  modus  meandi,  laniam  eis 
diversitatem  lemporis  sola  spatiorum  diversitas  fa- 
cit.  N.iiu  ut  de  niediis  nttnc  piaiermiiiamus,  ne  ea- 
detn  sxpe  repetanlur,  quod  eadem  signa  Salurnus 
aunis  Iriginla,  lunadicbus  vigimi  ocio,  ambit  ei  per- 
iiie.it,  sola  causa  in  quantitaie  est  circulorum,  quo- 
riim  aller  est  niaxinuis,  alter  est  iiinimiis.  Ergo  et 
catteranim  singuke  pro  spalii  sui  nindo  lempus 
lueandi  aut  exlendil  aut  onlrahil.  Hoe  loco  diligen* 
re  iim  discussor  invcniet  quod  requirat.  Iiispeetw 
enim  zodiaci  notis,  quas  nionsiral  i:i  pnvsidium  ttdei 
advocata  descriptio:  Quis  vero,  inqui-t,  «.  irc»  cueieslis 
iluodecim  paiies  aut  invenit  an!  fccit,  m;i xiir.e  cum 

■»  nnlla  oculis  subjicianlur  exordia  singularum?  Iluic 
igilur  lani  necessariai  interrogatioui  liisturia  ipsa  re- 


367 


RF.D.f.  VENERABII.IS   OPEIIUM  PAftS  I.  —  MDASCAMCA  CENIINA. 


36» 


hihir.il  Junii   facit   prim-i| 1  iirtns,  et  iJeo  jitxla   \  vero  sollicitiorem  in Jnginem  aliquot  partibus,  prius 

quosdam  in  octava  sua  parte  rccipilsolstUium,  juxta      iiulc  dcflcio  ad  infcriora  silu  xodiaci,  iil  esi,  signifrri 

CLOSSif.  ET  SCIIOI.IA. 


spondeat,  factum  r  ferens  quo  a  veteribus  ot  tentata 
est   i.im    ilihu  iU.   et    cflecta  divisio.    ifgypliorum 
•  iii iii  relro  majores ,  quos  conslal   prinius  oiiiiiiinn 
cceliim  icruUri  ct  meriri  ausos,  postquam  perpeiua1 
apud  se  serenitaii*  ob  equio,  ccelum  sempcr  suspe- 
ctu  libcro  iiituentes  dcprebenderunt ,   universU  vcl 
siellls  vel   siJeribus  inhxis  coelo  solas  cum  sole  cl 
luii.i  quinque  slellas  vagari,  nec  bas  tameii  per  nm- 
nes  coeli  partes  passim  ac  sine  certa  erroris  sui  lege 
discurrere;  nunquam  cniin  ad  septenlriooalem  ver- 
ticem  deviare,   nunquam  ad  australis  poli  ima  di- 
mergi,  sed  inira  unius  obliqui  circi  limitem  omnes 
habere  discursus  ;  nec  omnes   lameu  ire  pariler  ac 
redire,  sed  alias  aliis  ad  eiimdem  locum  pervenire 
lemporibus;  lursum  ex  bis  arcedcre,  retro  agi  alias, 
viderique  siare  nonnunquam  ;  postquam  hacc,   in- 
quam,  inter  eas  agi  videruni,  certas  sibi  paries  de- 
crevcrunl  in  ipso  circo  constiluere,   ei  divisionibus 
annotare,  ut  cerla  essent  locorum  nomina,  inquibus 
cas  morari,  vel  de  qiiihus  exi>se,  ad  quxve  rursus 
esse  venluras,  et  sibi  invicem  nuntiarent,  el  ad  po- 
steros  nosceuda  transmilterent.  Dtiobus  igiiur  vasis 
ameis  prseparalU,  quorum  alferi  fundus  erat  in  mo- 
dnm  clcpsydra;  foraius,  illud  quod  erat  integrnm, 
vacuum  stibjecenint  plenoaqux,  altero  superposito, 
sed  mealii  ante  munilo,  el  quamlibel  de  infixis  imam 
clarissimain     lucideque     notabilem     observaverunl 
mieiilem  :  quae  ubi  primum  coapil  emergere,   mox 
muniiione  suhducla,  permiseruntsuhjeciovasi  aqiiam 
superinris  influere.  F luxitque  in  noctis  ipsius  et  se- 
cnti  diei  fine.n,  alque  in  id  noclis  secumta:,  quandiu 
eadeui  stella  ad  ortum  rursuin   revertitur.  Quse  ubi 
apparere  vix  ccepil,   mox  aqua  quae  infliiebat  amola 
est.  Cum  igilur  ohservata?  slellae  ilus  ac  reiliius  inte- 
gram  signilicarel  cceli  conversionem,  mensuraiti  sibi 
cceli  in  aquac  quoe  de  illo  Uuxit  stiscepta  quantitale 
posiierunt.  Hac  ergo  in  partes  rcquas  xn  sub  Bda  di- 
mensione  divisa,  alia  duo  hujus  capacitatis  procurala 
sunt  vasa,  ut  singula  taiitum  singtilas  de  illis  xn  par- 
libus  ferrent;  uv.i  j  11  »•  rtirsus  aqua  in  vas  sunui  pri- 
sliiium ,   foramine  prius  clauso,   refusa   est ,  et  de 
dtiobus  illis  eapacitalis  minoris  alterum  subjecerunl 
pleno,  alterum  juxta  exprditum  paratumque  posue- 
ritnt.   Ilis  prxparatis,  uocle   alia  in  illam  jam  ceeli 
partem  per  quam  solem  luiiamque  eiquinque  vagas, 
meare  diuiunia  observatione  didicerant  ,  qiiainqiic 
poslea  zo  liacum  vocaverunt,   ascensnrum  obscrva- 
verunl  sidus,  cui  postea  nomen  Arielis  addideruiit. 
Hujits  incipiente  ortu,   slatiin  suhjecto  vasi  snper- 
posike  aqu.c  fluxum  dederunt.  Qtiod  ulii  completum 
esl,  mox  eo  sublaio  elftisoi|tic,  alicrum  simile  sub- 
jeceriini,   ccrtum  signis  observanies,  ae  memoriler 
aniiotatlg  inter  ejus  loci  siellas  qui  oriebaniur  cum 
primutn  vas  essel   implclum  :  inielligentes  quud  eo 
tenipore  quo    totius  aqtue  duodeeinia   pars  lluxit, 
pars  cceli  duodeciraa  conscendit.   Ab  illo  ergo  Inco 
quooriri  incipicnte  aqtwe,  aqtia  in  primiim  vas  ceepit 
iuiluere,  usipiead  locuiii  qui  oriebatur  cuin  primuin 
vas  implcreiur,  diiodcciuiani  partem  evali,  id  est, 
uiuim  signnm  esse  ilixeriinl.  Item  scc.uiiilo  vasa  im- 
pleto,  ac  mox  rclracto,  illud  siimte  quod  olloi  clfu- 
•uiii  paraveranl  iterum  siibdiileruui,  nolalo  siiuilitcr 
loco  qui  einergeh.it  cum  secundum  vai  essel  hnple- 
tiiui,  et  a  liue  primi  signi  uM|uead  lociiin  qui  ad  le- 
cunda?  aqux  fiiiem  nriebatur,  sccuiidiiiii  sigiiuio  :in- 
nnlalum  esl;  atque  ila  vicissim  vata  iiiiitaiulo,  el  pcr 
singulas  iniiii.-iitis  .iqii, c  parles,  singuios  sibi  ascen- 
ilciitiimi    cccltim    parliinii    limiles    aoiiiilamlii ,   uhi 
coniuinmata  jam  omni  per  duudecim  partes  aqtia  ad 
pniiii  signi  exordia   perveniuiu  est,  ilne  dubu»  jam 
iiiviaas,  cerlhtque  sibi  observationlbui  n  litdklii  au- 
notatai  duodeclra  oosll  partea  tantan  lumpotes  ma- 
i tuii.iitoiiis  habuerunt.  Quod  non  nocte  un.i,  ied 


dtiahits  effeclum  cst ,  quia  omne  cuclum  uua  nocte 
noii  volviliir,  sed  pcr  tlieui  veniltir  cjtis  pars  media, 
et  medietas  reliqua  per  neclem.  Nec  lamen  cce'uin 
oiiiiu;  duarum  sibi  pmximarum  iioctium  divisit  iu- 
spcclio.seddiversorum  icmporum  iioctiiriiatlimensio, 
utrumque  heinisphxriiim  paribus  xque  vicibus  anno- 
tavii.  Ei  has  ip-as  diiodeciiu  parles  signa  appellari 
mahierunl,  cerlaque  singulis  vocabula  gralia  signi- 
flcalionis  adjecla  snnt.  Et  qnia  signa  Grxeo  nomine 
lodianuncupanlur,  clrcum  ipsum  siguorum  io  liacum, 
quasi  signifenim,  vocaverunt.  Hucusqne  Macrobius. 
Fabulas  poctarum  dc  duodecim  signis  ideo  omisi, 
quia  fructiim  in  cis  invenire  iiiinime  putavi.  Ke- 
spuenda  cst  cnim  lectio  quffi  plus  nocitiira  est  insi- 
pieniibtis,  quaiu  profulura  sapienlihtis.  Fabulas 
pociic  a  (undo  nominaverunt,  qux  non  sunt  res  fa- 


•  i.c,  scd  laiiluni  loquendo  licl.c. 

Vescripiio  poti. 
Dno  sunt  cxircmi  vertics  mnndi ,  quos  appellanC 
polos  Seplenlrionis  c.t  Au-in  :  quortiin  aller  a  nobis 
semper  videlur,  aller  nu  iquatn.  In  eo  qtii  a  iinhis 
cermlur,  Iria  sunt  signa  consiituia  :  duo  scilicet 
arcluri,  el  serpeos  circum  aique  ioter  illos  in  morem 
llinninis  ineans.  Ilclicen  arclurus  major,  cynosura 
iuinor  nppellalur,  qu<c  diversum  quidein  aspiciunt. 
Nam  dorsa  eorum  sihimet  ninluo  averlunlur,  aversis 
huc  aique  tlluc  pedibn«.  Serpens  ergo  cauda  cingit 
belicen ,  csctero  circuitu  oynosuram ,  ila  lamen  til 
easdem  ineiiius  interlabcns  separet :  cujus  caput  ad 
dcxtrum  peJt-m  ejns  qui  in  geuiculo  stal,  videtur 
extensum,  llle  vero  qui  in  geniculo  stai,  quem  Her- 
culem  dicunl,  dextro  pcde  caput  pnnnit  serpenlis, 
eapite  ad  Atislriim  converso,   humeris  snis  coron* 

C  langil  conflnia.  lp>a  vero  corona  posl  lergum  Iler- 
culis  sita,  capili  scrpeniis  quem  serpenlarius  lenel 
appropinquat.  Serpenfarius  autem  ,  qui  a  (Ir.ecis 
Ophiuetmi  voeatur,  sub  Hcrcule  positus  ad  Atistrura, 
versis  pedibus  Scorpionem  calcat,  serpente  prsecin- 
citts,  quem  utraqoe  manu  leuet ;  qui  plurima  longi- 
tudine  proteotus,  usque  ad  coronam  extenditur.  Juxta 
hujus  serpcnlis  flexuosi  volumina,  nullo  alio  iuler- 
veriiente  signo,  booles  posi  icrgum  acturi  majoris 
vitlelur,  pedibus  ad  Virginent  ver-is;  nam  Virgo  sub 
pedibus  boolis  e-i  conslilula.  Conlra  gnllur  vero  el 
pedes  aoteriores  urs.c  majoris  in  commissura  zodiaci 
alquelactei  circulorum,  Gemiui  sunt  locati,  balientes 
a  lievo  latere  agitaturcm  cuin  haedulis  duohus,  qui 
contra  0.1,011  belicis,  captte  verso,  pede  dexlro  sitn- 
struiii  Tauri  cornu  tangere  videtur.  Juita  Geiuinos, 
quo  todiacus  allissime  ciigiiur,  contra  venimn  ursa: 
iiiajnris,  Cancer  silus  esl,  babcns  in  dorso  asellos 
albicante  iuter  eos  nubecula,  qux  prjesepium  appel- 

r.  l.iltir.  Atcoulra  pedes  ejusdem  ursjcposteriores,  iutet 
Cancrum  et  Tirginem,  Leo  dicitur  constitutus.  hun- 
lem  habeni  juxla  sa;  sub  pe^hbus  vero  agitatorii 
Taurus  jac  t,  uno  pcde  proiento  ad  Orionem,  qu:  sub 
illo  esl  constitulus.  Cepheua  inler  lyram  et  Casie- 
piii.iin  medius,  expansis  bracbiis.  pedihus  ad  tergj 
mtnoris  msa-  porreolil  :  Casieuhiii  conlra  voluu  en 
Biaiimum   Sejileeltionalis  serpcutis ,    iater    agilalo- 

rem,  Perseum,  Andromedam,  Cepheumque  consiatlt, 
lu  lacleo  rirculo,  inlcr  1'isres,  Caiiepblaw  .itque 
Arietcin,  Aodioiue J.i  cst  luc.ita,  ciim  Iriaugulo  quem 
posi  terguin  habere  dicitur,  tapui  versum  habeni 
ad  alviiin  cqui,  qui  equus  supra  esi  poailHS,  Ariea  m 
eommiasura  todiaci  atque  tequinociialia  elreu  i  Mib 
Iri.-ingiilo  ^itus  csl,  hahi  ns  siih  >e  cctiiin  aJ  Ai^ii 
lein  partem.  A  I  proximmn  hujui  signi  piaece  duu, 
quarura  alier  in  Aquilonem  erectut,  jiier  m  Ansiio 
prunus,  c.ioilis  i.iiucii  vineulo  quodam  cunnexu  cul- 
ligali  siiui.  \i|iiiliniuis  aj  Vm.ii i.iiicJjni  exlfiuliiiir, 
AuMriniM  ad  Aquarliiiu;  juvta  pedw  vcro  \ndi\une- 


369  DE  TEMPORUM  KATIONE.  370 

circuli ;  qniiitum   I.eonis  signum  a  parte  qua  sot  in  A  Augusii;    septimum  Librse  ab  ea  qua  in  medio  Se- 
medio  Julii;  sextum  Virginis  ab  ea  qua  in   uiedio      plemhri  circumagitur  inchoat  oriri,  quapropteret  in 

GLOSSiE  KT  SCHOLIA. 


dae,  a  latere  Casiephia»,  Perseus  ostenditur,  Gorgonis 
carut  nianu  sinistra  tenens.  cujus  sub  femore  sinistro, 
joxta  caudam  Tauri  plciadcs  videnlur  constiluUe. 
Lyra  vero  inter  bevum  crus  Ilerculij,  et  intercygnuna 
posita  est;  sed  cygnus,  expansis  alis,  volanli  similis, 
ad  dexieram  Ceph  i  maniim,  dextram  alani,  sini- 
stram  ad  pedes  equi  porrigit.  Inter  PL>ces  etEqiiuui, 
caudamque  Capricorni,  Aquarius  est  colloeatus, 
aqiiam  urna  fundens.qiiieeffusio  ad  magiium  Piscem 
usque  riecurrit.  In  parte  autem  humillima  zodiaci, 
juata  Sagiltarium  alque  Aquilam,  Capricornus  in 
oomniisstira  hiemalis  circuli  ac  signiferi  situs  est, 
habens  post  sc  Sagittarium.  in  commissura  circulorum 
xodiaci  atque  la<  tei  sub  delphino  conslilutum.    Est 


Itein  : 

Mergimr  Ainmonis  I.ibr.i.  Tauri  Scorpius  orlu. 

Ai  (jeminos  fugit  Arcitenens,  Cancrum  Capricomus 

Hinc  Leo  pellil  aqtias  fundenlem,  Virgoque  Pisces. 

llem  : 

Lilira  quod  est  Ammon,  Nepa,  B03,  Geminos  fuge 

lChirou  ' 
Egan  Cancer  agis,  urna  Leo,  Virgoqae  Pisces. 

Lnna  zndiacum  tredecies  in  duodeciin  suis  conlicit 
meiisibus,  duobus  scilicet  diebus,  et  sex  iioris,  ei 
bisse,  id  est,  octo  unciis  unius  horae,  per  singula  si- 
gna  decurrens.  Si  ergo  vis  scire  in  quo  signo  luna 
vcrsetur,  siime  lunain  quam  volueris  computare,  ut 
puU  duodccim  multiplica  per  qualuor,  tiunl  quadra- 

ua- 


pedibus  serpenlarn  tanga 
tur;  elhaberesub  se  ad  Auslralem  plagam  centauruin 
bestiam ,  manu  quasi  ad  aram  fereniem.  Ilaec  ara  a 
quibusdam  sacrariiim  vocatur,  et  esl  conlra  smiimi- 
tatem  caudae  Scorpionis  ad  Austrum  posila.  Brachia 
vero  Scorpionis  locum  obtinent  quem  Librani  dicunt, 
eo  quod  in  eo  sol  aequinoctium  faciat  autumnale. 
Hydia  quoque  jacet  io  circulo  aequinoctiali  nimia 
longitiidine  protenta ,  capite  Cancro,  medielate  Leo- 
ni,  cauda  Virgini  subjecta,  corvum  atque  urnam  in 
dorso  gestans.  At  sub  pectore  Tauri,  Orion  gladio 
accinciiis  consniciiur,  lepori  qui  sub  pedibus  ejus  esl 
superposiius.  Habet  enim  post  vesiigia  sua  canem, 
quem  Syrium,  quemque  aiiiculam  appellant  collo- 
catum,  Cancri  signo  subjeclum;  ante  c|uem  sub  Ge- 
mims  antican"in  cognoscere  potes.  Po<t  caudam  vero 


luna  duodecima  commoratur.  Quod  si  unum  renian- 
serit,  sex  horas  signi  sequentis  noveris  esse  comple- 
las ;  si  duo,  duodecim  ;  si  tria,  octodecim  ;  si  qua- 
luor,  rtiem  integrum ;  si  octo.  octiessenas  horas,  id 
est,  duos  adjectos  esse  dies.  Ex  quibus  (amen  horis, 
per  lerua  semper  signa  binas  subtrahere  memento. 
Opcrosuin  esl  enim  in  singulis  signis  horas  minula- 
lim  dividere  per  uncias.  Unde  in  pnsseuli  quamvjs  ad 
nonas  portiones  tria  remanserint,  non  horas  tamen 
oclodecim,  sed  sexdecim,  sexli  signi  luna  duodecima 
complebil.  Et  hacc  qiiidem  luna  in  prima  vcl  media 
pirte  signi,  cujuslibet  naia,  proinpta  est  compula- 
lio.  Siu  autem  alias  quot  primo  signo  luna  accensa 
vel  dcmpserii  vel  relinuerit  partes,  lot  sequentibus 
efarn  rctraliere  vel  adjicere  recordeiis,  novem  horis 
in  Iuna  pro  quinque  tiiebus  in  sole  conipiilaiis.  Luna 


<4vrii  1 1  A,.ci„„,    .  .„•;        r    ,  — ."  ™""™"™ _•*•■"  -  111  iuiia  pro  quinque  uieDtis  111  soie  comptuaiis.  Luna 

effulce  e  •«  ^™^*;^?™!!1.*^*^'™6*™0*^™*,    "   "« •    ^ulum.    Luna   ii,  unoquoque 

eiiiiigere,  at  sub  pede  suustro  Orioius,  fluvius  quem 

Eridanum  vocanl,  flexuoso  cursu  super  labilur  usque 

ad  ceiuin.  Celus  aulem  subjacel  Arieii.   a  piscibus 

lon.issimo    ir.ictu   porrccius.    Post  cujus  caudaui , 

longo  quidem  intervallu  sub  aquario  et  capricorno 

in   Austrum  porrectns,   piscis  magnus  conspicitur  ; 

ullnnus  eorum  quse  videri  possint  siguorum,  cffusio- 

uem  urnae  Aqtiarii,  qui  ad  ipsuin  tisque  decurril,  ac- 

cquens. 

Ilem  de  eodem. 


Ad  borese  partesarcloi  vertiintur,  et  anguis. 
I  osi  has  arotephiUu,  pariierque  rorona  genuque 
Krolapsus,  lyra,  avis,  Cepheus,  et  Casiephia. 
Aungj.el  Perseus,  deltolon,  el  AnrfrnmeiK-  astrum. 

FegasusetJi^lphin,  teliimque.aquila.angiiitpnensitic; 
Sigmfer  mde  subest,  bis  sex  him:  sidera  complent. 
i'Ha    cr"'s,  Ta"r"s-  Gemiiii,  Cancer.  Leo,  Virgo  : 
Libra,  Scorpius,  Arrilenens,  Caprieorhusqiie  ad  uruam. 
Oiii  tenel  ad  Pisces,  |h»>i  sunt  in  partihns  Austri. 
OrfO  procvon,  lepus,  arden*  Sjrius,  Argo, 
llydrus,  CluroR.  thuribuluni  qiioque,  piscis  et  in»ens 
Hiiic :  sequitur  pislrix,  simul  Eridanique  fluenli 
lli  liis  sex  versus  signaol  cmli  regiones. 
risiula  quos  liuxit  Prisciani  docta  magistri. 

De  mansiunibits  Vlanetarum. 
Ordo  planeiaium,  non  ordiue  Hl  feriarum  : 
Ciuthia,  Mercurius,  Venus  el  Sol,  Mars,  Jnvls  el  Tliez. 
Fisces  et  chiron  Jovis  est  nepa  Martis  et  Amnion 
laorus  item  chelaa.  regionis  erunt  Ericina;. 
IJncer  pritJiin  c,  Leo  solis  pro  regione; 
Mansio  Mercurio  modo  sunt  (Jemiiii.  iuodo  Virgo 
S«ssio  Saturno  slat  in  urna  vei  Capiicorno.  ' 

De  ortu  el  occasu  XII  signorum. 
Exoriens  chelas  Aries  demergit  iu  ima 
Scorpion  auraii  solimergunl  cornua  Tauri. 
Hmcsubit  Arciteneiis  Geminis  surgenlibus  a>quor  • 
tiiin  Lancer  surgit,  Capricornus  mergiici  undis 
Pertitor  urceoli  formidat  signa  tecnis 
Viigofugat  Pisces,  redii  et  viclona  viclis. 


nieiise  stio,  id  est,  in  viginli  ct  novem  diebus,  ei 
duedecim  horis,  circuit  duodccim  signa,  el  unum 
peuc  insuper.  Hoc  argumento  inusitato  deprebendi- 
tur  lunu  decima  lertia  circuire  zodiacum  melius 
quain  in  illo  alio  usitatissimo,  quod  polest  probari, 
si  Irigesimam  lunam  lioc  argumentum  consideraveris. 
Islud  iiamqne  argumcntum  est  verius,  quia  ad  liqui- 
dum  hxc  ratio  comprehenditur.  Illud  ergo  aliud  ar- 
guinentuiii  per  triginia  dies  computat  signuin,  quod 
non  ita  esse  inauifesta  ratio  docet,  quia  scilicei 
xtas  iuikc  in  viginti  novem  dicbus  elduodecim  boris 
compielur.  Nos  tamen  illo  argumenlo  triginta  dies 
daiuus,  propter  facilitatem  compiitandi.  El  idcoistud 
argumentnm  quia  sublilius  est,  ideo  verius,  quod 
probaiur  ita  :  quia  trigesiinaui  lunam  secundum  boe 
argumenlum  invenies  trcdecim  signa  babcre  per 
acia ;  illo  vero  alio  non  amplitis  quam  duodecim. 
Tredecies  in  duodecim  suis  conticil  mensibus.  Quo- 
X>  modo  tredecies?  Qtiia  posiquam  luna  accensa  liieiit 
in  prima  parte  signi  per  viginti  septem  dies  el  ocio 
boras,  currit  dttodccim  signa,  usque  duni  venerit  ad 
eam  primam  parlem  signi,  ubi  accensa  fuit,  et  pcr 
illud  signum,  a  quo  ecepit  recurral  iterum  duos  dies 
ei  quatuor  horas,  duobus  scilicet  diebus  et  sex  horis 
et  bisse,  id  est,  octo  uncies  unitis  hora;  per  singula 
sigua  decurrens.  Muiliplica  illos  duos  dies  xli,  ec  in- 
venies  vigiuti  qualunr  dies;  miiltiplica  sex  piacfiitas 
horai  duodecies  simililer,  et  fiuut  sepiuaginla  duiu 
hone.  Divide  per  viginli  quatuor,  fiunt  ter  viginii 
qualuor,  el  reddunt  tres  dies.  Supersunl  aiihttc  iu 
singulis  signis  liisse  uuius  boiaj.  Duodecim  ergo  bis- 
ses  ocio  faciunt  hiras.  Collige  in  nuum,  el  liunl  vi- 
ginti  seplein  dies,  et  oclo  hor:e,  in  quibus  viginti 
septein  diebus  ei  oclo  boris  coulicil  luna  loium  zi>- 
diacum  :  sed  tamen  adhuc  desunt  ei  de  suo  cursu 
duo  dies,  et  qualuor  hora-,  aniequam  peructa  sint, 
et  in  iibs  duobus  diehus  et  quatuor  boris  reeurrit  per 
iilud  siguuin  quo  ccepit  et  quo  desinit,  anlequaia  iu- 


:,7i  BBDJE  VKNKKAHIUS  OHKKirM  PAHS  I.  —  DIDASCAI IC.\  CCMHN.V.  572 

oi  ItTI  stia  pai  ti-  Jutla  vulgareni opinioneni,  tedjoxla  A  luninali  prtebet  inquinoctio.  Ilinc  vergeute  aj  brn- 
«•micleatiorciu  genlentlam  iliqninto  prius,  locan  au-      malem  zonam  signifcro    nclavum  Scnrpiotiis  signum 

GLOS&B  ET  SCIIOLIA. 

ilioaveril   suum  ciirsum  ser.uiiJiiin.  Iloc   moJo  per- 


lusirat  quati  iredecim  tigua,  prr  nnaraquemque  eur 

ign  smiin,  ci  sio  polesl  intelligi  quod  Ire lecie-  in 
■nno  suo,  iJ  i-t,  in  rr.t.Liv  Jiebus  peragil  daodei  im 
tigna.  Fiunt  qntdrtginU  octo,  Kcilicel  qnadranles, 
vi ■  ■  ■  .*  qnatuor  qutdrantes  faciunl  dien.  Partire  per 
novem.  Quinquies  novera,  quadrait  quinquis,  iJ  est, 
quadraginui  quinqne,  el  rcstanl  nJhnc  de  qnndra- 
gjnta  octn  quaJranlihm  Iret  inJivisi,  posl  quadnt- 
ginta  quiin|iie,  qui  Eaciunt  borei  oclodecim,  quii 
unutquisque  ilc  isiis  quaJrantibus  sex  iioras  liabel 
in  se.  Kt  si  diligenter  pflr  hanc  compiilatione:ii,  aJ 
unumqucmqnc  uumenim,  iJ  est,  ad  uiiuiiiqueiuque 
q  i.iJi  .iiiti  in,  se\  boraa  multipliMveris,  invenies  in 
unoqunque  nunero  novenali,  iJ  esl,  in  novem  qua- 
drautibns  liv  hnr.-is.  qn;c  reJJtnil  j'!Os  Jie«,  et  sex 
horas.  I  leo  per  lut  diea  el  hor.is,  et  hisse  nnius  hora 
eurril  luna  iinnui  signun,  Quinqueergo  signis,  iJest, 
rliim  luna  perluslravtril  quinque  signa,  seeunJiim 
cumdem  iiiiiiic.riim  noveaalem,  tres  rcmausefunl 
post  quadraginla  quiuque,  ct  aJ  uiuimqiiemque  se* 
hnra  uiulliplicanlur,  sietil  supra  Jictum  est.  Signi 
t.  ipicutis,  iJ  est,  se.ui.  Naverit,  scilicct.ocalculator. 
In  eodem  siderc,  iJ  cst,  signo. 

Quod  st  iiiiiim,  vel  quadmns,  vel  pnnctus.  Qood- 
dara  genus  cst  pimclnniin,  in  qito  cnntinet  unusquis- 
que  ptm  lus  se\  horas,  iJ  esl,  quarta  pars  diei.  Vcl 
quaJrans  Jiciiiir  ilhid  genus,  qma  partem  auartam 
«liei  rcopH  in  se.  Nisi  enim  in  ipso  loco  iilii  «lieil, 
Parlire per  noccm,  scilicet  qiiadrante»,  unulllquemqu•,. 
qtiaJranlcm  pro  sex  horis  eoniputaveris,  non  poieris 
iuIeUigera  quoinodj  luna  quiuque  signa  percunil 
per  eumJem,  iJ  cst,  novenaleni  numerum  per  terna 
scmper  signa.  Bene  usque  aJ  lerna  signa  dieii,  quia 
bisse  qote  supersunt  in  lun.i  non  complent  duas  ho-  Q  iinuerit  partes.  Verbi  gralia.  Prresens   luna  nata  liiil 


accensn,  quot  retinucrit  parUn  dc  novis  ima  pnrt.- 
si.jni  ttbi  (itit  nccensn.  lot  rclrahcre  recorderis  dc  sc- 
imcnti  signo.  Verhi  gratia,  si  Jnmlcrim  llneas  relinuil 
Je  signo  m  qu.i  fiiii  iccensa,  hiliden  relrahe  dc  se- 
queniis  signi  esircmiiata. 

RectPrTULATIO. — /.ti»in  lodiacnm  iredeeics.  (Naiu 
treJeeiin  mcnses  luiiare-,  qui  habenl  solunimoJo 
viginli  el  sc  i,'in  Jies,  ei  octo  lioras,  abaqua  Jnhi- 
tatione  in  todlaco  reperiuntar,  compulalri  semper 
viginti  nivem  diebu»  in  iiua  luna,  ei  iriginta  in  tlia. 
Kl  cx  hia  duobus  diebus  el  qiiatuor  lioris  qui  po.SI 
viginii  supteiu  diis,  et  octo  lioras  per  singulos  men- 
tpa  libi  leiiianscriiit,  decimiim  tertium  perlicies,  li- 
ccl  unus  desit  dtes. 

('artirc  pcr  nevtm,  In  bis  enim  novent  quaJranli- 
'  hus  Jecurrit  uiiumqiioilque  signum  luna;  et  si  soltim- 
moJu  noveui  in  tonu  inveneris,  intcgrum  signum 
peracium  habebis  ;  el  si  bis  noveni,  Juo ;  si  ler, 
tria,  et  reliqua,  detnpto  semper  bi-se.  Novies  enim 
sex  liv  liimi  Etpcr  tot  borai  Jiscurril  ununu|uoJqiie 
sigliuin  et  bisse.  Nam  el  hnc  qiiuJ  ini.iq:i.rqiie  pars 
c\  qiMiuor  tnultiplicaiis  ies  horas  bibet,  ipse  in 
siibsequentilms  Jeiiioiisii-.il  Jicens  :  Si  uuus  reman- 
serii  $ex  horas,  e.tc. 

Quiuqtu  ergo  signis  cx  tj'io  luna  nnla  cst  txactis. 
Cave  hic  quoJ  iu  alio  loco  in  irgamento  Jixit,  hmain 
a  sole  qualnor  puneth  elongari ;  hic  vcro  non  inter 
solem  et  liinam  metitur,  sed  a  loco  incensionis  lunae, 
usque  aJ  punciuin  pujiislibel  slgni  in  quo  eurril,  id 
c,-l,  de  signo  qnando  accensa  es'.,  usquc  aJ  sigmitn 
in  quo  esi,  semper  ratrabe  binas  horas  de  rastduis 
horis,  qiise  remanserint  posl  novcnos  quadrantes, 
sciiicel  pev  lorna  somper  signa. 

Quot  primo  siguo  ta\ia  accevta  vel  dcmpteril  vcl  rc- 


ras  nisi  in  tribus  signis  ;  quia  lcr  si  ponas  oolo  un- 
rias,  facitmt  duas  horas,  qoia  uuaqua3qne  itora  hahei 
tliiodecim  uncias. 

Subiruiicre  memcnto.  Idco  auferre  prxcipit  per 
terna  signa  biuas  horas,  qina  ubi  signa  per  novenos 
quaJrantes  compielieiiJil,  non  compiilavil  bisses  eo- 
rotnJem  signorum,  qui  faciunl  horas  d<ias  m  tribus 
signis;  et  licet  uon  computavcrimus  bisses,  lamen 
ijisa  luna  suos  bisses  peifecit. 

Provterea,  secundnm  ccinpiitaliitnein  nostram,  lol 
sittna  hnbel  percursa.  Computalio,  iJ  est,  in  qno  si- 
"iio  sit  luna  eloogala  a  sole,  ex  quo  fuii  aceensa : 
sin  auiem  alias,  scilicei  in  lecunda  \et  iu  leriia,  vei 
in  qualibel  signi  parte  nata  fucril. 

Quol  primo  signo.  Verhi  aralia,  si  fiterit  lnm  IC- 
ccnsa  in  tertia  vel  qu.irta  paile  Arietis,  et  est  elou- 
gali  ■  sn!e  t  ibus  signis,  ex  quarto  signo  accipies 
i  vel 


in  ijuiiita  pa.-te  Arietis,  ct  viginti  quinque  parles  po- 
stea  ratinmt,  pcr  quas  oucurrit.  Quinque Jemps;t,  quas 
tion  teligit.  Ac  Jc.intle  si  probare  volueris  boJiu 
nona  luna  iu  que  slgno  cst,  multiulica  novem  per 
quatuor,  Ruql  trigiula  sex,  stilitvt  ijuaJramcs.  Mu!- 
iiplica  >cpteni  ex  his,  scilicet  qoadrantibus,  persex, 
propier  sox  boras,  qnA!  in  ttnoqnoque  quaJranle  sunt, 
ei  tresborat  sume  de  vjgesimo  nomiquadnnte  et  ha- 
bebis  quadraginta  qninque  boras;  ct  Ja  ArieU,  quia 
lot  boras  per  euui  cacurrit,  coinputatis  semper  no- 
vem  boris  iu  cursu  lunee,  pro  quinque  parlibas,  iJ 
esl,  diebus  solis.  QtioJ  liic  etiam  beuc  conveml; 
naui  quinijiiies  novein  xi.v,  etquinquies  quinqtie  vw. 
Tol  eiiini  parlcs  solis  seniper,  per  tut  horas  lima 
discurrit.  Jtccipedc  quinque  viginli  septen  qintdran- 
tcs.  et  tla  novcni  Taoru,  uovem  iterum  Geminis,  ct 
similiter  notem  Cancro.  Kt  adhuc  htbea  qoadranien 
rt  Jiiui  litim,  qui   re  Idunt  novem  horas,  e\  quibus 


trcs  parles  vel  quaiuor,  ct  supplcbis  lolttm  Arietem. 

Unde  el  dicitur  :  Quoiparles  dempseris,  lol  ady.ce.rc  ..  dne  trihus  slgnis  peraciis  dabumur,  at  sic  reslaul 
rererrferit.  Si  vero  in  \i?esima  parte  vol  in  a'ij  quali-  scptem  horse.  Krgo  nona  lunt  vn  horas  in  leone  crt. 
lut  posl  modietaiem  signj  fuerit  accensa,  non  eon>      Luna  nccensa  vet  dcntpseni,  sriiicol  Je  primo  ligno 


poiabis  illud  signum  in  quo  fuil  acconsa,  sed  secun- 
Jiim  ah  illo.  Kt  c  iiii  pcrveuens  ad  iUud  lignuiu  uhi 
iniia  e-l,  101  pa  le-  leirabe  ab  eo  si;?iio  quot  reliniiil 
luna  e.x  eo  signo  ubi  fiiil  iccensa,  si  Unien  post  ine- 
Jielaiem  foit  aoccosa.  Kt  prnptorea  illuJ  signum  non 
i  oinputabis  lotun  ubi  esl  luna,  quia  eadem  luna  iu 
ihi  signo  ubi  fuii  acemtsi  decem  partet  sibi  rellnuil. 
I'.i  boe  esi  qnoJ  viuii,  qualretinuarit,  Bcilicel  exprkno 
-  .,"■',  lot  retra'iere,  -i  ilicel  s.qtienllblis  signis,  re- 
rorderi».  Dnnoro  etl  quol  lineaa  rMeaaap  liuta  s'guo, 
aiiicqiiniii  sce.Cil  a  su  linn,  «i  lamen  snte  meJiela- 
tem  -tigni  nieiii  iccenta;  bl  vero  posl  meJiciatoin 
iigni  foeril  acceiiM,  boi  intellig  tur  leiinerc.  Item  I 
Qiiotfiartes  dempseiit  luna  uccfnsa  in  printo  signo, 
tet  adjicere  recorderi»  tte  ttipientt  stgnu.  Iloc  aniem 
iii  -i  in  mieriorl  parta  signi  fueril  >><<•'  itceosa,  iJ 
rM,  anie  nicilietateni ,  si  vero  posl  ineJielatem  fuem 


in  capile.  Ti>t  retrahere,  si  ilicel  u«  tine  aaquentis 
signi,  el  itdjiceie  aJ  primuul  sujnum  recorderis.  Ycl 
rttiuuerit,  scilicol  de  prirao  signo  in  line,  tot  retra- 
hcrc  siiiniiii-r  Je  llnc  subsequetilis  ^igni,  ei  adjicerc 
ad  pruinmi  signuni  rectird.iis.  flfatew  hcris  in  luna, 
prt  quinguc  dltQH»  ie.  tttt  .c.inpntalis,  quia  quoj  sol 
a^it  quinque  diebus,  hoc  ladt  lona  |n  noram  horis. 
QlUld  ili  orob.ilur.  Sexies  qtint'.  \\\,  10X11  ajwapari 
SUilt  V.  Hoe  ad  -0'ein poriiurl.  Iriginla  Jicbus  iiniim- 
i|uiuii|iu;  -iniiiioi  periutliat.  K  conirt  luna  duobva  dlt 
lius  ii  -c\  noris  pcilini  unuuiquodqqe  >ignuui,  qux 
hiciunl  horas  i  iv. 

Ki'i..\i  iu  i  \  iio.  —  tnii.i    :i>rfi.ii-uot    trtdtcitf,    eie. 

/■i.ii icii-  siguifer.  Zoa  Gnece,  ininial  Latine,  lada 

lOdilOUt  dicilur  a  tois,    id    etl,   aniiiubbus,  quoiuili 

iiuajinoi  Ibl  depieua  lORl, 

Dnobits  ilictius  a  tex  karit,  nc  ("iiiif,  ete,  Si  dihgeO" 


573 


DE  TEMPOBUM    KATIOlSf.. 


574 


a  p  rte  qiiam  iamedio  Octobii,  nonum  Sagiitarii  ab  A 
ea  qiiam  in  niedio  Novembri,  decimuni  Capricorni 

GLOSS.E  ET 
lcrquatsieris, invenies  hinam  iiiiinoqiioqnesigiiodiio- 
busdiebusei  sex  lioris,  ao  bis.se  unius  lioiie,  instiper 
ehain  duodecimam  partem  unius  horae  immorari. 
Et  si  cogiias  cor  ipsain  particulara  praHermiSil,  tlico 
quia  perilo  calculaiori  .lianc  minime  laluisse  praesci- 
vit,  el  ideo  fasiidinm  loculjonis  aiuisit.  0 ;*•  qiiidem 
ratio  ila  probari  potesl.  Quemailfnodiuii  uoveni  ho- 
ra  in  luna,  el  qtiiuqtie  dies  in  sole,  cl  siout  noveni 
qiiadranles  in  luna,  et  dies  in  sole,  iia  quoqtte  vi- 
ginli  sepiem  dies  in  luna,  et  ccclx  in  sole,  oniniuo 
coucordanl.  El  restanl  adbuc  de  cursu  solis  dies 
qtiinque,  et  de  cursu  luiiae  octo  bonfi  et  duodecim 
particulae,  ex  quibus  nona  hora  coulicitur.  Sicquc 
cursus  solis  et  lun.i:  per  /.odiaciira  concordare  pro- 
balur.  Iu  hoc  looo  novem  quadrantes,  cl  duo  dies  et  a 
scx  horer,  aequalem  habenl  numeruin. 

Operosnm  est  enim,  in  singulis  signis,  clc.  Laborio- 
sum  est  euim  unicuique  siguo  statiin  post  nnvem 
qnadrantes,  octo  Iribune  uncias.  Et  ideo  brcviiatis 
causa  prscteriiiiltunlur,  tisqiie  iltim,  liibtis  signis  per- 
actis,  diise  hone,  id  cst,  tres  bitsa-,  reslituantur.  Et 


ab  ea  quam  in  medio  Decembri  sol  inhabilat  caput 
atlollil,  et  propterca,  ut  vulgo  creditur,  in  ociava  sua 

SCIIOL1A. 

Iia-c  quidem  luna  in  prima  vel  mcdia  parlc  signi  cu- 
juslibel  nala,  prompla  esl  computalio,  quia  quanto 
rainusrestaurareoporiet,lantofacilioreslcompui  tio. 

Sin  antem  tdins  quod  primo  signo,  elc.  Iil  eftl,«i  alio 
loco  accensa  fuerit  q  uam  in  prinia  vel  media  sjgni  parle. 
Drmpserit,  scilicet  incapiie  signi,  vctirtmuerit,  scilicet 
deiine  &ign\,lol  sequenttbus  scillceUij«is  relruhere  vel 
edjicerc,  sciiiiel  adi  lud  signuni,  in  quo  priinofuil  luna, 
recorderis.  Hanc  igiuir  restaurationem  taliier  agcre 
debes.  Si  vis  iiimm  diem  rcslaurarc,  tribueilli  novem 
punctos ;  si  duos,  oclodecim  ;  si  ircs,  viginli  scplem  ; 
si  quatuor,  trigmla  sex ;  si  qiiinque,  quadr;giula 
quinque,  qui  laeiunt  novem  horas.  Et  lioc  est  quod 
diciinr,  Novem  horis  in  luna  pro  quinque  diebus  in 
sole  computatis.  Potcst  etiam  id  ipsum  ila  facere  .  si 
unum  diem  restaorare  geslis  da  illi  tluas  horas,  ex 
quilms  seinpcr  deiimam  rtcide  palrein.  Si  quiitq  e, 
tribuc  illis  deceiu  horas;  abjecia  decima  parle,  no- 
vem  horas  itidem  reslant. 

Joan.  Nov.  Sciiolia.  —  Singuli  axtlem  mentes  sua 
signu.  Dislributio  siguorum  est  per  singulos   incn- 


scs,  qnoil  lamen  haudcommode  fi?ri  polesl;non  enim 
iuitia  mensium  Romanorum  (de  his  enim  agilur)  re- 
spondent  mensium  principiis;  in  mediis  eiiim  mensi-  , 
hui  sol  ferenovum  aliquod  signuin  ingreditur,  ve.luti  C 
1 1  Januarii  Aquarium,  quae  tamen  ratio  lirma  non 
esi..  Nam  olun,  ut  apparet,  ipsis  mensium  Kalendis 
iu  aliud  signutn  transitus  fuii ;  nec  desunt  qui  opi- 
nantur  Ciirislum  nalum  esse  nocte  brumali,  quae  lo- 
tius  anni  longissima  esl  :  ea  tum  fuil  viii  Kalendas 
Janaarii.  Noslra  aetaie  vero  hruma  fil  pridie  IJus 
Decemhris,  iii  esl,  \i:i  diebus  ciiius  :  quod  propter- 
ea  accidil,  quia  anniis  solaris  brevior  esl  aliquanlo 
quam  computatur.  Constnt  enim  diebus  cc.olxv  et 
quadranle  non  iutegro;  qui  qnoniam  propter  inter- 
calandi  coiumodiiatcm  sumittir  integer,  necesse  esl 
tardius  aiinura  exire  quam  sol  signiferum  permensus 
RSl,  quap  tcmporis  redundanlia  ivmcdium  nouduin 
invenit  inlercalalionis,  seu  potius  ademptionis.  Tol- 
leretur  autem  (si  id  liberet  Ecclesiac,  seu  Romano 
pontilici,  cui  primum  poteslas  intercalaiidi  dala  esl) 
ad  Imnc  modum  :  Primum,  dies  qui  siint  a  duodeci- 
nia  die  Decenibris,  quo  bruiua  esl,  usque  ad  Kalen- 


das  Januarias,  Decetnbii  detraherenlur,  scilicct  un- 
deviginti,  consiarelquc  eo  lantum  anno  December 
duodecim  diebus  ;  pra»terea  cenlesimo  decimo  quo- 
qij.;  anno  non  inlercalaretur,  intercalalio  cnini  plus 
lemporig  addit,  quam  solis  circuitus  requirit,  quod 
nisi  delraclalione  tolli  non  polesl.  Hoc  pacto  contin- 
geret  ut  constanler  loto  sevo  sol  Capricorni  sidus  in- 
grediatur  Kalendis  Januarii,  quod  annis  quingentis 
ante  Clirisium  iiaium  fuit,  si  modo  laiidiu  intercala- 
lum  esl.  Apposui  bic,  pon  quiilem  quod  ego  teinpora 
in  ordinem  alium  redigi  cnpiam,  sed  ut  lectori  con- 
staret,  qu:e  ratio  sit,  quod  bruma  jam  propius  eve- 
niat  Kalendis  Decenibribos,  qu;>m  dum  Servator  no- 
sier  nascerettir  quodque  aliquando  fulurnm  sit 
durante  iongo  s«culorutu  orrline,  ul  eodem  lempore 
Dceember  eveniret  quo  nunc  lubemus  Sovembrem. 
Sicttl  quidum  veternm  eiium  versibus  explicavit. 
Apud  quem  ex  vetcribus  poetis  hi  versus  habeantur, 
non  niemini  me  legisse,  apparcl  cujusdam  recenlin- 
ris  qoam  est  Manilins,  apud  quem  similes  legunltir, 
sed  non  iidem.  Solent  auiem  olim  in  Kalentlaris 
(ut  vocant)  hi  versiculi  singulis  mensibus  distrihui, 


37B  UKD/E  VENKIUMLIS  OPERUM  PAUS  I.  —  PIDASCALICA  CENUINA.  376 

parle,  ut  vcro  .1  gjptus,  maier  artlum,  docet,  aliquot  A  suaruni    coiijuncliune    et  compulandi   sibi   raliuuu 
ptiriibus  antci,  liruinali  soblitio  dedical  niausioneiu;      cohamnl,  de  quibus  poela  : 


dein,  raverto  id  aliiora  siguiferi  curtu  <ir.uli,  un- 
ileciiuum  Aquarii  sidus  a  parte  solari  mcdianlis 
•linuarii;  dui.deciinuin  Piscium  ab  eadciu  p.irle  Fe- 
bruarii  verlicem  engcns,  linilur  in  mcdi»  Marlii,  ubi 
Arn-s  subsequens  oiius  sui  (landit  inilium,  si  quidem 
oiniiia  sigua,  etli  nou  formx  flguia,  regiouum  lamen 


Irtcirco  cerllt  dimeiisum  parlihua  orbem, 
!'•  i  duouVua  regit  muiidl  sol  aureus  aslra. 

Sigtiifer  autoui  lacleum  circulum  in  Sagittario  re- 
cipil  el  Geminis.  Mulia  liinc  dici  potcranl,  ted  lixe 
luclius  a  colloqurme  quatn  a  scribenle  tiunt.  Saiie 
quia  de  plauelaruiu  quarum  per  signirerum  circulum 


CLOSS.-E  ET  SCIIOLIA. 


veluli  jam  prxnotanlur  versihus  parum  sobriis  et  ni- 
liil  emditis.  Prioris  gencris  vidi  velustissimum  quem- 
dam  codicem  sacrarum  caiilionuiii  et  lectionuui  , 
passim  aurcis  liueris  scriptuui  cuin  eisdem  versibus 
in  titulis  inensiuin.  qnein  Colonia  nobis  oslendit  in 
»de  divi  Cereonis  l>.  Andreas  Rarduiccensis  ejusdem 
loci  cauonicus.  " 

Aries  Plirixtce  Kalendna.  PhrisSBHa  Arielis  ea-lestis 
epilbclon  ab  evcnlu,  quod  Phrixum  vt  Hcllen  pcr 
luare  (quod  sh  ea  pustea  Hellespnntiis  diclum  esi) 
transiulerit.  Vide  poelicon  aslronomicon  Juhi  Higini. 

Jfnim  Ageronei.  Agenoretim  Taurum  vocal  a  Ve- 
nere,  cujus  duinus  esl  in  hoc  signo.  Agenoream  cuiin 
vclcres  acceperunt  deain  qu«  ad  agendum  excitaret : 
hiec  non  alia  est  quani  Venus,  quae  cuncia  vivcntia 
ad  gignendum  excitai. 

Junius  trquatos  ccclo  videt  ire  Laconas.  .Fquatos 
l.acones,  Geininos  intellige,  Casiorem  videlieet  et 
Pollucem,  quos  Jupiler,  propter  imperii  mo.leralio- 
neiu  qua  simul  usi  sum  iu  Lacedxmonios,  inter  no- 
bilia  aslra  coliocavit. 

Solsiilia  ardeniis.  Sol  in  priina  parle  Cancii  soi- 
stiiiiim  ellicit,  quo  lempore  umbra  prope  absuiuuu- 
lur,  ct  xslus,  propter  aslri  sublimitltein,  supra  mo- 
dum  augenlur ;  propterea  ardeiitem  appcllavii. 

Leo  fervidus.   Sol  in  boc  signo  dies  canicul.ircs  « 
moiialium  corporibus  fervore  intolerabilcs  reddil. 

jEouat  et  Ociober.  Respicit  xquinoclium,  quod  sil 
aulurtino  in  pnma  parle  Librae. 

S.wpiiis  liibernuin  prxceps.  Prxcipilem  scorpium 
intelliginius,  propter  subiia  dicrum  decremenia,  qux 
sub  hoc  siilere  celerrima  sunt. 

Principium  fani  sancil  Tropicus  Capricomus.  Ca- 
pricornus  cigiinm  est  tropicum,  queinadmoduin  el 
Cancer.  Nani  ul  in  illo  solstiiium  lil,  ita  iu  boc  bru- 
ma,  qui  dies  sunl  iu  auetuiii  lucis  et  leiiebrarum  po- 
sireini.  Quod  autem  dicalur  habere  Januarii  prini/i- 
pium,  ad  nostram  xtalem  non  quadral,  sed  sic  fuit, 
quemadmodum  supra  osieudiuius  duobus  ab  binc  au- 
norum  millibus. 

Solidi  stat  sidus  aquari.  Cur  solidi,  cuni  a  Lucano 
levis  (iicaliir,  ab  ahis  cilus,  ab  sliis  prxceps.'  Respi- 
cil  hic  diei  lardum  increnieiilum,  quod  tum  vix  dum 
adverlitur ;  el  asirologi  lixa  vocant  signa  qua>  se- 
quuntur  slalim  tropica,  qnalis  est  aquarius ;  qui  se-  ** 
cus  i-uiii  vocanl,  respiciunt  leinpons  moram,  <|U0 
lotus  exoritur,  quod  fil  inii-a  boraui,  dum  alia  qux- 
il.mi  plus  quam  duas  bor.is  conliciant,  priusquain  in- 
t  gra  orianlur,  propter  flexum  signiferi.  Pcr  Mumx 
mensem  Februariuin  inlellige.  Hunc  enim  anno  ad- 
jecit  anle  a  Koinulo  instituto,  veluli  cl  Janoariuiii. 

lluarum  horarum  spatio.  Inlelligc  horas  iuxquales, 
KU  lemporalas,  non  xqiiinoctiales,  alioqui  lalsuin 
esse  facile  conatat  ex  bia  q  x  Iraduntur  de  exortu 
et  occasu  liderum  inarauali. 

Oecem  semis  hortv.  lulellige  quilius  sol  lougius  in 
uikii|iiiii|ui'  nigno  coinmoratur  quatn  tiigiuta  ihebu*. 

Primitm  igUur  Ariltii  siynuin.  Obscurius  paulo  Be- 
ila  imlicat  iu  quibui  Cfflli  parllbus  scu  siguis  quoli- 
bet  mense  sit  sol,  vel,  quod  idem  esL,  quod  siguum 
quovii  niense  cuin  soln  oriaiur,  quod  ul  quolihel 
1111'iise  n  cujusque  msosil  die  exacle  sciatur  uuslra 
«I  iic  uMiip-j  ad  liin-iii  labulain  dicruoi,  ct  parlium 


signorum,  ad  annuin  salutis  1'i-tO  eiacte  compota- 
tam. 

'■'.'  ideo  jnxlit  qnosdam  in  oclava  <»i  parle.  Ad  hunc 
modum  Puuius  tradit  libro  u  naiuralis  llistoria*,  cap. 
xix.  Si.l  aiitem  ipae  quntuor,  iuquii,  dilfereiilias  ha- 
bct,  liis  Knoaia  nocte  diei,  vere  el  aulumiio,  in  ccn- 
triiui  incidens  lerra9,  iu  oclavis  partibus  Arietis  et 
l.iliiir,  bis  permul.itis  spaliis  in  iiuctum  diei,  bruuia 
ociava  iu  parte  Capricorni,  roclis  vero  solstitio  toli- 
dem  in  partibus  Cuncri.  Sed  duliilet  qmspiam.  cum 
obiiqui  circuli  ralio  sii  ininiutabilis,  nec  alio  loco 
possfall  fieri  teqoinoctia  quani  uhi  signileri  et  xqui- 
noctialis  sunt  SKdioues,  el  harum  scctionum  una 
prima  Sit  pars  Arielis,  altera  vero  Lihne  pars  seu 
giadus  primus  sine  ulla  mutat  one,  quomodo  igitur 
iutclligfinus  Bquinoetia  fieri  in  ociavis  partibus.  ciiiu 
ipsa  scctio  circulorum  ligniferi  ct  aH|ualoris  cfliciat 
primas  partes  Lilira;  ct  Arieiis.  Respondro  ad  huuc 
moduui  :  T,&\  pt  i,  seu,  ut  est  apud  Pliuium,  Anaxi- 
mauder  Milcsius,  eum  primum  dcptelienilereiil  et 
ligniferi  obliquilatem,  atque  in  eo  solis  aquiuoc  ia 
vet  solstitia,  respcxcrunl  juxta  ea  loca  vicina  aslra, 
quibus  tum  Ariclis  et  Tauri  nomina  indebantur,  no- 
laru  tque  horum  asrerismoriuu  in  uelo  traclus  et 
loiigiludincs  ,  ut  unumquemque  locum  maiiifcsia 
nota  deprebeiiderent.  Deinde  lotuin  illud  astrum  di- 
vidcntes  in  parles  xxx,  cerla  parie  imagiuis  locum 
aaquiuoclii  aut  lnlslitii  signabaut;  ui,  verbi  gralia, 
quo  loco  tunc  asquinucliuin  luit,  iriiilem  pars  nciava 
ejus  asterismi  qui  Ariesin  ccelo  dicilur  reperiebatur. 
Veiuo  cuiii  stellx  lixae  ad  moliim  nonx  sphxi-x 
paulatim  conlra  ccclum  movercniur  iu  exiirlum,  non 
polerat  hxc  ratin  stabilis  essi-.  Quapropier  univcr- 
sum  circulum  soHs  sequenles  diviserunl  in  xn  spa- 
tia  SHjualia,  qute  dkunfur  Grace  dodecainoria,  quo- 
ruin  uiiuniquodque  dividebatur  iu  xxx  parles,  quae 
iiiiiic  gradus  dicunlur,  omissa  compuiatione  qua:  per 
parles  astcrismi  licbat.  Asterismorum  enim  omnium 
luagniludo  non  esl  xqualis.  iloc  modo  existimo  in- 
tel  ueiidiiin  esse  locum  Plinii,  el  queinhbel  alium 
ubi  esl  xquinociia  aliler  evenire  quam  in  primis  par- 
tibus  Arietis  ct  labr.e.  Hoc  si  quis  volcl  clarius  ac- 
cipere,  sumat  Astrolabium  quod  siiperioribus  annis 
edidimus,  notel  in  eo  primam  paiiem  Cancri,  nou 
quidem  ejus  astri,  sed  dodecamorii  illius,  quod  qu.ir- 
lum  esl  a  sectione  xquinoclialis  :  ad  cam  parlem 
posiquam  sol  perveuit,  dicitur  esse  in  pruna  parle 
dodecamorii  quidem,  non  lamen  iu  prima  parte  liau- 
cri,  id  esi,  ejus  astri,  sed  circa  secuudaiu  partem  Ce- 
ininorum,  qux  est  in  altera  stellarum,  qux  priorem 
pedcm  Geininorum  deformanl  ;  unde  ipsa  Caaeri 
im.igo  plni  niiii  pariium  iutcrvallo  digressa  esl.  Pro- 
pterea  (ui  fincm  faciam)  quando  solem  dicimus  esse 
iii  Lcmie  seu  alio  quolibel  sigim,  non  aslrum,  sed 
dodecaiuorion  inuuligere  debemui  ab  Ariete  quar- 
luui.  Hiirum  uuuiuquodque  sol  Spatio  Iricenoruui 
iiieium  el  deceui  lioraruui  perounil,  do  quibus  peeka 
lnciis  inteiligendus  cst,  quem  blc  Beda  cital  H  ■ 
Georgicoo. 

L't  vero  .Kgyplus  inater  uruum   docet.   Arisloleles 

quouue  auctor  esi,  abstrusaruiu  srUum  priuiaui  iu- 
veniiiuieiii  esse  Agypliorum  sacerdotuui,  quibua  Ui 

leitlniiiiii   I iii t    prni.uiis  rebua  opnraiu   daic.    Yid« 
prmcipium  Uetapbysices  apud  Anstulclcui. 


377  DE  TEMPORUM   RATIONE.  378 

meatus  est  ordine  el  temporc  snpra  memoravimus ,  A  senis  horis  ac  liesse  unius  horse  perlabitur.  Si  autem 
tautuin  nunc  dicamus  q  ia  sol  CCCLXV  diebus  et  VI  quxris  bessis  quid  significet,  et  in  principiis  hujus 
hnris,  lnna  XXVII  diebus  et  VIII  horis,  zudiaci  aiu-  opusculi  dc  calcutis  diximus,  et  buuc  breviter  repe- 
bitum  lustrant;  singula  vero  signa  sol  tricenisdiebtis,  tiinus.  Tanto  minus  est  bessisab  integra  liora,  quan- 
dcnis  horis  ac  seniissc,  luna  autem  binis  diebus  et      tam  VIII  a  XII,  XX  a  XXX,  X  a  XV ;  tertia  cuim  parte 

GLOSSjE  ET  SCHOLIA. 

Ileec  ial'u'n  inleqrum  arinalem  complectilur,  in  quo  menses  ac  mentium 
e  regione  numerus  partium  sen  graduum  in  signifero,  qui  srnyulis  diebus 
nutvrum,  qu&iirca  irpiixx  atibi  declaracimus. 


singulorum   dies  ordinr   ponunlnr ; 
respondent.  Tertius  numerus  est  mi- 


JANUARIUS. 

MARTIUS. 

MAIUS 

Di. 

Gra. 

Mi.  p 

Di. 

Gra. 

Mi.  p 

Di. 

Gra. 

Mi.  p. 

Circuni. 

1 

20 

54 

Capricor. 

1 

21 

8 

PisceS. 

Philip. 

1 

20 

32  Taurus. 

2 

21 

36 

— 

2 

22 

7 

— 

2 

21 

30 



3 

._).) 

37 

— 

5 

23 

— 

Cru. 

3 

22 

27 



4 

23 

38 

— 

4 

24 

6 

— 

4 

23 

24 



5 

24 

39 

— 

5 

25 

6 

— 

5 

24 

22 



6 

25 

41 

— 

6 

26 

5 

— 

6 

25 

40 



7 

26 

42 

— 

7 

27 

5 

— 

7 

26 

17 



8 

27 

43 

— 

8 

28 

4 

— 

8 

27 

14 

— 

9 

28 

44 

— 

9 

29 

3 



9 

28 

12 

__ 

40 

29 

45 

— 

10 

0 

2 

Aries. 

10 

29 

9 



11 

0 

47  Ai|iiarius. 

11 

1 

1 

— 

11 

0 

C  Gemini. 

ia 

1 

48 

— 

Creg. 

12 

2 

1 

— 

12 

1 

4 

__ 

13 

2 

49 

— 

15 

3 

0 

— 

Scrva. 

13 

2 

1 

.    , 

14 

3 

50 

— 

14 

5 

59 

— 

14 

2 

58 

__ 

15 

4 

51 

— 

15 

4 

58 



15 

5 

55 

,     . 

16 

5 

52 

— 

16 

5 

57 



16 

4 

52 

_ 

17 

6 

55 

— 

Cer. 

17 

6 

55 

— 

17 

5 

50 

.    _ 

18 

7 

54 

— 

18 

1 

54 



18 

6 

47 

.    ., 

19 

8 

55 

— 

19 

8 

55 

— 

19 

7 

44 

__ 

20 

9 

56 

— 

20 

9 

52 

— 

20 

8 

41 

— 

Agne. 

21 

10 

57 

— 

Bene. 

21 

10 

51 

— 

21 

9 

38 

_., 

22 

11 

58 

— 

22 

11 

49 

__ 

22 

10 

55 

_„- 

23 

12 

59 

— 

23 

12 

48 

_ 

23 

11 

52 



24 

14 

0 

— 

24 

13 

47 



24 

12 

29 

_ 

Paul. 

25 

15 

1 

— 

Mari. 

25 

11 

45 



Urban. 

25 

13 

27 

„. 

26 

16 

2 

— 

26 

15 

44 

— 

26 

14 

24 



27 

17 

2 

— 

27 

16 

43 

_ 

27 

15 

21 

___, 

28 

18 

3 

— 

28 

17 

41 

_ 

28 

16 

18 

29 

19 

4 

— 

29 

18 

40 



29 

17 

15 

50 

20 

5 

— 

50 

19 

38 

_ 

30 

18 

12 



31 

21 

5 

— 

51 

20 

37 

— 

31 

19 

9 

__, 

FEBRUARIUS. 

APKILIS. 

JUiNlUS. 

Di. 

Cra. 

Mi.  p. 

Di. 

Gra. 

Mi.  p. 

Di. 

Gra. 

Mi.  p. 

1 

22 

6  Aquarius. 

1 

21 

55 

Aries. 

1 

20 

6  Geinini. 

Purif. 

2 

25 

6 

— 

2 

22 

54 



2 

21 

5 



Blasi. 

3 

24 

7 

— 

5 

23 

52 



Eras. 

3 

22 

O 

4 

25 

7 

— 

Ambr. 

4 

24 

50 



4 

22 

57 

Agat 

5 

26 

8 

— 

5 

25 

29 



Bonif. 

5 

23 

54 



6 

27 

8 

— 

6 

26 

27 



6 

24 

51 

7 

28 

9 

— 

7 

27 

25 



7 

25 

48 

8 

29 

9 

— 

8 

28 

25 

_ 

8 

26 

45 



9 

0 

9 

Pisces. 

9 

2» 

21 



9 

27 

42 

10 

1 

10 

— 

10 

0 

20 

Taurus. 

10 

28 

39 

__ 

11 

2 

10 

— 

11 

1 

18 

— 

11 

29 

36 



12 

3 

10 

— 

12 

2 

16 

— 

12 

0 

33  Cancer. 

13 

4 

11 

— 

15 

3 

14 



13 

1 

30 

Valent. 

14 

5 

11 

— 

Tib. 

14 

4 

12 



14 

2 

27 

15 

6 

11 

— 

15 

5 

9 

— 

Viti. 

15 

3 

24 

16 

7 

11 

— 

16 

6 

7 



16 

4 

21 

17 

8 

11 

— 

17 

7 

5 



17 

5 

18 

18 

9 

It 

— 

18 

8 

5 



18 

6 

15 

19 

10 

11 

— 

19 

9 

1 



19 

7 

12 

20 

11 

11 

— 

20 

9 

58 



20 

8 

9 

21 

12 

11 

— 

21 

10 

56 



21 

9 

6 

3 

Pet. 

22 

15 

11 

— 

22 

11 

54 

_ 

22 

10 

23 

14 

11 

— 

25 

12 

52 



23 

U 

0 

Matt. 

24 

15 

10 

— 

24 

15 

49 



Joan.  Ra 

.  24 

II 

57 

25 
26 

16 
17 

10 
10 



Marei. 

25 
26 

14 
15 

47 
44 

— 

25 
26 

12 

13 

54 
51 

— 

27 
£8 
29 

18 
49 

20 

9 
9 
8 

— 

27 
28 
29 

16 
15 
18 

42 
4-. 
57 

z 

Pe.  Pau. 

27 
28 
29 

14 
45 
16 

49 
46 

43 

— 

Quir. 

30 

19 

35 

— 

50 

17 

-10 

_M 

379 


RED.f  VENERARILIS  OPEKLM  PARS  I. 


D1D.VSCA1.ICA  CENCINA. 


->so 


sulil  acia,  qimlie*  iln.f  soliini  mnamnt,  IpM  dm  \  nut,  liiiiam  XWII  dicbus  el  lcrlia  diei  parte  Uutuni 
ptHM  bessi* ,  IpM  lerlia  irn-ns  nuucupatiir.  Eirani  conlicerc  tuisum,  quanturn  GCCI  ,XV  diebus  et 
ergo  qui  lun.iin  tricenis  di  bus  lanliim  ntlll  coleslis,  quarta  diei  parle  consl.it  conlicerc  solem,  ei  qii.inliiiii 
qii.uitiiin  CCCLX  et  V  soleni  pcrcurrcre  dinint,  cinn  spatii  in  uao  suo  iiien^e  liinain  ,  lantuni  iu  tredeciin 
nianilosia    veiiias  prodal,  quud  el  supra  pcrstrinxi-      snis  '  solis  eiplere  circuitum. 

VARIANTES  LECTIONES. 
1  Add.  mentibus  C. 

;  i.oss.*:  et  scholia. 


JULIUS 

SEPTKMBEIl. 

NOVEMBER. 

Di.  i 

Gra.  1 

ii.  p. 

Di. 

Gra. 

Mi.  p 

I)i. 

Gia. 

Mi.  p. 

Vif.  Mn. 

1 

18 

37  Cancer. 

E?id. 

1 

18 

15  ' 

rirgo. 

Om.  SS. 

1 

1!» 

2  Scorpio. 

2 

1» 

34 

— 

2 

19 

14 

— 

2 

21) 

2 

— 

5 

20 

31 

— 

3 

20 

15 

— 

5 

21 

5 

— 

1 

21 

28 

_ 

4 

21 

11 

— 

4 

32 

4 

— 

1 

22 

25 



5 

22 

10 

— 

5 

23 

5 

— 

li 

23 

99 

_ 

6 

23 

9 

— 

6 

24 

6 

— 

7 

24 

19 

_ 

7 

24 

8 

— 

7 

25 

7 

— 

8 

25 

10 

_ 

Ma.  Ma. 

8 

25 

7 

— 

8 

26 

8 

— 

9 

2(5 

15 



9 

26 

5 

_ 

9 

27 

9 

— 

10 

27 

11 



10 

27 

4 

— 

10 

28 

10 

— 

11 

28 

8 

_ 

11 

28 

3 

_ 

M»ri. 

11 

29 

11 

— 

12 

29 

5 



12 

29 

2 

— 

Cunib. 

12 

0 

12  S 

agiltar. 

Marg 

13 

0 

2 

l.eo. 

Maiern. 

13 

0 

i"  i 

Libra. 

13 

1 

14 

11 

1 

0 

— 

Exall.  f 

14 

1 

0 

— 

14 

2 

15 

— 

15 

1 

57 

— 

15 

1 

59 

— 

15 

3 

1G 

— 

16 

o 

B 

54 

— 

16 

2 

59 

— 

16 

4 

17 

— 

17 

3 

52 



Lanib. 

17 

3 

58 

, — 

17 

5 

18 

— 

18 

4 

49 

_ 

18 

4 

57 

— 

18 

6 

20 

— 

19 

5 

4G 



19 

5 

56 

— 

19 

7 

21 

— 

20 

G 

44 

_ 

20 

6 

56 

— 

20 

8 

22 

_ 

21 

7 

41 



Mal. 

21 

7 

55 

— 

Prsf.  Ma 

.21 

9 

23 

— 

Magd. 

22 

S 

58 



22 

8 

55 

— 

Caecil. 

22 

10 

23 

— 

23 

9 

36 



25 

9 

54 

— 

23 

11 

26 

— , 

21 

10 

33 



24 

10 

54 

— 

24 

12 

27 

— 

Jacob. 

25 

11 

51 



25 

11 

53 

— 

Caiba. 

21- 

13 

28 

— 

Anna*. 

U 

12 

28 



26 

12 

55 

_ 

2'» 

14 

50 

— 

27 

13 

26 

_ 

27 

13 

52 

— 

27 

15 

51 

— 

28 

14 

23 



28 

14 

5* 

— 

28 

16 

52 

— 

Patil. 

29 

15 

21 

_ 

Mich. 

29 

15 

51 

— 

29 

17 

3  4 

— 

3(1 

l(i 

18 



30 

16 

51 

— 

Andr. 

30 

18 

35 

— 

31 

17 

16 

— 

AUGOSTUS. 

OCTOBER. 

DECEMBER. 

Di. 

Cra. 

Mi    P 

Di.  ( 

!ra.  Mi    p. 

Di. 

Gra. 

Mi.  p. 

Pel. 

1 

18 

14 

Le<». 

Remi. 

1 

17 

51 

Libra. 

1 

19 

."(, 

SagU. 

2 

19 

11 

— 

2 

18 

51 

— 

2 

20 

58 

— 

5 

20 

9 

_ 

3 

19 

50 

— 

3 

21 

59 

— 

4 

21 

7 



4 

20 

50 

— 

Barh. 

4- 

22 

41 

— 

5 

22 

4 

_ 

5 

21 

50 

— 

5 

23 

42 

— 

6 

25 

<j> 



6 

22 

50 

— 

Nicol. 

6 

24 

i. 

— 

7 

24 

0 



•^ 

"2 

50 

— 

7 

25 

45 

— 

8 

24 

B9 

_ 

8 

24 

50 

— 

Conc.  M; 

1,  8 

26 

47 

— 

9 

25 

55 



Dinny. 

9 

'25 

50 

— 

!» 

27 

48 

— 

l.aur. 

10 

2fi 

53 

_ 

Geron. 

10 

26 

50 

— 

10 

28 

50 

— 

II 

27 

51 



11 

27 

51 

— 

11 

29 

51 

— 

12 

28 

40 

_ 

12 

99 

51 

— 

12 

0 

55  Aqiwriits. 

15 

29 

47 

— . 

13 

29 

51 

— 

Lucite. 

13 

1 

5i 

— 

14 

0 

15 

Virgo. 

14 

0 

51 

Scorpio. 

14 

2 

56 

— 

As.  M»r 

.  IS 

1 

45 

— 

Maur. 

15 

1 

51 

— 

15 

3 

57 

— 

16 

1 

41 



19 

■ 

52 

— 

16 

4 

59 

— 

17 

3 

39 



17 

5 

52 

— 

17 

6 

0 

— 

18 

4 

57 



18 

4 

52 

— 

18 

7 

s 

— 

19 

5 

35 



19 

5 

53 

— 

19 

8 

5 

— 

Bern. 

20 

8 

34 



20 

(i 

53 

— 

20 

9 

4 

— 

21 

7 

32 



llrsul. 

21 

7 

51 

— 

Tliom. 

21 

10 

S 

— 

22 

8 

50 



22 

8 

55 

— 

22 

11 

7 

— 

23 

9 

29 

. 

Scver. 

23 

9 

55 

— 

23 

12 

«» 

— 

Barl. 

24 

10 

2T 

._ 

21 

10 

56 

— 

24 

13 

10 

— 

25 

II 

26 

_ 

25 

II 

56 



Nal.  Do. 

25 

14 

12 

— 

26 

12 

24 



26 

12 

57 

_ 

Siei>h. 

26 

13 

13 

— 

27 

13 

22 



27 

ir. 

58 

— 

Ifiin. 

47 

16 

14 

— 

28 

14 

21 

. 

Sinin. 

28 

14 

59 

— 

Inno 

*K 

17 

16 

— 

29 

IS 

2» 



29 

15 

59 

... 

19 

IS 

17 

30 

18 

1»! 

_ 

:.n 

17 

0 

— 

.,»1 

19 

19 

— 

31 

17 

17 

— 

31 

18 

1 

— 

51 

•20 

1* 

— 

381 

CAPUT  XVII. 

Dc  linuv  citriu  per  signa. 

T.una  quotiilie  quainor  punctis,  sive  crrscens  a 
sole  lonjius  abit,  seu  decrescrns  soli  vicinior  quam 
pii.lic  fuerat  reddilui' ;  singula  aiilem  signa  dccem 
punclos  habent,  id  est,  duas  lioras,  sicut  et  snperitts 


D£  TEMPORCM  IUTIONE  S&2 

\  admonuimns;  quinquc  piiiu-ti  horarn  faciunl.  Et  idro 
si  vi*  scire  in  quo  signo  Iuna  est,  suine  lunam  quam 
votueris,  utpula  qniuUm,  inulliplira  per  qualuor, 
fiunt  viginii;  parlire  per  rlecem,  bis  deni  vies;  4uo- 
bus  ergo  signis  quinta  luna  seniper  a  sole  distat. 
Iiem  Bume  octavam  lunam,  inuliiplica  per  quatuor, 
fiunt  triginla  duo,  partire  per  decvin,  ter  deni  liies, 


GLOSS.E  ET  SCHOLIA. 


CaPLT   XVII. 

BmnEF.  Hames.  Gloss*.  —  Luna  quatklie  qvaiuor 
pttnctii  iive  cresceni  a  sole  lonyius  ubit,  seu  decre 
scens  loli  viciuior,quam  pridie  fueratrediiitur.  Siriguia 
autem  signa  dccem  pitnctos  habeni,  id  est,  duus  horas, 
sicut  et  superitis  admonuimus. 


usquo  ad  plenum  orbein  ;  et  iternm  eodem  spaiio 
ad  snlem  quoiidie  redeuudo  appropinqtiat.  Quos 
quatnor  punctos  dodraniem  et  semunciam  riinius 
Secundus,  in  naturali  Hisloria,  solet  appellare.  Sed 
qnia  lioc  spalium  tetnporis  qun  luna  crescere  aul 
decrcscere  pcrhibetnr,  quantie  el  qualis  mensurae  sii 


Luna  quotidic  quatuor  puoclis  a  sole  elongatur,  B  non  facile  patet,  npcrtis  nuinerorum   exemplis  ape- 


rire  debemus.  Horam  igitur  qiiariarn  nolissiniss  por- 
liones  babere  oninis  calculalor  uubiiare  non  debel. 
Dividitur  aiiquando  in  quatuor  pnnclos,  aliquando  m 
quinque,  aliquando  in  de.cem  minuta,  firequeniissime 
i;i  quadraginta  inomcnia;  dum  autem  ininulissime, 
iii  sexaginta  ostenta.  II*  lamcn  omnes  partitiones 
invenuc  sunl  ab  anctoribus  ad  inveniendos  nmbrariim 
iransilus  in  lioroiogio.  Partilo  namque  horologi»  in 
viginti  qualuorsp.Uia,  juxla  nunieruui  viginli  qualuor 
horaiuui,  quihus  sol  unitersum  lustral  mnndiiiii, 
a.ldiderunl  singularum  liorarnm  divisiones,  ut  facil- 
lime  inveoirenl  horarum  transitum  pcr  motum  ip^ius 
uinblte  iii  spatiis  horolngii.  Pum  ergo  transirei  imi- 
lira  per  qnarUin  p:irlem  unius  s|»atii,  quod  horam 
Bignifical  in  horologio,  punciuin  vocabant;  ipse  vero 
punctus  contiuet  decetn  momenla.  Ad  liderunl  eiiam 
alteruiu  puncluui,  dnui  uinbni  perquinlam  parlem 


C  norstranscunit,  propter  iunaediscursum.qui  puncius 
ocio  momenla  colligit,  cx  qtiibus  punciis  luna  quo- 
tidie  qualuor  peragit,  qninlo  in  ipso  reinanenle.  Orio 
namqiie  inoiuenla,  quiiiquies  iniilliplicala ,  boram 
unani  perliciunl.  Momeiilum  vero  esl  qnadragesima 
pars  unius  hor*.  !la  narnque  voluerunl  astrnlogi  mi- 
nutissimam  siderum  niolum  perninbns  intelligere,  ut 
quadragesimam  pariem  uuius  horas  sentirenl,  dum 
umbram  per  qnadragesimam  partem  in  liorologio 
ipsius  spani ,  quod  unam  lioram  signifioat ,  signifer 
iransiret.  Nec  boc  sulleceral  eis,  sed  el  minora 
addidere  spalia,  quue  vocantur  oslenla.  Unum  enim 
moiiienlum,  osteiitum  semis  comprehendil.  Maxhna 

0  eigo  spatia  divisionuoi  unius  hone  puncia  dicntilur  ; 
mininia  vero,  ostenla,  vel  aioiiii.  Sed,  ut  prxduimus 
puni  toruindiire  sunl  munsui*::  una  qitidem  quartain 
pauem  unius  iior#,  id  cst   lecem  nminenta  ;  allera 


385  BED.fc  VENKRAKILIS  UPEKUM  PAKS.  I.  —  DIDASCALICA  UENUINA.  384 

et  remaneni  duo  ;  tribusergo  signis  el  duobus  pun-  A  ptuagiula  sex ;   partire  per  decein,  septies  deui  se- 


clis,  uelava  luni  seniper  a  sole  diriiuiiur.  Duos  autem 
punclos  scx  parles  iulcllige,  id  esl,  qiianlum  sol  in 
zudtaro  sex  ditlius  ConQcil  iliueris,  punclus  sii|uidem 
habet  Ires  partes,  qtiii  sigiiuni  i|uo<|ue  deceiu  pu;t- 
ctos,  Iriginla  auteiii  habet  parles.  lieiu  sunie  nonam 
deciiuam  lunain  ,   multiplica  pcr  quatuor,  flunl  se- 

GLOSS*:  El 
vero  qtiinlam  conlinet,  habens  in  se  oclo  inonienta. 
Minuliiui  vero  cst  maxima  pars  unius  honi;  OSteil 
t .1111  v.-ro  GO  p  irs  Iior.e  est,  babcns  in  se  CCCLXXVI 
aiomos.  I'n.i  vero  hora  habet  in  se  xxu  atomos,  ?: 
U.X.  Ex  liis  lamenpartitioiiilius  pncdictisduastaulum 
:nl  hanc  prxsentem  qtixstionem ,  id  est,  ad  luna.* 
discursnm  pertinerenon  dubium  esi,  qoinariim  sci- 
li.it  et  quadragesimam.  Quinaria  namque  ad  solins 
lunae  curaiun  periinet,  cajteris  partitionibus  et  solis  g 
elluniRdiscursibusattribiilis.Qundergo  PliniusSecun- 
ilui  refert,  liniain  dotlrantcsetseiuunciashoraruin  aut 
oriri  aul  occidere  tardius  quoiidie  quam  pridie  lurrat 
in  ortii  aul  in  occasu,  lauli  spatiuin  lemporis  tenel, 
hoc  esl  XXI  el  uiiuin  iiiomenta,  et  bisse  unius  mo- 
menli.  Dodrans  quippe  in  oinni  meiisura  Ires  quarlas 
parles  coniinet.  Si  crgo  bora  una  quadraginta  habet 
momenia,  scquitur  ut  dodrans  uuius  honetrginia 
momenta  coniineai.  Dum  autein  una  hora  in  duo- 
tJi.ci nt  uncius  ad  simililudiiiem  issis  dividitur,  duo- 
decima  ejus  pars,  quse  uncia  vocari  polest,  in  Iribus 
inomentis  ac  lertia  uuius  momctui  parie  invenitur. 
Cujus  unoite  dimidium  esl  momenluin,  unum  el 
dimidium  momenli,  el  sexla  pars  UiliuS  niomenli. 
Igitur  pr.etlicluiii  spaliiiin,  id  esl,  dodrans  et  seinuncia, 
xxxi  moinenla,  ct  duas  tertias  partes,  id  esi,  b-sse;n 
sive  bissen  iulr.i  se  colligil.  Bes  namque,  ut  Priscia- 
nus  dncei ,  pro  des  pouitur.  Des  vero  nomen  com- 
posilum  esl ,  dempto,  scilicel  vero  triens  a  nomine,  C 
quorlest  triens  una  lilteiaquidein  assumpl*.  Hinc  esl 
iiv<  couiposilum,  dempto  trienle,  pro  quo  nomine 
pouimiis  bes.  Sed  pnedictum  spalium,  quod  a  Plinio 
Secundo  juxta  naturalem  lunse  cursum  expressum  est 
pro  facilitate  calculandi,  15.--!;i  quatuor  piincloruui 
noinen  et  men.suram  appellarc  eitravil.  Si  quis 
vero  vult  dignoscere  quanta  dilfereulia  sit  inter  do- 
drantis  etsemiincia?  spatium,  et  quatuor  punclorum, 
sciat  laleiu  esse  dilTereiiliain  qualem  inler  triginla 
duo  monicnia,  et  triginta  uiiuin,  et  bisse  unius  mo- 
inenli.  H.i-c  aulem  ditTerenlia  invenitur  iu  tertia 
parle  unius  momenti.  Qualuor  igitur  puncli  superanl 
ilodr.inicm  el  seiuiinciain,  in  terlia  parle  unitts  mo- 
inenli;  dodranlis  vero  el  semuiicia;  ralio  atque  men- 
sura  ex  duodenario  numero  lacile  compteheuditur. 
Sit  enim,  exempli  causa,  dundeuarius  nutnerus  quasi 
uncia  una  :  dividitur  iia  uncia  in  tres  partes,  lerlia 
pars  quaternarius  est.  Quaternarius  enini  ter  dtictus, 
iu  duodenarium  crescil.  Cujus  tertia;  parlis,  id  esl 
quaternarii  dimidium  ,  binariits  est;  qui  biuarius,  " 
duoJenarii  scxla.  Iliuc  ostendilurquod  iu  omtii  inen- 
sura  dimidiuni  lertiffi  sexta  loiius  pars  invenilur. 
I.cni  ejiisde.in  dtiodenarii  numert  dodrans  ,  novein 
sunt.  Tanlutn  enim  in  una  hora  dodrans  lenel , 
qiianlum  in  duodenario  uovein.  Alio  modo  :  Hora 
quarfragitila  moinenta  habet,  cl  unumquodque  niu- 
meiitiim  qttaluor  hahcl  trienlcs.  Duodecima  pars 
ipsorum  quadraginla  momentoriiin  uncia  vocatur. 
I>e  triginta  sex  momentis  iccipe  tria  raomenta,  quia 
duodeciina  pars  illorum  esl,  et  dequaliior  momentis 
acctpe  iniiiiii  trieniem,  iri  cst,  duodecimaffl  partem 
illoruui,  et  juiige  ipguin  trienlem  ciiin  trihui  supra- 
diciis  moiueniis,  et  crit  libi  uncia.  !.i  inefieias 
uniiis  uncia-,  id  esl,  iiioiueniiiiii  el  dimi.liiiiii,  cl  uu  - 
dictas  irieutis,  qus  vocatur  scxlaus,  id  c-t,  itxu 
pars  momeiiti,  icmuncia  vocunlur.  Ergo  hora  qua- 
drugvstma,    ul  dixiiuus,  habet   momciira;   itiiiiuin- 

qnodque    iiiouicntuiu    ires    iricutes.   Quadraglnu 


ptais,  et  remsnenl  sex ;  septera  crgo  signis  et  hora 
ni. .i,  quod  est  diiiiidium  sigui,  ac  puuclo,  id  est,  iri- 
bus  parlibus,  nona  dccima  temper  in  ilinere  quo 
cirpcr.il  a  sole  digressa  esl.  Kt  ne  suspicio  libi  fone 
argumeiili  fullcntis  incidal,  quiere  ad  diametrutn 
i  ocli,  qtiod  qiiintam  decimam  luuam  tcnere  nemo  e»l 

SCIIOLIA. 
enirn  ter,  sive  ler  quadragin  a,  cxx  sunl.  Et  ideo 
unum  est,  iriens  unius  inomenti,  et  centesima  vice- 
sima  pars  unius  bm;o  Prima  igitur  litna  post  solis 
occasiiin  luceus ,  inoralur  supcr  terram,  spatio  do- 
dranlis  et  semuncia  unius  liorse.  Luna  secunda  pnst 
solU  iircasuni  ii.or.itur  super  terram,  lucendo  hora 
et  dimidia,  et  una  uncia.  Tertia  lucens  post  solis 
occasum,  moratur  spatio  diiarum  horarum,  et  icrti.c 
partis  uniiLs  horx* ,  et  semuneiae ;  quarla,  tribus 
horis  et  duabus  unciis  ;  quinia,  quatuor  hnris,  ex- 
cepla  sctiiuncia  ;  scxta  ,  quatuor  horis  et  dodrante ; 
srptinu,  quiuque  boris  el  dimidia,  et  semuncia  ;  oc- 
tava,  sex  horis,  el  terlia  parle  unius  hora;  nona, 
lucet  scptem  horis,  el  una  uncia  et  dimidia ;  de- 
cima,  lucct  octo  lioris,  excepta  una  uncia;  uude- 
cima,  lucet  octo  horis,  et  bisse  uniiis  hoiw\  cl  se- 
muncia  ;  duodecima,  lucel  novem  horis,  et  dimidia  : 
lertiadecima  ,  lucel  decctn  horis,  el  qoadratite  ct 
semuncia;  quarladecima  lucet  undecim  horis,  et 
uncia;  quintadecima  lucet  undcciin  lioiis,  el  de- 
cuncem  et  semunciam,  id  esl,  duodecim  horis  praeter 
iinam  unciaraet  semunciara. Si  vero  li.e.-  computatio 
secunduin  Bcdani  qiialuor  punclisquotidie  succrescai, 
decimaquinla  luna  dtiodecim  super  lerram  huris  lu- 
cerc  iuveiiitur;  ac  per  hoc  apparel  quaiitum  disiat 
inlerPliniiSccundisupputatioiiein,  qtue  perdndrantes 
et  semuncias  cumulatur,  et  Bedx,  qua:  per  quatuor 
punctos.  Inveiiitur  enim  tiua  uncia  et  semisse  unius 
uncitc  difTereiuia.  Pliuium  lauien  secundum  uattiralem 
cursum  esse  secuium,  dubiiare  non  debeinus;  Bedam 
vero  facilitatem  computandi  elegisse.  Si  igiiur  agnos- 
cere  cupis  quanlam  unaquxque  luna  secunduin  Plioii 
Secundi  compulationem,  a  prima  usque  ad  decimam 
quiiilam  in  nocte  lucel,  multiplica  ejus  xlatetn 
quater.  Et  cutn  perspexeris  quol  puorlos  ipsequa- 
leroariiis  rcddiderit  nuinerus,  lunc  ex  ipsis  puuctis 
toi  lertias  partefi  momenti  sulilrahe  quoi  dies  seUS 
lunte  habueril.  Verbi  grati.i,  si  fuerit  v,  quinque 
lerlias  parles  ntomcnti,  id  esl  momenluui  uiium ,  et 
bisse  iuiius  luomenti  subtrahe  ;  et  si  fueril  x,  decem 
lenias  partes  inomenti,  id  est,  Iria  momenla,  ei 
tdrtiam  partem  uiiiiis  mometi  i  ,  sublrahe.  Si 
fuerii  xv,  quindecim  lertias  paries  niomenti,  id  est, 
quinque  nioinenia ,  stibtrahe.  ipsa  vero  quinque 
iiiomenta  ,  unam  tiuciaiii  et  dimidiani  reddunt 
boc  nmdo  :  Tria  momenla  et  lertia  pars  unius 
momenti  unriant  faciuut.  linum  igitur  uiomenliiiu 
et  dimidium,  et  sexta  pars  uuius  iiioiuenli,  diinidiaiii 
imciain  complent. 

Ujcc  igitur  ratio  qtiaiit  stiperius  de  cursu  lunw 
ostendimus,  per  omnia  accessibus  aii|ue  recessiims 
niaris  conveuire  inanifeslum  est.  Maris  eoiin  re- 
ce  sus  atque  accessus,  inalina  eiiam  et  Issdoa  natu- 
rali  sequentia  luuarem  cursum  observanl.  Iliuc  esl 
ut  sicut  lnii.i  per  sigua  cursuiu  sinnn  peragil,  et 
CJrci  terram  quolidiaiio  ainlnlu  revolvnur,  ila  inaris 
accesius  quoiidiauus  ct  recessus  ejusdeui  spatiis 
lardius  temporis  aut  ad  len.nii  accedit,  aut  a  lcira 
recedil.  Kt  sicul  luna,  ui  pnedisimua,  datnstU  et 
semuncii,  vel  qualuor  punctis  Urdius  (verbi  graiia) 

hii.lie  quam    hci  l    orta  esl,   lul  posl    >o!i,    occJsuiu 

supra  ler  as  uioraiur,  similiter  accessus  uaiis  aut 
recessus  eodem  spalio  Urdius  bodia  quam  barl  luei.it 
comprebenditur.  Sicul  onim  animal  ad  ie  trakll  spi- 
riluin,    lic    liiii  i    inaie.    Qui,  sriluel    «slus   OcOSM 

quotidic  bis  slHucrc,  ot  scilicel  bts  rosaoaro,  U 


SffS 


D£  TEMPORUM   RATIONE. 


386 


qui  dubitct,  multiplica  quindccini  pcr  quatuor,  fuir»t  A  nimirum  cutn  sole  aestivum  tencnte  circulum   plena 


sexaginta  ;  pariire  per  decem,  sexics  deni  sexais,  sex 
eniin  signis  duodecim  luna  semper,  id  est,  dimidio 
sphxrce  coelcslis  a  sole  discernitur,  sive  anie,  seu 
rctro  rcspcxeris.  Deniqtie  orbem  lunae,  quolie-.  ple- 
nissimus  est,  contra  solem  cernis  oppositum,  liumi- 
lem  videlicel  solc  sublimi,  el  sublimem  bumili,  quia 


esl,  ipsa  lenet  brumalem  ;  cum  sole  devexo  in  bru- 
malcm  plena  est,  ipsam  solsiiliali  scandere  circulo 
no*  longissima  prodit ;  at  cum  iste  xquinocliiim  in 
pleniliuiio,  lum  illa  allerum  servat,  et  quot  panibus 
sol  sequinoclium,  vel  sol  titium,  quod  nuperrime 
lustravcral  transiit,  totidem  partibns  luna  plcna,  vc- 


GLOSS/E  £T  SCHOLU. 

bis  accedere.  Inter  diem  et   noctem   unius   semper  est,  transacta,  ad  simililudinem  lunte  videlur.  Ejus- 

hora;  dodranle,  scilicel  transmisso  et  semuncia,   id  que,  seilieetOceani.  0  nnescursus,  idest,  contractus. 

esl ,   momenla  triginta,    uniimque    momentum,    et  /n    twdones.  Latinus  sernio,    id    est,   lesa  unda. 

dimidiuin,  et  s£xia  pars   momenti.   Transmissa,   id  Restringitur  enim  et  repcrcutitur  unda,  quia  non  d>- 


ord'ia  nuiris  , 


miltiturtaritumireperterr.is,qiiantummalin3.Malina, 
quasi  major  luna  diela,  quod  in  ea  et  ipsa  luna  et 
:estus  nrnis  plus  ferveat  quam  in  tedone.  Lsedon 
enim  dicta  quasi  inesa  unda,  quod  in  ea  minus  et 
luna  et.  aestus  Oceani  fervescat.  Malina  el  laedon  lu- 
narem  mensem  inter  se  dividunt  in  quattior  partes 
ttquales.  Illa  namque  malina,  in  qua  prima  luna  in- 
venilur,  septem  diebus  et  novem  horis  persevcrat, 
«  a  vigesima  oclava  inchoat.  et  usqtie  ad  quininm 
lunam  extendilur.  Sequitur  imdon  a  quirita  usque 
duodecmiam  permancns,  septem  simihter  diebus  el 
novem  lioris  perdurst.  Hinc,  id  esl,  dccima  lertia 
luna,  malina  secnnda  inchoal,  in  qua  plcnilunium 
O.tendiluf,  in  decima  nona  luna  lenninaiur  :  codem 


B  dierum  numero,  et  horarnm  permanere  perhihetur, 
idest,  ii,  geptem  diebus  et  novem  horis.  Elerum  tae  lon 
a  vigesima  luna  incipiens,  vigesima  seplima  finitur 
prsediclo  numero  septem  dieriun  cl  horarum  novem 
cursuni  snum  peragit.  Hal.es,  ut  pulo,  lunarein  men- 
sem,  inler  maiiins  el  laedones  in  aequas  parles  divi- 
sum.  .Cstus,  id  est,  occnrsiones.  Sed  leednu,  id  e&t, 
minnr  ;esttis  inchoans,  id  est,  dum  inchoat  a  quinu 
cl  vigesima  luna,  duas  enim  sunt  laelnnes.  Quot  ho- 
ris,  id  est,  seplem  aceurrii,  tot  et  recurrit,  scilicet 
retrorsum.  Lsedon  incipit  a  quinta  luna,  et  pennariei 
usque  in  xi  et  xu  hnris,  ex  duodecima  luna,  quia  in 
unaquaque  Ixdone  et  malina  septem  dies  et  duode- 
cim  horae  coiiiineiitur. 


3H7 


BKD4:   Vt.Nt.RAltll.lS  01'KkllM  PAHS  I. 


lillMSCAl.lCA  GEMIINA 


388 


XVIII. 

48. 

i» 

2lfi. 

Sforphit. 

XIX. 

44. 

.0 

228. 

Scorpius. 

XX. 

40. 

X 

210. 

Scorpiut. 

XXI. 

35. 

/.« 

iW. 

Saijittariiis. 

XXII. 

32. 

ufi 

Wi. 

Hagitluriut. 

XXIII. 

28. 

M 

2"(;. 

Cupricorn. 

xxiv. 

24. 

X« 

2X8. 

Capricorn. 

XXV. 

20. 

U 

300. 

Capricoru. 

XXVI. 

16. 

rc 

512. 

Aquarittt. 

XVII. 

12. 

x? 

3  4. 

Aquariut. 

XXVIII. 

8. 

X» 

330. 

PitCtf. 

XXIX. 

4. 

*8 

T48 

PisfM. 

XXX. 

300. 

PisCM. 

.ettuinoctitim,  vcl  tolalilium,  qnod  oonira  est,  parel  A  cursus  agiioserndi  cupidus  esi,  noverilet  ipsesolem 
esse  Iransgretst.  qnotidio  partent  unam  todiacl  sui  complere;  neque 

CAPUT    XVIII.  eiiiiu  aliud  pailcs  zudiaci,  qtiani  qunlidiauos  solis  iu 

De  liinw  ditcurtu  si  i(iiis  sitjna  iynorm.  cwlo  dcbeiiius  senlire  progressus  ;  luuani  vero  quo- 

Quod  si  quis,   signorum   nescins,  luiltrea   Umen      tidie  XIII  partes   ejusilem  zodiaci  conlicere,  id  est, 

GLOSS/E  ET  SCHOUA. 

I.iinu  quotidie  qitatuor  punclis  sire  crescens  longilts 
,i  sole  abit,  teu  decrescens,  soli  vicinior  qitum  prtdie 
fueral,  rcdditttr,  eie.  Cuin  eoiin  lona  qualunr  punctil 
niiituio,  id  est,  duodiciin  partibiis  quoiidin  a  9ole 
elongelur,  et  cum  singula  sigtu  decem  poncloa,  id 
est,  iriginta  partes  habcant,  neccsse  est  ul  unum- 
quiutque  eoru  n  9ignoruni  non  iiiiuus  quain  in  duo- 
bus  diebus  el  dimidio  percurrat  Qtialunr  enioi  pun- 
ctos  taiilum,  id  csl,  duodeeim  paries  in  elongatione 
sua  a  sole(|uotidie  fucit,  el  ideo,  iu  quanluiii  perliuet 
ad  illam  elongatioueni,  in  duobus  diebus  et  diinidia, 
decem  punclos,  id  est,  unum  sigiumi  percurrit ;  iu 
quaiitiim  vera  ad  suuoi  inter  pertinai,  quo  quniidie 
tredecim  partes  in  signifero  peragit,  uunumquodque 
signuin  in  binis  diebus  et  senis  horis,  et  bisse  uuiiis 
horse  perlabilur.  Kt  ideo  illud  iter  quod  faeil  in  suo 
inlegro  ilinere  per  viginti  septeni  dtes  et  uclo  boras. 
non  potesl  farere  iii  elongaiione  sua  a  sole,  nisi  per 
Iriginta  dies.  Decem  pttnctos  Ittibent,  id  esl,  duus  Ito- 
r<js.Niincde3'i|uiiioclialihushurisdicil.  Indiiahuseniiii 
lioris  inoveliir  luium  sigiium,  CUB)  tolum  signiferum 

i:i  viginli  qualuor  movealur,   sicut  sliperios  admo- 

iiuiiiuis,  scilicet  in  14  capiliilo,  ubi  dixil :  LNon  pos- 

stint  oriri,   occidere,  vel  de  loco  in  locuin  uioveri, 

uisi  in  spalio  duartim  borarinn.  tiomm  (aciunt;  sci- 

licet  sccuiidiiiii  lun;e  cnmpuliiin.  Denique  orbcm  luniv 

qttolies  plenissimus  csl,  conlra  solcni  ceruis  oppositum, 

humilem  ridelicel  soli  sublimi,  el  subltmcm  humili. 
Denique  orbem  hntv,  itt  esl,  pleiiilunium.  Si  liieril 

plrniluniuin  iu  solstitio  xslivo,   ubi  soJ  in  qtiarta 

parte  Caneri  fit,  erit  ipsa  nocie  liina  plena  in  quarta 

parteCapricorni,  ubi  soMitium  bramale  lit.  Eiquao- 

niu  sol  teniierilrtstiviim  circuluni,  nbi  longiorcs  dies 

liuiit,  eril  sol  sublimis,  el  lun.i  tmmilis.  Cum  anlem 

sol  art  brumaleni  parlem  detlcctilur,  lit  luna  plena  su- 

bliiuis,  et  sol  bumilis,  tw'C  cnim   longiores  noctes 

liuiit.  Ei  si  luerit  pleiiilnuiuni  in  eequlnoclio  veritali, 

iibi  sol  i»  quarla  parle  Anciis  lit,  eiit  ipsa  noCte  ple- 

nitiriiim  in  quarta   parte  Librae,  ubi  aequinocltum 

autiiiiniale  til. 

Et  qtiot  parlibus  transicril  sol  wqutnoitium  uel  sol- 

stilium.quod  nuperrime  lustrarerat,  toi  parlibus  iransit 

ipsa   nocte    plcnilitiiiuin    in   mquinoclio    vct  solsliiio. 

Verbi  gralia,  si  fuerit  sol  in  decima  parle  Ariclis  id 

est,  in  sexta  paite  post  sequinocliitni  vernale,  quan- 

do  suhliiuis  esl  sol,  biimilis  esl  Itina;  sul  el  >|uando 

subtimis  est  lima,  biimilis;  (|unnluiii  sol  elongaverit 

ab  fBStivo  solstitio,    Untum   luua  i[iiiula  deriina  ab 

alio  circulo  COIlliouS. 

Lttna  prtntn  qnod  partibus 
distttt  a  sole. 

I.una 


Luna  piiina 

quot 

pnnclis  lucct. 

na  1. 

1. 

II. 

H. 

III. 

12. 

IV. 

10. 

V. 

20. 

VI. 

24. 

VII. 

28. 

VIII. 

32. 

IX. 

36 

X. 

40. 

XI. 

U. 

XII. 

18. 

XIII. 

Sl, 

XIV. 

r;«. 

XV. 

6'. 

XVI. 

5«. 

XVII. 

BS, 

OL 

12. 

Aries. 

3 

24. 

Aries. 

1 

56, 

Tiititus. 

\ 

18. 

rniirus. 

■ 

1,0. 

'1  aiirns. 

«■ 

71 

1-emini. 

c 

84. 

Cemini. 

» 

00. 

Cnnc  r. 

1 

108. 

Can  er. 

t 

120. 

Cuneer. 

IU 

132. 

Leo. 

'p 

1 H 

Lro. 

3 

ir,H. 

Vhqo. 

168 

Vtrijo. 

ii 

IH0. 

Virgo. 

IC 

I'.r2. 

l.tbrtt. 

>; 

20.. 

1  tbrti. 

•  Snme  trigesiniam  tutlam,  qna;  tunc  (ii  teri  o  Ka- 
Und.  Fcbr.  mulliplica  per  qualuor.  fiimt  cxx.  Par- 
lire  per  decem.  Duodcci  s  deni,  cenvies,  idesl,  ceiilum 
viginli.  I  tu  cali  parte,  scilicet  in  illa  parle  ubi  in 
cotu  sunt  sol  et  luna.  ilbm  enim  parlern  coil  s, 
semper  trigesiina  luna  lcnet  Quani  partem,  id  est, 
illum  puneliim  culi.  ubi  niincesl  simiil  cuni  trige-i- 
ma  luna,  noii  putest  sol  oblinere,  nisi  traiis.u  lis 
diindeciiu  mciisibus,  id  esi,  loto  aoni  circulo.  Lunam 
triije  .imam,  scilicel  Janu.trii  vel  ctijusctinqiie  tnensis 
curiil.  Quam  dttoitcim  mentibtts  extxtis.  id  est,  tolo 
nnni  circulo  transmisso,  id  esl,  CCCLX  diebus  explelis. 
Quint|ue  autein  dies  el  quadraniem  uon  rompreben- 
dil,  diiin  dixit  uminiquodqiie  signuni  babere  decetu 
punrios  untniii,  id  esl  tiiginia  partcs.  El  quauivis 
bic  non  ronipuientiir,  complet  tame.n  sol  etiam  iu 
ipsisanmim  suiiiu.elbabci  unumquodquesigniiiii  tri- 
I  ginta  partes,  et  prxter  boc  dercni  horas  el  seiuis. 
Ipsa  est  enim  pars  eadem,  inqua  et  nunc  conversa- 
lus,  lunain  suo  rccepcral  in  coilu.  lpsa  est  enim  pni» 
eadem,  id  est,  trisesuna.  Quod  eiiim  dicil  ipsa  esl 
pttrs  eadetn,  ad  Irigesimam  parlem  ill.irti.u  IrigiuU 
parlium  pertlnel,  quas  luna  a  prima  usque  ad  lii- 
gesimaui  ad  coiisc(|iienduiii  solem  in  sigmlero  per- 
agit.  Luna  enira  iu  viginii  noveni  dieiuis  et  dimidia 
ad  coitum  venil,  elideocousuele  dicimus  in  triginta 
diebus  ad  eoitum  vcuire  ,  non  lauien  naturaliler,  sed 
iu  viginli  noveni  diebus  et  dimidia  natiiraliier  ad  co- 
iluiii  vcnil.  In  qtta  el  nunc  conoersiilui,  sri  ic  l  so! 
pio  conversans,  tunam  suo  receperal  in  coilu,  in  line 
eniin  trigesiiute  iuu%,  el  oapile  primai,  sunt  sol  et  luna 
iu  iiuo  cuitu  sempei . 

Joa.nnis  Noviom.  Sciiolia. — Partire  per  decem,  ter 
deni  triet.  Cassim  in  bis  formis  iiiuttiplicalionum 
postrema  vo\  iiuineri,  quse  i.l  quod  ex  muliipiica- 
tione  provriul  explicat,  corrupla  est :  quod  sive  Bri- 
D  lanuico  idioiliate,  sivc  librario  ttm  incuria  cominrs- 
siiiii  sit,  sive,  quod  supra  dixit,  sic  a  putfris  proler- 
risolere,  nesrio ;  verum  quia  conslanter  lioe  lacluin 
iiiveniinus,  quid  voeul*  llln  signilicenl,  e  regione 
posui  iii  iiiargme.  Nolandiiin  aiiteui  csl,  quod  in  his 
comptiUlionibtis  loquendi  fonna  ea  iilitur  qtiani 
ii-ii.  I>nii  ai  ilhnielici  in  dividiiiito,  nini  i|iiotientem 
(<ic  e.niiu  voraut  deiiomiuxniOffl)  miMiplicant  per 
Oivisnrem,  veluli  si  (|uiuqiiagtnia  dividam  per  I'.  V  , 
iuquam,  conlnienl  quinquaginta  deries  ;  dnn>l»'  qiiin. 
quies  X,  clliciunt  qiiiiup:ia^iiiu,  suporest  if;iliir  mliil ; 
h.lc.  cOini  iorma  eiploraui  an  aliquld  supersil  IHru 
distributiuue. 

CAPUT    XVIII. 

Rmo.    Ranks.    Hloss  i  <)u#    itt   manifestior* 

cutlibel  eixam   tttrdinrt*  iujtttU  lettJtiinur .    Qu«  sci- 
licel  pnedicia  aut  niamle  tior.i  cu  I  hel,    i>l   c>l.  eui 
ciiiique.   (timnliiin.  si  ilnel  dnHlrrium.  ta,   srilhel 
luua.  Dittini  dim,  id  csi,  apcrtms. 


389 


DE  TEMPORUM  RATiONE 


590 


punctos  quamor,  ct  unam  partem ;  et  quia  illa  XIII  A  LXXVI,  partire  per  decem,  seplies  deni  septais,  et 


partes  complente  sol  unam  complet,  inde  fleri  nt, 
sicul  supra  docunnus,  non  plus  quotidiano  progressu 
a  sole,  quam  quatcrnis  puuclis,  hoc  est,  duodeuis 
parlibus,  elongetnr.  Ponal  ergo  lunain  ubilibel  com- 
putare  voluerit,  ntpole  in  Kal.  Januarias  primam  : 
ha-c  ubi  priina  nociem  dirm>|uc  transegerit,  ilkim 
eceli  locuin  lenei,  quem  sol  XIII  niensis  ejusdem  die 
coinplelo.  Ubi  secunda  e>t,  miilliplica  duo  pcr  qua- 
luor,  fiunt  octo.  Itcm  utde  puoctis  ad  partes  perve- 
nias,  multiplica  'III  pcr  III,  litint  XXIIII.  Illam  ergo 
Cfleli  pailcm  tehet  Iuna  II  in  1 1 11  Nonas  Januarias, 
qiiam  sol  viginti  quaiuor  ab  binc  die  confcclo.  Ubi 
lerlia  csi,  hiulliplica  III  pcr  qualuor,  limit  XII,  par- 
lirc  i>cr  Hecem,  u^ecies  asse  decus,  ct  remanenl  duo 


remaneiil  VI,  mulliplica  li*c  pcr  III,  fiuni.  X  etVIII. 
Illam  parlem  coeli  circumvolal  luna  XIX  in  XIIII  Kal. 
Februarias,  quam  sol  post  VII  ab  liinc  menses  ac 
dies  X  ct  VIII,  id  cst,  XVUI  die  pnst  XIIII  Kaleml. 
Scplcmb.,  qui  e.-t  VIII  Iduum  Septemb.  dies.  Et  ne 
scrupuius  tibi  forte  argumenli  failentis  incidat,  pro- 
ba  ad  iliametrum  anni,  quod  XV  i  ncrc  lunam  rarus 
qui  nesciai,  nmliiplica  XV  pcr  IIII,  liuni  LX,  parlire 
per  decem,  sexies  seni  scxais;  VI  cniiu  inensihiis 
exaclis,  id  esl,  medio  Circuilus  anni  confccto  itinerc, 
sol  ingrcdielur  paripni  cce'i  qua  luna  XV  circumfer- 
tur.  Et  quia  tunc  XV  Jan.  dics  esi,  nimirum  illam 
parlem  sol  XV  die  Julii  mensis  adibil.  Ei  ut  ad  sum- 
mum  veniainus,  sunie  XXX  luoam,  quae  tunc  (ii  III 


pnncti,  id  est,  VI  pailes  ;  illam  ergo  ctcli  partem  le-  B  Kal.  Feb.,  miitiiplica  per  IIII,  liiinl  CXX  ;  parlirc  per 


»iel  luna  III  quam  soi  men.-e  lolo  ct  dicbus  VI  po.-t 
tertium  Nonas  Januarias  eiactis,  id  esl,  VI  post  ler- 
lium  Nunas  Februarias  dic  <  onsummato.  Ubi  quaria 
est,  muliiplica  haec  per  IIII,  liunt  XVI,  paitire  pcr 
deccm,  decies  asse  dccus,  et  rcnianeni  VI  piincli,  i.l 
Cst,  partes  X  et  VIJl.  Illani  igitur  cceii  partem  ienct 
luiia  quarla,  quam  sul  mcnsc  explcto  ac  X  et  VIII 
ilicbus  post  priitie  Nonas  Januarias.  Ubi  quinta  esi, 
multiplica  V  per  IIII,  fiunt  XX,  partire  per  dccem, 
bis  deni  vi^s  ;  duobus  ergo  mensihus  explelis,  advc- 
piet  sol  partem  coeii  quain  luna  quinta  tenei,  id  est, 
die  Nonarum  tfarliarum.  Ubi  octava  est  VI  IHus  Ja- 
nuarias,  multiplica  VIII  per  IIII,  liunl  XXXII,  par- 
lire  per  dec  ui,   ler  deni   tries,  et  remanent  duo 


decem,  duodecics  deni  centuin  vies,  iila  coeli  parie 
luna  XXX  currit,  qiiam  XII  mensihus  exactis,  id  est, 
toto  anni  circulo  transacto,  esi  sol  oblenturus.  Ip  a 
est  enim  pars  eadem  in  qua  et  niinc  conversalus  lu- 
nam  suo  rcccperat  in  coiiu.  Qu;e  ut  manifesiioia  c  i- 
libel  eliam  tardioris  ingenii  reddaniur,  per  singulas 
lunx  aelales  qu.iuium  ea  distel  a  sole  dislinciius  ad 
notaie  ctiriiviuiiis.  1'rima  ergn  Itina  nlii  snam  peife- 
ccfit  ielatem,  elongatur  a  sole  spatio  dieium  XII, 
secunda  spalio  ilierum  XXIIII,  tcrlia  spalio  inensis 
unius  ei  dicriim  scx,  quarta  spalio  mensis  uiiius  el 
dierum  docein  et  oclo,  qtiinia  spalio  inensium  duo- 
rum,  scxia  spatio  mensium  II  ct  dierum  duodc- 
cim,  sepiima  spaiio  mensium  il  et  dierum  XX  III, 


ptincii,  id  est,  VI  partcs  cosli,  illani  partein  cccli  le-  "  octava    spatio    mcnsium    trium    el    diennn 
ncl  liina  VIII  in  VI  I  uum  Januariarum  die  quam  snl 
adilurus  esl  post  lie*  ab  binc  meiises,  et  dies  YI,  id 
esl,  VI  die  post  VI  Irlus  Apriles.   Ubi  XIX  est  Xilli 
Kalendas   Februarias ,    mulliplica   per    III! ,    liunt 


sex 


nona  spmio  niensiuui  III  et  dierum  XVIII ,  de- 
cima  spatio  mensium  quatuor,  miiiecima  spatio 
iiiensiiim  quainor  cl  dierum  duoderim  ,  duo  e- 
cima  spatio    nienshiin  qnatuor  et   diennn    viginti 


CLOSS.E  ET  SCIIOLIA. 


rWnifi  ergo  luna,  twi  siuini  perfecerit  wtatem.  I)i- 
vide  lunam  piiiuaiu  in  qualuor  punctos,  et  qualuor 
puncins  in  tres  partes,  et  iiiinl  duodccim.  Duodecim 
eium  parlibus  distat  luna  prima  a  solc  Elongatur  a 
$ol<'  yjalio,  id  cst,  in  quatuor  punctos,  clierum  duo- 
deeim  ;  id  est,  laiiliim  <  iongaiur  a  sole  cursu  suo 
per  unum  diem,  quanuini  spnlii  sol  pcragil  infra 
duudecim  dies.  Itcr  eiongaiionis  ejus  a  sole  qu;eri- 
lur  hic,  non  suuni  iler  iiiiegfiiiii  duodeciiu  parles 
facil  quolidie  in  elongaiioiie  sua  a  solc,  cl  tredecim 
in  sno  iulcgro  iiinere.  El  ideo  illud  iter  quod  facil  iu 


quodque  signum  in  cis  triginia  parte;  ct  rlecem  pun- 
ctos  habcat.  Triginla  enim  partes,  id  estdecem  pun- 
cti,  triginia  dies  tantuin  laciunt.  Et  ideo  in  rjuude- 
cim  inentibus  secunduni  isiam  computalionem,  non 
nisi  ccclx  di.'s.  Naturaliler  tainen  unusquis- 
que  inensis  liabet  iriyinia  dies  et  decenri  semis  ho- 
ras :  et  idco  naluraliter  duodecim  menses  babciit 
cci.nv  dies,  et  sex  Iioias.  Currit  autem  in  viginti 
qualuor  hoiis  Iima  trerieciiu  paites,  el  octo  hoiis, 
etqualuor  momeuta  et  aiinnuin.  Luna  quolidie,  ni 
fa.llor,  transil   per  zodi.icum  tredeciin  dies  et  ocio 


suo  integto  itineic,  per  viginli  scptem  dies  et  ccio  >j  boras,  ac  bisse  uuius  hone,  et  iusuper  leriiam  par- 

tem  iiiiius  iiiinuii,  et  restat  adbuc  de  ccclxv  diebus 
et  quadranle  umun  minutum.  Vicics  septies  trede 
cim,  ccci.l  (lieiii  icddunt.  Vicies  septics  octo  liora; 
novem  diea  rcddunt.  Ips«  orio  boi*  in  quibus  luua 
posl  viginii  septeiu  dics  moralur,  tresdies  d  octo 
lioias  capiimt.  Restant  de  cCclxv diebus  lio  »  vij|iii 
li  dtia:,  id  est,  iiiiiiiita  ccxx.  D.i  uuicuiquede  vii;inii 
s.plein  diebiib  oclo  minula.iistaiil  soluininodo qua- 
inor  miiiuia.  Le^  giobsam  superius  sciiplam,  de 
duobus  supradiciis  argumeiitis,  id  est,  de!8  et  17, 
cujus  inilium  esi  -.  Si  nosse  desideras  quot  panibus 
distat  luna  a  so!o,  muliiplica  aMatein  ejus  quol»- 
cunque  fucril  quaier,  etc,  usqtie  in  der.iiua  quinta 
pane  Gcminorum  moratur  eo  dle  luna.  Li  ju  capi- 
lulo  21,  ctijiis  iaitium  esl  :  In  quo  signo  luna  morelur 
quoiidie,  vel  qtiol  p  rlibus  a  so  e  prr  singulos  dies 
clongelur,  usque' quod  inter  defcctam  et  renasceu- 
icm  sii  liinam,  quia  de  his  duubus  argumeitlis  suhli- 
lissimc  loqniliir. 


horas,  non  potest  i':ccre  iu  elongaiione  sua  a  sole, 
nisi  per  tiiginta  dics,  mintis  euiiu  itef  quarilur  in 
cloiigalitine  qiisin  in  progressione.  Secuniia,  scilicet 
Itiii»  ;  sp«tio  tlierum  vigiiui  quatuor, id  est,  oclo  pun- 
Ctos.  Tcriia  spa :ic  meur.is  unius,  id  esl,  decem  pim- 
Clis,  et  dicrnm  sex,  id  est,  duobus  piinclis.  Triyinta 
spuiio  nunshim  ilu  idecim,  ni  esi,  centum  vigiriti  pun- 
ctcs.  Illud  cniui  iler  facit  luna  in  triginta  diebus, 
quoil  facil  sol  in  uno  anno,  id  cst,  ixclx  diebus. 
Qiiinque  cnim  dies  et  quadraiiteni,  qui  ex  decem 
semis  horis  qiw  supersunt,  uniciiiqiie  hicnsi  elGciun- 
lur,  iion  coiiipuiaiit  anciores,  quia  loiigutn  erat  eis 
compnLire;  in  quihus  t..iiien  el  m  nou  cnmpuleiitur, 
perllcit  Sol  ctirsuin  suum,  ul  esi,  siihih  anniim  liiu.i. 
Ei  sictil  dixniius,  iliud  iter  quod  lacit  sol  incctLw 
diebus  et  sex  horis,  pcrcurrit  secundum  isiam  com- 
pntntionein  in  trigiula  dicbus.  eiiain  iialiiralilcr  in 
viginli  novem  diebus  el  diinidia.  Triginta  enim 
dit-ruiii  taiiiuui  coitiputaiitur i3ti  iiienses,  duin  unuui- 


391 


BRDiC  VK.NERABILIS  OPERUH  PARS  I.  -  DIDASCALICA  CENUINA.  392 

CAPUT  XIX. 

De  eodem  si  qui  contputare  non  didicerunt. 


quauior,  iiTiia  deciina  spalio  mensiuni  V  ct  ilie-  A 
ruui  s<-v  ,  quarla  decima  spatio  mensium  V  ••'. 
dierum  XVIII,  quinla  deciina  spatio  mcnsiuni  VI, 
dccinia  sexla  spalio  iucnsium  VI  el  dierum  duo- 
dccim ,  decima  sepiiina  apatio  niensium  sex  et 
dieruin  viginii  <|uaim>r,  decima  ociava  spatio  men- 
tiuni  septem  rt  dieruin  sex,  decima  uona  spatin 
iuensium  VII  et  dierum  XVUI,  vigesima  spatio  mcn- 
sium  nciii,  vigcsima  prima  spaiio  mensinm  oclo  el 
dirrum  duodccim,  vigesima  sccunda  spatio  nieusium 
octo  ct  dierum  viginti  qnaiuor,  vigesima  tcriia  spa- 
tio  mcnsium  IX  el  riieium  sex,  vigesima  quarta  spa- 
tio  meiisiuin  novcm,  ct  dierum  dcccm  cl  oclo,  vige- 
siina  quinta  spalio  mensitim  X,  vigesima  scxta  spatio 
inensium  X  ct  dierum  duodecim,  vigcsima  scptima 
spatio  incnsium  X  el  dierum  viginii  qualtior,  vigesi- 
iiia  oct.iva  spalio  mensium  undecim  cl  dierum  VI, 
vigesima  nona  spalio  mensium  undecim,  cl  dierum 
XVIII,  tricesima  spatio  mensium  duodccim. 


Si  (|uis  vero  etiam  calctilanili  ininus  idoneus  luoa- 
ris  tainen  circuilus  exi.slil  curiosus,  et  huic  ad  capo- 
ciiaiem  ingcnioli  sui  counnodanius  argumenlum,  quo 
il  quod  quurit  inveniat  :  siquidem  lolain  annalis  cir- 
cuilus  seriem,  qua>.  duodecim  mcnsibus  continaiur, 
alphabclis  dislinxiinus,  iia  duntaxat,  ul  piimusel  se- 
ciiudus  onlo  vicnnos  el  seplenos  dies,  lertius  auleni 
iino  ampliui  complectatur,  illo  videlicet  qui  de  tcrtio 
repetiiis  VIII  horis  Mperfitrii  accrescil.  Ei  ul  dieltes 
quos  signare  voleliainus  litlcrae  sufficerent,  nnniin- 
gulis  has  dieltus,  sed  ahernis  apposuiums,  atque  idco 
noit  ultra  o  litteram  alpliabclum  tangcre  opus  erat. 
jj  Pratposuimus  eidcm  operi  paginain  rcgularem,  quas 
X  ei  IX  alphabela  hujusinodi  a  diversis  literis  inclio- 
aniia,  lotidrm  annorum  circult  deccnnovenalis  ca- 
peret,  simui  el  mensium   singulorum  signorumque 


CAPUT    XIX. 

Brid  IUmes.  Gi.oss.e.  —  Siquidem  lotam  anna- 
lis  c.rcuitus  seriem  acc.rescit.  Luna  moralur  in  iino 
qimque  signo  duobos  diehus,  c.l  sei  horis  et  bisse, 
id  cst,  duas  tertias  partcs  uiiiiis  hnrae.  Bisse  eigo 
repct  l;c  duoilecies  efliciunlur  oclo  hui.e  in  anuo, 
ei  quibus  ocio  horis  per  Ires  annos  creseit  dies  uuus. 
Se.l  Liincn  tliedies  non  invenilur  in  pagina  rcgulari, 
quamvis  in  annali  inveniaiur  locus  v.icnus  imer  o  et 
oinlerlio  loco.  De  sex  vero  boris  crescit  in  quarto 
rigno,  ei  propterea  quarlum  sigiimt)  ntuliiplicatur 
scmptT  l<r.  Ilas,  scilicel  lilleras.  Sed  alleruis  appo- 
suimus,  id  est,  intervalla  fecinius  ihi.  uiiam  sciiicet 


GLOSSjE  £T  SCHOLIA. 

aniiinii  cl  dccimum  sextum,  el  decimuni  sepUnmm, 
ct  de<  iiuiim  octavum.  llem  quicrilur  qoare  unu  o 
alpliabetum  tredecies  in  annali  serie  scribiturin  uno 
anno,  sed  tredeciin  vicibus  non  itcrattir  unitm  alpha- 
beiuin?  Sic  etiam  illud  snlvitur,  quod  proprer  nu- 
merum  solarium  dieriun,  quibus  sol  signiferum  cicuit, 
tinuni  alpbabetuin  tredccies  iterat  in  annali  serie,  boc 
est ,  in  ccclxv  diebus  et  quadrante.  Viginti  seplem 
vero  diebus  et  octo  horis,  sicul  sii|>ra  dixlmus,  signi- 
ferum  circumvolat.  Ideo  non  esi  necesse  ut  idera 
alphabclum  iteretur  ad  signilicandos  eosdem  dies,  ut 
eadeni  signa  monslrenlur.  Item  quaeritur  quare  non 
at>  a  inchoal  alphabetmn  uniuscujusque  auni  in  pa- 


in  earelinquendo  vacuam.  Plures  cnim  di<-s  sunl  in  C  ginareg  lari   Sicsolvilur :  Siabnsemper  inchoasset. 


circuitu  lume  in  alphabetis,  quia  uou  singulis  die- 
hus  appnsuiintis  eidem  operi,  id  cst,  snnall  lihc-ilo. 
Qnot  enitn  lilleras  capil,  lol  ciiam  annos  comprc- 
liendit. 

De  pacjina  regulari. 
Quarcnon  iiivcniitir  locus  v-cuiis  inlcro  etn  tertia 
vice  in  regulari,  sicut  invenitur  in  annali  serie?ldeo 
non  in veiiiiii r,  quia  viginti  septem  dicblis el  octo  horis 
liina  zodiacuiu  percurrit,  et  littera  uniuscujusque 
diei,  vel  locus  vacuus  in  pagina  rcgnlari  esl.etidem 
alphnbelum  tredecics  coinputalur  in  nno  anno.  Et 
si  lnciis  vacuus  fuissct,  viginli  octo  diesinvenirentur 
in  uuoquoque  circuitu ,  ct  hinc  inaxiiniis  crevissct 
error,  si  imer  o  el  a  locus  fuisscl  vacuus.  Iiem  qux- 
riiur  quomodo  in  pagina  regulari  inveniturillud  stdus, 
quod  per  locum  vacuuui  inter  o  el  a  significalur  in 
annali  serie  in  tertio  circuitu,  i.um  nulliis  locus  vacuus 
in  illa  pagina  invenitur?  Ad  hoc  breviler  respondere 
possuiniis,  quod  iulero  et  a  illud  sidus  cognoscitur  si- 
mililiuline  bisscMi,  cui  nullus  tocus  r.t  v.icuus  iu 
aunali  scrie,  sc<l  inscritur  inler  duos  dics  solares,  id 
est  inier  septiinum  el  sexlum  Kaleud.  Marl.,  iu  loco 
viKalenl.  .Maii.  Ilem  qiiaMilurquarc  qiiarltiin  sidus 
in  alplmhelo  semper  ter  scripliim  invcnilur  in  pagina 
reguiari '  El  :«l  hoc  res|iondere  possiniius  quotl  iileo 
ter  sertbiliir  iininn  siitas,  prnpier  iutegi-uni  diein , 
qui  <i-  Ml  horis  quater  rcpetitis  umcuique  siileri 
nascitur.  I  i  igitur  sid  ri  in  quo  tunc  lun  i  innralur 
ille  dies  depulatur,  id  esl,  quarlo  semper  sideri.  Iteui 
qiia-riiur  iitrinii  tres  diescompulanliir  inaliquo  signo, 
quoil  ler  Kriplun  nnn  est  in  pagina  reg  lari.  f.oin- 
puialur  utique  in  leitio  circuitu  lunaci,  ubi  est  locus 
vacuus  imer  o  et  a  in  anuali  serie.  Iteni  quieri  ur 
uiriun  computantur  quatuor  dies  iu  signo.  U.ique 
coinpuiaiitur,  quando  ter  scribitur  unuin  sigmiiu 
pruplcr  sex  horas  suprascriptas.  Kt  ilii  sideri  cntn- 
tiutalur  ille  <lii-s  qni  nascitur  dc  biisse,  id  rsl,  de  ocio 
iioi  ii  tertio  rcpetitis.  SciJlare  sepliiiuim  el  cctavum 


Arieiis  sidus  significaretur  seniper,  et  illo  sidere  m 
quo  luna  moratur  in  primo  aniio  decennovenalis  cir- 
culi,  qii  imlo  esl  nona  luna  in  Kalend.  Januarii,  sub 
codem  sidcre  ponitur  o,  id  est,  sub  Ariete :  et  in  eodem 
sidere  in  quo  luna  moratur  in  secundo  anno  supra- 
dicti  circuli ,  quando  est  vig  -sima  Itina  in  Kalend. 
Jamiarii ,  id  est ,  Virgi  is  signn,  sub  quo  inscribitur 
u,  sic  et  reliqua.  Itemqiixrilurquare  Arics  inscribitur 
iufiiie  auni,  el  in  priucipio  ejusdem?  Hoc  ilein  ideo 
igitur,  quia  iu  extrema  parte  Arieiis  luna  pcrvolai, 
quando  est  nona  luua  in  Kalend.  Januarii.  iiein  re- 
pelitis  octo  horis,  quia  lona  rnoratur  in  unoquoque 
signo  duobus  diebus  et  sex  horis,  el  bisse,  id  est 
ilualms  parlibus  nnius  horte.  Bissc  ergo  re  ctitis  duo- 
decies  efliciuutur  octo  horae  in  anno.  Ex  quibus  oclo 
horis  per  tres  annos  creicit  tuiiis  dies.  Sed  tamen  illa 
dies  non  invcnitur  in  pagina  regulari,  quamvis  in 
ann.-i1!  invenitur  lor.us  vacuus  inler  o  rl  a  m  tertio 
r.  loco.  I»  •  sex  vero  horis  crescit  dies  in  quarto  signo, 
et  proptcrea  qnarlum  signum  mulliplicatur  seinper 
ler.  1  cinquc,  si  vis  invc  irc  in  quo  loco  debenl  tri- 
plicari  signa  ,  dicito  quia  zoiiiacum  circulum  viginli 
seplvm  dieuus  et  oclo  horis  per  uslrat.  Qui  lernarius 
quarla  pars  est  diiodeuarii.  Omissis,  id  esl,  octo 
boris,  <]o:i'  per  leruos  auuos  increscendo  diem  in- 
tegrum  efllciunl ,  propiere»  iu  quario  loco  triplicar! 
dcbcnt  sigoa. 

Joan.  Nnv.  Scuoi.u.  —  Incipit  Beda  hoc  loeo  ape- 
rire  ustim  lahularum  qiu»  in  principio  operiv  f  unniia 
dillgenlia  posilx  sunt,  et  prujnum  sextas,  quani  signa- 
vimus,  not  <  K  ;  dedimus  aulein  operaiu  ut  exemplar 
vetiistissiiiimu,  ac  accuratissime  iu  his  labellis  pi- 
clum,  ad  lilteram  imilaremur,  nisi  quo  loco  ex  velu 
siate  consuinptis  occu  endum  fnil,  »eu  ubi  GneH 
Characleres  pro  illo  swculu  inale  eranl  scripti.  Quod 
si  ex  huc  Bed:c  cxplicati  me  usum  deprehendere  ue- 
quis,  consulc  ea  qu:e  ibi  b.  evitei  apposuiiuu^  sin^uiu 
indicibiis. 


593  DE  TEMPORCM  RATIONE.  394 

vocabula  duodecim,  quae  hoc  ordine  disposila  csi,  A  teni,   in   ii-dem   cccli   parlibus  lunam  noveris   esso 


juxta  numerum  dicrum  quibus  luna  zodiacum  per- 
volat :  XXVII  lineas  habet  in  longiludiuc,  nominibus 
signorum  ante,  nominibus  vero  rnensium  relro  ad- 
uotatas,  ut  qui  signorum  iinperilus  est  ex  mensium 
tamen  notiiia  possit  invenire  quod  quserit;X  vero  el 
IX  habel  in  lalitudiue  lineas  qn%  ordinem  dccenno- 
venalis  circuli  supra  adnotato  annorum  numero  prav 
monstret.  Cum  igitur  anno  quolibel  diem  quemlibet 
quo  in  signo  vel  cujus  niensis  in  partibus  Iunam  ba- 
beal  scire  volueris,  aperlo  Codice  nola  litleram,  cju.-e 
eiJem  sit  pncposila  diei,  et  recurrens  ad  regularem 
paginam,  in  qua  iilterarum  est  dUtincta  congeries, 
todcuique  statimanno  ex  tiiulo  froniis  invento,  illain 
quam  qmcrebas  lilteram  ejusdem  diei  invenies,atque 


couversatam.  Non  enim  in  hoc  argumnilo,  in  detri- 
mento  au  crcnienlo  sua;  lucis,  in  adverso  an  in  coiui 
solis  sit  po-ita  luna  requhis,  scd  et  si  lioc  scire  de- 
sideras,  aderit  argumeiilum  velusta  /Egyptioruni 
observationc  tradilum. 

CAPUT  XX. 
Quola  s\l  luna  hi  Catendas  quatque. 
Piimo  decennovenalis  circuli  anno,  iu  quo  nullt 
sunt  epartiv  in  Calendas  Januaiias  nona  esl  luna,  ir. 
Calendas  Februarias  dccima,  in  Ca'emlas  Marlias 
VIIII,  in  Calendas  Apriles  X,  in  Ca'en!as  Maias  XI,  in 
Calendas  Junias  XII,  in  Calendas  Julias  XIII,  in  Ca- 
lendas  Augnsias  XIIII,  in  Calcndas  Septeinbrcs  XV, 
in  Calendas  Octobres  XVI,  in  Calendas  Noveinbres 


anle  ac  relro  inspiciens,  quod  signiim  qtiemve  itien-  B  XVII,  in  Calendas  Decembres  XVIII.  Hos  libi  nume- 


sem  e  regione  babeat  adnolabis.  Ponamus  aliquod 
quod  ad  caetera,  lector,  convalescal  exeinplura.  Quae- 
ris  ubi  sit  luna,  veibi  gralia,  in  Cal.  Aprilisanno  VI 
circuli  decennovenalis  :  aperi  Codicecu,  quaere  dieni 
Calendarum  inemoratarum,  invenies  eli.lerani  prse- 
scriplam ;  recurre  ad  paginain  regularem,  videbis 
annum  VI,  perspeclo  ej'is  alphabcto,  e  litleram  re- 
peries,  circniifer  oculos  ad  lalera,  hitic  geiuinorum 
exlrema,  illinc  Junii  mensis  initia  deprcbendes  esse 
notala.  Et  sive  eruditus,  sive  simplex  es  leclor,  pa- 
lam  te  quod  cupiebas  invesliga  se  kclaberis.  Insuper 
el  tolo  illo  anno  quibuscunque  diebus  e  lilteram  vi- 
deris  adscriptara,  sive  crescentem ,  seu  decrescen- 


ros  pro  regularibus  singulorum  mensium  sume,  qui- 
bus  annuas  addcns  epactas,  luna  quota  sit  perCalen- 
das  quasque  sine  errore  reperies.  Si  enim  vis  soire 
quota  sil  luna  in  Ca'endas  Januarias  anno  sooundo 
circuli  dccennovenalis,  tene  IX  regulares,  adde  ejia- 
ctas  XI,  liunl  XX,  vigesima  est  luna.  Si  vis  scire  quota 
cst  luna  in  Calendas  Junias  antio  teilio,  lcnc  rcgu- 
lares  XII,  adde  ej>aclas  anni  illiusXXH,  flunl  XXXIIII ; 
tolle  XXX,  remanenl  IIII,  quarta  cslluna  in  Calcntlas 
nienioratas.  Qnod  si  quis  objcceril  vel  bujus,  vol 
praccedentis  aigumenli  aliciibi  ordioem  vacillare,  do- 
ceat  ipse  in  hiijusinodi  quxslionibus  indagandis 
veracius  et  compcndiosius  arguineiitum,  et  noslibcu- 


CAPUT   xx. 


Rriu.Rames.  GtosSiC. —  Quota  sit  luna  in  Kalendat 
quatque.  Quasi  dicerel,  Quota  sit  luna  inilians  kalen- 
das  quasque.  Inquo,  scilieel  anno,iitti7<c  sunt  epactm, 
quia  iiiui  apponiiiitur,  quoiiiaui  lunc  boc  esl  in  xt 
Kalend.  Aptil.,  ubi  e  t  sedes  epaclarum  trigesima  est 
luna.  Ulcris  ergo  illo  anno  tuna  quota  sit  in  Kaiendis 
uniuscujiisque  ineusis;  in  caeleiisvero  annis  epaclas 
babebis,  et  hos  regulares,  semperque  ad  lunam  quje- 
icndam  in  kalendis.  isli  enim  regularcs,  secundum 
f .gyplios,  apponunlur  iu  Kalend.  Januarii,  id  est, 
quanlo  trigesima  esl  luna  in  xi  Kal.  April.,  unde 
epactxaccipiunlur.  Ipsoenimanno  nullasuntepacta?, 
quia  ultra  triginia  non  ascendit  luna ;  sed  quot  regu- 
laresbabet  ouusqiiisquemensis  totam  lunam  habebil 
ipso  anno.  Epacuc  aulein  accipiuntur  ab  xi  lialeml. 
April. ,  quia  esi  post  xn  Kalend.  April.,  ubi  sol  fuit 
creatus,  et  ubi  xquinoctium  vernale  est,  et  tcrminus 
paschalis;  ideoque  inveneronl  auctores  ut  inde  su- 


GLOSS.E  ET  SCIIOLIA. 

C  cesse  esl  illam  in  Kal.  Decenib.  septimam  compulare, 


quam  sextam.  Ilem  annoll,  ijtiia  luna  cmbnlisini 
pridie  Non.  Decemb.  actenditiir,  facil  lunani  in  Knl. 
Mari.  vigesimam  ociavam  esse,  cum  hanc  ralio  ar- 
gumeulivigesimamnonaiii  luneexisleredoceat.  Luna 
quoque  boc  anno  in  Kal.  Mart.  secutulun  epactaium 
seriein  vigeaima  nona  esse  debuit,  scd  propter  em- 
bolisniiim  vigesima  oclava  occunii,  excepto  bissexlili 
anuo.  Si  enim  hoc  anno  bissexlus  fuerit,  lunc  in  Iv.il. 
Mart.  vigesima  uona  secundum  l>  clioneni,  et  secun- 
dum  anni  illius  ralculationcm,  piovenict.  Qua'  etiam 
Februarii  est  luna,  et  linitur  sexlo  Non.  Mart.  trige- 
sima  proj-ler  bissexlum,  qui  stinper  lunani  Februarii 
trigesimam  computari  cogil.  Non  autem  iransitorie 
Ciiininenioraii.lum  quod  hoc  arguincntutn  a  Septem- 
l.rio  quiJam  incipiant.  Quamvis  enim  /Egyptii  et  Ro- 
mani  diverse  ponatit  reguiares.  diverseque  annum  iu- 
cipiant.tamencadeiii  luua  invenitur  eiapud  .Egyplios 
et  aiiid  Rimanos,  in  Kal.  Sejit"inb.  et  in  Kaleinl. 


mercntur  epaclae  ad  lunam  inveniendam.  Quoia  enim  "  omnium  mensium,  id  est,  primo  .Egyptioruin,  et  peu 


fueril  luna  in  xi  Kalend.  April.,  lol  epact*  etunl  in 
ipsoanno  u  que  Kalend.  Septemb.;  et  qualiscunque 
epacta  fuerit  in  Kalend.  Sept.  mulala,  lalis  erit  luna 
in  xi  Kalen.  April.  in  sequenti  lempore.  Primo  de- 
cennovenulis  circuli  anno,in  quo  nullm  sunt  epuclce  in 
1'ittl.  Junuar.nona  cst  luna;  secundum  Roinanos,  in- 
choat.  Bot  libi  numeros,  scilicel  lunre.  Quibus,  scilicct 
regularibus.  Tollc  triginla,  remanent  qnutuor.  Quare 
triginla?  Quia  ultra  iriginla  uon  ascendil  aclas  lunsc. 
Siauicmjuxta  hoequodnos  supradocuimus  a  Janua- 
rio  principium  argumenli  siimeremavi-.,eodemordine 
lunain  Kalen.  Deceinb.  seplimoincurril.quaejuxla  ar- 
guiiientiimsextolieridebuissepulabalur.  Decemberha- 
bet  regulapcs  secundum  Rotnanosoctodecim,  cam  bis 
adde  moreRoinanor.  epacias  xviii.liunlsimulxxxvi. 
Abjectis  triginta,  remauent  sex.  Si  vero  in  ipsisKal. 
Dccemb.  scxtam  compiitaveris  lunam,non  occurret 
in  Kalend.  Januarii  nona,  sed  octava  ;  ideoque  nc- 

Patrol.  XC. 


ultimo  Roinanorum,  nisi  latilum  m  decimo  nono 
anno  ubi  sallus  lil.  Illas  enim  epactas  habmt  J^gyptii 
in  Kalend.  Seplemb.  quas  Romani  halient  iu  Kaieiul. 
Januar.  Illientin  a  Septembr.  incipiunt  annuin,  ibique 
niuianl  epaclas;  el  Roinaui  siinililer  a  Januario  iu- 
cboanl  auiiiini,  et  ibi  mutanl  epactas,  elepactx  faciunt 
illain  coiivenicnliani. 

Joan.  Nov.  Sciiolia. —  lloc  aittem  preecedeus  quod 
commemoravimus  argumenlmn.  Ilor.iin  annalium  fra- 
gnientiim  iuvenimus  a/inl  Bedam  circulorum  decen- 
novenalium,  ab  anno  532  solulis,  u-nue  ad  1 025, 
quem  ipse  (ul  ex  hac  lemporis  ratione  constat)  altius 
repeliit,  et  longius  pro.luxit.  Vcrum  in  exemplari 
scripio  quod  dcerai,tum  a  principio  lum  a  flne,  usqua 
ad  I6U0  produximus  ex  asirorum  compulaiioiiibus , 
nt  postcris  quoque  hoec  compulatio  prodesse  queat ; 
aique  ad  poslreinum  libri  posuimus,  quo  loco  plura 
qu;c  ad  huc  capul  inlelligendum  rectius  valcnt,  vidc. 

13 


595 


KF.\)M  VLNKRABILIS  OPKKUM  PAHS  I.  -  DIBA8CALICA  C.KNUINA. 


r.oo 


Ur  gr.itaitterque  accipicinus.  lloc  aulem  pineccJens  A  neuies   eidem  Septcinbri  regularea    V,  Octobri  V, 


quoJ  eoramemoravfmua  arguineniuin,  ei  nonnullis 
;nl  transcribeudtim  jini  deJimus ,  el  in  principiis 
bujus  uoslri  opusculi  praefigendum  esse  censemus. 
Porro  prxsens  argumentum  quod  de  luna  Calendarum 
quxreuda  posuiums,  boc  lautiiin  loco  commemorasse 
el  doctiisse  suflicial.  Nain  cognila  quoia  sit  in  Caleu- 
das  luna,  facile  etiam  cxleris  cujusque  mensisdiebus 
qua  sil  xtale,  cantalo  ipso  meuse  et  cnncurrenlibus 
digitis,  apparebil.Suiitautem  anni  tres  circuli  decen- 
novenalis,  in  qui,ius  idem  argumcntum  stabilitatem 
sui  tenoris  conservarc  nequeat  :  octavus  videlicct, 
undeciinus,  elnonus  decimus,  cui  causam  notandi 
varia  facil  ac  dispersa  per  aniium  embolismorum  in- 
serlio.    Siquiilcm   anno   oclavo   luna    Calendarum 


Novembri  VII,  bccenibri  VII,  cl  ca-lnra,  ui  supra  nos 

posuimus:  quod  ob  auclorilaiem  yEgypliorum  ralie- 

nabililerprnrsus  agunt,  ut  a  quihus  origo  coinputandi 

suinpta  est ,    hotiini  qnoque    in   comput;tndo   anni 

principiuni  imilentur.    Veruffl  aliis  aptius  niullo  ct 

expedilius   videlur   ul  compulatio   omnis,  qtiauluni 

non  necessitas  ralionis  obsistal,  a  principio  anni  sui 

cliam  apud  Konianos  incipiat,  et  usque  ad  leruiiuum 

anni  ratio  atque  inienteratn  ordine  procurrat. 

CAPUT  XXI. 

Qutv  sit  (eria  in  Calendis. 

Similc  autem  buic  traJunl  argumentum  ad  invo- 

niendam  diem  Calemlaruin  proniplissiinum,  ita  dun- 

laxat,  ut  aliis  utens  regularibus,  quod  in  bocpcrepactas 


Maiarum  juxta  rationcm  quidcm  arguineuli  XXVIll  U  f.tcis.in  illofaciesperconeurrcnlesseptimana;  [C.  Se- 


computalur,  sed  propter  embolismuni,  qui  in  Marlio 
mense  inserilur,  XXVU  prnbatur  exislere.  Item  in 
Calendas  Julias  juxta  argumenttim  XXX  (ieri  potuit 
luna,  sed  propter  aJjectionem  diei  queni  stiperQuilas 
embolismi  allulerat,  fil  XXIX.  Item  anno  XI,  quia 
luna  einbolismi  priJie  Nonas  Dccembres  accendilur, 
facil  lunam  in  Calendas  Martias  vigcsimam  esse  et 
octavam,  cum  hanc  ratio  argumenli  XXIX  tunc  e\i- 
stere  doce.il.  Itein  anno  XIX,  quia  Ititia  embolismi 
tertio  die  Nonarum  M;iiiiarum  iucipit,  cogit  lunam 
in  Calendas  Maias  XXVIII  compulari  cmn  XXIX  se- 
cuuilum  argumenti  calciilalionem  canatur,  quoeliam 
anno  ralio  saltus  lunaris,  J  ■  quo  in  sequenlibus  Ji- 
cemus,  liJem  eju-deni  argumenti  impugnat.  Si  enim 
ipsum  arguinenltim  jtixia  jEgyplio3  a  Scplembri 
ineuse,  ubi  principium  esl  amii  eoium,  iuchoaveris, 
necesse  est  ul  luna  Julii  mensis  eo  anno  XXIX  dies 
ut  nunqiKimaliashabeat,  uno,  viJelicet  ratione  sallus, 
amisso,  et  ob  iJ  luna  Calendarum  Auguslarum  tertia 
relJalur,  qu.e  jtixia  argumenii  regulam  sccunda 
compulabatur.  Si  vero,  juxla  hoc  quod  nos  supra 
docuimus,  a  J.mu.irio  principiom  argumenti  suniere 
mavis,  eodem  ordine  luna  in  Calendas  Decembres 
VII  incurril,  qu.c  juxla  argumentum  sexla  fieri  de- 
buisse  putabatur,  quia  nimirum  luna  Novembris  mensis 
unam  amillil  diem,  ei  pro  XXX  consuelis  XXIX  so- 
lum  diebus  cogiiur  esse  conlenla.  Qu;c  profectoom- 
uia  mclius  colloquenJo  quam  scr,benJo  docenlur. 
Non  auiem  transitoric  cotnmemorandum  quod  hoc 
argiiiiieutuiii   a   Septemhri    quidam   incipiunl,    po- 


ptcm]  dies. Ilabelergo  regularesJanuaiiusll,  Fibrua- 
rius  VI,  Marlius  V,  Apriles  I,  Maiu>  III,  Junins  VI, 
Julius  I,  Augtislus  llll,  Septcmber  VII,  Oclobcr  II, 
November  V,  Decenibcr  VII.  Qui  videlkei  regu'ares 
boc  specialiter  indicant,  quota  sil  feria  per  Calendas, 
co  anno  quo  seplem  concurrentes  adscripti  suiit 
dies;  cxleris  vero  annis  adtles  concurrcntes  qnot-. 
quol  in  prxsenti  fuerint  adnolati  ad  regulares  inen- 
siuin  singulorum,  ei  itadicm  Calcndarum  sine  crrore 
seinpcr  invenies.  Iloc  tantum  memor  esio,  ut  cum 
imminente  anno  bisscxlili  untis  concurrentium  in- 
(ermiitendus  et  dies,  eo  (amen  nuinero  quem  in(er- 
inissurus  es  iu  Januario  Fcbruarioque  ularis,  ac  in 
Caleudis  primum  Marliis  per  illum  qui  cireulo  conti- 

**  netur  solis  computare  incipias.  Cum  crgo  diem  Ca- 
iendarum ,  verbi  gratia,  Januariarum  qnxrere  vis, 
dicis  Januarius  II,  adde  concurrcnies  septimanx  dies, 
qui  fuerunt  anno  quo  computas,  ulpolo  III,  liunt 
quinque,  quinta  lcria  intranl  Calendx  Januarix.  Item 
anno  qui  sex  habet  concurrcntes,  suine  V  regul3res 
mensis  Marlii,  aJde  concurreniessex,  liuul  undecim; 
tolle  septem,  lemaneut  qua(uor ;  quar(a  feria  suui 
Calcudx  Marlix. 

CAPUT  XXII. 

Argumentum  de  qualibet  limu  vel  feria. 

Est  eliain  vetus  argmnentuin,  non  modo  de  Calen- 

darum  ,  vertim  ei  de  quornmlibei   inier  Calendas 

dierum  luna  vcl  leria  dignosceuda  rcperlum,   ali- 

.  quauto  quidcm  gravius  aJ  disccndum,  sed  majorum 
t.iuten   nobis  auctoriiate   conlradiiuni ,    aique  iJeo 


CLOSSiE  ET  SCIIOLIA. 


cai-ut  x\i. 
Br.io.  lUllBB.  Gloss*.  —  Cwteris  vero  snfltj  addes 
r.oncurrentcs,  qnotqttol  in  pntfnli  [tierint  annoati  ad 
legulaies  mensium  singuloruin.  Quotquot,    ul  e>(,  nu- 

mernm  lenx.  ln  qaoin  farhTnoniB  dies,  ante  Italend. 
Apnl.  Sabbatum,  quia  iioii  sempcr,  scd  raro  lit  ul 
luonus  dics  anle  Kalend.  April.  atlveniat  in  sahbalo. 
Cttiu  concurrcntem,  quem  I  gvplii  iiichoint  a  I  ha- 
lentl.  Mart.  Roinani  inchoant  dnnhus  men-ihus  anic, 
id  est,  a  KnlenJ.  Januar  el  Februar,  conjungeiiics 
eum  concurreulem  cuin regul.iribus  Januani,  qui  hmi 
duo  secunJiim  Romanoa,  et  cmii  regularibua  v  Fe- 
l.ui.ir.,(|in  miiii  vshnililer  apud  Kiimauos.  SeJ  lauicn 
incini-iilo  in  oniiii  his.M-xiili  anno  uniim  lubtranere 
e».  co  nuiuero,  ij  esl,  de  reaularibus  Janiiani  ei  l'e- 


bruatii,  ei  tunc  erunl  KalenJ.  apud  eos  sicm  f.  apud 
.Igyplios,  in  capile  Januarii  elFcbruaiii,  iu  alus 
vci  ,i  nou  esl  opus. 

'   tl'l  1     XXII. 

Brio.  Rambs.  Gloss*.  —  Quod  ita  solum  sine  /«- 
bore  airril  mgitiiicnlum ,  si  numerum  mensium  smgu- 
lO'um  per  h.dendns,  Vuiihj  et  Idus  memoruer  de.au 
ta  i  casuesctts.  Jannarius  in  Kalend.  unum,  in  Son. 
quiuque,  Idibtts  Iredecim.  S:  lorle  qn.eris  utiJe  hi  Jic* 
procedani.  id  csi,  Januariiu  m  KalcnJ.  ii.iuin,  Fe 
luii  inu-  in  K,l  xxxii,  ttc,  t|tiifi  seqiiuiiiiir,  dieito  : 
Jaiiuar.  in  Kal.  unuin  bahct  dicm,  qui  eliaiu  iv  N,>n. 
habet ;  juiigo  iintini  et  qualuor,  et  erunt  liuiul  quiu- 
quiv  In  iV<in.  v.  Il.ibei  enim  Vill  IJus  Quinajue  e* 
octo,  su  n  smmi  iredecim.  In  Uibu,  trtittim,  Hj> 


307 


DE  TEMPORL.M  UATIONE. 


398 


m,.,„..bus  noslra  rcquc  solert.a  tradcndum.   Si  ergo  A  est  luna  i„  XV  Calendas  Junias.   Si   v.s  scire  nnoia 
flS  scirehoc  ve    i   o  rirtniinin  sii  limi    ™mn..i..  .ii„„       „...  ...-.  ,-.,  . .       _  >■»  suie  qnoia 


fis  scire  lioc  vel  illo  die  quota  silluna,  compuia  dies 
a  principio  mensis  Januarii  usque  in  dieni  dc  quo 
inquiris,  et  cuni  scieris,  adde  slatem  lur.x  quiu  fuit 
in  Calendis  Januariis;  pariire  omnia  per  LIX,  et  si 
ampliu-,  XXX  renianse.ini,  tolle  triginta,  el  qnod 
superesl  ipsa  esl  luna  diei  quarn  quxris.  Ileiu  si  vis 
scire  hoc  vel  illo  dic  quola  sit  feria,  compula  dies  a 
Calcndis  Januariis  usque  in  diem  de  quo  inquiris; 
el  cum  noveris,  adde  feriam  qure  fuil  di«  Calendaruiu 
Jwuariarum;  ct  si  bissextilis  annus  esl,  etiam 
bi«sexti  diem  postquam  transierit  augmentare  me- 
luenio  :  parlire  oniuia  per  septem,  el  quod  rema- 
net  diem  tibi  septimancc  qua:  sil  ubicunqne  quxtis 
o  lendet.  Quod  iia  soium  sine  labore  currit  argu- 
nienliim,  si  numeruin  mensiiim  singulorum  per  Calcn- 
das,  Nonas  el  Idusmemoriier  decanlare  consuescas. 

Janiiarius  in  Calendas  I,  in  Nonas  V,  in  Idus  XIII. 

Februaiiuj  in  Calendas  XXXII,  in  Nonas  XXXVI 
inldusXUIII. 

M.ini  s  in  CalenJas  XL,  in  Nonas  LXVI,  in  Idus 
LXXIIII. 

Aphlis  in  Calendas  XCI,  in   Nonas  XCV,  in  Idus 

Mains  iu  Calendas  CXXI,  in  Nonas  CXXVH,  in 
IdusCXXXV. 
Junius  in  Ci.lcndas  CLII,  in  Nonas  CLVI,  in  Idus 

cLxrn. 

Jillins  in  Cal.  CLXXXII,  in  Nonas  CLXXXVIII,  in 
1  lus  CXCVI. 

Augustus  in  Calendas  ClXIH,  in  Nonas  CCXVII 
in  Idus  CCXXV. 

Sepleniber  in  Cal.  CCXLIIH,  in  Nonas  CCXLVIII, 
in  idus  CCLYI. 

October  in  Cal.  CCLXXIHI,  in  Nonas  CCLXXX 
inlilus  CCLXXXVIII. 

Nofember  in  Cal.  CCCV,  iu  Nonas  CCCIX,  iu  Idus 
CCCXVII. 

Deccniber  in  Calendas  CCCXXXV,  in  Nonas 
CCCXXXIX.inldusCCCXLVII. 

Siergoscirevis,  verbi  gratia,  anno  quo  perCa- 
lendas  Jai.uarias  nona  est  luna,  quota  sit  luna  in 
Calemlas  Maias,  dicito  :  Maius  in  Calendas  CXXI; 
tolle    Calendas  ,   remanent  CXX  ;   adde  IX  ,   fiunt 


est  luna  VII  Idus  Decembres,  dicilo  :  Deccmber  i0 
Idus  CCCXLVll;  tolle  VII,  Idus  remanent  CCCXL- 
adde  IX,  liu„t  CCCXLIX ;  panire  per  LIX,  quinqual 
g.esnovies  quiniCCXCV;  lolle  CCXCV,  remanent 
Lilll;  tolle  XXX,  rcmanenl  XXIIII ;  viccsima  quarla 
est  luna  die  memoralo.  Juvat  bujusce  argumenii 
usun. ,  si  calculalor  uliin.a  quinquagesim»  no.  as 
pari.s  diligeniius  memoria:  conime.idat :  quinquagifb 
nofies  sc-ni  CCCLIIII  ,  quinquagies  novies  quini 
CCXCV,  quinquagies  novies  qiialemi  CCXXXVI 
quiuquagies  novies  terni  CLXXVII,  quinquagies  no- 
vies  liini  CXVIII,  quinquies  novies  assis  IX.  Eodem 
ordine  diem  ueptimanse  quocunque  volueiis  tempore 
adjunUo  C3lendarum  Januariaruin  die  requirL,.  Si 
ci.im  vis  scire,  ve.bi  gratia,  anno  quo  Calen.la;  Ja- 
nuarix  quinla  feria  celebraniur,  oclavo  Calemlaru.ii 
Octobrium  die  quota  feria  sit,  dicilo  :  October  in 
CalenJas  CCLXXIIII  ■  t0||e  VIII  Calendas  Octobros 
remanei.tCCLXVI;  adde  quii.tum  feriam  qua;  fuil 
in  Calendis  Januarii-,  (iuniCCLXXI ;  partire  per  VII, 
septies  iriceni  ducenti  decus,  sept  es  octoni  quin- 
qu^gies  sexies,  remauent  V;  quinia  est  feria  octavo 
CalenJas  Octobres. 

CAPL'T  XXIII. 
De  telale  luna?  si  qtiis  comptilare  ncn  poiesl. 
Quod  si  adeo  quis  deses  vel  bel.es  esi,  ut  absquo 
onnii  labore  computandi  lunae  cursum  scire  voluerit, 
inniiatur  alphabelis  quse  in  annali  vidtl  libello  juxla 
c  cursum  dislincta  lunarem,  ubi  dnos  luns  circuiius, 
id  est,  quinquagenos  et  novenos  dies  terna  lencnt 
alphabcta;   el    quamcunque  litteram   luna    in   bac 
aHatc  semel  habet,  eamdem  per  lotum  annum  simili 
modo  notalam  in  eadem  semper  ociate  habere  non 
desinil,  nisi  forte,  quod  tanien  raro  acciJit,  embolis- 
morum  ha:c  ratio  iramutet.  Verbi  gratia,  anno  lenio 
cycli  decennovenalis,  lunaquae  triginla  dies  habitura 
esl,  semper  ab  a  nudo  incipii,  secunda  est  in  fc,tertia 
in  c ,  similiier  nudis,  id  est,  nullo  puncto  aduoiatis, 
et  sic  ex  ord.ne  suam  littera  quajque  serval  ajialen! 
lunae.  Item  luna,  que  undetriginta  dies  habilura  esl, 
ab  /  subnotato  incipiens,  secunda  semper  in  m, 
tertia  in  n,  simili  figura  notalis,  elsic  ex  ordinc 
recurrens  lu.a  suam  cuique  liiter.e  restituit  setatem. 


nv.y.    „„,.,  •  „  „       ,,v         .     '  """      '^uiici.s  .ura  suam  cu.que  litler.e  rest  luit  aetatem 


centum  decus  octus:  lolle  CXVIII,  remanent  XI- 
undeciina  est  luna  in  Calendas  Maias.  Si  vis  scire 
quola  est  luna  in  XV  Calendas  Junias,  dii  ito  :  Junius 
in  Calend.s  CLll ;  tolle  XV  Calendas  Junias,  rema- 
nent  CXXXVI1 ;  adde  IX,  liunl  CXLVI;  partire  per 
LIX,  quinquagies  novies  bini  cenlura  decusoclus- 
tolleCXVHI,  rcmanent  XXVIII;   vicesi.na   ociava' 


bet  qnoque  noveodecim  Kalendas  post  Idus.  Tre.ie- 
cim  el  novendecini  siint  simul  triginta  duo.  Sie  i«i- 
tur  lolum  liujus  leciionis  niuneruin  a  capite  usoue 
ad  li.ie.n  fncillin.e  reperire  pntes. 

Joan.  Nov.  Scholia.  —  Esl  eliam  vetus  arqitmcH- 
tiim.  Ad  l.oc  caput,  deinde  ad  id  quod  sequiliir.  l.iui 
ad  id  quoqi.e  quod  prxcedil,  referenda:  sunt  lobulw 


betum  nuJis  ulrinque  iilteris,  secundum  subnoiatis, 
tertium  supernolalis,  delerminandum  providit  anii- 
quilas. 

CAPUT  XXIV. 
Quot  heris  luna  luceul. 
Tradunl  quoque   argumentum  veteres  quo   luna 
cujusque  xialij  quot  horis  luceal  explorelur,  qui? 
GLOSS^  ET  SCIIOLIA. 


quas  pnncipio  operis  proposuit,  prajseriim  has  quas 
lillens  n.ajusculis  signavimu-;,  A,  15,  G,  I,  V  et  X 
qucmadmodum  ibi  etiam  annotavimos. 

CAPOT    XXIV. 

Brio.  Rahes.  Gloss.c.—  Item  ubi  ad  decimam  /u- 
nam  pervnterts,  nwltiplica  ver  aualuor,  fiuitt  qnadia- 


509 


BKIVE  YKNKIUBILIS  UPKIIUM  1'AIIS  I.  -  DIDASCALICA  RENIIINA. 


400 


enim  prima  luna,   inquiunl,  qnaluor  pnnclns  lueet,  A  quinqtic;  quinquics  duoJeni  sexais  ;  dnodociin  lio- 


mljicitur  hic  mimerus  a  secunda  luna  quoiidia  usque 
ad  pleniluuiuiii,  dctrahilnrque  dehinc  parihus  spa- 
tiis  in  diiuimilioiieui.  Kl  ideo  si  nosse  vis  luna  se- 
eunda  quol  horas  luceat,  mulliplica  per  qualuor  du", 
fiunt  oclo;  parlire  per  quinque,  quia  quinque  puncti 
lioram  laciiml;  quinquies  asse  quinqui?,  ct  reina- 
nent  Ires;  horam  ergo  et  tres  punctos  lucel  luna  sc- 
ciinila.  [tem  multiplica  tria  per  quatuor,  (iunl  dno 
decim ;  parlire  per  quinque ;  quinquies  bini  decus, 
rt  renianent  dm>;  iluas  horas  et  lolidem  punctos 
lertli  luna  lucet.  Iiem  ubi  ad  dccimam  lunam  per- 
veneris,  mulliplira  per  quatuor,  liunt  quadraginla; 
partire  per  quintam  parteni ;  quinquies  octoni  qua- 
drais;  oclo  horas  lucetdecima  luna.  Et  neargumcn- 


ras,  id  esi,  noctem  imcgrain,  decinu  quinla  luna 
perliistrat.  item  si  nosse  vis,  sexta  dccima  ct  scptima 
decima,  el  cmlerat  deiuccps  quol  horil  luceanl  luiix, 
recole  pcr  lingulas  quanto  minus  sini  a  Iriginla,  el 
inde  computandi  crcpiilincni  strue.  Verhi  gralia,  si 
nossc  vis  vigesima  quinta  quam  diu  lucr..t  luna, 
dieito:  Quanlo  minus  a  liiginta  palehit,  quia 
qtiinque  ;  mulliplicn  per  quaiuor,  qualer  quinivies; 
parlirc  per  quinqiie,  qnini]uies  qnaleriiivics  ;  qua- 
tuor  etgo  hnris  splendcl  vigesima  quinla,  quomodo 
el  quinta  luna.  Kl  quiilein  boc  arguHicnlum  leinpurc 
xqitinocliali  legitima  fixuin  sialionc  periabilur;  vc- 
rum  longissimis  in  brtima  noclibus,  vel  ilcin  a?state 
bievisstmis,quarumalias  duodecim  horaruin  spatiotu 


liuti  dubium  liire  arbiireris,  lene  quiiidecu.il,  in-  B  loruje  tratiicendere,  alas  nequaquam  ail  boc  pertin- 
quiiint,  el  ubi  pomox  luna  candet  cxquire;  niulti-  gcre  posse  consial,  qua  ralionc  lunain  duodecim  hc- 
plica  per    quaiuor,  liunt  sexaginta ,     parlirc  per     raslucere  credamu-,  nisi  fbrte  putamos  non  xqui- 

CLUSS.E  ET  SCIIOLIA. 


ginln.  Partire  per  quiiilam  parlgm.  Quinquies  ocloni, 
quadrais,  oclo  lioris  lucet  decima  lunu.  Non  dc  aequi- 
noctialibus  horis  dixit,  sed  dc  ariiflciafibus.  Ilujus 
argumenii  glossa  jani  superius  scripia,  ciijus  iniiiuni 
est:  «  Si  vis  scire  quol  punctis  vel  horis  luceal  luua, 
primum  consiJera  ulriiin  in  augtnento  sit  an  in  de- 


Irimcnto;  i  et  qtix  sic  finilur  :  HUid  teatpus  iotcrJu- 
niinii  dicitur. 

Vetos  CosiMF.NT\nii  s. —  iliijus  pagim  quatnnr 
snnt  lignrx  :  priina,  qua;  est  rotuuda,  indicat  quot 
punclis  Inceat  luna  ;  ctquia  lun.i  a  sole  lumen  acci- 
pil,  eisemper  prima  luna,  occidenle  sole  oriuir. 


Quol  puuctis  hiceal  hma. 


I  i  aerunda  liRiira  ilem  rotniid.i,  doodoclm  sijt" I 
axlerios  quasi  in  todlaco  ordlnanlur,  Cumqoa  ptr 
tlnguloa  meniea  lingnloram  ligooram  leneai  pri- 
mordia,  rxcmpll  gralll  ib  BRO  eorum,  idesi,  Aricto 


ompl .  el  quol   lormas  a  prhna    us.que  al    ilecimiiu 
i)iiini.iiii  haboat,  Graeia  nnminlbus  suhnntavi     qn* 

deflciendo  iteral,  quonia isdem  nMHueniu  dellcit, 

quibua  crcscit.  i|itod  desuuaiil  a-Uie»   luuat  »ut>  »i- 


40!  DE  TEMPORUM  RATIONE.  402 

notiiales  lioras  intelligeiidas,  sed  singulas  quasque  A  in  duodecim  particulas,  quas  horas  vocitemus,  seqaa 
nocies   pro  su;e  meiisuru  longitudiuis,  aul  breviiaiis      ilistribulione  findendas. 

CLOSS^  ET  SCIIOLIA. 

cnisdescriptr.  Ricque  lit  ut  semper  appareat  menoi-      Scpientrionem.panselenos  versusOrieiilci»,  dicholo- 
d'.s  versus  Occitlcntciu,  dictiolomos  superior  versus      uios  inferior  versus  meridiem. 


Denique  cnxx  pariibus,  id  cst,  clxxx  uiebus 
elongalur  a  sole,  quod  tlemon^lral  lertia  ligura  in- 
fcrior,  parta  altera  longior;  nam  a  priraa  paulatini 
xn  parlibus  progressa,  clxxx  parlibus  15  e  regione 
lunx  detenninat.  Taliquc  inodo  14  et  13  et  reliqiue 
conlra  se  reliquis  concordant,  ut  tandcm  20  \n  par- 
libusa  soledi-tet.  sicul  et  prima.  Totiusvcro  luna- 
ris  circuitus  sunima  deurelienditur  in  ccclx,  quod 
ibidem  alius  ordo  denotal,  licet  desit  luua  trige- 
sima. 

Lnoa  I  his  adest  et  abcst  soli  xii 

II  xxnu 

III  xxxvi 

IV  XLV.I, 

V  LX 

VI  LXXII 

VII  LXXXHll 

VIII  xcvi 

IX  cvui 

X  cxx 

XI  cxxxu 

XII  CXLIIII 

XIII  CLVI 

XIV  ci.xTin 

XV  ci.xxi 

XVI  cxcn 


XVII  ccun 

XVIII  ccxxvi 

XIX  ccxxviu 

XX  ccxl 

XXI  cclii 

XXII  cclxiiii 

XXIII  CCLIXVI 

XXIV  CCLXXXVIll 

XXV  ccc 

XXVI  cccxii 

XXVII  cccxxiiii 

XXVIII  cccxxxvi 

XXIX  cccxlviii  Totius  iti- 

neris  supputatio. 
ln  quarta  flgurn,  ubi  praparatio  bissexti  colligi- 
gitur,  superius  anni  prxscribuulur.  Primus  scilicet  a 
bissexto  ,  secundus,  terlius  et  quarlus.  Contra  quos 
singulos  sunt  Xll  hors  deorsuin  posita?,  quibus  si- 
gnatur  qua  earum  ingrediaiur  sol  signum  anteposi- 
iiim,  eo  videlicelKalendario,  quod  supponilur  tini- 
cuique  signo.  Denique  liorae  noctis  aritlimetico 
nempc  (1,2,3),  diei  hora?.  scbolasiico  queni  votant 
numero  (I,  V,  X)  notantur  :  et  quibus  tria  puncta 
desuper  sunt,  ipsius  lior.r  teriio  ptincto  in  signum 
notat  solis  ingressus,  quibus  nihil  inchoante  hora  sjt- 
gnum  introiit.  Triginia  numcritm  pcr  x  lilleram  hdc 


BKM:  VKNLKABILIS  OPRMJN  PAKS  I  -  DIDASCAUCA  GENOINA.  4(14 

CAPl  '  XXV.  A  inuiaiione   fliibi oi-iim,   vel   iiiiliiiiin  posse  ilionutn 

qoarfi  fneral  convrrli,  el  ram  quasi  futurvt:  initii 
leiripesiaiis  aliquaoio  alllus  cutnti,  quaiii  naUira  orilo 
poscebat  aiiollcre?  Maxiinc  cum  non  omnibtis  in 
lerris  ideni  Hucluantiiini  possil  exislcre  flaius  aura- 
Tnm,  luna?  aiitein  siaius  idem,  eademque  sit  pro  va- 
riante  solis  digrcsau  cnnversio.  Dicnnl  eiiim  eani, 
sicut  el  bealus  Atiguslinus  in  expositione  psalmi  tle- 
cimi  doccl,  inn  babere  lunitn  piupriiim,  sed  a  sole 


«03 


Quando  vel  nuarc  liina  nfl  prona,  ►*/  supina,  nel 
videalnr  trerla. 

Sunt  qui,  auras  explorare  ronati,  rlicant  Iuikiiii  no- 
vam,  quoiies  supino  cernu  ulroque  videalur,  lein- 
pestuiisniii  inensem ;  quoties  erecto  uno,  serenuin 
ponenderc.  Qnort  longe  aliler  esse  naluralis  ralio 
prodil.  Quid  enini»  iiuinquid  credibile  est  lunae  sta- 
tuin.qui  fixus  iniethere  permanet,  pro  suhjncenliuni 


SLOSSvt:  KT  SCHOLIA. 
modo  (x)  effigiata.  sinyulis  horis  subjeci,  el  ad  ulli-      diebus,  et    xs  boris  ,  in  tinoqiioqiie  sij.ii  >  sol  mo- 
uium   u,  qnoniam    ab   hora    qua  ingreditur    XXI       ratur. 

HtSPAMTIO  BISSKXTI.  PRIBUS  ACWCS.      SECUMfiUS  AMIDS.     TEHTIUS  ANNUS.     Ql  ai>  i  i'S  avmiv    IIUH  E. 

Aries.  xv  rtalend    April.  I  ix.c        7  xxx        I  xxx        VII  xxx        xs. 


Tatirus. 

Ccinini. 

Caucer. 

Lco. 

Virgo. 

Libra. 


xv  Kalend.  Maii. 
xvi  Kalend.  Junii. 


X 


XXX 


XXX 


XXX 


XI 
10 


Ilil 


xt. 


iv  Kalend.  Julii.  VIII 

xvi  Kalcud.  Augtisl.  VII 

xvi  Kalend.  Septctnb.  5 

xvi  KVen  I.  Octob.  111 1 


Scorpius.        xvi  Kilend.  Novcmb.  2 

Sagittarius.    xvi  Kulend.  Dcccmb.  I 

Capricornus.  irn  Kalcnd.  Jan.  XI 

Aqnarius.       etii  Kalend.  Fcbr.  10 

Pisces,  xv  Kalend.  Hart.  VIII 


XXX 

II 

xxx 

Vlil 

XXX 

2 

XIX 

XI. 

XXX 

1 

XXX 

7 

xxx 

1 

xxx 

xs, 

XXX 

ii 

XXX 

V 

XXX 

XI 

XIX 

X*. 

XXX 

X 

XXX 

4 

XXX 

10 

XXX 

XI. 

XXX 

8 

XXX 

ii 

XXX 

VIII 

XXX 

xs 

xxx 

VIII 

XXX 

1 

XXX 

7 

IXX 

xs, 

XIX 

5* 

XXX 

II 

•r.r.i: 

V 

XXX 

xs, 

XXX 

IIII 

XXX 

X 

XXX 

i 

XXX 

IS 

XXX 

II 

XXX 

8 

XXX 

li 

XXX 

xs, 

lliuc  lit  bissexti  dies. 


VI 


CATUT   XXV. 

Baio.  Rames.  Gi.oss.€.  —  Lunam  non  niinui  ncc 
erescere  dicunt,  sed  a  sole  illn-iraiam  a  parte  quam 
liabet  a.l  eum  ,  paulliin  vel  ab  eo  recedenlo,  vel  ei 
propinquaudn,  nobis  canlidain  partem  revnlvere  vel 
atram.  Et  die  quidein  crescenle  Bupinamcerni  no- 
vam  liinam,  utpuia  stiperiorem  soli,  ei  ad  aquilonia 
siibeunlem ;  deerescenie  vero  ereclain  et  dejectam 
in  austros,  plenam  atrem  soli  semper  adversam.  Su- 
blimein,  humili  snle,  liiiiiiileniiiiie  sublimi,  Qtiam  ln- 
cere  dodrantea  seuumcias  borarum  a  secunda  adji- 
cientem  usque  ad  plentim  orbem,  dclrahentemque 
in  diniimilionem.  Intra  tredeciir-  autem  p  n  1  s  solis 
semper  orculiam  esse  ;  novissimam  vero  novamque 
Itinam,  radein  dievel  nocle,  nutloalio  in  signo  quam 
Aricte  conspici.  Si  in  accensione  erecla  1'uerit ,  in 
niiUnlino  exortu  supina  apparebil.  Item  si  in  arcen- 
sio  e  supina  in  inoilum  navis  fticril  visa,  in  inaluiino 
exorlu  erecta  cernetur.  Ilabet  ergo  tres  stalus:  id  e.>l, 
supina,  erecta,  pron:*,  aliquando  videlur.  Lunam  non 
minui  nrc  crescere  dicunl,  scilicet  sapienlcs,  sed  sein- 
per  in  uua  parle  plena  csi.  Luna,  Marlianoatteslan;c, 
n. iit  per  seipsain  ,  sed  a  sole  iiliuninalur,  sicul  spe- 
cultiin  uihil  splcndoris  neque  imaginis  a  ae  1080  habet, 
arcipit  lamen  lumen  et  imagincm  per  res  sibi  extriu- 
secus  onposilas.  Qtiando  aulem  ipsa  Itina  a  sole  re- 
cedit,  illuslral.r  a  sole  paulatim,  et  lunc  dicitur 
crescere;  quando  vero  ci  appropiu.iu.it  post  de- 
cirnam  quinlam  lunam.  obscuralnrpiulaiim.donec 
lola  obiiuhiletur  viciniiatc  lolll  ,  ct  tune  dicilur 
niinui,  cum  lamen  in  suo  corpnrc  nunqtiam  niinualur, 
ntinquain  crescai.  Itl<stralam  scil.rei  esse  dicunl.  id 
est,  illuiiiinat.iiii.  AH  eum  (solem),  id  esl,  conlraeuin 
Tenauj,  vel  ab  .■«  (sole)  recedendo,  KiHctf  parlem  can- 
didam,  vcl  ei  propinquando,  scilicel  peifeiH  alram,  id 


VI  ,txx        VI  rxx        Vi  xxx        xs. 

G  est,  nigram,  nobir  rcvotrere,  sciiicel  dicnnt.  In  qunn- 
liini  cnim  propinqualur  soli,  in  laiiluni  aufertur  nobis 
lumen  illius.  Et,  scilicet  dicunl,  die  creacente,  id  cst, 
duni  crescit  dies.  QuaTiiur  tur  crescenie  die  luna 
novasupina  vi  leatnr,  decrescente  auiem  die  nnn  pro- 
na,  scd  erecta,  ciim  debuerat  sicnt  supina  in  lucis  in- 
cremenlo,  sic  prona  in  detrinicnio  apparere.  Ila  lamen 
solvitur.  Crescente  die  naiui  aliter  superior  esl  luna 
sole,  et  propteroa  ipse  sol  siiperiorem  lunan!  snpra 
se  posllajn  illuininat,  et  stipinam  ellicit ;  dum  aulem 
dies  decrescil,  naturali  positione  ejusdem  altitudinis 
sol  et  nova  luna  esse  dcprehendunlur,  ac  |  er  hoc  11011 
infra  se  positam  lunam  accemlit,  scd  ex  lat  re  sno 
posilam.et  propterea  eam  fac  t  erectam.  C.erui  ia 
nobis)  noraiK,  idest,  primani  liinani,  iitpt.lesiiperioreiu 
soli.  IIoc  non  ratione  zonarum,  sed  raiione  signiferi, 
deprehendilnr.  Quando  sol  Ansirales  rircnlos,  qui 

.  miiii  inf  rinies ,  circuit  tempore  biemali,  luuc  luna 
Seplenlrionales  circulos,  qui  ahiorcs  suiii,  pera^tii,  1 1 
Itinc  allior  est  sole,  ideo  supina  e<t,  cornu  sur-um 
habens  in  modutn  na\is,  quia  videlicet  ab  inferii>ic 
sui  partc,  qua  solcm  respicit,  accendiiur.  Kursus 
mjgrantfl  solc  Septeutrionales  circuios,  luna  pM  1 
Australcs  ;  et  quia  iafeiior  tunc  sole  esl,  a  superune 
sin  parte  qua  solem  respicit,  illuminuiiir,  i.li\ri>.i 
halieus  lerr.c  cornua  prona ,  el  ad  Aquilonares  111- 
cul.is.  Verbi  gralia  Duodeciiuo  h.il.  April.  a  lliuc 
dies  cresciinl.  Si  fueiil  in  Ariete  luna  acccna.  >l.nnn 
iu  lainiim  elto  liitsie.is,  cnt  qoasi  tol  sti|.eiior 
tpiantum  ad  sigiiiferuiu.  Skbeuultm,  id  cst.  Mcendeu* 
leui,  scilicet  ilij.ni  hinani.  Dermcm'*,  ^iihcel  die. 
ereclam,  6cilicel  dicunl,  ex  lalere.  El  dejeclam,  id 
esl  humilem,  m  Austros,  i  1  <  sl.  in  ineruliem.  1'teuam, 
seilicct  diitinl  luiiain.  SeA  iii/ivhjmi  .  iil  e»l ,  e  r^- 
•^i  ne   posil.uii,  i.l  e>l,  COIllr*  solein.  Snblimem,  m'i 


405 


DE'TEMl'ORUM  RATIONE. 


406 


illuslrari.  Sed  quanlo  cum  illo  esl,  eam  parlem   ad  A  les  ascenderit,  necesse  esl  luna,  qucc  eo  tempore  na 


nos  liabere,  qua  non  ilJuslratnr,  et  ideo  niliil  in  ea 
lucis  videri ;  cum  aulein  incipil  ab  illo  rccedere,  il- 
lustrari  ab  ea  etiam  parle  quam  linbet  ad  terram,  et 
'ifcessnrio  ine.pere  a  cornibus,  ilonec  lial  quindeci- 
ina  coutra  snlem.  Tuuc  enim  sole  occidente  orilur, 
Jl  quisquis  occideiitcm  solem  observaverit,  cum  eum 
cccpei  it  non  videre,  cnnversus  a<l  orienlem  lunam 
6urgeie  vid.at,  atque  imle  ex  alia  parie,  cum  ei  cce- 
perit  propinquare,  ilam  parlem  ad  nos  conveitere, 
qua  non  illustralur,  doncc  ad  cnrnua  redcat,  alque 
inde  oninino  non  appareal,  quia  lunc  illa  pars  qux 
illustratur  sursum  est  ad  ccelum,  ad  terram  auleni  illa 
quam  radiare  sol  non  potest.  Cum  ergo  die  crescen- 
te  sol  a  metidi.mis  plagis  ad  borcales  paulatim  par- 


ta  est,  ocioii  transitu  solera  a  1  borealia  signa  prx- 
currat ,  atque  ideo  cum  nova  po-t  occasum  solis  vi- 
detur,  qux  ad  septenlrionem  solaris  occasus  occasu- 
ra  est,  nimirum  non  juxta,  sed  supra  sulem  sita  est, 
quo  inferiora  ejus  iliustranle,  xqualia  pene  cornui 
proiendcre  et  inslar  navis  supina  ire  videtur.  At  re- 
verso  posl  solstitium  xstivum  ad  inferiora  et  austra- 
lia  cursu  solis,  luna  quoque  illis  nata  mcnsibus,  ad 
inferiora  cursum  lendat  necesse  est ,  unde  lil  ul  qua 
ad  au-lr.Veni  partem  solis,  qui  occideral,  occasura 
est,  absque  ulla  dubielale  ciim  primo  post  occasum 
solis  apparel,  non  jam  supra  illum,  sed  juxti  illum 
ad  meridiem  posila  vide.itur.  Atque  ideo  aquilonalia 
ejus  lalera  sole  aspectanle  cernuntur  erecta  ptogre- 


GLOSS^;  ET  SCHOLIA. 
licct   Itinam  in   Aquilone.  Humili  sote ,  scilicel  in  I!  fixa  dicilur  nalura  immobilis,  nc  per  Iioc  ventorum 


Auslrns.  //umifrM<;M?,sciliCi'l  lunam;  sublini,  scilicel 
8ole.  Quam,  Bcilicet  lunam,  dicimt  dodrantes  se- 
muncias.  Quid  sit  dodrans,  semuncix,  jani  superius 
verissime  est  cxposituirt.  .Sdjicientem,  scilicet  ipsas 
duilranles  seniuiicias  a  securvia  luua.  Ideo  dicit  a  se- 
eunda  luna,  quia  prima  luna  in  cnilu  solis  lit.  Usque 
ud  ptenum  orbem,  id  est,  ad  dcciinam  quintam.  lnlra 
Iredecim,  stilicel  dicuut,  partes,  id  est,  dies.  Trcderim 
quolidie  iransil  in  zodiaco,  sed  antequam  extra  tre- 
ilecim  panes  perveniat  non  vidctur.  Unaquxque 
Iiora  continel  in  se  quadiaginla  momenla.  l)e  illis 
quadragiuta  momenlis,  aceipe  triginta,  quia  dodrans 
est,  el  dimitie  deceni,  qnia  qnadrans  est.  Iterum  di- 
vide  illa  quailraginia  momenla  per  duodecim,  ut  inde 
invenias  prxscriptas>emuncias.  Dodraniem  enim  in- 
tellexisti  de  prima  divisione  qnaten>a,  qox  qu.idra- 


vi  noii  valet  turbari,  quippe  cuin  non  in  aere  sii,  sed 
in  sllicre :  in  ivthere  enim  uulla  est  tempestas. 

Lunam  per  alios  ortus  et  occasus,  ait  lliginus,  ne- 
cesse  est  moveri,  non  slare ;  idque  facilius  est  quam 
de  sole  licet  inielligere  :  qu  i:  ciiin  a  sole  accipiat  lu- 
men,  el  iia  nobis  luccre  videalnr,  non  est  dtibium 
eaui  moveri  potius  quam  stare.  Terris  autem  vicina 
lnna,  breviori  orbe  convertittir,  et  iter  quod  sol  in 
CCCLXV  ili  buscl  sex  lioris  peragii,  ista  per  viginti 
seplem  dies  el  oclo  horas  percurrii.  Cum  autem  in- 
cipit  ab  illo  recedere ,  illuslrari  ab  ca  eiiam  partc 
quam  habet  ad  lerram,  et  necessario  incipere  a  cor- 
nibus,  donec  liat  15'conlra  solem ,  Iiiiic  enim  sole 
occidcnle  oriiur.  1'rima  luna  apparel  snlummodo 
vespere  in  Occidenle ,  sole  descendenle  ad  inferiora. 
Quamvis  en:m  in  omnibus  panibus  cosli   liat  sxpe 


gmta  momeiita  per  duodecim  ter  divisa,  liunl  triginta  p  priiiia  in  Orienle,  et  meridie,  el  iu  aliis  locis,  lamen 


sex,  et  quatuor  remanent.  Eductis  ex  duodecim,  ler 
tria  momenta  accipe,  quia  duodecima  pars  illorum 
esl,  et  de  quatnor  qu»  rcmanserunt  recipe  lerliam 
partem  unius  inomenti.  Si  enim  ad  limim  duxeris 
duodecimam  partetn  illoruni  quadraginla  momen- 
lorum,  tria  momcnta  liunl  inde,  el  tcrlia  pars  unius 
momenti,  quod  est  una  uncia,  qnia  duodecima  pars 
illius  numeri  quadragemrii  est.  lierum  divide  iilam 
unciam  per  meitiiim,  quod  iinum  inoinentuin  et  di- 
inidium,  et  sextans ,  idest,  sexta  pars  unius  mo- 
menli.  Hxc  est  seinuncia,  de  qua  dixit,  dodrantis 
seinimcias  auget  iuna  qu  tklie  vel  minuil.  Semper 
occullam  esse,  id  est,  luuc  uon  apparet  luna,  quando 
vicina  cst  soli  infra  parles  tredecim,  hoc  cst  infra 
iilud  spatium  ,  quod  agil  sul  diebus  tredecim. 

Al  mox  ut  in  decimcm  auinlam  partem  fuerit  em.'.r$at 
videri  incipii.  Iu  hoc  loco  duplex  sensiis  licri  potest. 
Nam  quod  dixit,  intra  tredecim  autem  partes  solis 
semper  occultam  esse,  potest  sic  intclligi ,  ul  nova 


non  videtur  nequc  compulatur  prima ,  nisi  in  Occi- 
dente,  propter  splendorem  solis,  et  propler  primam 
conditionem,  quia  aliis  in  locis  simnl  sunlsuper  ter- 
ram.  Tlena  aulem  vespere  in  Orienle,  el  raane  in 
Occidente  necessario  videtur,  quia  plena  in  sex  signis 
seinj  e  ■  distat  a  sole,  el  plena  luna  Gt  nocte  super 
terram,  et  ilie  sub  lerra.  Piima  aulem  lit  nocte  cum 
sole  sub  terra,  el  die  cum  sole  supra  lerram.  Corpus 
solis  irijiln  quantilatem  lun  e  superare  dicunt  philo- 
sophi ;  lurmni  vero  tiiplo  majorem  lerra.  Quod  autem 
xqualis  uniusque  niaguiludinis  iuoa  cuin  sole  cerni- 
lur,  ex  co  lieri  scimus,  quod  ille  mullo  longinquior  a 
lcrris  atque  altior  quain  luna  incedat,  ideoque  magni- 
ludo  cjus  quanta  sit ,  nequaquain  a  nobis  qui  in  lerris 
degimus  vnleat  dignosci.  Omnia  euim  longius  posila 
solenl  breviora  videri.  Alque  ideo  cum  nova  p  ist 
occasum  solis  videtur,  qux  ad  Septcnirionem  solaris 
occasus  occasura  est,  nimiium  non  jtixla,  sed  supra 
sol.  m  sita  esl.  Tria  sunt  genera  incensionis  lunx  : 


luna  nunquam  apparcre  |  ossit,  antequam  tiedecim  D  subincensio,   media   incensio,  supericcensio.   Sub- 


parles  vel  a  solerecedat,  vel  eliam  ex  alio  laterena- 
tura  soli  appropinquel.  Intra  tredecim  ergo  parles 
solis,  dum  luua  nova  niorala  fuerit,  in  nullo  siguo 
apparebil,  excepio  Ariele.  Mix  auiem  ut  longius  a 
sole  recesserii,  terris  apparebn.  Xutloalio  in  si;/no,id 
est,  in  nullo  signn,  nisi  lamum  in  ariete.  Mane  anto 
solem  ultima  luna  apparere  potest,  et  in  eadem  die 
post  occasum  solis  nova  apparere.  Conspici ,  scilicet 
quamvis  sit  in  aliis,  tamcn  non  videlur,  quia  ali- 
quoiies  evenit  ut  trigesima  luna,  vel  vigesima  nona 
apparens  in  Orienle  piimo  initiodiei,  et  peragens 
cursum  suum,  ac  soli  tardius  incedenliappropinqiians 
accendatur  ab  eo  media  vel  quacunque  faora  diei,  et 
ipsodie  vespere  appareal  in  Occidenle. 

Quiii  enim  ?  Nunqitid  credibil?  est  tunm  slalum,  q»i 
(ixus  in  alliere  permanet,  pro  subjacentium  mutulione 
l<abrorum  vel  nubium,  posse  aliorsum  quam  (ueral  con 
rerli.'Cur  lixus,  cum  sil  una  planelaium  septeni?  Sed 


incensio  est,  quando  luna  desubtus  aecenditur  a 
sole  per  sexaginia  dies,  ei  viginti  horas,  circa  unde- 
cimum  diem  Kalendarum  Januariaruni,  quia  lunc 
Iuna  allior  est  quam  sol.  Media  incensio  est,quando 
luna  a  sole  accenditur,  xqualiter  per  triginia  dies 
et  decem  horas,  circa  undecimum  diem  Kalendarum 
Ociobiium,  quia  lunc  xquales  suul  sol  et  luna  in  alli- 
tudine.  Superincensio  est,  qum  lo  luna  desu.er  ac- 
cemlilur,  per  sexaginta  dies  et  viginli  horas,  circa 
uiideciiiium  ilieni  kalendarum  Juliarum,  quia  tunc 
allior  esl  quam  luna. 

Illud  certe  manifesliim  est,  el  cuivis  advertenti 
facile  cognitu  est  quod  iuna  non  augealur  ad  oculos 
noslros,  nisi  a  sole  recedendo  ;  ncque  minuatur,  nisi 
ad  solsin  cx  parle  alia  appropinquando.  Ab  illo  ergo 
accipil  lutuen,  etcum  sub  illoest,  seinper  exigua  esi ; 
cum  vero  ab  illo  longius  abscesserit,  lit  ampla,  stn»  jne 
anibi  u  plena.  Si  cnim  suo  luinine  utereiur,  neces&c 


407  BED.i:  VENEUACILI5  OPEUDM   IWUS  I.  —  DIDASCALICA  CENDINA.  408 

ili ;  scmper  enim  luna  aversis  a  so!e  cornibtis,  rolun    A  auslros  dejeciior,  tranquillitalem  designare,  quia  is 

iiiuiiium  stalus  esl  anni  verleiiiig,  ul  sei  mentibui, 
quibus  decrescil  dies,  niiilto  clcineniior  sil  aeris  nm- 
tus,  qiiain  reliquis  sex.  Eadem  ratio  est  etiani  luux 
decrcsrcnlis,  quare  nialutino  iu  exortu  nune  erecla, 
nunc  Bopim  appareal.  Eadem  cur  interdiu  sa>pe  pro- 


il.un  sui  |i  ii  ti'iu  pandit  ad  illnm,  ciijus  raiionis  ord  - 
ne  agitur,  ul  quo  dies  longior,  eo  sit  nova  Imia  ex- 
i  elsior  ;  et  quo  brcvior  atque  ad  meriilicni  deolivior 
i st  dies,  co  dejectior  nova  luna  ccinaiur.  Et  inde 
vulgi  crcvit  opinfo  liinam,  cuin  supina  et  cclsior  in- 
cedil,  turbines  tempestatum ;  cuin  vero  erecta,  et  in 


na  procedat,  nimirum  solis  cam  radiis  superiore  e: 


GLOSS.K  ET  SCHOLIA. 


erat  sempcr  cam  esse  xqudeni ,  nec  die  trigesima 
eiileni  liori.  Et  si  suo  lumine  uieretur,  bujns  nun- 
qiiam  cclipsis  lierol.  CaMeriim  qiiauliiin  ad  inlelle- 
1'tuin  pcrtinei  mystiium  ,  luna  hujus  niiindi  speriem 
tenot,  quia  sicut  isi.i  menslruis  compleiionibui  de- 
licil,  ila  mundiis  ad  cnnipleiioneiii  lempornn  cur- 
rens,  quniiilianis  defei  tibus  cadil.  Luna  vero,  in  sacro 
eloquio,  htim.-inx  Iragililalis  ilclectum  signiiical:qu.-e 
■Miiii  menstruis  lioris  crescit,  nostre  calamitat  s  niula- 
bilitalem  expriiuil,  qui  crescimus  nasrenilo,  decres- 
ciinus  moriendo,  augeinur  in  prospcris,  minuiuvir in 
adversis.  [Nmmunquam  vero  eadem  luna  eliam  Ec- 
cle.-ia  accipitii',  pro  eo  quod  sicul  ista  a  sole,  sic 
Ecc'esia  a  Cbristo  illumin  nur.  Sicul  enim  luna  delicit 
alque  crescil,  ila  Eoclesia  defectus  habel  ct  ortus. 
Frcqiientcr  enim  defectibus  snis  crevil,  et  his  nieniit 
umpliari,  dum  persecutioi  ilms  iiiinuitur,  elconfes- 
surui.i  marlyrio  coronatur.  Item  sicut  Itina  laiga  est 


fructiis.atque  ea  ininnenlc  minuuultir,  non  aliler  in- 
lelligiinus  ct  Ecclesiam ,  in  cnjus  iiicreiuenln  profi- 
cimus  cuni  ipsa  :  cum  vero  perseculionom  paiitur  el 
mi  luiiur,  cl  nos  cum  illa  patinmr  el  iniimimiir.  Item 
sicut  luna  seplein  rbrmas  habel,  sic  lol  nieriioruin 
graiias  Ecrlcsia.  Endem  cousi.it  nmiicro  eliam  liisfri- 
bulio  cliarismatuiii  qu:c  per  Spiritiim  sancium  tolius 
F.cdeirc  Bdelibua  cdnferunlur.  Septima  autem  el 
semis.  el  vigesima  secunda  et  seinis,  in  sui  orbe  me- 
tlia  est,  oaeiera  vcro  proporlioi-ales  sunl.  Ambrosius, 
i  i  libro  llexameron  :  Namque  iuna  luminis  imniinu- 
tionem  habet,  non  corporis,  qnnnlo  per  vices  mcn- 
struas  (li'|.nii  -re  vi  leiur  smim  lumen,  ut  mutiictur  a 
sole  :  qnod  facilc  purn  aerc  atque  perspicuo,  qitando 
nulla  eum  obducia  nubila  calignnteui  faeil,  colligi  po- 
tcsl.  Urbis  enim  integer  manci  limof:,  etsi  uon"imi- 
liier  totus  ut  pars  ejus  elYulg>'at.  Ei  qualis  vidcri  solet 
rnin  plenus  csl  luminis,  tilis  csl  magniluriine  semper, 


rons,  et  dux  hiinientiuni  subslantiarum,  iia  Ecclesia  B  iimbrarnquamdamliraiinesuoviduatUBapparel;  etinde 
baplismi  ct  prcrdicationuni  iinbnlnis  iriigalur.  Et  cnrniia  ejiM  rcfulgent,  quia  corpus  cst,  n;  inliem  dif- 
quem.idmoduiii  lun.i  crescente  crescuni  ct  omnes      fuiiiliiiir,  et  velut  deliciente  portionis  luca  insiiiuatur. 


MFRIDICS. 


StTH.fUKIO. 


Deniqur  mnlti  pliilonopliorum  solnm  nfrrs.v  n  titiui 
niiitrviqinii  parWi,  •fiiiilitns  luifim  iptim  a  Irir.l   }>io- 

liiieiuui.  pginaoorai  M|ttiMhnu«  GiaJconmi  phllo- 


siqibus,  spalium  qun  dillat  CUjluill  .i  lerra,  flei-nirtrir.i 

inentura  collotth,  diconi     t  tom  «f  tuHam  tpannm 
fllf  CWVl  millia  tlaUiuram,  •  luua  «tj  Mrm  Uuylum, 


409 


DE  TEMPORUM  RATTONB. 


410 


loco  taogenlibus.  Non  ergo  lunx  conver.-io,  q»a;  nv  A  gus,  sed  XII  esl  pariibus  latus ;  harum  duas  lantum 

rnedias  sol,  luna  onines  pervngari  consucvit.  Quae 
ciini  Anstrales  illius  devenit  in  locos,  aliqiianio  liu- 
iniiior  hyberno  sole  apparci,  non  solura  quia  vicinior 
estUrrx,  seil  etiam  quia  quinque  fere  paitibus  ali- 
quoties  sive  eliam  sex  solaris  cursus  termiuos  in 
merMem  transiit;  et  quanto  amplius  interiora  Au- 
stvi  penelrat,  lanio  dejeciior  noslris,  qui  eain  ai< 
Aquilone  specnlainur,  palet  obiulilms.  At  cum  sol- 
Bliliali  gra  iilur  in  eirculo,  aliquanlo  sxpc  elatior 
sole  videlur  xslivo,  quia  cum  propinquior  sil  lerrae 
quam  sol,  quinque  eliain  vel  sex  partibus  aliquando 
solis  terminos  ad  AquiloBem  transcendit,  el  idcirco 
nostris  obtutibus,  qui  in  lerra  posili  utrumque  sidus 
de  inferioribus  aspeclarnus,  lanto   eminenlior   coeli 


tuialis  esl  et  fixa,  potcst  futuri  mcnsis  portcndeiu 

statum.  Sed  qui  curiosi  sm.t  hujusmodi  reruin,  colo- 

ris  vel  ejus,  vcl  solis,  vel  cceli  ipsius,  aut  stellarum, 

sive  nubium  mutaiione,  vcl   aliis  quibuslibet  hidicKs 

sxpe,  statum  aeris  qui  sit  lulurus  explorant.  Denique 

lunam  quartam,  si  pura  fuerit,  neque  obtusis  corni- 

bus,  dare  reliquis  diebus  usque  ad  exactum  niensem 

indiciuin  sercnilalis  existimant,  et  cxtera  talia. 

CAPIJT  XXVI. 

Qua  ratione  luna  citm  sit  situ  iu[erior,  tuperior  sole 
aliquolics  videatur. 

iNec  roirari   opus  esl,   ciuii   lunam  per  Auslralia 

signa  currentem,  mullo  iufcrius  ac  viciuius   terrx 

quam  solcin,  cum  iisdem  moratur  in  partibus,  cir- 


cuire   viderimus,  quia  videlicet  mulio  inferius  uon  "  culmina  petere  videiur  quanto  magis  boreales  sese 

ncipil  in  paries.  Quod  hoc  probabitur  exemplo  : 
Intrabis  nnctu  in  aliquam  donium  pnjcgrandem,  cer- 
te  eeclesiam,  longiiudine,  latituJine  et  altiludine 
prxslantem,  el  innunicra  luceinarum  ardentium  co- 
pia  pro  illius  cujus  natalis  esl  inartyris  honore  re- 
plelara,  inter  quas  ilu.o  maxinix  ac  mirandi  opcris 
pharis  suis  quxque  suspensx  ad  laquearia  caleuis, 
sed  qux  libi  ex  iis  intranli  vicinior,  ipsa  quoque  est 
subjacenli  paviiiipnto  vicinior;  tauta  autem  vas- 
litas  doinus,  lauta  est  longe  distanlium  celsituilo 
pharorum,  ut  magis  noclurno  visu  lucem  coinasiine 
flanimarum,  quam  ipsa  i^nium  valeas  va»a  dignusce- 
re  :  nhnirum  ubi  pharis  appropinquare  incipiens, 
recto  intuiiu  oculos  ad  pharos,  et  per  pliaros  ad 
conlra  posita  laquearioruin  vel  paricles  loia  6uslule- 
ris,  illa  libi  altior,  qux  vicinior  est  pliarus  appare- 
bit ;  et  quanto  accesseris,  tanto  libi  qux  subuiersior 


solum  sole,  scd  el  Venere  ac  Mercurio,  quoc  infimx 
slellarum  sunt,  luna  in  confinio  aeris  hujus  turbulen- 
ti  el  puri  decurril  xtheris.  Denique  et  mulii  pliilosn- 
phorum  solem  abesse  a  luna  undeviginti  partes, 
quanlas  lunam  ipsam  a  lcrra  prodideruut.  Pythago- 
ras  vero,  vir  sagacis  animi,  a  lerra  a.l  lunamCXXVl 
inillia  stadiorum  esse  collcgit,  ad  solem  ab  ea  du- 
plum,  iude  ad  duodecim  signa  triplicatum.  Scd  mc- 
rito  qua-rcre  ac  niirari  sollicilus  quisque  potest  qua- 
re  luna  in  solslitiali  circulo  decurrcns,  lanlo  aliior 
xslivo  solecurrere,  quanio  breviores  videalur  facere 
umhras.  (Jnde  paucis  intimaiidum  est  quod  hunc  lu- 
nx  progressum  ultra  solem  in  ulraque  coeli  playa,  et 
australi  videlicct  et  septenlrionali,  signiferi  gignat 
Ialitudo,  porro  in  Auslrali  ipsa  quoque  lun:c  ejusdcm 
dejeclio  juvet.  Siquidem  signifer  idem  CCC  quidem 
LXV  partibus  et  quadrante  per  creli  ambitum  lon- 


iude  ad  (Imiamenlnm  triplicatum.  Qurc  etiam  spatia 
musicis  vocabulis  appellavit,  a  lerra  ad  lunam,  dicens 
tonium,  inde  ad  Mercurium  hemito  iuro,  a  Jove  ad 
Salurnum  liemitoiiium  ,  a  Saturno  ad  firiiianientum 
tria  hemilonia.  S  iiiu!  omiies  toni  seplem  sunt,  quibus 
diapason  harinoiiia  perlicitnr.  Tonus  habel  miiliaria 

vii,  dcccxii  el  semissem. 

Joan.  Nov.  Scholia.  —  Sunt  qni  attras  cxplorare 
conati.  ReJdil  Beda  hoc  capile  rationein,  quare  liimc 
crcsceulis  coruua  aliquando  supina  ccelum  spec  en(, 
alias  prona  ad  lerram  dejecla  sinl;  tum  quoJ  ea  res 
lempestatum  indicium  uon  sil  uisi  ex  accidente;  fit 
enim  ralione  stabili  ex  diversitate  loci  unde  lumen 
hauril.  Primum  conslal,  lunam  non  lucere  suo,  scj 
alieno  lumine,  scilicct  solis,  qui  cunclis  aslris  luceui  fe- 
nerat;deindeglobiim,quidimiJiataparlesemperluce', 
(vel,  ul  Cleomedes  probat ,  paulo  plus  propler  solis 
roagniludincm  ,  cujus  radii  aliquanto  amplins  quam 
heniisphxriuiiicircuinfulgent,  utetiamdocentoptici), 
necesse  est  lunam  ea  parie  lucere  qua  solcm  spectat, 
atque  hxc  sic  posita  sxpe  est ,  ut  paululum  ab  illo 
distal;  nequil  igilur  illa  pars  qux  conlra  solem  est 
positu  terr.e  esse  adversa.  Ilinc  estqnod  diversis  in- 
lervallis  solis  et  lunx,  alia  nobis  schematismi  ap- 
parent.  Verum  quod  cornua  aliquando  spectent  cee- 
lum  (quod  contingii  diebus  decrescentibus)  cau-a  est 
ex  soli-,  tum  eliam  ex  lunx  situ.  Nam  cum  sol  post 
conversionem  dierum  ad  humiliorcs  signiferi  parus 
descendat ,  scquitur  el  lunam  e  sublimi  lucem  a  sole 
haurire,  quod  dum  fil,  esl  ambitiis  lucis  pronus,  ex- 
Iremilates  auiem,  qux  cornua  dicuntur,  sunlsupinx. 
Dum  vcro  dies  rursus  crescunt,  luna  ex  humiliore 


CLOSSJ?  ET  SCIIOLIA. 

loco  solem  supra  se  positum  hahet,  unle  tunc  con- 
Irario  modo  evenit,  quod  facilc  patcbir,  si  cui  in 
spluera  aul  aslrolabio  id  t xperiri  liceal. 

CAPUT    XXVI. 

Joan.  Nov.  Soholia.  —  Nec  xirari  aptis  est.  Do- 
cel  lioc  capiic  Beda  ex  raliooe  oplica  lunam  (quaa 
longe  lerris  est  vicinior  aiquo  sol)  aliquando  videri 
sole  altiorcm  a  lerris,  quod  cum  nou  sit  revera,  fa- 
cit  tamen  loci  qualitas  et  videndi  ralio  ui  sic  necessa 
sit  videri,  queioadmoduin  ex  ipsis  disciplinx  pene- 
tralibus  docebimus  paulo  post. 
Denique  multi  phitoiephorum.  Kxc  ad  verbnni  sum- 

..  pta  ex  secun  lo  libro  Clinii,  naturalis  Historix.  cap. 

"  21,  integro.  Adverlenduin  autein  est,  ex  duahiis  his 
opiuinnibus  de  siderura  intervnllis,  veriorem  esse 
Pylliagoricam,  cuui  qua  etsi  plus  quadral  recenlior 
aslroiogia  ,  mulliiin  lamen  ab  hac  Pytbagorica 
seuteniia  abest.  Scriliit  enim  Alphraganus ,  quem 
nuuc  pluriiiium  scqiiuntur ,  lunaut  esse  a  terra 
c.tx  hxxxvii.u.  pass.  Quod  esl  hinc  usque  ad  solem 
coinpleci.ltir  ih.m.dxxxh.ixc.lmii  m.  pass.,  id  est.de 
cies  ler  ccuteua  oclinyenta  iniiiia  noningenta  sexa- 
ginta  tria  uiillia  pass.,  quod  nec  ad  Pylha/orain, 
nec  nd  aliam  ullam  opiiiiunem  quadrat;  naro  inler- 
valiuin  lnn  c  ct  solis  iricies  auiplius  esl  quam  a  terra 
usque  ad  lunam. 

Siqttidem  signifer  id  m  ccc  quidem  i.xv  partibus  et 
quadrante  per  ceeli  ambitum  lougus  Parles  hnc  loco 
iulcliiges  iion  ut  vulgo  nunc  gradus,  sel  quaiitum 
spaiii  sol  quotidie  iu  signifero  peragil,  alioqui  sem- 
per  pirles  inicllig  inus  trigesimum  signi  dodecanio,- 
rii  portionein. 


411 


I1ED.E  VENERABILIS  OPKRUM  PARS  I,  -  DIRASCALICA  CENIIINA. 


U'2 


i«si  videbitur  esse  iiupeneluf,  donee,  perapecta  ccr« 

titrt  verilaie,  runcia  111  suni  posita  cognoscas.  lla 
.1.0  el  nos  infra  duo  magna  oocli  luminaria  iiti,quia 
ulrumque  habrmus  ad  incridiein,  quo  lioc  quoJ  infe- 
rius  esl  in  septenlrionem  sc  «ubrigendo  inagis  nia- 
gisque  nobis  appropiai.co  imbis  oculos  ad  illa  el  per 
illat1irigentiLusadcrelum,vidrturesseilludsubliiiiiii\ 
quoij  dejeclius  incedere  inanifc>la  ralione  patebil. 

CAPUT  XXVII. 

De  maqniludine,  vel  defectu  solis  el  lumr. 
De  magniludinc  vel  ilelectu  solis.  sive  lumc,  Pli- 


nius  Secundus  in  opere  pulcberrimo  uaturalis  Misto- 
rix  ita  ilcscribit :  <  Manilestum  esl  solem  imervenlu 
Iiiii.v  occult.ui,  lunainque  lerrae  objcclu,  ac  vices 
rc.lih,  eosdetn  solis  radioa  luna  inlerposilu  sno  aule- 
reute  tcrrx,  terraque  biua*.  liac  subcuiitc  repenli- 
nas  cbJuci  tenebras,  rmsuinque  illius  umbra  sidus 
hebeiari :  neqie  enim  aliud  esse  noclenr  quain  lerrue 
inubram.  Stati  auteiu  atque  non  nienslrui  sunl  utri- 
que  dclecius,  propler  obliqiiitalem  signifcri,  luntt* 
que  multivagos,  ut  dicium  cst,  fiexus,  nonscmperin 
scrupulis   i>:ii  tiiiui  congruenle  siderum  inolu.  llxo 


OLOSSiE  ET  SCIIOLIA. 


Rartim  dua$  lanlum  niedius  sol.  Ex  Plinio  h.ec  qtio- 
(|tie  suinpia  siinl  ile  Catliolicis  sideriiui,  sed  isiliic 
legilur  :  Martis  HelLi  qualiior  medias,  Jovis  mvdiam 
el  tuper  fOfll  riiiflj,   Sflinmi   duas  Hl  sol.  Verum  jam 


s.-cpius  glnbo  lerr;e  obstante  cnnvexitalihus  mundi. 
Et  lunx  .iclccinm  aliquando  qiiiuto  mense  a  pribri, 
sulis  vero  seplimo.  Eumdem  bis  in  trigiuta  diebus 
super  lerr.is  occnliari,  scd  ab  aliis  liocccrui,  quon- 
satis  conslat  solcm  per  uiediain  siKnifcri  paiiem  in-  B  dani  iu  quindecim  diebus  ulrumque  sidus  defeeisse 

scmcl.  )ain  mira  ratione  liinam  in  occasu  defecisse, 
utroque  super  terras  conspicuo  sidere;  se>l  ne  sin- 
gulis  mensibtis  eclipsis  lieret,  lililmlo  signifrri  lu- 
liain  supcrius  infcriiisvc  Iraiismitiil. 

Solem  iulerveutu  lunce.  Quando  in  media  signif.  n 
linea,  per  qiiam  sol  semper  currit,  corpus  lunae  inler 
solein  ct  lerrain  pnsiium  fueril,  lunc  lumen  solis 
aufcrtiir  a  leriis.  Non  enim  potesl  per  corpus  lunx 
venire  ad  eos  qui  luuc  sub  luua  suiit,  el  boc  esl  so- 
lis  eclipsis.  Sin  auteni  circa  ill.im  lineam  me.li.im 
aul  hinc  aul  inde  transilum  fccerit,  lumen  a  sole  ac- 
cipicns  defeclum  solis  no»  faoit ;  non  enim  inler  so- 
lem  et  lerram  po-it.un  lunc,  scd  ex  laterc  solis  csse 
lnanifcstum  est.  1  lerventu  Iwice,  id  est,  inlerposi- 
lione,  non  tamen  ut  perdal  lumen  suum  s:CUt  luua  ; 
lunamque,  id  e.-t,  luua  oppo>iia  inler  solein  et  ter- 
rain.  Terrce  objectu,  id  est,  objcctione  lerroc  intcr 
soiem  el  luuam.  Sol  enim  Ol  tunc  sub   lerra,  Jun.i 


redere,  quam  rcliplicam  vocanl,  sine  aliipi.i  incli- 
natione  ad  Seplenliioues  vcl  ad  meridiem ;  legen- 
dum  igitur  esl  secus  forte  ad  bunc  modum  :  .■!<  sol 
milttis,  seu  alia  qiltedam  solis  cvagalio  intclligemla 
est,  qute  llt  perabsides  sursum  et  deorsum  ;  ulcun- 
que  res  babet,  BeJa  uon  recle  luinr.  locum  suo  tbe- 
maii  .iccoininoil.it. 

Pliaris  titis  quaqne  sutpensn?.  Pbaros  vocal  coro- 
nides  illas  iu  quibus  lucernarum  ambitus  ab  uno  us- 
que  ad  fasligium  sic  sunl  dispositi,  ul  coutiiiuo  su- 
pcriores  angusliores  inferioribus  pyramidis,  seu  lur- 
ris  formaniosiendant,  qualcssuspenduntui  exlaquca- 
ribus  sacrarum  xdiiiiu,  seu  quales  succendtmiur  in 
sacris  funebribus  :  probat  autem  ex  viiicndi  rationc 
quod  niagniiudinum  qu:e  a'i|tie  sublhnes  sunl  luc 
quae  propinrcs  sunl  far-ligin  appareant  altiores.  Ve- 
luli  in  xdiliciorum  conlignaliouibus,  qu;e  pars  remo- 
tior  eU  ab  a-prclu   humilior  ra   esse  videlur,  quai 


propior  subliuiinr.  queniadinotium  Euclides  quoque  C  vero  supra.  Vel  ferne  objeclu,  id  est,  umbra  terrae 


doret  in  0,>licis.  Sil,  verbi  gralia,  in  subjecto  schemaie 
nculus  B,  sub  ipso  FD  plano  po-itus,  a  qun  exeunles 
r.tdii,  unus  quidem  BD,  stt.  r  Bl',  lertius  BF,  btimil- 
iima  omiiium,  qu.c  cx  pnncln  B  ad  ipsiim  planuni 
emineps,  sciiirei  DF,  est  linci  BF,  alque  etiam  linea 
BC  bu  niiior  cst  liuea  BD;  linea  enim  DC  speclalur 
per  geminos  radios  qtti  sunt  III)  cl  BC,  atque  ipsuu) 
CF  speciatur  per  radios  BC  et  BF ;  quare  DC  ne- 
cesse  esl  liumilius  speclari  quam  CF. 


UAPC1   Xxvn. 

Bmo.  RaNRS.  Ci.oss*.  —  Solrm  Iniervcnlu  lune, 
liiiiannpic  ici  i  !•  olijeriu  nobis  perliilicnt  orcullarl, 
sed  aulil  ilcf.-i  iiiin  nounisi  novissima  primave  lieri 
bin.i.  i|i«nl  M>i  hii  ciiiiiim  ,  lon.fi  antem,  iiomiisi  ple- 
na.  Non  poaae  rero  tomm  snlem  adiml  icrris  Inler- 
r.  dcnle  liiua  ,  si  lerra  major  essel  quam  luna.  Om- 
nllius  aulem  annia  licri  ulrluaqoe  liderii  defeciug, 
Matutis  dicbiis  horliqua  lub  lerra.  Sed  lamen  oum 
luoeme  Qam  ubique  cerul,  allquaHdo  pmptcr  oublla, 


alliora  luna  pelenle  post  :olis  o.  casum.  N  im  so! 
umbram  tcrne  in  suain  lineam  niitlit.  NoHs,  id  cs\ 
ab  lioinin  bns,  perhibenl  occultari.  Delicere  s»l  abu- 
sive  dicilur,  quia  nullum  detrimenluin  patitur;  luna 
autein  verisimili  ratione  deficit,  quia  aufertur  per 
ouuiia  ab  ea  lumen,  non  tnmen  nisi  cum  pleaa  lue- 
rit.  Std,  scilirel  perhibent,  solit  defeclum.  Norissima, 
id  est,  trigesima,  vel  vigesima  nona,  vcl  prima.  El 
lioc  min  omnibus  agil  mensibns,  se.l  qiiando  lolum 
sui  (sic),  A.inia?  aafflK,  scilicet  coilum,  idesl,defccluin 
dicuut,  non  lieri  nisi  plena,  id  est,  nisi  plcnilunio. 
Non  posse,  scilicet  perbibent,  adimi,  id  cst,  subtrabi, 
\el  absrondi,  lerris.  scilicet  ab  intercedente  luna,  id 
rsi,  inlerveniente,  id  est,  iliiin  intcrponitur  luna.  >'i 
t  rra  major  esset  quam  tuna.  Sed  luna  major  esl 
quani  terra,  ideo  potesl  abscondere  lutnen  solis,  ut 
non  videalur  in  lcrra.  Mailianus  luna  terram  0884 
majorrm  inrenis  sir  appmbzi  argumentis ;  lima  nain- 
..  que  delicienie  in  Auslralibus  mundi  pariibus,  id  rsi, 
in  ifgypto  el  .Flbiopia,  umbra  rjus  non  amplius 
quam  quatuor  obsrurat  rlimata,  1 1  rst,  primuni  cli- 
ma  dianieroes,  secundum  diasenea,  te  tmm  di.ilexan- 
diias,  qiiartum  diarrbodu.  Sed  Ptoteranl  rcgis  geo- 
niclKC  decimam  octavam  parlcm  lotiiis  lcrreni  am- 
lnlns  in  bis  quatuor  climalibiis  coiilincn  coiilirinant ; 
sed  quia  illa  umbia  uiinor  sit  lunari  corpore  sub  tri- 
plo  (luna  emm  iimbia  suain  triplo  superal,  ut  nove- 
iiatitis  icrnai iuui)  sci|uilur  tit  qula  lunaris  iimbra 
ilecimam  oriavam  parlem  Iniius  lcrra-  tenuii,  ipsa 
luna  cujtis  uinbra  rsl  seu.im  cjusilem  terr.e  lenere 
necesse  sit.  Terra  igilur  sexies  major  est  ipsa  luna, 
iiiiilnain  au  em  ejua  lunain  lerr;e  decies  el  nctics  sn 
perare  maolfeatum  est.  Hiuc  csi  guod  mnbra  luiue 

tlccima  et  octava  paraiHlOlilM  lerra,1  n>s.i  vero  luna 
lexla  tcrr*  par»  est.  rieri  pcrbibenl  KlriMjqn*  «irf*- 
m,  icillcet  ioIIi  ct  iumr,  aV/ifChti.  Slamlii,  ul  rsi. 

|iia'ilnii^  iliclnis  ct  lions,  »ul»  lena,  non  sim.um,  aM 
sulitcr.  Ntt  iuiuen  ulnqne,  id  es',  r\  omnibiis  ierrjf 


413  DE  TEMPOtlUM  RATIONE.  U4 

rstio  niorlales  ammos  subilinii  in  ccclura,  ac  velul  A  quippe  lotiis  sol  adiini  (onis  inlercedenlc  lunn,  si 
inde  colilemplaniilius  tiium  maximarum  reriim  na-  leria  majoresset  qnam  luna.  Cerlinr  ex  iitroque  vas- 
turx  partium   niagnitudincm   dctegil ;   non   pos*et      lilas  snlis  aperitur,  ul  iinu  sii  necesse  amplitudinem 

GLOSfvE  ET  SCIIOLIA. 
parlilms,  ronii  srilicet  possimt,   vel  perhibcnt,  cnw  Solis  ignein  dicunl  aqua  nulriri,   niulloqne  hunc 

supente  fianl,  scilicc  l  i  1 1 1  dcfeclus.  Supurne  adver-  luna  ampliorem,  luiiam  vero  lerra  cssc  wajorein  ; 
yialiter,  id  esl,  sursuni,  id  est  supra   lerram,  quia      unie  cl  cunclis  unius  magniludinis  apparet.  Quud 


utiquando  liunt  sub  terra.  Proptor  nubila,  scilicel 
iion  possunt  cerni,  quia  quando  legiiur  nubibus,  ct 
si  liat  ipse  defeclus  non  videlur  a  nobis.  Do  liiua  , 
sed  non  de  so!e  ilicit.  Ciobo  t.rra;  swpius  obslanle, 
scilicet  perhibeni,  non  ubique  cerni.  Lonvexitalibus, 
id  est,  obliquilalibus;  et  esl  dalivus  casus,  quia  ob- 
tlo  tibi  dicimus.  Et  lunte  defectum,  scilicet  pcrhibenl 
aliquando,  scilieet  lieii.  A  priore,  id  esl,  :i  Marlio, 
vel  ab  illo  in  qun  fnerit  defectns.  Solis  vero,  scilicet 
defectom.  Septimo,  sciliret  mense;  a  priori,  id  est, 
Seplembri.  Eumdem,  scilicel  solis  et  lunx  def  ciiim, 
bis  in  triginta  tliebus  stiper  lerras  occultari,  scilicel 
poiliibi-nt,  id  esl,  defecisse.  Non  csl  hoc  miruin.  De- 
licil  cniin  sol  in  noviluuio,  id  est,  io  priiua  liina,  ci 
luiia  in  plciiilunio.  Potest  eigo  defeclns  uiriusque 
inlra  xv  dies  eveniro.  Semel,  scilicel  perbibent,  tu- 
nam  in  ocrasit  defcc  sse.  ulroque  sidere  super  lerrns, 
sole  vidilicet  iu  Occidente  jain  posito,  sed  ailbuc 
conspicuo;  luna  vero  in  Orientati  p.me  constilula. 
Lalilndo  sigiiiferi  circuli  diiodccim  parles,  id  est,  duo- 
decim  vias'  babet,  quas  luni  singulis  mensibiis  per- 
lusiral.  Qiianium  eiiim  spalium  gradiiur  sol  pcr  duo- 
decim  dies  in  Inngitudine  signiferi,  taiiimn  spaliu  u 
habct  laiitudo  ejusdem  signiferi.  Luna  enim  non  po- 
test  pali  defectum,  nisi  in  ea  linca  fueiit  suporius 
in  qna  sul  iiiferius;  un  le  lil  ut  diversx  liuex  lali- 
liidiuis  signiferi  circuli,  perquas  luua  egredilur,  suc- 
currant  ei,  ne  patiaiur  defeclum,  etiam  et  diversa 
:iliiiuilo  absidariiin  succurrit  ci  iu  hoc.  Aliqiiando 
eniin  procul  csl  a  lerris,  aliquandn  prope.  El  quando 
prope,  si  in  una  linea  fueiiiil,  lunc  patiiur  defeilutn; 
i'l  quando  in  illis  signis  fll,  qux  noliis  allius  supcr 
terrani,  id  cst,  qux  sunl  altius  supra  verlicem,  non 
palitur  defectiuu ;  quando  vero  in  illis  qua?  suul  no- 
bis  prope  lerrx,  iti  esl,  qux  sunt  nobis  Auslralia, 
iiiiic  paiitur.  Lunum  superius  injeriutve  transniitti', 
id  esl,  iransferl.  Si  enim  luna  niediain  signileri  li- 
neam  seinper  teneret  sicutsol,  necesse  essei  in  onini 
plcnilunio  eclipsin  pati;  sed  quia  sol  mediam  sem- 
per  liiieam  scquitur,  luna  vero  per  tolani  laiituibiiem 
signiferi  vagalur ,  non  in  onuii  plcnilunio  eclipdn 
pati  necesse  est.  Poiest  enim  superius  vel  infeiius 
solc  iter  suum  «gere,  ac  per  hoc  latitudine  siguileri 
liberalur,  ne  delectum  paliatur.  Cum  igitur  sol  su- 
perius  el  luna  inferius  in  unain  liiieam  conveniunl, 
superior  pars  luna1  clara  esl,  inferior  vero  quain  ha- 
bet  ad  lerras,  interim  obscura  lii.  Sciendinn  dcni- 
que  quia  deliquium  solis  lunc  nalurale  cst,  quamlo 
luna  prima  vel  trigcsima  fli,  quia  videlicet  lunc  luna- 
re  corpus  opponitur  solari,  et  solem  obscui  nni  red- 
•lit.  Si  autein  alio  lempore  eclipsis  provenil  solis, 
non  esi  nalurale,  sed  sgnum  est  alicujus  rei  sicut  in 
passione  Domini,  quando  luiia  non  prima  neque  tri- 
gesima  fuit,  sed  decima  quinta  exstitit  El  ne  ipsa  so- 
lis  obscuritas  repenlina  et  subita  ilicereiur,  non  sn- 
lum  una  bora,  sed  eliam  tribus  horis  protelata  est, 
id  rsi,  a  sexta  bora  usque  ad  horam  nonam.  Cre- 
dciidiim  vero  est  quod  sicul  tunc  sol  super  terras 
ebscuriiatem  passus  est,  ila  etiam  luna  sub  lerris  ra- 
dios  lucis  suae  absiraxil,  implela  prophelii  Joelis 
dicentis  :  Sol  converletur  in  lenebias.et  luna  in  san- 
guinem.  Sulilraxtt  aulem  sol  radios  suos,  ue  vel 
inorientem  Dnminum  suum  in  cruce  viderel;  sive 
etiam  ut  Judxi  miuislri  iniquiialis  lumine  illius  non 
fruerentur.  Lunx  vero  defeclus  naluraliter  fil,  quan- 
do  est  decima  quarta  vel  decima  qu  nta,  quia  tunc 
incidere  in  umbrara  lerrx  solel,  et  obscurari  ;  si  veio 
eveniet  eclipsis  iilius,  quando  nona  vel  ociava,  sive 
alia  quxlibet,  jam  signum  aliquod  prxiendit. 


eiiiiu  nobis  quasi  culiitalis  vuletur,  uimix  cclsiludinis 
distanlia  facit.  Alioquin  inajor  lnbs  oriens  et  Bri- 
lanois  apparcret  occidens:  qui  iliini  natura  sit  igneus, 
ini.iii  quoque  uitnio  caloreiu  adauget.  Ilic  cursu  va- 
riame  dies  ei  nienses  et  teuipora  dividii  et  annos, 
aerisque  lenipenein  accedendo  vel  recedendo,  pro 
teinporiun  r.ilione,  dispensat,  ne  si  scmpcr  in  iisdeni 
moraretur  locis,  alia  calor,  alia  frigus  absumeret. 

Solisignem  dicunt  poetai,  etc.  Corpus  soiis  triplo 
qiiautiia!ein  liin:;-  supetare  dicuilt,  lunam  vero  iri- 
plo  majorein  terra.  Unde  a  quibusdam  quxritur 
quarc  tcrra  dicalur  obscurare  lunam,si  iriplo  major 
esi,  ouin  in  litnhram  ipsius  incidit,  vcl  eliam  ad  di- 
ve\iores  parlcs  illius  doscendil.  Quod  illa  ratione 
conlingit,  quia  aflirmatur  umbra  iriplo  inajor  esse 
suii  corpore.  Ampliorem,  id  csl,  ina/n  cm.  CircuIuS 
eiiim  solaris  duoileoies  majir  esi  lunari,  cum  quod 
illa  iiuo  mense,  ille  \n  currat.  Unius  magnitudini*. 
TanLc  oniin  magniludiiiis  est  sol  ul  CUncta  suo  luuii- 
ne  luslrot  el  cumplc  il.  Mioquin,  scilic-'t  si  iiun  e.-set 
lantx  altiiudinis,  major  Indis  oriens,  quia  Imti  piope 
iiliiuisunt  in  oriu,  et  Britnnes  in  ociasu.  Occtdens, 
iciliccl  major.  ilolit  nimio,  id  ost,  voUlbilitate  et 
cursu  citissimo.  Calor,m  adwtget,  qnia  omins  iuoiiis 
calorem  liabel.  Ilic  scilicel  sol,  cursu  varianle,  in 
.rslivo  leu.pore  longiore,  in  hibernn  breviore,  dies 
el  menses  et  tempora  divhiit.  D.cimus  clian;  solein  per 
se  moveri,  non  cum  mundn  vergi.  Si  eitim  soi  in 
coclo  lixus  maneret  sicut  sidla?,  oinnes  ilios  ei  no- 
ctes  xqualcs  eaenl.  Aerirque  lempcr.em,  id  est,  calo- 
ris  ved  fngor.s.  Accedsndo,  scilicol  xstale  ail  Sc- 
plenlrionem,  tet  recedendo,  scil.  bieine  a  nnbis  ad 
Austruni.  Cumeniin  s<d  adCancrum  ab  xquinoctiali 
parie  conscendit,  sesiatem  pwslal  hominib.  qui  sunt 
iuier  sulstilialcm  ct  septenirionalem  plag.m.  Cuin 
autein  sol  abcodem  Cancroin  xquii:octialein  libram 
descentlit,  aulumnmn  facil;  cum  voro  ad  bruina- 
lem  recedit,  biems  liabeiur,  propterea  quia  calore 
diinoto  lorpdr  iuvadit.  Rursum  cuin  a  Capricorno 
biemali  iu  xquinoclialem  Arielem  suig  t,  vernum 
lenipus  arridel;  pergenle  ergo  hinc  deniio  in  Can- 
crum,  xslas  torrida  reuuvatur.  Dispensat,  disponilet 
orduial.  Moraretur  locis.  Verbi  graiia,  si  semper  sol 
e.-set  in  Austro,  terra  illiuscalore  eiure.retur  el  Scy- 
thia  fiigore  faiisceret.  Propterca  eniin  Deus  soli 
diversus  cur>us  consliiuit,  el  tcmpo^a  et  loca,  ne  si 
semper  in  l.is  demorarelur  lucis,  q  oli.tiano  vapore 
hujus  muiidus  consumeretur.  .4/in,  scil.  loca./Vijus 
absumeret,  id  e=t  consumerel.  De  quantiiaie  solis  et 
lunx  beatus  Ambros.,in  lib.  llexameron.ita  leslatur: 
Stilis  laJJus  milli  propinquior.  uulli  longiiiquior  est, 
similitercl  lunx  glubus  xqualis  osi  ouinib.  Similis 
e.-t  std  ot  Indis  et  Diiiannis,  enilem  uiomeiito  ab 
ulrisque  videlur  cum  orilur  ;  nec  cuin  vergii  in  oc- 
casiim,  iiiiuor  apparotOricnlalibus,  nec  Occidcnlali» 
bus  inferiur  quain  Oiienlalibus  existiinatur.  Quan- 
tuin  distat,  inquil,  Oriens  ab  Oeaisu,  tanluni  bx': 
sibi  invicem  dislant;  sed  so)  a  niillo  dislat,  nulli 
prxsenlior,  niillique  remoiior  est.  Neque  moveat 
que .i ■quani  quod  laiiqiiaiu  cubitalis  iu  oriie  suo  vi- 
ttelur  cuiii  oritur ;  se.l  considerare  oportet  quaniuni 
inleisit  spatii  iuier  solem  el  terram,  quod  aspecius 
noslri  inlirmitas,  et  quxd.iin  xgriiudu  vi\  valet  inlcn- 
dere.  Hunc  autem  ampliorem  aliquot  partibus,  qiiam 
tcriai.i  sapienies  esse  deseribuut.  Lunam  auiem 
minorem  esse  dicunt  aniiqui  quam  suleni.  Onmia 
euim  qu.c  nobis  proxima  sunt,  majora  vi  lentur,  lou- 
ginquilate  aulem  locorum  visus  languescit.  Lunam 
igilur  videmus  prope  esse  nobis,  nec  cam  majorcm 


415 


BED.E   VENKRABILIS  01'EKUM  l'ARS  1.  -  DIDASCALICA  CKNUINA. 


4IC 


eju-,  ocularum  argumentis  atque  ronjcaura  anunl  A 
Boruiari  iiumonsuoi  eato,  <\>>  trborum  iu  limitibus 
porrectnruui  In  quotlibct  passuum  millia  umbrai  pa« 

t.Loss.E  ET 

■speciul  iMwtro  quam  solem.  Ideoquc  cum  sol  tupe- 
rijrsii  ;i  luna,  el  lamona  nobisniajorvideiur,jainsi 
prope  nns  acccsseril,  mullo  majorera  (titurum.  Itera 

Ambrosius  :  Qniil  osl  solf  Ocultis  niiiniii,  jucnndi- 

lasdiei,  coall  pulcbriludo,  nalur.e  gralia,  prossianlia 

croaiune.  Sed  quando  bunc  vides,  ■uctorem  cjus 

eonsidera  ;  quanno  hune  miraris.lauda  ipsius  creaio- 

rem.  Si  laui  gralui  esl  snl  consnrselparllrops  crea- 

tura?,  qnain  bnnus  est  Sot,  ille  justitias?  Si  lam  ve- 

lox  isie,  ui  rapidis  curslbus  in  die  el  nocte  lusirei 

omnia,  quanlui  ille  qui  ubiqtie  semper  est,  et  raa- 

ieslale  sua  complel  omniarSi  ■dmiramTis  est  qni 

juhciur  exire,  quam  supra  ■dmirationem  i|ui  dicit 

boU,  ct  iiDii  exorilur  ui  legimusT  Sol  aulem  dicitur  \\ 

eo  quod  solus  appareal,  obscuratis  fulgoreauo  cnn- 

riis  lideribus.  Luna  dicta  quasi  lucina,  ablata  me- 

dia  syllaba,  de  <|ua  Yirgilius .  Casta,  fave,  Lucina. 

Sumpsiiaulem  noiucn  per  derivationem  a  solis  luce, 

eoquod  ab  eo  liiinen  accipiat,  aeeeptumquu  retlriat. 

Et  quid  est  sol?  Splendor  rocli,  lionoi  diei,  ci  distri- 

buor  borarum.  Et  i)iiiil  luna  !  Claritas  noctis.  Item 

Ainbrosius :  Igneus  e.-l  en  nisol.  Ignisaulein  cl  illu- 

iiiinal  el  exuiit.  Quidam  aiilcoi  dicuni  solis  ignem 

aqua  nutriri,  et  ex  contiario   clemeuto  virlutem 

luminis  el  vaporis  accipcie.  Umle  freqncnter  solem 

\idcmus  validum  aquaa  rorauiein  ;  in  quo    evidens 

dalur  indiciuin  quod  elemenlum  aquaruui  ad  lampe- 

riem  sui  sumpserit.  Ex  ipso  sunt  enim  horx,  ex 

ipso  dies  cum  ascenderil,  ex  ipso  fliam  uox  cuni 

occidcrit,  ex   ipso  raenses  ct  anni  numcranlur,  ex 

ipso  vicissituilincs  temporum  liuut,  ct  cuin  ipse  sit 

minisler  bonus  gratus  ad  vicissiludines  lemporum 

moileraudas,  lamen  ubi  secundum  volunlalem  Dei  q 

nosiricorreptio  mortalibus  dalur,  incande.-cilacrius, 

et  urii  iiiuinliiiii  vebemenlioribus  flanmiis,  el  pertur- 

liatur  acr,  et    plaga   hoiiiinuin    et  corruptio  leriis 

indicitur,  et  lucs  auimantibus  tt  pestilens  pcr  om- 

nia  morlalibus  aunus  indicitur.    Haec  qiianlum   ad 

naiuram  ejus  pertinet.   At   vero  juxta  spiriiualem 

iutelligenliam,  sol  Christus  cst,  sicul  ct  in  Ualachia 

scribiiur:  Voliis  autem  qui  creditis,  orietur  Sol  ju- 

stitix,  et  tanilas  in  pennis  ejus.  Mcrito  aulem  Chri- 

stus  sol  inlelligitur  diclus,  quia  ortus  occidit  secun- 

dum  carnein,  et  secunduin  spirituni  de  oecasu  rur- 

sus  exortus  cst.  Iteni  sol   illiimin.it   ei  exurii,  el 

opaco  lempore   confovcl  sano-,  febricitantes  vero 

ilagraniia  gcminali  caloris  incendit,  ita  et  Cbristus 

credentes  iide  spirilu  vegetanle  illuminat,  ct  negan- 

les  se  seierni  ignis   ardore    lorrebil.    Ilaiino :  iSon 

cnim  sine  causaCbrislussoli  comparalur.  Sol  quippe 

babel  ortum  ct  occasum ;  unde  Salomon:  1'riiiir  sol, 

et  oecidit,  el  ad  locuin  suum  reverUiur,  ibiquerma- 

scens  gyral  per  meridinu,  ei  fleclilurad  Aquiloneiu. 

Sol  enim  ortus  esl,  quando  Cbristus  nalus  est.Venii  " 

ad  occasum,  quando  pro  nobis  mortuus  est.  Sicque 

rediil  ad   orium,  quia  ejus  liumanilas  ex  passloue 

niorlis,  ad  gloriaiu  rcsurreclionis  rediisse  probatur. 

Ibique  reuascens   gyral  per  meridiem,  quia  resur- 

gens  a  morluis,  calore  lidri  ct  Spiritus  sancti  corda 

discipulorum   illt,>iravil.    Jurc  enim   illi   meridies 

vorantur  iu  quibus  Sol  juslilitc  auipliorem  Spiriius 

calorem  fiidit.  Por  iiicridiem  quoque,  gyransadAqui- 

lonein  llectitur,  quia  ad  colligeiulaiu  genlllllalem 

aposioloriim  prxdicaiione  perJucltnc;  in  qua  frigi- 

du«  ille  veutus  dominabatur,  qui  in  superbiani  elatus 

prius  dixiase  perhibeiur .  Ponam  lodera  meora  id 

Aquiloiiem.  Quodque  inbdlinr  ;  LulrtiM  universa 

pergit  Spirllus,  a>l  U  c  perlinrt,  quia  lotui  muodtH 

prssdlcauone  plenus  rsse  osieuditi-r.  Unde  est :  Vo\ 

lonitrul  lul  iu  roia,  llluxerunt  corutcolionoi   io.e, 

oic.  Kt  ;ni  circulm  iuoi  roverlilur,  quia  poaiaggre- 

gutioncm  gentium  illuiiiiuabitur  ctiam   iniiltiiudo 


ribus  jaciat   inlervallin,  Unquaiu    toto   spalio  me- 

dius.i  Kt  paulo  post  :  <  Ccrlum  esl,  inquit,  solis  de- 

fectuin,  non  uisi  novissima,  priinave  fieri  luna,  quod 

SCHOLIA. 

.ludxnruni ;    et    cum  plcnitudo   gentium   intraverit, 
tunc  oinnis  Israel  salvus  (ict. 

Solcm  dicunt  gapientes  aliius  currcre,  Iunani 
autein  proximani  essc  lerroc.  II. ec  ergoduni  deorsum 
atl  iilcm  signuni  vcl  lineain,  qua  sol  utitur,  pcrvene- 
rit,  objicit  se  loli,  ci  lcnebras  tntius  orbis  ellicit, 
quod  lamen  in  menstruo  conlingit.  Nam  lunc  liuea 
in  eadem  parie  signi  est,  qua  sol  utiinr,  irieoqiie  til 
illi  proxima,el  oppositionc  sui  obtcurari  ab  oculis 
uostiis  luiueii  ejui  videiur :  veluti  si  aliquis  oculis 
manum  expansam  Opponat,  qtiauio  magis  1 1  fecerit, 
eo  miuus  ille  vitlere  polcrit ;  quanlo  aulem  procul 
discesserit,  eo  niagis  illi  omnia  potuerint  apparere. 
Simili  ilaque  raiione  cuin  ad  solis  locum  vel  liueaiu 
luna  pcrve.neril,  tunc  proxima  ejus  videlur  esse,  ei 
radius  ejus  ila  roram  oculis  nosiris  ohdurare,  ut 
lunien  iioii  pos-it  ejiccre.  Cum  autem  luna  ab  co 
loco  discesserit,  tunc  sol  luroen  jacil,  et  ad  oculos 
nostros  iransmillit.  Quaproptcr  ita  soli  objiciturluna, 
sicut  lunx  opponitur  lerra,  qu;u  utr.ique  Inmina 
ciim  atl  terras  non  perveniuut ,  riclWi-.se  dicuu- 
tur:  cxterum  doetores  nnstri,  royslice  Imjus  ecli- 
psis  myslerium  in  Cliristn  ilixeruiit  essc  completiiin. 
Tiiiic  enini  inlerrupto  xtcrni  lixderis  rursii,  insolilo 
turbala  ordinc  suo  elenicula  perdidcrunt,  cum  sacri- 
lcgum  f.niuin  conjurationis  sol  ille  verus  borrcscens, 
insertis  in  populo  Judaico  eorum  lenebiis,  paulu- 
lum  semeiipsum  per  moitein  abscondit,  ac  ilc  crucc 
pnsitus.  sese  in  sepulcro  abdilus  olis  uravit,  donec 
tertio  die  auguslioreiu  solilo  bux  muinlo  itleiu  gen- 
libus  claritatts  sux  potenliam  prxsenUuet.  ac  sicul 
sol  in  virlule  sua  refulgens,  lenebras  pcrditi  sxcuti 
illuminarct.  iiujus  eclipsis  ralio  diu  obscura  fuit, 
sed  a  Milesio  quodam  pbilosopbo  exposita  est.  Hile- 
los,  civilas  esl  vel  insula,  de  qua  luil  Mitesius. 

JNon  delicit  lima,  sed  obumbraiur;  nec  diminulio- 
nem  seutit  corporis,  sed  objectu  obunibrautis  terr.e, 
casum  patitur  luniiiiis.  Patitur  aulem  boc  circa  ple- 
nilunium,  id  cst,  vcl  dccima  quarta,  vel  decima 
quinta,  vel  ilecima  sexla  luna.  Constat  ergo  lunam 
ex  solis  radiis  lumen  accipere,  et  dum  objertu  ler- 
nesoteinnonaspcxcrit.tunc  lumen  amillcre.  Figura- 
lior  auiem  per  lunx  tlefecium  Ecclesix  percussioues 
intelliguntur;  quaiulo  inarlyruni  ixdibus  eteOusioae 
sanguinis,  tanquam  illo  delectu  et  obscuritate  quasi 
crueiitam  faciem  luna  vitleatur  osteiulcre,  ut  a  uo- 
ininc  Cliristiano  uon  tcrreaiuur  inlirmi.  Sed  sicul 
ista  post  deleclum  perspicua  illuslratioue  clarescii, 
adeo  ut  nibililctrimenti  scnsisse  videatur,  iti  Eccle- 
sia  postquam  per  mariyrum  confcssionem  suum 
pro  Cbristosanguineni  fuderit,  majore  lidei  claritaie 
refulget,  atquc  insignioic  lumine  decorala  seinel- 
ipsain  latius  iu  tolo  orbe  diflumlit. 

De  ma..nUudine  vel  defectu  solit  el  luna;  1'tinius 
Secu:idus  in  apere  pulcherrimo  natitralis  Historia;  ila 
descnpsil:  Manifestum  eslsoleminlerventulunie  occul- 
tari  l.numque  terrai  okjectu,  ac  vices  n diii,  eoidem 
solis  ladios  una  iiilcrcosi  u  suo  aujerente,  lerraque 
luiuv;  htic  sibiiintercpenlinas  obduci  t<  iietfrai,rur»uin- 
que  iltiutum'ra  lidui  //«■/»  lari.  Sequealiud  esse  no- 
etein,  qimin  temc  iunbiam.  Slali  aulem  utque  nou 
mensirni  tuiit  ulrique  tiejectus,  p  opter  oktiquiluUm 
litjnilcii,  luiwque  mullivago*,  ut  diclum  est,  flexui, 
iioii  leniper  iu  icrupulit  partium  eongruent»  motu.  ln 
scrupulis,  id  eil,  in  momenlis  parlium,  boc  esi  die- 
rum.  lo  scrupulis,  boc  csl  iu  positionilms  ip.iw,  >rl 
lineil.  Partium,  locorum  Mon  congniente  tideroiu 
iiiotu,  per  ipsas  lineas,  per  e.isilem  lioras,  per  eot- 
il<  iii  di<  s,  per  eamilem  appell.ilioneui  aimi.  el  men- 
sis  et  liebdomadOl.  faiWeMM  atllMM  nti  laumtnts 
ptnbtis  jucial  inle>valln  tauquam  loto  i  atio  m*4.m 
ln>cii(ilti>,  boc  csl,  quiu  cuui  arborvt  uitiut  luagm- 


417  l»E  IGMPOItOM  KATIONK.  4Ig 

vocanl  coiliiMi,  lun;e  auiem  11011  nisi  plena  semperque  A  risque  snh  icrra  ;  nec  tamen  cum  superne  fiant 
cilra  quam  proxime  fueril ;  oiunilius  aulom  anuis  ubique  cerni,  aliquando  propier  nchulam,  sxpius 
Beri  ulriusque  sideris  defectus,  siatuiis  diebus  ho-     globn  terrae  obstanie  convexitalibns  mun Ji,  intra  rfu- 

Gf.OSS/E  ET  SCIIOLIA. 

TOcantes,quaiita  menstira  sol  tcrra  major  sit,  probare 
volueriini,  ut  111111  deruurn   per  uiagiiiiudinem  ejus 
oslcmlereiit  cur  luna  deticial 
Hoc  aulem  nequaquam  duliitabatur  non  possc  ali- 


tiiiliiiis.q-.ioilibct  millihus  etadiorum  a  scse  distantes, 
ejnsdem  quantitalis  habeanl  umhras,  manifeslom  est 


Buiem  nninibus  medinm  esse.  Non  enim  omnibus 
ea:dem  essenl  umbra,  nisi ulrisque esset sol  medias: 
non  posset  quippe  lolus  sol  ailiuii  lerris  inierceilenie 
luiia,  si  terra  major  esset  quam  luua.  rlipparchns,  in 
co  opere  qnod  scribitar  ile  secessibtis  alque  inter- 
vallissolis  ct  lunsc,  docct  magnitudinem  solis  niille 
oclingentis  et  ncluagima  partibus  potiorem  esse 
quam  lcrrain  ;  lerrain  demuin  xxvu  partibus  poiiu- 
rem  es«e  quani  Inna  sit. 

Marlianus  diiillunam  ininorcm  cssequam  tcrrain, 
ul  jain  in  prasenli  capilulo  superius  scripluni  est; 
alius  e  cmitra  dicit  luuam  esse  majorem  quam 
terram.  Si  quis  vero  hanc  dissensioiiem  diligenter 
vult  discutere,  ponal  circinum  in  medio  lerra,  et  iu 
cin  iiiiu  ejus  ex  onuii  parte  usque  ad  linem,  ac  deinrte 
in  luna  siuiili  modn  ficiat ;  et  slatim  cuiii  sic  fecerit, 
ex  mensura  circini  quis  homm  verius  dicat,  agnove- 
ril.  Vertitm  esi,  inqtiil,  solit  defectum  non  ntgi  »0  i*si- 
ma  primace  fteri  luna,  qitad  vocunl  coitum  ;  lumv  ttn- 
tem,  non  nisi  plena  temperque  ciira  qtiam  proxime 
fueiit.  Vmnibns  auiem  tiiinis  /icii  utriusque  si.ictis  de- 
(cctus,  slalutis  diebns  liorisqtte  sttb  terre ;  nec  tmuen 
cum  suoerne  [x  ut,  ubique  cerni,  atiqitantlo  propter 
nebttltts,$wpiits  gtobo  terra!  obsiunte,  convexalionibi.t 
mundi.  inira  ducentos  anuos,  Hipparchi  tagacitatt 
coinperinm  es  .  Defeclus  uiriusque,  sois  scil.  et  lu- 
nse,  primus  Romani  generis  in  vulgum  cxlulit  Sulpi- 
cius  Gallus,  qui  consul  cuin  Marcello  luit.  Apud  Gia:- 
cns  autem  investigavii  primus  omnium  Hipparchus. 
Nec  niiranduin  est,  si  in  aliis  naiioiiibns  buiic  dcfe- 
cuim  alii  ciimpcreriiui  :sic  fecit  supradictns  Mtlesiits. 

Beaius  Hieromjmus  inlerpreians  Evangelii  scntei- 
tiam,  in  qtta  diclum  esl  in  Uomini  pnsiione  te>  cbras 
faclas.  Sii:  dicit  sancius  Hiernnymus,  ubi  isium  ver- 
snniexp  niit :  A  sexta  aulein  hora  lenehra  fact.e  sunt 
super  universam  (crrani  usqne  a  I  horam  noram  : 
1  Qui  scripseruni  conirn  Evangelia,  sutpicanlur  tlcli- 
quiumsolis,quod  cerlis  slatultsquc  lcmpotibusaccidere 
sotet,  discipttlos  Clirisli  ob  imperilinm  sttper  resurre- 
ctionem  Domini  inlerpretatos,  ciim  defeclus  solis  nun- 
quam  nisi  urlu  luna;  fieri  soleal.  iSulli  aiilcm  dubiitm 
est  pascltce  lempora  lunam  fuisse  plcnissimum.  Ei  ne 
lorte  videretur  umbra  lerr.v,  vel  oibis  limae  soli 
oppositus,  breves  et  ferrngineas  fecisse  lenebras, 
irium  horarum  spatium  ponitur,  ul  omnis  causau- 
lium  occasio  tolieretur.  Et  faelum  reor,  ut  complea- 
tur  propbctia  dicens :  Occumb>  t  sol  meridie,  et 
coiiteuehricabilur  super  terram  iu  die  lux.  Et  alio 
loco  :  Oceubuit  sol,  cuiu  adhuc  media  esset  dies. 
Videiurque  mihi  clarissimuni  lumen  nuiiuli,  hoc 
est,  lirminare  majus  relraxisse  radios  suos,  ne  aui 
pendeutem  viderel  Domiiiuiu,  aui  impi  s  blasphe- 
inantcs  sua  luce  lueretur.  >  Macrobius  in  prima  libri 
sui  parle  itaconimemoial : 

1'hysii  i  hoe  inaxime  consequi  in  omni  circa  ma- 
gniludinem  solis  iuqiiisiii  ne  volnemnt,  quanloma- 
jnr  possit  csse  quam  lerra.  Et  Eraibostenes,  i;i  hb:is 
Dimensioniim  sic  ait:  Mensura  lerra  septies  et  vi- 
cies  multiplieata  mensuram  solis  efliciet,  Possido- 
nius  multo  mul  oque  stcpius,  et  uier<|ue  lunaris 
defeclus  argumentura  pro  se  advocai.  Ila  cum  soiem 
volunt  terra  inajoreiu  probare,  tesltmonki  lun.e  de- 
licieniis  uluninr;  cura  dcfectum  luiu:  conantur  asse- 
rere,  rrobationem  de  solis  magniludine  mutuaiitur. 
Et  sic  cvenii,  utdum  utrumquede  altero  afltreiliir, 
iieuirum  probahiliter  aslruatur,  semper  in  medio 
vicissim  nutaiile  rnutuo  leslimonio.  (viuiJ  enim  per 
rem  adhuc  probandam  prohetur  ?  Sed  jEgyplii  n  bil 
ad  conjeciurain  loquenics,  seqnestrain  ac  libero  ar- 
gumcnto,  nec  in  patrociniuin  sibi  lunse  defeciuni 


ter  <leprehen<li,nisi  mensura  elterra  et  solisinveula, 
111  lierct  ex  collalione  discretio,  el  lerrena  quideui 
dimensio  oculis  rationem  juvamibus  <le  fac.iii  c<m- 
slihal.  Solis  vero  men-urani,  alitcr  nisi  per  mensir- 
ram  coeli  per  quoil  disturrit,  invcnire  non  posse 
viderunt.  Eigo  primuni  metiendum  sibi  coaluin,  illml 
iier  solis  conslitueruni,  ut  per  eum  possent  moduin 
solis  agnoscere;  sed  quicso  si  qnis  un  [tiam  lam  oiio- 
sus,  tainqne  ab  oumi  erii  serio  [Series  scriei,  id  est 

g  ordo  lemporum  vel  alicujus  rei ;  seriae  vero  sunt 
ollte,  in  quibus  mnslum  temporibns  mnliis  servabant 
antlqui.  Unde,  Terenlius  :  Replevi  omnia  dolia,  0111- 
nes  Berias  ;  hoc  scriuni,  eth;ec  seria,  est  houestas, 
vel  rcs  laniili  iris,  sive  cauta  et  utilis.  Unde  Pruden- 
tius:  Seria  ludiera,  verha  jocos.j  ferialus,  111  iwee 
quoque  in  manussumat,  netalem  veterum  promis- 
sionem  qnasi  insanioc  proximam  aut  liorrescal  aut 
irrideat »  Etenim  a<l  rem  qiue  natura  incompreliensi- 
hilis  videbalur,  viam  sihi  lecii  ingeurum,  el  per  ler- 
ram  quis  c  ili  modus  sit,  repererunt.  Ut  autem  li- 
<iuere  possit ratio  cominenti,  prius  regnlariler  panea 
diccnda  sunt,  111  sit  reruin  seqnenlium  aditus  instru- 
Ctior.  I11  ouini  oihe  \v\  splucra,  medielas  oeiilrum 
vocalur,  nibiiqne  aliud  est  centrum,  nisi  punciuin 
qno  sphxra  aut  orbis  niedium  certissima  obscrva- 
tione  disiinguitur. 

Iiem  ducia   linea  <ie  quoeun<|tie  loeo  circttli,  qui 
designal   amb  ium  in  quacunque  ejusdem    circuli 

P  si niiate,  orbis  pariem  aliquam  dividat  necesse 

csi ;  sed  non  omiiiinoilo  medielas  esl  orbis,  quam 
separal  i-ta  ilivisio.  llla  enim  lanlum  linca  in  paites 
■eojtiales  orbein  mcdium  divjdii,  qua':  a  suiiuna  in 
suuuniim  ii.i  ducitur,  111  necesse  sit  enm  Iransire  per 
centrum.  Et  hxe  linea  i|ua:  orbem  sio  asqualiter  di- 
vidil,  diametros  noncupatur.  It<:m  omnis  diamclros 
cujuscunque  orbis  Iriplicala.  com  adjeciione  septi- 
nwc  partissuc,  mensuram  faiit  circuli,  quo  orbis 
includiitir,  id  e>l,  si  uiicias  scptcm  leneat,  triplica- 
his  septies,  et  faciunt  vigiuti  iuiinn.  Ilis  adjieies  se- 
ptimam  parlcm,  hoc  est  unum,  ct  pronunliabis  in 
viginti  et  duabos  uiiiiis  hujus  circuli  esse  mensu- 
raio,  cujos  diametros  seplein  unciis  extenditur.  Ihec 
omnia  geometricis  cvideiitissimisqne  rationihus  pro- 
hare  posseiuus,  nisi  et  neminem  <le  ipsis  dubitare 
arbitraremur,  et  caveremus  jnsto  prolixius  voluracn 
exiendere. 

Seieudiim  et  hoe,  quo<l  nmbra  lerrae  quam  sol 
post  0  cisum  in  inferiori  hemisphxrio  ctirrens  sur- 

D  sum  cogit  emitti,  ex  qua  super  terram  lit  obscuritas, 
qu:e  nox  vocatur,  sexagies  in  allum  inulliplicatur  ah 
ca  niensura,  quam  lerra  diametros  hahet.  Et  hac 
longiui  line  a  i  ipsum  circnlum,  per  qitem  soi  currit 
erecta,  exclusione  luminis  tenebras  in  lerrara  reluu- 
dil.  Pro  tendum  est  igitur  <|iianla  diamelros  tcrra 
sit,  m  eonstei  quid  possit  sexagies  multipiicata  col- 
ligere.Unde,  hispra?libatis,ad  traclalumquem  promi- 
sit  oratio  revertatur. 

P-videniissiuiis  ei  indubilabilibus  dimensiouihus 
cnnsiitit  nniversae  lerrae  anrbitum  ,  qua;  uhiciin- 
que  vel  inhabitahilis  jaeet,  hahere  sladiorum  millia 
diiccnia  quinqnaginia  dtio.  Cum  ergo  lanium  ambi 
lus  teneai,  sinedubio  lxxx  staJiorum  vel  non  multo 
amplius  diametros  habcl  seciindtun  Iriplicationein 
c  11 11 1  septiinta  partis  ailjectione,  quam  superius  de 
diamctro  et  circulo  regulariter  diximus;  et  quia  ad 
efficiendam  lerreiue  umbra  longiludinem,  uun  an> 
bitas  teir.e,  sed  diametri  mensura  niuhiplicauda  esl, 
ipsa  enim  estquaru  rursum  excrescere  sexagies  (sic), 


419  IIBD/E  VKNERAiMLIS  OIU-.UIIM   PAIlti  I   —  DIDASCALICA  GENUINA.  420 

CMUMttuno*  llipparcbl   Bgacilale  comperlum  etl.  •  A  autem  dukiumesl,  Pascha  lempnrc  lunam  fuisse 
Sed  nc  geiililii  tantum  viri  dieth  vi.leamur  couudi-      plcuissiiiiuni.  > 


inare  capilulun),  eiiaui  Erclosia) doclorM quid  dehoc 
HMtrinl  qiueramus.  Boatus  Hieronyniua  imerprc- 
Uns  Evangelii  seoteniiitm,  qua  diclum  esi  ln  Do- 
miiii  passione  lenebrae  faetas  snpcr  terran»  i  <  Qni 
scripserunt,  Inquit,  cootra  Evangelia,  suspican  ur 
deiiquium  solU,  quod  veris  aislaiisque  lemporibus 
sccidere  solel,  discipulosCbrbitiob  imperitiamsiiper 
resurrectione  Domini  inierprclatos,  cn:n  defeclus 
solis  nunquam    nisi  ortu  lunai  Beri  solcai;  iuiIIi 


CAPUT  XVIII. 
De  tfftetiw  luiuv  potenlia. 

De  effccliva  liin  e  |  oleillia  beatus  anlisles  Aiiihro- 
sius  in  l.lmi  (|n  niii  llexamcron  iia  conimeuiorat  : 
i  Simili.i  ile  lunx  rationc  conveniunl,  quas  ile  cnnsorte 
ejiis  ac  liatre  nieiiioraviuiiis, siquideiu  in  i.l  se  inJuil 
iiMiiisiei iuiii  in  quod  el  fraler,  ut  illuminet  lenebras, 
fuveat  seiuinn,  augeat  fructibus.  ll.ibet  ciiam  plera- 
que  a  fratre  Jistincia,  ul  quciii  tola  die  calor  bmno- 


CI.OSS/E  ET  SCIIOLIA. 


mitliiplicandi  libi  erunl  lmx,  qooe  terr.e  diamelrna 
habel  :  qu:e  laciunl  quadragies  octies  cenlena  raillia 

sladiurum  e-sc  a  lerra  usque  al  solis  ciirsum,  i|iio 
iiinliiaiii  terra  diximua  penenire.  Terra  auiem  in  B 
medio  CO  leslis  circiili,  per  quem  soi  eurril,  u'  cen- 
iriiiu  locaia  est.  Ergo  mensura  lerrenae  umbra?  me- 
dictaiem  diameiri  c  rlestis  elficiet.  Et  si  ab  aliera 
qooque  parie  tcrnc  par  uaque  ad  eumdem  circuluui 
mensura  lendatur,  inlegro  circull  per  quera  sol  cur- 
rit  diametros  inveniiur. 

Duplicalis  igilur  illis  qua  Iragiea  ncties  rentenis 
u>illibus,  erit  integra  diametros  coalestis  cireult,  no- 
nagiessexies  cenienis  millibus  stadiorum.  Et  inventa 
diametros  factte  mensuram  nobis  ipsius  (|iiot|ue 
ambiius  protlii.  Ilanceiiini  summam  qux  diamclriin) 
fecil  ilehes  ter  multiplicare,  adjecla  parte  septima, 
titispejam  dictum  est,  et  iia  invenies  totius  circuu 
per  qiiem  sol  currit  amiiiium,  liabere  siadioriun 
irecenties  cenlcna  millia,  el  insuper  clxx.  llis  dictis 
quibns  mensura  qaam  teira*,  vel  arubitus  vel  diame- 
tros  hahel,  sed  et  circuli  modiis,  per  quem  sol  cur- 
iil,  vtl  dinincri  ejus  oilendilur,  nunc  quam  solis 
esse  mensuram,  vel  iiuemadinodum  illi  pruJenlissi-  p 
ini  deprehenderint,  indicemus.  Nam  sieutex  terrena 
umbra  poiuil  rirruli  per  queni  sol  meai  deprehendi 
mngnitudo,  ila  pcr  ipsuni  circuluui  inensura  solis  in- 
vcnia  esi,  in  bunc  moJum  piocedenii  inquisitionki 
iugenio. 

/Equinoctiali  dic  ante  solis  ortnin  xijiialiler  loca- 
inm  est  saxeuin  vas,  in  'heinisphaiii  ^pecient  raula 
ambiiione  curvatuui,.iiiiia  pcr  lineas  desigualo  duo- 
decimo  horarum  diei  numero,  quas  styli  promineulis 
uinbra  ruin  transitu  solis  praiiereundo  distinguil. 
Iloc.esl  autcin  (ut  scimus)  bujusmoJi  vasis  olficium, 
ut  lanto  liinpore  a  priore  cjus  exliemilate  aj  abe- 
ram  usque  si)li  umbrani  pcicurrat,  quanlo  sol  mc- 
dlelaiein  cccli  ab  ortu  in  orcasum,  unitis  scilicet 
iiemisphaerii  ronvrrsione  mctilur;  nam  totius  ccoli 
iutegra  conversio  diem  noctemque  conclu  lii.  Ki  iJeo 
coostat,  quantum  sol  in  circulo  suo,  lantum  in  hoc 
\ase  uiiiliram  mearc. 

Iluic  igiiur  sequabiUler  c«  llocato,  circa  tempus 
solisortui  propinquanlis  iulncsit  diligfns  observanlis  ' 
oblutus.  I.i  cimi  a  I  primum  solis  radium,  quem  Je 
se  entisit,  prima  suinmilas  orbis  emcrgeus  umbra 
de  siyh  decidens  summitatc  primam  curvi  labri 
eniineuiiam  eonligit,  locus  ipse  qui  umbnc  priatiUat 
etccpii  not.c  impressione  signalus  esl;  observatiim- 
que  quandiu  super  terram,  iia  solis  orbis  inleger 
apparerel,  ut  ima  ejus  summilas  adbuc  liorizouli 
vieWelur  iuaidere.  Et  mox  locus  a<l  quein  umbra 
lunc  in  vase  migraverat,  aiuiolatus  cst.  A  dinieiisioue 
ilaque  inter  anibas  umbraruin  uolas,  qmc  integriim 
holis  orbcin,  id  esl,  Jiauietriim  nol.c  de  duabus  ejus 
suminitalibiis  oieliuniur,  para  tiona  reperta  aal  ejus 
spalii,  (|uod  a  suiiimo  rasit  labro,  usque  aj  liur.c 
priiiMB  lii.eam  coulinelur.  Et  cx  boc  cousiitit  qaod  lu 
cursu  solis  unam  lemporis  a?quinoclialis  boiam  faciat 
repetilus  no»ies  orbis  ejus  BCCeSBttt. 

Kl  quia  rnnver-io  raJtsMs  hemispluerii   perartis 

berb  ihwdeeJin  Jicm  cumlit,  noviet  autem  duodeui 


efficiunl  centum  et  octo,  sine  dubio  solis  diamelros 
cenlesima  octava  pars  hemisphatrii  «■quiiioctialis  esl. 
Ergo  lotius  asquinoctialis  circull  duccniesima  sexta 
Jecim.t  pars  tst.  Ipsnm  aiiicin  circiiltiiu  liabere  sia- 
dioruin  ireccnlics  ccuteiia  millia,  et  insuper  ci.xx, 
ante  latis  |noliaiuui  est.  Ergo  siejn*  siiiiiiii:ediicente- 
simaiii  Jecimain  sr.xlam  ronsidcraveris  parlem , 
mensurani  diametri  solis  invenies.  K  i  auleni  pars 
ipsa  fere  iu  cxl  inillibus.  Diametrum  igitur  solis  cxl 
fere  millium  stadiorum  esse  dicenda  esi.  Umle  penc 
dii|ilex  qiia.n  leri.e  diamelros  invenilur.  Constal 
aulem  geomeirira:  rationis  examinc,  cum  de  duobus 
orbibus  allera  diametros  duplo  alleram  vinrit,  illitm 
orbem  cujus  diametros  dupla  esi  trbe  allero  ociics 
esse  niajorem.  Ergo  ex  bis  JiccnJum  est  solein  octies 
lerra  e^se  majorem.  Il:ec  de  solis  niagniludiue  bre- 
viter  de  muilis  eacerpta  lihavinins. 

Joan.  Nov.  Sciihlia.  —  De  mngmtudine  e.7  defeclit 
solis.  Quoniau)  hujus  capilis  ouinia  ferc  desumpla 
sunl  ex  libro  secnnJo  Plinii  llisloruc  naluralis,  ca- 
pile  10  ct  1 1,  explicare  hxcpulonnn  magis  aJ  I!  tl.nn 
perlinerc  quain  ad  Plinium;  ob  id  si  Domiuus  vitain 
deJerit,  aiias  per  coimnodiorein  occasionem  b.cc 
trarlabiinus  cxai  tius. 

A'iui  posset  quippe  totut  sol.  Si  lixc  germana  lectio 
esl  apuJ  Piinium,  liucinaJinoiluni  Codicea  Msabn 
habent,  est  in  magno  errore  (a  quo  lamcn  alii  euin 
deftiiJunt)  quoJ  lerram  luna  ininoretn  esse  rrcdiJe- 
ril.  Quod  si  pro  conJilionali  parlctila  si,  uisi  legas, 
veru.u  babebit ,  sed  aptum  proposilo ;  pruinde  si 
mulare  alinitid  nobis  concesserimus,  vide  sirne  legi 
posset :  i  Non  possel  quippe  lotus  orbis  lunae  terris 
aJimi  inlercedenie  tiiubra,  si  major  esset  luna  quam 
terra.  >  Sed  nihil  bir  deliuio  :  forte  alios  sequitur,  suo 
judicio  iioii  uiterpo-iio,  quo  auctori  quetn  veneralur 
babealur  inajor  aurtoriias. 

Nisi  orlu  tiuue.  Oiiiim  lun.c,  inlellige  luna?  silen- 
tium  seu  coitutn,  alioqui  Bensus  non  couslat. 
capct  xxvni. 

Bkid.  Ramis.  Gi.oss.t.  —  Deeffectiva  luiiar  potentia 
beatus  antistes  Aintirosius,  in  libro  quarlo  Hexamcion, 
ita  coinmeinnrut :  isiiniiin  de  tauv  ratiom  coiiveniunt, 
t/iitr  de  consorte  ac  (ratre  ejus  ineinoranimus.  Bentut 
dicilur  quasi  bene  auclus,  scilicel  ab  babendo  qnod 
velil,  et  nihil  palicndo  quoJ  noiit.  Ille  auiein  wra 
beatUB,  qui  et  babel  omnia  qux  vull  bona,  et  nihil 
vull  mali  Ex  his  enim  Juobus  bcalus  Uomo  ellicitur. 
Anliitet,  qu.iM  iinie  ttant,  iJ  esi,  anle  aram ;  umle 
qmJaiii  UletlM  diccre  volunt.  Mclius  lamen  dicilur 
a  vcrbo  <i»;is(u  mitisuis,  qiiotl  kigoittcaj  einineo,  el 
superexcelto,  co  quoj  universum  populum  dignilale 
cl  bonort'  buj  cicmineal.  Contort  dicitur  sol  lun.c, 
qoia  compailiiiiilur  lolu  a  miiiiduin  .cqn.ilacr. 

Quonain  aiput  meuin  reptelum  ttt  rort,  et  crinet 
m<i  gutlit  noclium.  Capul  Cbristi  Deus  esl  Paler, 
cinciuni  vero  suut  iiiiim.e  unclornro  coritatloaaa, 
qn.v  noii  lax.i  el  dissolul.e  llininl.  sed  vinculo  limoris 

ci  imorii  Dci  colliganiur.  Ros  vero  ct  gulta  atinllim. 
boc  loco  lenebrosai  el  iniiJclitaie  (rigidai  meaMl 

sigiulicanl.  f.aput  ergo  sponsl  plenum  Ml  ioie,  .  uni 
».eculares  quique  a  Dei  t  li.u  il.ite  tui pocuul    el  juvla 


m  DE  TEMPORUM  IUTIONE.  42g 

rera  tcrrasiccaverii,  eumdein  exieuxnocf.s  lcmpore  A  sinyulis  perhibelur,  vel  minui.  His  consenlinca  Ba- 

silius  C;csare*  Cappadocii;  rcvereudissiinus  anlisles 


ii>8  reponat.  Nam  et  ipsa  lun.i  larga  roris  asseritur. 
Deniquc  cum  sereuior  nox  esi,  el  luna  pernox,  lunc 
largior  ros  fertur  arva  perrundcre,  et  plerique  sub 
aere  quiescentes ,  quo  mugis  suli  lumine  fuissent 
limae,  eo  plus  humoris  se  capite  collegisse  senserunl. 
Unde  et  in  Canticis  dicit  Chrisius  ad  Ecclesiam : 
Qitonitim  ctipul  meum  replelttm  est  rore,  et  crines  mei 
qutiis  nociis.  Tuni  dcindc  minuitur  el  augctur,  ut 
minor  sit  cnm  rosurgit  nova  ,  el  cum  sit  imminula 
cumulctur,'  in  quo  grande  mysterium  est.  Nam  el 
deieciui  ejus  compatiuntur  elementa,  ei  processu 
ejus  qutc  fuerint  exinanit.i  cuiuulantur,  ut  animan- 
tiiim  cerebra  ntariliinmuui  bumida  :  siquidem  ple- 
niores  ostreac  repcriri  le.ranlur  niullaque  alia,  cum 


iu  sexlo  Hexameron  libro  scribit,  diccns  :  «  Opinor 
auiem  quod  et  animalibus  creandis ,  cxu  risque 
omnibus  quic  tcrra  prodncil,  non  parva  eouferiur  ex 
lunae  muialinne  formatio;  modo  enim  laxiora  eorum 
corpora  videnlur  et  vacua,  cum  senescil ;  modo  in- 
legra  et  replela,  cum  cre.cit,  quoniam  bumorem 
quemdain  cum  calore  pennixiuin  inleriusbis  latentcr 
inlundit.  Quod  ila  esse  demonsiraut  hi  qui  sub  dio 
dormientes  lucenle  luna,  poslquam  surrexerint,  inve- 
niu-it  capiia  sua  largissimo  rore  madenlia.  Sed  el 
recenles  carnes  si  sub  luna  jacuerint,  fluida  mox 
pulredine  corruinimiilur.  ldemquc  significat  pecori- 
nuin  cerebium,  vel  eiiam  viscera  m.irinortim  anima- 


globus  lunaris  adolescil.  De  arborum  quoque  inlernis  B  lium,  quae  sunt  buniectiora,   necnon  arborum  me- 

dullx.  i  Et  paulo  post :  «  Sed  aeris  molus  iisdem 
ipsiscnmmul:itionibiis  comineiur,  sicui  lunae  rovitas 
alteslatur.quae  cx  longa  plerumque  serenilale  subiln 
cubium  glomerationes  el  periurbaliones  exsuscital. 
Euriporum  quoquc  mealtis  rclluus  bnc  indicat,  vel 
eliam  reciprocalio  syrliurn ,  quae  vicina?  habcntur 
Oc.ano,  qnas  pro  iunae  schenialibus,  concitari  loco- 
ruiii  accoly;  prodi  leruut.  Euripi  etiam  in  utramque 
pailem  Bulili  sunt  propria  leniter  flucnta  converlere 
reliquo  ouini  teinpore;  cum  vero  luna  nascilurniillo 
modo  possuut  quiescerc,  scd  vchementi  fervore 
semper  exxsluani,  donec  luna  rursu>  appareat,  se- 
datiouem  coiMiioiis  turbinibus  allattira.  • 


idem  allegant  qui  boc  usu  proprio  compererunt.  i 
Haec  beaii  Ambrosii  veiba  etiain  architectorum  om- 
uiuin  ars  et  quotidianus  usus  adfirmat,  qui  ohservau- 
dum  nracipue  docent  ut  a  quinia  dccima  luna  usque 
ad  vicesimam  et  secundam  arborcs  praecidantur,  ex 
quibns  vel  liburnjc  tcxendae,  vel  publica  qu;cque  snnt 
opera  faeiciula.  His  enim  lanlum  octo  diebus  racsa 
malerie.s  immunis  servatur  a  carie,  reliquis  aul<  m 
dicbus  prcccisa  etiam  in  eodcin  anno,  iulema  ver- 
iniuni  labe  exesa  in  pulvcrem  veuilur.  Qui  hoc 
quoque  observant,  ut  po-i  solgtilium  aeaivum,  id  est 
posl  mensem  Julium,  el  Auguslum,  usque  ad  Calen- 
das  Jami.-.rias  matcrias  cxvlanl.  liis  namque  mensibus 
arescente  humore,  sieciora,  et  ideo  fortiora,  sui.l 
ligna.  Sed  el  lapis  selcnili-s  in  Perside  potentiaj  lu-  ■ 
naris  eflectum  mirifice  demonslrat,  qui  lunoc  conli- 


CAPIJT  XXIX. 

De  concordia  maris  et  lunce. 


nens  iinaginem,  fulgore  camiido  niveoque  translucef,  Maxinie    autem   pne    omnibus  admiranda    tanla 

atque  juxta  cursum  astri   ipsius  vel  augeri  diebus      Oeeani  ciiin  lunae  cursu  socielas,  qui  ad  omnem  ejus 

GLOSS^E  ET  SC.ilOLlA. 


quod  Doininusdicil:  Abundante  iniquitate  refrige%cct 
charilas  multorum.  Et  ciim  lales  sanctos  D.i  coclestia 
jriedilanles  persequiinlur  et  odiuut,  quasi  cincinni 
sponsi  pleni  sunt  guttis  noctiuin.  Nam  et  defeclui 
ejus  compaliuui.ur  elemenia,  et  proecssu  ejus  qu;e 
fuerint  cxiiianita  cumulantur,  ut  aniinantiuni  ccrebra 
maritimorum  humida. 

Siquiitem  plenores  ottrece  reperiri  (entntnr,  multa- 
que  ulia,  cum  gtobus  tunuris  adolescit.  Ostreae.  suut 
pisriculi  cochleis  circumdati,  qui  in  niaii  tantuin 
inveniuntur ;   qui   eiiam   cum   crudi   ab  houiinibus 


Selenites  ex  candido  translucet  colore,  melleo  ful- 
gore,  imaginem  lun;c  conlinen?,  redditque  eani  in 
dies  singulos  crescentis  niiniieiilisquc  iiuin.ro,  nas- 
cique  puiatur  in  Arabia.  Multa  qunque  de  hac  genima 
apud  Marsilium  Ficinum,  in  libello  ile  Vila  eoeliais 
comparanda  s<  ripla  sunl.  Meminit  quoque  ejusde.m 
Dioscorides,  cap.  995.  Ileni  Albertiis  Maguus,  lib.  u 
de  Melallis. 

Euriporum  quoque  mealiis.  Euripimi  accipit  pro 
quolibet  Bslu  maris.  Euripus  peculiare  nomen  illius 
nobilissiini  ;cstus  qui  esl  inter  Aiticam  et  Eubxam, 


comedunlur,  saniiatem  corporum  praeslant.                     in  quaui  quidain  se  prajcipitem  .iedisse  Aristoicleiii 
Eutiporum  quoque  meatus  refluus  lioc  indicai,  vel  "  «rril.nni    ttetmm  «ns  «enn  »»;«.  „.:■„  _ 


eliHtn  reciprucutio  stjrlium  ,  quw  vicinw  Itabenlur 
Oceuno,  qnas  pre  lnnw  ttcltemalibus  concitari  locoruin 
acco'02  prodiderunl.  Syrtes  sunt  arenosa  in  niari  nia- 
gno  loca,  uiulium  lerribilia  el  metucnda,  eoquod  ad 
se  anniia  trabere  atqtie  diripere  soleant,  et  appro- 
pinquauli  vadoso  mari  hacreant.  Hc  aulem  ad  mare 
■<£gyptium  vicinae  stint,  et  pariler  admiscentur.  Eu- 
ripus  ductus  foniium  inierpretatur.  Euripi  suut 
mealus  aquarum  qui  magis  ebulliuut  el  acsluant 
nasccnte  luna. 

Joan.  Nov.  Sluoi.ia.  —  Qui  hoc  quoque  servant. 
Arcbilecti  praecipiunt  maleriam  es^e  caedendam  a 
primo  autumno  ad  id  lempus,  quod  esl  antequam 
incipianl  Ilare  favonii.  Vide  Vitruvium,  de  Archi- 
tectura,  lib.  u,  cap.  9. 

Sed  et  tupis  Setenites.  Ilic  habet  nomen  a  Inria, 
quam  Atlici  ad/fm  vocant.  Nasciiur.auctorc  Plinio, 
iu  Aiabia,  cujus  veiba  asciibam  ex  liue  ultimi  libri: 


scribunl,  esli|iie  ejtis  aestus  inaxiiiie  mira  uatura,  ul 
passim  constat  apud  hisloricos  et  physicos. 

CAPUT    XXIV. 

Nec  mora,  prwlereunte  luna,  recedens  el  ipse  uativa; 
httc  dutcedini  mensurnqua  relinquat,  lanquam  luiuv 
quibusdnm  aspiiationibus  invitus  prolrahatiir;  el  ilerun: 
ejusdem  vi  cessunte,  in  mensurnm  prop  iam  refunda- 
ttir.  i£siusOceani  lunam  sequitur,  tanquam  ejusaspi- 
r.  tio.ie  retrorsuin  trahatur,  ejusque  impuisu  retraclo 
refiindalur.  Qui  quotidie  bis  alfluere  et  remeare 
unius  semper  hoi:c  dodrante  et  seinuncia  transn.issa 
videtiir,  ejusque  omnis  cursus  iu  l.i-dunes  et  mali- 
nas,  id  esl,  in  minores  aeslus  dividitur  et  majores. 
Sed  kcdona  quinta  ei  vige.-ima  luna  inchoans,  qu- 1 
horis  accurrit,  lot  et  recurrit,  malina  aulein  a  de- 
cima  leriia  et  vigesima  oelava  iucipiens,  citior  in 
accessu,  sed  tardior  in  reressu.  Septem  diobus  et 
duodccim  horis  perseverat,  in  mediosuisemperlunaui 
primam   et  decimam  quiutam  oslcmleiis,   cl    pcr 


425 


lli:i».i:  VKNI.IUHII.IS  OPEHUM  PAUS  I.—  IHDASCALICA  ORNUIN». 


424 


orium  omnetuque  occasnm  ipse  quoque  emitto  buI  a  Invltui  prolrahatur,  et  ilerum  ejusdem  vi  eessani* 


lervnris.qimd  Grtccl  firOpa  vncanl,  iinpelu  litlora  l:\le 
coniegai,  eodemque  revoeato  detegat,  ac  dnlces 
lluiiiintiin  occursus  s.ilsis  abundc  coiiinrsceal  simul 

ei  awamnlet  undia;  noe  mora  pratereante  lona  n- 
eedone  ef  ipse,  naiiva  haa  dulcedinl  menauraque 
relinquai,  tanquam  hma  quiliusdam  iipirailonibos 


in  mensuram  propriam  refundalur.  Sicui  enim  luna, 
Juita  qund  ci  npra  docuiuius,  llll  puuciortim  spacio 
qnotldle  lanliui  oriri,  tardiui  occidere  quam  pridie 
orta  est  vel  oeeideral  solet,  iia  etiam  maris  umus 
nterqne,  live  diurnnt  sii,  ct  nociumu-,  3eumatutinus 
ct  vetperliooSi  ejnadem  pene   lemporu  intervallo 


GLOSS/E  ET  SCHOLIA. 

xquiuocti  >lis  solslilia  solilo  validius  exavsluans.  IVr       Atistro  digre.ssn  propiore  nisn  vim  tuatn  cxercet.  Marit 

oclonos  aiilem   aimos,    ad   principia  niulus  el  paria       enim  eccMOM  alque  recektut,  mnlina  cttam  et  tadon 

incremcnla,  cerlif*iino  lunx  ravocantur  aiiibilu.  natmtiti  ioiisequt>nlia,n\c.  ILcc  igilurglossa  jam  supc- 

IHa  scmper  Aquilonia  lenenle  mitiores  qnum  cum  in       lius.in  l:»c.,esl  tcripla,quil  hicct  ibi  «atis  coiivenil. 

ltem  de  concordia  marit  el  titmv. 


Sicut  liin.i  per  dios  dunilecim  natur.li  cursus  sni 
larditaie  de  Occidenie  in  Orientem  vesperlina  refuu- 
diiur,  iia  eliam  mstut  Oeeani  nune  vcspertinus  pcr 
dies  quindecim  lii  malutinns,  aui  maiutinus  qnoli- 
diano  deiracius  impedlmento,  veaperlimu  assurgit. 
fu  sicut  luna  quaiuor  punclorara  spiiio  quotidie 
l.irdius  nriri,  tardms  occi  lere  qiiam  pridie  orla  esl 
vel  oceiderat,  solet,  ita  eliaramaria  aeatm  sive  dinr- 
nus  sii  et  vespertinus,  len  matntinni  el  reapertinus, 
ejnsdem  pene  temporii  Iniervallo,  lardius  qnolldie 
venire,  lardhis  n- Hre  noo  desiniL  QesBslio ,  quare 
Iiim i  in  quinquaginla  novem  diobus,  quinquaqiei 
noviea  nnu  circuii  teme  orben,  i|u.<'  ifc  loivltur, 
Duns  i  ursns  lacit  luni  :  iiihiiii  i.nin  liriiiaineiilo,  qund 

volviiurciroa  lerrain  Inviglntiqnatuor  lioris,  ilteram 


contra  firmamenlum.  Kirmamenlum  enim  in  quin- 
quaginta  nnvem  diebu*,  qtiinquagie»  novies  lerrx 
cireuit  orbem :  Inna  antem  qnia  unum  rurtwa  non 
eessal  IVere conlra  lirm.niieiitimi onrsns (sit ) ;  unde  til 
iii  in  dnobus  snis  roensibna  »  qainqnagintt  noven 
diebns  non  ampliua  quam  quinqniea  septies  terr.e 
amliiat  orhem. 

Jiuv.  Nov.  Schoi.U.  —  Haxime  anlcm  prat  omnitnt 
aJniiranda  natura  O.eani.  Sunl   ct    lioium    plrrai]iie 

es  Plinii  cap.  97  lih.  n  Distinguii  awm  IW  la  nluai 
marii  in  duaatpecies,  quariun  una  malinani  vneal  a 
inajore  luna,  coriuniU  vocibus,  lune  enim  aeciitu  , 
allam  Itadeneni  ssu  bedonam  (nam  ui  umtne  la> 
vunin  apudBedam)  nuaiiimaw  awnai.  Verumhiec 
rocabola  alibi  non  legi. 


425 


DE  TEMPOfiUM  RATIONE. 


m 


tardius  quolidie  venire,  lardius  redire  non  desinih  Agerit,   idem    aisitis  quoiidJe  pcr  VII  malina?  dies 

Punctus  auteni  quinta  nars  horae  est,   quinque  enim 

pnncti  boram  faciunt.  Ilwte  !'u  ut  quia  Inna  in  duo- 

bns  suis  menslbus,  id  est,  diebus  L!X,   quinqungies 

et  septies  terrae  oibein  cireuil,   xsius  Oeeani  per 

teropus  idem  gcminaio  hoc  mimero.  id  e. t.CXIIII 

vicibus,  exundel  ad  superiora,  et  lot  xque  vicihus 

sunm  reiabatur  in  alvenm,  qtiia  luna  in  XXIX  diehus 

vicies  octies  lerrx  ambiium  lustrat,  ct  in  XII  boris 

qux-ad  naturalisusquemensis  plrniiiidiiiemsupersunt 

dimidium  terra?  circuit  orhem,  ut  qua;,  verbi  gralla, 

prxterito  niense  super  terrani  meriilie,  nune  media 

noete  sub  terra  solem  acreiidenda  consequalur,  per 

tantumdem  tcmporis  geuiit  atis  aesius  sui  vicibus, 

qainqungies  sepliesj 

Maiia  alt.i  tv.r.ics  arit, 
Obiribus  ruplis,  rursusque  in  se-psa  residuul. 

Quia  luna  in  dimidio  mensis  spacio,  lioc  cst,  in  XV 
noclibus  ac  dicbus  qnaler  decies  lerr.im  circum- 
labilur,  insuper  et  dimidium  terr:n  seinel.  Unde  lit 
utOrientem  plena  vesppre  leneat,  qutc  prider.i  nova 
vespere  Occidentem  lcnuerat.  Mare  per  id  temporis 
vicies  novies  adlluit  simul  et  renieat;  ct  sicnt  luna 
perdiesXV.uldiximus,  naturali  cursus  sui  tarditate 
/le  occidenle  in  orienlein  vespertina  refundiiur,  et 
quaj  matulina  bodie  Orieutem  tcnebat,  pnst  dies  XV 
matulina  in  Occidente  videbitur,  ita  etiam  xstus 
Oceani  nunc  vespertimis  po  t  dies  XV  fit  malulinu?* 
ac  conlra  matulinus,  quutidiano  detracius  impedi- 
iuenii»,   vespertinus  adsurgit.   Et  quoniam  luna  per 


siibscquinies  fit  major  el  violeniior  xstti  niatutino. 
Simililer  matutino  si  luerit  maiina  oita  stib  ocslu, 
matutinus  jam  majori  pcr  dies  conlegit  x-quore 
terrns.  Porro  vcsperlinus  liiiibus  quos  nialtitinus 
sestus  coeperat  eonlen'u=,  ulterius  cursum  extenlere 
negligit,  quamvis  quibusdam  in  mensibus  uterqnc 
astus  in  dissimili  per  omnia  cremento  proficit. 
Quanlo  autem  plus  xstus  major  littora  tcrrasque 
coiitexerit ,  et  fltivios  ac  frela  compleverit,  tanto 
lalius  recedens  eadrm  littora  maris  exbaurire  atque 
enudare  consuevii.  Unde  videat  qui  potesl  an  verum 
sitquod,  Philippo  tcstc,  lcrunt  qiiidam  alqtie  con- 
lirmant,  iliam  immcnsani  maris  Oce-mi  cffusionem 
per  omuitim  rrgionum  ac  palriariim  ftuvios  ittiram, 
B  uno  puueto  teniporis  fieri.  Scimus  enim  nos,  qui 
diversum  Britanniei  maris  litius  incolimus,  quod  ubi 
hoc  asqtior  x-stuare  cosperit,  ipsa  hora  aliuJ  incipiat 
ab  ;estu  dcfervere;  et  hinc  videtur  quibusdam  quia 
recedens  aliunde  aliorsnm  unda  rcrurral ,  ilerumque 
relictis  quos  adierat  finibus ,  priores  feslina  repetatj 
ideoque  se  ad  tempus  major  malina  his  liiloribus 
abiens  amplius  abducat,  ul  alibi  adveniens  ampius 
exundare  sufliciat,  qund  ex  luna?  cursn  potest  faeil- 
lime  depreliendi.  Verbi  gratia ,  hoc  mare  ,  pcsita 
circa  brumalem  solis  aurtuni,  vel  solsiitialem  ejus 
occasuoi,  luna ,  cujuscunque  actatis,  sive  super  ler- 
ram,  seu  sub  lerra  sit,  sesium  solet  aitollere;  at  po- 
sita  circa  brmnalcm  solis  oceubitum,  vel  sol.-tilialia 
ejus  evortum,  relleclere.  Porro  aliis  in  pnriibus  ab 


id  est,  menses  XII  suos,  qtii  sual  dics  C  ca  CQj!i  plaga  reccssum  maiis  luna  qua  Itic  signat 


anntim , 

CCCLllll,  duodcciui  vicibus  minus,  hoc  est,  trecen- 
ties  quadragies  et  bis ,  terne  anibit  orbem ,  xstus 
Oceani  tempore  eodem  DCLXXXIIH  viribns  el  ipsc 
terras  adluit  ac  rcsilit.  Lnitatur  autem  lunx-  cnrsum 
mare  noti  solum  communi  accessu  el  recessu,  scd 
eliam  quodam  sui  status  profectu  defectuque  pc- 
rcuni,  ita  ut  non  lardior  solum  quam  pridie,  verum 
etiam  roajor  ntinorve  quotidie  re.leal  x-slus.  Et 
crescenles  quidem  malinas,  deeresccnies  auirm  pla- 
cuit  appeilare  Irdones,  qui,  alternante  per  seplenis 
octonosve  dies  sucrrs  u,  meiisem  inier  se  queinqus 
qaadriformi  su;c  mutationis  varietate  dispertiunl. 
Saepe  quidcni  xqua  nlcrque  sorte  septenis  diebus  ac 


accessuin  ;  ron  solum  aiiiem,  scd  et  in  uno  eo.lcin- 
que  lillore  quo  ad  Boream  mei  Iiabitnnl,  mullo  ma 
CititlS  x-slum  maris  otenein,  qui  vero  ad  Auslrutii* 
multo  serius  accipere  pariler  et  refundere  solcnt, 
servante  quibusque  in  rcgionibus  luna  semper  regti- 
lam  socielntis  a  1  mnrc  quamcunque  semel  accepeiit. 
Ergo  malinam  quinque  fere  aule  novam  sive  pleoam 
lunam  dicbus,1cdonem  li  tidem  antedividuam  scepius 
inciperc  comperimus,  et  circa  sequinoclia  duo  ma- 
jores  solito  xstus  adsnrgera,  inanes  vero  briiina,  et 
magissolslitio.semperqueluiia  in  Aquiloniaeta  lerris 
longius  recedente,  miliores,  quam  cum  in  Austro  di- 
gressa  propriore  nisu  vim  suam  exercet ,  ocstus  ad- 


dimidiocursum  constimn.antes,  sxpe,  vel  ventis  im-  n  flucre'  ■■W**  ralio  C0Sil'  P«r  ^deno»  autem  et 


pellentibus,  atit  repellenlibus,  vel  alia  qualihel  acce- 
denle  sive  naturuli  vi  cogenle ,  tardius  ciliusve  ve- 
nientes,  aul  minus  ampliusve  solito  fervenles,  ila  ut 
aliquolies  ordine  lurbalo  malina  plures  s'bi  aistiis 
hoc  mense,  pauciores  viudicet  in  alio;  undc  ulerque 
inmus  nunc  vespertino  nasci ,  nunc  matutino  con- 
suevii  in  ,-psiu.  El  sutuidem  xstu  vespertino  vel  novi- 
lunio,  vel  pleuilunio,  ioslanie  malinam  nasci  conti- 


novenos  annos,  juxta  lunaris  circuli  ordinem,  etiam 
innris  cursus  ad  principia  motus  et  paria  incrementa 
recurrit. 

CAPUT  XXX. 
De  wquinoctiit  el  soltlitiit. 

Deiequinoctiis,  quod  ortavo  Calendarum  Aprilium, 
et  oclavo  Calcndarum  Octohriumj  el  de  solstitiis, 
qnod  octavo  Calendarum  Juliarum,  et  ociavo  C.Ien- 


capot  xxx. 
Bnrt».  tUiiES.Gi.nsS/B  — Snlstitiaet%quinociia  bina 
put.intur,  octavo  Kaiend.Jan.  ei  Julii,  Aprilisque  et 
Ocon.  vin,  scit.  in  carnhus  Capricomi  et  Cancri, 
Arletis  ei  Librx.  Sed  xquino<  tialis  dies  omni  miindo 
xqualisesl.  Vario  autem  tucit  inercmenlo  in  Meroe 

Patrol.  XC 


CLOSSiE  ET  SCIIOLIA. 

/oiif/isstmus  dL't  duodecim  horat  a>quinoctialet  et  ac:r. 
partetwiius  horm  coWgli;  Alexand.ia:  vtro  q>iGluo\- 
decim koras,  in  Italiu  duodecim,  in  Brilannia  septemde- 
cim;  ubi  atstale  lucidw  noctes  limitl  tlubie  tfstantur  id 
euod  cogil  ratio  credi,  totstitii  diebut  accedentc  ho!e 
propiut  vectice  tntindi  a»gusto  iucis  ambitu  subjectu  lcr- 

14 


427  BED/E  VENEKABILIS  OPERUM  PARS  L— DWASCALICA  GENUINA.  448 

danim   Januanarum   die   sinl  notanda  ,  multorum  A  «licto  ilie  tisque  ad  *quinoclium  vcrnum  dies  XC, 


lale  et  sa|iienlium  satculi,  el  Ctiristianorum  senlrnlia 
elarel.  Denique  Pliuiui  Sccundus,  idcin  oraior  cl 
philosophus,  in  libro  sccundo  Nslutalis  hisioriie  : 
«  Sol  aulem,  inquil,  ipse  quatunr  dilTercntias  haliet : 
bis  aequata  nocle  dici,  vere  ct  aulunino  in  ccnlrum 
incidcns  lerne,  ociavis  in  partibus  Arietis  ac  Libree; 
bis  permulalis  spariis  in  auctum  diei  bruma  oclava 
in  parle  Capricorni ;  noclis  vero  solslilio  lolidcm 
in  partilius  Cancri.  h  scqualilatis  cansa  obliquitas 
signiteri  est ,  cum  pars  aequa  mundi  super  subier- 
qne  terras  omnibus  iiat  momeniis.  Sed  quse  rccta  in 
exortu  suo  consurgunt  signa ,  longiore  tractu  tenenl 
lucem;  quac  vero  obliqua,  ocyore  transeunt  spa- 
cio.  >  Sed  et  Hippocraies  ipziarpos  Antigono  rcgi 


ex  supradiclo  die  VIII  Culendas  Aprilis  usque  ad 
VIII  Idus  Maias  simt  dies  XLV.  Ilis  diebus  augenlur 
bomiiiilius  humores  dulces,  id  est,  sanguis.  Ulere 
bene  ulentibus  cibis  et  acerrimis.  Item  ex  die  oclavo 
I  his  Maias  usque  in  diem  oclavum  Calcndas  Julias 
XLV.  Ilis  dicbus  crescit  bilis  ainara,  id  est,  cholera 
rubea.  Utere  cibis  dulcibus,  vino  indulge,  Veneri 
parce,  jejunia  minime  exequere.  Item  incipit  lcm- 
pus  xslivum  ex  die  oclavo  Calendas  Julias,  ipso  mo- 
meiito  incrementa  fellis  rubei  amitiunlur,  el  cholera 
nigra  adcrescit,  quod  csseconstat  usque  ad  xquino- 
ctium  autumni,  id  est,  usque  ad  lempora  frigoris. 
Uiere  cihis  dulcibus  cunctis,  ei  benc  olenlibus  ,  et 
frigidioribus,  el  qui  ventrem  molliant  per  dies  XC. 


scribens,   pcr  anni  spacium  qualiter  ad  pnecaven-  B  Ab  aequinoclio  aulem  aulumni,  quod  cst  ex  die  VIII 


ilas  imbecil  ilates  se  observare  dcbcret,  ila  dicit : 
«  liaque  exordium  incipiamus  a  solstitio  ,  id  esl, 
vin  Calendas  Januarias,  ex  qua  die  humor  corpo- 
ribus  crescil  usque  ad  xquinociium  vernum,  qui  sunl 
dics  XC.  Hoc  lempus  augel  hominis  phlegma ,  ex 
quo  frequenler  nascilur  hominibus  calharrus,  et 
dislillatio  uva- ,  et  punctio  laterum,  caligo  et  tiuni- 
tus  aurium,  el  odorari  nihil  possunt.  Tali  igitur  lem- 
pore  utere  calidis  et  laseratis,  el  optimis  cibis  piper 
habentibus  el  sinapi,  raro  lana,  capul  vero  sine  in- 
termissione  purga  ;  vino  indulge,  Veneri  non  parce 
dies  XLV.  Proxime  sequcnles  aulem  sunl  cx  supra- 


Calendarum  Octobrium  usi|ue  in  diem  octavum  Ca- 
lendarum  Januarium,  desiuil  nigri  fellis  amariludo,  et 
humoris  crassitudo  augelur.  Uiere  cibis  cal idis et  acer- 
rimisomnibus,  et  abstine  Venere,  et  manus  lavabis. 
Ex  die  supra  scriplo  usque  in  occasum  Vcrgiliarum, 
hoc  esl,  indiem  scxtum  Idus  Febr.,  sunt  dies  XLVI 
in  occasumPleiadum.  De  hac  liora  hominibus  sanguis 
adcrescit.  Convenit  ergo  comedere  Ijciissimos  [An 
lautissimos  ?  ]  cibos,  et  indulgere  vino  et  Veneri  : 
dies  sunt  ii  h  berni  XLVII.  >  Haec  quidera  gentiles, 
quibus  non  dissimilia  de  tempore  etiara  perplnres 
Eecleskc  tradidere  magislri,  dicentes  :  VHl  Calendas 


CLOSSiE  ET  SCHOLIA. 

rie  continuos  dies  habere  senis  mensibus,  noclesque  e  C  ideo  non  parum  delinqucre  dicimus  eos  qui  anfe  ini- 

iimn  huc  novi  auni  pascha  potant  csse  celelirandum. 
Sed  nec  a  nobis  primis  exordium  sumit  h*c  ratio. 
Antiquissiuie  fuisse  Judteis  comprobata  deinonsira- 
tur,  el  ante  adventmn  Christi  observata,  sicut  evi- 
denlercdocent  Pliilo  et  Josephus;  sed  et  horum  anli- 
quiores  Agallwbolus,  et  ab  eo  eruditus  Aritlobolus  es 
Planeada,  qni  unus  ex  illis  septuaginla  senioribus  (uit 
qiti  missi  fucrant  a  pontificibus  ud  Pjolomaeum  regem 
Hebrceorttm  hbros  interpretari  in  Grwcum  sermonem, 
quique  nmlta  ex  tradilionibus  Moysi  proponenli  regi 
percunclatiquc  responderunl.  Ipsi  ergo  cum  quastionet 
Exodi  exponerent,  dixeiunt-  pascha  non  priut  este 
immotandum  quain  atiiuinoctium  vemale  transiret. 
Arisiobolus  vero  etiam  hoc  addil,  iu  die  pascha?  noti 
solum  ohservanduni  esse  ut  sol  aequiiinctium  vernale 
(ranscendal,  verum  el  luna.  Cum  enim  duo  sint 
asqiiiuoctia,  inquii,  veris  ct  .iutiimiii  xquis  spaiiis  di- 
rempta,  ei  14  luna  mensis  primisit  siaiuta  solemni- 
.  tas  post  vesperam  ,  quando  luna  soli  opposita  e 
re^iorie.  dcprelicudilur,  sicul  eiiam  oculis  probare 
licet,  inveniiur  utique  vennlis  a-quiimctii  pariem 
sol  oblinens,  luna  vcro  e  contrario  auiumnalis.  Legi 
in  coruin  liliris  cl  ali.i  mulia  de  his  validissimis  asser- 
tiniiibus  e^posita,  quie  evidenter  osteuduiit  pascbaa 
solemniialem  omui  genere  post  aequiuoclium  cele- 
br.indam. 

Jo*n.  Nov.  Sr.iiiLi*.  —  De  aquiuoctiis  qnod  octato 
Katendarum  Apriliitm.  Hactenus  de  mcnsibus  et  lu- 
ii-»-  elfeciibirs  circnmsuniiisque  reliquis  dicluui  e»t  ; 
deinceps  Beda  prosequilur  lempora  quae  ex  solis 
cursu  colligunlur,  qine  primum  siinl  qualuor  illa 
lemporuin  iliscrimina,  ver,  seslas,  uiilumnuselbieins, 
qo.t-  apud  genle»  aliqnot  anm  foeru  il;  ul  enini  luna 
iueiisem  efllcit ,  ita  sol  annuin  vertenlem  rursu  tuo 
deliinl  IC  prtecipuas  anni  partes.  Ksl  aiilein,  ul  hoc 
obiter  annoiem,  varia  horuoi  lcmporuni  disrrello  , 
veris,  iiiquam,  KtUlia  el  rrliquoriim.  N  un  voliut 
et  medici  aliler  ver  delluiuot,  ac  alio  uumero  dle- 


diverso  ,  ad  brumam  remoto  :  quod  ftcii  in  insula 
Thgloe  Pythias  Massiliensit  tcribit ,  tex  dierum  navi- 
gatione  in  septenlrione  a  Brilannia  dittante. 

De  cequinoctiit  quod  oclavo  Kalend.  Aprit.  el  octaoo 
Kalend.  Oclob.  et  de  tolttitiis  quod  vin  Katend.  Ju- 
liarum,  el  vm  kalend.  Januar.  die  sint  nolanda, 
multorum  lale  el  tapientium  sceculi,  el  Christianorum 
sententia  ctaret.  Cuin  igitur  sol  cursum  suum  inde- 
sinenter  peragil ,  et  nunquam  se  instabiliiate  figat, 
cur  solslitium  dicitur?  Solslitium  dicilursolis  slaiio, 
non  quod  stetit  aliquando  sine  motu,  sed  quod  ter- 
minos  altitudinis  vel  huinililatis  ponat,  ut  altitudinis 
ad  Aquilonem  in  Cancro,  descensionis  ad  Auslrum 
in  Capricoruo,  quos  uunquam  Iranscendil.  isidorus, 
in  libro  Etymologi  >rum  sexm  :  Canon  auiem  Grsece, 
Latine  regula  nuncupatur.  Itcgula  autem  dicia,  quod 
tecte  ducat,  etc. 

Non  enim  notlri  tantum  temporis,  sed  eliam  legatis 
el  Mosaica  decernil  institutio,  non  anle  transcensum 
hujus  cequinoclii  diem  festi  paschalis  esse  celebrundum. 
sicul,  altestanle  Anaiholio,  endenter  docct  Philo  et 
Josephus.  In  septimo  libro  Eusebii  C.esariensis  Ec- 
clesiaslicse  Hisioriae.,  quain  beaius  Hieronymus  de 
Crseco  in  laiinum  translulil,  cap.  28,  sic  scriplum 
invenimus  :  Multa  qnuqiie  opuscula  Anaibolii  ma- 
gnifice  composila  ad  nos  usquc  veuerunt,  ex  qnibus 
dignum  mihi  videlur  ilc  pascha  quid  senserit  ipsius 
verbis  proferre.  E-i  ergo,  inquil,  in  primo  anno  ini- 
tium  primi  mensis  Phaminoiti  26  die,  secundnm 
Macedones  Disiri  meusis  22,  secimdum  Homanos 
vero  xi  Kal.  April.  In  qua  die  inveuictiir  sol  non 
solum  conscendisse  primam  p:iriem,  veriim  eliam 
iiuadrain  jani  in  ea  die  habere,  id  est,  in  prima  ex 
ouodeciui  partibas.  Hn  aulem  particuia  a  piima  ex 
duodecim  vernalc  est  rquinoclium,  ei  ipsacsl  iniiium 
mcnsium,  el  capul  circuli,  et  alisotmio  ciirsus  stel- 
\  ii ooi :  i|o i-  |ii.mri c,  iil  ut,  raga  iinuiiiur,  ac  llnis 
iloiiilrroii.r  particulae,  cl  loilus  Mcoli  lerminus.  El 


«9  DE  TEMPOHUM  RATIONE.  430 

A|n  ilis  in  aequinoclio  vemo  Doniiiium  conceptum  et  A  KM ,  aut  anle  oclavum  Calendarum  Aprilium  diem 


passum  ,  eundem  in  solsiitio  brntnaJi  VIII  Calendas 
Januarias  natum.  liem  beatiim  prxcursorem  el  lia- 
ptistam  Domini  VUI  CalendasOciobres  inxquinnciio 
aniumnaii  conceptum,  cl  iu  xsiivo  soislitio  VIII  Ca- 
lcudas  Julias  nattim;  addita  iiisuper  expositionc  , 
quod  .auetorem  lucls  xiernx  cum  crernento  lucis 
tcmporarix  concipi  simul  et  nasci  decerel.  Poenilen- 
tix  vero  prxconem,  quem  opnrlebal  minui,  cum  in- 
choata  minoratione  lucis  generari  pariler  et  concipi. 
Verum  quia  sicut  in  rationc  pascliali  didicimus 
xquinoetium  vernale  duodecimo  Caleiidarum  Apri- 
lium  die  cunctornm  Orienlalium  senlentiis,  et  maxi- 
liie  ifigyptiorum ,  quos  calculandi  csse  peritissimos 
constat,  specialitcr  ailnoiatur,  cxleros  quoque  (res 


Paschacelebrarilicitum  negel.  Ipsum  qneqtie  Pasc.ha, 
qund  Domiuus  pridie  quani  paleretur  cum  discipolis 
fecil,  aul  IX  Calendarum  Aprilium  die  non  fuisse, 
aul  ante  xqiiinocliuin  fuisse  conflrmct;  nnn  euim 
nostri  lantiim  temporis  ,  sed  etiam  legalis  cl  Mosaica 
decernil  inslilulio,  non  ante  transceiisum  hujusxqui- 
noclii  diem  festi  paschalis  esse  ceiebrandum,  sicut, 
attestanlc  Anatholi»,  evidenler  dorei  Philo  et  Jose- 
pbus,  sicut  eorum  antiquiores  AGATHOBOLUS,  tt 
ab  eo  eruditus  ARISTOBOLUS  ex  Paneade,  qui  unus 
ex  illis  LXX  senioribus  1'uit  qui  missi  Tuerunt  a  Pori- 
tificibus  ad  Plolemxum  regem  llebra-nrum  libros 
inlerpretari  in  Grxcum  sermonem,  quiquc  multa  ex 
traditionibus  Moysi  proponenii  regi  percunctamique 


tempnrum  aiticulos  putamns  aliquanto  priusquam  B  responderunl.   Ipsi  ergo  cum  quxsiiones  Exodi  ex  • 


vulgaria  scripta  contincnt  esse  notandos.  Ut  cnim  de 
aequinoctio  verno ,  quod  capui  esse  memoralarum 
qualuor  mutationuni  annalium  mundi  origo  docet , 
breviler  loquamur.  regula  lenel  ccclesiaslirse  obser- 
vationis,  a  Nicxno  conlirmata  concilio,  ut  Paschx 
dies  ab  XI  Calendas  Apriles  usque  in  VII  Calei.-i.is 
Maias  inquiratur.  Ilem  catholicx  inslitulionis  regula 
prxcipil  ut  ante  vernalis  xquinoclii  transgressum 
Pascha  non  celebretur.  Qui  igilur  VIII  Calcndarum 
Aprilium  die  putat  xquinoclium  ,  neees-e  e  t  idem 
aut  ante  xquinoctium  Pascha  celebrari  licitura  di- 


ponerenl,  dixerunt  Pascha  non  prius  esse  immolan- 
dum  quam  xquinoclium  vernale  transirei.  Unde  nos 
necesse  est,  ob  conservandain  vcritatis  regulam,  di- 
camus  aperte,  et  Pascha  ante  xquinoclium  tenebras- 
que  deviclas  non  immolandum,  et  boe  xquinortium 
duodecimo  Calendarom  Aprilium  dici  veraciler  ad- 
scribcndum,  sicut  non  solum  aucloritate  palerna, 
sed  et  liorologica  consideratione  docemur;  sed  et 
cxtera  tria  teraporuin  hujusmodi  conlinia  simili  ra- 
tione  aliquot  diebus  ante  ociavum  Calendarum  se- 
quentium  esse  nolanda. 


GLOSSjE  ET  SCHOLIA. 
rum,  atque  malheinalici  vel  pbysici.  Vuigus  men-i-      nec  non  veneri  indulgere.  Numcrantur  dies  ad  xqut 
luis  ternis  distinguit,  ul  Martiu^,  Aprilis,  Maius,  ver      noctium  nonaginta. 
consliiuant,  sequenles  trcsxslalem,  et  sic  rcliqui,  C  jEquinictiumverntim. 

i  nni  juxla  solis  cursus  serius  hxc  tempora  habeanl 


inilia  quam  mensis;  nam  natuiale  inilium  ac  veium 
est  veris  ab  ingressu  solis  in  Arii-tis  primam  par- 
tem ;  xstas  a  principio  canci  i  usque  a-.l  initium  Li- 
hr» ;  et  hinc  ad  priin.im  Caprieorni  partem  autiim- 
nus  est ;  poslremo  hiems  cst  per  reliqua  signilieri. 
Harum  partium  quxque  dicruni  est  xci  ei  hora- 
riini  vit.  Imlia  horuni  temporum  et  liues  cognosces 
supra  ex  tabella  de  vern  inolu  solis.  Alii  partcs  has 
faciunt  insequales,  respicienies  solis  motum  per  cir- 
cutum  eccenlrum,  qui  velocior  esl  per  imx  absidis 
quadraules,  quemadinodum  in  scholiis  super  prinium 
librum  docuiinus,  utunlurque  hac  divisione  et  vele- 
res  alii ,  ei  M.  Cato  de  re  Rustica,  ilem  Varro,  ut 
videlicct  a  bruma  usque  aequinoctiuin  dies  sint  xcxiv, 
hinc  usque  ad  solslitium  dies  lolidem  ct  semis,  a 
solstitio  uque  ad  xquinoclium  vernum  xr.u  cl  semis, 
ei  deinde  ad  bruuiam  non  amplius  lxxxviii,  sole 


Hoc  lempore  piluita  in  hominihus  crescit,  et  dul- 
cis  sanies  sanguinis  usque  ad  Vergiliarum  ortum, 
eoqueiuncmaxime  succosa  acriaquesssuini  debeni; 
cnrpus  exerceri,  venus  tutissima  esl.  Sunl  aulem  ad 
usque  Vergiliarum  orlum  dies  sex  el  qnadraginta. 

Yergiliarum  eiortut. 

Hoc  anni  tempus  atram  bilem  ad  usque  requino- 
ctinm  aulumnale  promovel,  quapropler  aqua  frigida 
atque  odoratis  omnibns  iitendum  esl.  Venus  perni- 
ciosa,  aul  innocentius  saltem  quee  de  ea  prxscripsi- 
mus  adhibelo.  Porrosunt  ad  aequinoctium  aulumnale 
dies  trcs  et  nonaginta; 

jEquinoit  um  autumnale. 

Haec  anni  pars  pituilx  copiani  generat,  tenuesque 
defluxiones,  donec  Vergilix  oecidant.  Convenil  enim 
lunc  hurnores  ex   capite   elicere,   alque  acerrima, 


scilicel  currenle  pcr  angustiorem  eccentri  sni  qua-  p  niaxime  succosa  assumere,  vpmitu  non  sollicitari. 


drantem,  veluli  ligtirri  docet  quam  posuimus  libro  i 
Eadein  divisione  vidco  veteres  medicos  etiam  uti. 

Sed  etHippocrutet  a/j/_i«Tfo;  Anligono  regitcnbent. 
Memoria  Beda  lap  us  e>i,  quod  hanc  epistolam  Hip- 
pocrali  tribuat,  cujus  niitil  putatur  exs  are  ad  Anti- 
gonum.sed  iribuunt  eam  epislolaro  Paulo  iEgineix, 
qnx  est  apud  eum,  lib.  t  Medicin*,  cap.  100.  Umle 
hoc  loco  veiba  stibjicere  placnit,  qux  a  Beda  incu- 
riose  ftdmoduin  cilantur ;  snnl  aOlem  lixc  interprete 
Jnanne  Andernaco.  Cxterum  anni  solslilia  in  quibus 
hxc  solent  ingruere,  silentio  prxtermillenda  non 
sunt,  sed  qux  ili  siugularis  alimenta  convenianl 
paucis  exsequeinur,  auspicali  ab  hiemali 
Soltlilium  liiemale. 

Snlstiiiiim  itaque  hiemale  usque  ad  vernum  xqni- 
n<>ciiiim*aiigei  in  homiuihtis  distillaliones  huniidita- 
tesque,  ac  proplerea  calidinrihus  uli  cibis,  pleniori 
poin  ac  meraciore,  atque  ex  organo  bibere  oporlct, 


exerceri  atque  concubiium  vitare.  Numcrantur  ad 
Yergiliarum  occasuin  dies  sex  et  quadraginla. 

Vergiliarum  oceatut. 

Hoc  lempore  pituita  ad  usque  brumam  in  hOmini- 
!iiis  rcdundat ;  quamobreni  acerbissima  quxque,  vi- 
iuim  siiavissimurn,  assumere  oportet,  pinguibus  nti 
et  exercilari.  Sunl  autem  ad  solstitium  biemale  dics 
qtiinque  el  qtiadraginta. 

In  occu*um  Pleiadum  Pleiades  stellx  sunt  septem 
suuer  Tauri  cervices,  at  sex  tantmn  videnttir,  cnjus 
rei  causa  ab  Arato  est  reddita  in  Phxnomenis  :  di- 
cunlur  auiem  Crxce  a  pluralilate  Plei.ides,  Latine  a 
vere  Vergilix,  quod  lunc  exoriaulur  cum  sole,  id  est, 
ut  aslronomi  loquumur  et  poetx,  occidunl.  Fit  au- 
lem  illud  quando  sol  Tauro  vicinns  reddimr.  Sert 
plura  qnxad  bnjus  capitis  apcrtiornn  inteliigentinm 
faciiini  require  ex  scholiis  et  schematlbus  libri  dc 
Natura  rerum. 


4»|  BEO,E  VENERABIUS  OPERUM  PARS  l.-DIDASCAI.ICA  GRNUINA.  45« 

CAPUT  \  \  \i  A  meridiano  lempore,  squinnclii  <lie,  paulo  plu*  quam 

De  Ju/xiii  lonijitttdine  di/rum  et  vario    Halu 


umbiartim. 
Et  quidem  xqtiinoclialis  dies  omni  niuinln  aiquali» 
ri  BMMl;  veruiiisuUiilialisel  MWeil  oinnes  diversse 
longitudinis  pro  ralione  cliiiialtini  ilisparium  suni  et 
timbrarum,  quod  ei  libri  vel  Clirislianorum,  vel  gen- 
tiliuui  induslria  edili ,  et  lesies  idonei ,  qui  de  utris- 
que  pariibu*,  et  borealibus  scilicct  et  meridianis 
atlvenerc,  lucc  elarius  pandunt.  Deniqnc  bealus  Ain- 
hroslus,  in  libro  quarto  llexameion,  de  lcmporibus 
1 i  discursii  solis  disputans,  ait  inler  eaetera :  i  Mcdio 
qiioqne  die  uiiiiur  umbra,  quam  vcl  in  principio  cst 
diei,  vel  fine,  el  boc  apuJ  nos  in  parie  occidcnlis. 
Cielerum   suut   qni   per  duns  totius   anni  dics  sine 


dimidiam  'jiionionis  nienauraiii  eflicil.  In  urne  Roma 
nnna  pars  guomoiiis  dcest  iimbrx.  In  oppitlo  Anro- 
na  snperest  qtiinla  Iricetiina.  In  parte  llalw,  qua> 
Veni'1  u  appcliatur,  iisdem  bons  umbra  gnomoni  par 
lil.  Siinili  inoilo  tradiinl  in  Syene  oppido,  quod  est 
supra  Alexandriain  V  inilliliin  slauiuiuui ,  tulililii 
die  medin  nullain  umbrain  jaci,  puteumquc  eju»  ex- 
perinieiiii  grasia  facliim  ,  lotum  illmninari ,  ex  quo 
apparet  luni  solein  illi  loco  supra  verticeiu  csse ; 
qund  et  in  Imlia  supra  fliimen  llypiisim  lieri  le  npore 
eoiiem  Onesicritus  scrip-il;  consiatque  in  Bercnice 
urbe  Troglodyluum,  unde  sludiis  MMMMDCCCXX 
in  eadem  Piolemaide  oppido,  quod  in  margine  Un- 
uri  maris  ad  priinos  elcpbanloiuni  venaius  coinliium 


timbra  fiunt  iu  parlibus  meriilianis,  co  quod  solcm  I!  est,   hoc  idem  ante  solsiiiium   quadragenis  qilitiU 


liabeotes  super  vertircm  siitim,  undiqtte  pcr  circui- 
tu  ii  iliuiitincnlur,  uudo  cl  ia/.iot  dietintur  Gnece. 
Merique  eiiam  ferunt  sic  c  rcgionc  ex  alto  ferri  so- 
lein,  ut  per  angitsliam  putcoruin  aquam,  qua3  in  pro- 
fiuido  esi ,  videi  inl  refulgcre.  Essc  aultin  dicuntur 
in  ineridiano,  qui  «j.Ugya  «  votantur,  eo  qnod  iim- 
bram  ex  iilroqtii)  lalere  traiisniitlanl.  >  Sl  paulo 
post  :  <  Suitt  enitn  in  boc  quem  nos  iiicoliinus  orbe 
terrarum,  circa  meridiem  positi ,  qtti  in  Australem 
pbgatn  videaniur  iimbram  transmiilcre ,  boc  aulem 
lleri  dicilur  summo  aeslu  ,  cum  in  Aquilonem  sol 
dirigilur.  i  Cui  paria  scribil  Basilius ,  et  ipse  in  ex- 
positione  Ccnescos.  S  d  ct  Pliuius  secularibus  lite- 
ris,  sed  non  conleinnriiiis,  ha?c  ipsa  lalius  excquens 


diebus  lolidenique  postea,  lieii,  et  posl  cns  \C  dics 
iu  ineridiem  umbras  jaci.  Rursus  in  Meroe  insula , 
quae  caput  gcntis  Jubiopum,  V  millibus  sladitirum 
a  Syene,  iu  amne  Nilo  baliitatur,  bis  anno  absumi 
timbias,  sole  '  devioesimam  Tatiri  partem,  el  quar- 
tatu  derimsm  Leonis  obtiuenle.  In  ludix  gcnle  Ore- 
tuin  n«>ns  est,  Mataus  uoinine,  juxta  quem  iimbra: 
xstate  in  Austium,  byetiie  ad  Scptentriuncm  jacnn- 
tur  :  XV  (aiitum  nociibus  ibi  apparel  Sepientrio.  lu 
india  Patalis  celeberrimo  portu  sol  dexler  oriltir,  uin- 
bras  in  meridiem  cadunt,  Scplcnlrionem  ibi  Alexan- 
dro  moranle  adiiulalum,  pi  iina  tanturo  parle  iioetis 
aspici.  Onesicritus  dux  ejus  scripsil,  quilius  in  lu.  i» 
1  n Jke  umbrx  non  sint,  Septcntriuncm  uon  conspici ; 


ita  scribil :  «  Vasaquc  boroscouii  non  cadcm  sunl  C  ex  eo  loca  appcllari  Ascia,  nec  Imr.is  diuumerari  ibi. 
usui  in  trecentis  stadiis,  aul  ut  longissime  in  quin-  Et  tota  Troglodytico  itmbrai  bis  XLV  diebus  in  anno 
genlis,  mutamibus  semet  umbris  solis;  iiaque  umbi-  Eratoslhcnes  in  contrarium  cadere  prodidil.  Sic  fit, 
lici,  qucm  guomonem  appellant,  umbra  iti  jEgyplo      ul  vario  lucis  ineremenlo  iu  Meroe  I  ngistimus  dies 

VARIANTES  LECTIONES. 
1  B,  duodevieiimani. 

CLOSS.E  ET  SCIIOLIA. 


CAI'l'T  XXXt. 

Bnit>.  Ramcs.  Gloss.c. —  /n  varle  Italiie  qit<c  Ve- 
ntlia  uvpettatttr  iisdem  liorh  umbra  gnomoni  par  /il. 
Qnanlo  in.ipis  a  sole  longius  discedilur,  t.uili  sol  ipsi 
lerrievicitiii.rapparet.eliiinbrjelongiorcsencrcscunl. 
Riiiique  in  Italia,  sicul  cl  antiqui  scripseruni,  cirea 
diem  nalalis  Domini,  novem  |>eiles  in  uuilira  slalurx 
bumanx  bnra  sexla  niciiiiiiitir.  Ego  aitlein  in  Callia 
in  loco  qni  Teoiouis  villa  dieilur,  constitutu-,  Mattis 


in  India  stipra  fliuncn  Ilypasim.  Quod  et  ipinl  Tn- 
glodvtas  qiiailrngesimo  qttinto  anic  et  posl  solstilium 
die  fieri  dicunt,  inetliis  nonaginia  diebus  in  meri- 
dicin  iimbra  isia.  Sed  et  in  Merue  insula  Nili  quinquo 
niillibussta.liiiin  Asineic,  bis  iu  anno  absumi  uinbras, 
sole  duodecimam  parlem  Tauri,  et  deciuiam  quar- 
tam  Leonis  obiiiienlc. 

Merue  inaxiuia  est  omnium  instilarum,  in  qua  eu 
civitas  Syeues,  babrns  pitieum  qucm  olim  pbil.isopbi 


mei  unibrant  meliens,  iiovemdeecm  pedes  el  semis  O  fojernnt,  volentes  prnbarc  ulrum  snl  ima  illius  pe- 
iuveui.  Sic  qunque  cuntrario  modo  quanto  propin- 
quius  mcriiliem  versus  aJ  solem  accediiur,  lanto 
Kemper  umbrx  breviores  videntiir,  in  tantum  ut 
solstiliuui  xstivale  respicicnte  so!e  dc  nicJio  cusli  in 
A)£Yplo  eillierosolymis,  et  in  cornm  rivitatc  cousti- 
intis  )«cis  Rulhe  vid  auliir  umbr  e.  Iu  Arabia  vero 
linc  i|>so  icni|ioie  -.  >i  tttpra  in  meJiu  CUDli  ad  pailcui 
Aquilonis  cerniiur ,  Uinbrtoque  versa  vi<  e  conlra 
iiieritliem  viJeiiiur.  Itn  .,n  iu  M  roe  in.ula  li:ee  qual 
lapul  geutis  .Etliiopiim  Asineaj  civiia<  tu  ainnc  Nilo 
babilalur. 
Ijmbiliei,  quein  gaoinooem  ■ppe41«Bil  umbra  in 

.'1'-«',  lll"i  BieridtaBO  lcmpnrc,  U'|iiinuclii  die,    paiilu 

plua  quam  dimidiam  giiouiouui  mouturajn  ifiieii.  lu 
tnbe  Uoma  noita  para  gnomonil  dttwl  ali  uiiibra.   Iu 
n|'pido    Ancoii.i    stipeiest   quinla    tr  ge-ima.    Snuili 
inoJo  qunleui  Ul  lll per  Ale\  uuliiaui  v  mi!lili.is  sii 
.ii  j'u  lobtilii  die  mrdio  uullivu  uiiil.iani  jac,  sicul  el 


iictrarcl ;  iiiquem  descendeulcs,  viJerunt  ra  lins  so'is 
inu  illius  meiiiiiatio  icmpnre  illiisiranics,  per  qm>d 
dcpiclienderniit  ipso  lcmpore  super  ipsum  locum 
cunsinicre  solcui,  45  acilicet  die, 

Brevis  ReCAPITUUTIO..— Simtitlinn  trmiinoctiatit 
dws  emni  mmido  xq-tatii  el  una  «i.clc,  el  ven  vanca : 
Viistftuc  horoscoi  i  non  eadtim  sunt  usiti  m  trecenti: 
ttttttiis,  tmt  ut  loiiyiisiiite  in  ifttingeittis  uwla.itiiu, 
semet  ttmbril  5.1/1«.  Vasa  lltiroaeopi,  iJ  es|,  macliiiKO 
i|u  fiiani  iu  vasis  ex  aquis  cnucliaque  quu  ee.iim 
tiuiMiu  seire  possJil,  similia  iioii  siint  in  uiiiqui- 
qtte  refioue.  Scopou  grxce,  iutentio  Laline,  Ho- 
rOMOpiM  eonipiisiimu  noiiieu  tal  c\  liorel  .gu.  rt 
MOpon.  II  -i.i  •■  .o;>iii«  e*l  borologica  inteutio  ^uu 
e.nleiu  iiiui  tiiin,  itl  c->t.  uou  :il>;iialia  -unt.  Eralo- 
tlhcnes  geoiuetia  lublibuiinUI  per  ureivalU  loio- 
ruin,  \.isi  boro>eo|ii  piisuii,  atque  una  die  iu  oium- 
bus   umbraiii    men  naiu  lciupuris    obiervari  uuta- 


435 


DE  TKSIPOKIM  RATIONB. 


«34 


Xll  horas  xquinoctialef,  ei  VIII  parles  miius  horae  A  bere  senis  mmsibus,  nociesque  edivcrsoad  brumain 


colligal,  Alexandri*  vero  Xllll  horas,  in  Itaiia  XV,' 
In  Biitannia  XVII,  ubi  «state  lncidaj  noctes  bau  I  du- 
bie  rcprnmittunl  id  quod  cogit  ralio  credi ,  so!slilii 
diebus  accedente  sole  propius  vcnicem  niundi ,  an- 
gusio  lucis  anibitu  snbjecta  terrjc  continuos  dies  ba- 


remoto.  Quud  fieii  in  Inanla  Thule  Pylhias  Uassi- 
liensis  scribil,  VI  dicrum  naviflalione  in  Scpl«iilrio- 
iieui  a  Drilannia  distanle.i  Ikcc  de  longiludincilispari 
sol-tilialiimi  dierum  Plinius  Intexcndo,  eiiam  bru- 
malium  dierum  quas  sit  in  parlibus  iongiludo  sub- 


CLOSSiE  ET  SCIIOUA. 


rique  fecll,  quanix  essct  liingiliiilinis;  et  sic 
comperit  ijuuil  ullia  qningenta  stadta,  »d  unius 
litiigittnlinis  gnomon  unibra  non  rcspondit.  Sta- 
dimn  Grxca  estmensura.  Eldicilur  stadium  a  slando, 
co  qnod  ibi  Herculcs  uno  anhelilu  currens  cxxv 
nassus  steter.l.  Qua  mensura  Graici  ineliebaulur  loca 
rn  quibus  ludos  exerccbant ,  ibique  lu lcutes  spa- 
lianlii,  el  ludicra  excrccndo  deaniliiilali.ini. 

Jois  N»v.  Sr.uoLl.ii. —  Equidem  ffquinocthtis  dies. 
£quiiiocliallsdiesquemsoltacilsiil)xquiu<ktiali  cir- 
culocurrens.qui  cxeo  noineu  tiabel,quodnoclesdic- 
busTquat.quemadnioduinelicquidialiseademratiniic 

Sii»dilie6  laciai  noclibus  parcs.Queniadinndumelapud 
trecos  itrtaioiwt  et  fawwxtnc  dicilur.  Diciiur  et .i'i|ua- 
lor.proplerea  quml  hiccircuius  in  spltxra  sic  ordiua- 
tur,  ul  a  polis  irqnidi  jtaus,  uuiversain  divid.il  in  parles 
dual  aeqnales.  Ilic  cum  meilio  spatio  sit  inlcr  S>pten- 
triones  cl  Auslros,  necesse  est  oinnibns  geulibus  lan- 
Inindem  lucis  lieri,  sole  existenle  sub  boe.  citcnlo, 
tit  coustalex  splurixconversiopibus  apud  Euclidem. 
Cum  vcro  soleslin  paitihus  signifert,qu;e  ad  au- 
sinim  vergiiut,  lux  nobis  i-si  brevior,  longior  vero 
noi,  qucmadinodum  coutra  lit,  quando  idem  sidus 
est  in  hi*  partilms  creli,  qux  cilra  acquinoctialem, 
iuxta  veilicem  nostrum  sunl.  Exbacdiversasolissu- 
blimilalcsei|uitureltiml>rarumdivcrsiias.  Nainhumili 
sole,  queuiadmodunilit  dumlerrisviciniorcst,  prolixa! 
sunl  corporuin  miiln.e,  et  sublimi  brevcs,  veluti  in 
ineridic,  quai  res  probationi*  non  eget.  Veruin  scien- 
dum  cst  scriplorcs  quaudo  de  uinbrarum  ratione 
luquuolur,  sempcr  iutelligcndas  esse  utubras  meri- 


dianas;  reliqiix  enim  ncgliguulur ,  nisi  uuibrarum 
incrmieuta  trailaiitur  pcr  singuia»  diei  horan,  ui  lit 
apild  scriplores  t  eriitii  ruslicarum.  Et  nos  quoqne  in 
hoc  loco  ttle  schema  subjiciemus,  quod  rcperimus 
in  e\cmplari  scripto.  Veruin  umbrarum  ratio,  qux 
gnomonicn  dicilur,  in  cosiuographia  meridianas  mn- 

[5  bras  intclligii,  nl  Germania  ;empcr  habet  unibras 
ueilras,  id  est,  versus  seplcnlriones  jaccnles.  Scp- 
lcnirio  namque  apud  poetas  dexlra  pars  intiudi  est, 
verinnt  enim  facicm  ad  occasum.  Alque  in  ipso  mei  (die 
fol cxisicns,  non  semper  eamlem  habet  sublitnila- 
lcm,  iiani  hiberno  tempore  bumilis  est  cliam  in  mcri- 
dic,  xstatc  vero  sublimis,  ct  dngulis  diebus  .iliam 
babet  meridiantx;  lucis  altiiudincin.  tliuc  igiiur  um- 
brarum  varietas  oiitur;  al  qui  crudili  homines  toto 
auno  Ires  duotaiat  umbras  observant,  brumalem, 
xquinocliulem,  cla:stivam,  idqtie  diversis  in  rcgioni- 
Ihis;  nam  cuin  die  quolibetsol  meridianus  allinr  til 
l; 0111:1' ,  itiiaui  eodem  die  Colonix,  aul  in  Driiamiia 
eflicitur  ut  eodem  tcmporc  umbrx  gnomonis,  id  cst, 
magnitudinis,  verti  gratia,  deccm  peduin  adperpen- 
diculum  crcctx,  breviores  sint  timbrx,  quam  Colo- 
nix,  Colonix  breviores,  quain  in  Diitannia.  Ilanc 
cnonioiiir.  1111  ratioucin  cosmographi  traduul ,  ut 
isiinc  rcgionum  ad  coeli  pnrtcs  possimus  situs  depre- 
bendere.  Alia  esl  umbrarum-ratio  persingulos  dies, 
et  horas,  unde  in  agris  homines,  tempura  el  ino- 
nicnia   deprehtndunl :  eam  tradunt  qui  tcripseriifH 

<;  dc  re  ru.-iira.  Subjeci  schenia  unde  deprehendcrc. 
iacile  possis  umbrarum  rationem.  Est  auiem  acoom- 
1110 J.ti  11111  ad  situm  Colonix  Agrippin». 


Umbrw  giiomoiium,  quales  sunt  Colonix  Agrippinm 


Cinmiiin  csl  A  D,  divisus  pcr  pedes  lx  ;  sol  acslivtis 
II;  uuiijia  a  conlactu  gnoinonis  acsliva  U  C,  pedum 
xxxi  ctim  trienle.  Sol  sctiuinnclialis  G  ;  unibra  gno- 
inonis  l:i>.  pe.luiu  i.wv  et  semis;  liibcrnus  sol  F; 
umbra  giioinonis  B  E,  pcdum  ccxxix  cum  besse.  iu 
aliW  diversa  ralio  en ;  nam  si  propius  ad  ineridiem 
tuclii.ant,  quia  ibi  sol  sublimior  est  meridianns,  um- 
iirje  sunt  breviores  si  ad  Septentriones,  reticlo  solc , 
crescunl  slatiin 

Lnde.  tl  cttricisi  ii"jc«iiii/r  Grarrc.  Uiiibr.irum  vanetas 


D  quatuor  facil  locorum  disciimina.  "A-/ra  cnitn  ioca 
snnt  qnibussol  aliquando  fit .  in  verlice,  id  csl,  ubi 
solsupra  an;hu1an'iiiin  capila  directc  ex  perpendienio 
pendcl,  quod  duin  fil,  uinbros  inanirestuin  esl  absu- 
mi.ct  magnitiidiueserectas  circumquaque  collustrari 
sole.  lioriim  locorum   in  Europa   csl  nibil,   in  Asis 

lautum 

'■'nstique  liorancopi.  Apud  Pliuiiitii  non   horoscopi, 
seu  apposilivc  lcgiinr  vasa  horuscopa.  Sunt  aulem 


•155  BKD/E  YENKRABIMS  OPERUM  l'ARS  I.  —  DIDASCAMCA  GENIINA.  456 

ittlelligenJum  rcliquii.  Sed  et  BOClIl  ulroqtie  tem-  A  <  Thule,  inquil,  ultima,  in  qua  asslivo  solslitio,  sole 
pore  qux  bil  mensura,  xque  clarum  reddidil,  quia  de  rancri  siderc  facienie  transilum,  nox  nulla,  bru- 
necesse  esl  cujuscunque  sinl  longitudmis  ilies ,  si-  wali  solslitio  pcrinde  nullus  dies.  •  Quod  Plinius 
inul  el  nox  XXIIIl  borarum  spacium  compleaut.  Scd  quoque  in  libro  seplimo  non  prxlermisit  :  i  Ultima, 
noiauduut   quod  '  de  Tbule  alilcr  scripsil  Solinus  :      inquiens ,  omnitim  qux  memorantur  Tbule,  in  qua 

VARIANTES  LECTIONES. 

•  Add.  hoc  C. 

CLOSS/E  ET  SCHOLIA. 

lanlum  Indiae  maritima,  in  Africa  omnia   interiora.  |(  enim  loca  et  .is.  :ia  siinl,  ct  ainphiscia,  sed   diversa 


Esl  autein  taliuin  locorum  iniiiuin  ul>i  circulus  sol- 
siilialis  B-l  in  verticu,  linis  ubi  circulus  brumalis. 
Inter  bos  fiue*  media  locabis  singulis  annis  solem 
liabent  iu  vei  lice,  in  pariibus  scilicet  aniisis  (»ic  eoiin 
Grieci  vocaul  <|u<e  babent  eamdeiu  sublimilaleui 
suoer  locorum  lasligia)  exlrema  setnel  tautuin,  alia 
sofstilio  ui  Syene,  alia  die  brumali,  ut  uitima 
Afiicas.  Sccunda  sunl  kfflphiscia,  qu*  umbras  habenl 
dextras  et  sinisiras,  ut  Arabia  cognoincnio  Felix,  et 
omiiia  qux  jaiu  diximus  subesse  lorridx  aonx;  eadein 


ralione.  Terlia  sunt  lieleroscia  qux  dexlras  hahenl, 
aut  sioislras  tanlum,  ut  omnia,  qiiorum  vcrlicem 
sol  iion  superal :  lale  est  quidquid  inler  xslus  et 
Irigora  mediis  spatiis  coinmode  babilatur.  Hipiarum 
suul,  qui  solem  babenl  dicbus  aliquot  seueiiammeii- 
sibus,  noctibus  nullis  inlerposiiis,  super  linilorem 
omnein  cceli  regioiicm  ambientem,  quemadmodum 
loca  ad  exlreinum  Seplentrionem  posila,qux  propler 
frigoris  magnitudiueiu  tegre  babiUnlur. 


vasa  horoscopa,  quse  ad  lorniaiu  hemisphasrii  exca- 
vata,  juxta  circinaliiiaem  intussplixrx  imagiiiemeon- 
linent ,  aceominodaia  ad  lemporurn  ac  ccelesiium 
eursttum  observationem  ■  eujus  invenlionem  Viiru- 
vius  reiVrt  accepiam  Aristarcho  S:miio,  vocans  sca- 
pliciu  et  hemisphasriuin.  Ilujusmodi  fub,  quod  memor 
Miin  iuc  annia  alinuol  ah  hinc  (cum  primum  operam 
bujua  a  mc  requirereli  magnillco  aciiitegerrimo  viro 
I).  Rbeinardo,  coniiti  a  Weslenburch,  majori  Kccle- 
six  Cokmiensisdecano  itislsurasse;  habetenim  harum 
rerum  utsingnlarem  intel!igen(iaro,itaetmagnam  vo- 
luptalem.  Kgo  rbnnam  (iit  pnlui)  ejus  In  olanodeseripsi. 

Intelligenaum  esi  A  B  cssc  labrum  seu  oriActum 
planmii  suporius  materitc  ojccavauB,  r"  C  slylum  erc- 
etum,  cujus  ulrcmilas  G  ostendil  polum  arcllcum,  F 
antan  licam,  C  centrum  inlerioris  cavaii,  cui  respon- 
del  punclus  sublerraueuj  quod  nadlr  vocant.  I)  E 
signiferwn,per  psralleUsiHorumia  Interion  cavaiu- 
ra  detcriplum,  adbiblto  ad  i<!  quadrante  indicia  vice. 

in  Sijene.  K-t  ciiimsiu  suli  tropico  Csp.  in  ingressu 
lorriilx  zonx.  Vide  Piin..  Mel.  Slrab.   el  Solinum. 

■  Iiiraux  in  Wtrofl  iiiiula,  qucr  esl  cnput,  elc.  Sunl 
isilia>e  oir.nia  ex  IMinio,  libro  socundo,  capite  scp- 
1 1;  -.!-,. •-.iiiim  priiuo,  aecondo  et  tertio ;  quid  auirm  sit 
absuiui  umliras,  qillbusqiM  loois  ■oeldat  ld,  t-l  quara, 
upcriiH  ipetulnius.  Veram  quod  ali  ttmbras  abiumi 
solccxislenlc  in  duudevicesiuia  parle  Tauri,  dclndc 


C  rursus  in  quar(3  decima  parle  leonis.  inlelligend* 
sunt  jain,  non  ul  supra  imayinum  partes  dndecamorii ; 
aniisios  enim  esl  pars  decima  oclava  Tauri,  lietiinae 
quartx  Leonis,  quod  cujusmodi  sit  uon  gravabor 
explicare.  lulelligendum  esl  itaque  ex  aslrol<>gia 
esse  signa  et  partes  sibi  nniiiio  respondcniia.  Quem- 
adnioilum  et  inenses  pari  ratione  sunt  antisii ,  in 
umbrarumcl  dleium  ratione,  ut  (iemini,  Canccr, 
sunl  anlista,  seu  tequalia  signa;  nain  quanium  dies 
post  primam  Cancri  partero  decrcscunt,  tantumdein 
undevicestma  creverunt,  Sunt  itaque  (nt  coepi) 
amisia,  Gemini,  Cancer,  Taurus,  Leo,  iiem  Aries  et 
Viigo,  item  Pisces  ei  Libra,  deinde  Aqiwrius  el 
Scorpio,  poslremoCapricornus  el  Sagillarius.  Hasc 
signa  habent  Ir.cis  ei  umbrarum  eumdem  moJuni, 
hoc  paelo  lamen,  ut  prioris  fiois  cum  sequtatis  piio- 
eipio  cmilereiidns  sii,  et  medll  si^norum  imer  se 
coiiveniant.  Verbi  gralia,  Taurus  el  I.co  (ul  diximus) 
■nlhiasnnt  hncmoiio  ui   nllima  Taori ,  ei  secunda 

■v  l.ooiiis,  Equalea  aini;  proinde  cumsol  in  duodotMM* 
sima  parle  umbras  ■bsuiuil  semel,  lacil  id  secundo 
in  parte  antisia  ;  atquc  illa  eril,  quemadnioduiii  cou- 
slat  ex  liis qun  jsiii  diximus,  Leonis  drcima  quarii 
pars,  li  r  riiiin  in  spli.era  siiol  ,ei|iie  sulilimrs  :  qu.r 

res  iii  ciarius  intelligi  queal,  liguum  sobieei,  iu  |M 

spcclabilur  qur  paries  i|ii<bus  erunt  aulisbr. 


437 


DE  TEMPORUM  RATIONE. 


458 


solsiiiio  uullas  esse  nocles  indicavimus,  Cancri  si-  A  lotius  mundi  positus,  noa  in  latitudiuis  solum  gyro, 


gnum  sole  transeunte,  nullosque  contra  per  bru- 
main  dies.  lioc  quidam  senis  mensibus  fieri  arbi- 
trantur.  » 

CAPUT   XXXII. 

Causa  intcquatitatis  dierum  eorundem. 

Causa  autem  inajqualitatis  eorundem  dierum  ler- 

ra  rotunditas  est;  neque  enim  fruslra  et  in  Scriptu- 

rtc  divinac,  et  in  coiiiiiiuiiiumlitleraruinpaginis  orbis 


quasi  inslar  scuti  rolundus ,  sed  inslar  potius  pite 
undiqueversum  ajquali  rolunditate  persimilis,  ne- 
que  aulem  in  iantae  mole  magnitudinis ,  quanwis 
enormem,  monlium  valliumque  distantiam,  quanium 
in  pila  ludica  unum  digitum,  iantum  addere  vcl  de- 
mere  crediderim.  Talis  ergo  schemaiis  terra  morta- 
libus  ad  inhabiiandum  data ,  solis  circuitus  in  boc 
mundo  lucentis  certa  ratione  constiiutionis  Dei,  alibi 


lerne  vocalur.  Esl  enint  revera  orbis  idem  in  meclio  B  dicin  exbibet,  alibi  noclem  rdinquit.  Et  quia,  sicut 

CLOSS/E  ET  SCHOLIA. 


In  India  genle  Orelum  mons  est,  elc.  Adhuc  ex  Pli- 
nio  citantur,  sed  confuse  Balis,  opus  igitur  fuerit  ex 
ipso  fonte  haee  cognoscere.  Quod  autcm  statim  se- 
quilur,  Sepientrionem  quindeciin  dicbus  cerni,  ex 
iis  quoque  locis  iinns  est  qui  ad  Piinii  sententiam 
referendi  sunl,  sed  eorum,  quorum  auotorilatcm 
magis  quam  lidem  sequitur ;  nec  cniin  adduci  pos- 
suni  ut  e xisliniem  Plinium  lam  delirasse,  qui  id  cx 
conversione  sphseras  non  viderit  esse  falsum.  Pro- 
inde  cxislimo  rectius  legendum  esse,  apposila  nega- 
lione  iioii,  expuncia  parlicula  tantum ;  nam  reliquis 
nationibus  Septentriones  semper  super  liorizontem 
perdurant ;  nec  ullus  esl  dies  quin  aliqua  parte  no- 
clis  cernanlur,  pr.eterquam  iu  torrida  znna.ubi  oriun- 
lur  cum  sole  ir.ense  Auguslo,  quibus  diebus  videri 
nequeunt.  Verum  hujus  generis  plurima  loca  depre- 
hendunt  siudiosi,  quae  si  muiare  liceret  pro  arbitrio 
legentium,  non  esset  unquam  in  boc  auctore  casti- 
gandi  linis. 

Septentricnem  ibi  Alexandro  morante,  adnotatum 
prima  lantum  noctis  parte  aspici.  Vide  in  hunc  locura 
commenlarios  Ziegleri,  super  secunduin  libruin  Pli- 
nii,  capite  septuagesimo  tertin.  Scquentia  usque  ad 
finem  capitis,  sunt  ex  eodcm  Plinii  loco. 

Quod  fien  in  insula  Thyle  Pythies  Massdiensis  scri- 


C  bit.  Verior  est  Strabonissententia,  el  Plinii  alibi,  se- 
ptimo  videlicel  libro,  de  Tbyle;  non  enim  polum  in 
vertice  habel,  quod  necessarium  foret,  si  aut  nox  aut 
dies  seuieslris  esse  t.  Est  Incus  apud  Strabonem  cap.  35. 

CAPUT    XXXII. 

Brid.  Koir.s.  Gloss.£.  —  Ccelum  supcrioris  cir- 
culi  proprio  discrcium  lcrmino,  et  sequalibus  undi- 
que  spaiiis  cotlocatum,  virtutes  continet  angelicas, 
quv,  ad  nos  exeunles  xtheria  sibi  corpora  sumunt, 
ut  possint  hominibus  etiam  in  edendo  similari,  ea- 
demque  ibi  icver.-x-  deponnnl.  Hoc  Deus  aquis  gla- 
cialibus  temperavit,  ne  inferiorasuccenderenturele- 
menta.  Deliinc  inferius  ccelum  non  umformi,  sed 
muliiplici  solidavit,  nuncupans  eum  iirmamentum 
propter  suslentalionem  superiorum  aquarum. 

Coelum  sublilis  igneasqne  naliins,  rotundumque, 
« t  a  centro  lerroe  aequis  spatiis  undique  collectum. 
Undc  et  convexum  mediumqiie  quacunque  cernauir, 
inenarrabili  celeritale  quolidie  circumagi  sapientcs 
p  mundi  dixerunt,  ila  ut  rueret,  si  non  planetarum  oc- 
cursu  moderareiur  :  argumento  siderum  .titentes, 
quse  fixo  semper  cursu  circumvolant,  septentriona- 
libns  breviores  gyros  circa  cardinem  peragentibus. 
Cujus  vertices  extremos,  quos  circa  sphxra  cceli  vol- 
vilur,  polos  nuncupant,  glaciali  rigore  tabenlos.  Ho- 


439  BKD/G  VENERAB1LI9  OPBROM  PARS  I.  —  DIDASCALICA  CENUINA.  440 

Ecclesiaitua  lil,  Oihur  tol,  tt  occidit ,  >t  in  (ochm  A  ttdttm  liuea  positis  mane,  ineri  lloin,  vesperani  ad- 
mum  nreitilur,  ibique  renasceus  3|/iu(  ■#'  Mcrutiem,      ducal,  ejusJein  Unie:i  lougiiudinis  dies  uiri^ue  loto 


rf  fleclitur    ad   Aquitoiiem,    MCMM   esl  eiretUnwui 

OrienUlibus  quitmsqiie  prius  u,uani  Oetidciiuiibus  sub 

GL0S84  ET 
run  ui:us  -ul  Septcntrionalcin  plagam  coi.surgcns 
Uuri-ns  allcr  devexus  in  Auilros,  lemeque  op;.osi- 
lus,  Auslralis  vuciiur,  quem  interiura  Aufri   Seri- 
ptura  sancU  noiniiiat. 

fttrflim.  id  cst.  Iliinaineiitimi,  «niifiii»  RafurfB,  ut- 
pole  ex  aquis  et  ijuea:  nulurnj,  iJ  est,  qnaliiali-,  pro- 
uier  shler-i  igneaui  nalunni  liahcntia,  qua:  iu  eo  col- 
f  icaia  sunl.  Itotnndumqiie,  tcilic.el,  est.  Kil.md  im 
non  in  modu.ni  pil;o,  sed  a  parto  polorum  in  longi- 
Indine  ponv.eluni,  et  «  ccntro.  i.l  esl,  a  meJio  pmi- 
Clo.  vel  nie  tieute.  lerrai.  liiidifie,  id  esl,  doi  livum, 
collectum  illuJ  ceoltun.  Quantum  esl  ab  hoc  loco  ier- 
ix  ad  cccluin  tauium  ex  nlraqoa  partc  ien;e  spa- 
i  iii im  ad  cceluni  proleitdilur.  Esf  enini  oi&is  lerrte  in 
medio  tolius  mundi,  id  cst,  coeli,  posilns,  non  in  lulitu- 
dinis  tolum  gijro,  qitnsi  iiular  tcnti  roluwlus ,  sed  in- 
ttar  patint  pilce  midequaque  Rftt  ,  id  e-t  divexnm, 
tvquali  roluudilule  perttmili*.  Neque  enim  in  tantoe 
mole  magnitiidini*  qitamvit  eiiormein.  >d  ett,  grandem, 
inonium  tu  iiumque  dtttantiain,  tftmUUt  in  pila  Indi- 
cra,  uniim  d  gilum  addere  vcl  demere  crcdidsrmx.  Om- 
nia  cniin  elemeiila  supra  linraui  sunl,  etquasi  ab  ca 
sustineniur,  terra  auiem  a  nuilo  sustiuetur  elemento, 
quia  terra  humillimmn  tciiet  locum.  Psahnisla  dicil : 
Exiendens  coalum  sicul  pcllem.  Al  lilicram  :  Exien- 
dil  Dcus  ccclum  sicut  pellcm,  quia  sicut  pellis  ani- 
mauiium  toium  curpiu  legit,  sic  cceluin  louin  ler- 


anno,  sieul  el  DOClM,  laeiat ,  iteni  uecesse  est  ouini- 
bus  snb  Aqniloiii»  et  Auslii  plaga  coutra  Inviccm  et 
SCIIOLIA. 

illius  supcr  terrani  ■■■  i  semper.  El  viJetur  etiani  con- 
nexum,  id  est,  iiiclmutim    In  qiiacuuque  eniin  parte 
terrtfl  slciur,  incJiuin  pniatiir  iu  cxeluui  es.se.  Qua- 
eunqtie,  ll  ttt,  inquamcunque  parlom.  Ei  ubitiiii'|iie 
ceruaiar  ipsiiin  ecelum,  tempor  meilieias  cjus  viJe- 
tiir.  Circunuigi,  sciliuH  ipsum  eceluin,  id  ost,  circum- 
B  feni.  SapiMUt,  iJ  est,  philusopbi.  Rtcnt,  iJ  est, 
raJeret.  Planclarum.  Ptaiieta;  eniin  conlra  niu  iluni 
fcitiniur,  iJeo  mundirs  leiuperatur  el  relinetur.  Mo- 
dexaretnr,  \A  ct,  laithirelur,  vel  liMiiperareltir.  Ar- 
yninenio,  vc.l  nsltiiisione,  idcsl,  exploraiione.  Quid  sit 
1 1  quarc  Jicuiur  aig tnnenlam,  jam  supra  srriptum  est. 
E»l  enini  reotra  ortll  idcm  in  medio  tolius  mundi 
positut,  non  ii<  laiititdinit  solum  gyro.  quati  inttar 
tculi  roluiutus,  s-  !  instar  paliut  pilar  undiqne  verrum 
•  wquali    rol^ndilaie  pcrvmlis.  Macrobius,   iu  prima 
lii.ni  sni  parte^  ita  comuiemoral.  Cosluin  enim  ab 
umni  parle  terr.e  aiquabibier  disut.  El  ul  a  miMra 
habiluiione,  u.i  cl  a  lateribus  el  a  parte  qtue  ad  noa 
habeiur  inletior  pari  altiludinis  iininensiiale  suspici- 
tur.  Nisi  ergo  oinnia  pouJera  ferrcntur  in  terram, 
iinbres  qtii  eztra  latera  terrje  detlitunt,  non  in  terram, 
sed  iu  ecelum  caJerent.  Quo.i  viliutem  joci  scurrilis 
cii.Mii.  Eslo  enim  spb:cra  lerr.e,  cui  ascripia  sunt, 
A  B  C  D.  Circa  hancsTt  aerisorbis. cui  ns  tipta  sunl, 
E  F  C  i.  M,  el  uirumque  orbem,  ideat^tarM  elaerii-, 
diviii.il   linea  ducta  ab  £  usqtie  aJ  L.  Eril  superior 


ram  supra  etiofra  ciicunidat  Lnde,  seilieclquia  10-  p  isia  qnam  possidenius,  et  illa  sub  pedibns.  INisi  ergo 

par-  "  caJerelomuepoiidusinierram.parvaniiiiniisinibriuin 


lunduin  est  el  convexum,  piopter  iiiclinatiorem  i 
\ein  auslrini  l'0li.  Couvexum,  idesl,  curvum  in  modum 
camerx.  iicdiumque  scilicel,  i  Et.  MeJiunt  est  ipsum 
iceliim  quacunque  cernaiur,  sicut  eirciuus  in  quacuu- 
que  sui  parte  considerelnr,  medius  est.  Ipsutu  qno- 
ttue  coelum  medium  omnibus  vidclur,  quu  medi.t is 


parieui  lerra  susciperet  ab  A  usque  ad  C.  Lalera  vero 
aeris,  i.l  esl,  ab  !■'  usque  ad  E,  ei  a  G  usque  aJ  L,  hu- 
nioreux suum  in  aeiem  cueluinquedejieereut.  Oe  iufo- 
riori  autem  hemi-pba;rio  pluviainexteriora.ei  ideo  na- 
lurxiguota,  iJeQueretsicul  osltnditaub]ccu4escript:o« 


De  c.xli  aulrin  noniiiie  lic  dirH  sanrius  Amhrnsius  D  iteW  «rgentum  quod  signis  emlnenlibni  r*rul|fen.s 
htlibrtsqaoi  «cripslt  de  crntinne  imnnli  Colum  ceftatum  vocalur.  Hujus  enim  es.>e  subtltom  nalttTOm 
Grwqo  vocahulo  i«ic  dn-iinr.  Apwl  Lallnoi  autem  ellamScripturaOomonsirai,  dicens  quod  •rmawtt 
piouierea  c.vJuiu  ajipull.ti ur,  quii  ImprttM  Uallarum  co-lum  ticul  fumum.  Pariea  auiem  pjm,  eona,  «n». 
iuminavcluliaibiiahahens,  unquaiiic.elaium  dieilui,      cmu,  CMdtntt,  OOimxa,  poh,   MtMfMf*<  rA,u!1 


4+1  OE  TBMPORUM  IUTIONE.  »i 

radem  linra  positis,  r  er  tolum  aniiuni  verlculis  cir-  A  teTJ:  latus  inhabilanl ,  aiile  oriens  aJil,  seJ  scrius 

oniiiitit  occidens  ,  quam  uos,  qui  ad  3eptcnirionem 
y.osili,  glolio  lcrrnruni  obstante,  lardins  ejus  ortuni, 
sed   citius  sorlimur  occasum.   At  conlra   idem   tn 


cuiiuui ,  uno  eod  mque  teniporis  puncto 

Sol  mediuiu  cccli  consceudal  iirneus  o  b  m. 


Nec  tamen  eoJem  ulrisquc  puncto  vel  bora  oria- 
lii',  aul  occidat,  scd  cum  plar/am  austri  circuiniens 
hyberno  lempore  pcrvebitur,  eos  qui  meridianuia 


xsiivo  degcns  ciiculo,  multo  uobis  qui  sub  eodem 
babitamus  anle  orlus  apparel,  mulio  diuiius  vidclui 
occasurus,  quam  eis  qui  in  roeridiano  lerrx  sinu  con- 


CLOSSiB  ET  SCHOLIA. 


est,  quo  corJurn  coniinetur.  Ihide  ei  Eimius  :  Vix 
solum  compleYcre  Eoum,  cum  lerroiibus  coeli.  Avis, 
cst  Scplcnirionalis  linea  recta,  qux  pcr  mediam  pilain 
sphxrx  lendit ;  et  dicta  axi%  quoJ  in  ea  sphxra  ut 
rota  volvitur,  vel  quiu  ibi  ptaoslrum  est.  Clima, 
cardo  vel  pars  eceli.  Climata  ccelt,  id  est,  plngse  vel 
partcs  :  quatuor  sunt,  ex  quibus  prima  para  orien- 
ialise.it,  unde  alii|u«slelloe  oriuntur.  Secunda  occi- 
deiitalis,  uhi  nobis  aliqux  stetlx  occiJirnt.  Tcrtia 
Septenlrionalis.ubisol  pervenit  iu  diebus  maj  ribus. 
Quarta  Australis,  ubi  so!  pervenil  nnciihus  majoribus. 
Oriens  autem  ab  orlu  sofis  esl  iiuncupatus;ncciriens, 
quod  dicm  faciat  occidere  alque  inlerire.  Abscondit 
enim  lumrn  inuitdo,  et  lenebras  superinducit.  Sep» 
tenlrio autem  a  septem  s-lellis axis  vocatur,  <i<ia-|ue 
in  i|.so  revoltil»  rotanlur.  ilic  proprie  et  verlex 
dicitur,  en  quod  vertitur.  Mcridies  autem  vociia,  vel 
quia  ibi  sol  facit  medium  dicm,  quasi  tneJidies:  vel 
quia  tunc  purius  niicat  -cilier.  Meruin  enim  pnrom 
dicitur,  cardines  cceli  exirema:  partes  sunt  .ixis,  et 
dicti  c.irJines  eo  quod  per  eos  vcniliir  rccluni,  vtl 
quiasicul  cor  volvuntur.  Cregorius  papa  :  l)ic  rogo 
si  nosti  gyroscccli,  terra  cardines,  nquaruin  abyssos, 
ubi  (iuiiiiuur,  ubi  suspensi  sunt.  Sciiuus  autcm  quia 
quod  ex  nibilo  r •«  ium  esl  pendet  in  nibilo.  Sed  si  esl 
aiiquid  quod  dicitur  iiihilum.  jamnibiluni  non  rst.  Si 
autem  nihi)  est  inbilum.nusquam  inundimolcsdepen- 
dct,  nec  est  ubi  sii  quod  creatum  est  ut  sit.  Quoutodo 
ergo  nusquam  est,  quod  noviious  quia  esl?  Convexa 
nutera  tcBli  extrema  ejus  sunt,  a  curvitaie.dxla,  ut 
esl  illud : 

Convexum  quolics  claudit  noi  lun  idj  culiim 

Convcxum  enira  curvuin  est,  quasi  conversiun  scu 
inclinnlum,  et  admoduiu  circiiinllexum.  Poli  siiut 
circuli,  qui  currunt  pcr  axcm.  Iloruni  nller  est  sep- 
tenliionalis ,  qui  niiiiquam  ocddit,  nppellaturque 
Boreus ;  alter  Auslralis,  qui  nunqnam  viJelur,  et 
Ausironoiijsdicitur;et  dicli  poli,quod  sini  axium  cy- 
cli,  ex  usu  plauslrorum,  a  poliendo  scilicel  nominali. 
SeJ  polus  Boreus  vidctur  6cniper,  Aus!ronotii6  nun- 
quam,  quia  dextra  cult  altiora  suiii,  pressa  Austri. 
Sphxra  c»t  xqualis  roliinJilas  undiquc  ita. 

Spbxra  cceli  species  est  quxdam  iu  rotunduin  for- 
mata,  cujus  cenirum  terra  est,  ex  omnibus  partibus 
conclua.  Hauc  spbxrnm  nec  principium  b.ibcre  Ji- 
cuni,  nectei  miniiin,  pro  eo  quoJ  lotunjiialesui  quasi 
circulus  unde  incipiat,  vel  ubi  desinal,  non  facile 
comprehenditur.  yKqualiler  cnim  ex  omni  parte  fer- 
tur  esse  collccla,  el  ad  omnia  similiter  respiciens, 
atque  a  centro  lerne  spaliis  tcquis  distincia  ;  ipsaque 
sui  xqualilale  ita  slabilis,  ut  eaui  in  nullam  partem 
declinare  undique  icqualilas  collecta  periiiittat,  ac 
nullo  fulcimento  subvecta  sustentelur.  Hemispluciia 
diinidia  pars  sphxrx  est.  iiemisphxrion  super  ler« 
ram  esl  ea  pars  creli  qux  a  nobis  lota  videtur :  he- 
misphxriun  sub  lerra  est,  qux  videri  noa  poiest, 
quandiu  sub  terra  fuerit. 

Sphxrx  motus  duobus  axihus  volvitur,  quoriim 
unus  est  Sepieiitrionalis,  qui  nunquam  occidit,  appel- 
hlurqje  Boreus;  aller  Australis,  qui  nunquam  vide- 
tuv,  et  Austronotus  dicitar.  His  duobus  piiis  uioveri 
sphxram  coeli  dicunl,  et  cnm  motu  ejtis  siderr»  Cxa 
in  ea  ab  Orienle  usque  io  Occidentem  circuire,  sep- 
lentrionibus  breviores  gyros  juxta  cardineiti  pera- 
genlibus, 


Spbxra  coeli  ab  Oricnte  etOrcidente  seniet  in  die  el 
nocte  vt  rlitnr  viginli  qualuor  horarum  spaliis,  qui- 
bus  cursum  suura  super  terras  ct  sub  tci  ras  sua  vo- 
lubilitate  concludil.  Hxc  igilnr  super  aquas  csse  po- 
sita  feilur.  ut  in  ipsis  volvaiur,  cju-que  incendium 
temperent.  Si  forte  aliquis  requinl  qualitcr  ccelum 
lam  iuagnam  revoluiioneni  in  v  giuti  qiiatuor  horis 
agere  possit,  viJe.il  quonindo  llabacuc  iu  puncto  bo- 
g  rai  tania  lerrarum  spatia  bis  trausmeare  potuil.  Cce- 
luni  igitur  qua  maguiludiiie  vd  qua  materia  constct 
incertuiu  lenemus;  scimus  lamen  quia  iucrcd.bili  ce- 
leritale  volviiur.  Tanta  ccleriiate  sphiera  «oeli  dicitur 
cu  rtre,  ut  nisi  adversus  ejus  prascipiteio  cursum 
antra  currerent,  qu:c  ram  iemorareiit,inundi  ruinam 
1'aceret.  Unde  et  Lucauus  locuiusest : 

SiJcrlliuiqux  sola  fuga  mcderanlur  Olyrnpi, 
Occiirruutque  polo  divcrsa  potentia  cursu. 

Nam  innlus  illic  sonuse.°t,  lanUsque  dulccdinis,  ut 
bealns  l»idorus  ait,  ul  si  liumaox  aures  valerent  il- 
luin  audire,  ab  Orienle  iu  0«  ideiiiein  tran.^ireni,  se- 
quentes  molum  spbceiae  cuclrslis.  Cujus  pcrfectionrm 
spbaTx  vrl  circnli  nmltis  argumentaiionibus  tracians 
1'l.ito,  ralinnabile  f.bricaloris  mundi  opus  insinuat, 
primo  quod  ex  linearum  quinque  angulis  zodiacus 
ductus  cx  una  linea  constat ;  secundo,  quoJ  sine 
iuitio  esl,  etsine  fine;  tertio,  quod  a  puncio  efficitur. 
P  Denuo  quod  nioium  ex  se  babeat,  deindc  quod  ca- 
*"  reat  judicio  angulorum,  et  quod  in  se  siellarum  li- 
gura ,  omnes  iucludal,  ct  quod  motuin  iiienarrabilem 
[Forte  inerrabilem]  babeat,  si  quidem  sex  alii  inoius 
rrrabilcs  siul  anie,  a  tergo,  dextra  Ixvaque  sursuni 
deorsuinque;  posircmum  et  quou  necessitale  effi- 
ciatur  ul  hxc  linea  ultra  circulum  duci  non  possit. 
Ccclum  spirilualiter  Ecclesia  tst,  qurc  in  bujus 
vilSB  1101  tc  sanciorum  viriulibus  quasi  claritale  side- 
rnm  fulgd.  Pluraiiier  autem  rceli  noniine  sancli  nni- 
ucs  vel  angeli  iutelliguntui'.  SiquiJem  ccelos  etiam 
propheUs  etapostolos  accipere  Jcbeinus,  qui  pluuul 
verbis,  COruscant  miraculix,  et  de  quibus  diclum  est : 
Cu-li  enarranl  gloriam  Dei,  utique  quia  ipsi  adven- 
tum  ct  moriem,  ipsi  quoque  resurreciioneiu  Cbristi 
vclul  gloriam  mundo  anuuutiaverunt.  Beatus  Am- 
brosius,  iu  libro  liexamerou,  sic  eloquilur,  dicens  : 
Legimus  in  David  :  Laudate  eum  caii  taiorum. 
Utrum  enim  unum  sit  ccelum,  an  plures,  cuuieutio  est, 
dum  alii  multos  asserunt  ,  alii  prxter  unuin  esse 
D  negant.  Pbilosophi  autem  mundi,  septem  ccclos,  iJ 
cst,  plaoelas  gtoborum  consono  motu  introdiixerunt, 
quorura  orbibus  connexa  meniorant  omnia,  quos  sibi 
innexos  et  velut  insertos  ver»ari  retro,  et  e  contrario 
ca;tcris  molibus  ferri  arbilrantur,  Siquidem  et  in  ec- 
clesiasticis  librisct  coeli  cirlorum  leguiilur,et  aposto- 
lus  Paulus  usque  ad  tcrtiuui  coslum  fuissc  se  raplum 
iutelligit;  sedde  numero  eoruui  nihil  sibi  pnesumat 
huuiana  temeritas.  Fecil  auletu  eos  deos,  non  infor- 
mes  vel  confusos,  sed  raiione  quaiiam  ordine  sua 
distinctos.  Nam  superioris  circuli  coium  discretum 
termino,  xqualibus  tindjquespaliis  collocalum  exleu- 
dil,  alque  in  eo  v-rtutes  spiritualium  crealurarum 
eonstituil.  Cujus  quidem  ca.li  naiuram  artifex  mundi 
aquis  lemperavit,  ne  conli-agralio  supcrioris  ignis 
iiiferiora  eleii:enta  succcndcrct.  Dcl-inc  icclum  inle- 
rioris  ceeli  non  uniiormi  sed  multiplici  inolu  solida- 
vil,  nuncupans  eum  Brmamentum,  propter  sustcn,- 
tatiouctu  solidaium  s,upcfiorum  aqtiaruru.  Julianus 


443 


BED.C  VENEUAniLIS  OPEHUM  l'ARS  I. -DIDASCALICA  GENIJINA. 


444 


versati.el  prius  illuni  ejusdem  lerrae  oblcctu  cerucre  A  ennlra  noslraSeplenirionalia  illis  non  parva  ex  parte 


velantur.el  postocyus  ainilicreeoguniur.  Ideoque  illi 
breviores  noliis  dics  testale,  longiores  habent  in 
hyeme.  Quod  non  de  solari  gyro  tanlunimodo,  sed 
de  siellarum  qtioque  oinniiim,  sub  diversis  poli  pla- 
gis  currentitiin  polest  situ  cognosci ;  eadem  quippe 
facil  Urrx  rolundilas,  ul  noniiulla  etiam  clarrssima 
Australis  sidera  cliuialis  uobis   nunquam  parcanl , 


celenlur.  Deuique  ipsos  St-pteutriones,  qui  nobis 
lupn  verticem  ascenduiil,  nequc  occiduul  unquain, 
niiii  cernil  Troglodylice,  et  conllnis  /Egyplus.  Porro 
ipsnrum  sidus  perniaiimum,el  Dei  quondain  iiomine 
ciiltum,  imiii  soluin  nos  Hriiaiini,  sed  nec  Iialia  qui- 
dem  poiesi  vidercCanopum;  inm  quia  lnx  stcllarum 
ioiiginquioribus  paiilalim  minorando  sublrahilur  et 


GLOSS.C  ET  SCIIOLIA. 

Ponieriu»,  vir  san*  prudenlia*,  priinum  cceluni  dicit  ubi  angeli  et  animre  sanciorum  in  cuntcmplatione  Dei 

esse  aerium,  a  quo  el  aves  cceli  vocaninr.  Secuiiduin  sunt  posilx,  contemplanlcssiiperseDeuinomnipolen- 

sidereum,  ubi  conlineiilur  duodecim  signa  caelrraque  tem,  qui  omni  crealur*  prcsidel,  ut  pnesidendo  omnia. 

astra  prteter  septem  planelas,  quod  el  (irniameiilum  sustineal.sustinendocirciimdel, circumdaiidoimpleat. 

appcllalur.  Tcrliuuiintelligilspiriluale,  sive  mentale,  B     Macrobiusiiisecundalibrisuiparteitacoumiemorat: 


Quia  animo  fneilins  illabilur  concepla  ratio  quam  C 
sermone  descriptio,  eslo  orbis  lerr»  uii  asciipla  sunt 
A  BCD,  etcirea  Aaseribantur  Nel  L.circa  Batiteui  M 
el  K,  et  eirca  C,  G  el  L,  cl  circa  D,  E  el  F,  et  dueaniur 
lineaf  reclae  a  signis ad signa,  id  est, a  G  in  I, ab  M  in  N, 
a  K  in  L,ab  E  in  F.  Spalia  igilur  duo  adversa  sibi,  id 
est,  a  C  usque  ad  lineam  qusc  in  L  ducta  esl,  alterum 
a  I)  tisqne  ad  line:im  qiise  in  F  ducia  esl,  intelliganlur 
pruiuaobriguis-epcrpettia.  Est  enim  superinrSepten- 
trionalis,  iiiferior  Auslralisextreniilas;  niedium  vcro 
ab  N  usque  in  L,  znnn  sil  lorrida.  Iteslal ut  cingulis  ab  I 
usquead  Ndesubjcetocalnreetsupeiiore  fiigorelein- 
pereiur.  Itiirsus  iona  qu«  est  inter  L  et  V  accipiat  de 
su|>eriore  calorcrt  suliditorigorc  teinperiem.  r.t  licet 
»i<  t  ii  e  ilin'  lonx.  leniperafaE,  non  lamen  anibie  homi- 
nibus  noslri  generis  iinlulla-  stinl,  sed  sola  superior, 
qtt<e  eslab  I  tiique  ad  N,  incolilurah  oinni  quale  scire 
posMinius  lioniiniiin  genere,  Romani  Gi:ecive  sint,  vel 
barbari  rujiisqite  iiaiinnis.  Illa  veroabL  usque  ad  K,  [> 
snla  ralione  inlclligitiitvpiod  propter siinilein  tcinpc- 
riem  limillter  Inculalur;  ud  a  quibua,  neque  liooil 
unquant  nobb,  nec  Hcebil  Bgnoscere.  lolerjectt  auim 
tonida  uiiiquc  lniiiiiiiiiiii  gencn,  coniincrciuin  ad  so 


denegat  commeandi.Manifeslacsl  igilur  caitsa cur  ha*5 
lona  llainiiiis  sit  semper  obnoxia,  quippe  quain  sol 
lutius  teiliereaj  flaroime,  et  fons  et  adininistrator  nun- 
quam  relinmiat.  Ergo  ainlw  partes  ultiin.e,  idesi, 
Sepleotrionalia  el  Ansiralis,  ad  quas  nunquam  solis 
calor  acccdit,  iiecessanoperpetua  prcinunlnr  pruina. 
Duas  vero,  ul  diximus,  temperat  hinc  aique  illiuc, 
vicina  ralnris  el  frigoris.  Deivque  in  hac  ipsa  inna 
«liiain  incolimus,  qu;e  loia  dicilur  tempeiala,  parics 
lainen  qun  peruslo  cimtulo  vicina-  sunt,  ca-teris  cali- 
dioiis  sunt,  nl  est  &lhiopia,  Arabia,  .-Egvpltis,  et 
Liliya,  in  qua  calor  ita  circiunfusi  aeris  corpus  eite- 
nuat,  ni  aut  nunquam  aul  raro  cogalur  in  nulies,  ei 
ideo  nulliis  pene  apud  illos  iisiis  e-l  iiuhriuin,  rursus- 
que  ad  lines  IVigidospre-sius  accedunl  Adeopreniun- 
tur  pruiua,  ut  nou  facile  expliceiur  quanla  til  illic 
frigiiltc  niuiiclalis  injurij :  loca  vero  .lit.o  in  medio 
teniperaU  sunl,  quoiiiaui  ab  ulaqtie  uiiuietaie  longe 
rccedimt,  veram  teneut  taliitareiuque  lemperiera 

Joan.  Nov.  Sciiolu.  ---  Cutts*  autem  inmtpttHtutk, 
Adhibiia  iphnra  Ricilis  e>t  luiju»  luirlloclua  ;  demon- 
slrnlur  enim  c\  tcrr.e  rolunditatt  llcrt  ij.un  r»iui 
«on-i.ii  esse  globum>  ci  quod  sol  geolibua  a«l  Oruu 


4*5 


DE  TEMPORUM  RATIONE. 


U6 


rieflcil ,  seJ  quia    terrx  moles  '  apposita    spatium  A  principium  habel  lndix  pars  versa  ad  Austrum,  pa~ 


prxcliulit  aspectaudi.  Qux  cuucta  de  monte  quoli- 
bet  pergrandi  undique  circuin  habilalo  vnlent  facil- 
lime  probari. 

CAPUT  XXXHl. 

Qrlbns  in  locis  pares  sint  utnbrte  vel  dics. 

Et  quia  supra  distantiam  dicrum  solslitialium  in- 
ter  eos,  qui  ad  meridiem  et  septentrioncm  ab  invi- 
cem  sunt  remoti  Plinii  Secundi  dictis  ostendimus, 
viiletur  opportunum  et  eadem  nunc  latius,  et  conso- 
nantiam  quoquc  dierum,  inlcr  eos  qni  in  quacunque 
mundi  parte  sub  eadem  ab  Orienle  in  Occidemem 
ducente  iinea  commoranlur,  ejusdem  declarare  ser- 
monibus.  Igilur  in  sexto  Naturalis  historix  libro  de 
his  scribens  :  f  Ptura  sunl,  inquil,  segmenta  mundi, 


tet  usque  Arabiam,  el  Ruhri  maris  aecolas;  conli- 
nentur  Gedrosi,  Carmani,  Persx,  Elymxi,  Parthi, 
Syene,  Aria,  Susiana,  Mcsopotamia ,  Seleucia,  co- 
gnoininata  Babylonia,  Arabia  ad  petras  usque  Syria- 
ccelc,  Pelusiuni  ^Cgypti;  *  infcriorque  ora  qux  Cora 
vocatur,  Alexandria,  Africx  inarilima,  Cyrenaica 
oppida  omnia,  Tapsus,  Hadrumetum,  Clupea,  Car- 
thago,  Utica,  utraque  Hippo,  Numidia,  Mauriiania 
utraquc,  Atlanticum  niare,  columnx  iierculis.  In  hoc 
cceli  circumplcxu  xquinoclii  die  media  umbilicus, 
quem  gnoinonem  vocant,  septem  pedes  longus,  um- 
bram  non  amplius  quatuor  pedcs  longam  reddit. 
Nocles  vero  diesque  longissima  spalia  qualuordecira 
boras  xquinoctiales  i)3bent,   brevissima  e  conlrario 


quas  nostri  circulos  appellavere,  Grxci  nnp-Mjilavs  '•  B  decem.  Scqucns  circulus  iucipit  ab  India  vergenlead 

VARIANTES  LECTIONES. 
1  C,  oppotita.  *  C,  inferiora  quoi. 

GLOSS*;  ET  SCHOUA. 


tem  nositis,  citius  oriatur,  tardius  ad  Occideniem. 
Quemadmodum  Jndxis  ante  iil  dies,  quam  nobis, 
nohis  citius  quain  liispanis,  tum  etiara  quod  pro  cli- 
inatum  diversitate,  dies  hiberni  et  aestivi,  alibi  sinl 
hreviores  el  longiores  :  quorum  prius  illud  vulgo 
etiam  nolum  esl,  posterius  vero  docetur  ex  mundi 
inclinalione.  Nam  proliciscenlibusadineridieni,  con- 
tinuo  sidera  quxdam  videntur  versus  Austrum  oriri, 
queniadniodum  Canopus  insiguis  siella  in  lemonc 
Argonavis,  nusquam  in  Itatia  conspicitur :  Rhodi 
tanluro  emical  ex  inferiore  parle  niumli  super  hori- 
zontem,  Alexandrix  juslo  lempore  perdurat  supra 
finiiorpm.  Ex  eo  iil  nl  hibernns  diesgens  meridionaiis 
haheal  quam  nos  longiorps.  Nam  et  iliis  sidera  qnx-  .-, 
d  iiii  dccem  horis  supcr  terram  ferunlur,  qux  nobis  ** 
vixdum  oclo.  .Ksiivos  autem  illi  babent  breviores  ; 
quod  enim  cilra  xquatorem  esl  arctnis,  diutius  super 
liomontem  manet ,  quemadmodum  docetur  apud 
Euclidem  in  splixrx  conversionibus,  seu  phxnomena 
inscriptis.  Ad  lia  c  rem  cosmographi  indicandam 
excogiiarunt  iluo  genera  circulorum,  alios  qui  per 
polos  ducli  dicuntur  meridiaui,  a  Septentrioiie  ver- 
sns  Aiisirum,  quoruni  oflicium  esi  dislinguere  iiora- 
rum  discrimina,  ac  Orienfales  ab  Octidentalibus;  alii 
smil  in  sphxr»  circiili  rrafaXuiW,  qui  dividuni  me- 
ridi.inos  prxdictos,  distinguuntque  cliinala,  ac  die- 
rum  lemporumque  iiixqua.ilatein,  de  quibus  dicetur 
capite  sequenti. 

Sed  nec  llalia  quidem.  De  Canopo  vide  caput 
septuagcsiinum  secundi  libri  c.  Plinii,  unde  h:ec  de- 
suinpta  suul ,  qui  locus  tauicn  islliic  non  carei 
meiida. 

C.APUT  XXXIII. 


Bnm.  Rames.  Gtoss*.— Octo  circulis  terra  pro 
dierum  varietate  disiinguitur.  Primt;?  ab  Indix  parle 
Auslrali  pcr  Bubri  maiis  incolas  et  Africw  maritima 
ad  columnas  Berculis  pervenil.  Quo  xquinociii  die 
medio  guomon  leptem  pediim,  umbram  qualuor  pedes 
longam  reddit.  Dies  vero  longissimus  qualuordecim 
horas  a  quinocliales  habel.  Secundus  ,  ab  occasu 
lndix  per  Medos  vadit ,  el  Persas,  Arabiam,  Syriam, 
Cyprum,  Cretam ,  Lilybtcum,  ei  Septeutrioualia  Africa; 
coiilingens.  LJmbilicus  a?qninortio  Iriginta  quinque 
pedum,  umbram  viginii  tres  pedes  longam  [acit.  Dies 
autem  maxima  quatuordecimlioiarum  est.uccedente  bis 
quinla  parle  unius  iiorce.  Teniut  orilur  ab  I nuu  Jniao 
proximiSj  tendit  per  Caspias  partes,  Taurum,  Pum- 
phytiam,  Bhodum,  Cyctailas,  Syracusas ,  Canetem, 
Cailes.  Cnomonis  cuncits  utnbram  triginta  octo  uiicia- 
rum  [aciunt.  Longtssimns  dies  horarum  qnatuor- 
dtcim,  atque   dimiditv,  cnm  trigesima  unius  horie. 


Quartus  ab  altero  latere  Imai  per  Epheswn  mare 
Cyciadnm  Seplentrionalia  Sicitia?  Narboncnsis  Gallice 
exorti  a  Africx  maritima  tendil  ad  occasum,  qnomoni 
vigiuti  unum  pedum  respondent  ttmbne  sexpedum. 
Longissimiis  dies  habel  horas  quatuordecim.  et  tertiut 
duas  unius  horw.  Quinto  circulo  contiuenlur  ab  in- 
troitu  C.uspii  maris  Baclrii ,  Armenia,  Macedoniu, 
Tarentum,  Thutcum  mare,  Baleares,  Hispania  mettia. 
Cnomi  seplem  pedum,  umbris  scx.  Maxiinus  dies 
norurum  quindecim.  Sexlus  ampteclitur  Caspias  gen- 
tes,  Caucatum,  Samothraciam,  lllyricos,  Campamam 
el  Ruriam,  Massiliam,  Hispanuim  Tarraconensemme- 
diam,  el  inde  Peiiisianam.  Gnomoni,  pedes  novem, 
umbra:  oclo.  Longissimus  dies  horarum  quindtcim, 
cildila  itona  parte  nnius  hora;.  Septimus  ab  altera 
Caspii  maris  ora  incipil,  vadilque  per  Thracia  arersa 
Venetam,  Creinoiiam,Ttareunam,  Tran  alpniam  Gal- 
liam,  Purena:um,Celliberi<im.  Gnomoni  triginta  quin- 
que,umbra!  triginla  sex.A  plissimu  dies  horarum  qiiin- 
decim.el  quintarum  partium  liorce  li ium.  Oclavus a  Tlta- 
naiperMwotiumlucum,etSarmitas,  Dacos,  parlemque 
Cermaniaj  Caiiias  iiigreditor.  Longi-sinius  dies  hora- 
rum  sexdecim.  II  s  circulis  antiqui  duos  prxponimt : 
unum  per  insulam  Meroen,  el  1'iolematdem  Kubri  ma- 
ris  urbem,  ubi  lonijissinius  dies  duodecim  horarum  cst, 
dimidia  hora  amplior;  alterum  per  Syenem  j€gypii, 
quem  horarum  tredeci.n  duosqiie  subjiciunt.  Primuni 
per  Hyperboreas  et  Britanniain,  horarmn  xvu,  alte- 
rinn  Schjlicum,  a  Riphxis  jugis  in  Tileu,  in  quo 
dies  coiitinuantur,  noctesque  per  vices. 

Joan.  Nov.  Sciiolia.  —  El  quia  supra  dislantiam 
dierum,  etc.  Agitur  hoc  capile  de  rigioiiiim  lalitu- 
dine,  quani  disiinguunt  linex  parallelx,  quas  xqui- 
x*  dislanles  vocamus.  Laiitudo  auiein  est  regionum 
disianlia  versus  meridiem  et  Sepientiionem,  cujus 
iniiiiim  s iimiiur  a  mcdio  lorridx  zonx,  sen,  quod  est 
idein,  ab  xquinocliali,  ul  civitas  sub  xquatorc  posita, 
queinadinodum  Julia  Africauum  nppidum,  nullam 
habet  laliludineni,  quod  jam  hinc  versus  Aquiloneiu 
vergit,  incipit  habere  aliquol  lalitudinis  paries.  Hanc 
dislinguunt  circuli  qui  in  polis  pingfnlur,  ambienles 
polum  ex  quo  circino  ducunlur,  distantes  pleruinque 
spaliodecempariiuni.iiiinappisaiiiennsiceniinvocant 
vulgo  labulas  in  quibus  orbis  est  descriplus)  distanl 
quadrautibus  horaruni,  id  ubi  dies  maxiinus  a  proxi- 
ma  rrgione  quadiaute  crevii,  isihic  est  alins  paralle- 
lus;  sed  posl  Biitanniam,  propter  nimis  prxcipilem 
inclinationem  sphxrx,  non  amplius  pcr  quadraoleg 
horarum  compiilatur,quam  universam  y.i.Hwvt  libuit 
hoc  loco  subjicere,  ex  secundo  hbro  Pioieinxi   ntpi 

u;ya).t);    vp^yjiazziy.f.    Piins  la-nen    eam    ponemUS, 

quaiu  in  ipso  lieda  invcniuius  dc  umbris. 


447                    HKD.l.  YLXEllABILIS  OPERUU  PAIIS  I. -  OIBASCALICA  CENUINA.  448 

(mt  jsuiii,  valii  per  Medos,  Parthos,  Persepolin,  <  iii-  ,\  nociio  '  triginta  quinrjue  pediim,  uniht  <m  Iriginu 

ma  IVr»idt«,   Arabiam  cicrurem,  Jmlaain,  l.ibaui  IfW  pedes  longain  fatil  Dies  auietn  nosquo  maxiina 

monii'1  aceolas.  AmpVclilur  Llabytmiein.  Iduin.cam,  qualuorileciiii   liorariini  a_qiiinoclialiuiii   est,  arce- 

Samariaiii,  Hierosolyiiiaiu,  Ascalonein,  Joppcu,  Cae-  dente  bis  quinla  parle  unius  hoias.  Tcrtius  circttlui 

Mrcaui,  Phcciiicrn,  Plnlcinaidem,  Sidoiicm,  Tyrmn,  ab  Indis  linao  proxiini»  orilur.Teiidil  per  Caspias  por- 

lieryluni,    Boliiii,   Tripolin,  Bybluiu,    Auliocliiain,  IM  Medix»  proiinus,  Cataoniaiii,  Cappa.lociam.Tau- 

Ijoilii  e.iin,  Sctcuciam  ,   CilicLe,   maritima,  Cypii  rum,  Aiuanum,lssuni,Cilicias'poi'lak,  Solos,Tarsum, 

Anslrina,  Ausiiinam  Cretam,  Lilyhieum  in  Sicilia,  Cyprum,  Piaidiam,  Panipliiliam,  Siden,  l.ycaonia.n  *, 

Seplentrionale  Aliicx  el  Numidix.  Utnbilieus  rcqui-  Lyeiae  Paiaruin,  Xauiliuiii.Cauuuiu,  Rhoduiii.Coum, 

VARIANTES  Ll  CTIONES 

'  B,  mginli.                                     *  C,  purtei.  •  C,  Ltjcuw. 

CLOSSiC  tT  SCIIOLIA. 

Concordin  duodtcim  memium  per  umbram,  cujut  gnomon  trit  humani  corpori»  toinjilnito. 

Januai  ius  ct  Decciulier.                     Februarius  cl  No?enibcr.  Marlins  el  October. 

Horal,      ct  IX,     pedes  XXIX.        Ilora  I,      el  XI,      peles  XXVII.  Ilora  I,     cl  XI,      pcdes  XXVII. 

horn  II,    ci  X,       pedes  XIX.           hora  II,    et  X,       pedes  XVIII.  bora  II,    et  X,       prde.  XVII. 

lio;a  III.  <l  IX,      peiles  XV 11.          Inir.i  III,  ct  IX,      pedet  XV.  liora  III,  ei  IX,      pedes  XIII. 

horu  IV,   cl   VIII,    |,eilc»  XV.             Iior  i  |V,  cl  VIII,   pcdcl  XIII.  Imra  IV,  et  VIII,   pede*  XI. 

hora  V,'  ci  VII,     pcdes  XIII.           b»ra  V,    et  VII,     pedes  XI.  Imra  V.    et  VII,    nede»  IX. 

hoia  VI,                pedes  XI.             hma  VI,                pedes  IX.  hora  VI,                pcde»  VII. 

Apiilis  et  Scplciuber.                            Maius  el  Adgu»tus.  Junius  ct  Julius. 

Hora  I,    ei  XX,    pedes  XXII.          Ilora  I,    el  XI,     pedes  XXL  llora  I,    et  XI,     pedes  XIX. 

Imra  II.    ei  X,      pedes  XIII.          bixa  II.    et  X,      pcdes  XI.  hnra  II.    et  X.      pedes  IX. 

Imra  III    et  IX       pedes  XI.             hora  III,  ci  IX,     pedes  IX.  Iior.i  III,  et  IX,      pcdes  VII. 

U*f  IV,  el  Vlll,  pede»  IX.              iWa  IV,  et  VITl,  pedes  VII.  hor»  IV,  el  VIII.  pedes  V. 

hoia  V,"  el  VI,     pcdes  VII.            hora  V,    et  VII,    pedes  V.  hora  V,    et  VII,    pedes  III. 

Iiora  VI,                 pedes  V.              hora  VI,                  pedes  III.  boia  VI,                 pedes  I,  s. 

Vmbrarum  ratio  anomica.  pcr  qnadraiilem  mundi  $eplenlrion<item. 

Loca  pcr  qur  scribitniiu 
iranaTiViiln 

Pcr  Africam. 
Per  Taprnbauem. 
Per  simiui  Avalicum. 
Pcr  Adulicmn  ciiiu.n. 
Per  Meroen  insulaiu. 
Per  .NnpaU. 
Per  Sycneii. 
Per  Pioleiuaida. 
Per  inierioreiii  i£gypii. 
Per  Phceiiiciam. 
Per  Rhnduiu. 
Per  Smyrnam. 
Per  lletlcspontum. 
Per  Ma-siluiii. 
Per  incdiuni  Pontuin. 
l'er  lontes  Danubii. 
Per  ostia  Borystbcuis. 
Per  M.coilJi-m  pal. 
Per  Agrippiiiam  ColoriiefM, 
Per  ostia  Rheni. 
IVr  nsiia  Tanais. 
Per  Bulleum  Rriian. 
Per  Ma.  Britxnuia:. 
Per  Cainaltluiiinii  Bril. 
Per  tiilieniiaiii. 
I  spargaiiiur  iu  iiuiiieiisitiu. 
IVr  ulliiua  ilibrm. 
Per  Ehudas  insulas. 
Per  Thylein  iusulam. 
IVr  Scyibiaiil. 
Pcr  ulliuia  Scytl, 
IVr  Uoitiain. 
IVr  Ciiiiiain. 
Per  Cotiiaiu. 
IVr  Islaiiiiiam. 
Per  IMajipos. 
Per  n.ii'.'  l.luiale. 
Pei  niarc  lilaciilr. 
I'ei  uiare  Clai.  »ul-  joi». 


raralleki- 

llorc 

llllll 

Distntiiia  ab 

flMnn  v 

C30IIUMS 

riim  ordo. 

partibu». 

aequalore. 

ifcliva. 

.E  juiiiociialis. 

liiberna. 

> 

1 

12 

O 

26 

30 

0 

26    50 

S 

(» 

1S 

13 

4 

15 

21 

20 

4 

25 

52 

tr 

s 

12 

30 

8 

23 

16 

50 

8 

50 

37    54 

tr 

r» 

1 

12 

45 

12 

30 

12 

13 

20 

44    10 

=: 

5 

13 

10 

27 

7 

45 

17 

45 

51 

1 

6 

13 

1S 

20 

11 

3 

45 

«2 

10 

58    10 

7 

15 

50 

23 

51 

f 

1 

26 

30 

65    50 

5 

8 

15 

46 

27 

40 

3 

30 

31 

50 

74     10 

" 

!l 

14 

50 

22 

0 

50 

53 

12 

83    15 

Ki 

14 

13 

53 

18 

10 

5!» 

50 

93      5 

11 

li 

30 

50 

12 

55 

45 

50 

105    20 

tb 

it 

14 

43 

58 

35 

15 

20 

47 

50 

111    55 

S 

13 

15 

40 

50 

18 

3t» 

52 

10 

127    50 

2 

li 

10 

13 

43 

5 

20 

50 

55 

55 

140     15 

§■ 

16 

15 

50 

45 

1 

25 

15 

00 

153     15 

•o 

10 

tr» 

45 

40 

51 

35 

5» 

«3 

DS 

171     35 

17 

16 

48 

32 

27 

30 

67 

J.0 

18S    35 

18 

10 

Iti 

50 

20 

55 

71 

20 

208    2!» 

A 

15 

16 

50 

M 

53 

31 

25 

75 

25 

223    20 

■ 

SO 

1(5 

45 

52 

51» 

35 

20 

7:> 

5 

255    10 

O 

41 

17 

64 

1 

31 

55 

82 

35 

278    45 

1 

ii 

17 

15 

55 

36 

15 

85 

n 

304    50 

P 

25 

17 

30 

56 

57 

20 

88 

50 

355     1  "i 

• 

24 

17 

43 

57 

39 

20 

92 

15 

372    40 

* 

25 

IS 

58 

40 

41 

96 

4IJ      5 

"S. 

ar> 

18 

30 

5» 

30 

Dcficiuii 

1  bic  raliones  unibiarum,  ijui 

r. 

« 

19 

01 

28 
»0 

10 
20 
21 

30 

02 
f.K 
04 

30 

-3 

31 

22 

65 

50 

32 

23 

Bl 

m 

33 

24 

07 

15    Pe 

risciorutn 

jrimu». 

-■ 

:.i 

Mensc»     1 

69 

1 

7.B 

Mrii-r»      2 

75 

S 

30 

Mrnscs     3 

78 

rt 

91 

Mcnses     4 

82 

B 

3« 

Me 

IIM>      5 

87 

P 

5'J 

Bies  semest 

.  1M) 

449  W5  TEMPORUM  RATIONE.  450 

llalicarnastim,  Gnidum,  Dorida,  Cliiuin,  Deluin,  Cy-  A  riam.  Antipolin,  Massiliam,  Narbonem.Tarraeoiiein, 


cladas  mcdias,  Cyihium,  Maleam,  Argos,  Liconiam, 
Elin,  Olympiam,  Metsanam  Peloponnesi,  Syracnsas, 
Catinam,  Siciliam  mcdiam,  Sardiniic  Austrina,  Car- 
tegiam,  Gades.  Cnomouis  cuncue  umhram  XXXVIII 
linciarum  faciunl.  Longissimos  dics  esl  gequinOClta- 
lium  liorariim  quatunrdecim,  aiquc  dintidi.ccitmiri- 
cesima  uitius  hora.  Qnarlo  subjaceiil  circulo,  qui> 
sunt  ab  altcro  latere  Imai,  C.-ippadocix  Atislrina, 
Calatia,  Mysia,  Sardis,  Snjyrna ,  Sipylus ,  Tmolus 
moos  Lydia?,  Caria,  lonia,  Trallis,  Coloplion,  Epbe- 
sus,  Milelus,  Chios,  Samos,  Icarium  mare,  Cycladcs 
Septenlrioimlcs  Alhona;,  Megara,  Coriulbus,  Sy- 
clon,  Acbaia,  Palra,  Islhtnus  Epirus,  Septcntriona- 
lia  Sirilix,  ftirboncnsis  Calli:e  exorliva,  Hispanix 


Hispaniam,  Tiirraconensetn  mcdiam,  el  imle  per  Lu- 
sititiiatn.  Ciiomoni  pedcs  IX.  mnbrie  VIII.  Longis- 
sima  diei  spiiia,  liornrum  aequinoctialiniii  XV  ad- 
d  la  nona  parle  unius  hone,  ant,  ut  Nigidio  placuit, 
quinta.  Seplima  divisio  ab  allera  Cispii  maris  ora 
incipit,  vadit  super  Callatim,  Bosphbrum,  Boryslhe- 
nem,  Tomos,  Thracia»  aversa,  Triballos,  lllyrici  rcli- 
qua,  Adriaticum  mare,  Aquileiam,  Altinuin,  Venc- 
liam,  Vicentiain,  Pat&vium,  Vcronam,  Cieinonam, 
Havcnnam,  Anconam,  Picenuin,  Marsos,  Pehgnos, 
Sabiuos,  Umhriam,  Ariminum,  Bononiam,  Placea- 
liam,  Mediolantim,  oniniaque  ab  Apcnnino,  irans- 
que  Alpes,  Calliam  Aqiiitaniam,  Viciinain  ;  Py  e- 
neuiii,  Celtiberiam.  Umbilico  XXXV  pcdum,  uuibr.c 


maritimaaCaiihaginenova,  et  indead  occasum  gno- B  XXXVI-  Ul   lamen  in  P:,r,e,n  ^eneUaj  extwjuetur 


moni  XXI  pedum  respondeut  umbra  XVI  pedum. 
Longissimus  dies  liabct  :equinociiales  horas  X  III,  ct 
tertias  duas  unius  horic.  Quinto  continenlursrgmcn- 
lo  ab  iniroitu  Caspii  maris,  Bactria,  Iberia,  Arme- 
nia,  Mysia,  Plirygia,  llcllcspoulus,  Troas,  Tencdos, 
Abydos,  Scepsis,  tliinn,  Ida  mons,  Cyzicus,  Lampsa- 
ctis,  Sin^ipe,  Amisus,  Hcraclea  tu  Ponto,  Paphlago- 
nia,  Lemnus,  luibrus,  Thassus,  Cassandria.  Thcssa- 
lia,  Macedouia,  Larissa,  Ainphipolis,  Thessaioiiice, 
Pclla,  Edcsus,  Bcrffia,  Pliarsalia,  Caryslus,  Euboea, 
Bceotum,  Clnlris,  Deiplii,  Acarnania,  /Elolia,  Apol- 
lonia,  Brunttusiuin,  Tarenium,  Thurii,  Locri,  fthe- 
gitim,  Lucani,  Neapolis,  Puleoti,  Tusciuu  mare, 
Corsica,  Baleares,   Hispania  inedia.   Cnomoni   VII 


iiiubra  gnomoni,  amplissinia  dies  horarum  leqninoc- 
lalinm  XV,  el  quiniarum  paitiuin  horariim  Iriutn. 
Ilactenus  antiquorum  exacta  celebravimus.  Sequtn- 
lium  diligeutissimi  quod  supcrest  terrarum  tribu, 
assignavere  segtneniis.  A  Tanai  per  Mxoiiin  lacum, 
et  Sarmatas  usque  Borysilienem,  arque  ila  per  Da- 
cos  pariemqut!  Geriiiania',  Callias,  Occaiti  lillora 
amplcxi,  qttod  essel  liorarum  XVI.  Altcrum  per  Hy- 
pcrborcos  ei  B.itaiiniaiii,  lior.runi  XVII.  Posircinuiu 

Scylliicuni  a  Itiphxis  jugis  in  Thulen,  in  quo  dics 
coqlinuarenlur,  ut  diximqs,  noclesque  pcr  vices. 
lidem  ct  anle  principia  qu.e  fccimus,  posucre  ciicu- 
los  duos.  Priiiiuin  per  insulam  Mcroen,  et  Ploletnai- 
dem,  iu  Rubro  mari  ad  clcphantoruin  venalus  con- 


pedes,  umbrsc  VI.  Magnitudo  rtiei  summa  horarum  C  ditam,  ubi  longissitnus  dies  XII  horariini  essel,  dimi- 


aequinoctialium  XV.  Sextft  comprehciisio,  qua  couti- 
nelur  utbs  Roma,  an»r»!eclilui"  Caspias  geutes,  Cau- 
ca>uin,  Seplcnirionalia  Armenix,  Apolloniam  supra 
Rhyndacum,  Nicomcdiam,  Nicaam,  Chalccdoneni, 
Byzanlium,  Lysimacbiam,  CUersoncsum,  Melanen- 
sitim,  Abderam,  S-Miiothraciam,  Marcneam,  OEiium, 
Bessicam,  Thraciam,  Mediam,  Pxoniam,  Illyrios, 
Dyrrachium,  Canusium,  Apulix*  cxtima,  Campatiiatn, 
llelruriam,  Pisas,  Lunam,  Lticam,  Genuam,  Ltgn- 


dia   hora  amplior;  s-cun  luni  per  Sycnen   jEgypti 

eunlem,  qui  essel  borarmn  XIII.  >  ll.rc  de  Pliuii  Se- 

cuii  !i  scripts  cxccrplu  biinc  in  noslris  opusculis  iia- 

bcanl  locum. 

CAPUT  XXXIV. 

De  quinqiie  circulis  mundi  et    sttbterranee  sidcrum 

mealu. 

Sane  quoniam  de  icmporibus  loqnenles  nccesse 

liabuiimis  aliqnoties  xquiiioctiaiis,   vcl  snlstiiialis. 


CI.OSS/E  ET  SCIIOLIA. 

caput  xxxiv.  qurmadmodnm   erigilur  mundus  i«    Septrnirionnlem 

Brip.  Rosf.s.  Ci  oss«.  —  Quin<|iie  circulis  niuiulns      plagam,  iia  declinainr  iu  Atisiralcm.  Caput  utttem  qnmi 

dividilur  ,   quorum    dislinclionibus  qurcdam    pirles       facies  o'initnti$  regio  esi;  ullinm  jmrs  Seplr.nlr'wnulis. 

temperie  sua  ineoluntur,  quxdnni  iimuauiiale  frigoris  f»  Nam  partes  ejus  qnotuur  suni.  Prima  pars  nwndi  nt 

aut  calorisioliibilaliiles  exislunl.  Primiis  cst  Scptcn-       Oriens,  secuuda    meridiann,  trrtia  Occidens,    ultima 

vero   ataue  exlrema  Septen{rionatit-  Oe  qna  Yirgitins 
sic  ait  : 


Irionalis,  Irigorc  inhabiiatiilis,  cujus  sidera  nohia 
nunquam  occidunl,  Seruudus  solsiitialis,  a  parte 
signifeii  excelsissima  nobis  ad  Septcntrinnalem  ver- 
sus,  leiiipcraius.  bahitabilis.  Terlius  xquinoclialis, 
medio  ambitu  signifcri  i.rbis  incedens ,  inrridus , 
inbabitabilis.  Quarlus  brnmalis ,  a  pnrle  huiiiillima 
signiferi  ad  Aiislriiiuui  poluin  versus,  icniperalus, 
babitahilis.  Quiutus  Auslralis,  circa  verliceni  Au- 
sirinuin,  qui  terra  tcgiiur  frigore  inbabilabilis.  Tics 
aulem  medii  circnli,  inaEqualitales  tetnporuin  dislin- 
guunl,  cum  sol  hunc  solatitio,  illuin  a^qiiinoctio,  ter- 
tium  bruma  t<'neat.  Exlremi  eniinscuipcrsolecarenl. 
Unde  et  a  Thyle  iti&ula  unius  diei  navigationc  ad 
Aquitonem  mave  con^elatum  veuiiur. 

Isidorus  in  nuuo  i  iiliello,  qneuiscripsil  a<l  Siscbu- 
1'uii  regem  :  Solent  enim  philosoplii  inwqnalitates 
temporum  vel  cursunm  s  lit  unnuortim  his  distinqite  e 
vvcavutii.  Formutio  mttndi  ita   denwnstraiur ;  nam 


0'iaui  cireum  extrem.-e  dcxira  Ivraque  IraliuBtur, 
Cajruleie  ct  gl.icie  eoiicreue. 

Ei  Lucanus  sic  ait : 

Mundl  pars  iina  jarpi,  ijii»m  7,'iia  ni..'t!is, 
Perpctuaiqiie  |>re  i.uni  iiiunes. 

Ilem de quinque circulis mundi, In  dc/initonr imiem 
mundi  rircu  es  ithtnl  pliilnsephi  quinqur,  quos  Grasei 
paralleion  nl  rsl,  ionas  rocutit,  in  quibus  orbis  terra: 
llas  Yirgilius  in  (irorqicis  ostendit.  dicens  :  Q.tinuue 
lrn.nl  ccetutn  zon.c.  Qmif  idro  zonce  vet  rirculi  appet- 
lanlur,  eo  qnod  in  rircumtiuetione  splucrm  etcistnnt, 
Sed  fingumtis  eas  in  modum  dexlrrw  nostw,  ul  pollrx 
sil  circullll  arcli-os  [rigore  iiiliabii.ibilis.  Secundnsctr- 
culus  Hicrinos,  lempci\tus,  liubitubiiis.  Sf  edius  circutus 


*6i  BF.D/E  VF.NF.RABILIS  OPEUUM  PABS  I  —  DIDASCALICA  GENUINA  «5» 

vel   brumalis,    meminisse  circiili,  vel  zonae,  de  iis  A  ei  <o  quod  circnitu  solis  efllciunlur,  e  quibus  aequi- 


paulolatius  diccitduin  putavimus.  Solenl  cnim  plii- 
losnphi  mi.vi|ii  diiales  lemporiun,  vcl  '  cursiium  so- 
lis  annunriim,  iis  dlslinguere  vocabulis,  ul  sequino- 
ctialem  vocenL  zoiiam,  vel  circulum,  illaut  cosli  re- 
(iiiiiieiii,  qua  snl  ciica  aequinoclia ;  solstitialein,  qua 
circa  solslitium;  brumalem,  qua  in  liyeme  niunilmn 
consuevil  ambire.  Circuli  autem  vcl  zona»  vocantur 


'  C,  cut  tum  so/ij  niimiunt. 


VARLANTES  LECTIONES. 


noclialis,  <|ii;r  media  est  znna,  a-qnali  spatio  lerras 
super  subtu>qiic  circumflcclilur,  al  solslinalis  lam 
parum  spatii  suli  lerris  quam  brumalis,  agit  super 
lcrras.  Ilemqiie  bimnalis,  qui  super  terras  angustus 
est,  taiilam  liabet  ampliludiiiem  circuitus  gub  lerra, 
quantam  sohtilialis  supra  tcrram,  quia  nimirum  sol 
iu  tequinoclia  lanluui  spatii  noctu  sub  terris  quan- 


Aijemerinot,  lorriiiii»,  inltabitabilU 
exemerinot,  teinperalusjtnbitnbitti  Mmitnus  arculus, 
antarclicot,  frigidut,  i  iluibitiibilit.  Horitm  primus 
Septentrionalis  est,  sectmdus  lolstilialis,  tertius  a-qui- 
noctialit,  quartus  hiemnlis,  quinltts  Australis  de  qitibtti 
Vano  ila  dicit : 

Et  quinqne  xtberms  zonis  accingitnr  orbis, 

Ac  i.iM.mi  inns  hiemes  meiliamque  calores; 
Sic  terra)  extremas  iuler  luediamque  coliinlur, 
Quaiu  solis  valulo  ounquam  ut  auleral  igne  (sic). 

Quorum  circttlorum  divisiones  ideo  xoncr  vel  circuti 
appellantur,  eo  quodin  circumductione  sphwrw  exit- 
tunt. 

Sed  ideo  wquinoctialis  circulus  inhabitabilit  esl, 
quia  tolper  medium  caelum  currcni.  nimium  his  locit 
(acit  (ervorem,  ita  111  nec  (ruges  ibi  nascaniur  propler 
exustamterram,  nec  hominet,  propter  nimiiim  ardorem, 
hnbitwe  pertniUantur.  At  conlra  Seplentrionalis  el 
Auttralis  circuli  ibiconjuncti  ideo  non  habitantur.  quia 
a  cursu  solis  longe  posili  sunt,  nimioque  cwli  frigore, 


CLOSS.fi  ET  SCHOLIA. 
Quartut  circulus      eo  qtiod  ex  uno  circulo  (riqus.  ex  altero  ealorem  ha- 
n  beant.  be  quibut  Viryiliut  ait  : 

Has  iihit  inr.li  mii|iic  du»  morUlibus  aegris, 
Muncie  cnncossae  ilivuin 
.Sc</  ifiti  proximi  siiut  wttivo  circulo,  ipsi  sunt  .Etltio- 
pet  iiintio  caore  peiusti. 

Isidortis  in  liliru  Etymologiaruin  leriio,  capite 
vigesimo  sectindo  :  Arclicos  appetlntur,  eo  quod  intra 
enm  arctorum  tigna  inclusa  prospiciunlur,  quw  magis 
in  itrsatum  speeiem  ftcta  ,  teptentrionei  appellanlur. 
Therinus  tropicus  idcirco  dicilnr,  qnia  i»  eo  circuiens 
tol  Aqtiitonis  (inibus  wslalem  (ucit,  el  uttra  eum  cireu- 
lum  noit  transit,  sed  statim  revertititr,  el  inde  tropieus 
appellalur.  Himerinot  vel  hismerinos,  a  latinis  ideo 
wqiiinoclialis  appellatur,  eo  quod  sol  cum  ad  eum  or- 
bem  pervenerit,  wquinoclium  (acit.  Himerinot  enim 
Latine  dic.lur  ilies  atque  nox.,  qtto  circulo  dimidia 
sphterai  pars  constituta  prospiciutr.  Cimerinot  tropi- 
cus  sive  exeinerinos.  propterea  hiemalit  tive  brumalit 
a  Lalinis  appellatur,  quod  sot  cum  ad  eum  circulum 
perveneril,  lnemem  liis  qui  ad  Aquilonem  tunl  faeit. 


ventorumque  gettdis  (laljbus  conlabescttnl.  Sohtiltalis  C  wstalem  aulem  his  qui  adAustri  partes  commorantitr 
vero  circulus,  qttiin  Orienleinter  Septcnlrionalem  el  Anlarclicos  vocatur,  ex  eoqund  conlrariut  tit  circulo 
wstioum  est  coltocatus,  vel  iste  qui  in  Occidente  inler  quem  arcticum  nomiitamus.  Quorum  circulorum  rfitit- 
wsttvum  et  Aitstralem  potilits  est,  idco  lemperati  tunt,      siones,  lalis  detnonsirat  fiqnra. 


Seplentriona- 
Frigorc    inha 


Solstitialissive 
Tcrinos  tropi- 
tus,    habitahi- 


llimerinos,  si 
nos ,  xquino< 
dus,  iuhabita- 


Solslitialis,  si- 
vel   brumalis. 
v«     exemeri-    K. 
lcmperalus  , 


Antarclieus 
gore     inliabi- 


Qut  (acii  arcrurum  et  Oriona  ex  Hyadat.  tt  inleria- 
tn  Austri.  I.ri.  <i  qnippe  eloquio  .V  i...-  pltivia  voca- 
lur.  El  Hyades  nomen  apluvih  acccperiiiit,  quiaonae 
provul  dubio  imbres  feruut.  Nec  non  el  Oriona  (ifr). 


lis  arclktis. 
bitalis. 


arsiivalis. 
cns,  lemperu- 
lis. 


-ve   hisemeri 
Aciialis,  lorri- 
bilis. 


ve  hieinalL»  , 
Cimehiios,  si- 
nos,  Iropicus, 
babilabili». 


Australis,  Jrj- 

Ubilli. 


in  ipso  pondere  temporis  hiemalis  oriuntur,  snoqne 
orttt  teuipesiales  eicliant,  el  maria  pertitrbanl.  HLrc 
nomina  siellaruin  duin  in  Scripiuris  leginiiu,  vanis 
doliramciilin  poeiaium   assensain  oon   pra-heaimi». 


453 


DE  TEMPORliM  RATSONE. 


454 


luin  inlerdiii  super  terras  cxigit,  lanto  ulique  discri-  A 
mine  sub  Boreas  paries  occullus  quanto  visus  iter 
suum  dcflcclens  ad  Atistros.  Porro  in  bruina  taiiium 
sub  terrae  hiferiora  longe  lateque  circuinfertur  qunn- 
tum  in  solslilia  supra  terram  edita  longo  laioqno 
circumlabitur  flexu.  Similiier  aesiivo,  id  esl,  solsli- 
liali,  decurrens  iu  circulo,  tam  brevem  sub  aquilo- 
nia  lerrse  loca  nnclu  facil  digressum  quam  super 
meridiana  ejus  loca  diebus  hybernis  brevein  facit  as- 
censuin.  Sicut  enim  qnselibet  anni  vertentis  nox  illam 
liabet  longitudineni  quam  ante  VI  mcnses  liabuit,  et 
post  VI  menses  habitura  est  dies,  ita  omni  nocte  sol 
tantumagit  ilcr  sub  terra,  qtianlum  anie  VI  menses 
egit,  elposl  VI  menses  aclurus  esl  super  terrain  ;  et 
tantum  nunc  noclu  ad  Aquilonem,  quantum  tunc 
interdiu  gyrans  ad  meridiem.  Sed  et  stetlsc  omnes, 

GLOSSjE  ET 

quifalsis  opinionibus  vncabula  ista  in  astrisex  bomi  \\ 
nuin  nominibus,  vel  aliarum  crealurarum  vocahutis 
imposuerunl.  Ila  enim  slcNarum  quarumdam  geuti- 
lium  sapienles  noniina,  sicul  et  dierum  indideruitl. 
Quod  vero  eisdein  noininihus  sacra  ulilur  Scripiura, 
non  corum  idcircn  vanas  approbal  fabulas ;  sed  fa- 
cicns  ex  rebus  visibilibus  invisibilium  reriim  figuras, 
ea  nomina  pro  cognitione  hominum  ponii,  quae  lale 
sunt  cognita,  ut  quidqtiid  incognilum  signilicac, 
facilius  per  id  quod  est  cogniliim,  liuniauis  sensibus 
innolescal. 

Qui  e.rlendil  Aquilonem  tuper  vacuum.  Gregorius  : 
Aquilonis  nomine  in  sacro  eloquio  appellari  diabolus 
solet,  qui  ut  lorporis  frigore  geniiuin  corda  con- 
siringeret,  dixil:  Sedebo  in  monle  teslamenti,  in 
laieribus  Aqnilonis.  Qui  super  vactium  exiendiiur, 
quia  illa  corda  possidet,  quae  divini  amoris  graiia 
non  replentur. 

Arclurtis  iile  cst  quem  Latini  sepienlrioiinlem 
dicunt,  qui  septem  siellarum  radiis  fulgens  in  seipso  p 
revolulus  rolatur;  qui  iileo  plaustruni  vocaiur,  quia  ^' 
in  modum  vehiculi  volvitur,  et  modo  ires  ad  summa 
leval,  modo  quniuor  inctinat.  Hic  aulein  iu  cceli  axe 
conslilulus,  semper  vcrsalur,  el  nuuquam  mergilur; 
sed  dum  iu  semetipso  volvitur,  nox  Hnitur,  Per 
arctiirum  hunc,  id  est,  Septcnlrioncm  ,  Ecclesiain 
septenaria  virlule  fulgentem  inteltigimas.  Nam  sicut 
in  axe  coeliarcturusseniperinclinatur,  rursusque  cri- 
gilur,  ita  Ecclesia  diversis  quideiu  adversiiaiibus 
humiliatur,  sed  mox  consurgens,  sxpe  et  virluiilius 
elevatur;  el  sicut  ex  trib.  ci  quatiiorseptenarius  per- 
(icitur,  ita  Ecc'esia  cx  lide  Trinitalis  el  operaliouibus 
qualuor  virtulum  principaliiim  consuniinntur;  ex 
Ilde  euim  et  operibus  hoino  jusliucatur.  Neqne  enim 
vel  Aniipodarum  ullatenus  est  fabulis  accoinmo- 
dandus  assensus,  vel  aliquis  refert  hisioricus  vidis- 
se,  vel  audisse.  vel  legisse  se,  qui  meridianas  in 
partes  solein  transierint  hibernum,  iia  u',  eo  post 
tergum  relicto ,  transgressis  i£lliiopum  fervoribus, 
lemperatas  nltra  eos  hinc  calore,  iliinc  rigore,  atque  D 
roorialium  habilabiles  repererint  sedes. 

In  libro  de  Civilatc  Dei  deciino  sexlo,  capite  nono, 
sic  dicil,  scilicet  Augusiintis  :  Quod  vero  Antipodas 
esse  fabulantur,  id  esl,  homines  a  conlraria  parle 
terrae,  ubi  sol  oritur,  quando  occidit  nobis,  adversa 
pedibus  noslris  calcare  vesiigia  nulla  ralione  credeii- 
dnm  esl,  neque  ulla  hoc  hisloricacogniiione  didicis- 
se  se  aflirmanl,  sed  quasi  ratiocinando  conjeclant, 
eoquod  iutra  convexa  coeli  terrn  suspensa  sit,  euni- 
deinque  locum  mundushabealei  intiuiuni  ei  mediuin. 
Et  es  hoc  opinantur  alteram  parlem  lerrae,  quue  iufra 
est,  babilalione  hominuin  carcre  non  posse.  Nec 
attendunt,  eliamsi  ligura  conglohala  et  -rolumla 
mundus  esse  credatur,  sive  aliqua  ratione  monsire- 
tuc,  non  tamen  esse  consequens  ut  etiam  ex  illa 


expleio  VI  mensium  curriculo,  illam  creli  plagam  in- 
terdiu,  quam  nnclu  amea  lustramlo,  circumeunt,  ean- 
dem  replicalo  totidein  mensium  lempore  repetonles, 
solilis  nnctu  transigunt  excubiis,  lanto  laiiorem  quae- 
quc  sub  terris  qunnlo  angusliorem  suprn,  itemque 
lanlo  breviorem  subius  quanto  piodticiiorem  supra 
lerras  cursum  peragenles.  Unde  lit  tit  in  anno  solari, 
Arclurus,  Orion,  et  canis,  sed  el  laclcus  circulus, 
cacieraqtie  mililia  creli  una  vicc  plus  lerrae  orbem 
quam  sol  ipse  circumeat.  Exlra  hos  sane  circulos 
solis  tres,  duos  uirobique  circulos,  Sepientrinnalem 
ponuiu  el  Ausiralem  :  quorum  Scplenlrionalis  sem- 
per  noslris  visibus  apparens,  non  solis,  sed  Arcluri, 
etquaecirca  eum  suni  stellarum  ambitii  conlicitur; 
et  quia  vicinilale  caret  solis,  frigidus  esse  non  ces- 
sat.  Cui  similis  esi  Auslrslis,  cl  ipse  ob  longinquita- 
SCIIOLIA. 

parle  ab  aquarum  congerie  nuda  sit  lerra.  Deinde 
eliamsi  nutla  sii,  neque  hoc  slaliin  necesse  esl  ut 
hoinincs  hubeai,  quomodo  nullo  uiodo  scripiura  ista 
menlitur,  quae  narraiis  praelerilis  lacit  lidem,  eo 
quod  ejus  prtedicia  coinplentur.  Nimisque  ab- 
surdum  esl  ul  tlicaiur  sliquos  homines  ex  hac 
in  illaiupartem  Oceani  imniensilale  trajecla  navigare 
et  pervenirc  poiuisse,  ui  eliam  illis  ex  illo  unopri- 
ino  hominegenus  instituereiiir  huinanum. 

Joan.  Nov.  Sciiolia.  —  Sane  quonium  de  lemporibut 
loquentes.  Sunl  quinipie  circuli  in  sphaera  «w. 
xinti,  seti  (ul  recentiores  vorant)  matehaii,  napai- 
't.rj.01,  de  quibus,  lin  tsi  apud  al  os  pa  sim  sil  ob- 
vium,  vnluii  lainen  islo  loco,  ut  Beda  vel  a  qunlibet 
inlelligaiur,  hos  pauci.  exponere.  Quinque  igiiur 
pi  g  ntur,  nou  quidem  quotl  non  plures  sint,  sed 
quod  plures  i  onere  sup  i  v  caneuin  csi  :  horuin  a 
sole  describuntur  Ires  ,  duo  reliqui  a  slellis. 
Inielligendum  esi  eniin,  cir.  uinacla  sphaera,  omnein 
noiani  describere  circulum  :  qui  a  sole  describiintiir 
suut  aequaior,  circulus  brumalis,  el  circulus  sulsii- 
tialis  ;  facil  enim  sol  in  tribus  cteli  partibus  qualuor 
discriniina  tliligenter  sludiosis  antioianda.  Nam  cuin 
esl  a  nnbis  versus  Auslrum  remotissimus,  quod  lit 
circa  nonas  Decemhres,  nec  cnimdiflicile  estanimad- 
vertere  quam  sii  lunc  sol  procul  (in  meridie  semper 
inlelligo)  a  nostro  vertice  digressus,  eo,  inquam,  die 
circulum  describii  ex  inundi  circiiinaciu,  a  quo  pos- 
tridie  ileruin  incipit  asrendere,  ac  verlerc  sese  ad 
nos  ;  propierea  circulus  ille  tropicus  dicilur,  quod  ab 
co  lcco  sol  sempcr  reveniiur.  Graecis  rponi  x£',"£'f '" 
110;  tlititur,  id  csi,  versio  hiberna  :  eum  diem  vocant 
Laiini  bruiiiam,  qnasi,  ul  Nonius  amiotavit,  fipa/y 
f,fjL«p,  id  est,  brcvem  diem.  Proplerea  a  nostris  cir- 
culus  brumalis  vocatur,  et  lit  exislente  sole  in  prima 
parle  Capricorni,  undc  el  circulus  capricorni  dicitur. 
Deinde  post  dies  nonaginia,  mediuin  mundi  obtinel, 
ubi  describit  circulum  seqiiinoctialent,  quo  die  iu 
qualibel  regione  dies  et  nocles  sunt  pares.  Post  hanc 
ineiain  quotidie  sol  vicinior  Septeulrionibus  reddilur, 
usque  ad  solsliliuni,  quo  die  describitnr  lerlius  paral- 
lelus,  qui  solstiiialis  rjicilur,  Grace  rpo-K-n  bipiw^,  id 
est,  versio  »sliva  Significautius  dicitur,  Germanice 
quoque  eadem  ralicne,  des  sommersche  son  vuend- 
le.  i*'it  quoque  iu  prima  Caucri  parie,  unde  ol  iro- 
picus  Cancri  seu  circulus  Caucri  dicilur,  Universum 
id  quod  extremis  circulis  el  medio  continelur,  lor- 
ridazona  apud  scriptores  diciiur,  regiones  enim  his 
cocli  locis  subjeciaj  perpeluo  aestu  vexantur.  Re6tant 
duo  alii  circuli  paialleli  circa  polos  mundi  ducti  inlra 
nuos  stellae  quae  conlinentur  nunquam  occiduiu,  qui 
describunlur  non  omnibus  eodcm  modo  ;  nam  in 
Grsecia  describitur  a  ppsteriore  pede  Ursae  majoris, 
ColoniiC  a  lyra  seu  Gdicula.  Sed  alii  hos  circulos  non 
a  siellis,  sed  a  polis  signileri  ducunt  qui  in  quolibet 


665  UKO.i:  VENKRAMUS  OPERtlM  PAHS  1  —  DIDASCALICA  CENUINft.  4fc6 

lem  «olis  pelidus,  olique  lerre  uhjrcium  nobi»  sem-  A  jr<  l;<  oiiinia,  ob  solis  iuolliorumque  siilerum  absen- 


per  ahscoiidilus.  De  qun  uiroquc  inDui  laudedicilar: 
Qui  (ucil  Arcturum  el  Oriona,  el  Ihiadut,  rl interiora 
Autiri.  Ki  alibi  :  Qui  exiemiit  At\uilonem  snper  vu- 
cutm.  Mcminii  boruiii  et  Pacta  : 

Qulu<|iie  lcneiil  Cirluui  IBU),  quarom  una  rortisco 
Scmuir  solu  ruticns,  ei  lurrida  sempiT  jbigui. 

Ipsa  est  at.|uiuoclialis,  quain   qnia  semper  sol  atit 

prcscns,  aul  hinc  vcl  iniJe  vicinus  illusirat,  ntiiiiriim 

subjecta  terraruni  etustu  llamniis  et  cremaia,  comi- 

nus  vapore  tonentur. 

Quam  circum  extrcmre  devlra  1»v»i|iirt  inliuntur 
C'  rulrj  glaeie  iiiii  n"  ii-.  iii|ne.  imlii  ilius  atris. 

Scptentrionalem  dicit  ci  Ausiralein,  quibus  sub- 


tiani,  infesta  rigore  et  gelu  prcmaulur  xleruo,  testa 
ipso  mari  congeblo,  qtiod  ab  insula  Tltulediei  unlui 
iiavigalloiie  dislat  ad  Doream. 

II  is  iiilor  incillaniquo  du>i  mnrlaltbui  argrls 
•jI.iihit  eoiiceHix  duutn 

Snl.iii'.:ili'iii   el  brumalein  signillcat,  qua?  viiiua 

iitriuqne   ferventis  et  gelidarum  mut  vi  lemperatae; 

ideoque  anibas  dicunl  habilabilrs,  id  esl,  babitationi 

liiliili>s,  et  nec  frigoris  inunaniute,  nec  raloris  mor- 

l  ilium  a  se  repeltenles  acccsaiim,  quamvis  unam  so- 

lummodo  probare   posslint  hahitalnm.  Neque  enim 

vel  Antipodaruin  ullatcnus  est  fahulis  accoinniodan- 

dus  asscnsu»,  vel    aliquis  rcfert  llisioricas  viili-sc, 


CLOSS.E  LT  SCHOLIA. 

traclu  ?unt  pares  ;  sed  hi  qtll  doscrihimlur  a  siellis  B  truin  intclliguniiir  prima  |^Vfebruma]obriguisseper- 
nuni|uain  nccidenlilius,  yrn  climalum  divcrsiiate  va-       pelua,  sii|uiileni  id  ostendunt  lineac  ab  I  in  G,  et  ab  F 


rianl;  ab-uiililnii  euim  al  Ausirnin,  liuni  angu 
sliores,  ad  Scpteiiiriuiicin  anipl.ores  :  dicuntur  ab 
Arislotele  bi  cirtuli  borapcr  appaientes.  Iloruin  uniis 
circa  polum  arcticum  Sei  leulrtnn.tlis  diciiur  vel  ar- 
cticu«,alter  qui  buic  suh  terra  ad  Austrum  respondet, 
antarclicus.  Traclns,  qni  inler  hos  circulos  et  toiri- 
dam  ziniam  cunt  dicuniur  contB  lemperatae,  qiiarum 
una  noslra  est,  altera  anlichlhcnuin  ;  qu:e  sub  cir- 
culis  polaribus  jnceiit,  snni  iiilcnipcrale  frigidx.  Do- 
cet  auteui  Imc  suhjccla  ligura. 

D.visio  est  inundi  per  ibnas,  cui  hoc  loco  ascri- 
ptae  sunl  liitei-.i:  A  B  C  D.  Quoinodo  vero  ducanlur 
lincas  inler  lilteras,  vidcs  ;  nain  spalia  duo  advcrsa 
sibi,  id  est,  a  C  in  I  septenliioiieni,  ct  a  D  in  E  aus- 


in  K  ;  inler  hos  exircinosrirruloselineditim  Riml.tuae 
niorulibus  eoncessic,  ab  1  srilicel  in  N,  el  ab  F  in 
L;  ab  bis  quo>|tie  ducunmr  line»  oslendenles  stnas 
ab  N  in  M,  el  ab  L  in  K.  N.iin  inler  I  e t  N  fcsiiva, 
inler  L  et  F  hienmlis  consiai,  qnae  utraqne  altiin- 
secns  et  frigoris  et  calnris  tcinperie  gaudent,  muo- 
niam  ab  N  in  L  semper  sole  mbel,  et  in  altera  quo- 
que  minore,  qui  majore  coniinentur  quinque  tonis, 
icrra:  supcrjncent  qiiinquc  zonx  coeli,  qiue  dislin- 
gountur  lilteris  0  P  Q  R,  quibns  sic  dividitur,  al- 
que  magnis  orbis  Itllerls  A  B  C  D.  Ex  hls  igitur 
constat  siugulas  lerrx  partes,  a  singulis  rceli  par- 
tibus  super  verlicem  suiim  posilis  <|u*lii;rem  mu- 
luari. 


SECTENTlllO. 


■i 


HtRIDlFSi 

Vndefil  in  anno  talmian-iiirns  Orion,  olc.  Singuli  |)  ginti  septem  ilicbus  et  trienlo  semel  minus  qu»m  ip- 

pl  nietariini  orhes  conlra  c<i:liim  ah  nicasu  in   e<tor-  sum  llrinameiilu  n  circa  mundiim  versa  rsi-qtiod  msi 

tnm  movenliir,  unile  diim  ipsi  iulegruin  c<«li  circulum  eiset  in  »ole,  lolo  anno  eUdem  horis  e»<l>-m   nobi» 

absolvuni,  semel  minusi|tuin   Ipsuin    Orsuinenluin  orirenliir   sidera.sed   diversnm   olMervMNis;  i'»m 

lerrani  circiiniiverunt.  Iianiie  rum  Saiurnus  tilcenli  Oriou  ali.|uando  niedia    nocie,    aliquaniio   vesperi, 

u ii  clrcuillini  per.li.lcril,  lol  lingtllU  aiiala  (  qun-  ali  iuiikIh  diluculo  exorilur. 

tidie  euiin  it  COfllrt  calun  iinam  ptrtem )  luna  vi-  Arcturu».    Arcturu»,    slella   esl  priiux   claritali» 


457 


D£  TEMPOUOAl  UATiONE. 


vel  audisse,  vcl  lcgisse  se.  qm  mcridianas  ia  partes  A  c«li  spalia  discurrendo  subjectum  lemperat  oib.m. 


«oleni  irausieriml  liybernuin,  ita  til  eo  posl  lergum 
relicio,  iransgressis  /Ethiopum  fcrvoribus,  tempera- 
las  ullra  eos  liiuc  calore,  illiuc  rigore,  atque  babiia- 
biles  mortaliuin  repererint  se.ies.  Deniquesolerlissi- 
inus  luluralinm  inquisitor  Pliniug  Secundusqui  non 
negal  lerrani,  ttsi  sit  figuiac  pinec  nocis.  nihiloiui- 
nus  uniiique  incoli,  vide  quid  de  iis  scribcns  /.onis 
dicat.  i  Circa,  inquit,  dua>.  tantum  inter  exuslam  et 
rigeulet  lempcraiiiur,  ereque  ipsa?  inler  se  non  per- 
vis  propter  iiiccudiiiiu  sidoris.  Facilli.nuin  sane  ha- 
ruin  lODaruni  da:.t  excmplum,  qui  geidissiino  hie- 
niis  rigore  a.l  foeiim  oblongosclieinaie  faciumsese 
cnlefaciunt.,  ubi  i^cris  ipse  quasi  media  znna,  ot  proxi- 
ma  quseqiie.  illi  prorsus  inlungibilia  snnl  oli  ardurciti; 


divina  ulique  proi.urauic  sapieuiia,  ul  nou  sempereis- 
dem  commoratus  in  locis,  fervoiis  aridiiate  munda- 
num  depopulelur  ornatiun,  sed  paiilaiiiu  per  diversa 
commigrans,  lerrenis  frociibus  nasxendis  n-.aluran- 
dhque  ternperamenta  custodial.  A  quo  teniperameiiio 
vidcliir  tetuporibus  indilum  iiom  n,  vel  cerle  quia 
quadain  su;>:  siniililudine  qualilatis  ad  iuvicem  con- 
lcinperala  volvuulur ,  teiupora  rocie  vocnnmr. 
Ilieins  enim,  uipoie  longius  sole  remoio,  frigiua  cst 
et  buuiiila.  Ver,  ilie  super  lcrras  rcdeunte,  bumidiiin 
ctcaliduin.  vEstas,  illo  supecferventc,  calidaetsicoa. 
Aiituinims.illo  ad  inferiora  decedeme,  siceus  et  ftigi- 
dus;  sicque  fit  ul  amplexaiiiibtis  siugulis  iue.lio  mo- 
deraminc  qti;r  circa  sc  stint,  orbis  inslar  ad  inviucm 


qua?  vero  siint  longius  afiamuiis  hine  vcl  imlerciiiuia  |J  cuncta  concludantur.  Quibuc  aeqite  qualitalib:is   dis- 


c.iininuiii  frigorclnriient.  Purroqiue  inter  hsciitim- 
que  leinpcrata  tunt,  et  ad  calelatienduiu  acconmio- 
da,  sive  ex  mia,  sive  ex  uiraque  ignis  parte  stare 
volueriiit,  qui  luinc  sibi  algid.e  noctis  in  ten< bris  sub 
divo  ad  lucem  foiuiuque  pai-snmt.  Qui  si  tircnroiie 
ignis  in  modutn  solis  posstl,  quinque  nimirum  cir. 
culos  redderel;  quia  vero  slat,  lineas  qui  ique  facit, 
nnain  in  m.-dio  fervidam,  duas  circum  gclidas,  toii- 
dein  inter  bas  lemperatas.  > 

CAPUT  XXXV. 
De  qualuor  lemporibiis,  elementis,  humoribus. 


paribtis  quideni  pcr  se,  sed  allerutra  adinvicem 
socielale  connexis,  ipsa  qtioque  muildi  eJcmeiita 
consi.it  esse  dislincta.  Terr.i  namque  sicca  ct  frigida, 
aqua  frigida  el  humid.i,  aer  liiuiiiJus  et  calidui ,  iguis 
esl  calidus  et  siecus:  idooque  baec  auiuiniio,  illa 
liiemi,  islc  veri,  ille  comparalur  asstatti.  Sedcihoino 
ipse,  qui  a  sapienlibus  mi<  rocosmos,  id  est,  niinor 
nuindus  appella  ur,  iitdem  per  omnia  qualiiaiibus 
babct  temperalum  corpus,  imiianiibus  nimirimi  sin- 
gulisiis.quibuscotisiat  liumoribus.modiimiemporuin 
quibus  maiiine  pollet.  Sangiiissiqtiidem  qui  vere 
cres<  it,  humidus  el  calidus.  Cholcra  rubea,  qti.c  ;rs- 


Teinpora  sunt  anni  qtialuor,  quibus  sol  per  diversa  C  tate,  calida  et  sicca.  Cbolcra  nigra,  qua;  autuiiiiio, 

GLOSS.-E  ET  SCIIOLIA. 


intra  pedes  Bontx.  Orion  magniindine  ( inquit  Ari- 
ttotelea  )  cl  nitiltiluiline  slellarum  sidus  niaximiim 
est,  vtilgo  qnoque  uotum,  prnpler  asieristni  clarita- 
lem.  Canis  int.T  Galaxiam  et  Orionis  pedes  esl  collo- 
calus,  cuju^  ea  uuoe  in  ore  ponitur  canicula  vocalur, 
Sirius  auiem  a  Craceis  propter  siccilalem,  qux>  est 
du>u  bnc  asirum  cu.n  s.iteexoritur. 

iVcijue  enim  Anlipodarum.  Autipodx,  seu  Anlipo- 
des  (uiroqtie  enim  modo  Lalini  possunl  inneclere, 
ii-i<>  Prisciauo)  a  Laciantio  ei  Atigustino  neganltir. 
Verum  his  a  recentioribus  satis  est  responsiim.  Si 
enim  proplcrea  puiarinl  n«n  esse,  miod  ex  advrrso 
in  allera  parle  ccsli,  eadem  non  sit  mundi  ligura 
quie  apud  tn>-,  mun.lum  n.'gant  esse  rotumluui  ; 
alqui  hoc  jam  a  imiltis  salis  esl  demonsiralutn.  Si  ob 
id,  quod  in  ea  parte  orbis  crediderint  non  esse  ho- 
mines,  sed  inaria,  aut  inculta  loca,  navigationibus 
id  niinc  dcpreheiisuiu  est. 

CAPUT   XXXV, 

P.rid.  Rames.  Gi.oss^e.  —  Tetnpora  sunt  vice» 
iiiiilatinuum  qtiibus  sol  accedendo  vel  riccdendo 
aiiui  teinperai  orbem.  Miems  enim,  illo  longius  iuo- 
rante,  frigidus  esl  et  liutnidus,  ver  ilio  redeunie  hu- 
midum  el  catidnm;  xslas  ilio  supcrfcrvcnle,  calida 
el  sicca  ;  autiininus,  illo  decidente,  sicus  el  fri- 
gidns.  Hacc  aiiiiqiii  sexlo  die  anle  I Jus  Pebruarias 
et  Maias,  Aitgustasque  el  Novcinbres  inchoabaui,  ut 
solslitia  et  xquinortia  in  medio  esseul  tem,  oruin. 
Ver  autem  orienli  cotnparalur,  quia  lunc  ex  terris 
oainia  oritinitir ;  xstas  meridiauo,  eo  quod  pars  ejus 
calnre  flagranlior  sil ;  aiiiuiimus  occiduo,  eo  quod  ob 
conliniuiu  caloris  rt  frigoris  giaves  morbos  habeai  ; 
liteins  sepienirioni,  eo  quod  frigore  lorpeat. 

Tetr.pora  sunl  atini  qualitor,  qnibut  sot  per  Hiversa 

citli  spaiiu  discurrendo  ,    subjectum  Umperat  irbem. 

Feiitpus  juxia  Hebnens  i^leger  anuus  esl,  secun.lum 

illud  in  Dauicle  :  Tempui  el  tctnpora ,  et  ditnidium 

IVtrql.  XC. 


temporis.  Ver  tempus,  annum  signilicst ;  per  lem- 
pora,  duos  annos  ;  per  dimidium,  menses  sex.  Jux- 
la  Lalinos  auiem  unius  anni  quatuor  lempora  ascri- 
biintiir :  hiemis,  veris,  aeslalis  atque  aiiiiimni.  Juxta 
allegoriam,  hieins  leinpoalis  intclligiiur  iribulatio, 
quando  tempestates  el  mrbincs  sneculi  incuiiibtint. 
.tst.is  est  lidei  pcrseculio,  quando  doclrina  p.-ili  li.e 
ariditale  siccatur.  Ver  esl  novilas  fuiei  sive  pax, 
uiiaiido,  posl  bieinis  iribulationem,  traiiqiiiiliias 
Ecdesiae  redditur,  quando  uieiisis  novorum,  id  e-i, 
Pascha  agni  celebralur,  quando  lerra  iloribus,  ij 
«•si ,  Ecclesia  sanctorum  <  n  libns  decoratur.  llem  vc- 
risel  aiitumni,  cum  plciades  media  fere  die  velnocle 
oriiiniiir  vel  occidunt,  ponentes  ingrcssum.  Pleiades 
siint  multc  juges  siellu ,  qtias  elia.n  botruin  appclla- 
inus  a  multiiudine  sleliaruin.  Nam  et  ipsx  septem 
esse  dicuntur,  sed  aniplius  quam  scx  nuilus  conspi- 
cere  potest.  Hscc  ab  Oriente  surgtmt,  et  appropin- 
D  quante  diei  clarilate  stellartuu  ejus  ordo  dislendiiur. 
Pleiades  autein  a  pluriiaie  vocaix  sunl,  quia  plura- 
liiatem  Groeci  «tto  toO  trhivtov  appi  llanl.  Has  Latini 
Vergilias  appellaverunt,  eo  quod  fost  ver  exoriun- 
lur  ;  et  eo  magis  c.t  l.r.s  piad  canttir,  quod  his 
orirnlibus  aestas  tagnificaltir  :  oc.  idenlibus  vero 
hiems  osteiiditnr,  quod  aliis  peuitus  non  est  tradi- 
lum  signis.  His  autem  siellis  ab  eo  quod  septem 
suni,  ei  sidendide  micani,  sancti  omnes  sepiiformis 
Spirilus  virlule  fulgentcs  signiiicantiir  ;  ab  eo  amem 
qund  sibi  vicinauiur,  scd  non  se cnntingunt,  chari- 
tale  proximos,  sed  teropore  divisos  Uei  pr:edicatore> 
Oslenduni. 

Joan.  Nov.  Sr.HO.IA. —  llonim  autem  temprrtim 
priiicipia.  Jam  supra  ineniinimtts  auctores  variare  iu 
ralione  borum  lemporum  Pleriqu.:  respiciuiil  eoruni 
qualilates,  quar-  sunt  ex  calido,  frigido,  biimido  et 
sicco  :  qua:  ubi  nalitra  primuiu  movet  .itijne  ex.ilai, 
manifestis  operationibus  inde  subsequenlibus,  ,-ta 
tuunttir  ex  eo  tetnporum  discrimiua  ;sedquia  omui- 


459 


BED£  VENEKABILIS  OPKHUM  PAR.9  I.—  DIDASCALICA  CENUINA. 


460 


sicca  e  i  fi  1^1. lu.  Phlegiuaia,  qux  hyeine,  frigida  suul  A  eaciem  lempora  ad  lineam  dislinc la  reperimus,  adno- 


ol  liumida.  Ei  quidein  sanguis  iu  inlanlibus  maxime 
viget,  in  adolest eniibus  cholera  rulica,  nielancliolii 
in  traiisgessoribus  i.l  BJt,  fel  cum  f.ccc  uigi  i  saugui- 
nil  a.litiixtiim,  ptileguiala  domiiianlur  in  senibtis.  Hcni 
tanguis  eot  iu  '.|nibiii  inaxiine  ptillcl  ficit  hilares, 
taBlosi  mlsericordes,  niulimn  ridentes  et  loquenies. 
Cholcra  vcro  rubca  facit  inacilenlos,  iniillmii  laineii 
eotnedentes,  veloc-;s,  audacee,  iracun  :os,  ai?il.'-. 
KigT.t  bilis,  Blabiles,  graves.compositos  moribiij,  do- 
lososi|uc  facit.  Pblegmaia ,  tnrdot ,  Bomnolentos, 
oblivieaoa  generant.  Borum  auiem  principia  lempo- 
rutii  diverse  ponunt  diversi.  Isidorus  naiiii|iie  llispa- 
nicnsis  episcopus,  hyeinem  IX  Calenil.iriim  Dcccmb., 
ver  VIII  Caleml.  Marl.,  xslatem  IX  Calemlas  Junias, 


lato  eiiam  orlu  Vergiliaruui  VII,  ld.  Maii,  occasu 
qiimjuc  coriinnleiii  \  II  Itl.  Novemb.  Et  Pliniut  Secun- 
ilus,  in  lihro  sccumlo  naiuralis  liislorix ,  eodeni 
iiiikIo  distmguenda  judicavit.  Scd  et  bonio  Eccle- 
titB  saiictus  Anaiulius,  in  optrc  suo  paschali,  cuin 
dc  tBuuinociiis  et  solsiiciis,  <leque  horarum  ac  niomcn- 
toriiin  iiicrcinciilis  sniiiiii-  .i :ni.  iit .puiassi'i.  ita  dispu- 
latiotiem  suam  siiuul  el  ipsum  libellum  lenninavil  : 
i  lloc  aiilein  iitm  ignoie-,  quod  ipsa  quatuor,  quas 
pii,v(Ji\iuius  lemporuui  conliuia.licel  mensiuin  6equen- 
litim  Calondil  approxinieniur ,  uuumquodque  tamen 
nieiliiim  tempi  i  uiii,  id  eat,  verui  et  a  staiis,  autnmni 
ct  hieiuis  (encat,  ct  non  exinde  tcinporum  principia 
inelioenlur,  unde  mensium  Calendx  initiantur,  sed 


autuiiinum    X  Calendas   Septembres    babere    dixit  B  ita   uiiiiiuqiiotlqiie   tempus  inchoandum  est ,    ul  a 


exortum.  GraBCi  aulem  et  Romani,  quortim  in  hujqs- 
inotli  tlisciplina  potius  quam  llispanorum  auclorilas 
sequi  consiievit,  llvemem  VII  Itl.  Novcmb.,  ver  VII 
1*1 .  Kebrua.,  xstatem  VII  Id.  Maii,  Autummuin  VII 
ld.  Atigusii  inchoarc  deccrnuiil ,  hiemis  videlicct  et 
:cstaiis  initia,  vcsperiino  vel  ma(u(ino  Vergiliarum 
orlu  occasuque  signanies.  Item  vcris  el  autunini, 
cum  Pleiades  media  fere  die  vel  nocle  oriuniur  et 
occidunl,  pouenies  ingressum.  Denique  et   in   libris 


prima  die  vcris  lempus  xquinoclitim  dividal ,  et 
x.tatis  IX  Cal.  Jul.,  et  autunmi  VIII  Calendas  Oc- 
tnli.,  et  hvcmis  V 111  Calemlas  Jan.,  siinililerdividal.  • 
I  ln  auicm  Dei  populus  in  lege  lcmporum  laceret 
iniiia,  lestatnr  Scriptura,  qnx  prxcepit  dicens  :  Ub- 
serva  mensem  novarum  (rugum,  et  vemi  primnm  lem- 
poris,  el  [acies  Phase  Domino  Deo  tuo.  Quein  secuti 
esse  iEgyptii  videntur,  ex  eo  quod  eruililissiinus 
eorum    anlisles  Protereus  ail  :  lllud    eliam  oporiet 


cosmographoruui   atillienlicis   ac   nobili-simis  ,    i(a  C  aKendere,  quod  errcnt  ntiuiuin,    qui    primi    mensis 

CLOSS.E  ET  SCHOLIA. 


bus  annis  pari  ralione  non  accidit,  dislincla  sunt 
lempora  exorlibus  stellarum  fixarum.  Ilabenl  au  cui 
singulx  partest|ualilaleselemeiitares,  ul  ver,  humi- 
diitii  el  caiidum,  aeris  naiuram  sorlilum  esl;  xslas, 
sicca  esl  el  calitla  velul  ignis ;  autuiniius,  Irigidus  ci 
siccus ;  hieins,  frigida  el  hmnida,  qualis  el  naiitra 
biimoris  est.  Nain  et  liiems  ab  utn  dicilur,  quoJ  est 
plucre. 


vcnli  sunt  quos  nimivcrsarios  quidem  vocanl,  qui 
II .iitl  posl  exnrtuni  canis  spatio  q*Adr»ginla  dieruui 
ex  Sepieiiiriiiiiibus ,  quoriim  flatus  valitliores  suol  in 
Auslrinis  qtiam  in  arcloil  regionihus.  Vide  libro  se- 
ciiiiiln  Mcnuftu». 

Figuras  quas  hic  suhjeci,  sie  pictas  inveni  in 
exemplari  scii|Ho,  qtwe  qnia  iiomiilul  a.l  hoc  caput 
laaebaiit,  vitlehmiiur  i  esse  omidendx.  Prion  li- 


Meiiu  inter  itlos  Itieme  Etesiurum   flalu.   Etesiic  V  gursB  sic  fuil  adscripUuu. 

(De  temporibus  ac  purlibus  ejits,  et  qualilatibfis  anui,  schcma. 


461  DE  TEMPORUM  IUTIONK.  m 

initium  lnnaris  cursus  a   XXV   die  mensis  Pliame-  A  hieme  raedia,  maxime  campos  lierbis  floreos ,  el  syl- 
noili,  quiestXIICalendas  April.  omnino  esse  consli- 
ifiuni,  eo  quod  lunc  iniiiuin  verni   lemporis   ab    iis 
qui   lioc   invenire  voluerunt  cum    omni   diligentia 


prxlixura  esse  videatur.  Vocatur  autem  ver,  quod  iu 
eo  cuncta  vernent,  hoe  est  virescant.  .rEstasab  ueslu 
qui  in  ea  maturandis  fruclibua  datur.  Autumnus,  de 
autumatione  fructuuiii,  qui  in  eo  colliguntur.  Porro 
liienis  a  doctoribus  frigus  inlerpretalur,  et  stcrilitas. 


vas  fertur  babere  pomis  onuslas. 

CAPUT  XXXVI. 

De  anuis  naturatibut. 


Annus  vel  ab  innovanda  cuncta  qux  naturali  or- 
dine  transierant,  vel  a  circuiiu  tcmporis  iioineii 
accepit,  quia  veleres  am  pro  circum  pnnere  sulc- 
banl,  utCalodicitinOriginibus,<>ruiortimani(«rm>nHr>i, 


Et  b:ec  quidem  noslris  partibus  temporum  vocabula  R  id  esl,  circumterminum  ;cl  amfrire  dicitur,  pro  circum- 

ire.  K  i  aulem  annus  lunaris,  esl  el  solaris,  esl  et 
errantiiiin  discretus  stellarum,  est  cl  omniuiu  plane- 
tarum  unus,  quera  uiagnutn  specialiter  uuncupanl. 
Sed  lunaris  annus  quadrifarie  accipilur  :  primus  est 
namque,  cum  luna  XX  VU  diebus  et  Vill  horis  zodia- 


rongruunt.  Verum  Iudos,  ubi  alia  creli  facies ,  alii 
sunt  ortus  siderum,  binas  xstales  iu  auno  biuas  ha- 
bi-re  perliibenl  niesses,  media  iuier  '  illos  bieme 
Etesiarura  flalu,  nostra  vero  brumali  lenes  *  ibi  auras 
et  mare  navigabile  narrant.  Sed  cl  JDgypius  nostra 


VAIflANTES  LECTIONES. 


C,  illas. 


'  C.  ubi. 


GLOSSiE  ET  SLHOLIA. 


S.signumsemissignificat.quxlibetenimdictiomen-  C  Neque  enim  cujusmodi  apud  Bedam  ponuntur,  res- 
sura,  seu  in  parlibus  assis  siiam  {tic)  quemdam  cha-      poudenl  antiquiiatibus  sculplis  aut  pictis. 
raclerem,  de  quibus  et  apuil  Beilam  de  parlibus  assis  Subjeci  hic  alteram  figuram,  qiiam  in  Codice  re- 

et  plerosque  alios    vetusliores    grammaticos  ;  sed      lustissimo  sic  ad  litti-rain  iuvcni,  cui  hoc  adscripium 
ddscriptoruiu  inscitia  vel  negligentia  corruptx  simi.      fuit. 

(Dt  convenientia  cotmi,  microcotmi  el  anni.) 


caput  xxxti.  D  lebant,  etc.  Annus  solaris  vel  civilis  esl,  dmn  sol 

Bhid.Rvhes.  Gloss.c.  —  Annet  ab  innovando  cunc.la  ccclxv  diebus  et  quadranle  zodiacmn  peragil :  quem 

qute  nalurati  ordine  lrantier»nt,  vel  a  circuitu  lempori»  Romani   a  bruma,   llebrxi   ab   xquiuoclio    verno  , 

nomen  acctpityuuia  veteret  pro  circuiu  ah  poncre  so-  Grxci  a   solstilio,  -'Kgyptii  ab  autuurao   iuchoanl. 


405  IlKlijt   VKNHRAUILIS  OPEMJM  PARB  J.  -  DIDASCAI.ICA  GENLUIVA.  4(4 

cum  pMHMM)  .iJ   i>l  sigiium    cx   quo   egressa  esi  A  <um  long:rvil.iicm  piiinuruiu  liouiinuin  detcriberrl. 


revertilar.  Secundus  diiobus  diebus  etqtiaiuor  horis 
prolixior,  qui  ronsucle  meusis  appellatur,  ciun  solem, 
a  quo  nova  digressa  csl,  XXIX  ilicbus  cl  XII  lioris 
exaclisjaui  delecJa  repeiit.  Teriius,  qui  XII  mensibu* 
biijusnodi,  iil  est,  diehiii  CCCLIV  explciur,  el  vo- 
c.itur  cniiimmiis,  eo  quod  duo  s:epissiiiie  lales  pari- 
ler  ciirram.  Ouailiis  qui  tptalmpit  Crscce  .licilur, 
itt  esl,  super  augmenluin,  ei  liabet  XIII  nienses,  id 
esl,  dics  CCCLXX.MV,  qui  uierque  apud  llebr.eos  a 
principio  iuensis  pasehalis  incipit,  ibidemquc  lliiiiur. 
Apud  Romanos  vcro  ab  incipienlc  Imn  meusis 
Januarii  sumil  initium  ,  ibiquo  teriiiiiiatur.  Itcin 
solis  esl  annus.  cum  ad  cadem  luca  sideruiii  rcdiil, 
peiaciisCCCI.XYdiehus,  et  Vlhoris.idest.qiiadranie 


ita  niciiiinii !  <  Nullus  aiiteui  a.l  viiam  modernaiB,  et 
aiiniuuiii  brwitaicin,  quibu»  iiuiic  viviinus,  vilam 
coiiiparaiis  aniiqiiorimi,  putel  f:ilsa  qiix  «le  illis  tuiil 
dicls,  cl  co  quod  niiiic  viia  tanlo  non  ducalur  ten,- 
pore,  creil.il  neque  illog"ad  viiae  i  lius  longilu  lineiu 
pe.  venisse.  Illi  iiaiiique  cnm  c.seui  rcligiosi,  ct  :iu 
ipso  IVo  I.icii,  cumqiie  ci*  pabu!a  opporiiiniora  ad 
majus  tempus  eiislerent  praqiarala,  t.niiurum  anno- 
r.im  ciirric.ulis  rite  vivebanl;  dciudc  proplcr  vinu- 
les,  ct  gloiiosas  ulilitatcs,  quas  jugiier  perKiuia- 
bautur,  id  est,  astrologhin  el  gcouielriaiii,  Deus  eis 
amplius  vivendi  spalia  coudouavit,  qn.e  nunc  liaud 
edisccre  poluissenl,  nisi  sexccmis  vivcrent  amiis, 
per  Inl  eniin  nniiormn  ctirricula  magnus  amius  im- 


toiiusdici,qiia-  pirsquatcrducta  cogil  inlerponi  dicm  "  plelur.  Aiinuiii  aulcm  civilcm,  id  cst,  solarein,  llc- 


linum  ijii'i.1  Kmii.vii  bissexlum  vocant ,  ul  ad  ciinidein 
circiiiium  re(ie:itur.Q.iai'tiissolaris  gyriaunns  biss>  x- 
lilisest,  calarislribus  unodieprolixior,  quoconic<  to, 
sol  ad  cuncla  biguomm  loca  eisde.m  dierura  noclium- 
que  quibus  aute  qiiadrieimiuin  reverlitur  boris. 
Annus  erraiitiniii  MeHarma  cst  quo  iliarum  qtieque 
Tcdiaci  .imhilum  pcrlustrat,  de  qno  supra  diximus. 
Aiiiius  magiius  csi,  cum  omnia  simul  erraniia  sidera 
.ul  sua  quxquc  luca,  qux  simul  babuere,  recurmnt. 
De  quo  Joseplnie,  in  priino  Autiquitatum  libro.cap.  4, 

CLOSSjE  ET  SGHOUA. 

Annus  commnnis  lun.iris,  dundecim  lunis,  id  est,  cojifdihet  per  r.odiai  iim  crvnversione,  qno  epitbelo 
diebus  ccr.Liv  ,  cinbulisintis  \m  lunis  et  diebns  aliijui  uiuutur  scriptures,  ad  expriinendara  naluram 
ccclxxxiv  implvlur,   a  luna  paschali  sumcntes  ini-  C  anni.  :tliqu:in  lo  :td  diflerenliani  annoruin,   qui  n<u 


brari  ab  icquinociio  verno.  a  sdslilio  Grarci,  /E^yp- 
lii  ab  nuiuiuno,  a  briima  incipiiinl  Koinaiii.  > 

CArUT  XXXVII. 

Dt  dfcpuribnt  nHifMMMM  annit. 

Il.ix  de  annis  sinl  dicia  nalural  bns,  c.Ti-rnm  an- 
liquos  diversarum  gentium  po|  u'os  diverse  in  obs<  r- 
vaiione  annali  a  vcru  devissse  ciiam  bealus  Angu- 
stiuus  edocct,  qui  cum,duodccimo  de  civitale  Dei  li- 
bro,  contra  eos  agerel  qi'i  etiam  sanctam  Scriptonuu 


tiiim.  Aiinus  maguus  c.i,  dum  orania  sidera  ccnis 
cursibus  exaclis  ad  locuni  suum  rcverluntur,  quem 
dc  annis  solaribus  Josephus  dicil  impleri.  Dcinde. 
propler  virlnles  el  ijloriosnt  uitlilales,  quat  jugiler 
perscruttibantitr,  id  est,  astrctoginm  et  tjeometriam, 
f)eut  tis  amptiut  spalia  vivendi  condonavil.  Giromctna 
trsl  disciplina  magiiiliiilinis  cl  lurmarum.  JS.nn  geo- 
inelria  de  lerra  el  de  aensiira  niincupaia  c-i.  Terra 
cr.im  Gr-.ccc  yri  vocalur,  Metra  mensur.i.  Aslruno- 
iiiiam  primi  /Egypiii  invem  runt;  asirolngiam  vero 
<  i  uativitalis  observaiitiam  Cliat.la-i  primi  dociiiTiiiit. 
luler  aslronomiam  aulciu  vl  astrologiain  aliquul  <lil- 
lerl.  Astronomix  ratio  mo  lis  pluriiiiis  constat.  Deli- 
iui  eniui  qniil  sit  muudiis,  quid  ic/luiu,  quid  spbi  rar 
silus  et  cursus,  quid  axis  cccli  et  puli,  quid  siui  cli- 
iiiata  coeli,  quid  ctirsns  solis  et  Imiir  cursus  aique 
astrorum ;  aslrologia  wro  partim  naliiralis,  pariiin 
supcrstitiosa  cs>.  Naturaiis  dmn  exsct|uiiur  solis  ct 
Imiae  cursus,  vel  stellarum  eertas  icmporiiin  slatio-  ■ 
nes.  Superstilinsa  enim  est  illa  quam  malheinaiici 
s  qiiiiuliii .  qui  in  stellis  augurantur,  qniquc  etiani 
dtiodcciui  <n"i  signa  pcr  singula  aniuuB  v.-l  corporis 
meinbra  tlisfoniiiit,  gilcriiini|iiv  ciirsu  nativit.ilcs  bo- 
iiiiiium  ct  mores  prcd  care  niiiiiilin . 

JotN.  iNov.  Sciiolia.  —  AnNH*  ai>  tnnovando.  Ilic- 
tenus  Jteda  pcr  quamdam  pra-paratiouem  a<l  amii 
tcmporis  dcscriptiuneui  explicavit  solis  elTccta  quav 
dam  ac  al.as  circtimslaiiiias  :  ab  lioc  auleiu  capite 
usque  ad  piiiiciiiiiiin  annaliuni,  cougcsit  i|ii:c.laiu  <l« 
niiiiurmii  varielalc.  Aiiiius  euiin  puslreiua  temporis 
cr.it  pars,  ex  bis  quas  iu  priuripio  libri  pniposiiiiiius. 
!  .i  ordo  requirebai  ut  pnusquaiii  annales  exiionci.i. 
reddMSl  ralionem  aiuiorum  l.sl  aiiiciii.iiuiiis  uit  ge- 
licralilui'  dtrliiii.-iiniis)  tertitm  lempoiis  iulci i.illiim, 
qiiod  lililuiu  siilus  ali<|iiod  erraus  sifjuifciiim  iubeni 
Miniiiotn  pr.r  signoriim  ordiiiirin  iutegiv  absul\it.L'n- 
il.rcl  aiiiiuiii.i.  cpitlii'ioii,  SfMlll  vilcr.rsquuiiiic  siiiu- 
piuni  cv  asliul«gia,  lertmt  (UUUU,  quod  llal  pUiicl.c 


stellariiin  inotibus  computanlur,  sed  arbitrio  b»ini- 
iraui.  l'i  vere  vertens  ai.nus  solis  cinst.it  diebus 
i-if.LJV  et  quadrauie,  al  vulgaris  est  quadraiile  minor, 
bissexlilis  est  semisse  elquadraiiie  maj.ir.sic  el  iun:e 
aniii,  aut  siinl  vcnentes,  au'  vulgares,  id  esl,  qu  bus 
n<s  propter  lacilioiem  computationein  aut  delnixi- 
iiiiis.  aut  addidimus  ali)uiJ. 

Quia  veleret  am,  pro  cihcu».  Sic  et  F.  Pompeius. 
4m,  iuquit,  prvposilio  loquelans  signiKual  riicam; 
imde  servus  ambacius.  i.l  esl,  circumactus.  Qniii  ct 
Grxci  eodem  respicientes  anmim  vocant  ri>c<cur«v, 
<|iiixl  iu  sese  redeal ,  qu.v  iialura  esl  ambhiu  et 
circuli. 

C'H<m  niu<7iiu>n  tpecialiler  nitnciipanl.  Magnum  an- 
iiuui  vocanl  dtun  omnes  sideriim  iimius  eliam  tar- 
dissimi  seniel  suos  cursu>  ctmll<  iiiul  llic  vere  vvr- 
teus  a  Cicerone  diciiur,  in  c\leuua  i<>ne  liuiiian.e 
vit;c,  liliro  scxto  de  R.'pub.,  in  qu  •  miilia  nnlli.i  an- 
,  iioriim  verlenliiim  couliuciiiiir.  S  .1  de  co  mmier.i 
noiiduiii  satis  ciinstat :  rccenliores  terminanl  i.xivn 
amioruiii  solariuin;  qua  ile  re  si  pusiul.t  cogu.isceie 
l.bel,  viile  Macrobium  in  Somiiiun  Scipionis.  Dirim- 
tur  ct  solares  aimi  magiii  rcspeciu  luiiarium,  ut  apud 
1'oeltiu ; 

luurca  magouui  Sul  circuniveniur  iiiiium. 

Ev  ■  j ■  i r.  vcrsu  cl  ralio  veilenlis  auni  cousi.il. 

limbulismut.  ld  est,  ailjei  tnius.  Vi.ic  M  ■  r.uiiuiii, 
scil  il!c  iiichscs  luCo/tTfioiJ,-,  iioii  .iiiimiii,  vocal. 

•t.'iiiHji  iriui;iiiii  esl.  Vocnnl  el  liiinc  aiioum  PlatO- 
nicum,  iniia  enim  liieronl  cjiis  da  lioc  ann.i  placiia. 

i   M'l  I     XXXVII. 

linin.  Rauks.  Ci.oss.e.  -  0"i  eliam  saiu  i  <m  Siri|i- 
1  ii  jiii  pul.iOaul  ihlci  pi nni,  s.t'culi  lciup.iiiliiis  aiiiint 
COBipuUSM,  i.l  Ckl,  l.inl.i  ln.  vilalis,  ul  tuiiis  jiiii.ij 
u.isier  dcccm  illos  Ii.iIiiiissc  crctljtur.  I,le»t  lic.  pu- 
iMliant,  quia  iioii  <  ic.l,  ti.n.t  luniu,  s  viveie  m  pnmi* 
wrculi   leioponbus  iiumugi  utos  atmoi    uvc  euaus 


465 


DE  TEMPOlUiVi  BATMWE. 


466 


puUbant  nliier  primis  saeculi  temporibos  anitos  com-  A  ms  id  octiirgeuios  etiain  pcrvcnisse,  baec  omnia  in 


putuse,  id  est,  Liul *  brevttaiis,  ut  iinug  annus  nos- 
terdecem  illos uabuisse credatur,  dicmtes :  Cum  au- 
dieril  quisque  vel  legerii  nongentos  annos  qnemque 
vixisse,  debci  iotellig»  re  nonagiuln,  decem  quippn 
illi  anni  unus  e*t  nosler,  ci  decem  nostii,  cenlum 
itli  luerunl ;  dicil  inler  alia  .  i  Ut  aulein  aliler  aniuun 
ttmc  lui>se  compuialum  nnn  sit  incredjil.ile,  «-'jiciunl 
quod  apud  plerosque  scriptnres  hi>loiiac  reperiiur, 
/Egypiios  habuisse  anninn  IV  nenstam,  Aearna- 
nas  VI  mensiuin,  Lavinios  XIII  uiensium.  1  Pli- 
nius  Secuniius  cum  coitui>emi>rasset  rdalum  fuisse 
in  litterasquemdain  vixi  se  CLtl,  atium  deeem  am  • 
plius,  alios  duccntorum  anuorum  habuisse  viiaw, 
alios  Ircccnloruui  annnrum,  alios  quadringenlorum, 
qnosdaro  ad  quing<*nlos,  aiios  ad  sexevulos,  nonnul- 

CLOSSiE  ET  SCIIOLIA 


icilia  ternporum  sicidisse  arbitratus  est.  4  Atii 
qnippe,  imjuit,  SBslatc  deteriniiiabant  aniium,  el  aiic- 
rom  hyeme ;  •■  lii  quadripartiiis  u-mporibus,  sicul 
Arcades  inquit,  quoruiu  anni  trimestres  fuerunt.  t 
A  Ijecil  eliam  aliquando  /Jgyplios,  quorum  parvns 
annos  quatcrnorum  mensium  fuissc  suprailiximus, 
tame  line  timitasse  annnm.  1  Ilaque  apud  ens,  inqu;t, 
in  singula  millia  armorura  vixisse  protluntur.  > 


CAPUT   XXX  VIII. 

De  rutione  biuexti. 

Dc  rationc  bissexti  non  nova  nunc  cudeif ,  sed 

qiue  in  epistola  rogami  amico  quondain  diii,  etiam 

iis  insercre  ojusculis  placuit,  ubi  po;t  pricfaiioncm 

B  tongroam  it.t  suhjeci.  •  SictU,  inqiiant,  salturo  luna; 


amplios  quam  modo  vivunt.  Idcirco  a-stimabanl  san- 
clamScript-  ramcoiuputa*se  spatium  annorumaliler 
quani  m  nc  l>-mporis ,  quod  nullo  morto  credenJtuu 
esl.  Iiutjuc  apud  eos.  inquit,  et  singulu  milita  annorum 
rixi***  prod.miur.  Post  haec  igitur  verha  parvo  f.iclo 
imcrvallo.  beatus  Augnstinas  ila  snliinferl :  Quid  di- 
catn  ile  Cainan,  qiii  eum  apud  uos  ceuliini  >ep(uaginta 
leperiatur,  apud  Hebreos  sepliiagini»  legimr  fuisse 
annoruin,  quanJo  ge.mil  Malaleel?  Qtii  genueral 
homo  geptcnnis,  si  tnnc  anni  srptuag;nia  nuncupa- 
banlur,  qui  septem  fiiernnt.  Sed  ciim  hoc  ilixt-ro, 
continuo  referiur  illud  Jidajoruni  es>c  nicnoVium. 
ltem  post  panca  :  Nunc  jam  videamu*  quonani  modo 
evidenter  possit  oslendi  uon  tam  brevcs  utilli  decem 
unusessel  nostrorum,  sed  tanl;c  prolixitalis  annos. 


qu.intx  nunc  habemus,  quos  utique  circuitus  conficil  C  cctafo. 


qnando  ceepit  esse  diluvium,  in  quo  die<  quadraginta 
coiitinualx  ingentei  pluviai  mcmoranliir.  Qui  dies 
nici  hinas  aut  paulo  ampliu-,  sciUcel  quatuor  niinut  1 
boras  hahent ,  seJ  vicenas  el  qualcrnas  die  nnctuque 
t^nsa' t.ts;  ac  per  lu-c  tam  magr.os  annos  vixeiunt 
illi  antiqni,  usque  amplios  quam  »cccc ,  qitantos  po- 
st;a  vixit  Aliraliam  clix  et  v,  etpost  «um  lilius  cju» 
Isaac  cl.xsx,  et  lilius  ejus  Jacob  prope  cl,  et  quantos 
imerposila  nliquanla  «taie  Moy;c<  cxi,  el  quanlos 
ciiam  nunc  vivunl  boinincs  i.vx ,  vcl  lxxv.  vcl  non 
multo  ampliit<s,  dc  qu  bus  dictum  est  :  Ei  amplius 
i-jti*  lahor  et  dnlor. 

Joax.  Nov.  Sciiiilia.  —  Plinius  seamdui  c>'in  roni- 
wirmorasjicl ,  ctc.  Locus  esl  apud  Plinium  ile  spatiif 
vit;c  longissimis,  libro  seplimo,  capile  qiiailragesiino 


solis,  illoiiim  hoiiiiiMiiii  vila  piolixissima  coniputatos. 
St  xcentesimo  nempc  anno  vii.e  Noe,  scriptiini  e-t, 
factiim  essediluvium.  Cum  eigo  ihi  hgitur  :  Et  aqua 
diiuvii  farla  est  snpcr  terram  scxcenlesiino  anuo  in 
vila  Noe,  secundo  mense,  dccimo  septimo  die  uiensis, 
si  aunus  ille  minimus.  qualcs  decem  laciunt  unum 
nostrum,  trigiota  scx  habcbat  dies,  lantillus  quippe 
ai  111 11$  si  antiquo  morc  hoc  nonten  acccpit,  aut  non 
liabct  nien-es,  aut  mcDsis  ejus  est  tridunm,  ut  habcat 
duodeciui  inenses.  Quomodo  igitur  hic  dicluin  esl 
sexcentesimo  anno,  secundo  mensc,  dccimo  septimo 
die  mensis,  nisi  quia  tales  qualcs  nuuc  sunt,  eliaiu 
lune  erant  menses?  Nam  quo  paclo  iliter  decimo 
seplimo  die  mensis  sccundi  dicerclur  cccptum  esse 
dilnvium?  Deinde  posleaia  line  diluvii  ila  legitur  :  Et 
sedit  arca  in  menscseptimo,  septima  et  vicenma  die 
mensis  super  montes  Araral.  Aqtia  auteni  minue- 
batur  usque  ad  decimuin  mensem ;  decimo  aulem 


Areadn,  inqiiit,  quornm  nnni  trimestret  (atiunt. 
Arcndes  primi  mortaliom  pulanlur,  priiniinique  oh- 
tervas.<e  temnora  e.x  luna;  cursu,  untlc  fabula  vulga- 
tuni  e^leos  fuisse  inna  antiquiores.  Est  el  liinxspe- 
cies  crcscentis  (qu;«  pwonSit  dicilur)  ctiamnum 
insigue  el  ArcadLc  c:  Gr;ccia2,  <|Uod  sibi  usurpat  natio 
Turcarum. 

CAHiT  xxxvni. 

I5bid.  Ramcs.  Gi.oss.e. —  Quia  tol  annnum  eceii  am- 
bituni,  id  etl,  duoJecim  signn  circili  zodiaci  notissima, 
non  in  ccclxv  diebut,  s?d  siiperaddilii  sec  hurH, 
nJimplern  cogiioscilnr.  Si  vis  scire  u.ide  oritur  his- 
sextus,  siito  qtiia  sol  stalin  tinoquoque  signo  trigiuta 
diebus  et  ilecf;»  sfinis  hori-.  Quapropler  mulliplica 
duodecies  iriginla,  linnt  ccc;  x.  Ilcrum  quia  slat  de- 
ceni  horis,  iiiultip!i>a  duod>'cies  decem,  cl  liunt  cxs 
borx.  Ilas  igittir  divide  per  v  ginli  qtiatuor.  Vigiuti 
quatuor  hora:  faciunt  iiiitini  diem,   xl  et  vm  duos. 


meuse,   prima  die  mensis,  apparuerunt  cacumina  p  xc.vi  qualuor,  cxx  quioque.  Ecte  ccr.ixv  dit-s.  Iteruin 

quia  i-tdi  decem  semis  horis,  niiiltiplica  duodecies  se- 
mis,  et  fiunt  scx  borcc.  E  quibus  bissexlus  annuatim 
succrtscere  solel.  Primo  igitur  anno  pncparationis 
ln-sext',  prima  hora  uoc  is  quse  diem  xv  Kai.  April. 
prxecdit,  inlral  sol  in  Arjetem.  Il;ec  igilurglossa  jam 
BUpeiiM  plenilerest  sciipta. 

Bissexlus  ex  qaadranlis  tatione  per  quadritnni  m 
conficitur,  dum  sol  ad  id  signuiu  ex  ijuo  egrcssus  esi, 
non  in  cccrxv  diebus,  sed  quaita  diei  parte  super- 
adjecta  revertitur.  Verbi  gratia,  si  nunc  scquiiiocii  1- 
iem  cn  li  locum  sol  oriens  intraveril,  in  biinc  anno 
seijuente  tneiidie,  icrtio  vespere,  quarlo  meJio  no- 
ctis,  quinto  rursum  in  exortu  recurrcns,  necei-sari» 
diem  pr.cniontt  augendum,  ue  si  forte  non  ad-laisr 
per  ccclxv  annos  xquinocUum  vernalc  solstiiiali  ilie 
proveniat.  Q-em  jEguptii,  anuo  suo  expteto,  id  est, 
qtiarto  kalend.  Septemb.,Romuni  sexto  halend.  Mart., 
undeet  nomen  ac.epil,  intetponunl.  Bieviori  aulem 
ti  vulgai  i  raiione  bi  scxtum  rclardatio  gcnerat  soiis, 


montium.  S:  igitur  tale>  menses  erant,  lales  profecto 
el  anni  eranl ,  qnales  mtnc  h.ibemus.  Menses  quippe 
itli  triduani  viginti  et  septem  dies  habero  non  pote- 
rani.  Aut  si  pars  trigesima  tridui  luuc  appeliahatur 
dies,  ttl  omuia  proportione  mimiaulur,  ergo  nec  lolo 
qualriduo  uoslro  factumest  iiludiaingraiidediluvium, 
qnod  memoratur  faclutn  quadragmta  diebus  el  no- 
rtihus.  Quis  hanc  absorditatem  ct  vanitaiem  ferat? 
Proinde  removeatur  hic  crror,  qui  conjeetura  falsa 
ita  vult  astruere  Scripluranuu  noslrarum  liJcm ,  ut 
alibi  destrual?  Prorsus  tanlus  etiam  tunc  dies  fuit , 

Suaniiisel  nunc  est,  quem  vigiuti  et  qualuor  lior.v 
iurno  curriculo  noclurnoque  detcrminant.  Tanlus 
mensis  quanius  el  nunc  est,  quem  luna  ccepta  ct  linita 
concludit.  Tantus  annus  quanius  el  minc  esl,  quem 
duodecim  menses  lunares,  additis  propler  cursum 
silarem  quiuque  diebus  etquadrante,  consummant, 
quanli  anni  sexcentesinti  vitx  Nue  secuudus  crat 
mt- itiis ,  ejusque  mensis  decimus   scptiuius  dics , 


467 


DF.D.E  VENERARILIS  OPERUM  PARS  I.  -  DIDASCALICA  CENUINA. 


408 


qnem  dicnnt,  locus  et  bora  ciiior  imvn  ionis  cjus  A  cant,  inieicalare  consnenmt.  Quod  si  qnis  calcula- 


per  X  et  IX  a  iiios  efficil;  ila  e  conlrario  bi-sexium 
non  alia  catisa  qtiam  tarditas  solaris  cursus  general. 
Sunl  eiiim  nouniilli  qui   faeililale  cnmputandi  abs- 

que  labora  eonpreiiendaal  quania  bissexii  cres- 
eenlis  particula  per  singulos  annos,  vel  menses, 
vel  etiam  scptimanas,  el  tlies  incessanles  adim- 
plealur.  Nec  lamen  dicerc  noverint  qualiier  eadcm 
partieula  crcscat,  vcl  qux  sil  causa  quxve  ratio  cre- 
nicnli  ipsius ,  quidve  nascerotur  crroris  inlesli  , 
m  n  ii  ipse  dics  bissexli  suo  juxia  mnrem  ne- 
cessarium  inlercabretur  in  ordine.  Bissexlus  igi- 
tur  ex  quadrnnlis  ralione  pfT  quadrienniuiii  con- 
fi  itur.  Qiiadi  .nii  ni  namquc  solent  appcllarc  quar- 
lam  parlero  cujuslibet  rei,  verbi  gratia,  pecunix,  tem- 


lorum  lacerc  neg'igens  CCC  solum  ac  LXV  diebus 
omnes  se  annos  agere  dcbere  pulaveril,  magnum  *i- 
bi  mox  invenict  aunui  circiiilus  occurri.-se  dispen- 
dium,  ita  ut  posl  ali|Ui>l  annorum  verlenlitim  cur- 
rictito,  a^siivis  mcnsibus  verniim  lempus,  vernis  bru- 
malc,  brumalibtis  auluinnale,  antumnalibus  xslivum 
se  offendisse  pcrversus  cnmpulator  boirescal.  Si  eui 
sane  qux  de  sig  ifero  el  rocli  ambilu  paucis  diximu«, 
forte  habeniur  incognita,  buic  vtdgari,  ci  forlassis 
compendiosiori,  ac  maniresliori  ralione  satisfacere 
curavimiis,  ul  qui  cceli  signis  iniendere  puerili  in 
scbola  iii. ii  dedicii,  saltem  borologii  lineis  in  lerra, 
qux  neccssaria  quxrit  appreheudar.  Et  hic  ergo  sciat 
solcm  morulis  suis  et  lardiiale  quolidiana  qu  idran- 


poris,  lo  i ,  cl  ideo  quarin  pars  diei,  qui  XXIV  horis  B  lis  hujus  annui  disponenie  opere  Creatoris  esse  ini- 


ciim  sua  nocie  complctur,  id  csl,  horx  VI  quadraus 
consuctc  vocalur.  Quadranlis  aulem  liujusce  per 
quadriennium  in  dicm  iiitegrum  colligcn Ji,  ct  in  loco 
soo  inlcrcalandi  hxc  cst  ratio,  quia  sol  annuiim  m-li 
arabilum,  id  cst,  XII  signa  circuli  zodiaci  nolissima, 
iinn  in  CCCI.XV  dichus,  scd  superadditis  VI  horis 
adimplere  cognoscilur ;  unde  fii,  ut  si,  verbi  gralia, 
nnnc  xquinoclialem  cceli  locum  mane  oriens  intra- 
verii,  in  lur  c  anno  sequenle  meridie,  terlio  vespere, 
quarto  mcdia  nocle,  quinto  rnrsiis  in  exortu  diei, 
utpote  complelo  diei  lotius  circuilu  recurral,  sicque 
necessario  diem  superfluum  admoneal  ubilibet  inter- 
pnnendiim,  annique  quarli  pleniludini  esse  copulan- 
dnm.  Qticm  iCgyplii  anno  suo  solemniler  expleto,  id 
cst,  IV  Calcn  lariun  Seplembrium,  Romani  antein  VI  C  uu9 
Olendarum  Martiarum  die,  unde  el  bissextum  vo- 


nislrum,  quem  diligenlior  inquisilio  declaral,  non  ad 
eamdem  borologii  lineam  per  CtXLXV  dies  posse 
plene  reduci,  sed  si,  verbi  gralia,  prxsenti  anno  in 
a  quinoctio  vernali,  quod  juxla  .Efjyplins,  qui  calcn- 
latorum  palmam  lencnl,  Xil  Calcndarum  Aprilium 
die  solet  venire,  a  mcdio  orientis  surrexerit,  eadem 
die  post  aniium  aliquaulo  inferius  oriri,  el  lertio, 
quario,  quintoque  anno  eamdem  diminutionem  in 
lantum  nalurali  sui  cursus  augere  lemperanlia,  ul 
nisi  dies  bissextilis  antea  juxia  morem  intercale- 
tur,  jam  XI  Calendariim  Aprilium  die  faclurus  xqui- 
noclium  a  medio  surgat  orientis,  e.undem  nibiinmi- 
nus  tardilaiis  su.e  conslanliaro  in  cateris  quoqne  per 
totiim  anuum  servalurus  exortibus  simul  et  occasi- 


CLOSS^E  ET  SCnOLIA. 


non  ad  eanidem  lintam  per  ccclx  v  dies  plene  redeunlis, 
quem  ti,  terbi  gratia,  in  wquinoctio  vernali ,  quod 
juxta.£gyptios  xn  fialendarum  Aprilium  die  provenit, 
surgenlem  a  medio  Orientis  diligenler  annotaverjs, 
bunc  anno  scquente,  die  videlicet  eodem,  aliqnanto 
injerius  oriri,  el  tertio,  quarto,  quinloque  anno  eamdem 
diminutionem  in  lanlum  augeri  reperies,  ut  nisi  diein 
anle  superadjicias,  undeeimo  Kalend.  April.  tequino- 
rliimi  facturtls  sol  amediosurgat  Orientis,  eamdem  si  i- 
licel  Uirditalem  in  ca-ter  s  quoque  sercaturus  exortibus. 
Joa.n.  Nov.  Scuolia. —  Suiit  enim  nonnulli  qui  (aci- 


lilale  computandi.  Non  est  diTicilis  computandi  bic 
modus  ,  fil  eniin  seclione  partium  dodecamorii , 
prxlerea  dislribulione  minuioruiu  in  singulos  dies, 
quibus  anniis  solaris  constat,  qtmt  minutis  vi.lelicet 
sol  quotidie  minus  promoveal  in  signifero,  quain  in- 
tegram  parlem  iricesimain  dodecamorii  porlionem  , 
de  qua  et  supra  cnmmeminimus.  S.  d  hoc  loco  in- 
dicem  subjicere  libuil  m.ituum  solis  ac  luiue,  quantum 
scilicet  singulis  temporum  niomentis  in  signifero 
spatii  coidicianl. 


SIU. 

f 

u.  rn. 

\i.  si;:. 

TEIIT. 

(JIABT. 

eniNT. 

sext. 

SEFT 

Sol  qualiiiel  hora. 

0 

(1 

o 

27 

60 

49 

3 

10 

4 

Snl  quoliliet  die 

U 

0 

69 

s 

10 

37 

19 

15 

5t> 

Spl  i|iinlilii'i  aniio 

II 

29 

46 

59 

2*2 

1 

59 

45 

40 

S.il  anno  el  horis  vi 

12 

0 

0 

H 

26 

5G 

19 

54 

4 

1  ihi.i  qu.dibel  Iioi.i 

0 

0 

52 

55 

27 

33 

7 

57 

41 

l.i.na  qiiolibct  die 

II 

13 

10 

35 

1 

15 

11 

4 

35 

l.iiu  i  ditbus  xxvii  t-l  viii  horis 

12 

0 

•J 

17 

14 

15 

i 

45 

13 

In  hae  fi&ura  prinius  ordo  o-lendil  quot  signa  lldus  D 
per  id  leiupiisin  crelo  transeat ;  secnndus,  parleslri- 
ce*imas  dodecamorii;  lenius,  qimt  minuta  prima  : 
dieunlur  aulem  miuula  prima  se.\;  gesiirx  parles 
uniusciijusque  pariis  tricesimx  seu  gradus  ;  quarlus, 
minulaseciinda;quintus,  luiuuia  tertia.Progrediuiiiur 
eniiii  inaiheoiatiti  in  inliniiiiiii  hac  seeiinne,  qux  Hl 
per  iniuuli  anlegrcssi  sexagenariam  divisionem. 

Cnnst.il  ex  hoc  indi  e,  per  computalionein  addi- 
tionis  aliquanto  pius  Intercalari,  quaiu  vcrna  s<>lis 
inoiii-  Bligal  :  ob  id  COnllpgll  loll  iiniin,  •  l  Liiiiiiiaiii, 
ct  < ■i|iniioiiu  ciiius  vcnirc  tquoil  ad  conipuUliuiiein 


meiisiim  atlinel)  xlate  nosira,  quam  Ciceronis,  aul 
Plinii ;  de  qua  re  superius  plura  sunt  dicta. 

(lueni  .Fgijptii  anno  suo  solemniter  exp'eto.  Taniel- 
si  .1  gyplii  aliler  inlercalenl  qnaiu  Rnmani,  eadem 
ijiiien  ulrobique  ralio,  Uieri|ue  rjnitn dinm ialaioaai 
rein  uUimo  mensi  apponunt,  quia  adjeclione  i  iv>«  ere 
debenl  extrein.e  iii.i^iiilu<liiitiiu  pirles.  II  mii.iiiis  ju- 
li-ni  fuit  primus  Marlius,  antequ.iui  intercalarenl. 
Sie  /EgyplU  ii'C.1  aiilumnuiii  exeunle  anno. 

Sallem  liorotoyii  tnuis  m  tertit,  llorologiuiti  inlrl- 
ligeniltiiu  e.-l  qn.ile  Mipenus  ilescrip-l,  vas  scilie<*l 
lioroscopum,  <|iiain  i»  iplu  n  Viti  uvm-,  vueal  :  iu  alut 
naiiii|ue  iiescui  rjuo  paclo  id  deprobeiitli  peaaM. 


469 


DE  TKMPORTJM   RATIONE. 


470 


A  rins  ergo  iiumeriisdieriiin  sexla  pars  anni  tsL  i  Et 
paulo  pojl :  tProinile.inqnit,  persenarium  primi  v<-r- 
sus  muliiplicutur,  tauqiiam  senarius  secundi  versus, 
ct  liunt  scxies  sexageni  treccnti  et  sexaginla  dics, 
qui  sunt  inlegri  VI  menses.  Sed  quoniam  sicut 
niensem  circuitus  lunx  oslendit  hominibus,  sic  an- 
nus  circuitu  solis  animadversus  est,  resiant  autem 
V  dies,  ct  quadrans  diei,  ut  sol  impleat  cursum 
suum,  annumque  cunr.ludal;  qualuor  enim  qua- 
drantes  faciunt  uiiiim  diem,  quem  necesse  est  inter- 
calare  excursu  quadriennio,  quodbissextum  vocant, 
ne  lcmporum  01  do  lurbctur ;  ctiam  ipsos  V  dies  et 
qiiadranlein  si  considereuius,  senarius  numerus  in 
eis  pluriiuum  ralet,  primo,  quia,  sicul  fieri  solct,  ul 
a  partctotuin  computetur,  nonsunljauidies  quinque, 

"  scd  potius  sex,  ul  quadraiis  ille  acc.ipiatiir  pro  die; 
inde  quia  in  ipsis  quinque  diebus  sexla  pars  mensis 
esl,  ipse  autcm  quadrans  VI  horas  babcl,  tntus 
enim  dics,  i.l  est,  cum  sua  noclc  XXIV  horx  sunl, 
quaruiu  pars  quarta,  qui  esl  quadrans  diei,  VI  horx 
iiiveniuutur ;  it.i  in  anni  cuisu  senarius  numerus 
pluriiuum  valet.  i  Hxc  dc  tanti  anctoris  excerpere 
diclis  libuit,  ut  de  natura  bissexti  mex  pusillilalis 
sensiim  relegens,  non  soluni  liunc  per  scuas  horas 
annualim  crescere,  sed  et  miiltiplicem  ejusilcm  se- 
narii  numeri  perfeclionem,  qua  ct  annus  ipse  cou- 
stat,  ex  ore  doctissimi  tractaloris  intelligas. 
CAPliT  XL. 
Quare  sexto  Calendas  murtias  ihlercalelur. 

Oii  hoc  aulem  bissexli  diem  in  iutnse  Februario 
"  placuil  inlercal  re  Romanis ,  quia  hic  brevior  cxte- 
ris  et  exlremus  anni  mcnsis  erat.  Verum  ideo  iioii- 
dum  expleio  eo,  quemadmodum  jEgyptii  cl  Grxci 
dccurso  tnlius  anni  sui  curriculo  facere  volebanl,  ne 
oinnino  dischsa  lcge  sua  veteri,  iuiiium  Martii  nien- 
sis  a  Februarii  (ine  sejungetent.  Idco  non  ante  sex- 
tum  Calendai  um  Martiarum  diem,  quia  Deum  Ter- 
ininum  colentes,  Terminalia  sarra,  quce  vicesimo 
lertio  mensis  ejusdem  die  semcl  instituerant,  inalium 
diem  mulare  prorsus  non  audebant,  sed  iis  rile  ce- 
lebratis.sic  landeui  necessarios  aliquandiuperplures^ 
irescenle  aulem  per  xiaies  sx<  uli  perilia,  unuin  qua- 
dranlis  interpouebant  diem.  tleu,  miseri  desipientes! 
qui  nescientes  eum  cujus  n  gni  non  crit  finis,  qui 
dixit  :  Ego  sum  principium,  '    quod  et  toquor   tobis, 


CAPUT  XXXIX. 

De  mensura  cremenli  el  bissextilis. 

Sed  de  mensura  cremenli  bissextilis  ue  le  noslra 
lateat  senlcntia,  dicimus  quadrantem  ejus  diei,  id  esl, 
sex  horas  per  annmn  accrescere,  boram  autem  per 
duos  menses,  diraidium  vero  borxperunum  mensem, 
solis  dico  natiiralem ;  porro  quartam  partem  hor;c, 
id  est,  punclum  permedium  mensis,  quia  solemnovi- 
mus  zodiacum  circulum,  id  est,  duodecim  signa  lio- 
roscopi  per  CCCLXV  dies  et  VI  horas  ambire  ;  sin- 
gula  autcm  signa  cjusdem  zodiaci  per  XXX  dies  et 
X  boras  ac  semissen  naturali  cursu  peragere,  di- 
midiinn  vero  signj  cujusque  per  XV  dies  V  horas  et 
quadianlem  unius  borx  percurrere.  Nec  omnino  pu- 
tamus  eorum  suscipicnriam  esse  senlentiam,  qui, 
quasi  nocti  nibil  tribuentes,  tres  tantum  horas  per 
annum  bissexto  accrescere  coufinnant.  Quod  si  ita 
es-et,  non  ante  annoium  Vfll  circiiilum  dies  qui  cre- 
verat  totus  complereiur,  diem  namque  totum,  idest, 
cinii  sua  nocte  XXIV  habeie  horas,  etiam  \ulgus 
ignobili  nuvii.  Qui  dum  lotus  pcr  quadriennium  nou 
iicgctur  impleri,  qua  ralione  quarta  pars  rjus  persin- 
gnlos  IV  annorum  ncgalur  impleri '.'  Veruin  si  quis 
nostiam  in  hoc  spernendain  pulat  assertinnem,  lcgat 
beati  Aurelii  Augustini  quartum  de  sancta  Triniiate 
libellum,  ubi  de  senarii  iiumeri,  in  quo  mundus  fac- 
lus  est ,  perfectione  disserens,  etiam  hujus  quadrau- 
tis  mentioneni  facere,  imo  el  eum  certi  myslerii 
gralia  per  omnipotentem  condiloris  sapientiam  pro- 
visum  factumque  docere  non  omisil.  <  Unmn  euim, 
inquit,  etduo  et  tria,  sex  liunl;  qui  numerus  prop- 
terea  perfectus  dicitur,  quia  parlibussuis  complelur. 
Habet  enim  eas,  tres,  sextam,  tertiam  el  dimidiam, 
nec  ulla  pars  alia,  qux  dici  possit  quola  sit  inveni- 
tur  ui  eo.  Sexta  ergo  ejus  unum  est,  tertia  duo,  di- 
inidia  tria.  '  Una  autem,  et  duo  el  tria  consummant 
cumdem  senarium,  cujus  perfeclionem  nohis  Scrip- 
tura  sancla  commendat  in  eo  maxime,  quod  Deus  VI 
diebusfecit  opera  sua,  et  sexlo  die  factus  est  homo 
ad  imaginem  Dei,  etsexta  xtale  generis  humani,  Fi- 
lius  Dei  vcnil,  et  factus  esl  lilius  hominis,  ul  nos  re- 
formaret  ad  imaginem  Dei.  Annus  etiam  unus, 
si  XII  menses  inlegri  considerenlur,  quos  triceni 
dies  complent,  talem  quippe  mensem  veleres  obser- 
vaveruot,  quem  circuitus  lunaris  oslendil,  senario  D  terminum  divino  cultu  honorandtim,  et  ei  sacra  ac 
numcrn  pollet.  Quod  enim  valenl  sex  in  piimoordine  sacrilicia  credebaut  agenda.  Sed  mullo  miserius  de- 
nuraerorum,  qui  constal  ex  unis  ut  pervenialur  mentes  qui  habenies  piomissionem  regni  coeleslis, 
ad  X;  hoc  valenl  LX  in  secundo  ordine,  qni  cons-  his  poliusquxtermino  suntobnoxiaadhaTerepeliluri 
tatexdenis,  ul  perveniatur  ad  ceutum.  Sexagena-      quam  ad  xterna  voluntproperare,  sine  fine  vicluri.. 

VARIANTES  LECTIONES. 
1  C,  Unum.  *  C,  qui. 

GLOSS/E  ET  SCHOLIA. 


CAMJT  XXXIX. 

Bhid.  Rames.  Gloss£.  —  Senario  numero  pol- 
Ul.  rtc.  Sex  enim  parliculi  sunl.  Priimis  ordo  nu- 
meroruni  est,  ab  uno  usque  ad  decem  ;  secundus,  a 
decem  usque  ad  ccutum  ;  lertius,  a  cciiIuih  usque  ad 
mille ;  quarlus,  a  mille  usque  ad  dccem  millia  ;  quin- 
lus,  a   decem  millibus    usque  ad  cenlum  millia  ; 


sexlus,  a  cenium  millibus  usque  ad  nongenla  milli.i. 
Hoc  valent  sexaginla  in  secundo  ordiuc.  Sxuli  sena- 
rius  numerus  conlinetur  in  sex,  in  primo  ordine  nu- 
merorum,  sic  et  senarius  nutuerus  coiilinelur  in 
sexaginta,  in  secundo  orJine.  Sexics  euim  unns, 
scx,  sexies  dcccm,  sexaginla. 


471 


DKP/E  VENFRABJLIS  OPFRUII  PARS  l.  —  DIDASCALICA  CF.NUINA.  iU 

CAPCT  Xl.l.  A  11.11-  feruiii,  itn  etiani  lunc  IbMvn  llimi.  verlii  gra- 


()uod  *(  /iirtu  fumiranKm  ltabe.it. 

Intei  li;ic  auicui  nieniinisiR  itebel  cnlculator  ol 
iuiKiMi  mensis  Fehrnarii  caMeris  anuis  XXIX  dieruni, 
anno  auiein  |.i-,-e\ii!i  cotnpulei  XXX,  siv.ilUm  aiiie 

ililercal   llllil    ,u:i  li:i<<(rni.  SCU  pu  IuiihIiiiii,  lei  ii.iii.ii  i 

cenlingai.  i  .;i.i  adjccliune  diei  efllcilnr  lunarein 
lniic  aiiiiiiin.  t>i  ritininuui.s  slt,  CCCLV,  si  cnilinli- 
miius,  CCCI  \  \  \\  diehus  compleri.  Palam  nnoique 
apparel  quadranlrm  de  quo  scrnio  csl,  nnn  a.l  sol  s 
i.iriuiiiiiioilti,  sc.l  ad  luna  cursuiu  a*qne  pertiuerr, 
quia  si  liina?  qitoqncqu  niranlOM  accommodareiiejta- 
vciis,  scd  liisscitili  aiino  ejnsdcni  quanlitalis  incn- 
lem  lunarcm  Fcbruario,  «ujtis  cl  anica  so!.  ha  , 
at>tavcris,  lii  profeeto    in    ei  quaria    decima  luna 


tia,  ici  ii.iin  liinul  r.c  quuriaiii  «ompuiare  nieniiucri- 
iii  i  :  li.ic  ternper  iiiduslria  Ufrvlgflea,  ul  cuio  lu- 
nain  mensi»  Fcbrtiniii  lunc  uno  die  plus  ouam  s-oln- 
bat  liabere  feceiiiiius  iu  dicbus  laincn  Ca'embviitii 
Narliarnm,  exrrpto  soluni  timtecinio  circuli  deceo- 
mivcnaiis  -111110,  Ipaam  quani  et  auie  coimucve.rat 
luna  scrvi  (  a-iatcm.  Nain  ct  ittco  muim  lun.-c  qna- 
ilraiitein  tlandutn  ninneiiius,  ne  n  ajor  snliio  iil  Ca- 
lcndas  Marlias  rxisteitdu,  ratuiu  pimbili»  ubier- 
vanlix  ctusum  rct  tu  a  traiuite  defleclal.  Qoibus  ail- 
lem  quuniisve  temporuiu  parlicolis  idem  lunj;  qua- 
draus  accrcscnl,  majortt  qiucsitti  indigcl ;  nunque 
cum  ipso  quadrante  ctiaui  crcbra  embolismoruiu 
inlcrrttplio,  ct  sallus  quoqne  ratio,  ne  tota  discir- 


pas.ha'i,  eji.sdcm  anni  pridie  quain  debuerat  adve-  B  ■»_!««» ■«M   •■.  »'«'««■»  digi.osci  queal,  ob- 


niat.  Ideoque  pasi  halis  ralio  vacillet,  et  lotius  nltit 
anni  cursus  titubet,  slatusque  ille  semper  inviolabi- 
lis  circuli  dccennovenalW  magis  magisqite  ttirbatus 
everlatur.  Qnare  oporlel  ut  sicnt,  dictanle  quadran- 
lis  rationc,  quarlo  anno,  qucni  bissextilem  dicimus, 
in  uua  eademquc  scxta  Calcndarum  Martiarum  li- 
ne.i,  verbi  gratia,  le.  t  am  quaitamque  eolemus  po- 


si.lit. 

CAPUT    XLII. 

T)e  mliu  lunte. 

I)e  quo  t.iiiu  ii  saltu  vcrisimile  app.irel  quod  etuii 
ciiior  qiiam  \ 1 1 ! _* i j  putaiur  lunaris  inceusi"iiis  locua 
et  bora  procrcet.  Nain  quomodo  lieri  possel  ul  per 
annos  denos  et  novenos  uniim  nccesse  esset  solito 


CLOSS/E  ET  SCIIOLtA. 


CArn  xli. 
Brtd.  Ramrs.  Gloss.c. —  Quarc  oporlet  nlsicut  dic- 
tnnte  quadrantit  ratione  quarlo  anno,  qitem  bissexti- 
lem  di  imus,  i«  una  eademqiie  tcxtn  Kutiudaruin  Mur- 
tiar  :m  linea,  verbi  gratia,  tertiam  quarlamqiic  sulcinus 
poivre  (eriam,    ila  eliam  tunc  ibtdtnt  lnnam,    verbi 


tiinani  tlecenno vcnalis  cycli  anniim  ccclxxxiii  dietv.it 
faclt  cninptitari.  (,»u..d  si  facere  iiegliuas,  per  iv  iic- 
ccnnovcnales  cyclos  |j  libi  iunc  ubi  prima  putaiac 
occ.urrct. 

Snllitm  luniv    Sicut  lintis  dies  propler  reUrvfalio- 
nem  solis  imerp  niiur,  ii.i  unus  dies  propler  v  l')<i- 


aratia,  lerliam  simul  ac  qnarlam  compnture  memi  e-  fj  i.»l-'m  luiue  prxterniittitur,  quem  saltum   lun  c  cal- 


limuj  :  Iiac  temper  indistria  periiifHet,  ulcum  lunam 
me  sit  tebrmirii,  tunc  mi  i  ilie  plus  qitam  tolebat,  ha  ■ 
bere  (ecerimut,  in  diebus  tamen  Kalendarum  IHarlin- 
rmn,  excepto  sotum  undecimo  circtili  deceiinovenaiis 
anii",  ipsnpi  quitm  et  anlea  co  tuererat  luna  serret 
miatem.  Quisquis  isiud  argumeiiiuin  lcgeril,  el  for- 
la  sc  r.iaiii  lal-i  lica.ii  .  los-am  inveneril,  qiue  unani 
B  atem  lunx  bis  in  itna  Imji,  seilicel  iu  sextn  Ka- 
le-id.  Mai  l.  li o.n .-,  et  sinii  i t  r  in  sevlo  Kalcnd.  Mart. , 
Craatina  die,  id  esl,  priinam  bodic,  cl  |irimain  cras- 
liua  die  (tnrliain  (irdine  computarc  docel);  caveat  ut 
iieqnaqiiam  illain  credut,  sed  reclo  alque  ordinato 
traiuite  i-3iii  pronuntict,  vidclicet  bodie  primuu, 
cras  sccundani ;  vel  si  bodie  secu  itla  u,  craslmo  ter- 
tiani;  aut  si  hodic  terliaui,  mane  atitem  quarlani. 
Sic  el  de  eaUeris  xtaiibus  suis  a  prinia  nsque  ad  tri- 
eesinam  intelligendus  est,  qaia  aliter  Fcbruariuin 
bissexlili  anuo  tricesimam  lunam  batiere  non  potest. 


culainrci  voc.int.  lnccnsionis  ejut ,  scilicei  lunat. 
Singulat  tiiio*,id  est,  unamquamque  lunam  ixii  se- 
iuis,  id  esl,  duodecim  horis.  Computuntet,  srilicet  illi. 
I ncensionet earum,  sci.icet  lnnarum.  Compiilatores  di- 
cunt,  vcl  mcdia  die,  vel  mcdia  nocle,  semper  accendi 
luiain,  i.dii  observanles  in  hoc  veritatem  naturx. 
Nam  licet  aliquando  boc  fiat,  non  lamen  semper 
tnedia  nocic  vel  media  die  accenditur.  Si  naiurapi, 
scilicct  inccnsionis  lun  c  qworas,  luna  in  circuitu  lu- 
n.in  primi  mentis  post  saltiim,  id  csl,  Augusti,  qnae 
nunc  meiitlie  accemlitur  Sciun  ii  inensi-.  pcst  salluni, 
id  est,  Spptemb.  luna,  aMir  nunc  nierfio  noctit  accen- 
ditur,  anna  (ntitio,  id  est,  secundo  vel  sequfcnle,  hora 
una  el  decein  momeniis,  qund  est  unus  punclus,  et 
decima  nona  parie  unius  puucli  anle  medium  diei  rel 
noctis  illustraliir,  scilicet,  sic  omni  anno  citius  ac  ci- 
lius.  Dislinctio,  id  esl,  divi.-io.  comnttini*  imni  (crmi- 
nu.-n,  .scilicel  perlinet,  norandccim  tndtt  annonmi. 


rl  aliler  dccima  i|uana  Itina  in  lcrmiiio  pnschali  con  ,,  scilicet  solarium  ,   uon   commuiiiiliii    vei    embolis- 
erit,  sed   potius,    quod   nefas    e.-t    dicere ,  quinla      inoruin. 


dccima. 

CAPliT  XLII. 

Rrid.  II  .mi  ;.  Gt.OSSjC.  —  Saltum  lunie  locusel  hora 
cilior  inccnsionis  ejus  pc:-  n  ivemdeciin  annos  cflic.it. 
Qiiamvis  enim  qui.lam  siugulas  lunas  vigiuli  novcm 
scinis  dicbus  comptitantes,  inccusiones  eaiuin  medio 
diei  ct  mclio  nnclis  scmper  altcruenl,  non  in  huc 
tanicn  veritalem  nalurx,  sed  caleulaiidi  facilitatcm 
iiiqiiirunl.  Nam  si  iialuraui  qu.eras,  luua  primi  men- 
sis  oii. c  nunc  uieri.lie,  ct  HCUndi  i|iu-  in  medio  noc- 
(is  ,i  'cc.ndiliir,  auno  luliicn,  bora  el  d.cctn  mniiieu- 
Its,  cl  dimidio  iiioiuenti,  Cl  iimi.i  dccima  pirie 
dimidii  tiiomenli,  HHe  medium  dici  vel  noctis  illu- 
atraiur.  II  cc  laraen  dltlinctio,  nonad  renum  cmbo- 
lisini  vcl  rnnmiiuiis  anni  lcrniiuiiiii,  hA  ad  a-quaui 
diviaionem  novemdecim  tendii  mnoruui.  Sicquc  enhn 
i"M  iiiiveniiiccini  annoa  pauraiim  Htnarlt  ■eeemra 
leaa  pruoccupaiido  uiiiiM  din  i|iatium  amiiunt,  ul- 


Ilam  unrfe  snpra.  —  Primo  sricndum  esl  qund  in 
t  iin  decennovenali  circulo  unus  dies  saltus  luna-  n- 
crescat,  deinde  qu  t -rendum  cst,  quomodo  paulatim 
pcr  ainaulas  lunationes  aiigescendn  ad  integrtim  dieiu 
pcrvcniat.  Nam  iu  deccin  e(  iiovem  annis  ccxixv  lu- 
ualiones  sunl  cum  embolismis.  I.i  ideo  neces.-e  esi  ut 
pr.i'1'aiimi  diem  in  tot  dividas  |  aii.s,  quoi  iti  drcen- 
iiuvciiali  cvclo  suni  lunaiioncs.  Iloc  aulon  uullo 
cuiiipi'iiiii.isiMs  iinidii.  quam  si  bnras  diei  vicmli 
qiiaiuor  dividas  pcr  niinuii.  Una  hora  decem  miinia 
rccipit.  Muliiplica  ergo  dcci  m  nniiiita  vj  ics  r(  qua 
ler,  et  hahebis  CCIL  iniuiita.  V.\  bis  CCII  nniiulis, 
ie aapradlclii  ccixav  lunaiionibui  loiulcm  nunuta. 
lci  icel  uuit-uique  liiuati«i-i  iiiiiiiiluui  ,  rl  einui 
qtiini|in-  niiiiiil.i  rcsnliia.  Quse  vcui  i|uiin|iin  iinuuta 
faciunl  nic  lielatcm  uniui  lior.c,  i.l  csi,  » irinu  um- 
iiienia  Parlire  uuumquodque  mmnmlam  per  duo- 
diuu  U"iiJs,  el  iiivciiics  ii  m   initijs.  I  ii.-it  nun- 


473  1>K  TEMPORIM 

ilieruro  lunx  numero  auferri.  si  non  hoc  velocitts  „\ 
aliqua  luuarisgyri  paulatim  toto  circuli  dec«-nuove- 
nalis  lempnre  proi:urarel?Quomodo  e  conlra  tarJi- 
tate  ctirsns  solaris  agi  probatum  esi,  ot  nntis  per 
quadiicntiium  cjus  rursui  dics  auge.ttur.  Hujus  au- 
tcm  voIim  itaiis  ei,  ut  ita  dicam,  anlitipaliotiis,  ta- 
mctsi  ordo  nou  faeile  palet,  mensura  ncquaquam 
iatel.  Cunslat  enim  quia  diminuiio  illa  alqueabla- 
tirdici  unius,  «,ue,  quoquo  modo  agilur,  per  denos 
et  imveims  annos  lota  conflcilur,  bora  per  annos 
singtilos,  ei  uno  punclo,  et  ntwa  decima  partc  unius 
puncti,  augetur.  Hies  namque  X  !UV  liabet  horas,  e 
qoibtis  cum  XIX  lotidem  annis  circttli  decennnveua- 
lis  dislribiteris,  remanciil  V ;  has  per  IV  iiiuliipiica, 
rtuia  videlicel  bora  quatuor  punctis  constat,  liunt 

GLOSSiE  ET 

qitedtiodccitrt  vicics  mnttipficalas,  prxfaium  complcnl  U 
iiorternm,  »t  romaneiil  adbuc  de  pncdictis  ccxl 
um-iis,  quinqiie.  ilas  qu  nqtie  ilerttm  diviile  peraio- 
nins  durentos  f t  i  jinia  quinqite.  Tot  enim  sunt  lu- 
nnUrmra  circuli  «lercnnovenalis,  sicnt  supra  imou- 
viiims,  et  uiveiiie»  quod  itt  iiiiaquaqiie  lunatiune  jam 
dieti  circttii  crescit  sallus  liio.i  iniiiuluni,  ct  uneiaiu 
nnitis  inoiticiili,  cl  alomiim.  frwoceupando,  pr;cve- 
nieodo  et  prxcedendo.  AmiUeni,  perdcns  Vliimum 
d*cennovcnalit  encli  annniu  CCCLSXXill  diebus  facit 
computari,  s-iliici  quarlus,  ra  ione  saltu.  absumi- 
tur.  Quod  si  (ucere  neylitjai,  i  I  es',  si  salltim  non 
feceris  per  qnindecim  detennorciialet  cyclot,  id  esl, 
cclxxxv  aimos.  i  tim  dutieas  lunam  compuiare  pri- 
mam,  oeeurret  15. 

Ilem  nnde  snpra.  —  Si  quis  calculator  suliliiiits  de 
saltu  litiiae  iuvestigare  voluenl,  scire  dcbel  quo.l  in 
viginli  ci  septem  diebtis,  et  ncto  hois  luna  zodia-  C 
cum  circuium  perlustrat;  sed  ul  ad  inccitsioneni  ejus 
nsque  pcrveuiat,  necesse  est  duos  tlics  et  quatuor 
boras  addi,  boc  est,  ut  dies  viginti  et  novem,  ct 
duodecim  lioras  habeat  Sed  antpqiiam  perHeiat  iluo- 
decimain  lioram,  perdit  cx  ea  qu.iiuor  iiioin,  nla, 
unci  iti  uoam,  eiquiiigentestmamsexagesiinamqunr- 
lam  partcm  momenli.  Siquidem  momenluin  quin- 
Iteutis  et  sexaginta  tfttaluor  atomis  eonstat.  Idcirco 
si  hoc  uosse  «lesidcras,  coilige  per  uiiumquemque 
nieus-.m  Itinarem,  iil  est,  dc  iucctisione  ad  incensio- 
nem ,  momenta  quaiuor,  et  duodeuimaiii  parlem 
inomenti,  et  atomum  uiiuut,  quaj  anticipant  iitceu- 
sionem  liui.c,  et  inveuies  in  decem  ei  imvem  annis 
viginli  quatuor  Itoras,  id  cst,  diem  intcgrum,  in  quo 
sallus  lunaj  perlicilur.  Coltigc  suprailictos  menses 
per  decem  et  novem  tttraos,  ex  quibus  duoJccim  sunt 
communes,  quorum  imusquisque  habrl  nnmses  duo- 
deciin,  el  dies  cccnv,  et  scptcm  suut  euibolismi, 
qui  kabeni  iiiensrs  tredeeim,  dies  vero  ctci.xx\iv.  _ 
Qttapropler  mulliplica  momenta  qualu  ir  intcgra  " 
«itio.iccies  ,  id  esi,  pcr  duodecim  menses  in  anno 
comtnuni,  liunt  momenia  quadraginta  et  orto.  Iieni 
quadraginla  el  octo  duodeci  s  secuudum  iiuineiimi 
comoiuiiium  annorum  multiplicata  liuut  dlxxvi.  Si- 
niiliter  per  trcdecim  lunares  embolisnii  anni  menses, 
id  est,  tredecies  multiplicata  qualuor  momenla,  cl 
fiunt  quinquaginta  duo  seplies,  hoc  est  per  seplcm 
eiubolismaies  anuos  inultiplicaia,  et  ccci.xtv  mo- 
Mieota.  Quaa  cum  clxwi  supradiclis  jiincla  sintiit 
fiunt  tictiL.  Qua;  divisa  per  quadragenarium,  quia 
hora  quadragiuta  momeiitis  consUI,  viginti  tres  red- 
dunt  quadra^enarios,  id  est,  horas  viginii  tres,  el 
insitper  umtm  viceuarium ,  «tui  cst  medietas  vigimi 
qualuor,  boc  momenta  viginti.  Sicque  ex  solis  inle- 
nris  momeniis,  per  dccem  ct  novem  annos,  hone 
xxm  el  semis  vicesini;c  quaiLc  conliciuitlur,  licsi.it 
«l  medielas  bor;n  viccsitn.i-  quarta^,  qua-  rcmansil, 
tx  purtibug  mo^iiCiitorum  alquc  alomorum  supplua- 


RATIOtNE.  474 

XX  ;  da  singulos  .innis  siugulis,  el  remanet  tin  us  : 
hunc  divide  per  XiX,  et  videbis  quod  ad  saiium  lu- 
n;i  complendum,  ut  diximus,  annuaiim,  bora  et 
punciits,  ct  nona  dccima  pars  poncti  tmius  aecre- 
scil.  ^on  ergo  nnis  tisdernque  vel  arliculis  tcuipo- 
tuin,  vel  coeli  climatibus  lurnc  cclebraiur  acccnsio, 
sed  scmper  ahquanto  citius  quam  prcie  'enti  mense 
provenerat,  ut  sit  tmde  iinus  anno  nono  decimo 
transiliatur  dies.  Diversis  aulem  locis  circttii  decen- 
novennlig  diversi  quique  calculatorcs  bitnc  euradeiu 
liin.c  salliim  inlerponcnduui,  id  est,  mcnsein  luna- 
rem,  qui  ca  tcr.s  aniiis  Iriccnos  dies  habere  consuo- 
verat,  unde  Iriginta  dicrum  essc  faciendum  piita- 
vere ;  et  ratio  quidem  naturaiis  in  piomptu  cst, 
cuncta  bujusmodi  rremcnia,  vel  detrimeiita  solis  et 

SCHOLIA. 

lur.  Sciendum  ergo  est  quod  in  decem  et  novem  an- 
nis  inler  communes  et  cmbolisnios,  menses  ccxxxv 
continenlnr  lunarcs.  Qtiot  nienses,  lot  duo  leciiiius 
paries  momenii,  lol  denique atomos  snmere  necesse 
e»l.  Quic  panes  per  daodenarium  divistE,  derics  no- 
vies  itaoaeiMH,  ul  cst,  ccxxvm  reildi.n',  qn;c  stinl 
iiiomcnia  decem  ct  novem,  quia  in  auni  circulo,  qui 
ccci.iv  constat  dicbus,  pcr  bas  partes  iutegruiu  mo- 
meiilum  ellitilur ;  el  rasunt  adlmc  partea  septcm  de 
ccxixv  mensibus,  qiia?  proptcr  illos  sepleiu  einbo- 
lismo>  accidiint  annos.  Habcs  itaque  momeiiia  dceem 
et  novnn  ittiegra  aJ  vitje-imain  qoarlam  horain, 
ex  parlibus  iitomeiilorum  collccia  per  decem  el  no- 
vem  annos.  lla;c  junge  ad  superiora  viginli,  ct  ha- 
bebis  triginta  novem  u.omeiil  i,  el  ailliucil.  esl  iitiuin 
niomeiilmn  Sume  igitur  illas  septem  duoilcciniiis 
partes,  quas  superesse  prxdiximus,  et  dc  >ex  parli- 
btis  fac  dimiilium  momcnliini,  et  remanent  seplcm. 
Suine  ergo  iloinos decein  et  novem  annorum  per  siu- 
gulos  incnses,  id  cst,  ccxxxv,  el  «livide  per  qtiadra- 
giiita  seplem,  (|ii.i>  est  duode-  ima  pars  momenli,  el 
iiivenics  qutnquies  qualragiula  septein.  Hos  juuge 
ad  sepiimaui  pariein  sup  ailiclam,  qux  reiiiaiiseral, 
fac  diinidium  iiiomenlum.  Ctii  allcruui  dimidiuni  su- 
pra  inveotum  adile,  ct  habes  integrum  momentum, 
qi.od  habci  atoinoa  dixiv.  Quod  momentum  ad  sti- 
praditla  triginla  iiovem  momenla  comicelcns,  babe- 
bis  quadraginla  momeiita,  qu.c  raciuiii  horam  inte- 
gram  dtei.  Hanc  boram  ad  supraJicias  viginti  et  tres 
lioras  adjiinge,  ct  bauelbis  iulegruiii  dicm  viginli 
quatuor  hoiariim. 

Ilem  unde  supra.  —  Si  vis  scire  quomo  'o  dies  lu- 
iwe,  quae  dicitttr  saltus,  praepar.itur  el  creseit  per 
decem  et  novem  anuos,  et  quanium  delior  aiiguicnlo 
crescit  in  unaquaque  ltinatione,  boc  est,  in  unoquo- 
que  Irniari  meiisc,  pei  ccxxxv  (lol  eiiim  mens  s  lu- 
nares  sunl  itt  cyclo  decennovenali),  multiplica  du- 
cenla  triginti  quinque  qualer,  sivc  qitatuor  tliicenties 
trigesies  quinquies,  quia  quattior  momenla  in  uno- 
quoque  iu.  nse  crescunt,  proptcrea  omnes  ineuses 
ducentos  tiiginla  quinque  nmlliplicanlur  quaier,  qui 
faciuiii  nonc  ginla  quadr.igiola  momenla.  Hic  auiem 
totus  numerus  per  quadragiiiia  si  partftus  fueril, 
re.ildil  viginii  tres  qiiailragenos,  et  vigiuti  momcnta, 
hoc  est  viginti  ircs  boras  et  dimidmm.  Iila  auieui 
allcr.i  dimidia  bora,  quaj  deesse  videiur,  si  scire  vo- 
Jucris  qiiomodo  colligitur,  et  quomodo  crescil,  sine 
dubio  ita  iiiielligitui-.  Non  soltiiu  enim  quatuor  mo- 
mciita  in  unoqooque  mense  dc  hoc  augmcnto  lunaii 
cresci.nt,  vcrum  cliam  tliioileciina  pars  momenli  in- 
super  et  alomus,  id  esl,  quingeiitcsiuia  scxagesiiua 
quarta  pars  momenli  crescit  in  oiiiui  uiense  lunaii, 
et  sic  iu  duodecim  meiisibtis  iiiium  moniculum  colli- 
gitur.  Intci  iin  illos  atomos  dimitte,  doquibus  poslea 
dieemus ;  et  ita  pcr  deeem  et  novcm  annos  quasi 
luisiCiil  omnes  tuininuncs  sepletii  embolismi  ititcrim 


475 


BED.E  VKiNRKABIUS  OPERPM  IMKS  I.  —  DIDASCALICA  CENUINA. 


m 


ln.ue  in  pariihus  a  quiiioclioiimi,  ubi  piiiuo  ereata  ^  flgtiol,  facicntes  cparla*  luu.r  aunuas,  i|iiariiin  lncm 


miiiI,  iniliu  n  Quemque  sorliri,  so'is  quiilcm  in  ver- 
oi,  lun:e  vcro  in  autumnalis  luco  icquinociii.  De- 
nique  Analolitis,  qui  vcnssime  iu  a-quiiioctio  verno 
initium  nieiisiiim,  el  capul  circuli  lolius,  lcrminuiit- 
que  decernii,  non  ipse  hanc  in  capitc  vel  tine  gui 
rirculi  decennovenali-i,  sed  ducinio  quarlo  ejus  an- 
no,  qui  est  utiinns  ogdoadls,  muiationcm  ion.c  po- 
sii:t,  l.n -iens  illam  ascciidcre  in  xquinoclio  de  ocla- 
va  in  vicesimain.  At  couira  Viclorios  terlio  ad  lincni 
ogdoadis  unno,  hanc  inlersereiidain  ccnsuit  luii.nii 
Calendarum  Januariarum,  de  quarla  in  sexlam  dc- 
cimam  convcrtens.  Pono  JSgyptii,  in  quorum  sen 


esl  in  X!  Calcndas  Aprilis,  de  oclava  decima  in  uul- 
l.nn  facerc  salliim.  I.lciiqiie  annuiii  eumdciu,  gi  non 
bissexius  atlsil,  dicbus  treceutis  quinqiiaginta  tribus 
conguminanles.  Quod  eliam  Dimiysius  iu  c,  liglola 
langcre  videlur,  ciim  ait :  i  A  decitmi  quima  lunx 
paschalis  fcsli,  anni,  vcrbi  gralia,  pracedenlis.usque 
a  I  decimam  quarlam  scquenlis ,  gi  communis 
amius  esl,  CCCUV  ilies  babcbil ;  si  embolismus, 
CCCLWXIV.  Quod  si  unus  dies  plus  luinutve  con- 
t  gerit,  evideus  error  est,  cxeeplo  videlicet  anno 
primo  srcpe  dicli  deccnnovenalis  cycli,  quciu  a  ile- 
cini.i  quarla  luna  pasclne  ultimi,  id  est,  noni  dociini 


lentiam  calbolica  nuiic  conseutit  Kcclcsia,  eamdeui      auni  usque  ad  quarlam   decimam    lunam  .;just|ein 
raiitaiioncm  primo  anno  circoli  decennovcnalis  ad-      priini  nuinerare  curamus.  i  Piopler  quod  nlcm  ul- 

GLOSS^E  ET  SCIIOMA. 


deserentes  ,  creseiml  decem  ct  novem  momenia. 
I  iiiim  aulem  inomenluin,  quoil  dncsse  cernitur,  col- 
li^itur  ex  septem  mensibua  embolisniis,  et  aiomo 
imiiiscujusqtic  mensis.  Ex  sex...  mensibus  cnibolis- 
mis  dimitliiim  monicnliim  COlligilar,  iu  quo  siint 
.itoini  ducenli  ocluagiula  duo,  ct  a'iud  diiniiliiim 
in.intentum  colligilur  ex  uno  mcnse  cmbolismi.  Iioc 
est  duodecima  pars  mo.nenli,  in  qua  parte  suut 
atomi  quadraginta  seplem.  Colligc  ergo  atomiim 
iiinii  ciijiisque  meiisis,  qu  sunl  duc.nta  Ihginta  qnin- 
qne;  niille  siniul  cinn  quadraginta  seplem,  liunl  du- 
centa  nciiiaginia  duo,  boc  est,  aliud  diinidium  mo- 
iiiciiiinii.  Mitte  simul  cc  et  cc ,  fiunt  cccc.  Item 
uctiiaginla  et  oclu.iginla,  cenluni  sexagima.  Duo  et 
duo,  quatuor  ;  et  ii.i  simul  pi.mv  alomi,  hoc  est  uiium 
momeiiliiin.  Quod  super  decem  et  novem  aJJitum, 
vigioii  ir.omenta  eDi.it,  hoceslaltera  dlinidia  bora. 


dc  quarta  in  decimam  sextani  convcrlens,  scilicet 
dum  uos  de  quarta  in  quiniam  converiiiniis  lunain 
Kal.  Jauuar.  qui  iu  fiue  dcccnnovcnalis  facturi  su- 
nuis  salimii,  et  iJeo  oiiiioicin  .clal.-m  Inn.v  hibemus. 
Illeenim  de  qu.irta  in  ilecimam  sextam  converlil,  ut 
iiux"  fuerat  qnarla,  in  qiiinlo  annn  in  Kal.  Jan.  se- 
quenti,  id  csl,  scpiimo  ani.o  iu  iisdem  Kal.  qua?  de- 
bnei.ii  compiilari  decima  quinta,  propter  sallum 
compiiialiit.il-  deciina  sexta.  I.t  ideo  dixil:  De  quarla 
in  decimam  <  jl<im,diim  apud  nosest  de  quarta  in  de- 
cimam  qiiinlam,  qui  non  fecimus  aJliuc  salltnn. 
1'orro  /Egqptii,  in  quorum  senentia  cutholiea  mmc 
cttisentit  Ecclesia,  eamdem  mu  alionent  primo  anno 
circuli  decennovenatis  af/igunt,  (aei.mes  epactat  lunee 
annuas,  quarum  locus  esl  in  undecimo  Kal.  April.  de 
decima  octava  in  nullam  [acere  sallum.  Ecclesia  Grx- 
ctim  esl,  quod  in  Latiiium  vertilur  convocatio,  prop- 


Mi  le  super  viginii  Ires  horas  et  dimidiam,  liunl  vi-  Q  ler  quod  omnes  ad  se  vocet.  Calholica,  universalis 


ginii  quatuor,   boc  est,  unus  dies  naluralis,  qui  di 
ciuir  sallus  lunx. 

Reeapitulaho  hujus  argxtmevM.  —  Nam  quomodo 
lieri  posset  ut  per  annos  denos  et  novenos  unum 
necesse  essel  solilo  dierum  lunari  numero  auferri, 
si  non  hoc  velocitas  aliqua  lunarisgyri  paulatim  lolo 
circulo  decennovenalis  lempore  procuraret  ?  Aufer- 
tur  enim  hme  una  dies  per  novem  ei  decem  annos, 
quia  in  liue  deceiinovenalis  cycli,  in  Kalend.  Atigust., 
ubi  debuisset  trigesima  esse,  lit  prima.  Hoc  igilur 
secundum  .-Cgyptios,  quorum  senlenliam  in  hac  ra- 
lione  nos  seqtiiinur.  Similiter  secundum  quosdam 
septimo  Kalcnd.  Decemb.,  ubi  debuisset  esse  liige- 
siioa.  litprnna;  et  ubi  prima,  litserunJa;  et  ubi 
secunda,  lit  leitia,  el  rcliqua  usque  ad  (inem  anni. 

Denique  Anotoiius  qui  vcrissimo  i»  a:quinoctio 
verno  initium  mensium,  et  capul  eirculi  lutius  lermi- 
tiumque  decernil.  Anatolius  atitem  non  eo  ordine 
facil  cyclum  suum  quo  nos;  nam  ubi  aputl  nos  est 


givc  generalis  interpreiatur.  Non  enim  sicut  conven- 
licula  liiviciiconi.n  in  aliquibus  regionum  parlibus 
coarctatur;  sed  per  lctum  terrarum  orbein  dilataia 
diflunditur.  Pro  peregrinaiione  auiem  pr.esenti,  Ec- 
clesia  Sion  diciiur,  eoquod  abbujus  peregrinationis 
longiludine  posila,  promissionera  rerum  cceleslium 
speculelur,  ct  idcirco  Sion,  id  cst,  speculationem  ac- 
r.ipit ;  pro  fiiiura  vero  patri  e  pace  Jerusalem  voca- 
lur,  quia  Jerusalem  pacis  visio  interpretatur.  Iiem. 
De  decima  oeia.a  in  nullam  facere  saltum.  lu  nullani, 
id  est,  trigesimam.  In  line  enim  decennovenalis  cycli 
lii  luna  in  Kal.  Mart.  Per  argiimenlum  xxvn  coni- 
puia  illain,  et  itiveuies  in  ipso  anno  in  undecimo  Kal. 
April.  luiiain  decimam  octavam;  adde  ad  xvni,  m>n 
iiii.leciin  sicul  in  crteris  annis,  scd  duoJecim  prup- 
ter  saltum,  el  invenies  in  primo  decennovenalis  cir- 
cnli  anno  in  uiidccimn  Kal.  Apr.  lunam  iricesiniain. 
Et  li.i,-  csl  quod  dicit.  De  18  in  uullam,  iJ  esl,  in  iri- 
cesimam.  Aunus  luitaris  cst  minor  solari  in  uutleciin 


oclavus  annus,  scilicet  ogdoas,  apud  illum  cst  deci-  D  diebus,  cl  idco  ul  annus  lunaris  conveniat  aJ  sola 


tnus  quarlus  annus  cycli  sui.  Ergo  luna  qu.c  fu  t 
anno  pncterito,  id  e.-t,  anno  decimo  lcrtio,  uctava; 
inni  adjicit  xi,  sed  xit,  ut  sit  sallus;  et  lit  sequenii 
anno,  iJ  est,  decimoquarto,  iiiieqninoclio  vicesima  ; 
apud  illtim  enim  ociavo  Kalend.  April.  scquinocliuin 
esl.  K-t  ergo  inler  nos  el  i  liiin  una  luna  sempcr, 
qtioniamille  a  meridicad  meridiem  compulal  lunam. 
Ilaque  gcplimo  anno  cycli  noslri  esl  luna  undecimo 
KaleiiJ.  April.  sexla;  decimo  Kalcnd.  septima,  ioiio 
h.ileiid.  oclnva,  oclavo  Kal.  noiia,  qiiam  ille  octa- 
vam  fatil;  adjiciciisqne  illi  dtiodeciiu  sequeiili  anuo, 
hoc  csl  ogdoadis,  est  vigcsima.  El  iJeo  ilixil  De  o- 
lava  in  viicsimam,  dum  aptid  nos  esl  de  nona  in  vc- 
cesimam,  qui  non  aJbuc  fecimus  sallum.  At  coiitra 
Virtorius  tertio  anle  linem  ogtiotdii  anno,  hanc  inter- 
aeiendam  rensuit  lini.nii  Kal.  Janiia>.,  de  qnarta  in 
drcimam  scvl.un  contci  lens.  tainlra,  scilicct  senleii- 
tiuni  Aualhulii.   Allero,  wilicej  .111110,   lv.il    Januor. 


reni,  eparke  sequenlis  anni  supra  epactasanlece  len 
tis  auni  in  duodecim  diebus.  El  propterea  ascendunl 
in  ipso  .inn  i  de  deceui  et  orto  in  nullam,  scilicei 
epiciam,  id  esl,  in  triginla,  diiodecini  additis.  Sein- 
per  enim  quan.to  sallus  est,  aJJiiiiiur  dutKlecim  a  1 1- 
tcs  lini.c,  in  aliis  veroanms  undccim.  Qni  salitts  na- 
luialiter  iu  ultimo  anno  derennovcnalis  circuli  po- 
nitur,  et  ideo  Analholius  el  Yiclurius  non  in  conf  iuo 
loeo  ponunt  salluiii,  du.ii  in  alii-i  aimis  eiim  ponunl, 
iJ.ngur  annum  euimtem.  «t  /,ti'i  oissexlus  •  »i',  diehtu 
rcouii  consummuntes.  Subamlis,  »i  vero  bisscxuu 
ipso  aimo  ftieril,  lunr.  recipil  ipsaui  luuam  causa  lns- 
sexli,  quam  pcr.liJerat  cauia  «altus,  quia  in  bissex- 
tili  anno  un  i  a>las  liin.c  crescil,  scibcct  in  mensr  Ke- 
bruario,  el  habel  ipse  iinnusdJea  chlv.  El  iu  ii>»0 
anno  ubi  sallus  lil,  mia  iDtas  luiu-  .leciesctt,  el  h.ilxt 
ipsc  aniiiis  Irerentos  ocluagiula  tres  dirs  ;  qnartus 
vcro  ratione  saltus  abnuuuiur.  Qui  piufccto  «jltus 


m 


DE  TEMPORUIYI  BATIONE. 


478 


tirous  epaclas,  id  esl,  adjectionrs  lunares  XVM  tunc  A  cesima  nona,  dehinc  vertniur  in  nonam.  Sed  snnt  qui 


retinens,  primo  anno  non  XI,  nt  in  cxleris  annis 
fleri  solrl,  sed  XII  dies  accommodal.  El  quia  XXX 
fiierum  line  volvuntur,  nulla  cpacia  in  principio  ip- 
sius  cycli  ponuntur.  Secundus  autem  annus  epaclns 
XT  s  iscipit.  Et  iden,  sicut  diximti6,  a  qninia  decima 
luna  paichae  primi  cycli,  nsque  ad  finem  e jus  in 
cominuiiihus  annis  et  embolismis  pra?fixos  <1ii>s  uos 
invenire  non  dubium  esl.  Hujusmodi  ergo  cogit  di- 
versitas,  sex  solum  primos  circuli  decennovenalis 
annos  xquali  uohiscum  seiale  lunam  pul.ire  Vieio- 
rium.  Nam  deinceps  inserta  mutatione  saltus,  una 
semper  die  majorem  nobis  eam  usque  duin  etianl 
nos  finito  cain  circulo  toto  inserimus  habere  nnn 
cessat;  qui  profecto  sallns  non  alihi  aptius  quani  XII 


hoc  nohis  in  luna  Novembris  inensis  agcndiim  magis 
auiuiiient,  quatenus  bnjusmodi  iinpeiiiiiienlis  ciim 
piu-ccdenlis  anni  fine  ahsnlulis,  nnvuni  de  aelero 
aiiiiuni  libernpossiul  cmnpiilo  ingredi,  juxla  excinplum 
vidclicet  .Egyptioriini,  qui  boc  in  penullitno  anni  sui 
mense,  qui  cst  noslcr  Julitis,  lacrre  perhih  ntur.  Sed 
sive  liic,  sire  illic,  sive  alibi  feceris,  neccsse  esl  ibi- 
dem,  ni  Inilnr,  trcs  pariler  meiiscs  uudelricenorum 
computare  dieruin. 

CAPUT  XLIII. 

Quare  luna  aliquoties  major  quam  computaltir, 
uppareat. 

Notandum  sane  quod  hujus  ralio  saltos  lunaris, 
longa  sni  facil  exunilantia  cremcnti  lunam  ahqiioties 


Calendarum  Aprilium  die  viilctur  anno  rrddcndus,  B  majorem  quam  pulatur  vidcri,  adro  ul  eliam  die  tri- 
propterorigincmvideliceti|iiam  praefati  suniuscoiidi-  cesima  vesperascente  illam  non  gracilem  incoelo  ap- 
tk>nissiderum,ulluna  iner.sisMarlii,quxeolit  dic  vi-      parere  contingat,  cl  quanio  circuli  dccennovertalis 

GLOSS/E  ET  SCHOLIA. 


non  alibi  apiius  quam  dunderimo  Kalendarum  Apri- 
lium  die  videtur  aimo  reddrndus,  sciliret  jnxta  natu- 
r.im  ;  lamen  non  pnnilur  ihi  sallus,  propler  tnrmi- 
nalem.  Quem  a  d  cima  qitarta  Iutta  1'asrhtv  iillnni,  id 
e»t,  decem  el  norem  anni,  u  que  ad  decimum  qiturlam 
einsdem  primi  numerare  curamu  .  Ideo  Dionvsius  pne- 
dictuw  annuiii  a  (iecinn  qiiarla  luna,  et  nou  a  derima 
quinta  inrlm.il,  ue  propter  saltum  luua:  unus  eidem 
auno  dies  deesse  vidralur.  Sed  lanien  talis  composi- 
lio,  id  est,  ul  tinus  dies  pro  duobus  cnmpiiietur,  nil 
pro.lesl  ,  quia  nullo  modo  cccliv,  sed  revera  cccliii 
coustat  diebus.  Non  enim  movere  boc  qoempiain  de- 
bet,  qund   Dominus  Beda  saltuin  luna?  dtioilrciino 


hus  juxia  Kalerdas  Januarii;  sed  hic  tempnris  re- 
dundantia  sallu  noti  lollilur  propler  lardilatem. 

i.xri  i  M.ni 
B:id.  Bames.  r.i.oss*.  —  Quid  enim  rationii  est 
limcc  mutiiliunem  meridianis  compilare  ab  lioris.  cum 
nec  imposita  lunc  in  ccclo,  ncc  sit  eyressa  super  terram, 
sed  ncc  utla  legis  solemnia  meridiauis  rel  postmcri- 
dianis,  red  omnia  vespertinis  ineipianl,  simut  et  con- 
summeiitur  in  lioris,  nisi  joite  quta  Adnm  peccans,  ad 
anrnm  post  meridiem  tncieputus  a  Uommo,  el  de 
pnradisi  cst  gaudiis  puUus,  qna  exsnlare  cmpimus, 
debuit  liora  notari,  ut  iium  dicimus  luna;  iiiilium  in 
meridie,  qux  defuclivam  hahel   naturam,  recolamus 


Kal.  April.  die  aplum  esse  dieit,   quia  ipse  qtioque  £  el  nos  ea.lcm  hora  de  paradiso  expuUos,  et  defrcluit 


statini  subinfrrt:  Sive  liic,  scilicet  <lu  derimo  Kal 
April.,  sive  illic,  scilicet  in  luna  Novemhri,  sive  nlibi, 
sciiicet  tertio  Kal.  Augusi.,  sicul  itgyptii ,  jece- 
r  s,  etc,  juxta  exemplum  videlicet  iEgyptiorum,  qui 
hnc  in  penulliino  anni  sui  mense,  qui  est  nostrr  Jn- 
l.us,  facere  perhibentur.  iEgypiii  enim  in  suo  peuul- 
timo  mense,  id  est,  in  Julio,  dum  a  Septembri  an- 
num  incipiunt,  ponunt  salluai,  sirul  quidam  in 
penullimo  taciunl  nostro,  id  esl,  in  Novembri.  Et 
ideo  in  decimo  nono  anno,  quatido  sallum  faciunt, 
iion  ascendit  luna  Julii  trigesima,  una  luna  vidrlirel 
causa  saltus  amissa,  sed  vigesima  noua;  et  ob  id 
luna  K.il.  August.  terlia  reddilur,  ipi.r  juxta  argu- 
mentum  secunda  cnmpuiatur.  Tertio  Kal.  Augusi. 
apud  i£gyptios  saltus  pnnitur,  id  est,  prima  iuua  loco 
liicesintae;  inde  venit  leriia  luna  in  Kal.  August. 
ipso  anno.  llli  aulem  qui  saltuni  ponunt  in  seuiiioo 
Kal.  Decemb.,  id  est,  primam  lunam  loco  tricesimx, 
compulanl  seplimain  lunam   in  Kal.   Deceiub.   ipso 


inchoasse?  Gregoiius  :  «  Neque  enim  Adam  postcul- 
pam  in  divinitatis  subslanlia  videre  Doiuinuin  poiuit, 
sed  increpationis  verba  per  angelum  audivit.  De  quo 
scripium  est :  Cum  audissel  vocnn  Diuuiiii  deainbu- 
lanus  in  paradiso  ad  auraui  posl  meridiew,  ahscon- 
dit  se  intcr  ligna  paradisi.  Quid  est  enim  quod  post 
peccalum  hominis  in  paradiso  Domiuus  non  jam 
slal,  sed  deanihulat,  ul  nisi  quod  lux  ferventior 
ahscesserai.et  peccalricem  animain  culpaesua»  frigora 
coiistriugehanf/Iiicrepavitergo  Adamdraiiihuiau*,  ut, 
r.rris  mt  ntibns  nequiliam  suam  uon  snlum  serinoni- 
bus,  sed  eliam  rehns  aperirrl,  qualenus  peccalor 
Immo,  el  perverha  quod  feerrai  audiicl,  et  per  .1e- 
amhulationem  amisso  aelernitalis  staiu  mutahiliialis 
suac  iuconslanliam  rernerrl,  et  pcr  auratn  fervor* 
charilatis  exnulso,  lorporem  suum  animadverierei, 
el  per  drclinalionem  solis  cognoscerel  quod  ad  tene- 
bras  propinqoarel.iLcge  in  Moralibus  iihrum  vigesi- 
muiu     nonuni,  iu   quo  baec  sacra    verba    inveni. 


anno.  Etab  Augusiousquead  Decembremdiscordanl  D  Bemigius  :  Plantaveral   aulem   D.miinus    Deus  pa- 


cuin  .-Egyptiis,  qui  calculaiorum  lenent  palmam,  eo 
quod  simul  tertio  Kal.  Augusl.  non  faciunl  saltum. 
Post  hxc  autein  ad  unam  coucordiam.  Sed  lamen 
rectius  .Egyptii,  quam  illi  lerminanl  sallum,  quia  illi 
in  Kal.  Scpiemb.  ei  Ocioh.  nccnon  el  Novemb.  dis- 
cordant  cum  epaclis;  iEgyptii  ve  o  in  unis  taniuin, 
id  est,  Kaiend.  Augusl.,  ul  supra  dicium  esl. 

Joan.  Nov.  Scudlia. — LtiiK«  sa  tu<s  hxc  ratio  est, 
quod  plus  temporis  per  embolisinos  iniercalalur  in 
lunaribus  temporibus  quain  ipsa  requiril;  velocior 
enim  est  paulo,  qoam  computatur.  Exigunm  namque 
in  quo  citius  ad  soleui  redil  propler  minulam  sectio- 
nem  non  polesl  facile  animadverti  :  quae  tcmporis 
superfluilas  tollitur  anno  derimo  nono,  a  prima  de- 
traclione.  Eodem  modo,  ut  supra  docuimus,  plus  in- 
tercalari  in  annis  bissextilibus,  quam  omnino  sol  re- 
quiril;  unde  lil  ul  bruma  noslra  a-iate  aule  idus 
Decembres  proveniat,  qu*  licbal  Ciccronis  teuipori- 


raiii-uiii  voluplatihus  a  priucipio,  id  est,  in  inilio 
remotis  aquis  a  superiicie  lerne,  et  iu  uiiuin  collectis. 
Uhi  autem  nos  habetnos.  Paradisum  a  principio, 
quidam  codiret  haheut  :  Rden  ad  orlum.  i.\  quo 
pnssumus  cnnjicere,  paradisum  in  orienle  siluni.  In 
quacunque  aulem  orbis  parte  sil,  scimus  eum  ler- 
renuin  esse,  ei  interjeclo  Oceano  el  uioiitibos  oppo- 
sitis,  a  nostro  orbe  longe  remotissimum.  Est  enim  in 
altissiino  l(\co  silus  pertinj.'ens  usque  lunarem  rircu- 
linii,  unde  el  illuc  aqux  diluvii  ininime  pervcnisse 
dicuntur. 

In  quo  posuit  fiominem.  Ex  hoc  quod  positus  in 
paradisum  bomo  dicilur„dalur  imelligi,  non  ibi  eura 
iiiisse  condilum  ,  scd  in  liac  nostra  morlaii  terra, 
quia  prsevidit  illum  divina  prscscientia  illic  pecea- 
turum,  ct  oh  hoc  ab  illa  sancta  terra  in  lianc  conval- 
lcm  miseriae  propellciiduni.  Allegorice  aulem  pa- 
radisns  prxscntcm   siguilicut   Lcclesiam,    quaa  recle 


479  W»  E  VEKEIIARILIS  OPEIU.M  PAUS  I.  —  DIDASCALICA  GENUINA.  480 

tenriimu  amplius  insial,  lanlo  hoc  crebrius  patialur  A  cnncilio  prohata  (irmalur,  hxe  c»t  snecialilcr  regul.i 
gnta  exislcnte  perspicua,  quod  saltus  iilr,  de  quo  leiicmla,  ut  lunoe  aeuirm  non  juxla  quosdam  a  nicri- 
loi|uimur,  j-int  maxiuia  lunc  sit  e.t  pane  pi  rfecius.  diaua  vcl  dimiilia  posl  lueridiem,  ted  a  vespcrtiua 
Se.l  iu  naturalis  assertitme  verilalis,  qua;  et  Nica  no      pntloi  hora  mulare  novei  iinus,  quia   nimirnin  luna 

CLOSS/E  Ef  SCIIOLIA. 


hortus  deliciaruin  dicitiir,  ilum  uobis  in  ea  spiritua- 
les  di'li( i.i'  admiiiisirauitir  l.iinnim  nir  in  mcdio 
paradi.si,  Chri*'us  csl  in  uieilin  Ecclesia;.  De  quo  per 
qiicmdani  sapienlem  ilicilur  :  Ligniun  viue  esl  liis 
qui  apprchetuleiint  euin.  !;•-«•  est  ctiain  fons,  qui  ile 
!';iu  i-  subslanlia  deseendcns,  ail  irrigamtain  suam 
sanclam  venii  Ecdu-iaiii  De  quo  per  /.achariain 
dicilur  :  Eiilfons  paiens  ilmnui  David.  in  ablulioneiii 
prccaloris 1 1 mciisii iiai:p. Domus David,sancta e.u Ec- 
clesia,  cni,  itl  cst,  ad  cujus  salutem  palet  fons,  id  esl, 
Chrislus  in  ablutionem  pcrcaioris.  Percalor  esl,  qui 
inalinii  quod  menic  cogilat  opcribus  exsequilur.  Mens- 
trnata  est  quaj  alieiiam  carnciu  non  langii,  sed  propria 
fce.lalur  :  signilicat  peccalrirem  aiiiniam,  qtix  inalum  "  prolialur  quia  natttralilcr  in  iillimo   cyeli  ilecenno- 


eccendntur,  non  lamen  primam  print  qitnm  ve  per  n 
i  iJrru,  trd  Irig  limam  poliui  oporlet  atttimari.  Si 
enim  anle  vesperam  accendatur  luna,  nnn  propler 
linc  autc  vesperam  cou.putatur  prinia,  sed  In  vespere. 
Si  niliier  si  post  vesperam,  id  est,  post  occnbilum 
s  lis  accendatur,  noo  computabitur  propier  lioc  pri- 
iiu,  doncc  ad  aliam  vesperaui  vcncrit,  et  ibi  videa- 
lur,  id  est,  ve-pcre,  fcilicct  propter  primam  eondi- 
lioiiein.  Qnod  si  quii  graviut  huic  iniileni  tutttlioni, 
dixeril  se  novam  tunam  eo  anno  quo  taltut  intereudut 
etl,  hoc  esi,  iiilimo  c  rrtiti  decennovenalisbiduo,  priiit- 
qimni  primu  canerelitr,  muliis  cum  tetlibui  viditse,  id 
est,  nuarto  noiiaritm  Aprilium  die.    l.\  hoc   auicm 


quod  cogital,  nei|uai(iiam  tflcclu  explei ;  unde  non 
extrinsccus  quasi  aliena  caruc  dcturpaiur,  sel  in- 
trinsecus  vclut  propria  carne  suis  eogiiatiouihus 
inquinaliir.  Siispiremns  ilaque  a  I  illam  ardentius 
vitaui  .flerna  pace  bealissnnam,  quamlo  erit  lux 
lunx  sicut  lux  solis,  et  lux  solis  sepiempliciler, 
sicut  liix  sepiem  dierum.  Laias  :  Et  crit  lux  luiue 
sicut  lux  solis,  et  lux  solis  seplempliciler,  sicut  iux 
•eptem  dierum.  Qnando  erit  islud?  Tunc  cum  fueril 
creliim  novum,  et  terra  nova.  Omnia  quaj  omnipo- 
tens  Deus  per  spalia  sexdierum  oaeratus  cst,  propler 
hoinineni  f.icla  stint,  in  cujus  lapsu  omnia  ciementa 
detriniciitunisustitiuerunt.  Nam  terra  autea  spinas  et 
Iribulo*  non  proferebat.  Aer  isle  non  lanUe  crassi- 
ludinis  enit,  sed  purus  erat.  Sic  sol,  el  luna,  et  side- 
ra ,  delrimentiim  sui  luminis  siistiniieruut.  In  die 
auieiii  judicii  ilei  rininaio  illo  examine,  rum  fuerint 
omnes  reprobi  uiia  rnm  diabolo  in  inferno  conclusi. 


venalis  annn  poiiitiir  sallus,  qnod  pene  oinncs  luiue 
ipsius  auui  vidunlur  biiluo  antcqiinmdicentur  prim.e, 
qiiod  in  aliis  nnnis  nullo  modo  lit.  Et  boe.  snlituin 
csl  fieri  in  ajipropinqualione  sallus,  in  elongationu 
vith  sicmi  videtur,  ita  compnlaiiir.  Paierna'  >lcnim 
aucloritutis  tubsidio  fnlcimur  dum  Nieatuaty  oditcxla 
sectitmur,  qrnr  decimat  qiarat  /Vj  i  patchuUt  titnnt 
lam  firma  tt  bilirate  prtrfixit.  at  deccnnovenalit  camm 
cicuilut  nutquam  racitlar  ■,  nitiqunm  (ttllere  postit. 
Nicea  civitas  csl  irctropolis  Hilliyni-.e,  in  qua  Cou- 
slantiuus  iniperatir.siculd.  tinnis  liberEccle-iaslicX 
liisloi  \x  narrat .  congregavil  synoluin  cccxvm  epi- 
scoporuni  ,  ulii  ArillS  aiialheinaliz  ilus  csl.  Inde 
dieitiirNica'iiasynodiis,  qu.cinNicea  facla  esl.  Sino- 
dusauicinexCrxco  inierprelari  potest,  comitalus  vel 
costiis;  ea;lus  vcroconventus  est  vel  cntigiegatio.  a  co- 
euudo.id  csl,  eonvenienilo  in  tinuni.Uiide  ct  conveniiint 
esl nnneupatum,  sicut  coiivenlu*.  Cii  lus  vcl conciiium. 


sustollct  sc  Doniintis  J.su-  pariler  cum  corporc  suo,  C  *  socieiaie  miilioriiii)  in  iinuiii.  Sciia  sunt,  qux  plebes 


quod  sunt  omncs  eler.ti  in  co^liun,  et  tunc  rautuabit 
sibi  luna  splenilorein  solis,  etsol  septcmpliciter  luce- 
bit  qiiam  modo,  sicut  tux  scptem  dierum,  hoc  est 
imillijiliciler,  el  recipiet  liimen  et  splendorem  solis, 
quem  ami-it  pcccante  primo  honine.  Dieit  eliam 
licatiis  Isiitorus  in  liiiro  Creatiirarum,  quod  neqncsol 
nei|ue  luna  a.l  occasum  venlurae  sinl  postea,  se.l  in 
loeo  qiio  crc.iia  siml,  sinc  line  mancliunl,  juxla  il- 
lud  Aliactie  :Solet  luna  steierunt  in  habiiaculo  sm, 
pro  eo  qund  e-t,  Slabunt.  Ei  quare  hoc  ?  Ne  claii- 
tate  solis  sivc  lnn.r  illi  qui  apua  inleros  eiunt,  per- 
fruantiir.  Dohoc  eli.un  Btatu  dicil  Isaias  :  Noa  occidct 
tibi  utt'3  sol  Iiiiis,  ctluna  lua  non  minuetur.  hein 
Isaias  :  I  i  cruliescet  luna,  ct  confumleiur  sol,  cum 
reguav.ril  DoininusinSion  eliiiJerusalem.  Erubescet 
luna,  i.l  e-l,  tabescet  in  die  judicii,  el  confiiiidelur 
sol.  Nuiiqii.it  ita  confundenliir  ul  cadanl  de  ca-lo  J 
Non.  Ipse  Doininns  ail :  Sol  obscurabiiur,  et  luiia 
non  dabil  lumen  suum,  ct  virtules  cueii  movclnintur. 
Dicii  cnim  bealus  Anguslinus,  quia  ncque  sol,  neque 
lun.i,  nci|iie  slelljc  lumen  sumu  amitlcnl  :  sed  ad 
comparaiiniieiii  vera.'  lucis  qux  cst  Cliiisins,  omnia 
sidera  et  lnmiiiaria  videulur  obscurari.  Cliiem  cniin 
spleudorciii  prastat  lniiien  cerei,  si  posiium  fucril  in 
iiiedio  ra.li  i  soli-,  au>.  quidliiniinis  augel  ecrnentibiis 
il'nd%  Nuiliim  Joel  :  Sol  tonvcrlelur  in  leiiebras,  et 
luna  in  s.iiiKiiii..'.in.  II  <  in  passione  Domiiii  parliui 
lacluni,  partini  anle  diein  Doaiini  RHUnutn,  i.l  esl, 
judicii  fiitunim  credilur.  Tunc  enini  snl  ohti*n»bni- 
ius  est,  sed  luna  iu  sanguii.cm  (•  sa  palam  bonii  <i- 
Imm  apparero  non  pnluil  :  qna;  Imi ',  ut  pula  iu 
laseha  decima  quinla  exislens,  iiiler.luni  I  eral 
mori  iliuin  vi-iliu-  objeetu  lelluria  oeculla,  Aiiier. 
Sol  convi  rletur  in  leuelii.is.  el  luna  in  saiigiiinein, 
anli  |>iaiii  veiual  ilies  Domiiii  ningnus  el  horiiltilis 
l.oe  e-i,  splendor  quorunnla  n  Itilelium  ulliin i  liibti- 
l.ilinne  il.  Hcioill  oli-eiii.iliilnr,  .1  I  e.  lesi a    miilviinii 

suguinccrucirtubiluri  Sfci  wttrin  /"..>/  ttenblhtni  .-.'.'i) 


l> 


lantuni  constituiml;  et  vocata  scita,  quod  ea  plebs 
tciat,  vel  quod  scisc.l-Hlir  el  ro?al  ut  lial.  Qitbt  enim  t 
Ni  iiji/ii/  ciMendiint  e.l  qnia  illaui  qnim  n  s  qna  lo 
nonas  iprilit  n  can  vid  mis  litnam,  nemo  viderit  d* 
iltit  trecenli'  d  cem  et  eclo  pon'i/ii  Um»,  qni  in  Sicamo 
eoneiiio  residebmit?  Viderunt  crgo  illi  accendi  lunani 
in  qiiario  nonas  Aprib  s,  nec  tamen  priinam  ilninne- 
raverum  eam,  ne  conirarictas  coramunis  et  einho- 
lismi  regulx  iude  nuirirctur.  Tunc  ergo  sub  sauclai 
memoriai  pnpa  Zosimo,  usque  ad  lucem  aqna  non 
tenienli,  non  eontccrat  ,  qux  baptitindifuertintrccet- 
t  ritnt.  Tiine  idem  iiel.:vo  Kalend.  April.  die.  quando 
i|i.i  saiicliiiii  Pascha  celebrandum  esse  putabant. 
liaptismus  Cr  ce,  Laline  linctio  iiilerpretalur.  Qu:u 
ideo  tinciio  diciiur,  quia  ibi  bomo  spiriiu  gralke  in 
niplius  imuiiiiaiiir,  el  lnngc  aliud  quam  crat  eflicitur. 
Na  n  sicut  aqua  porgatur  exierius  corpus,  iia  lalen- 
tcr  ejus  n:\-iiTiiiiii  per  Spirilum  sauelum  punlicat 
et  animaui,  cujus  sanctillcalio  ita  esl  :  lnvocalo 
euini  Deo,  descen.lit  Spirilus  sanctus  de  cols,  el 
meilicatis  aquis  saiiclillcal  eas  de  semclipso,  el  ac- 
cipiuat  vim  puigaiionis,  ui  in  eis  ei  caro  ei  aninu 
deliciis  iniiiiiinitil.i  miindeiur. 

Lii  da  ili  er  viitci  ga  idebat.  Cautebatenimfuperari 
ab  OrienUlibus, qul  secunduin  NieaMii  coociliideliui- 
tionein  fiticbaui,  quamvis  snis  t», .  ulemalilius  favere 
viderelur. 

Jovi».  Nov.  S .hoi  i\.  -  Xfinnd  *m  tane.  Facilc  hoc 
liqnel  ex  laperiori  tapite,  uni  naiin|iie  mensi  delu- 
hillir,  quod  lingulH  («  *•  <-■  i  pos-el)  opormit.  Subita 
IgilUT  delraelio  laeil  nl  lnii.e  fulsu)  niajorem  u-len- 
dal  .clalein,  qu.uu  eoinpulaliir,  fucla  unius  diei  do- 
lia.  liime. 

liiic  '.vin-iis  n  fmachui  in>  ijmm .  Uiijus  Daehouui  sen, 
Ul   alu    BCnbuilt,     r.icliiilni    litiellu  n      liuper    n  i.T.i» 

t  .iiii  a  siudiiisu  qnodam,  i|m  dutu  tnihi  ropieui  lace- 
l..'l,  proplei  aiili.|uT  il.in  clweui.  iii  iudic.it idignuiu 

esse  cdiitone. 


m  DE  TEMPORUM  RATIONE  482 

qnxvespere  primnrn   mtindo  exorla  esl  vcsperlinis  A  chalis  lunas  t.im  firma  stabililatfl  prxiixit,  nl  decen- 


t<  eo  scmpcr  horis nccesse  est  aliamaliamque  iinmi 
atatena,  singtilas  quasque  vicenis  et  quaierni*  ex- 
plicans  hnris,  sicut  e  conlrario  sol  qui  mane  priino 
oriusest,  lesfe  Genesis  Scnplura  a  maiie  usquc  ad 
maue  diem  cumplcvit  unum.  QuiJ  enim  rationis  esl 
Iiiiko  iniilaliunrm  nieiidiants  compuiari  au  iioris, 
cuin  nec  imposita  lunc  in  ccclo,  nec  sitrcgrcssa  super 
lerrain,  sed  nec  ulla  legis  solennia  meridianis  ve! 
pomeridianis,  sed  oinnia  vesperlinis  iuripiant  simul 
et  eonsumiiientijr  in  horis?  Nisi  forle  quia  Adam 
peccans  ad  aurain  post  meridiem  inerepatus  a  Do- 
mino,  et  de  paradisi  gaudiis  est  pulsus,  ad  remuiie- 
rationem  ccelestis  vilae  quam  sxculi  hujus  rcruiuna 
mulaviuuis,  mutalio  lunaris,  qux  cremenlis  decrc- 


iiovenalis  earuin  circuitus  iiusquam  vai  illare,  nun- 
quain  fallere  possit.  In  quo  vidi  licel  circuilu,  Imiain 
pagchalem  anni  de  quo  agitnr  IINonas  Aprilis  lieri 
primam  nulli  caleulantium  in  duiiio  est.  Idcoqne 
bauc  alitcr  deKnire  nulli  lidelium  fasest.  Quilcniin? 
ininii|iiid  credendum  est  quia  illain  qnam  nos  IV  No- 
nas  Aprilis  novain  vidinius  lunani,  nemoviderit  de  il- 
lis  CCCXYHI  ponlificibus  qui  in  Nicaeno  concilio  re- 
sidelianl,  nemn  de  miitortim  cielu  {.'raduuiu,  qui  illo- 
i" iii  con.iliis aderanl  et slatulis, el  nnn  pntius  intel- 
ligendmn,  quia  cuiii  luiiain  anni  illius  pasclialera  a 
pridicNonas  Aprilis  incipere  signabant,  aliud  majus 
pcriculum  per  boc  deeliiiaverint,  ne  videlicet  sialilcr 
decernerenl,  indis-oltiliili-  ille  commuiiiuin  annoriini 


mcntisqtie  perenuilnis  laliores  nr.stros  iniilaiur,  in  B  et  enibnlisiiioruiiislaiussolversiur.qiieni  inviolabili- 


ea  specialiler  qua  exularc  roppiuuts  debuil  liora  no- 
lari,  ui  cx  ipsa  lunaris  hora  mulalionis  quulidie 
versicnli  illius  admonereniur,  quia  slultus  ul  luua 
mulatur,  nain  sapiens  cuni  bolc  permanebit,  stispi- 
raremusque,  a.l  illain  ardcnlius  vitam  pate  xlerna 
beatis-imam.  quando  erit  lux  lunx  sieul  iuv  solis, 
el  lux  solis  seplempliciter  sictit  lux  VII  dierum. 
Veruni  quia,  sicut  scriplum  cst,  a  luna  signum  riiei 
fttii,  el  qno  inodo  prima  lunx  lux  a  vespera  niun- 
diim  irradiavit,  itaomnis  dies  fefttis  in  lege  a  vespera 
imtiari.  iu  vcspcram  perfici dcbere  prjccipitur,  con- 
grtieniius  :■  las  lunaris  a  vespertina  bora  quani 
nliuude  nova  couiputabitur,  eamdeuique  xialein 
quam  vespere  incboat,   sequentem  usque  servabil 


lerobservandumdivinxlegis  anciorilate  llebrxis  tra- 
deiitibusag>ioverant?Sedetspecialiierdivinxauctori- 
latis  indiciis  ohscrvauliam  lunarero  i|uam  tenemus 
defendimus.  Legimusnamque,  seribeme  healoCyrillo 
A'exandri.1'  episcopo,  quia  Pacliomitis  monachus  in- 
signis  fiictis  apostoiicre  gralix,  fuudatorqnc  .Fgypti 
c'cnol>iorum,edidei'it  ad  moiiasteriaqiiairegebailitie- 
ras,  quas  angelo  dirlanlc  perceperat,  ul  non  errorera 
incu  rereut  in  solomnilatis  pasclmlis  ratione,  scirenl- 
que  limain  primi  mensis  in  aiino  comimini  et  emho- 
lismo.  Legimus,  eodem  relerente  Cyrillo,  quia  ai 
non  scripsissil  synodus  Nicxua  cyeluro  iitnarein 
primi  nunsis  ,  sulficeret  cyclus  lapittis  selenitis  iit 
Peisidc  ad  exemplum  ralionis  paschalia,  cujuscan- 


ad  ve.per.iin.  Ei  siqiiideni  eani  paulo  anle  vesperam  C  dor  intcrior  cum  iuna  primi    mensis  cresoit  ct  de- 


accendi  a  snle  contigeri',  mox  sole  occidente  pri- 
iiiuin  computari  et  csse  necesse  est,  quia  vide'icet 
illam  temporis  horam,  qua  primum  lerris  fulgcrc 
ccepit,  adiit.  Sin  autem  post  occuhiium  solis  aecen- 
dalur,  non  lamen  primam  priusqtiam  vesperam  vi- 
derit ,  sed  Iricesimam  potius  oportet  xstimare. 
Etiam  si  XXIII  boras  posl  occasum  solis  accens.1 
sttppleverit,  illam  tamenquam  occidente  soie  habue- 
ral,  ne  prirn.e  condilionis  orlo  turbetur,  usque  ad 
alium  ejus  oecasum  relinere  debebit  xtalem.  Nec 
inirinn  lunam  cum  tol  horas  nova  transegerit  mani- 
festatn  in  cielo  nionstrari,  cum  aliquoties  etiam  sexta 
v I  septima  post  accensioneiii  appareal  hora.  Siupe 
namqiie  eveuit,  maxime  posila   ea   in  Ariete,  una 


cretcit.  Ltgimus,  iicm.  scribenle  sancto  Pasihasino 
Lilybxi  antistite  ad  bealissimum  papatn  Lennem, 
qtna  lempore  Zosimi  papre  cum  esset  ultimus  circuli 
decennovenalis  annus,  et  declinarent  quidam 
decimo  Calendarum  Maiarimi  die  Pascha  lenere, 
ceiebrantes  octavo  die  Calendarum  Apiilium, 
id  csl,  pro  enibolisnio  communem  lenentes  an- 
iium,  qna;  essel  paschalis  obsci  vanlix  veiitas  mul- 
liplici  miraculosupernxvirtuiisclarueril.  i  Quxdam, 
inquit,  vilissima  possessioMelthinas  appellatur  ,  in 
montibus  arduisac  sylvis  densissiiiiisconstiluta,  illic 
perparva  atque  viii  opere  constructa  ecclesia  est, 
in  cujus  bapiisierio  nocte  sacrosadcia  pascbali,  bap- 
liiandi  hora,  cum  nullus  canalis,  iiulla  sil  listula, 


,  -  .  -  .        —  ...  

eademque  die  i!Ia  mane  simul   et   vespere   cemi,  "  «ec  aqua  omnino  vicina,  fons  ex  sese  replelur,  pan 


motu  videlicel  ascensionis  circa  meridiem  faclo. 
Quod  si  qui  gravius  huic  iusistens  quxsiioni,  dixeiit 
se  novani  'unarn  eo  anno  quo  saltaa  inserendus  est, 
hoe  est,  uitimo  circuli  decennovenalis  hidno  prius- 
quam  prima  caneretur  mullis  cun;  testibus  vidisse, 
idest,  qnarto  Nonarum  Apritium  die,  cuni  ejusdein 
anni  XIV  luna  paschalis  in  circulo  memoralo  XV  Ca- 
lendarum  Maiarum  sit  adnotata,  ideoque  non  nisi 
pridie  Nonas  Apriles  esse  prima  vaieai,  ralionem- 
que  a  nohis  hujus  causx  exegerit,  hie  noslra  pusil- 
litas,  ne  sui  fiagililate  delicial,  ad  paiernie,  imo  di- 
vinx  auctoritatis  auxilium  concurrat.  Paternse  ese- 
nim  auctorilaiis  subsidio  fulciraur ,  dum  N:«enx 
synodi  scita  sectamur,  qux  quartasdetimas  fcsti  pas- 


cisque  qtii  fueriut  consecralis ,  cum  deductorium 
nuiluni  habeat,  ul  veuemi  aqua,  ex  sese  disctdit. 
Tunc  ergo  sub  sanctaa  raemorix  papa  Kosimo  ueque 
ad  lucem  aqua  non  veniente,  non  consecrati  qui 
baptixandi  fuerant  recesserunt.  Illa  vero  nofieqnas 
lucescebat  in  diem  Dnniiiiicam,  decimo  die  Calenda- 
rum  Uaiarum,  fons  sacer  bora  competenti  replelus 
est;  evidenti  ergo  miraculo  claruit  oecidenlalium 
pariiiii::  iui.se  eri«r.-iii,  t  Liquet  ilaque  qnia  vclus 
h*c  de  hae  xtale  lunari  qnxstio  est,  etiam  olim 
beati  pap;e  Leonis  iudustria  diligenler  c-xquisita  , 
ipsa  esl  qux  longam  inler  Orientis  ei  Ocoidentis  Ec- 
clesias  gravemque  controversiam  fccit.  Ilxc  et  Hi- 
laritim  papam  post  lot  taeuai  conciiii  lc,oipoia  no- 


41» 


BKD/Ti  VF.NF.ItABIUS  OPF.HUM  PAKS  I.- DIDASGAI.ICA  GF.NUINA. 


484 


viim  cycluii)  peicro,  ei  Vlctorium  paachtlem  noviiin  a  drlniuEcclcainaniistiii  delegatum  utolDoioie  operain 


cuurfere  ptrtutalt.  lu  h<ijus  cortamiue  pncla  u>  papa 
l.i-u  tdnitente  Protpero  virodoctisaimo  te  dliertittimo 
viuccre  sedulot,  in-taus  itndem  unsnuniiate  eorum 
>|i.i  Nirauuo  synoili  decretit  Invincibililrr  adbsre- 
liani  lau  labililer  vinci  gtudebtt.  Dnde  niilii  meisque 
iu  eadem  quscstionc  nil  meliui  igendam,  nil  dicen- 
dum  reperio  ,  quain  qnod  illum  fecisse  comperio , 
i|ui  nobis  in  laniuni  scientia ,  merito,  auctoriltte 
■necellil,  ceriain  viilelicct  Patrum  rcvereinlissinio- 
rum  sentenliam  in  eis  i|ii.r  imbis  dubia  siuil  et  in- 
ceria  seclari.  Ncquc  enim  putaiulum  est  nos  vel  ICU- 
lius  auliqiiis  diversilaletn  lunaril  discttrsus  depre- 
bcndere,  vel  salubrius  posse  diguoscere ,  quac  iu 
cadeni  diversitate  potissimum  sit  via  Bequenda. 

CAPUT  XLIV. 

De  circvlo  dcccnnovenaii. 

Decennovenalis  circuli  ordinem  primus  Eu«ebius, 
Ctrsarese  Pahcstin.e  episcopus,  ob  quarlas  decimas 
lunasfesii  paschalis,  ipsumque  dicin  Pasch.-c  inve- 
niemlum,  coinposuit,  eo  quod  Imia  cujtislibet  ailalis 
posl  tanlum  leinporis  ad  eumdeni  redeat  anni  solaris 
diem,  non  quod  /Egyptus,  vel  ccelera  per  Orieitlem 
Christi  Ecclesia,  veruni  eatcnus  lunx  cursum  ,  vel 
dicm,  ncscierii  rite  invenire  paschalem,  sed  quia  ca 
quas  ipsis  leo  poribus  annuatim  cuni  Iabnre  investi- 
gaia  et  per  oibem  mandata  sa  pius  in  qunestionem 
venirc  solebanl  facilius,  prxtixa  seuicl  regula  cir- 
culari,  srinper  observari  et  sine  scrupulo  ambigenJi 


ciirainqiie  investigalioui  compuii  paichalit  impen- 
dcret,  quatqnus  ponliDci  tpoilolicat  scdisadnun- 
ci.ins,  per  eum  diem  I'  i-<  h.e  solcmnem  faneroa  Eccle- 
siaiiini  prim  ipes  agnoscere  faccret.  Dnde  bcalissi- 
intis  papa  Leo  Martiaiitim  principciu  poslulaus  ut 
Alrx  iii  Irioo  tntillili  delegaret,  qttatenus  pascbald 
lancli  Thcophili,  iu  quo  VIII  Calendarum  Maiamm 
die  Pascba  videtur  afflxum,  diligenti  perscrutareiur 
examine ,  trbilralua  ab  eo  non  recte  memoraiuni 
diem  fuisse  conscriptum,  inter  alia  haec  dicil :  <  Stu- 
duerunt  quidein  tancti  Palrcs  occasioncm  bujus  au- 
fcrre,  oinnein  baitc.  citraui  Aiexandrino  antisliti  de- 
leganles,  quoniam  apud  /Egyptios  hujus  supputa- 
lioois  tntiquilua  tradita  videbalor  esse  peritia,  pcr 
8  quein  quotannis  dies  pixdiclxsolcmnitalis  sedi  apo- 
slolic-i'  indicarelur,  cujus  scripli  ad  longinquiores 
Ecclesias  indicium  generare  percurreret.  Veruin  ut 
hujusntodi  labor  aliquando  quiescerel,  compnsuil 
inenioratus  vir  circutuiii  uunc  longe  laleque  notissi- 
simum,  quo  decimas  qttarlas  lunas  primi  incn-is  ex 
ordine  comprchendendo,  diem  Pascha;,  qui  mox  se- 
qnentidoininic.t  futurus  erat,  frcillinie  cuilibet  inve- 
niendiim  relitiquerct.  Cujos  circuli  Proteiius  Alex- 
andrinx  mbis  antisles,  ad  inquisiiionein  sancti  papae 
Leonis,  luciileuiissimaui  reddeus  rationem.  lalis  re- 
scripti  ab  eomeruil  tenore  pnedicari  -  I  ; i- 1 ■  li i ;averunl 
nie  littenc  dileclionis  lux,quas  frater  cl  coepiscopus 
noster  Ncctarius  pio  apportavit  oflicie.  Oporlebal 
enim  ul  ab  Alexandiime  Ecclesia;  pncsule  talia 
poteranl  eriisci.  Deuique  fertur  anliquitus  Alcx.an-  C  scripla  ad  sedetn  apostolicam  inilterentur ,  quoe  os- 

GLOSS/E  ET  SCHOLIA. 


CAPUT    XLIV. 

Bbid.  IUmes.  Glo  s.e.  —  Cycluni  decennove- 
nalem,  propier  quartas  decimas  lunas  paschales  Ni- 
cscna  synodus  tnslituit,  eo  quod  ad  eiiiiidein  anni 
solaris  diem,  nnaquseque  Inna  per  decent  ct  noveui 
annos,  ducentis  iriginia  qtiiuqiie  circumacta  vicihus, 
inerrabili  eur-u  redeat,  qui  dividitur  iu  Ogiloadasel 
Hendecadas,  boc  est,  in  octo  et  undeciin  anuos.  Oclo 
enitn  anni  luuares  totidem  annos  solares  duolms 
lanlum  dielius  transeendunt,  qitorum  alter  id  ex- 
pleinentum  accurril  hendecadis,  aller  ratione  sal.us 
absuiuitur.  Alioquin  hen  lecas  solaris  uno  die  Irans- 
cendcrcl  lunam,  licet  quiilatn  violenlcr  bos  dics  ex 
bissextis  octo  aimorum  supplere  niianliir,  etira  bis- 
sexlus  soleal  iu  meiise  Feliruaiio  soli  superfu  us,  et 
luna-  luluro  lentpori  iiiltil  prcjudieare,  el  ipsi  tul- 


DeceiiiiovtHtilit  circuli  ordinem  Eusebiut  Ctesareai 
fiibrsliua'  epistopus  ob  quartas  decimat  lunat  (etli 
pasclittlis,  ipsumque  diem  Pascliw  inTcniendum  cotn- 
posuil.  Quod  auiem  superius  dominus  Beila  dicit, 
cyclum  decennovenaleni  propter  quarlas  decimas 
luiias  paschales  a  Nic.cn  t  synndo  ius  itutmn  fuisse, 
v.  ruiu  dicit,  et  sic  inleliigeiutum  est.  Multi  auleni 
prius  in  hoc  inultis  modis  laboraverui  l.sicut  pra"di- 
ctus  Eusebius,  llippolytus  episcopus,  Theophilus 
Alexandrinus,  Prosper  quoque  nalione  Aquilanus, 
a'que  Viclorius,  iiecitou  et  Cyrillus  Alexandrin*  ur- 
bis  episcopus,  qui,  niultiplicatis  ejusdeni  fesiivttalis 
raiionibus,  multipliccs  circulos  edideiuul.  Poslea 
vero  quidqtiid  de  hac  re  ipsa  tynodus  lirmius  repe- 
rii,  conilroiare  sluduit,  sicut  liher  decimus  ecclesia- 
slirae  histoiia.-  in  hunc  inoduin  refert:  «Igilur  cum  de 


lain  bendccadi   bissexiam  addant.  I  i  crgo  tpertiui  0  hjg  proutdivinarum  legum  reverentia  poposcerai  de- 


ilicam,  duo  lnii.c  dies,  qui  6upersunl  iu  ogiloade, 
duos  qui  dcsunt  in  hendactde  supplebont 

Circulum  deceniiocennUm  Cjclus  lunaris  el  cyclus 
deceuiinvenalis  pene  idein  sunt,  naiu  deceill  et  oclo 
annis  ainho  impienlur.  Sed  In  hoe  ditttnt,  quU  per 
cycluin  lunarem,  qutlii  til  Inut  iii  Kalen.  lan.  rc- 
peritur,  uhi  >t  inttium  e-t  auni,  ct  ubi  ipse  circulus 
iuclioaliir.  per  cycluin  vero  decenuoveiialeni,  quo- 
modo  pascha  deheal  prouiiiiliari,dcpreheiidilnr.  Ejus 
initiuin  11  liina  paschali  lit. 

Dicitur  auieui  decciinovenalis,  quia  deccm  et  no- 
veni  explelur  aunis,  ettque  rnmpositiim  iioiueu,  ex 
dccem,  ei  uovem,  et  tnno.  Eo  qnod,  id  est,  propter 
eain  innliluticnein  deceniinvenaleui,  ad  eunutem,  sui- 
licet  lerininuin  paschalent,  in  qno  seinprr  sit  luna 
p.Hchalis  11,  qui  leriiiiuus  seniper  a  duodecimo  ha- 
ien.   April.   usquc   in    deciinuin    quartum    Kalcnd. 

Malu. 


i  revissenl,  sed  el  dc  ohscrvatioue  paschx  aniiquum 
( anonciii,  pcr  queni  ntilla  de  icliquo  varielas  orire- 
lur,  Ecelesiis  tradidistenl,  oinnibus  riie  dispositis, 
Eccleslarum  pax  et  Udes,  in  Orienis  aiquc  Occiden- 
lil  parlihus  iina  atque  eadem  servahalur.iCyclusau- 
icui  vocatur,  eo  quod  in  orhem  digeslus  sil,  et  qua^i 
in  circtilo  disposilus,  ordinem  complectilur  auiiu- 
rn  n  siue  ulla  varielale  cl  sine  ulla  arle. 

Joan.  Nov.  Sciiolii.  —  btti-nnovenuHt  circuli  Ku- 
seiius.  Deeennovenalia  circulus  ad  lun.e  coinputaiio- 
neiu  factus  esi,  conalana  novem  nomeronun  ordiui- 
hus,  q  oruin  primus  conlinet  annos  Duiinni,  seciin- 
du«  indictiones,  tertiut  epaciai,  qoarlua  concwrfMi 
tcs,  quiutus  cyclos  luntrw,  scxius  doeimis  quartM 
lunas,  scpiiinus  dies  Dniiiinicos  Patcluc,  octtTtH  lu- 
ii.ii  tntalem  ejusdem  diei,  nonut  ogdoadta  el  hemic- 
cadas,  quoruui  detnceps  Bedt  ralionoiu  reddei. 


m 


DE  TEMPORUM  RATJONE. 


486 


tcndcrenl  maghterio  beatissimi  Pctri  apostoli   lioc  K  I  smus,   duodecimus  et  lerlius  decimns  communos, 


ab  initio  pcr    beatum  Marcum  ejus  riiscipulum  di- 

Jici:  sc  yEgyplis,   quod    couslat   credidisse  Roma- 

nos.  » 

CtfPUT  XLV. 

De  embolismis  et  communibus  aiinis. 

Dividitur  aulem  cireulus  idcm  in  rnibolismo3,  an- 

nosi|ue  coinmunes,  quos  Ilebrxorum  qunquc  pris  o- 

rum  auciorilate  conslat  observatos  :  cominunes  qui- 

dem  annos,  id  est,  CCCLIV  dieram  XII,  emboiismus 

aulem,  iri  esl,  CCCLXXXIV  dierum,  conliucns  VII. 

Prinius  namque  et  secundus  commuiies,  terlius  est 

embolismus,  quartus  et  quinlus  communes,  srxlus 

eiubolisinus,  sepiiuius  coniiuunis,  octavus  cuibolis- 

mus,  nonus  el  decimus  communes,  unilecimus  embo- 


quarlus  decimus  embolisinus,  quintus  dccimus  el 
sexlus  decimus  communes,  septimus  deciraus  embo- 
lismus,  octavos  dccimus  communis,  nonus  decimus 
eiubolismus.  Qui  utriquc,  sicut  et  supra  dictum  est, 
ab  cxordio  primi  mensis,  quem  Hebrxi  Nisan  vocant, 
bnc  est,  ab  accensioue  lunac  pascbalis,  inilium  su- 
nmiit,  cujus  cxordium  roensia  bac  regula  debet  ob- 
scrvari,  ut  nunquam  lu  a  pascda?  XIV  vernum  prae- 
cedat  aequinoclium,  sed  vel  in  ipso  xquinnetio,  boc 
est  XII  Calendarum  Aprilium  die,  vel  eo  tranrgresso, 
legitima  proccdat.  Lhide  lit  ul  ab  octavo  Uluum  Mar- 
tiarnm  usque  iu  Nonarum  Apriliuin  diem  lunaris  anni 
siut  quxreuda  primordia.  Ipsa  autem  luna  decima 
qnari.i,  cum  prinium  XII  Calendas  Aprilis,  cum  no- 


GLOSSE  ET  SCHOLIA. 


CAPTJT    XLV. 


BiUD.  Rambs.  Gi.ossye.  —  Dhiditur  autem  circ.u- 
lus  idem  in  embolismos  annosqne  communes,  quos  He- 
braorum  quoque  priscorum  auctoritale  censlat  obscr- 
vaiot.  Emblema,  varietas  paviinenli,  v*-l  abumlanlia. 
Inde  embnlisinus  annus  dicilur  superabumlans.  Ein- 
bolismi  autem  anni  et  coinniune,  sic  inveuiunltir.  Si 
enim  a deciina qitarla  luna paschx praecedenlia, usque 
ad  decimam  qunrtam  sequentis  ccclxxxiv  dies  fue- 
rint,  embolismus  annus  e-u  ;  si  vero  cccliv,  com- 
inuiiis.  Denique  in  annis  communibiis  ud  rtilionem  so- 
laris  anni  xi  dies  lunw  deesse  cernuntur ;  in  emboli- 
smit  vero  decem  el  novem  diebus  euindem  annum  sola- 
rem  videlitr  transcendere.  Anuus  aulein  lunaris  iu.nnr 
esl  solare  die'ius  undeeiio.  Qui  colligunlur  per  tres 
annos  et  fuini  triginta  trcs  dies,  unde  leriio  anno 
embolismus  lil,  hoc  est,   atigelur  lunc  annus  lunnc 


B  ipsam  trigesimam  terminare  debes.  Ecce  invenisti 
liinam  emholismi  in  primo  anno  embolismi,  secundo 
Kalend.  Janv.  (rigesimam. 

De  secundo  anno  embalismi,  hoc  esl,  in  ogdoade  sexlo. 
In  secundo  anno  embolismi,  id  est,  in  ngdoade 
sexto,  sunt  epackc  vigiuti  quinque,  lun.i  vero  in  Ka- 
li-nd.  Septenib.  trigesima,  et  exslinguiiur  illic,  quia 
luna  ipsius  est.  Illa  autem  luna  qux  initialur  piima 
in  quarto  Non.  S?plemh.  et  liiiilur  trigesiinu  in  Ka- 
lend.  Oclob.,  embolismi  est ;  et  illa  qu:c  incipil  pri- 
ma  insexto  N  m.  Octob.  et  iu  terlln  Kalend.  Novemb. 
(iuitur,  vigesima  nona  luna  Oclob.  est.  In  Kalend. 
Novemb.  et  Deccmbr.  Gt  luna  secunda,  in  Kalenri. 
Jan.  quarla,  sicut  orrio  esl. 

De  terlio  anno  emboismi,  koc  esl,  in  ogdoade  oclavo- 
lu  tertio  anno  embolismi,  id  esl,  in  nltimo  anno 


triginta  diehus,  quomoilo  undecim  (er  ducii  (riginta  C  oi?doadis,   sunt  epacia;  septemd- ci.n,  luna  vero  in 


trrs  faeiiiut.  Trcs  autero  qui  superaunt,  adjectis  iri- 
bus  triuin  aimoruinsequetilium  qui  supcrsunt,  eliam 
triginta  sex  liuni.  Quos  sex  dunbus  annis  adjice  qui 
habeiil  viginli  duos  dies,  ex  undecim  bis  solaris 
anni,  et  fiunt  dies  viginli  et  octo.  Proplerea  septi- 
roum  nnnum  uon  sequitur  communis,  quoinorio  ari- 
jiciuntur  slatim  viginti  el  octo  dies,  unde  unus  men- 
tis  fit,  liret  duodesint  dies,  qui  tamen  ex  hcuriecade 
solare  coniplentur.  Sciend  nn  pnelerea  eos  errare 
qui  putaut  quo.l  anuus  solaris  simul  et  communis 
vel  embolismus  incipiant.  Nam  in  iniiio  anui  decen- 
norenalis  circuli  in  accensione  lun:e  mensis  Aprilis 
linis  esl  embolismi.  Verbi  gratia,  prasenli  anuo,  qui 
est  seplimus  circnli  decennovcnalis,  liuis  ent  embo- 
lismi  in  accensione  luiuc  A.uil.,  quoniam  anno  prce- 
teiilo.  iri  est,  sexio  decennovenalis  ab  accensione 
lnnse  Aprilis  initium  sumpsil.  Conmiemoiandum  quo- 
que  quod  Inna  embulismi  nullius  inensis  est.  Porro 
Homani  qui  dispares  habenl  menses,  nou  uno  quolibet 
in  leco  embolismis  computando  interponere  voluerunl, 
ted  potius  ubilibet  mediis  unni  temporibus  vacuum 
congruumque  inter  Kalend.  locum  invenire  potutasent. 
1'rimam  itjiiur  embolismorum  lunam  quarto  Non. 
Decemb.,  tertiam  pridie  iVon.  ilart.,  quarlam  pridie 
Non  Decemb.,  quinlam  quarlo  iSon.  tiovemb.,  sexlam 
quarlo  tion.  August.,  seplimam  terlio  iSon.  Murt.  na- 
sci  dixerunu 

Argumenium  de  septem  lunationibus  embolismorum. 

In  primoigilur  anno  embolismi,  boc  est  in  ogdoade 
tertio,  sunt  epaeLc  viginti  duoe,  et  ideo  est  luna  in 
Kalenri.  Septeuibr.  ei  Octobr.  vigesima  septima,  in 
Kalend.Novemb.ci  Decemb.vigesiina  nona.Ipsa  auiem 
luna  qucc  vigesima  nona  est  iu  Kalend.  Decemb.  el  ex- 
slinguitur  illic,  sua  luna  est.  Ill.t  vero  luna  quse  in 
qu.irin  Non.  Decemb.  incipit,et  lerminaiur  trigesiina, 
secundo  Kulend.  Januar.  embolismi  est;  qu;c  •niiein 
in  Ka;end.  Jan.  est  prima,  luna  ipsius  est,  quam  et 


Kalend.  Septemb.  et  Oclob.  vigesinia  secunda,  in 
Kalend.  Novemb.  el  Decemb.  vigestma  quarla,  in 
Kalenri.  Januar.  vigesima  sexta,  in  Kalenri.  Februar. 
vigesima  seplima,  in  Kalenri.  Mart.  vige  ima  sexla, 
in  Kalend.  April.  et  Maii  vigesinia  septima,  in  Ka- 
lend.  Junii  et  Julii  vigesiuia  noua,  in  Kalend.  Augusti 
prim  ,  in  Kalend.  Septemb.  tertia.  Q.iare  lacis  unam 
alateni  lun.e  in  Kalend.  April.  ct  in  Kalend.  Maii, 
quia  nusquam  sic  in  calculo  reperitur  ?  Kleo  quippe, 
qu  a  luna  quae  secun  lo  Nonas  Man.  iucipit,  el  vige- 
sima  septima  est  in  Kalend.  April.,  in  quarlo  Non. 
April.  vig?9iina  oelava,  in  tertio  Non.  April.  v:gesima 
nona,  in  secundo  fMon.  April.  triges  nti,  embolisuii 
est,  et  exstingmtur  il|ic.  Etilla  quae  initiatur  prima 
in  Non.  April.  ipsa  e.l  Paschalis,  et  evenit  decima 
quarta  xiv  Kalend.  Maii,  et  terminalur  vigesima  uo- 
ua,  v  Non.  Maii.  Luna  vero  uu.e  est  prima  in  quarlo 
Non.  Maii,  el  finitur  trigesimo,  in  iv  Non.  Junii,  luna 
U  Maii  esl.  Luna  enim  quae  initialur  piima,  111  Non. 
Junii,  llniiurque  vigesimo  nonoin  Kalend.  Juli/,  luua 
Junii  esl.  Luna  namque  qux  incipii  sexlo  Non.  Ju- 
lii,  terminalurque  trigesimo,  secundo  Kal.  Augusii, 
luna  Julii  est.  Postea  aulem  (it  luna  in  Kaleud.  Au- 
gust.  prima,  Seplemb.  teriia,  sicut  onlo  est.  Nam 
si  non  lecisses  unam  xlatem  lua:e  in  Kalemi.  April. 
el  in-lvaleiiit.  M.iii,  evenissel  tibi  in  ipso  anno  in  ter- 
mino  pa-ciiah,  qui  est  xiv  Kalend.  Maii,  uon  14,  sed 
15,  el  liiissel  error  in  Pascha,  et  in  xtaiibus  lun.oe. 
De  quarlo  anno  embolismi,  in  Iteudecade  primo. 

In  primn  igitur  anno  embolismi  in  hendecade,  snnt 
epactc  viginli,  e(  idcirco  e>t  luna  iu  Kalend.  Sep- 
teinb.  et  Ocl.  vigesima  quinta.  In  Kalend.  Nov. 
et  Decemb.  decima  septiroa.  llla  autem  luna  qu;e 
pridie  Non.  Decenib.  ineipit  priina,  ei  exsiii  guitur 
lerlio  Non.  Jaituar.  trigesima,  cinboli-mi  est.  Illa 
vero  quae  terlio  Non.  Jantiar.  incipit,  et  exslinguiluT 
tr^esima  iii  Kaluud.  Febr.  Januarii  esl.  Et  illa  qux 


i$-.  BKDfc  VENKUARILIS  OPEUUM  PARS  I.  -  DIDA6C.AUCA  CENUINA.  «S 

vissime  XIV  Calendas  Maia»  occurrend ',  diem  fesii  *\  pttlius  ubilibel  me.liis  anni  temporibu»  vacuum  rnu- 


pascltalis  ad  XI  Cal  nda»  Aprilis,  usque  m  VII  C.a- 
leiulus  Maias  lacial  iiiquircndum.  Embolismoriim  au- 
i.ui.  sntil  Dionysius  ail,  bll  ralin  probalur  cxislerc, 
quod  aiinorum  couiiiiiiiuuin  viJrlur  ilaiiio.i  siipplere, 
qualeous  ad  silare  leinpus  lunaris  cxjcqiiciur  excur- 
sio.  Quamvisenim  solis  anmitun  cj-olum  per  singiilo» 
uirnsrs  luu»  cirrumeal,  lamen  ejus  pcrfeilionem 
dnodeeim  siii»  inensibus  implcre  iion  pnevalel.  De- 
nique  in  annis  cnmmunibus  .1 1  ralionem  solaris  anui 
uudei  1111  Jics  binx  decsse  cernunttir;  in  eiubolismis 
vero  detem  el  novem  Jiebits  eiimdein  annuui  viJelur 
solarem  lun  1  traiiscenJere.  El  llebraji  quiJeiu,  qui 
solos  lunare»  iu  lege  novcraui,  cl  observabanl  men- 
ses.  juvla  nalu  abm  lunx  eur»mn  trireuis,  uuJeli 


gruuinqiiR  inler  CalendM  locum  invenirn  poluiSKnl. 
1'itiii  ■  iii  igiltir  eiiiboli.sinormn  luiiain  quarto  Moua» 
Docembi  is,  seciiailam  qoarto  Nonas  Scpleinhtis,  tcr- 
il.iin  priibe  Nouas  Marlias,  quarlam  pridie  Nonas 
Deeemliris,  quiolam  qoario  Nona»  Novemhris  ,  scv- 
lam  quarlo  Nonas  Allglutti,  seplimam  lerlio  Nnnas 
Murtius,  M»cl  dixerunt,  soleni&sime  quanluui  polne- 
risn t  curantcs  111  ctijiiscuiiqiie  aMalis  luna  io  Calendas 
oecurrisset,  ipsa  ejtisdem  mensis  lum  dicereiur  esse 
[  iitauda.  Q  inil  lamen  11011  o.squequaque  valuemnt 
obtinere  propler  pra.'fixum  pasclialis  lunx  cursiim, 
cujus  cum  exticma  nonnunqnam  in  CaleuJas  Maias 
ineurran',  et  secunduni  quoque  vel  eliam  lertium 
posl  l.alentlas  dien  teneuni,  non  tanliim  M.iii  men- 


cenisque  diebus  com..iu..iii.n  annorum  nienscs  duo-  B  bis'  «^  Polius  A»,rilis  ■**•  sicut  se,"Per  esse  di 
lio  vel  seoundn  ubi  decebat      cenda  esl. 


denos  explicabaut,  ct  lern 
anno,  terlium  JeciiiHiiii  In  iiiie  auni  inciiscm  Irigintn 
diernm  apponcbanl  eiubolismiim,  Porro  Komani,  qni 
dispares  babent  meitscs,  11011  unoquolibcl  in  luco 
embolismos  computaiido  intcrponere  voluerimt,  sed 


CAPUT  XLVI. 

De  ogdoade  et  hendecade. 

Est  et  alia  prafaii  circuli  divisin,  qua  in  ogrtoadsm 
et  bendecadem,  id  esl,  i:i  VIII  el  in  XI,  tlislitiguilur 


CL03S*:  ET  SEIIOLIA. 


qinrto  Non.  Febr.  prima  incipicns,  linitur  sexto 
Non.  Marl.  21»,  Februarii  cst.  Et  si  bissexms  ip-o 
fue.ril  annn  ,  liinc  ipsa  luna  Febrnarii  liigesima 
ronipiilaiur,  sieiii  el  iu  aliishissexlilibusannis.  Porro 
Imia  M.11 1.  v  N.ui.  uisius  iiicipil,  el  (initur  Irigesiu  >. 
iu  Kaleud.  April.  Illa  enim  qite  quarto  N011.  April. 
inci|il,  el  liailur  vigesinionoiio,  11  Kalrnd.  Maii,  lu.ia 
Aprd.  est;  quie  atitem  m  Kalend.  Maii  cvtmil  prima, 

;  _      *    -~     I. ......      ...    I         l'..i,,|...,     v.inA    .Ir-jlln.lltl     Gllllill    CAilllllll. 


iosi.i*  lin.a  esl.  Ceiera  vero  ordineiu  suiiai  sequu.i-  „  wna  oec.nia  qi iinia,  ei  i.i.ssei  crror  iq  pasr.ua» 
lur.  Iluius  igil.tr  einbolismi  lui.am,  quan.  nns secun-  C  ilatibus  li.na-.  I.uua  veroquaj.mt.aiurin  qumloN 
do  Nmi.  Decemb.  ideo  dico,  ..t  qtti  twqtie  uirgmque  ^^^..^L^^^J^HLf^J^i-s.! 
Lge.it,  utrumque  firnium  essesc.ai, 

De  auinlo  anno  embulismi,  i;i  hendeeade  scjio. 
In  ipso  aulem  anno  smit  cpacia»  vigiuli  ires.  Luna 
eniiu  in  Kalcnd.  Septenibr.  et  Oeiob  vigesima  oe- 
tava,  in  Kalend.  Mnvcmb.  ei  Decemb,  irigesim.i.  Ii  u 
ai.lein  liina  qiue  iu  Kaletld.  Novemb.  liigesiuni  lerilii- 
natur,  * 'I.1.1  lyvius  iNove.nhr.  est ;  e|  illa  qua*  iv  >'on. 
Novemb.  incipit,  el  in  Kaleiul  Dcroinlir.  trigesimo 
liiiitui',  embolistoi  est.  Ou»  ve.ni  pt iiua  quario  Non. 
Dncembr.  iucboat, Railurque ilJ teitin K.ilenJ  J muar. 
iusa  est  Deceuibr.,  in  Kaleml.  JaHOur,  t,  in  Kaleml. 
leuruar.  5;  eeetera  vero  orduieni  sumu  scquuutur. 

L)c  taete  nnr.o  emkulismi,  in  llendecade  nono, 

lu  ipso  eniin  anno  sunt  epacuv  viginti  sex,  nulia- 
leniis  lameii  luuam  embolisuii  per  ipsas  cpacias  re- 
peries,  nisi  ad  epartain  amii   coiiimtmi»  superioris 

revertaris.  Nam  iu  auiiii  eommuni  praleritb,  ftierunl  |)  inlral.  I'ltr»  illum  lerminmn  nonascendit  luna  (..i>.  lu 
cpacl.c  quiiKtecim.  Ueo  amem  i.ina  in  Kalei.il.  Au- 
gusl.  vigesimo  noito,  ibique  lermiiialur,  qgia  lipia 
ipsius  e  t.  III  i  vero  qu.e  iv  Non.  Augusl.  incboal  pri- 
ma,  liniiurq.ie  trigCsimo  iu  secunno  Kalen.l.  Scp- 
temli.  embolisial  esl  I..  Kalei.J.  igiiur  Seple.nb.  el 
Oetol».  per  epactas  vif;inli  sex,  til  FuM  priiu.i  ;  c.e- 
lcrai  vero  ileincep»  ordiuem  suuin  se|iiiiiitur. 

De   ffpiimo  aimo   embolitmi,    qui  ctt  ullimut   ri/rii 
i^.en>|oiv«ii/i». 

Siioi  i.aniqne  cpaclie  in  idliuio  emboliimo  beuJe- 
rail.s  orlodccim.  I11  Kal.  Seplemb.  ci  (l.lolv  lima 
viLtrsi.n.i  terlia,  iu  Kal.  Novemb.  el  Deremli.  fifnu- 
ina  qmi.ta,  1.1  Kal.  Jan.  vigesima  seplima,  iu  Kal. 
Febr.  vigesima  orlava,  in  Kal.  Marl.  vigeima  se- 
I  iina,  iu  Kal.  April,  vigesima  ortava,  el  11.  Kal.  Maii 
ingosima,  in  Kal.  Jtil.i  prtma,  in  Kal,  Aii^usl.  ter- 
tia,  pmpter  saltiim,  in  K:il.  Seplenth,  qtu  ta.  Idro 
oa.iiquc    fariniiis  unam    .clalc.i  '.:  u.e  iu  bal.  April. 


et  Maii,  quia  luna  qux  tertio  Non.  Mart.  incipii,  et 
ii.Kal.Ap.il.  e-t  vigesuii.i  noiia.,inquarlo  Non.April. 
vigesima  nnna,  in  terlin  Non.  Apnl.  trigesima  em- 
bnlismi  e-l.  Illa  enin  luna  qu.e  »  cundo  Mon.  April. 
iniii.itur  prima,  et  extemtitur  usque  in  sexto  Non. 
Maii,  vigesima  uona  April.  est ;  et  ipsa  est  paschalis, 
et  evenil  dccimo  quano  in  d»  imo  sexto  fcal.  Maii. 
El  ni  i  iia  fecisses,  evenissel  tibi  iu  lermino  paschali 
luun  decima  quinla.  ei  fuisset  error  in  pasclia  et  in 

Non. 

Maii 
cst.  Junii,  qnoq.ie  li.na,  quano  N-m.  ipsius  inili'iiq 
sumpfit,  limliiique,  in  Kil.  Julii  vigesimo  nooo. 
Qoa?  rrgo  in  Kal.  Julii  e>i  prima,  ct  eislinguilur 
vigcsimu  1:01.0,  quarto  Ka1.  August.  luna  Julii  esl.  Et 
quamvis  teriio  K.11.  Augtisl.  trigesiina  terminari  de- 
l.u.ssel,  unuin,  id  cst,  trigesimum  amitiit  diein,  pro~ 
pler  raUoitein  tallus,  et  computalur  luna  August.  tn 
K.il.  ipsius  5,  cum  lianc  ratio  argiimeuii  secuudaia 
exislere  doceai.  Qn;e  etia.11  iO  \i  Kal.  S-ptemb.  fi- 
iiiinr,  et  c.ete  x  orlmem  sutim  sequu  ilur. 

unt  xlvi. 

Drio.  li  vjibs.  Closs*.  — •  f.i  el  uiifl  piirfaii  rirsnti 
ifii'i>in.  qnn  i.i  ogdoadcm el  hendecadem,id  ett.in  acla 
et  undecim  dittingHitur  annot,  ,0  qnod  actava  et  11»- 
decimo  nnno  luna  patchalit  supremat  tuar  natititetu 
metas  subeat.  Snpremns,  id  esl,  infunores,  i.l  esl, 
dec  nio  qi.artoKal  Maii.  Helus,  id  c»i,  luiis.  Subeat, 


lis,  qui  est  nctavo  et  uo.l.eioi.i  anuo,  qui  e  t  ulti 
iiiiis  deoeauoironalii  cycli;  ibi  ei.iiu  lei.ei  ulti.num 
leiimiiiiin  sme  nativitaiis.  In  8  enim  aimo  in  Non. 
Apnl.  prima  luna  pasebabs,  el  decimo  quarto  K..I. 
Muus,  til  decinia  iiuaiia.  Itt  undecimo  vero  amio 
lii  pritna  sei  mi.lo  NOH.  Aoril.,  et  deeima  quarla  in 
ilerimo  qiiiulii  die  Ivil.  M..iarum.  Orties  ire  tem- 
■|.  'ii  ct  ./.i.vii  /iiioinl  im.ir.iw  0g.tOM  solis  b  diet 
dtes  tin.hii  rrxx.  Ojidoa»  autoin  iiio.e  boTOt  >He> 
lt«,l)CcrtX>.ll  HOMWOM  solis  lialiel  die»  111  t».X». 
Ilriuleras  anteiu  luno  liadei  di.s  ivm,\iv.  lotl* 
niuiiu  sntiut  ./1.  m.  el  rnnaMeul  ivv.vni.  HjIi.-i  emm 
plua  bendecas  si.larts  beottec.i.le  iiiiuu  111  JnoUiis 
dlt  bus.  Quo»  tiil.t»  dio»  qiiitiu»  jlniirl.it  Ueiule.  1» 
suUris  super  beoJeradein  iio.jr.in  tritmil  oe  toadi 
solari  <|ui  iiiiuor  att  ogihMda  luu.iri  m  MobM 
bus.  Fl  lic  t..ii.leiu  l.ina-  iiiiMis  el  soli»,  ad  iuumi 
iiiiiioriliam  veiuiiiil  111  line  lirn.lrcadi».  UU*  emba- 
lltinvrum  itict   Cii,   fiuul  iv<j,\iv.    faltt  unum  .aitui 


iso 


DE  TRMPOHUM  RATIONE. 


490 


mnos,    co    qnod   otlavo  et   tinJeeiuio   amio    luna  A  ibi  sol   bissexlile  quftrat   auxilium;  ulrmnque  enim 


pasthaiis  supremas  bus  nativilalis  metas  subeat,  et 
niriinn|ue  eoruui  '  solito  einbolismis  more  unus  com- 
iiiiinis  pra  cetlat  annus ;  vel  certe  quia  antiquis  visuui 
esl  VIII  annos  solures  toiidem  lunaribus  anuis  dierum 
nnniero  a?quari,  quod  ab  cruditioribus  asvo  sequenie 
dncloribus  <  xpcrlum  esl,  nisi  annis  XI  adjeclis,  nc- 
quaquam  li-ri  posse,  ad  indicium  utriusque  obser- 
vat  onis  ogdoadibus  est  et  bendecadibus  tota  lunas 
digesla  conversi».  Nam  et  Grxei  quoudam,  quos  et 
antiquissimi  Romanorum  perbibentur  imilaii,  cum 
ad  luna:  cursuui  adbuc  annos  compntarent,  Vtll  annis 
communibus  pari  ralione  confectis,  embolisuios  triuin 
nipnsium  pariter  intercalabant.  Si  eniin  oclies  un- 
deiiiu,  et  quartam  partcm,  volueris  suppulare,  XC 


teinpus  necesse  eil una  ngula  complectaiiir.  Undc- 
cies  treccui  sexageni  et  rjuini   liunt  IIUMXXV.  Ilem 

u  idccics  ii  ei  enieni  quinquagcni  cl  qualerui  liunt 
MMMDCCCXCIlll.  Adde  enibolisiiioiuin  ineiisiiini 
dies  CXX,  liunt  Illi.MXIIII.  Tolle  iinum  sallus  dicm, 
reinauent  [III M XIII.  \ide  igitnr  si  hic  opns  liabeat 
ItcnJecassolis  subsidio  bissextili,  ulatlditis  videlicci 
dutiljus  vel  liibus  tliebus,  lunateni  compensare  suf- 
licial  bendeeadem.  Non  utiijue  egcl  qiiadrautili  ju- 
vaminc  ad  aequiparandam  lunse  hendecadem,  quam 
duolius  insuper  diebus  exsuperare  |irobalur,  sed  suis 
potius  superabundat  diebus,  quod  luinus  esl  in  ug- 
doade  solis  adimplet.  Liqtiiduque  palet  in  borum 
coricordalione  teinporum  nilill  praejudicare  bisscxtos, 


die?,  hoc  esi,  tres  nienses  efficies.  Veriitn  eiiam  nunc  U  scd  qu.,lquol  in  circulo   deccnnoveiiali  iucurreriiil. 


sunt  qui  solis  oclo  annos  lolidem  anuis  lunaribus, 
itemque  solis  XI  lolidem  putant  ai.nis  luuaribus  die- 
rum  asqualitale  cnmponi.  Ubi  primo  dicendum,  quod 
absque  ulla  conlradiclione  est  :  Si  ocloni  anni  ulri- 
usque  sideris  aliquamlo  longiludine  concordant,  sem- 
per  idem  facerc  habebunt ,  neque  ullum  undenorum 
anuorum  a:qualitas  lncum  inveniet.  Si  atiiem  vel 
seniel  XI  anni  amborum  simul  incipiunt,  simulque 
lerminantur,  sempcr  ipsum  facturi  sunt,  nec  erit 
quando  otlonrtrum  concordia  redire  possit  annorum. 
Deinde  r.ttmerus  ipse  pulsandus,  videndnmque  quia 
octo  anni  solaies  babeul  dies,  exceptis  bisscxtis, 
MMDCCCCXX,  octics  enim  irecenteni  sexagcni  et 
quiui  .'aciunlUMDCCCCXX.  At  lunarcs  anni  totidem 


omnes  ulroque  sideri,  juxta  quod  supra  docuimus, 
a.'i|u:»|iter  es:e  prolicuos.  Denique  ul  rei  ipsius  evis- 
ceremus  interua,  piimo  auno  circuli  dccennovenalis 
nullce  sunl  epacue,  quia  in  XI  Calendas  Apriles  lunx 
liniitts  est  cursus.  Itcm  uono  ejusJem  circuli  anno , 
id  esl ,  post  dies  MMDCCCCXXII ,  nono  Calendarum 
Aprilium  die,  trigesima  est  luna,  quod  eliam  epacta- 
rum,  qua:  tuncXXVHI  sunt,  oido  manifesle  testatur. 
Quid  crgo  opus  erit  aJ  couiplctionem  lunarisogdoadis 
duos  solaris  cursus  supeiadjiccre  dies,  id  ea  deci- 
niimi  el  n ■  i.uui  Calen Jarum  Aprilium  ,  si  boc  duo 
bissexlilespoterant  perliceredie.-?Non  ergoduos  dies 
qui  in  ogdoade  solis  a  lunari  ogdoatle  mintissunt, 
duorum  inlercalalione  bissexlornm,  sed  duortim  ina- 


vide  quol  habeanl  dics,  ociies  trecenleni  quinquageni  C  gis  qUi  jtl  hendecade  ejus  a  lunari  plus  sunt   adjc- 

ct  quaterni  faciunl  MMDCCCXXXII,  adde  XC  trium 

mensium  embolismorum  dies,  liunt  MMDCCCXXH. 

Sed  duo  qui  minus  babentur  in  ogdoade  solari  duo- 

rum    bissextorum  supcrant  adjeclione  supplcnda. 

Videamus  et  hendccadem  ulriusquc  siJeris,  si  forle 


clionesupplentur.  Nec  nocel  quod  saltum  lu:  x,  quem 
quidain  in  ogdoadis  inilio  ponunt,  in  hendecade 
ponendum  memoravimus.  Ubicunque  cnim  inter- 
posueris,  eodem  proposita  qaecstio  (ine  solveiur, 
et  habet  circulus  decennovenalis   mcnses  solares 


C,  insolilo 


VARIANTGS  LECTIONES. 
GLOSS.E  ET  SCIIOLIA. 


diem;  remanent  iiih,xih.  Centum  viginti  et  unus 
dres  creseunt  in  hendecade  ex  undecim  anniiis  die- 
bus,  ct  insuper  unus,  id  esi,  centum  viginli  duo. 
Quia  in  decimo  nouo  anuo  non  lantum  undecim  ut 
in  oxteris  annis  sed  duodecim  dies  accrescunl,  pro- 
pter  salluin.  Qund  ila  probari  polest.  Nam  beude- 
cas solis habit  dies  iiim.xv.  Divide  illos  per  cciliv, 
id  esl,  per  lunares  annos.  Undecies  cccliv  liunt 
um,DCccxciv.  Ex  liis  sublralie  uuum,  eo  quod  ulti- 
inus  in  cyclo  decennovenali  lunaris  annus  cccim, 
constat,  rcinaneut  illli,BCCCicni.  Et  adbuc  restant 
ei  henJc  cade  solare  centum  viginti  duo  dies,  e  qui- 
busquatuor  embolismos,  et  insuperduos  dies,  qno- 
iiiin  uuxilio  ogdoas  solans  indigel  suppleri.  Non 
dubiutn  est  liquidoque  pulet  in  Itorum  concordtttione 
lemparum  nil  prwjudicare  lissexlos,  sed  qnolquot  in 
cij  lo  decennovenali  incurrerint,  omnes  ulroque  sidere, 
juxla  quod  docuimus,  aqialiler  esse  projicuos.  ln 
oclo  anuis,  id  est,  in  ogdoade,  liciril  duo  bissexli  ; 
iu  unJecim  vero,  iJ  esi,  in  benJecade,  fiunl  duo 
bissexli,  et  oeloJccim  bor;c  de  quiulo,  scilicet  bis- 
S'  xl».  In  solari  vero  cy<  lo,  id  est,  in  viginii  et  oclo 
aHnis.  sepUm  bi-sexti  liunt.  Primo  uiino  circu  ide- 
cennocenulis,  nulla;  sunt  epacta?,  quia  iu  taidecimo 
hal.  April.  /;<n<e  finilus  rst  cttrsus.  Trigesima  est 
ibi  luna,  ei  iJeo  fmilus  e-l  cursus  ejus,  qua  soiu- 

TATnOL.  xc. 


per  in  undecimo  Kal.  A  ril.  finitiir  ctirsus  lunx,  si 
trigesima  luna  invenalur  ibi.  Item  no.o  ejusdeni  eir- 
culi  anno,  id  cst,  pot  dics  iim.dccccxmi,  nono  Kal. 
April.  die,  trigesima  est  luna,  quod  eiiam  epaclarum 
qua;  lunc  rir/inti  ecto  sunt,  orclo  munifeste  tcslalur.  Si 
a;  |iialil:  s  Jieriun  solaris  cursus  el  lunaris  &sct  in 
p.  fine  o^doaJis  ,  siculi  eat  in  (ine  hendecadis  ,  cs- 
sei  ibi  luna  trigesima  in  iindecimo  Kal.  April.  si- 
culi  est  in  line  benJecadis.  Nunc  atitem,  quia  ogdoas 
luuaris  tupsral  duobus  diebus  ogdoadeni  solarem, 
est  ibi  luna  trigesima  in  nuno.  kal.  April.  non  in 
xi  Kal  April.  El  esl  neccsse  adderc  ogdoaJcm  so- 
larem  d<  ciinuiu  et  nonnm  Kal.  April.  diein,  qui  liunt 
post  xi  Kal.  ut  COliveniat  solaris  eursus  ad  lunaieiii. 
Deciinus  et  nor.us  Kal.  April,  dies  aJdunlur  ad  lu- 
nas,  qux  crescunl  S'iper  ogdoadeni  solarem. 

Drevis  recttpiuilalio. 

Clarel  enim  duos  dies  plus  habere  ogdoadem  lu- 
nar  in  qn.ini  solarem;  et  iioudecas  lunaris  duobus 
diebus  nnnor  esl  benJecadc  solari,sicul  ogJoas  sola- 
ris  minor  est  duubus  diebiid  ogdoade  luuari.  Sume 
ergo  duus  dies  de  cgJoade  lunari.  suoque  beudecadi 
tribue,  et  tiinc  invenies  ogdoaJes  el  hendccades 
utriusqiie  sidcris  per  oinuia  aviuales. 

16 


.  I 


IIKDtt  VKSEIlftbTLIS  OPHRUM  HHS  I.  -  DIDASCALICA  GKiNUIrU. 


m 


CCXXVIIl,  luu.ncsCCXXXY,  dies, evceplisbissexlis,  \  principis  annis  observaveio.  Sc.l  Dionysiui)  vcucra- 


YIMDCCCCXXXV  ;     decies    novies    enim    duodcni 

CGXXVHI ;  vJda  VII.  liunt  CCXXX  V.  Item  ilecics  nu- 

vir.slrcccnieiiisexageniel  quini  VIMDCCCCXXXV  ; 

ilccie»   novies   trercnleni  quinquugeni   et  quaterni 

VIMDCCXXVI  jaddecniboIisinoruiuYllinciisiuindies 

CCX,  hiiiiI  VIMDCCCCVXXVI ;  subtrahc  uiiuin  saltus 

lunaris  diem,  et  uno  eodenique  dieruni  numero  solis  c t 

lumucursuuideceniiovenalenieyclumincludereproba- 

bii,  lteni  ogdoaa  stdis  babet  menses  XCYI,  Iqinb  autcm 

XCIX,  henriecas  vero  solis  meuMt  liabct  CXX  XII,  lu- 

na-aulcm  CXXXVl  IVtiuiiierodicrum  snp  a  dicitiiuest. 

CAPUT  XLVII. 

Dcannis  dominica?  Incantationis. 

Piimu  dcccniioveii.ii  ■  circuli  versu  lemporum  or- 


bilis  abbas  U.nnanu*  urbis ,  et  utriusquu  liugmo 
(.i.i-.-.i  videlicet  ac  Latinte  non  ignobili  pra-ditus 
scicnlia,  paschales  scribcns  clreulof,  noluil  eis,  si- 
CUl  i|.  i-  lestalur,  iiicmoriam  impii  et  persecuioris 
iiuieciere,  sed  magis  elegit  ab  Inrarrialione  Domiui 
noslri  Jesu  Cbristi  annoruDi  lempora  prncnotare,qua- 
leuus  cxordium  spei  nostra?  nolius  nobis  cxisletct,  <  i 
cuusa  reparalionis  bunaufB,  id  cst,  passio  Rericni- 
ptoris  noslri  evidcniius  elitccrct.  Qui  in  primo  suo 
circnlo  quingcntesimum  liiccsiuiiini  scrundiimdouii- 
nicr  liicarnalioiiis  annum  in  capile  poncndo,  m.ini- 
festc  docuii  secunduui  sui  eirouli  annum  ipsum 
esse  quo  cjusdcm  sacrosancUe  Incarnaiiouja  tny- 
sterium   coepit.   Qnia  euini  lunaris  circulus  dcccn- 


d.i  pr.cli  itur,  ijiieiu  Crci  i  caiculatores  u  Dioeteliaui  jj  novenalis  esl,   snlaris    a  tein    XX  el  VIII  conliiilur 

CLOSSiE  ET  SCHOLIA. 

aquila-  magna\  nt  volaret  in  de-crlum,  ubi  aiitur  \ec 
tcinptis,  et  tempora,  cl  d  inidium   teiuporis  a  utcin 


c.xrnr  xivit. 
Rbid.  Rasies.  Gloss  b.  —  Pritne  decennovenatit 
eircuti  versu,  teinporum  ordo  prwjigilur,  quem  Cricci 
calculatores  a  Dwcletiani  principis  annis  observatere. 
El  post  pauca  :  Quia  enim  lunarit  circulu»  decenno- 
renalis  esl,  sclaris  attttnt  vigntti  octo  conficitur  annis, 
multiplicalis  per  u  invicein  ambobus,  summa  quingen- 
orum  triginla  duorum  colliyilur  annorum.  Lla  t  iiiin 
luna,  qtuc  in  prassenti  appellatione  C6t,  non  crit  iu 
eademappellatioDC  usque  ad  dcccm  et  noveni  annos, 
et  ideo  circulus  decima  nona  luna  esl;  solaris  aulein 
aunus  viginli  octo  amiis  conlieilui,  quia  non  anlc 
potcst  cousuinmari  quaui  bi-sexlus  canctos  scpli- 
niaicc.  dies  conlingal.  Ilis  igilur  ila  se  habentibus, 
annum  passionis  domtnksB  riiligeuler  inquire.  Nec 
ignota  qttajrendt  via  cst,  si  r.011  e  mputus  enal  uticubi. 
Nec  ignota  quxrendi  viaest,scilicet,  scd  nota  quxrendi 


serpeniis.  1  Si  hujus  vcrsiruli  expositioiuni  leaudire 
delectat,  ail  tracialiim  thimonis  rccurre,  qui  inlor 
cxtera  sic  dicii :  Nam  sicut  Aiiiichriuiis  inille  cgls 
diebus  regnabit,  ila  tt  Cbrislus  mille  cclx  diebus, 
id  est,  tribus  annis  e|  dimidio  pnedicavit.  Idcoquc 
loiiim  prcsens  leinpus  pnssuinus  accipere  pcr  liunc 
nuniertim,  a  quo  riivina  pia-riicalio  ccepil,  in  quo  el 
per  novissiinos  pradicatuivs  tenninabitui'.  Danit-l 
quoque  in  suis  visioinbus  proplieiiee  designal,  ?cil. 
cap.  ix,  ubi  iiic.il :  <  Et  Irath-titur  in  manus  ejus  usqt.e 
ad  lempus,  ct  leinpora,  et  dimidiutn  lemporis,  >  Tem- 
pns  in  leco  hoc  annuin  signilical.  Tempora  jnxta 
llebraici  scrinonis  proprietitem  ,  qtii  ct  ipsi  dualeui 
babenl  numerum,  duos  annos  prasligiiranL  Dimi- 
dium  autem  teinporis  sex  menses,  quibus  sancti  pu- 


tnnos  a  passione  Doniini,  si  uou  eompuios  erral  ali-  ij  testali  Antichristi  permi:iendi  svnl,  ut  damneutur 


ctibi.  Errat  luiicii,  et  idco  ignola  est  via  qiucreudi 
aniios  a  passione  Domini,  quia  si  cocperis  ab  ipso 
anno  nuraerare,  ubi  Dtonysius  utcarnaiionem  Do- 
inini  esse  puiavit,  non  invenies  per  ipsum  in  nige- 
simo  qoario  amto,  de  i  nam  qnartam  louam,  ct  nono 
Kalend.  April.  iu  <|iiii'.u  feria,  et  diem  pascbs  Do- 
mintcum,  el  lunain  deciina  n  seplimam  in  tcx  o  ca- 
lend.  April.  Ilabet  enim.  ni  ftdlor,  Ecdcvtv  fides  Do- 
miiiunt  111  carne  panlo  plits  qitam  triginta  et  tres  anncs 
mque  ad  sutc  lempora  pauionii  vUisse,  quia  liilelicel 
trigiitla  annorttm  jverit  baplisatui,  sicitt  evantjelista 
l.u-tis  lcttatur ;  c  111  smtis  an:  os  post  btiptismum 
pnedicaverit,  sicut  11011  tolum  F.vanqelia  suo  Jonnnes 
commemorttlo  redeuntis  piseha'  teinpire  penlocet,  sed 
et  idem  in  Apocal.\psi  suu.  Dunicl  qnoque  in  suis  visio- 
uibiis  propitelice  ilesigiiitt. Triginla  aniioium  luerit 
baplizatus,  sicut  evangelista  Lucas  leslalius  seilicet 
tapite  teiiio,  ubi  dieil  :  Ei  ipse  Jcsus  erai  incipiens 
quasi  annoruin  trigiuta,  ut  pulabatur  iUiuaJoseph. 
Dominus  el  Salvator  nosler  Jesus  Christus  triginta  " 
niinorum  eral,  quando  ari  Joannem  baptiiandus  ad- 
venit,  lun  '  elcuiiu  inilium  evangelica;  prxdicatiouis 
insliluii.  Relcrl  auieui  eu  11  divina  Scriplma-  omno 
<loclrin:c  BUB  leinpiis  excgisse  sub  ponlilicibtis  Auna 
•  1  Caipha;  (|iio.in»lo  Bcilicet  Auna'  pnntiliealtis  lem- 
pore  incipienle,  doccre  <»v;'i!,  ejusque  a.l  initimn 
C.iijili.o  peiteiuloiii,  inquibtn  s|>aliis  uecloli  qualii.ir 
coucluiliinlui  aimi  Ct  liej  scmis  annos  po-t  biptis- 
11111111  pi.cilicavcril  siiul  11011  snlum  in  Ev.ingeliosuo 
Joaiuics  coiiiucnoiaio  re  lcuntis  pascluc  tcmporc 
pcnlocct,  Boillcel  eap.  iviii,  ubi  ili--.it :  Cobors,  et 
tribiinus,  ct  tiiioi-tii  Jndxorum  oomprebenderuiil 
•icsinii,  ct  ligaveronl  eom,  ei  adduxerunl  a  i  Anu.1111 
piiiiiuiii ;  ciat  coioi  B0C8T  Caipb  e,  qui  eral  ponlifei 
auni  ItlllBft.  Sed  el  ide  o  in  Apm  alypsi  sua  scilit.el  \n, 
ubi  ditil  '  Elroulier  bigii  lu  soliiuduiem,  ubi  balx>bat 
I010111  paratuin  n  Den.ulibi  |ustant  eam  di  bus 
rOclk  Ei  poulnnuti ;  iClilitkOBUutmulieTiduo  ika 


Judsi,  qui,  nnucre  lenies  vciitaii,  susc.*perui!t  men- 
daciura ;  de  >iuo  t  inpore  el  Salvator  iu  Evangelio 
loquilur  :  1  Nisi  abbrcviaticssentdiesil  i,  r.jquaqnam 
salva  csset  omnis  caro. »  t.t  ipsis  testatur  indicuiit, 
quce  suis  in  c  teis  anivtatim  seribere  solet,  scilicet 
qnia  triginla  tres  anni  suniminusa  passioue,  annua- 
tim  in  vigilia  pascli.c.  Numerttm  annorum,  sciirei 
Domiui,  liiginta  temper  et  tribus  unnis  ntinorem,  sci- 
licel  stpassione  Domiui.  Seplingentesimo,  iitdiciiene 
decimu  quaila.  In  lemjiore Beda?  fuii  boc.  /11  certis, 
sancttV  Murice  scii.itnm  vidisse,  el  iittle  dsscriptisse  re- 
ferebant  :  A  passione  Domiui  nottri  Jesn  Chritti,  anni 
skji/dci  xv. 1:.  Dam  in  seplingontesiino  prininannofiie- 
runt  ilu  ct  videruutannosa  passione  Domini  mlxviu 
seriptosint;  veissanLcMaria',  apparcl  quia  triflttttet 
tres  anni  iniiiussilRl  apasiione.  iriginla  tresa  nativi- 
tate  iisqueaiipissiiiuem  Domint  lp.-e  est  ergo  amius 
Domiuicx  pa  sionis  ei  resurrer tionis  1  innrtuis,  id  est, 
ouli,  quia.iciil  q itinijeutit  tiiiiinla  iribus  primo,  ita  Mli 
tricesimo  quarto,  scilicet  a  uilivit  itel).inini,quo  fttil 
passus  el  rcsurretil,  per  wtiversot  sotis  tt  Itime 
concordttl  discursus.  Sicut  fuil  coiicnrstis  sidcnuii  111 
irigesimo  tertio  vel  trigosimo  quarte  post  rwrolu» 
tioncni,  1.1  esi,  pisi  primum  oireuluni  Dionyaii  liiu- 
tus  crit,  Bcilicel  conc.ii-ais  siileruiti ;  sirui  mxxui 
concordat  primo  scilicol  auno  naiiviiatla  Dimiai, 
ita  qitinge  le  imus  se.c.igesiinus  texl  t,  (.ciliv'.  I  atiiiu» 
Domini,  OOnCOlMat  tii.je. imo  qnurto  B  prittoipio  l»io- 
nvsii  posl  prtinuni  circulum  bnitum.  Ei  itien:  pwelttt 
Dominictim  t  xto  hal.  upii!.  luua  deniHu  >e;>l:ma, 
-c  licetlpStUS  ilici.  l.i  liicriinl  oiiinia  ista  i|is.O  miiu, 
i|iiando  passus  I111I  Doiiiiniis.  !.<••  />c.i  gr.tt  M,  quiu 
qitod  qutertbas,  ticut  ii'*e  pramtul  te  imtiitre  Jotfvit. 
Ironice  du  il  lior,  iluoi  iiulloinodo  iuvenilur.  Irouu 
c^l  sciilenlia  (ici  proniioli  ilioocin  coiiliaiiiiui  lia- 
iicns  lutellcclum.  Ei  iionia  esl  ipecios,  qiH  Nmb* 
.1 11. do  aliqtiem  deridn,  ul  Elias  iliuebat  \  <  ClamaN 
v(>ce  111  j  iro.  1'cii-  uiilin   lti.il,  et   loiMi.in  loqnihir 


493 


DE  TEMPORliM  R-MIONE. 


494 


annis,  muliipliciuis  pertc  invicem  ambobus,  summa  A  l«ne  erant  aunis  sublalis,  cseleros  calculatos  pcr  no- 


DXXX  et  II  colligitur  anuorum.  Qua  (andem  repli- 
cata,  lotus  solaris  lunarisqnc  recursus  ordo  in  se  sua 
per  vesiigia  revoWilur,  eandcmquo  dccennoTcnalis 

lunarisque  cycli  anniim,  easJem  epactus  lunrc,  solis 
quoque  dies  concurreutes,  esndeni  quartain  decimam 
lunam,  eundemdominicxPascli.c  dieca  ;ic  lunam  ip- 
sius  ex  ordine  reslitueus.  Qiiod  eliam  \icloriis, 
quanivis  allerius  inslilntionis,  pnschalem  condeus, 
descripto  tot  annorum  circulo,  manifeste  pobavit. 
Quia  ergo  secundo  anno  circnli  queni  primtun  Dio- 
nysius  scripsit,  quingenlesimus  trieesimus  teitiusab 
Incarnalione  Domioi  complrlus  est  annus,  ipse  est 
nimirum  juxla  concursus  siderum  ille  in  quo  incar- 
nari  dignatus  esl,  quia  liic  secundus  annus  deccn- 


i.am  decimam  partcm  dividens,  quod  reliquum  foiel 
teneret ;  porro  ad  inrestigandum  quol  sii.t  epactx  tu- 
nares,  annos  Domini  rile  samere,  dividcre,  mullipli- 
care.  Iteni  dividere,  sed  nullo  dempto  vel  addilo,  ju- 
bet,qnij  nimirum  secundodeccnnovenalis  cyclianno, 
incipientes  epactx,  ad  invenicndum  suum  statum, 
adJi  quid  vel  demi  de  annis  Domini  qui  secura  in- 
choaverant,  minime  poscebant.  Ilem  si  velimus  sciie 
adjeclicnes  solis,  i  J  C:  t,  concurrcntes  seplimanae  dies, 
suiuere  annos  Domiai  jubet,  et  addila  quarta  paile, 
IIII  insuper  rrgul.  ns  semper  adjicere  docet,  ac  sic 
taudcin  per  VII  partiri,  quia  nimiium  V  erant  con,- 
currentes  anno  quo  naius  cst  Dominus,  utcl  eompu- 
laudi  tisa  series  procurrerc  posset,  necessc  habeat 


novenalis  octavus  d«  cimus  est  cycli  lunaris,>.l  habens  B  compnlalor  IIII  quae  prxccsseninl  anncctcrc.  His  igi- 


epactas,  V  concurrcnirs  septinianx  dies,  luuam  pa- 
scbx  decimam  quartam  VIII  Caicndas  Apriles  ;  om- 
nia  tunc  fuere  siniillimi,  et  si  esset  qui  tmic  Pascba 
inore  nunc  Ecclesiis  usilato  die  Dominica  facerci,  ip- 
sa  niinirum  dies,  quo  moJo  bic  adnotatum  est,  Yl 
Calendas  Apriles  veniret,  aclunara  Iiaberet  decimam 
sextam.  Denique  Dionysius  ipse  nobisquodammodo 
tacitc  qu.e  dicimus  in  pascbalibos  qux  scripsit  argu- 
menlis  oslendit,  ubi  ad  iiivenirndtiin  quulus  sitannus 
circuli  decennovenalis,  suinerc  annos  Domini,  et 
priusquam  hos  per  X  et  IX  parlfamor  unum  pnecipit 
aJjicere,  signiGcans  illo  iucarnaio  unum  circuli  de- 
cennoveualis  annum  jam  fuisse  completum.  Itcm  ad 
sciendmu  quotus  sil  aunus  cycli  lunaris,  siiiuerc  ino- 


tur  ita  se  habcntibus,  anmira  passionis  dominirx  di- 
ligentcr  inqnirere,  nec  ignola  quauendi  via cst,  si  non 
compuius  crrat  alicubi.  liabrt  enim,  ni  fallor,  Eccle- 
sia»  fides,  Dominum  in  carne  paulo  pius  quam  XXXIII 
annis  usque  ad  sua  lempora  passionis  vixisse,  quia 
videlicet  XXX  annorum  fuerit  baptizatus,  sicut  evan  - 
gelisla  Lucas  tcslatur,  et  tres  scmis  aniios  post  l;a  - 
ptisma  prxdicaveril,  sicut  Joaun  s  in  Eva,,gci!i>  smi 
non  solum  commemorato  redeuniis  Pascbx  lempmc 
perdocet,  sed  cl  iJem  in  Apocalypsi  >ua.  Daniel  quo- 
que  in  suis  visionibus  propheiice  dcsignat.  Sancta  si- 
quidcm  Rumana  et  apostolica  E<  clesia  hanc  sc  lidem 
lenere  et  ipsis  teslatur  indicuiis,  quae  snis  in  ccreis 
annuatim  scriberesolei,  ubi  tempus  dominica:  passio- 


net  annos  Domini,  el  subtrabeic  scmper  duo,  ac  sic  (j  uis  in  memoriam  populis  rerocans,  iiumerum  anno- 
per  X  ei  IX  parliri,  ul,  videlicct,  duobus  qui  reliqui      rum  triginla  semper  et  tribus  annis  minorcin  quani 

CLOSS/E  ET  SCUOLIA 


cl  in  diversorio  cst,  aut  dormil,  ut  excitelur.  >  Ilanc 
enim  nisi  gravilas  pronunciaiionis  arijuveril,  cnnfi- 
teri  videbiiur  quod  negare  cnnlendil.  Namquod  Dp- 
minut  decima  quinta  luna  [cria  ter/a  erucem  atcen- 
derit,  et  una  Sabbatorum,  i  I  est,  Dominica,  resur- 
rererit  a  morluis,  nulti  licet  dubitare  catholico.  Unam 
Sabbatoruni,  primam  S.ibbali  inlelligere  debemus, 
iil  est,  primam  diein  post  Sabbalum,  quam  ob  bo- 
norein  et  revereniiam  Dominicae  resurrectionis  , 
Doininicam  nominamus.  Sicut  cnim  nos  prima  feria, 
secun  'a  feria.  tertia  feria  ,  et  cxleros  per  ordinem 
dicimns,  sic  Judxi  prima  Sabbati ,  sccunda  Sabbati, 
tertia  Sabbati,  nominabant. 

Quamvit  Theophilut  Cwsariensis.jtntiquus  vidclicel, 
vicinusque  aposiolicorum  temporum  doclor,  in  epistola 
ty:cdic  i,  elc.  Synodicu,  scil.  quam  fecil  in  syuodo 
advermt  eos  qui  decima  quarta  luua  cum  Judaeis 
paschacetebrabant.  Illam  igitur  epislolam  hic  ponere 
nolui,  quia  magis  irrisionem  pr.c-t  u  insipieutibus, 
quain  xdiiicationem  sapienlibis,  eo  qnod  Donii- 
num  nostrum  Jesum  Cbristum  undecimo  Kal.  April. 
fuisse  passuro,  ct  octavo  Kalcnd.  eum  resurrexisse 
pronunliat,  quod  nitnis  absurJum  est.  Et  impium 
non  est ,  ul  patsio  Dominea,  tantum  sncramenli 
myslerium ,  (uras  limitem  excludttur  ?  scil.  inul- 
tum  esl  impiura.  lulerrogative.  legenduin.  Tbeo- 
philns  dicil  Dominum  n  Kalend.  April.  fuisse  pas- 
sum,  et  octavo  Kalen  I.  resurrexisse  ;  sed  non  ei-l 
vermn,  quia  non  jacuii  qu  iluor  dics  in  sepulc  o.  Et 
rniror  quare  aliquis  l.im  absurdam  rcm  ad  m,  nio- 
piainreduxisset  Dealus  Angustin.  in  libro  desancta 
Trinitate  iv,  dicit  eum  octavoRal.  April.  fuisse  con- 
cbptun:,  quo  et  passum.  Ei  beaiua  llieronymus,  in 


Marlyrologio  leslalnr,  dicens  :  Octavo  Kal.  April. 
Hierosolyma  Dominus  cucilixus  esi.  et  sevto  Ka!. 
Aoril.  Hierosolymx  resurrectio  Do'nini  noslri  Je~u 
Christi  cclebrata  c-i.  Quomodo  tret  dies  [oras  (ermi- 
nnm  excludenlur  '.'  Vi.lentiH*  enim  Tlieopiiilo  escludi 
Ires  di<  s  Doininicc  passionis  ab  OcculcnlaJibus  qui 
o- tavo  Kal.  April.  die  dicunt  Cliri-luin  fuisse 
passum.  Sioclavo  Kal.  April.  celcbrelur  passio,  quo- 
modo  lres  dies,  id  est,  II,  10  p| !',  (oras  lerminum 
exclndentur  ?  Contra  nnshoc  iliiit  QuiqueKal.  Apr.l. 
celebranuis  Dominicam  passioneui.  Conttitutumqueest 
iila  sijnodo,  nl  ab  undecimo  Kai.  April.  usquc  in  viu 
Kal.ilaiat  Pnschadebeat  obsertari,  scilicet  (iiim  apuit 
nosab  xi  Kal.April.  usque  in  vi  Kal.  Maiiobservatur. 
Nam  Gatli  quacunque  die  oeluvo  Kal.  Aprit.  fuis- 
set,  quando  Chritti  resurrectio  Iradebatur ,  1'ascha 
scmper  celcbrabant.  Non  enioi  ad  diem  Dominicum, 
neque  ad  regulam  decimx  quarlae  lunae  atlendebant, 
s^d  in  quacunque  die  oclavo  Kal.  April.  fuisseir, 
pascba  celebrabanl.  Quem  riltim  sancti  paires  in 
Nic;ca  synoio  prohibuerunt.-constiiucntes  nousolum 
lunam  pdschalem,  et  niensem  inquirere,  scd  eiiam 
et  dir-ni  resurrecliouis  D  iuinirre  observare,  Siu 
vero  aniium  qualem  qumrebas,  scilirct  a  passione,  id 
esl,  50  :,  in  toco  quem  pulubat  imcniri  non  poleris, 
vi  chronographorum,  id  esi,  temporum  scriptorum, 
incuricc,  id  cst,  negligentix,  \el  ttiw  potius  tarditali 
culpam  ascribe,  diccndo  Domhwm  salvatorem  rel  de- 
cimo  quinlo,  vel  dec  mo  sexto  imperii  Tiberii  Ctesarit, 
vel  vigetimo  nono,  aut  ■rigcsimo  siut  teiatU  anno.  sa- 
crosanctum  crucis  subiisse  nmtleriuni.  :Snn  inim  in 
deciino  quinto  anno  Tiberii  Cesaris,  vtl  trigesitno 
su;c  oelaiis  anno  fnit  crucifixus,  sed  baptizalus. 


495  BED.8  VENBUABILIS  OPERUM  PAUS  1.  -  DIDASCAIJCA  CENUINA.  496 

abeius  IncaruMione  Dionysius  pOMt,  adnotal.  Deni-  A  *««  lm,al,a»  '''™'ire  '">"  Pole,is.  ™x  Clironogra- 

phoruin  incurix,  vel  1039  potius  tardilali  cutpani  ad- 
scribe,  laniumdiligcntissiine  cavens,  neClironieornm 
seript»  defeusando  inlenierabile  legis  vcl  Evangelii 
leslimoniuin  videaris  impugnare,  dicenJo  Domiimin 
alvatitrem  vel  XV  vel  XVI  imperii  Tilierii  C.rsaris, 
vel  XXIX  aut  XXX  sux  xtatis  anno  sacrosanctuni 
crucis  nihisHi'  mysterium,  euni  Exangclia  iiianife^ie 
signifleeiil  XV  auuo  Tiberii  prxcursoreni  Domiui  pr.e- 
■licare  cocpisse ,  ipsumque  mox  inter  alios  baptizasse 
Jesutn,  incipientcni  jani  fieri  quasi  XXX  annorum. 

CAPUT  XLVIll. 
De  indiclionibut. 

Secundus  nrdo  circuli  decennovenalis  complcctilor 


oiie  anno  ab  cjus  incarnaiione  jnxla  Dionysium  se- 

piingciiie»imo  primo,  indirlioiic  qtiarta  deciina,  fra- 

tres  uustii  qni  tune  fucre  Uonne,  lioc  modo  se  in  na 

tali  Domlnl  in  cereis  sancuc  Maris  scriplum  vidisse, 

ct  iiule  dcscripsisse  referebanl : «  A  passione  Domini 

i.oslri  Jesu  Christi  anni  sunt  DCLXVIIIl.  >  Quoniain 

igilur,  ut  supra  memoravimus,  DXXXIt  annis  circu- 

lits  paschali»  cirruinagilur,  liis  adde  XXXIII  vel  polius 

XXXUIl,  ut  illum  ipsum  quo  passus  cst  Domitiusal- 

lingere  possis  aiinum,  liunl  DLXVI.  Ipse  est  ergo  an- 

nus  dominicx  passionis  cl  resurrecliouis  a  roortiii». 

Qnia  sieut  quingenlesiiiius  tricesimns  tertius  priiuo, 

ita   quingentesimus    sexagesimus   sexlus   tricesiuio 

quario  pcr  tmiversos  solis  el  lunoc  concordat  discur- 

mis.  Ki  itleo  clrculis  beati  Dionysii  aperlls ,  si  quiti-  g  indicliones  XV  annor tina  circuittt  in  sua  icmper  vesti- 


gcnle  itnutii  scxagcsimum  sexltim  ab  incarnalione 
Dontini  conlingens  annum,  quaram  decimam  lunam 
in  eo  IX  Caleitdarum  Aprilium  (iuinla  feria  repereris, 
el  diein  Pascliac  dominictim  VI  Calendarum  Aprilium 
tuna  decima  sej.lima,  age  Deograiias,  quia  quod 
quxrebas,  sicuii  ipse  promisit,  te  invenire  donavit. 
Nam  quotl  Dominus  XV  luna  feria  MXU  crucem 
ascenderit ,  et  una  Sabbatorum,  id  esl,  die  Doininica 
restrrrexeril  a  morluis,  nulli  licel  dubilare  catholico, 
ne  legi,  qnx  per  agnum  paschalem  decima  quarla  die 
primi  ineiisis  ad  vesperam  itnmolari  prxcipii,  pariter 
ct  Bvangelio,  quod  Dominnm,  eadem  vespera  lenluin 
a  Judxis,  el  mane  scxta  feria  crucifixum  ac  sepnl- 
tum,  prima  Sabhati  resurrexisse  perhibet,  videalur 


gia  rediices,  quas  aniiqua  Romanoruro  industria 
coraperiraits  ad  cavendum  errorem  qui  dc  lemporibus 
forlc  '  oboriri  polerat,  institulas.  Dum  eniin,  verbi 
gratia,  quilibet  imperalor  medio  anni  lempure  viia 
vel  regno  decederet ,  poterat  evenire  ul  ct.n  leiu  au- 
num  unus  historicus  ejusd^-m  regis  adseriberel  tem- 
poribus,  eo  qttod  ejus  parlem  regnarel;  aller  vero 
bistoricus  eundem  successori  illius  potius  atlilulan- 
dutn  piilarel,  eo  quod  et  liic  partem  xque  ejus  habe- 
ret  in  regno.  Verum  ne  per  bujuscemodi  dissonan- 
liam  error  lemporibus  inolesceret,  staiuerunl  indi- 
clioiies,  quibus  u:erque  scriplor,  imo  etiatn  vulgus 
omne,  temporum  cursum  facillime  servaret,  quas  pro 
faciliiate  quoqite  calculandi  XV  esse  voluerunt,  ul 


increditlus.   Quod  aulem  VIII  Calendarum  Apriliuin  C  planissimo  niimcro,  et  ad  multiplicanduni  proroplis- 


siuio,  compendiosius  transacli  lcinpnris  status  in 
memoriai»  possit  reduci.  Quidam  anlein  putanl,  quia 
*  quondam  in  republca  post  censum  quinlo  anm 
peractum  urbs  Roma  Instrabatur,  ad  iudiciutn  terrue 
lustrationis  et  census  indictiones  esse  condiias.  Inci- 
pienl  autem  indictienes  ab  VIII  CalcnJas  Oclobris» 
ibidemque  terminautur 

CAPUT  XLIX. 
Argumentum  invenieudi  trttola  til  indicllo. 

Hoc  autem  argumenlo  quota  s  l  anno  quocunque 

cotnputare  voloeris  indiciio  reperies  :  sume  annos  ab 

Incarnalione  Doinini  qujtquol  fuerinl  in  prxsenli, 

vctbigralin.DCCXXV  ;  addesemper  tria,  quiaquarta 

leitilas  Maias  Pascha  debeal  observari,  ul  in  eodem  D  indiclione  secundum  Dionysium  nalus  rst  Dotninus, 

litoro  stiperitw  scriplutn  cst.  Nam  Galli  quacunque      liunl  DCCXXVIH;  *  bxc  partire  per  XV,  quindecies 

Jie  VIII  Calendas  Aprilis  fuisset,  quando  Chrisli  re-      quailrageni,  sexcenli,  quindecies  octoui  eeniuinvie*, 

siirrcrlio  fui.-se  iradebalur,  pasclia  semper  eelebra-      retiiauenl  octo  :  oeiava  esl  ludictio.  Si  vero  nibil  re- 

bant.   Sin  vero  aiiiiuin  qualem  quxrebas,   in  loeo      manserit,  dccima  quinta  est. 

VARIANTE8  LECTIONES. 

1  C,  ufcoriri.  *  Forte,  quoninm.  *  C,  hoi. 

OLOSSyfi  ET  SCUTILIA. 

pnlum  periinel.  Imlicere  est  pr.eeipere.  Inde  Iidi- 
ciuin  ,  vel  edictum,  imperiale  prxeeptuiu  Imlieere 
esl  generale  pixeepium  tribuUirioruui  quod  genera- 


crucifisiis,  VI  Cilendaruin  earundem  die  rcsu  rexc- 
rH,  inulturum  latc  Doctoruin  ccclesiaslieoruin  con- 
slat  scnlentia  vulgatum.  Quamvis  Theopbilus  Cxsa- 
riensis,  anliquus  videlicet  vieiirusqtie  apostolicorum 
teinporuin  doetor,  in  epistola  synodica  quam  adver- 
sos  eos  qui  deeima  quarta  liinacdin  Judeeis  Pascha 
cejebrabanl,  una  cnm  cxteris  Palxslinx  episcopis 
seri|>sit,  ila  dicil :  i  Et  impium  non  esl  ul  passio  do- 
miitica  lanti  sacramenli  mysteiiuiu  foras  limiicm  ex- 
eludalur.  Passus  namqne  Doroinus  ab  XI  Catendas 
Apriles,  qua  nocte  a  Judasis  esl  tradilus,  et  ab  VIII 
Calcudas  Apriles  resurrexit.  Qtiomodo  Ircs  dics  fnras 
terminu  n  excliidctilur?  i  Consiitulumque  est  in  ilta 
tynodo  ul  ab  XI  Calendas  Aprilcs  usque  in  Y.II  Ca 


CAPUT  XLVIII. 

BrtiD.  R\hes.  Glosse.  — Secundut  ordo  circuti  de- 
cennovenuiit  complecilur  iiuticlionet  xv  annorum 
cirinilii,  intun  teinper  vetligia  redncet.  Idcst,  rever- 
Inrtes,  qnia  rcduruniur  post  qiiuiilecim  anunruin 
rirciiituin.  Induiirin,  id  cst,  diligenlia,  prtidciitia. 

UnMan  aii.vm  piiliiut,  71(11  in  re  qiion.tainpuktua. 
f\,-^  jiulilira  qti.tsi  popolica,  eo  quod   ad  oiniieui  po- 


liier  oDiuilius  per  universuin  orbetti  iuiperabilur. 
Peragebalur  aulcm  indirlio  per  qiiiiiderim  »11110»; 
et  primo  qiiini)iiennio  iiuniiuus  indieehalur  auri<ii>, 
seru  ido  argenleus,  lemo  luslro  solvebKlor  WNMa 


DE  TEMPORUM  ItATIONB.  188 

A  piuin,  signant,  banc  praeflxam  sui  curstti»  regulam 
semper  observanies,  ul  quoiies  minnrein  XV.  iimiie- 
ruin  haheni,  paschalem  lunam  praeferani;  qtioties 
autem  majorem,  in  sequciiiem  lunam  paschaquxren- 
dum  prxmonslreiil.  Quia  nimiruRi  iunx  paschahs 
plenitudo  iinn  :ri|imuici  iim  proeire,  sed,  sictit  iu 
principio  crealurarum  onlinatum  est ,  seqtii  potins 
debet,  quando  primum  ortus  esl  sol  inclioatione  diei 
verniiin  lenens  asquinoclium,  deinde  orta  est  luna  in 
inchonlione  nociis  autimiiiiilis  teqiiiuociii  lenens  ipsa 
paiiiculam.  Unde  niuliuiiierrare  consiai  co>  qui  lunae 
paschalHV  iniliuiu  a  tertio  Nonarain  Martiaium  die 
qiuereudum  delinimU ,  quia  videlicet  ibi  nata  luiia 
ante  lempus  xquinoclii  plenilunium  ostendit.  Ideo- 
qnc  solemiitaii  paschali  inhabilis  est,  in  qua,  sicnt 


«97 

CAPUT  L. 

Oe  epaclis  lunaribus. 

Tertia  pr;cf  .1  circuli  linea  coulinet  epac.las  luna- 
res,  quaj  a  I  CWSUOl  solis  aniiuaiim  undcnls  diebus 
accrescere  solent ;  iude  epaclae  Graco  vocabulo,  id 
csl,  adjecliones  flictse,  quod  per  annos  singulos  XI 
Jierum ,  ut  diximus,  nccumiilenlur  augmento.  Vel 
certe  quia  ad  iiivcniendas  quoue  sint  limas  Calenda- 
rum,  IX  per  loluin  adjiciuntur  annum,  ut  supra  1I0- 
cuimus  :  epacuejnre,  id  est,  adjeclioues,  vocanlur, 
el  qnidem  per  lotiim  anni  vciicniis  orbem  '  suos 
quarque  dies  habel  adjecliones  Itinares  XI.  Nam, 
verbi  grati.i,  si  hodie  cum  scribo  qiiinla  esl  luna,  islo 
ipsn  die  posl  aiiiium  ileciina  sexta  erit  1 11:1:1,  posl 
diios  aimns  vigesima  septima,  post  tres  oclava,  nec 
eadeni  liuc  quae  nunc  esl  priusquaui  XXIX  annorum  n  diximus,  primiini  solem  primitivsecrealionis  stalum, 
peracto  circulo  redil.  Sed  proprie  quoe  in  circulo  de-  ac  deinde  lunaiu  necesse  est  conscendere ,  ut  et  hic 
cennovenali  aniu.talx  suni  epactae  Iimam  quota  sit  in  per  ajquinnctii  transgressuiu  longituJinem  noctis  su- 
M  Calendas  Apriies,  nbi  pam  balis  est  festi  princi-      peret,  et  illa  pcr  plenilunium  totam  ejus  quanlula- 

VAI5IANTES  LECTIONES. 

1  C,  *ua$. 

CLOSS.fi  ET 


r.Arit  1 . 
Prid.  Rayks.  Closs.c.  iVuni  ttrbi  tfiatia,  hidie 
cnmscribo,  si  qttinla  esl  limu  ii(o,  ipso  tlie  posl  annnm 
detimaseila  ertt  l.<na,  podldiio,uimos  tiijesimuseptiin.i, 
posl  Irei  octava.  (lujus  igilur  versiculi  glos  a  jaiu 
snperttis  est  seripla,  cnjm  initiuiu  esl :  Si  vis  scire 
qualis  luua  fuerii  iu  iransaclo  anno  m  uno  quoqua 
«lalarum.  Hodie,  quasi  iioc  die.  Quolidie,  uon  colo- 
die,  ul  si  qinii  diebus.  Cras,  qnod  eal  posiea  Extre- 
niuiii  csl   pridie,  et  diclum  exlreiiiuiu   ah  en,  ijuoJ 


SCIIOLIA. 

Grxci  pluvio  nominc  Hyadas  .ippellanl.  Qun  el  sua 

sponte  quxdaill  slatulisque  temporihus,  11 1   IIohIo- 

rum  exorlus,  el  arclmi,  qui  per  Idus  Septemh.  ciiin 

procellosa  graudine  surgil;  et  iiinibosus  Orion,  ct 

Canicula,  qux  iiimiuui  Krvens  xv.  kalend.  August. 

eniergit. 

Slellae  lumeii  a  sole,  scilicct  sicut  sancii  a  Chii- 
sto  muluaules,  id  est,  accipienies.  Stellie  umties  et 
iuna,  a  sole  luinen  accipiuut.  I.icel  euini  sint  igneas 
naluix,  et  licet  ex  eadem  Itic.e  sinl  facuB  qua  et  sol. 


jam  dies  ipse  sit  a  nohis  exlraneus,  et  praciereuudo  C  tainen  11011  lanlcevirlulis  snnt.  01  possint  per  se  lu- 


alimus.  Pridifi  autein,  qu.isi  priori  die.  Pcrendie,  id 
esl,  per  ante  dicm,  vel  111  anlecessum,  i  l  esi,  prius. 
Ilanc  prrr/ijaiii  sui  cttrsus  regulam  semper  observan- 
tes,  ut  qnvlies  minorem  decimum  quintnin  tutmerum 
Itubeut,  pascltuletn  litiiam  praferant.  Si  cuiio  inajo- 
•em  uumerum  liabiierini  eparlx  xv,  in  xi  Kal. 
April.,  HDii  ostemioiit  ilLe  opacU»  lunam  pasciiulcm. 
Per  epactas  igltur-  in  lioc  locoanalein  liiua;  iulelli- 
ge.  Talis  e^t  ralio:  si  dcciraa  quinta  njeril  luna  in 
xi  Kal.  April.  decitna  quatia  luna  paschtlis  uon  de- 
bet  |»i'a'ire  .xquinoctiiim,  ?eJ  scqui,  aot  aliquanJo 
in  ipso  aequinoclio  decima  quaria  fieri.  Ciule  mol- 
lum  orraie  coiistat  eos  qui  lnn.e  paschalis  uittiit  11  a 
•ertio  Nonarum  Maiiiarum  die  quaereudum  drfiniunt, 
quia  videlicei  ibi  nata  luna  ante  tompus  aequinoct  i 
pfeiiiliiuiuui  oslcndil.  Priiua  igilur  a-las  luuse,  qnx 
luit  iu  initio  mtmdi,  sic  tuit  ,  dccimo  quai  to  vero 
Kalend.  April.  quasioclavo  Idus  Martii  fuisset  nala; 
proptcrea  eirant,  qui  luuac  paschaiis  iniiinm  a  ler- 
tio  Nuaarum  Martiarmn  die  requiruni. 

Quia  siiiU  Itina  el  Hella:  non  a  seipsis  nt  /  erliibent, 
ted  a  sole  Itubent  ul  ittceant,  sic  et  Ecclesia  sanctiqtie 
omncs  non  suai  merito  tirtutit,  ttd  gratia  largitorii 
Itub  nt  bonum  quo  tivunt.  Siellx  lumen  a  sole  mu- 
tuantes  cum  muiido  verri,  ul  puia  uno  loco  Gxae,  et 
non  Blanle,  mundo  vagie  (erri  dicuutur,  exceplis  liii 
ii«:e  planelae,  id  est,  ecrames  vocautur,  easque  diel 
adventu  cetarj,  nec  unquam  c.ilu  dccidere,  fulgur 
plouilunii  et  solis  prnbat  deliquiura,  quamvis  videa- 
mus  igniculos  ex  auhere  lapsos  portari  veutis,  vagi- 
quelumen  siderisimitari  trucibus  orienlilius  «eutis. 
Sidera  aulcm  alia  sunt  iu  liquorem  soluli  humoris 
fecuuda,  alia  concreii  111  pruinas,  aul  co  cti  in  ni- 
ves,  aul  glaciali  in  grandiues ;  alia  Qatus  teporis,  alia 
vaporis,  alia  roris,  alia  frigoris.  Nec  solum  etranlia. 
ui  Saturnus,  cujus  transiius  imbi  iferi  liunt,  se  J  et  quae- 
dam  lixa  polo  cum  errantium  fueriut  acccs90,  vkI 
rutliisimpiilsa,  ut  succube  iu  fronte  Taari,  quas  obid 


cere  sinc  sole.  lliuiniaaiiiureuiiii  cuiicla  ladiissolis, 
quud  exh.bctur  nobis  in  ligora  Chrisli  sanctorum- 
que  illius,  qui  quoil  virlulis  liabent  ab  ipso  accipiunt. 
Stclla:  non  liabcre  propiiiiin  iutnen,  sed  sole  il- 
Iiimiuari  dicuniur;  nec  eas  uiiquam  <le  ccelo  absce- 
dere,  seJ  veiiicnle  sole  celari.  Omnia  enim  sidera 
ob^ciiraiiiiir  sole  orieiite,  et  non  cadunt.  Namdtnn 
sol  ortusSui  signa  pr.cmiscrit,  omnisstellariim  ignis 
sub  ejus  Itiminis  fulgoie  evanescit,  ita  ul  pia?ler  so- 
lis  igiiem  uullius sidcris splendoi  videalui .  iliuc eliairt 
el  s-ol  appelialur,  co  ijuod  soius  appareat  obscnraiis 
cunclis  sitlet  ibus.  Nec  mirmii  hoc  de  sole,  cum  eliam 
plena  luna  et  tnia  uucle  fulgeiite,  pleraque  aslra  11011 
luceant.  E  se  autein  per  diem  slellas  in  cudo,  pro- 
bal  soiis  deliquiuui,  quod  quaiiJo  sol  ohjftcto  orlm 
lun.c  liict  it  obscuratus,  cJariora  in  co  lo  aslra  vidon- 
lur.  Slell;c  dicbe  a  slundo,  quia  fixx  staut  semper  in 
cuiio.  Siellic  111111101)1103  sunt  et  cum  cado  perpeiuo 
l^  motu  feruniur.  Fcrunlur  quae  coelo  fixa:  stint,  et 
cum  ccelo  volvtiuiur:  moventur  vero  quteJam,  sicut 
planetas,  iJ  esl.erniticx,  qo*  cursus  suos  vagos  cer- 
la  defmitiuite  cnnli  iniil.  Slelke,  el  sidera  et  asti-a 
iuier  se  dilleruut.  Nam  slella  est  quxlibel  siugula- 
ris;  sidera  veio  sunl  Bl  II  s  pluriims  lacia,  111  llya- 
iles,  Pleiades.  A^lra  autem  siellx  grandes,  ut  Orion, 
Bnotes.  Sed  Ikcc  noiuina  scriplores  conlundunt, 
ilitm  et  aslia  pro  slellis,  ct  stcllas  pro  sideribus 
poiiinn.  Siella;  auiem  secundum  mysticuin  inielle- 
ctniii  sancti  viri  inlelliguntur,  de  quibns  dicltim  est : 
Qui  numeraiil  luulliludinem  stellarum.  Sicul  eniui 
oittnes  slellx  a  sole  illuminanlur,  ita  sancti  a  Cbri- 
lo  glorja  cu'lesl'is  regni  clarilicanlur.  El  sicul  pr.e. 
fulgore  solis  el  vi  inaxima  lumiuis  ejus  sidera  oblun- 
duntur,  ita  et  omnis  splnndor  sanctoiiuu  in  compa.- 
mlione  glorhe  Obristi  quoJam  nioJo  obscuratur.  £t 
quemadmodum  stellx  sibi  dilTerunt  daritale,  iia.jus» 
torum  divcrsitas  meiiloiuui  discielioue. 


.»•> 


DED.«  VENERABILI3  OPERHM  PARS  I.  -  DIDASCAl  ICA  GENUINA. 


m 


otinquc  est  longilndinea  ilhiilrei.Qnod  adCluistiel  A  Nonas  Apiilis,  diebos  scilicei  XXIX,  obsemnduin 


Ecclcsix  sacrammlum  rrs;  icere  nemo  esl  lere  qni 
ainbigal,  de  qtio  el  in  pnuiordii»  litijusee  opnsculi  ali- 
qas  peislrinxiruus  el  nunc  patiris  replicemus.  Quia 
sicnl  luu  i  el  llelha  iiii!  a  selpsb,  ul  perhibcnt,  ied  .1 
sole  habt-ni  ul  Uiceanl,  sic  el  Ecdesia,  sanclique  oni- 
nos  non  sua-  nieriio  viilulis,  sed  gralia  lurgitoris  ha- 
brnt  bonum  quo  vivunt.  El  sicut  11011  nostri  vigore 
arbiliii  forlitudineni  uostraiii,  sediiionossuscipieiitc, 
illins  iuiscricordia  pr.cvenicnle  eustodimos,  ncc  rof- 
ficientcs  -1111111*  eogiiare  a  iquid  a  nobis  quasi  ex  110- 
lii«,  sed  suffiricnlia  noslra  ex  Deo  est,  iia  eliatn  in 
tempore  quo  noslro  i-edcmpiionis  iusiguia  celebra- 
mus,  solaris  perfcriio  splcnJoris  qtix  illuminat  luna- 
reai  qm*  illuminatur  aiueecdeie  Jebei. 

CAPUT  Lf. 

Quomodo  errent  quidttm  in  piin-t  mensit  ini:io. 

Sed  error  eortim  qui  aliter  sapiunt,  vide  an  ipsis 
saltem  qui  hujusmodi  coodunt  leges  iniquas,  et  scri- 
benles  injuslitiain  scribuut,  raius  ac  veritale  videalur 
esse  sulTullus.  Victorius  qui  illorum  circulos  scripsil, 
dicit  in  prologo  cjusdcm  operis  inter  alia  sic  :  1  La- 
lini  namque  a  '  III  Nonarum  Marliarum  usque  ad  IIII 


maxime  cei'£uerunt,  nt  qnocunquc  eoium  die  luna 
fuerit  uata  eflletll  primi  mensi-i  iniiium,  cujus  Inuu 
decima  quaria  si  feria  seiia  provenerit,  subscqneiis 
Dominicus,  id  est,  hua  decima  sexia  fcsiivitati  pa- 
scliali  sinc  ambiguo  drputctur.  Siu  autem  dieSabbail 
plenilunium  cssc  conligerit,  el  conscqticuti  Dominico 
Inna  dccima  qninla  reperirc  ,  eadoio  bebdomada 
iransmissa,  iu  attertim  diem  Doniinirum,  id  est,  lunam 
vigesimam  sccundam  transferri  debere  Pascha  dixe- 
runl,  ii.-  minus  cjiisdem  dominiei  peragendo  myslerio 
ilesiiuareut  quam  scxtam  dccimam ,  ncc  amplius 
tj iia  111  vigesituam  secundam  luiiam  aliquando  reeipe- 
rcnt,  cligeuies  potitts  in  lunam  vigesiraam  secuudaHt 
diem  festi  pasehalis  extendi,  qtiam  dominicam  pas- 
B  siuuem  anle  lunam  r,uarlara  decimam  ullaietius  in- 
ciioari.  Quarlas  decimas  porro  lunas  mensis  ejusdem 
a  XV  Catendarutn  Apriluim  usque  iu  XVI  CalenJan 
M.iia ,  asseruni  esse  sei  vanJas.  t  Iiem  in  flne  cjusdem 
prologi  :  •  Cum  vero  couligcril,  inquit,  lunam ■  viee- 
sitnam  sepiimam  Sabb;>lo,  vel  maxime  die  Calemla- 
rum  Jantiariaruin,  provenire  absque  bissexto,  noverit 
sanclilas  vestra  quod  Pascha  XIII  Calendas  Apriles 
secundum  Lalinos  haud  unquam  cclebranduin,  etiamsi 


C,  IV. 


VARIANTES  LECTIONES. 
GLOSS.E  ET  SCIIOLIA. 


oiput  li.  ctoriias  digna  auclorilate  subsistal,  addede  eodem 

Orid.  Uames.Clo  sx.  Qum Dominicumpassionem,      s5epedictotlieoclavoIdusMarl.pnecedeiitislun.exta 

id  esl,  sexlam  leriani  onie  luntim  decimam  quartam.       ti  noti  undecim  ut  pritis,  sed  propier  sallum  lunse 

Quam   Dominicam,  scilicet  dii-m ;  unte  lunam  deci-  C  ditodecim,  et  ilcruin  occurret  libi  luna,  sicut  in  prin- 

mam  quartam,  id  <  st,  in  Itmam  decimam  quariam.  cipio  eodem  die   Jei  ima   sexla,    atque  ita  sequcn- 

liiitiumvidelicetpiimimcnsisnboctavoiduumMar-      tia  eodem  quo  piius  ordine  cuncla  proveniant.  Ve- 


tiiirum,  uiqne  in  ISonarum  Apritium  diem ;  quurtas 
decimas  vero  InttttS  1'nsclia  a  xu  hnl.  April.  usque  in 
xiv  kat.  Maii.  Conslal  igilur  quod  primo  anno  de- 
ceunnvcnalis  eycli,  quando  nulla  epaela  in  capite 
ponitur,  in  Kal.  Mart.  Iu»a  noni,  it  in  oclavo  Idus 
Marlii  Jecimasevu  occurril.  liancdeduc  trigesiinam, 
ct  incipe  piiiiiaiu,  el  Non.  April.  oecurril  deciiua 
quarla,  qui  esl  lerniintis  decennovenalis.  Iierina 
ei-dem  xvi  quos  anno  priori  iu  oriavo  Idus  M.irt. 
habuisti  aJJe  xi,  oeenrril  eo  lcmdie  vigesima  septiuta. 
Ilanc  cuin  Irigesimam  Jeduxeris,  occunit  seqtieus 
ttecima  quart.i  luna  octavo  Kalcndas  Aprilis,  qui  cst 
lermhiaa  secundus.  Sicqoe  lunationibus  sragutis 
nsqne  deciinmn  nonnoi  aiinum,  eodeiu  die  octavo 
Idus  scilicet  Martii  addendo  semper  xi  ad  ptasceden- 
tem  pjusdem  Jiei  lun.e  ;etateni,  anni  pr.vccdeuiis 
quolalibet  inlra  Irigesimam  fucrii,  deduc  eain  tri-  ^ 
gesimam,  el  deduc  setjnciilcni  nsque  decimam  quar- 
laiu,  el  ubieunque  decima  quarta  fuerit,  ibi  sine  ulla 
ambiguiiate  lenninus  pascbalis eril.  Porro  si  eodem 
«iie  tiigesiiiia  iiiiiJcrii,  quod  lamen  non  nisi  semel 
per  decem  el  imvem  aunoS  lii,  detttie  inore  solilo 
sequentem,  ei  nbi  decima  quarta  oocurrerit,  ibl  ci 
lenninus  erit.  Prima  vero  cum  otiavo  Uus  occurre- 
ni,  eadem  procul  dubie  paschalis  erit.  Ei  lioc  certis- 
siiue  eave,  ne  (iriiis  natant  lunarfl  qnam  oelavo  Idns 
Man.  depulos  paschalem,  sed  quoiacunque  eodem 
die  occurrerll,  am  irigesimam  eodemdie  ir.n(as,aul 
Irigiuia  deducas,  et  sei|ttentem  quolihet  locu  doci- 
ma  quarla  occurreril(  pascbalem  essc  oon  dubites, 
l-.ieoidnfili.i-c  rallO  iiiinquain  e\  (iidi-m  ille  quo 
stiiuii  luit,  turhari  al.  ullo  potuit,  aut  poleril;  sed 
poiiiH  llle  conciissus  erii,  uul  ram  eonculen  ri^us 
luerit,  Eipleio  igiiur  anno  iioclmo  nono,  iiaiuioqua 
i-;n->  leni  anui  lerutiiin  BOTluiino,  si  ileruin  probare 
Tolueris  quod  box  ratio  raiione  CODltet,  el  li.ei  au 


r«m  ne  nos  amntorcs  Yiclorii  temere  iiium  aggr.sics 
lacerenl,  legant  libriim  doctissimi  et  snnciitiimi  tir, 
Vicloris,  videluel  Capuaui  epitcopi  de  Patcha,  quort 
xv  Kulend.  Slaii  pulabalur  crlebrari  deltrt-,  indi- 
cticm  dec.ina  lerlia  novics  post  consnLitum  Jiasilii. 
Gregorius.  Fertur  apud  veteres  mos  fuisse,  ui  quis- 
quis  consul  existeret,  juxla  ordinein  truiporuin 
bonnris  sui  lorntii  iruerel,  ut  si  quis  posterius  a,l 
cunsulatum  vcnicns,  COOSfll  non  seinel,  sed  bis  for- 
tassc  aut  tertio  lierot,  etiam  illos  lattde  ct  honoro 
transeenderet  qm  non  plus  qiiam  semel  consules  ex- 
slilisseitl.  Ctinsulcs  appellaii  a  i\nsukndo ,  sicut 
reges  a  regcndo,  et  sicut  legOS  a  legendo ,  eo  auod 
coiistilereut.  hoc  cst,  providerent  reipublicx.  Nam 
ruin  Itoiuani  regum  superbam  doinmatioiuni  uon 
ferreni,  imperia  anaua,  binnsque  consules  sibi  fece- 
runt.  Nam  fjciiun  regittm  non  benevolcaiia  consu- 
lcniis,  sed  superbia  doniinaiuis  rrat.  tlinc  igilur  1011- 
sules  appellali,  vcl  a  consulendo  civibus,  vel  a  re- 
gendo  CUncla  ronsilio,  quos  tamen  ideo  iuuiando» 
per  luoos  singul«s  «legciunl,  ui  ne  insolens  dui 
inaneret,  el  modrralior  cito  sutcurreret.  InJe  einni 
dtto  pares,  quurmn  iiniis  tem  rivilem,  alter  rem  1111 
lilarem  miinslrabaiil.  Regnaveriint  enim  annis  qua- 
dringentis  sexaginla  seplem.  Proconsalea  subjerit 
erant  eomulibus,  rt  dicti  proconsules,  eo  quo.l  riee 
ronsulis  fungerenlur  ;  >icui  1  rocuralor  ruratoris,  iu 
est,  acloris.  Exconsnles  autera  dicii,  quljaja  a  con- 
siiiniti  exiertint  sive  discessorunl,  peraclo  vicis  su.e 
»11110.  Si  ei-go  aliquia  ei  consulibus  suo  lempore 
bene  rriiipubliram  adininislrarel,  luri  Jeponcretur 
ila  ipso  consuluiu,  ad  rjtisdrm  laiiien  diKuiuiiis  of- 
liiiiiin  admlniali anduni  decrclo  lenaius  rrduerbatur. 
Inie  supra  leciura  cstuTiei  post  eonsukuum  IU- 
silii. 


50! 


DE  TEHPOlUJM  KATIONK. 


502 


luoa  convenial,  penilus  invenilur.  Aul  VIJI  Calendas  A  dum  quod  <£gyptii  doccnl  atilumas,  quirc  non  illo- 


Naias  secundum  jEgyptios,  qnod  aliquolies  obser- 
vandum  esl,  reperiri  non  posse.  i  Videamus  ergo 
Latinos  suos  quomodo  commcndet  Viciorius.  Dicil 
eos  maximc  censuisse  a  II!  Nonas  Marlias  nalaui  !u- 
nam  eificere  primi  nien-is  iottinm ,  ei  decima  sexta 
liina  die  Dominico  Pascha  celelirandum.  Et  iterum 
dicit,  nunquani  Xlli  Calendas  Apriles ,  eliamsi  lona 
convenial,  Pascha  celcbrandum  secunduni  Lalino?, 
sed  iuagis  secundum  .■Egyptios  VII!  Caleudas  Maias. 
Conslat  aulein  iunam  III  Nonas  Martias  nalam,  XIII 
Calendas  Apriles  esse  sextam  decimam.  Obsecro  te, 
sanete  frater  Vitlori,  si  III  Nonas  Marlias  nala  luna 
facil  primi  mcnsis  iailium,  quid  rationis  est,  ul  non 
in  eo  Pascha  celebremus,  sed  potiusalium  dineramus 


rnni  pcr  omnia  seientiam  seclaiis?  Veriini  quia  boc 
facere  non  vis,  sed  inter  utrosque  niedius  iueedcns, 
m»g<s  Laiinonini  quos  viiupcrws,  quani  .4£gyptiorum 
quo-  prafers,  calculinn  luis  legendiim  sequenduroque 
comradis,  uos  /Egyptiam  calculandi  disciplinaui,  quas 
el  luojudicio,  et  universalis  Ecclcsix  consensu  verior 
apparet,  onmibus  sequcndam  novimus,  iiiilium  vide- 
licet  primi  mensis  ab  OClavo  Iduimi  Martiaruin  nsquo 
in  Nonaruin  Aprilium  diem ;  quartas  decimas  vero  lu- 
nasPascbx,  aduodecimo  Calcmlariim  Apriliimi  usque 
in  deciuiuni  quartuiu  Calendas  Maias ;  porro  diem 
Pasclixdnminit-um  an  undeciiiioCalendariiin  Apriliuin 
usque  in  septiinum  Calendarum  Maiarum ,  et  boc  iu 
Iuna  decima  quinla  us  |iie  a.l  vigesiinaiu  primam  esse 


in  mensera,  cum  lex  toties  impcrct  ut  omnes  qni  pos-  B  quaerendum.  Vcrum  ne  uos  amatorcs  Viclorii  temere 


siht  in  primo  mense  Pasclia  faciant,  soli  autem  qui  iu 
via  fuerint  et  immundi  secundo  hoc  mensecclebreiii? 
Quid  est,  rogo,  quod  addis,  absquc  bissexlo?  An  forte 
quia  quando  Calendx  Januarinc  Sabbato  sunt,  lertia 
deciina  Calendarum  Aprilium  dies  in  Dominicum  i  c- 
currit,  si  bis.'exlilis  annus  non  cst;  si  auteui  bissex- 
tus  inlercesserit,  eadeni  dies  secunda  feria  provenit, 
«loccre  vis  cum  sccunda  feria  fncril  XIII  Calcudas 
Aprilis  in  luua  decima  sexta,  scqueuti  doiuinica  VII 
Caleudas  Apiilis  luua  vigesinia  secunda  Pascha  rile 
celebrari ;  cum  vero  cadeiu  dics  XIII  Calendas  Aprilis 
lunam  decimam  sexlam  Doniinica  die  habuerit,  non 
posse  in  ea  Pascha  celebrari,  quia  necduiu  xquino- 
cliuni  transieril;  sed  ncc  in  sequenli  dominica,  quia 


illum  aggressos  esse  iacerem,  lcganl  liliriim  doclis- 
sinii  et  sanctissimi  viri,  Victoris  videlicet  Capuani 
episcopi,  dc  Pascha,  quod  quiudeciino  Calendas  Maias 
putabatur  eelcbrari  debere,  indiclione  auiem  deciuia 
teilia,  novies  proconsule  Basilio,  etquanli  a  prudcn- 
tibiis  ct  cailiolicis  Pcclesix  doclcribus  .cstiuiaius  sit 
siius  magistcr  invenient,  cujus  prineipiuin  libri  est  : 
<  Ciim  paschalis  veneranda  soleuniias  i|uaiiatu  dic 
poiis.siinuiii  proveniret  p>  r  amti  prxsenlis  indiciio- 
nem  teiliam  decimam  a  nnbis  sulliciie  qusercrelur,  el 
juxla  Palrum  venerabilium  constiliita  oc.avo  Calen- 
dariim  Maiarum  dieeremus  resnrroclionein  Domini 
pro.'iil  dtibio  celebrandam,  n!i>itiihtis  minime  rationa- 
bilis  visa  est  noslra  respoiisio,  co  quod  Viclorius  qui- 


luna  snperadulia,  hoc  est,  vigcsima  lerlia  iilam  inci-  C  d™>  i»  circulo  paschali  queui  edidit  aliler  diem  do- 


dat  in  dicm,  aique  hac  cogenle  nccessilaie  in  secundi 
teinpora  mensis  Pascliae  diflerenda  solennia?  ftlirus 
caiculantli  prxcepior,  qui  principaliicrdoccas  lunain 
III  Nonas  Mariias  uaiam  efliccre  prinii  mensis  ini- 
tiuui,  ei  rursuin  ratione  ipsa  superalus  compelleris 
faieri,  uisi  intervenienle  bissezto,  nuPatenus  lunam 
hac  die  natam,  sed  polius  eam  qna;  posi  XXIX  dics 
iuerli  accensa,  pa.-chalibus  feslis  congruam.  Si  veio 
a.lfueril  bi.-sexlus,  lunc  cflici  luiiam  sequentis  anni 
primam,  qune  absquc  iilo  licri  poieral  exlrema  trans- 
acii.  Gt  quid  est  quod ais  :  eiiamsi  luna  conveniat, 
XIII  Calendas  Aprilis  nuiiquain  Pasdia  relchranduui 
pcnilus  inveniri?  Quoniodo  eniui  polcst  luna  conve- 
uire  paschatibus  solenniis,  ubi  nunquani  pasciialia 


ininic.e  resurrectionis  adfixerit,  licel  el  hunc  desi- 
g-'iaverit  quem  nos  celebran  luin  pariter  profiicmur.» 
Et  in  proeessu  operis  :  i  Se  1  nunc,  !  inquam,  ordo 
exnetit,  ut  cycloruin  quos  Vicioi  ius  edi  iil  pa!eiaciam 
cvidenler  crrores,  dum  nescit  legilinium  dietn  deii- 
nire  paschaleiu ,  ut  cum  in  prxteritis  ostcnsus  lmc 
niodo  iiierit  deliquis.se,  in  prxsenlibus  ac  fuluris  el 
auctorilate  careai,  et  occasionein  pravai  j.ersuasionis 
amiiiat.  • 

CAPLT  LII. 

ArgumeiUum  qvo!  sin!  epaeles  iuntirci. 

Si  autem  vis  cognoscere  per  annos  singulns  quot 

siiil  epacix,  sume  anuos  Domini  quoi  fucriut,  uipui:- 

in  pixseuii  octava  indiciione  DCCXXV,  hos  partire 


sunt  celebianda  solennia?  Et  si  nunquam  XIII  Ca-  D  l>er  XiX  :  decies  n0»»»»"*»"'  DLXX,  decicsnovi.s 


lcudarum  Aprilium  Pascha  ceiebrandunj ,  eiiamsi 
sexia  deciina  provcnerit,  crrant  profccio  Laiini  qui 
luiiam  paschaiein  a  iil  Nonas  Marlias  inchoare  deccr- 
nunl ,  in  qua  dccinio  sexlo  et  decimo  seplinio  eo 
quoJ  xquinoclium  non  transierit,  non  liect  Pascha 
iieri.  Et  inerito  iilcrurn  conlempla  observalione,  cuiu 
^igyptiis  potius  eo  anno  in  octavo  Calendas  M.iii  Pa- 
scba  diffcrendum  suades  Si  aulcm  mag:s  observan- 


1  C,  inquit. 


ocloni  cenquinquais  ilipondius,  remanent  HI ;  iios 
ileinnuiliipiicaperXI,auiitXXXiiI;lo!!eXXX,renia- 
ncnlUi.Trcs  sunt  cpactx,  id  est,  ad jectiones lunsres. 

CAIUT  Llll. 

Uc  cpuclis  suiis. 

Quarto  dccenuovenalis  circuii  traniite  designanttir 
epacix  soiis,  id  est,  concurrcntcs  scpiinianx  dies 
unius  sempcr  ternos  per  annos,  diionioi  autem  pcr 
VAUIANTES  LECTIONES. 


GLOSS.*:  ET  SCIIOLiA. 


CA?(JT  Llll. 

Bbid.  Hames.  C  oss-f..  —  Quarlo  dlcennoveiialh  cir- 
tulilramite,  designuntur  eparta:  soln,  id  est,  concttr- 


retues  seplimrnnr  uies.ConcvrreittcR,  !ioc  est,  novus 
dies  lial.  April.  Quoniam  si  dividasannum  inseplem, 
remanct   ur.us  dies,  qui  turbai,  ut  non  seaiper   in 


5W  BED,€  VENERAB1L19  OPGHUM  PAliS  I.  —  DIDA8CALICA  OENUINA.  504 

iinuum  MtMilibm  usque  ad  septimum  niiincruni  «d-  A  rum,  id  cst,  adjcctionum  solis,  cum  biisexlo  cursui 


jiH-tione  crescenles,  quaruin  circulus  habel  aiimts 
quater  septcnos,  iii  est,  XXVIII,  quia  niiniriiiii  non 
ante  polest  consiiminaii  quam  bissextus,  qni  qunrlo 
rediresolel  anno,  cunclos  sepliman;c  dies  contingai, 
dominicam  videlicet,  sext.im  feri.un,  quarlam  leriaro, 
seciiinlam  foria.n,  Sabhntum,  qnintam  fcriaiii,  ler- 
liam  leriam,  lioe  clenim  illosordiue  percurril.  Ciiui- 
que  gttaj  quseqtn  anni  dics  babeat  coiicurreuies,  hx 
UUtt  in  circnlo  ajlixx  concurrenles  sunl,  spccisliier 
qux  sit  iiono  Calendarum  Aprilium  feria  designanl, 
videlicel  ut  propius  leslivilalis  paschalis  cxordio  pn- 
silx,  faciHiine  diem  epaclarum,  vcl  deciimc  quarlx 
liiiife  quota  sit  feria  pandani,  ac  per  boc  ad  pascha- 
lis  inveiuionem  diei  doininici  plaiium   facianl  iler. 


cst,  aiiilioruni  panler  qui  sit  si.uns  arguineiito  eon« 
disce.  Si  crgn  vis  scire  qijan.lo  hisscxliis  dies  ilt,  su- 
ihc  annos  Dominl  DCCXXV,  pailirc  lios  per  IV,  et 
ll  nil  remanscril  hisscxlus  est;  si  vero  unuin,  aut 
dno,  vel  liia  remanenl,  primus,  aul  secimdus,  aul 
lorlhuj  est  anuus  a  bittcxlo,  uipiita  quater  centeni 
CCCC,  qualer  octogeni  CCCXX,  quater  assc  quarla, 
reuiancl  unutn,  quia  primus  est  annus  a  bisscxto.  Si 
vis  nossr  adjecliones  solis,  id  esl,  concurrenles  se- 
ptim  iii;e  dies,  siitnc  annos  ab  incarnatione  Domiui 
quol  fuerinl,  utputa  DCCXXV  pcr  iudidionem  ocla- 
vam,  ct  aniioriim  qui  fuerint  quartam  partem  sem 
per  adjice,  id  esl,  nunc  CLXXXI,  qui  Uunl  timul 
DGCCCVI ;  his  adde  IV,  fiunl  DCCCCX.  Hos  parliie 


Coniingii  aiitcni  eadem  concurrcntium  anmia  dies,  U  per  VII,  septies  centeni  DCC,  septies  triccui  CCX, 


qnod  catcalatarem  oiemioisse  juvat,  etiam  II  Ca- 
IruJas  Apri  is,  VII  Idtis  Aprilis,  XVIII  Calendarum 
Uaiaruro,  et  XI  Calendarnm  earundem.  Cujus  cir- 
cnli  talis  est  cursus,  ut  quscunque  bissexlili  anno 
snul  concurrcnles,  ipsx  ct  anlc  qninqiicnnium  fuc- 
rinl,  et  posl  annos  VI  fulune  sint.  Q  :x  primo  post 
hisscxtum  anno  sunt,  exdem  el  ante  annos  XI  irans- 
ioiinl,  et  post  VI  redcant.  Qnx  secuudo  post  bis- 
sexluin,  exdcm  ctante  annos  VI  Iransierint,  et  post 
XI  rcmcent.  Qux  terlio  posl  bissexlum,  ipsx  etanle 
VI  annos  prxlerierinl,  et  posl  V  reverlaniur.  Et  hu- 
jus  ordo  discretonis  cnnctos  aiinorum  verlenlium 
complectiliir  dics.  Nuiandum  sane  quod  hujus  gyri 
solaris,  qui  XXVIII  annis  pcragitur,  causa  facil  de- 


et  non  remanct  aliquid,  quia  VII  sunt  epactx  solis, 
id  est,  concurrentes  soplimanx  dies. 

CAPUT  LV. 
De  rediiu  el  compulu  articutari  utrarumqne  epticlarum. 
Verum  quia  facillime  diem  Paschx,  vel  cxleros 
lemporum  recursus,  comprehendit  qtii  solis  et  unx 
circulum  memoriler  tenct,  excepio  eo  quod  eosdem 
circulos  per  decem  et  novcm  cl  pcr  viginii  octo  mul- 
tiplicandos  partiendosque  novil,  omnis  calculator  nie- 
minissc  debcl  casdein  concurrenles  solis  tricesimo 
abbinc  anno  quas  el  proximo  secuturas,  easdcm 
sexagesimo  qtias  et  quarto,  easdem  nonagesimo  quas 
et  sexto,  easdero  centesimo  vigesimo  quas  et  ortavo, 
casdem  cenlesimo  quinquagesimo  quas  et  decimo, 


cennovcnah-scirculosXJCVIIIdeberecoropleri,  prius-  G  e,  ^tens  in  hunc  inodum  esse  rediiurns.  Quocun 


qiiam  ideai  per  omnia  pasebalis  ohservaulix  cursus 
in  seipsum  redeat,  ut  omnii  nimirum  hujus  circuli 
anniis  captit  circtili  dccennovcnalis  insliluat.  Ilem- 
que  annus  quisqua  circuli  decennovenalis  hujus  ca- 
put  adsrquaiur,  ac  per  lioc  tot.i  pa  chalis  observan- 
tke  series  non  minus  quingcnlis  triginta  duohus  an- 
nis  explicelur. 

CAPUT  LIV 

Aryumenlum  quot  sint  epaclo;  tolts,  et  quando  bissexli 

annus. 

Quoniam  vero  communis  atque  indiscrelus  epacta- 


que  eniro  numero  annorum  transaclo  concurrenlet 
ccire  desideras,  euudem  numerum  vide  quoiies  ha- 
beat  XXX,  et  tricesima  parle  geminata,  concordiam 
yerlenliura  cognosces  annoruro.  Verbi  graua,  Ire- 
cenli  decics  habent  XXX,  el  propterea  exdem  con- 
currcntes  CCC  anno  qux  XX  sunl  futurx,  si  quid  re- 
sidui  luerit,  el  hoc  adjicies.  Eodem  modo  etiam  in 
prxlcrita  tcmpora  concurrenlium  ordo  respicit.  Item 
quia  circulus  lunaris  decennovenalis  est,  prxsentis 
anni  epactx  viccsimo  anno  redeunl,  sequenlis  ah- 
hinc  quadragesimo,  tertii  sexagesimo,  quarli  octua- 


GLOSS.*;  ET  SCHOLIA. 

ii<dem  dicbus  fiant  Kalendx,  et  alii  dies,  quia,  verbi      fiunt  sexdecim.  In  hoc  apparet  quod  illx  concurren- 
gralia,  si  prima  feria  fuerinl  Kalend.  Januarii,    se-  n  tes  qux  crunl  in  dceimoseito  anno,  siinililerluerunt 

in  centesimo  reiio.  Quod  et  de  luna  decima   quarta 


quentianno  non  in  prima,  sed  in  secmtJa  erunt 
lertio  autem  anno  in  lertia  feria  crnnt.  Quario  igitur 
amio  non  in  quarla,  sed  in  quinta,  propter  bissex- 
tmn.  Circulus  solaris  ideo  usque  ad  xxvut  annos 
exlendilur,  ul  singulis  feriis  bisscxtus  pfovcniat. 

CAPUT  L.V. 

Brid.  Rauks.  Gloss.e.  —  Verfri  gratia,  trecenti  dedes 
habent  xxx.  Ki  propterea  eadcin  concurrenlei  Irecen- 
lesimo  anno,  quce  nige&imo  sunt  futurar.  Verhi  gralia, 
deceiu  trigcsima  pars  est  troceniorinn  nnnorum  ; 
gcmina  derctn,  liuni  vigioii.  Ei  id  o  c«iicurreiiUs 
qtix  erunl  vigesimoanno  fntiro,  ftieruni  in  ireceiue- 
sitno  anno  rctro.  Si  quid  rrsidnum  ftterit,  scilicet 
posllriccnarins  panes,  id  eu,  posl  xxx.  Talis  est 
sensus :  si  remnnserit  aliquld  ultra  triginta.  Exem- 
pli  causa,  dividc  ccnluni  i>cr  IrigintA,  rcuunent  ile- 
rem.  Geuiiua  ires,  quare?  qtiia  ter  trigiiiia  liabuisli, 
llunt  v\ ,  hoi  |unge  ad  residuum  niimeram,  qui  |u«-i 
triccn ui.iui  divliionera  remuialt,  ni  est,  a<l  iieoem, 


paschx,  cxterisque  qu  e  deeennovenali  circulo  inclu- 
duntur,  teqtie  scnliendum  est.  Quod  si  a  prxsenli 
post  nliquol  annos,  vcrbi  graiia,  post  centum  pa- 
sch.n  scirc  velis,  epaclas  lantum  ct  concurrentcs 
solis  dies  inveuire  suflicit.  Parlire  autem  cenluiu 
pet  decem  el  novem,  el  rcmanenl  quinque.  Illasergo 
epactas  scilo  ceniesiiuo,  quai  quinlo  anno  futuras. 
Eodem  modo  cenium  per  vigimi  oilo  dividens,  ras 
centesimo.  qua  sunt  decimo  scxto  anno,  ronrur- 
rentcs  solis  mvenics. 

Uxc  sive  hoc  sive  alio  fflritTM  calciitalor  libi  ordi- 
nare  rolucrit  modo.  Si  enim  id  ipsum  alio  moJo  m 
agere,  pnne  in  prima  lciia  primum  coiicurrentciii 
ciiiii  biasexto;  in  secunda  secuudum,ln  teriia  tariium, 
iu  quarta  quartum,  in  scxla  lextumeuiu  bisaaita,  et 
ilc  delnceps  unque  in  liueiu.  Hnclaulum  rave,  m  m 
qiiarto  semper  loco  nnuin  imermiltis,  qjitcuuj  h*-> 
MXlUl  CllOCtW  septini.iii.e  dics  contingat. 


505 


DE  TIiMPORl!M  RATIONB. 


5»6 


nre.-imo,  qtiinti  centesimn,  sojili  cenlesimo  vigcsimo,  A  digiii   terlios  (otidem   annos  xqtia  ratione  coniple- 

opplimi   cenlesinio  qiiadragcsimo,  octavi  centesimo 

scxagesiino,  noni  centesimo  octuage^imo,  «lecimi  du- 

centesimo,  el  cocierx  simililer.  Quod  el  de  lima  de- 

cima  quarta  Pascbac,  cselerisque  qux  dccenitovenali 

circulo  incluilunlur  seqne  sentiendum  esl.  Polerii  di- 

bgcns  calculalor  lioc  mod<;  etiam  prolixiorcs  sibi 

tempnrom  seqiienlium   annoiarc  recursus ,  qnibius 

semper  niemineril  clhm  praHerili  xvi  congrucrc  sta- 

tuiu.  Memoralu  autem  dignum  vidctur  quia  qnidam 

uIj  compendium  cakulandi  utriusque  ordinem  cir- 

riuli,  et  «olaris  vidclicel  ct  lunaris,  transfeiunl  in  ar- 

lirulns ;  nam  quia  mamis  liumana  aniculns  liabel, 

,1'ij  intlis  unguibos,  X  et  IX,  siugulis  liis  singiilos 

aptanlcs  annos,  lunarcm  cursiiin  in  keva  nianu  iu- 


etanlur;  pmro  scptimus  hisscxtilis  cum  tribus  se  se- 
qucuiibus  annis  bis  binos  sibi  pollicnm  vindicet  ar- 
lieulos. '  Hoc  sive  alio  quisque  sibi  calculalur  ordi- 
narc  vnliierit  niodo,  nihiloiiiinus  lircuum  ulriusque 
sideris  libenlcr  capient  mauus.  Sed  innumcra  bu- 
jusce  discipliiuc,  sicnt  ct  ncierarum  artiuin,  nieliu«> 
;ivx  vocis  a!Ioi|iiio   qtiam  stili  signanlis  Iradutilur 

ofiicio. 

CAHl'1'  LVI. 

lie  cyclo  lunari, 

Qtiinla  circuli  dcccnnovenalis  regionc  !in  aris  cy- 
clus  includilur,  a  quarto*eas  incipiens,  el  terlio  com- 
plctur  in  anno,  qui  proprie  Komanorum  esi,  et  ail 
inenseni  Januarilim  perlinens ;  natn  sicut  annus  quis- 


Irinsecus  a  radice  pollicis  incipimil,  el  in  ungne  mi-  B  quc  deceimovenali  circuli  proplcr  legalem  llebrxo- 


ninii  digiii  inlrinsecus  eundem  consumniant.  Ilem 
quia  niantH  binse  ariiculos,  exceplis  unguibus,  ha- 
liei.t  XXVIII,  iis  singulos  annos  singulis  aptani,  in- 
cboa  les  a  minimo  lxvx  digilo,  el  in  dexlerx  pol- 
lice  complenies,  non  ut  in  lunari  cyclo  singu'os  ex 
online  digitos  expedienles  ad  numerum,  sed  ob  ra- 
tionem  quadrantis  per  quaternos  Iransvcrsim  digitos 
qmdriennium  omne  siguanles,  ita  ut  minimorum  bis 
lerni  arliculi  digitorum  lotidcmbisscxiilcs  contine.int 
annos  ;  itein  pioxiuiorum  a  miniiiiis  bis  tei  ni  aiticuli 
digilorum  proximos  a  bis  lernis  bisscxlis  aiuios  (o- 
lidem  expliccnl,  secundi  siinililcr  sccundos,  ei  tertii 


1  llore  tive  hoc  tite  alio. 


CArOT  lvi. 

Bbid.  Rames.  GlosS/E.  —  Qitiiita  rircnti  decenno- 
venalit  regione  tunurit  cuclus  iicludilur,  a  quarto  ejut 
iiieiuiens,  et  tertio  completur  in  anno.  Q.ii  lertius  isl 
secundum  solem,  quarttis  auiem  secui  dinn  lunam. 
Nam  primus  annus  sccumlum  so'em  secun  lus  csl 
secun.tum  lunam  ;  reslaul  tamen  dun  menses  adliuc 
de  anno  lunari.  Primus  annus  est  cycli  lunaris  pri- 
nia  luna  in  Kalend.  Januarii,  tertius  annus  csl  de- 
cennovenalis  usiue  ad  decimam  quariam  luuatn 
jiascbx,  et  incipit  nuarlus  deccnnovenulis  a  deciina 
quinla  luoa  paschx,  manentc  eodem  primo  anno  lu- 
nari,  usque  ad  Kalend.  Januar. 

Et  quod  Diomjsiut  in  mensePatehali,  nos  in  Janua- 
rio  facere  curemus.  Ilunc  igilur  o  dinem  Diouysius 
ila  prosequiiur. 

Auno  deccnnovenali  l.lunari  17,  a  15  Kalemlas 
Maii   nsque  Nonas  Aprilis,  quia  communis  annus  est,  „  dies  cccliv 


riim  observationcm  a  paschali  mcnsc  incboat,  ibi- 
dcm.|ue  finilur,  ila  el  bic  Roiiiauormn  insiittilionc  a 
luna  Januarii  mcusis  inchoal,  aique  ibi  desinit,  sicot 
ille,  sic  ct  islc,  primuin  e.r  secundum  commuues  an- 
nos,  lcrlium  habel  enibolisnitiin,  quarltim  etquintum 
comnmnes,  scstum  eiiibolisiiium,seplimuin  commu- 
nein,  oclavum  eiiibulisiiiutn.  Ilcndecas  qitoque  cycli 
luiiaris  instar  decennovenaliscirculi  VII  anuns  com- 
munrs,  ct  IV  baliet  einbolismos.  Et  habent  commu- 
nes  anni  mcnses  lun.ircs  XI',  id  esl,  dies  trccentot 
quinquaginta  tres.  Kmbolisnti  aulein  mcnses  trede- 
ciin,  dies  videlicct  (rcccnlos  ocltiaginta  quatuor,  prx- 

VAIKANTES  LECTIONKS. 
«  r,  ejut. 

GLOSS.E  ET  SCIIOLIA 

C  Annodeccnnnvcnali  8,  lunari  5,  a  u  Ralend.  April. 
usqiie  in  xiv  Kalend.  Maii,  quia  cmbolisinus  e.-t,  uunt 
dies  ccclxxxiv. 

Anno  dcccnnovenali  9,  Itinari  6,  a  xm  Kalend. 
Maii  usque  in  vu  Idus  Aprili-,  quia  coniiuunis  esl, 
li.inl  dies  cccliv. 

Anno  dccennovenali  10,  lunari  7,  a  vn  Idus  April. 
usque  in  vi  Kaleml.  April.,  quia  cnmmunis  est,  (iuut 
dies  embolismus  dies  ccci.tv. 

Anno  decennovenali  11,  lunari  8,  a  v  Kalend. 
April.  itsuue  iu  vu  |  Fort  ]  xvu,  Kalend.  Maii,  qtiia 
embolisinits  e.-.t,  flunt  dies  ccclvxxiv. 

Anno  deccnnovenali  12,  lunari  9,  .i  vi  Kalend.  Maii 
usque  in  ii  NoiwApril.,  quia  communis  csi,  fiimi  dies 
ccci.iv. 

Anno  decennovpnali  13,  lunari  10,  a  Non.  ApriL 
usque  in  ix  Kalend.  Apiil  ,  quia  communis  es(,  liunl 


linnt  dies  cccliv. 

Anno  decennovenali  2,  lunari  18,  a  vm  Idus  Apiil. 
usque  in  octavoKalcndas  April.,  quia  couimunis  esi, 
flimt  dies  cccliv. 

Anno  decennovenali  3,  limari  19,  a  vn  Kalendas 
April.  osquein  Idus  April.,  quia  emboiisnius  est, 
flunt  dies  ccclxxxw. 

Anno  decennoveoali  4,  lunari  1,  a  xvm  Kalendas 
M;iii  usque  in  quarium  Non.  April.,  quia  communis 
esi,  fiunt  dies  ccci.iv, 

Annb  decennovenali  5,  lunari  v2,  a  iu  Nonas  April. 
usqoe  in  undecimmn  Kalendas  Aprilis,  quia  commu- 
nis  esl,  fiuni  dies  cccliv. 

Anno  decennovenali  0,  lunari  5,  a  x  Kalend.  April. 
tisque  inivldus  April.,  quia  emboiismus  cst,  fiunl 
dies  ccclxxxiv. 

Anno  decenuovenali  7.  Iunari  4,  a  m  Idus  April. 
usque  in  in  Kaleud.  April.,  '|U'a  communis  esl,  fr.ini 
dies  cccliv. 


Anno  deccnnoveiiali  1*.  lunari  II,  a  vm  Kalend. 
April.  usqtie  in  n  I  lus  April.,  quia  cmboli»intis  esl, 
ftunt  dies  ccclxxxiv. 

Anno  ikccnnove.  ah  15,  lunari  12,  al>  lllus  ApriJ. 
usi|ue  in  Kalend.  April.,  quia  comtnunis  est,  liunl 
dies  cccliv. 

Anno  decennovenali  1 1>,  lunari  13,  a  iv  Nnn.  April. 
usque  in  xnKalead.  ApriL,  quia  communis  esl,  liunl 
diescccLiv. 

Anno  decennovenali  17,  luuari  14,  ab  xi  Kalend. 
April.  usque  in  v  Idus  April.  quia  cmbolismus  e-.i 
liuni  dics ccclxxxiv. 

Anuo  decennovenali  18,  lunari  15,  a  iv  Llus  April. 
us  |uc  in  iv  Kalend.  April.,  quia  communis  esf,  fiunt 
dies  ccct.iv. 

Anno  decennovenali  19,  lunari  16,  a  m  Kalend. 
April.  usque  in  xv  KMend,  ilaii,  quia  embolismns 
est,  fiunl  dics  ccclxxx.v. 


507  DLM./E  VENEIUIIILIS  01'EtlUM  I1 

ler  unum  dnntaxat  sepliinuiu  dccimuiii  cycli  hiljin 
aniiuni,  qui  csl  deceniiovcnalis  primus,  in  <|iio  iiiuis 
dies  ratione  UltOI  luuarii  inlci tipilur.  Quod  nl  ma- 
nifesiius  it-> t ,  -iugulorum  ex  onliue  eursuiw  videamut 
uiiuiinnii.  e(  i)uo(l  Dionysius  in  meuse  pascluli,  nos 
in  Januario,  facere  cureums. 

Auno  lunari  priuio,  deccnnovcnali  qiiailo,  a  Ca- 
lcndis  Jauuariis,  usiine  in  XIII  Calcndas  Jauuarius, 
quia  eonimunis  et,  Huul  dies  CCCLIII, 

Anmi  lunari  II,  decennovenali  V,  a  \11  Culendat 
Januarias  usque  V  Idus  Dccembris,  quia  coiniuiinis 
est,  HuntdiesCCCLIV. 

Anno  lunari  Hl,  deccnnovcnali  VI,  a  IV  Idus   De 
cembris,  usque  in  V  Calendas  Januarias,  quia  ciubo- 
listnus  esl,  liuni  dies  CLXXXIV. 

Auuo  lun.iii  IV,  decennovenali  VII,  a  IV  Calcndas 
Januarias,  uique  in  XVI  Calendas  Januarias,  qtiia 
coinmunis  esi,  fiunt  dies  CCCLIV. 

Anno  lunari  V,  decennovenali,Vlll,  a  XV  Calcndas 
lauuarias,  usque  in  VIII  Idus  Decembris,  quia  eoiti- 
niunis  est,  iiunl  dics  CCCLIV. 

Anno  lunari  VI,  decennovenali  IX,  a  VII  Idus  Dc- 
ceiubris,  iisque  in  VIII  Calcndas  Jami.iri.is,  quia  em- 
bulisinus  eat,  liuni  dics  CCCLXXXIV. 

Anno  lunari  VII,  deccnnovenali  X,  a  VII  Caleudas 
Januarias,  usquc  in  XIX  Calemlas  Januarias,  quia 
conimunis  est,  fiunt  dics  CCCLIV. 

Anno  lun :.ri  VIII,  decennovcnali  XI,  a  XVII!  Ca- 
lendas  Januaria%  usque  in  IV  Nonas  Januarias,  quia 
enibolismus  esi,  fiun(  dies  CCCLXXXIV. 

Anuo  lunari  IX,  drcennovenali  XII,  a  III  Nonas 
Jaimarias,  usque  in  XI  Calendas  Januarias,  quia  com- 
niunis  cst,  liunt  dies  CCCL1V. 

Auno  lunari  X,  decennovenali  XIII,  a  X  Calcndas 
Jauuarias,  usque  in  III  lilus  Decenibris,  quia  coin- 
inunis  esl,  fiiiii(  dies  CCC1.1V. 

Anno  lunaii  XI,  dccennovenali  XIV,  a  II  Idus  Dc- 
cembiis,  u-que  in  III  Calettdas  Januarias,  quia  em- 
bolismus  es(,  liunt  dies  CCCLXXXI  V. 

Anno  lunari  XII,  dcccnnovenali  XV,  a  UCulcndus 
Januarias,  usquc  in  XIV  Calcndas  Januurias,  quia 
coromunis  est,  fiun(  dies  CCCLIV. 

Anno  luuari  XIII,  deccnnovcnuli  XVI,  a  XIII  Ca- 
Icndas  Junuarias,  usque  in  VI  Idus  Docembris,  quia 
communis  esl,  fiunt  diesCCCLlV. 

Anno  lunari  XIV,  decennovenali  XVII,  a  V  ldus 
Decenibris ,  nsquc  in  VI  Calendas  Junuarias,  quia 
embolismus  esl,  fiunl  dies  CCCLXXXIV. 

Anno  lunari  XV,  dccemiovenali  XVill,  a  V  Ca- 
lendas  Januarias,  usque  in  XVII  Calemla-  Januarias, 
quia  coiniiiuuis  cst,  linnt  dies  CCC.L  V. 

Anun  lunariXVI,  docennovenali  XIX,  a  XVI  Ca- 
leudas  Janaari.is,  uaqUI  in  Nonas  Deccmbris,  quia 
commuuis  e-t,  (lunt  dies  CCCLIV. 

Anno  lunari  XVII,  deeenooveoali  I,  a  N«nis  De« 
cembris  ii8i|iie  in  X  Culcndas  Jaiiuati.is,  quia  eni- 
bolisnitis  est,  lin.it  dies  CCCLXXXIV. 

Anno  luiMii  XVIil,  deccuunven.ili  II,  a  IX  Calen- 
«lis  Junuaiias.  usque  in  II  Itlus  Iteiciiiluis,  quia 
comniitllll  est,  liunt  dios  CCCLIV. 


ARS  I.  —  DiDASCALICA  GLNLINA.  508 

A  Anno  lunari  XIX,  dcrciinovenali  III,  nb  Idibus 
Dvcembris,  usque  in  II  Calendai  Jannarias,  qnia 
cniliolisiuus  esl,  (lunt  dics  CCCLXXXIV. 

Itlcirco  autem  scplimi  decimi  luuaris  anni  coiu- 
ptltui  ab  ipso  quopriorexplfcitus  cst  annus  dic  iuci- 
pit,  ct  n. iii  a  scqucute  ul  cxlcroriini,  ne  propler  lll- 
Iiiiii  liin.c,  qucm  dicUnt,  iinus  eidcinanno  divsdcesse 
videatur,  Quod  ipsuin  Dionysius  deccnnovenalcin 
cyclum  liujusinodi  ordiue  pcrcurrcns  edocuil,  ab 
eodem  die  quo  ultimi  conclusit  anni  inctus  priini  in- 
chcando  princlpium. 

CAPUT  LVII. 

.lM/miMict/ii  de  eo  '  uuota  sit  liinu  in  calemiit 
Januariis. 

Po(cs(  qui  vult  a  cyclo  limari  fucere  arguiuenluin, 
B  ad  inveiiiendiim  qtiota  EJI  luna  Calciidarum  Januuria- 
ruin.  Suine  enim  cycluin  Itmx  qnciiilibct,  ui  puta 
<l  linluin,  multiplica  per  XI,  liunl  LV  ;  adde  uuuui 
scnipcr  regularem,  liunl  LVI;  partirc  pcr  XXX,  re- 
manent  XXVT  :  vigesima  sexta  esi  luna  in  Cal.  Jau., 
anno  quinto  cycli  Iunaris.  Iicm  suine  octo,  multi- 
plica  pcr  XI;  Guut  LXXXVHI,  addc  ununi  rcgula- 
rem,  c(  partirc  per  XXX,  rcmanent  XXIX  :  vicesi- 
ma  nona  es(  luna  in  Calcndas  suprascripias  annocy- 
cli  lunaris  oclavo.  Tanlum  memor  csto,  seplimo  dc- 
cimo,  oclavo  decinto,  ct  nono  deciino  cycli  ineruo- 
rati  anno  non  umiiii,  ul  reliqui-,  scd  duos  adjicere 
regulares,  ct  lunani  Cal.  Jan.  sine  crrore  irpcries. 

CAPUI  LMII. 

Argumeutiim  uuolus  sit  ainws  cycli  lnnaiii,  vel 
C  decennoienatis. 

lpsc  aulem  cyclus  lunas  si  vis  nosse  quolum  agal 
annuni,  sume  anuos  Domiui,  ut  pula  DCCXXY,  el 
subtrabe  semper  duo,  remanct  DCCXXIll;  bos  par- 
tireperX  el  LX,  remanct  unuin,  primus  annus  est 
cycli  lunaris.  Quoties  autem  nibil  remanet;  nonus 
decimus  est.  Lt  quia  decennovenalis  circulus  com- 
uiunem  ciim  lunari  viam  qtiamvis  ocyor  currit,  ki 
vis  sciro  c(  cjus  quotus  si(  anniis,  sume  ainuis  Do- 
mini,  ut  puta  DCCXXV,  et  unum  scmper  adjice, 
liuul  DCCXXVl ;  bos  parlire  per  X  et  IX,  remaneut 
IV,  i|uai  tus  csl  anntis  cycli  deceunoveualis.  Qnod  si 
inlii!  reuianscrit,  ultiiuus  c-t. 

CAPUT  LIX. 

fj  De  quaita  dccima  Luaa  pusciuc. 

Sextus  swpe  dicti  ti  culi  locus  amplcctiltir  lni.i.. 
Xllll  primi  mcnsis,  qua  pascbalis  iloiiunic.e  diem  sin- 
gulis  anuis  absque  oiuni  ambiguitate  Jeiuonstrcni ; 
II.IHI  t|ti:i'  post  XIIU  luiij.it  Douiiuica  dics  occurrii, 
ipsa  aal pasehalia  douiifliao  rosurrectionis  dies.  Qtra 
quideni  dccinu  quarla  luni  primuiu  iu  .cqunoclii. 
id  est,  duodccimo  Calcndaiuui  Apriliuui,  iillntmui 
vieaailM  nono  ubbinc  dic,  id  cst  Xllll  Cul.  Maiuuui 
-11:1111  vcsprre  procaaaum  tcrpis  oslcntlil,  qoilm.  ter 
niinis  per  annos  dcnos  e(  novenos  Ir^ali  .«rnnnu « 
pas<  liulis  obsoivaiiii.c  discurilM  CUnatat  nal  com- 
prcbcnsos  ;  .  (  si  lion  posse(  ul  ca.lcin  muiiibus  jiini 
S.il-bali  dic  Itiua  decima  quaiiu  etaAiginal,  "ti  uo- 
aira  paichalli  obiervajillt»  teuipu»  a  lt|aJJ  tliscrt- 


509  DE  TEMPORCM  RAHONE.  610 

paret.  Nam  cl  ipsi,  juxta  legis  cdicta,  sempcr  deci-  A  fciisores  etiam  bcalus  Theophilus,  Alexandriux  an 


ina  qitarta  lunn  primi  menyis  ad  vespcram  iitiniolan- 
les,  cl  coincdenies  agni  tnimaciilali  carnem,  sangiii- 
nemque  illius  ad  repeilendtiiii  exterminalorcm  no- 
stris  posiibus  aspergenles,  iJest,  '  aquam  baptismi, 
ct  paschalium  celebranles  solennia  missarum,  spi- 
riluaiem  supcraremiis  /Egyplum,  atqtic  iilucescente 
mane  iu  luna  jccima  quinta  ejusdem  uiensis  primiim 
azymororn  diem  inlraremus,  seplem.ine  dics  ejtts- 
deui  *  celebritalis  legilimos  a  manc  quinti  dccimi 
diei  usque  in  vesperum  viccsiini  primi  niensis;  ipsius, 
id  est,  a  Dominico  Pasrlix  us  jiie  in  Dominicum 
octavarum  Pascux  debiia  cum  vcncratione  comple 
retnus.  Sed  quomodo  lutix  dies  eadem  diversas 
sepiimanx   devolvilur   inferias,  inde   fu  ut  qui  pro- 


tistes  Ecclesix,  manifesla  ratiune  devincit,  scribetis 
impenttori  Tlieodosio  majori :  i  Scd  quia  accidcre, 
inquil,  iiiterdum  solel  ut  uccasiune  deciuuv.  quarUr 
luttx  ittensis  priini  noiinulli  in  crrorein  ca laut,  si 
decima  qttatta  ipsa  luiia  in  Dominicum  diem  veniat, 
quo  faclo,  nccesJe  est  jaiu  jcjunium  solviSabbati  die, 
quando  ■  decima  lcrtia  luna  venire  monslratur,  et 
iuoipiniiis  Ii-ji  conlraria  facere.  Convenil  iiaque  di- 
ligcnter  adveilere  ut  qunlies  dccima  quarta  luna  iu 
Dominicuin  '  iucortil  diem,  in  sequenleiii  septima- 
nain  paschalcin  diem  polius  dilTeramus,  du.dici  hoc 
iiiudn  :  primuin  quidcm,  ne  dcciina  tertia  luna  itt- 
venta  in  Sabbaii  ilic  solvamusjejunium,  quodconse- 
quens  nmi  est,  quod  ncc  ipsa  lex  pnrcipit,  maximo 


pler  resurreclionem  noslri  Retlcmploris  in  Doiniui-  R  cntn  el  liimcn  ipsins  Ttinx  imperfec:um  adhuc  in  pro- 


caui  diera  Pnsclix  initiimi  reservare  docemur,  ali- 
quoiies  nostra  feslivitas  sepiimo  post  legalium  azy- 
tnnrum  exordium  die  sumat  ingressum,  non  laiueii 
unquatu  contingal  ul  nou  uoslra  solcnnitas  pascha- 
i  s  aliquem  legalium  pascbx  dieriuu,  saepe  anlem 
oinnes  iitlraseeoinplectatur.  Al  conlra  hi  qui  Dnmi- 
tiicutn  Paschx  dicm  «  decima  seila  lutia  u>  [iie  atl 
-.igcsimam  seciindaiu  celcbratiduin  xslimaiit,  du- 
plici  miseria  laboranl,  qnia  el  legitimutn  paschx 
priiicipium  nunquaiii  habenl,  cl  crebro  evcnit  ut 
iiullum  dierum  qni  in  lege  p/xscripli  sunt,  in  sua 
paschali  observaiione  consequantur,  dum  ei  vespe- 
:am  quarti  decimi  diei,  quo  Pasclia  iniliari  staiulum 
esi,  cl  mane  quinti  decimi,  quo  srptima  Azymorum 


prio  glnbo  essc  videatur  ;  dcinde,  ne  Domiuica  die 
luna  decima  <|uarla  constiiuia  jejunare  cngamur,  ni- 
decentem  rcm  illicitamque  facientes,  boc  eniin  Mani- 
ohatorum  sccUe  consucludo  possedit.  i  Quouiam 
igiltir  nec  decima  quarla  luna  vcnicnie  in  Domini- 
cttm  diem  jcjuuare  dchemus,  neque  conscquens  est, 
ul  si  in  Sabbati  die  dccima  lerlia  cvenial  solvamus 
jejunium,  ueccssaro  asserimus  hoc  iu  seplimanam 
scqucntem  dcberi  differri,  sicuti  paulo  supeiius  com- 
preliendi,  non  tainen  ex  liac  dilaliune  prxvaricatione 
aliqua  circa  paschalem  calculum  perpclrala  ;  queni- 
adnioiliiin  euim  decimns  nuiiieius  compleclilur 
noiium,  sic  ct  quoiies  decima  quarla  luna  in  Dorai- 
niciim  incurrerit  dicm,  eo  quod  iu  eo  jejunare  non 


cierum  solennitas  inchoati  prxcepla,  a  sua  prorsus  C  liceat,  in  proximam  scptimanam  diflYrri  necesse  cst 


festivitale  repudiant.  Alque  insupcr  in  hujus  '  pcc- 
nam  neccati  vicesimum  secundum  dicm,  qui  in  tola 
paschalt  institutione  per  Moysen  ucc  semel  appella- 
tus  invenilur,  frequenier  in  sui  pasehx  principium 
sanciri  prxcipiuut.  Sunl  qtti  in  alteram  partcm  a  vi  i 
veriiatis,  sed  nnn  ininore  labantur  errore,  cum 
Scriplura  prxcipiat  vta  rcgia  gradiendum,  f  t  neque 
ad  dextcram  neque  ad  sinistram  ab  ea  cliv  riendum. 
Qui,  a  v  terlia  decima  luua  usque  ad  vigesimam 
Dominicum  Pasclix  ohscrvandum  deccrnendo,  prx- 
ocCitpant  sapitts  inilium  paschx  legalis,  dum  qnod 
ip?a  in  decima  quarta  luna  fieri  statuil,  illi  in  deci- 
niam  leriiam  convcrtunt ;  et  quod  de  vigesima  sta- 
tuit,  sanclam  eam  ct  celeherrimam  consecrans,  quasi 


diem  Paschx ;  nulla  enim  ex  hoc  imminulio  Ceri 
paschx  videtur,  quia  ipsi  sequentes  dies  comple- 
ctt.nlur  el  rcliquos. 

CAPUT  LX. 

.li-i/iimeiiinm  inrenicndi  eam. 

Oportcl  autcm  calculalorem  quemque  peiilum.de- 
i  im.is  quarlas  lunas  primi  mensis,  sicul  ct  epactas 
lunx  annuas  relinerc  memoriter.  Sed '  ct  si  quis  bas 
quoque  argumento  invenire  desideral,  videat  quot 
sint  epactx  lunares  anni  cujuscunque  computare  vu- 
luerit,  ct  siquidem  Xllll  aut  XV  sunl ",  XI  Calenda- 
runi  Aprilium  vel  XII  Calendarum  earundem  die  de- 
cimam  quartam  iiinam  venire  cognoscat,  quia  nimi- 
hxc  ad  pascha  miniine  pcrtincat,  fundittis  contein-  D  rum  XI  Calendarum  suprascriplarum,  sicut  sxpe 
nunt.  Qttos  inter  alios  fiJci  et  acltonia  caiuolice  de-      dictum  est,  proprius  est  omnium  lucus  epaclaruin. 

VARIANTES  LECTiOISES. 
1  Otn.  aqtiam  C.  •  Oov.  pamam  C.  *  C,  quarta  decima.  T  Oin.  et  C. 

*  C.  celebrabitis.  *  8,  C,  quarta  decima.  s  C,  incunerit.  '  Add.  in  C. 

CLOSS.fc  ET  SCIIOLIA 

numertis  eompleltis  fuerit.  procul  dubio  ibi  lerniiiius 
erit.  Quando  autem  xv  iuvcneris  epactam  xtiKalend. 


caput  i x. 
Bbid.  Rames.  Gi.ossa;.  —  Oporiet  mttem  cnlcitla- 
toierii  quemque  peritum  decimas  qitarlas  lunas  primi 
tnensis,  ticul  el  epactas  luna:  annuas  re:inere  memo- 
riler.  Sed  et  si  quis  hos  quoqne  ar.^umento  invenire 
iesideral,  videul  qnot  epacta:  tunares  anni  cttjnscun- 
qne  computare  voltterit.  Si  vis  invenirelerminitm  pas- 
chalem,  vide  epactam  ad  ipsum  lerminum  pasclix 
respicienlem :  quam  si  minorem  quatn  quindecim 
inve.ieris,  perfice  ei  eumdem  nuinenun  xv,  compu- 
laiidoab  xi  Kalend.  April.  etin  quoKalemlario  idein 


April.  habebis  lerminuoi  paschalein  ;  si  vero  epacta 
niajor  fuerit  qtiani  xv,  perlice  enmdem  numerurn 
qiiatlragcsiinuiu  quartutn,  comptitanilo  similiier  ab 
iindcciino  Kalend.  April.  et  in  quo  Kalendario  ipse 
numerus  fuerit  |\«rfectus,  ibi  erit  lenninus.  Quando 
aiilein  nulta  fueriiepacta,  ab  undecimo  Kalend.  April. 
semper  computanduni  esl,  donec  decimus  quintus 
numcrus  expleatur,  videlicct  usque  ad  Non.  April. 


Gll 


BED.E  VENEftABILIS  OPKItUM  PAttS  I.—  DIDASCALICA  GERUIMA. 


512 


Siii  auiem  pauciores  sunl  epaclae,  dimiitai  eas  cres-  A  i>>nn  de  morte  ad  vilam,  de  corruplinne  ad  ino.r- 


cere  pcr  die»  tisque  dum  quarlmn  dccimum  iinplcant 
numerum,  el  ibi  se  lunam  paseh»  decimam  quarlam 
halicre  nun  dubilet.  Porro  plures  qtiindeuario  nu- 
inero  si  lialiuerit  epacias,  el  lias  nsque  ad  triccsi- 
mum  numerum,  id  Wl,  ipsius  leiniiiinni  niensis  per 
«lic*  creseere  sinal,  et  sic  a  nova  luna  inchoans,  al- 
que  usque  ad  deciinam  quartam  ex  ordine  percur- 
rons,  dicin  votis  pasclialibus  aplum  rile  rcperiet.  Sed 
el  boc  nolaiiduui,  quia  dcrima  quarla  luna  si  com- 
manis  esl,  annus  XI  dielius  prius;  si  vero  einbulis- 
iiiui,  XIX  '  lardius  quam  prxcedcute  auno  transicral 
seiuper  rfdire  consuevii,  exreplo  uno  duniaxat  pri- 
ino  cinuli  deeennovcnalis  aono,  in  quo  proplcr  ra- 
lioiiem  saltus  lunarit  XII  diebus  annotiiiuin  tursiim 
prxcurrere  solet. 

CAPUT  LXl. 

De  ilie  doininicv  Pasclue. 
Scptimo  decennovenalis  circuli  litulo  dies  Paschaj 
Doiuiiiirus  eninprt-hendilur,  qui  «le  doininica  nostri 
Salvaloris  rcsurrectione  a  mortiiis  exordium  ccrpit; 
nam  cum  in  Veleri  Teslamenlo  Iribus  argumenioruin 
indiciis  pa«chalc  teiiipus  sit  *  observari  prcccpluni, 
xidelicel  ut  post  xquinoctium,  ut  mcnsc  primo,  ut 
terlia  ejus  seplimana,  id  csl  •,  a  vespera  decinne 
quaruc  lun3>,  quul  csl  inilium  decinue  quiutie,  usque 
in  '  vesperum,  id  est,  lerminum  vigesiiua?  prinix 
celebretur,  qnarta  in  ejusdem  observalione  regula 
est  nobis  a  lempore  tlominicc  resurreclionis  inipo 


rupiionrin,  de  pccna  ad  gloriam,  resorgeudo  facere 
dignulus  csl,  expectantes,  iu  ipso  landeni  congnia 
Pasch»'  solerinia  celobrcnius.  Quod  si  quls  orijecerit, 
non  3'quiuoclii  niemoriam,  sed  lantum  priuii  men- 
sis  ct  tertia*  in  eo  seplimanx  posuisse  lcgiferum, 
sciat  rrala  clsi  xquinoctium  nomiiiaiim  non  expri- 
wit ',  boc  Imucn  ipso  quod  a  pleniluiiio  primi  men- 
sis  Pasclia  laciendum  prxcipil,  scquinoclii  transcen- 
siiiii  pleuaria  ratioue  depromit,  quoniam  absque  ulla 
dubirlate  BMUlal  eam  qu:«:  pi  ini  transito  ;cqui<iocti<» 
plenuin  suum  globuiu  oslenderil,  primi  meusis  eni- 
slere  lunain.  Quotiesorgo  diem  Doiuinicum  inox  ai- 
veniaiite  deciuia  quinia  luna  habemus,  nil  noslruin 
lempiis  pascbalc  a  iegali  dissonal,  quamvis  aliis  sa- 
I'.  eramentoruui  generikus  ejusdem  pastluc  jolennia 
coliinus.  Quoiies  vero  seeumlo,  vel  lcrlio,  vcl  quarlo, 
vel  qu  n'o,  vel  sexlo,  vt:l  sc|iiimo  ab  binc  die  idem 
Dominicus  orcurrerii,  ne  sic  quidem  legem  aut  pro- 
pheins  solvimus,  sed  evaiigelicx  potius  grati:c  sacra- 
menlis  adimpleinus  ;  quia  enim  el  Salvator  noslcr, 
sicnt  Theophilus,  cujlis  supra  memini,  vencrabili' 
Alexandriac  episcopus  scribil,  decima  quarla  quidem 
est  tiadilus  luna,  hoc  est,  quinla  posl  Sabbalum, 
dccima  quinta  auicin  crueifiiua,  die  teriia  resur- 
rexil,  huc  csl,  derima  septima  luna,  qiwc  lunc  in 
Domiuica  die  videlur  inver.ia,  siculi  et  ex  Evange- 
lioriun  observaiione  comperimus.  Habemus  ergoso- 
latium  quo  recle  facere  Pascha  po-simus,  etiain  si 
dilalio  fuetit  consccula  propter  iucurrentein  uecesst- 


sila,   ut  cum   requinociio  Iransccnso  iunatn   primi  C  latem,  ul  si  decima  qtiarla  primi  uiensis  in  Sabbatn 

mensis  decimam  quariam  vespere  orlum  facere  vide-  cveneril  luaa,  aut  si  in  aliis  ante  Sabbatum  diebus 

rimtis,  non  staiim  ad  faciendtim  Pascha  prosiliamus,  septimanx    sequeutis  accideril ',   siue  dubitaliono 

sed  Doniinicum  diem  '  quo  ipse  Pascha,  id  est,  trans-  Pascba  celebremus.  Si  vero  in  Dominicum  incideril, 

VATUANTES  LECTIONES. 

1   Add.  diebusC.                  '  C,  nd  vapermn.  »  C,  qnod.                    '  C  omiilil  a  verbo  sidtf  usque 

•  B,  C,  obscnare.                »  C,  tetpenm.  *  Add.  in  B,  C.                ad  incideril. 

GLOSS.E  ET  SCHOLIIl. 

sanguiuisque  suis  discipulis  Iradidit  mysleria  cele- 
ln  .in.i:i,  cl  a  Judxis  teaiua  el  ligatus,  ipaius  immola- 
liuois,  hoc  6*1,  passi-  nis  siue  sacravit  exordium. 


CAPUT  LXI. 

Hrid.  Rxmes.  Oi  o-s.c.  —  Sepiimo  decennovenalit 
ciroili  lilulo  rf'M  Ptttcha:  Domiuicut  comprehendilur, 
qni  de  Dominica  nvtlri  Sahaloris  retnrreclione  a  mor 
luit  exonlittm  capil  Qnia  enim  Salvator  noster,  sic- 
tit  Tlieopliilus ,  cujus  supra  nienini,  venerabilis 
Alexandri*  episcopus,  fcribil.tlecima  quirtwquidcm 
csl  traditus  luna,  hoc  est,  quima  posl  Sabbaliim, 
ilecima  quinla  atitoin  crucifixus,  die  lertia  rcsur-  jj 
rexii,  hoc  esldecima  septiaia  luna,  qua:  liinc  in  Do- 
minica  die  videlur  invenia,  sieuli  ct  Evangelioiiim 
observalione  cooiperimus.  M  hiIiimi-.  ita  dicit  :  Pri- 
ui  i  aiilem  .izyiiioruin,  accesseruul  discipuli  ad  Jesuni 
«licentes  :  Ubi  vis  paremus  libi  comcdcre  Pascba  ?  At 
Jesus  dixit :  lie  in  civiialem  ad  quemdain,  eic. 
Mareus  dieit :  Ei  prima  dic  azymorum,  qiiando  Pa- 
scha  iiiiinolalianl.  dicunt  ei  dfcipuli  :  Quo  vis  eainus 
el  paremus  libi  ut  inandiiccs  Pascba  ?  El  miltil  duos 
ex  discipulis  suis,  eic.  Hieronymus  :  Priina  aivino- 
iuiii  decnna  quuita  die  mensis  primi  e>l,  quando 
agnusiuiniolatur,  el  lnna  plenissima  ttt,  el  fermeii- 
iiirn  abjicilui'.  Beda  primum  dicm  axymoriim  l-i  diem 
primi  mensis  appellat,  quindn  fermento  abjoclo  im- 
inolare,  id  est,  n^niuii  occidcre,  solebanl  ad  vespe- 
ram.  (5uo<i  exponeniApoatolus  ait :  «  Etenim  Pucha 
nosiruin  iinmolaliis  est  r.lirislus. •  Qui  liccl  tlii:  sc- 
qiienai,  boc  i-.i  df,  i  iii  quinta  luna  sil  iriitirmis, 
hac  Uineu  nurle,  qua  aguus  iiuinolabalur  ei  carius 


llcin  M.trcns  dicil :  <  Et  cum  jam  sero  esset  faciuni 
(qniaerai  Parasceve  quod  estanleSabbatum),  venit 
Jeseph  ab  Aiimathia  ,  nobilis  decurio,  qui  et  ipse 
eral  cxspectans  regiiom  l>  i,  et  audacler  inlroiit  ad 
Pilaitnn,  et  petiil  corpus  Jesu.i  Et  Lucasdicit  :  «  Et 
ecce  vir  nomine  Josftph,  qui  erat  docurio,  vir  bonus 
el  justus.  Ilic  nou  consenserat  consiiio  et  aclibus 
eorum,  ab  Arimaihia  civiiale  Jud:ex,  qni  exspectabat 
ei  ipsc  i-i  '.'1111111  Dei.  Hic  accessil  ad  Pilatum,  ei  pe- 
liii  coipns  Jcsu,  et  deposilum  involvit  siudone,  cl 
posuit  1'inn  in  moniimeiilo  exciso,  in  quo  noudum 
quisquaui  positus  luerat.  Et  diea  «rai  Parasceve,  et 
Sahbatum  llluceecebat.i  His  hjllnr  tUfllia  apparelquia 
Domimis  no-ler  Jestis  Cbrislus  decima  quarla  luna 
fnii  Iraortus,  decima  quinla  crucilixus,  decinu  sexia 
jaouil  io  aepolcro,  el  tlecima  seplima  resurrcxii  a 
moiluis.  Oiii.lqiu  I  adhuc  de  pr.tscnli  capilulo  ad 
exp  nentliim  reslal,  scilicet  tle  a-innnoclio,  et  de 
nifii^e  pi  iioo,  nec  oon  el  terlia  sepliuiana  deciin.o 
qii.ti  i  ■•  luiix,  in  lllte  suflitienter  inveuies. 

Primo  mente  decinia  qnarla  tlie  mentit  corwUiit 
aiiima.  Feriiieiiltiin  l.i.no  vocabulo  dicilur  ivma; 
intle  Laiiue  vocalur  aiymus  panis,  sine  xyma,  id  etl, 
•ine  Irrmeulo    a  sine;  tymn,  teiiuciituui. 


513 


t)E  TEMPOMlM  RATIONE. 


514 


oumi  motlo  in  sepiimanam  se  uenlem,  ut  sxpius  A  primum  ejusdem  mentis  ad  tetperam;  septem  diebus 


iliclum  est,  diffcramus,  propler  oas  quas  prxfali  su- 
nius  causas.  His  ergo  demoustralis  atque  patefaelis, 
hoc  eliam  considerandum  est,  quod  el  lcx  frequen- 
ler  causa  necessilatis  eos  qui '  ronslriclioiie  lempo- 
ris  qnadam  non  potuerunt  in  primo  mcnse  Pasclia 
celcbrare,  secundo  idein  facere  prxcipit ;  mclius  enim 
esl  iu  necesHlate»  pnsitos  snperiora  (|iiam  iuferiora 
teciari,  quoniam  inferiora  a  supcriuribus  conlinen- 
tur,  superiora  autein  ab  inferiori  mimero  lion  inclu- 
duniur,  illud  iterum  quod  jnm  posuimus  declarantcs 
quod  decimus  numerus  nonuin  inlra  se  cnnlineal, 
nonus  auicm  decimum  coutinere  non  possii.  Quod 
si  lex  ad  secunilum  mensem  transire  nos  pnecipit, 
»i  non  possimus  sancium  P.isi:lia  primn  nicnse  ccle- 


fermcnlatmn  non  invenielur  in  doniibu»  vestrit.  Cti- 
jus  priuii  mcnsis  sc,  lemque  ejus  dierum  Bxymoruui 
nunc  regula  lalis  esl,  ut  qu.r  posl  xqulnorlium  de- 
cima  qiiinla  luna  occurreril,  prioii  meusis  kilclliga- 
lur,  ct  h;cc  qucmcunque  scptem  dierum  usque  ad 
vicesimura  prirnum  Doiniiiicum  acceperit,  pasclialis 
festi  gaudiisaptiim  porrigat.  Quod  ideo  toiies  repeto, 
qttia  fuere  quidam  qui  Dominicum  Paschx  diem, 
veibi  g  aiia,  septimo  Calcndaruin  Aprilium  die,  luna 
vicesima  nolanle*,  dicerent :  Et  quM  peccare  nos 
ostentlitis  in  consiiluendo  lempore  Pasclix,  cum  nul- 
lus  unquara  calculator  reluerit  septimo  Culendas 
Apriles  Pasclia  celcbraii  ;  omnibus  xque  conliienii- 
bus  lunc  xquinoclium  essc  transcensum,  nullus  ne- 


brare  proplcr  quasdam  neressiiales,   nnn  intelligo  B  gaveril  lunam  vigesimam  Dominico  pa.-cliali  aplani? 


,  c 


cur  nnn  si*  decima  quarta  iu  Diiiuiniciim  diem  in 
curreril  luua,  in  seplimanam  scqiicntcm  rationabili- 
ter  dilationem  Paschx  facere  debeamus,  manenie  et 
prirno  mensc  et  decima  quinta  luna  in  qua  Salvator 
crucilixus  est,  m.incnie  ctiam  et  septima  decima 
quando  post  triduuui  resurrcxit.  III. i  aulem  priinun 
Dominicus  rcsurrectionis  Christi  dies  fueril,  varic 
rcfertur,  et  quidem,  ut  stipra  memoravimus,  qui- 
dam  VIII  Caleiiilarum  Aprilimn,  scd  alii  VI,  non- 
nulli  V  Calendarum  earuntlem  die,  fui  se  asscvcrani. 
llii  uot.indum  quia  si  octava  Caiemlartim  inemora- 
larum,  ut  anliquiores  scripsere,  resurreclio  Domini 
facla  esl,  quintus  profecto  circuli  dccennovenalis 
iiiuc  agebalur  annus,  hnbens  concurrenlcs  VII  et 
lunam  dccimam  quarlain,  sicul  seniper  XI  Calenda- 
rtim  Aprilium.  Si  autc.in  VI  Calendarum  Aprilium 
Doii.iuus  resurrexit,  tevlius  decimus  circuli  prxfati 
annus  exlitit,  V  habens  concurrenles,  et  lcnam  de- 
riinnm  quarlam,  ut  seniper  nono  Calendarum  Apri- 
limn.  Porro  si  quinlo  CaSen  larum  suprascriptarura 
resurreclio  celebrata  esl  Chrisli v,  secundus  circuli 
deceunovenalis  exislens  annus  concurrentes  habe- 
hai  quarlam  et  lunam  decimam  quariam,  sicut  sem- 
per  octavo  Ca'endarum  Apriliuin,  qii;e  "  cuuctx  de- 
i  uii.e  sepliune  lunx,  in  qua  dic  Dominica  priraa  sa- 
cwsanclx  rcsurreclionis  sunt  acia  mysleria,  cursu 
paiiduntur  iudubio:  tanluiii  diligciitissiinecavendum, 
ne  hanc  decima  sexla  luna,  ut  quidam,  patraiara 
coiili.  inan  !o,  non  solum  inevilabile  nostrx  ralcula- 
tinnis  dispentlium,  sed  et  gravissimum  calholicx  li-  ' 
dei  iucurratnus  periculum.  o 

CAPUT  LXII. 

De  lnna  ipsius  diei. 
Ultima  sxpe  memorali  circuli  meta  pantluniur 
luox  Doniinici  paschx  propter  varianlem  ejusdem 
Dominici "  occnrsum  seplem  dierum  amhilu  inclu«x, 
id  esl,  a  decimo  quinlo  usqne  a.l  vigesimum  primum  : 
qui  pro  cei  lo  dies  crcberrima  lcgis  sunt  aJiiolalione 
prxlixi,  dicenlc  Domino  :  Primo  mense  decima  qnarta 
tiie  me.uis  comedmis  aiyma,  utque  ad  diem  tiyetimitm 


Quibus  rcspondentlum  quia  el  septimo  Calendas 
Aprilcs,  ubi  luna  congruerit,  rl  luna  vigesima,  uhi 
dies  opportmius  arriserii,  dominictini  Pascha  rite 
aclitahiiur.  Scd  quia  luna,  qux  seplimo  Calendas 
Apriles  dic  XX  e-t,  pleniluuitim  anle  irquinociiuui 
Iiabuit,  non  liccl  luna  existenle  vicesima  scptima 
Calcml.is  Apriles  Doniinicuni  Paschx  diem  cetehrari. 
Qux  vero  in  .Tquinociio,  vrl  posl  xquinociiuin  plena 
e-i,  mox  nlii  Dominicus  aderit  dies,  pascha  legili- 
nmm  dahit.  Idem  error,  eadem  est  rcsponsio,  cum 
memorali  calctilaiores  undecirao  Calendas  Apriles, 
luna  deeimtl  sexla,  decimo  Calendas  Apriles,  luna 
decima  seplima '  uono  CalenJas  Apriles,  luna  de- 
cima  octava,  oclavo  Calendas  Apribis,  luna  deciina 
iiona.septinto  Calcndas  Apriles,  luna  vigcsima,  sexlo 
CalenJas  Apriles,  luna  vigetima  piima,  quinio  Ca- 
len.las  Apriles,  lnna  vigesima  seciiuda,  pascha  fa- 
cieiiiluni  deceruunl.  Qund  eo  sxpitis  anno  faciunt, 
ciiiii  in  Calendas  Jannatias  vigesiinam  qiiinlara  ha- 
buerint  lunam.  Cum  vero  hanc  ihi  vigesimani  sepli- 
mam  habuerinl,  tunc  lougius  a  verilaie  dcviani,  quia 
nimirum  primo  mensis  depulant  lunam  qux,  lertio 
Nouas  Mariias  nala,  triduo  fere  anic  xquinoclium 
plena  existere  monstratur.  Et  quia  luna  decima 
quinla,  decima  sexta,  et  decima  septima  dietn  pa- 
schx  Dominicum  facere  non  valct,  eo  quod  has  xta- 
les  decimo  quaito,  decimo  terlio,  et  duoilecimo  Ca- 
lendas  Apriles  die  lenuerit,  profecto  nec  reliquas 
stias  xtaies  quamvis  xquinoctiura  sequenles,  ejus- 
dem  Domiuicx  resurrectionis  convenieiites,  potesl 
habere*  soleimiis. 

CAPUT  LXIII. 

Quid  inler  vatcha  el  axyina  dislet. 
Etquoniam  depaschxobservaiione  aliquanta  per- 
stiinximus,  cliam  hoc  inlimare  placuil ,  quod  juxta 
legis  scripluram  alia  pasehx,  alia  solcnniias  eslazy- 
inoruin.  tna  quippe  dies  paschx,  id  est,  Iransiius 
esl,  quarta  decima  videlicel  primi  niensis,  in  qua 
vesperasccnle  agnus  iinmolari  jussus  est;  et  moj 
sequcnti  nocte   transivit  Doiniuus  /£gyplioriitu  pri- 


VARIANTES  LECTIONES. 


*  C,  conslructioie. 

*  C,  potitis. 


•  Atld.  in  C. 

*  C,  secundum. 


C,  euncta. 
C,  curtum. 


'  C  omiuii  a  verho  nono  ad  deeima  oclava. 
•  C,  solennes. 


615  BKD.E  VENERABIUS  OPKRUM  PAP.S  I.  -  DIDASCALICA  GENUNA.  51» 

tuogenti*  pmnllnnj.  ft  signaias  agni  saiiguine  <lo-  A  riam  ejusdem  doniinic.e  rcsurreclioui»  congrua  lu- 

slivitaic  subjungens.  Veruin  quia  ipsa  quoque  dies 
paschx  a  fermento  castigari  prxcipilur,  hanc  Kvan- 


mus  tilioiutn  Israel  liberans;  sequente»  vero  dict 
sepleui,  id  est,  a  decimo  quinto  usque  ad  vigesintutn 
primuni  mensis  ejusdem,  azymoruii»  proprie  vocan- 
lur ;  icripluw  naniquc  esl  in  Exodo,  ubi  agnus  im- 
raolari  deciino  qttario  die  pritni  mcnsis  ad  v  sperain 
mandatur  :  F.t  comedelis  (ettinam s,  estenimpatclia, 
id  eti ,  Irausilus  Domini.  El  :  Trantibo  per  tcrram 
AZgupti  ntcte  illa,  percutinmiiue  omne  primogeniluni 
in  lerru  Atgtjpti.  Et  paulo  posl  :  F.l  cum  dizerint 
vobisjiiii  veslri  :  Qiiwestitla  religio?  dicetit  :  Yi- 
ctima  tramiiut  Domini  esi,  qnando  Iraiisicit  super 
ilolnos  fiiiorum  Isra.l  iit  Aigijplo,  percutiens  Aigtj- 
piios,  et  il.mus  nostras  libcrant.  llcni  in  Levilico  : 
Mense   primo,  in  iiiil,  de.imo  ipiarto  die  mentit  ad 


gclii  Scriptura  aliquando  priinam  aryitiorum  cogno-, 
minat.  F.t  pr  mo,  inquiens,  die  «vjmorhm  quand». 
patclia  immolabani,  dicunl  ei  ditciimli  :  Quo  vit  taimtt 
et  paremut  tibi  ut  nwnducet  Patclia  ?  Ilem  die  XV 
mensis  primi,  a  qua  VII  ilies  azymorum  inchoanl, 
pro,  lcr  viciuiam  paschx  nomiite  vocat  illius,  eum 
tlicit  :  /•.'(  i;isi  non  introierunl  in  prtelorium,  ut  non 
coiiiaminarenlur,  ted  munducarenl  pascha;  iioii  qaia 
legi  contraria  esl  cvangelica  Scriptnra,  sed  quia  sa- 
cranienlum  quod  '  decebal  bac  nobis  socielate  voea- 
bulorum  vivacitn  iuculcare  curavil.  Salva  cnim  sub- 
liliore  discussione,  possumus  intelligere  quod   my- 


retperant,  pltate  Domini  est,  el  decimo  quinto   die  B  siica  paschx  solcnuia  singuli  nostrum  in  die  bapii- 


meutit  hujut  tolennitat  est  aiijmortim  Domni;  tep- 
Icih  diebus  azijma  comedelit,  diet  primtis  eriivois 
celeberrimut  san.lusq>t<\  Cmne  opns  servile  non  [a- 
cietit  in  eo,  ted  offeretis  tacriftcium  iu  igne  Domiiio 
seplem  dicbut.  El  ne  r.os  quispiam  veiba  lcgis  aliter 
quain  verilas  habel  inlellexisseaulnmel,  vidcal  do- 
ctissimus  legalium  lilerarum,  ei  sacerdos,  quidde  iis 
sentiat  Josephus.  Scribit  in  libro  Anliqttiiatum  in 
buoc  moJum  :  «  Decima  quarla  luna  primi  mensis 
ngnus  immolalur,  decima  quinla  anlcm  succedit 
fesiivitas  azymorutn,  qux  septcm  uiebus  cc'e- 
bratur.  Secunda  vero  a/.ymorum  die,  '  qux  e*l  sexla 
(lecima,    frugum    priniilias  qurs    meluiit  olT  runt. 


smatis  egerint,  spiritua!cm  videlicelcxterminalorcm 
signo  prcciosi  sanguinis  evadentlo,  spiriluales  trans- 
cundo  lenebras,  toio  autem  vilx  '  prorteientes  tem- 
pore,  quod  deinceps  ii»  hac  peregrinatinne  gerimu», 
seplem  dies  azymorum  ceiebremus,  quibus,  sicui 
Aposlolus  edocct,  non  in  fermenlo  malitix  et  ne- 
quitix,  sed  in  azymis  sinrerilatis  et  vcritaiis  epulari 
debemus.  El  quia  nos  in  bapiismo,  ut  de  potcstato 
Satanx  in  partcm  sortis  sanctorum  transire  queauius, 
sincerilatem  ac  verilalem  necesse  est  ter.ere,  ilem-  . 
que  loio  nostrx  peregrinalionis  leinpore,  quod  sep- 
tenario  dierum  numerovolvitur,  quolidiano  profeclu 
ad  meiiora  transire  prxcipimur,  quasi  et  in  pasclix 
azymis  vcsci,  ct  in  dicbus  azymorum  pascha  spiri- 


Quem  legalium  morem  sacroruiueliaiu  nuncEcclesix 

consuetudo  non  ignobiliter  inuaiur,  unam  videlicet  C  inaliter  agere  cognoscimur.i 

noctem  transitusdominici,  id  csi,  resurrectionis  ejus 

a  mortiiis,   qnam  pios  iriumphamto   ti JeJes   salvare 

dignatus  est,  principaliter  obscrvans  in  cujus  cxor- 

lumsanguis,  ipsius  ridelicet  agni  immaculali,  popu- 

lum  ejus  fonle  regeneralionis  ablutum  inunJat   ab 

omni  peccito,  ac  deinJe  alios  seplem  dies  in  uiemo- 


CAPUT  LXIV 

Ttipica  patchae  intcrprelatio. 

Nam  sicul  tota  pascbalium  t  bscivaniia  ceremo- 
niarum,  iia  etian»  icmpus  quo   agi  prxcepla  cst  lo- 


'  C  omiiii'  (jttir  et<  sesiatlerinvt. 


VAM.VNTES  LECTIONES 
s  B,  C,  dte  bat. 

C.LOSS/E  ET  SCHOLIA 


*  B,  C,  proficientit. 


i  \t  i  t  lmv.  iiiino,  ut  acceplabile  sit  pro  vobis.  IJeo  qtioque  fj- 

Biv.d.  Kamf.s.  Glos*,»;.  —  Nam  siait  tota  Pateha-  ccre  phase,  hoc  est  Pascha,  a  Domino  juoentur;  ui 
lium  observaniiu  etetremoniarvm,  ia  itium  temnits  quo  rcdempiiouem  eorum  de  /Egypto  feslivitale  congma 
agi  prx<-cpia  est  tolunt,  miisteria  sacra  redolet.  F.t  post  celcbrent.  Sic  el  nos  per  hoc  exetnplum  instruiuitir, 
u  u, o  Dcinde menum  pri>ium  anni,  qm  et  novonim  D  ut  qui  per  gratiam  Dei  de  spirituali  yEgypto  liberaii 
rocaiur,  ih  qno  Pasclta  celebemut,  attcn/limus,  ctc.      sumus,  novum  homiiiem  iniluti,  deiitceps  in  noviluto 


!n  libro  Deuteronomii,  cap.  wt,  sic  dicil  bettus 
Moyses  al  poptiliim  I  raclilicuin  :  •  Observamen»eiii 
iiovarttm  IrUguiH,  et  verni  primiiin  leinpoiis.  ul  facias 
pbase  Doiitiin»  Deo  mo,  qnnniam  in  isio  menu 
eduxit  18  Donilnus  Dctis  Itius  de.  £gyp(n  nocle,  iin- 
niolubisque  |>ltase  Domilio  Dco  lin>,  tie  ovilms  ci  bt>- 
ims  in  iiro  quem  rlegeril  DomlnnsOra  luot, ul 
babilci  iioiiten  ejus  ibis  »  Mcnsein  novaruiii  Irtiguin, 
aupellal  prlmum  inen  em  rlebr.voraiH,  qtii  apui  co^ 
appcllalur  Ni^an,  apud  Craicos  vero  ievnxor,  ei  ipnd 
Latinos  Apri  is.  Ueo  auicm  inen-is  iiovartun  fnigum 
diciiur,  quii  in  eo  maniptili  spirarutii,  lioc  esl  pri- 
inin  i  niessis  a  iucssore  pcr  sacer.loieni  Domiuo  offe- 
rebaiiinr,  aleul  la  l.ovitico  legilur,  Doiuiiiiiin  pra-re- 
pissc  lilii^  brael  :  Cum  ingressi,  inqiii  ,  lucrilis  Ur- 
ram  quitn  ego  tlabo  vobis,  <  i  inessiicrilis  Mgetem, 
ferelis  manipiilos  spxarum  |  riiniiias  me  s:s  vc>ir.c 
ad  sacerdolnn;  qui  cltvalitl  fajrictilutn  coran»  Do- 


vitr?  '.i.l»u'cn»us,  consccrantes  Deo  primilias  bono- 
rtui)  ncrun».  ac  religiosa-  vilx  gralum  muntis  illi 
scmpc  'xhibentes ;  siniusi|ue  scinpcr  nieuiorcs,  iin.lc 
cl  appeiliila  sit  ipsa  snlcnnilas  Pa-cli:u,  qiunl  nos 
Iraiisitum  possttnius  vccare,  sriliccl  nl  dc  pcjoribus 
aJ  muliora  pcrgcntcs.  irnebrusain  CgvntuNi  dera» 
!iii(|naitiu  ,  it  :iJ  Utram  protnlsUonis  i'«lioiicr  pcr- 
vciinc  coiiiciiJamus. 

Itleo  auiem  Pascha  non  1 1  runt  lcni  redil  anni  diein, 
siiut  lempus  Dominica  nativiiatis,  quod  ilii  nativiia- 
lis  ip-itts  ircm  ■n.i  tanltnii  suleiinis  haheattir,  hic 
vcro  \ila'  vcnttnx,  el  mystcria  cclcbrculor,  cl  tnu- 
ncra  caplaultir,  On.lr  01  iioiiicii  ipsuw  Pasclia-, 
transiiutii  tle  morte  ad  vilam  signiflcaus,  cougiutiri 
quoque  mysleriii  lrn»pn<t  inquirit.  Piiino,  ui  .tqui- 
noitin  iranseenao,  lencbrx  moriis  a  vera  lure  mu- 
c.inmr;  deimle  ut  pnni  >  mense  anni,  qui  diciiiM 
mciksli  aovarum,  rilx  norx  gautlia  ceieoreuiur; 


517 


DK  TKMfORUM  RATIONE. 


518 


iiiiti  mvslerio  sacro  rcdolet.  In  primis  namqtiexqui-  A  coelos,  resurreciionis  ascensionisque  illius  gloriaui 


uocliuin  tramgicJi  in  dominicx  paschx  celebratione 
juxia  legis  decrela  curamus,  ut  videlicel  solennitag 
in  (|iia  me  lialor  Dci  et  hoininum,  deslructa  poie- 
state  tenebraruni,  mundo  lucis  iter  apcruit,  etiam 
temporis  ordiue  f.iris  quid  intus  babeat  ostendat.  Et 
qux  nobis  x.ternx  beaiitmliiiis  lunien  promillil,  t»nc 
maxime  celebrelur,  cuni  solis  lumen  annuo  profi- 
c.iens  incremenio,  primam  sumit  de  nociis  uutbra 
victoriam.  Deinde  mciisem  priimim  anni  qul  ei  No- 
vnrum  vocatur,  in  quo  pascha  celebremus  atlendi- 
mus.  ipse  auleui  esl  mensis  in  quo  mundus  iste  for- 
niauis,  et  boiuo  est  primus  in  paradisi  sede  kicalns. 
Ouia  per  iiujus  mysteria  solennilatis  primam  nos 
siolam  reccpluros,  primum  snpcrnx  heatiludinis  rc- 


dcsignet,  qux  in  sc  qiiidcm  ip-a  mox  peifecla  prO- 
venil,  sed  in  aniiuo  lideiium  quibusdani  lucis  sure 
profeclibus  usque  ad  lincm  seculi  crescere.  non  dc- 
si.it.  Resurgens  enim  Dominus  a  moi  tuis  primo  sin- 
gnlis  ac  biois,  ac  deimle  plnribus,  modo  septem, 
moilo  undecim,  niodo  duodecim,  niodo  plns  quam 
qiiingentis  Ihtlribus  siiiuil,  ad  ulliiiiuin  discipulis oai- 
nibus  apparuit;  quibus  viilentibus  asceusurns  iu  ca> 
luin,  prxcepit  eos  sux  dispensalionis  essc  testes  io 
Ilieriisalein,  el  in  omni  Julxa,  ei  Samaria,  et  osque 
ad  u!titnum  terrx.  Et  bene  luua  cuni  nosiros  crescii 
ad  ocnlos,  paulatiui  a  sole  recedil;  cum  vero  adcoe- 
ios,  paribus  ad  eum  spaciis  redit.  IIoc  enim  estquod 
ipse  dixil :  Exivi  a  Paire,  et  vetii  in  mundum;  iterum 


gnum,  a  quo  in    longinquam  Tcginncm  discessimus  B  reiinquo  mundum,  el  vado  ad  Patrem.  Et quod  dcipso 


nos  repeiituros  esse  speramus.  De  cujus  gloria  regni 
beatus  apo.Uolus  1'elrus  :  Or.los  aittem  novos,  inquil, 
e/  lcrram  novam,  ei  promisia  ipsius  expectamus,  in 
q..ibus  justitia  hubitat.  Sed  et  Joliaimes  iu  Apnca- 
lypsi  sua  :  Et  dixii  qui  sedebul  iu  ihrono  :  Ecee  nova 
facio  omnia.  Deinde  etiain  lerliam  mensis  ejusdem 
seplimanam  in  pascha  observamus,  quod  resurre- 
clionis  dominicx  gaudiis  aplissime  cnngruit.  Quia  el 
eadem  sacrosanela  ejus  resurreclio  lertia  die  facia 
est,  et  tertio  lempore  sccuii,  id  est,  cum  gralix 
ccelesiis  adveulu  lola  ejus  in  carne  dispcnsatio,  qux 
per  resurrectionis  consumniala  esl  gloriam,  mundo 
apparuit.  1'rima  seculi  nainque  tempora  lege  naiu- 
raii  per  palres,  media  lege  litterali  per  proplietas,  ex- 


psalmus  :  A  summo  rwlo  eijressio  ejus,  et  occurstis 
ejus  nsqne  ad  summum  ejus.  Quia  ergo  luna  co  sua: 
lucis  iiiercinento,  qood  exiens  a  sole  ad  nosiros  re- 
volvil  obtuttis,  Domini  salvatoris  in  carne,  tisi|iie  ad 
tempora  passinnis  doctrinam  viriutesque  significat, 
co  auiem  qttod  ad  solem  rediens  paulalim  ad  iovisi- 
bilem  nobis  coeli  faciem  recolligit,  resurrcctiojiis  il- 
lius  ac  posterioris  glorix  miracula  demonstr.it,  me- 
riln  a  decima  quinta  paschalis  voli  gnudiis  apta  prav 
dicatur.  Ilis  quidem  paschalis  temporis  a  legis  ob- 
servatione  suiuptis  indiciis,  bxredes  Novi  Teslamenli 
cliam  diem  Dominiram,  quam  Scriptura  un:im  sive 
primam  Sabhali  cognoniiiial,  adneciimus;  noc  iui- 
merilo,  qu;e  el  condiiione  pnmiiivx  lucis  excelleus, 


trcma  charismate  spirituali  pev  seipsum  veniens  il-  "  et  triumpho  dominicx  resurrectionis  insiguis,  rt  no 

stra  qtioqite  nobis  resurrecliotie  manel  sempcr  ex- 
optabi|is.  Septemquoque  dieslunx,  id  est,  a  XYiisque 
ad  XXI  per  quos  cadem  Dominica  naturali  online 
discurrit,  universilatem  Ecclesix,  qux  per  toium 
roundum  paschalibus  cst  redcmpta  mysteriis,  aperte 
denuntiant.  N.im  et  seplenario  sxpe  oumero  uuiver- 
siiatem  designare Scriptura  eonsuevii.  Umle  quod  ait 
Piophela  :  Septies  in  die  laudctn  diii  libi,  nil  meJius 
illtelligitur  qiiim  quoJ  alibi  ait  :  Semper  laus  e)tr, 
in  ore  meo.  El  specialiter  lotam  calholicx  Ecdesix 
perfeciioncm  eo  ligurari  Juhannes  lestatur,  qui  ad 
septem  Asix  scribens  ecclesias,  universalis  per  or- 
bem  Ecclesix  mysieria  patefecit.  Unde<u  per  osnnia 
qux  singulis  septem  scribit  liortamenia,  hunc  versi- 
culum  intexere  curavil  :  Qni  habet  aures  audiut  quid 
spiritus  dicat  Ecclesiis,  quoj  uniciiilibet  tlixerit,  hoc 
omnibus  se  dixisse  palam  probans  Ecclesiis.  Nec  mi- 
nusetiam  moralem  nobiscommendant  pasclialia  tem- 
pora  sensum.  In  nomine  quidera  pa^chx,  ut  de  viLis 
ad  viriutes  iransituin  quoiidie  faciamus  spiritualem, 
In  mense  autcm  Novorum,  in  quo  adulti  fruetus  ad- 


luslrare  dignaius  est.  ScJ  et  ipsa  lunc  iunx  conversio 
puleherrimum  nobissacramenti  enelcstisspeclaculuni 
prxbet;  namque  liiua,  qux  rolundi  faila  schenialis, 
a  sole  lumcii,  ut  supra  dixiuius,  accipit,  ideoque 
seinper  ex  dimidio  orbe,  quem  ad  snlcm  habel,  lu- 
eida  cst,  ex  aliero  auiem  diniidio  scmpcr  obscura, 
a  prima  usque  ad  XV  lucis  crcniennm  ad  terras, 
d-;fectum  vero  habet  ad  corlos.  A  XV  aulem  usque 
ad  novissimam  creinenlniii  ejusdcill  sux  lucis  a  tcr- 
renis  aversum  ,  panlalim  ad  cceleslia  reverlilur, 
Quia  nimirum  ejus  convcrsiu  recle  paschalis  gaudii 
mysteria  signat,  quihus  oranem  menlis  nostrx  gio- 
liam  a  visibilibus  averlcre  dcliciis,  caducisque  favo- 
ribus,  atque  ad  solam  coelcsiis  gratix  luccm  suspcn- 
derc  conieinplan  io  docemur.  Vel  si  ulrnmque  cjus 
'conversionem  in  bonum  delectat  interprelari,  possu- 
mus  iutelligere,  quod  crescens  ad  oculos  Itutsnnos 
lunien  lunx  virtuluui  gratiam,  quibus  appanms  in 
carne  Doininus  nutndo  illuxit,  insinuet,  dc  quibus 
dieitur  :  Ei  Jestis  ptufiiiebai  tapientia  et  cetw.e,  ei 
gralia  apud  Deiun  et  homines.  Recrescens  vero  a«l 


D 


1  C,  conv.rsalionem. 


VARIANTES  LECMONES. 


fiLOSS.E  ET  Sr.lIOLiA. 


teitio,  ut  resurrectio  die  lertio  fdcta,  ct  teriio  lein- 
pore  sxeuii,  id  est,  sub  gratia  manifestat  ^,  r.um  jain 
anlc  logem  et  sub  legc  in  proplietirn  laicret  :eui- 
guiate,  in  terlia  lunx  septimana  vrneielur;  cumtet 
ipsa  tunc  lunx  conversio  mentis  gloriam  de  terrenis 


ad  crelestem  doceat  uiuiaii  conluitum,  aique  ad  ul- 
tinium,  ut  dics  Dominica  cohilitione  iucis  insignis,  et 
lr  umplio  Christi  veneranda,  noslra  quoque  resur- 
rcclione  nobis  exopiahilis  in  memoriam  revocotur. 


M9  DED.t  VENEHABILI8  OPEflUM  PARS  I.  —  DIDASCaUCA  (  ESUlNA.  !iM» 

v<n'u   suo    |>ri>mui:  i.mi   vcteruui    cessatioarm ,   ul  \  per  invicem  solari  ac  lunari  cyclo,  DXXXII  conflei- 


exueutcs  vcicrcm  boniinein  cura  ariibut  ejus,  rano- 
vcuiur  spiritu  ineuiis  uostra-,  ct  imluainus  novuni  lu>- 
iiiuieni  qui,  el  cxleia.  Et  ut  vegetati  iliversaruin  va- 
rielate  virtuiuin,  eariirnqiie  foliis  veluli  aiiieenie  ar- 
boris  ailiiinbralione  velali,  laiiqtiam  Ixlx  alque  l  u- 
ctiftrx  segcles  piillulemHs  iu  plenilunio,  ut  pei  fei lum 
splemlnrcin  lulei  et  sensus  gcrentrs,  a  pcccaii  lene- 
bris  scgrcgemur.  In  reversa  eaJent  lnce  luiiari  ail 
icclos,  tjiiud  a  quinia  decima  luna  Deri  incipii,  ul 
quauio  magni  sumus  huiiiilieinur  in  omiiibus,  dieen- 
les  cum  Apostolo  >in;-uli  :  Oraiia  aulem  Dei  sum  id 
quott  sum.  Qux  profeclo  gralia  muneris  siiperni,  quia 
terlio  lcmpure  seculi  manifeslius  cffusa  esl,  pulcher- 
rima  ligurarum  consequentia  teriia  lun.r  hebdomadc, 


lur  annis.  Sive  eiiiin  de.ies  novics  viceni  el  ocloni, 
seu  vieies  cl  nclies  deni  ac  noveni  inultiplicentur, 
DXXXII  mimerum  complcnl.  UnJe  llt  ut  idein  circu- 
lus  m:iguus  decennovenalis,  lune  circulos  XXVIII, 
solis  aiiiem,  qui  \ieenis  ucionisi|iie  consiimmari  so- 
lcut  am  is,  X  cl  IX  babeat  circulos,  bissextos  drcics 
novies  sepicnos,  id  esi,  CXXXIII,  nnbolismos  CXCV 
inenses  solares  ,  vicies  oclics  CCXWIIl ,  id  csl, 
YIM.CCCLXXMIII ,  inenscs  auteui  lunares,  vicies 
ocliesCCXXXV,  id  e-t.  VIM,  DLXXX  dies,  exceptis 
l>i->exlis,  vicies  orties  VIM,  DCCCCXXXV,  id  e»t, 
CXCIlllM  ,  CLXXX  ,  apposilis  autem  bisscxtis 
CXCII  IM,  CCCXlIt.  Qui  ubi  memoralam  cx  orJino 
nieiisimn  dicrunquo  siunmam  compleverit,  niox  in 


luinen   ipsius  quod  ealcuus  ad  tctras  crcvcr.il,  a.l  B  scipsuin   rcvulutus,   ctincia  nu;e  ad  solis  vel  luux 

cur.-um  pertineiit,  eodein  quo  prxterieranl  semper 
inmre  resl.itirat  :  tanium  anni  doiiiinicx  Incamalio- 
nis  suo  certo  traiuile  proliciunt  in  tnajus,  et  indi- 
cliones,  quoquo  feranlur  in  ordine,  nil  sidcrum  cur- 
sum,  alque  ideo  nibil  pascbalis  calculi  ordinem  mo- 
vent.  Quod  ut  apertius  clarescat,  placuil  eundem 
plenario  ordine  circiilmn  prxsenti  opusculo  prxpo- 
nere,  sumpto  exordio  a  quingentesiuio  iricesimo  se- 
cundo  doiiiinica?  Iiicarnationis  anno,  ubi  pri.num 
Dionysius  cireiilum  cccpit,  et  perducto  opere  usque 
ad  niillesimuin  sexngesiinum  '  teriium  cjusdem  w- 
crosanclx  Incarnatioiiis  annum,  quutenus  legentcs 
quique  non  soluni  prxsenlem  vel  fuiurum  prospicere, 
sed  el  prxteritum  oninem  |  aschalis  slaium  tenipnris 


eoclestia  jam  crescere  incboai,  pulcbre  banc  in  pa- 
sclia  obsct  v.ne  pr.ecipiiiiur,  111  gr.itix  i|inin  a  cipi- 
mas  nunquam  obliii,  per  singulos  grudus  spirilualis 
transiius  largilori  il  ius  obediendo  vicem  rependorc 
incmineiimus;  v<  1  certe,  increseenie  ad  liomines 
luiu,  viix  nobis  activx,  in  reversa  vcro  ad  ccelos 
specu'ativx  lypus  ostenditur.  Vel  in  hac  nobis  con- 
vcrsione  dilectio  proximi,  in  illa  nostri  signatur  au- 
ctoris.  Aut  buc  conversus  iueis  cjns  profeclus,  ul 
bona  foiis  opercmur  adniomt,  porro  illuc,  ul  cadeni 
bona  opera  solo  supernx  meicedis  intuitu  geramus. 
Iluc,  ut  luceat  lux  nostra  coram  bomiuibus,  el  vi- 
deanl  bona  nnslra  open,  illuc,  ul  glorilicenl  Pa- 
trctn  noslruin  qui  in  ccclis  est.  In  una  Sabbuti,  qux 


Novi  Te-lamen(i  |  ropria  solcnniias  est,  inslruiuiur,  «  inenarrabili  possciil  intuitu  respiccre,  atque  ad  di 

lucidalionein  priscx  leciionis  annos  omncs,  qui  ali- 
quando  in  quxslioncm  veneranl,  quando  vcl  quales 
fuerinl  evideutius '  agnoscat: 


nt  spe  futurx  noslrx  in  Cliristo  resurreclionis  pa- 
lietiler  in  prxsenli  omnia  adversa  pro  Cbristo,  et 
ipsam  morlis  tolcremus  iiijuriam,  atidicntes  ab  Apo- 
stoln  :  Quin  ti  $piri!ut  ejus  qui  suscituvit  Jesum  a 
mortuis  habital  iu  nobis,  qui  smcHavil  Jesum  a  mor- 
tuis,  vivipcabil  et  mortalia  corpora  nostra,  per  inha- 
bitantem  Spiritum  ejus  in  nobis.  Cujus  spiritus  quia 
sepiifnrniis  est  grtilia,  potesl  eadem  VU  dieriim  lu- 
narium  numcro,  quo  prxfata  una  Sahbali,  id  esl, 
dies  Doiuioica  cirrumfertur  in  iniata,  non  inconve- 
nienler  inlelligi.  Yeruin  de  myslerio  temporis  paschx 
si  quis  plenius  scirc  «■•uli,  legat  bcati  Amelii  Augu- 
stini  ad  Januariiiiii  epislolam  de  ralioue  pascliali. 

CAP13T  LXV. 

De  circulo  maguo  pascltcc. 

Circultis   paschx   maguus  081,   qui, 


CAPUTLXYI. 

*  Clironicon  sive  de  sex  hujus  saritli  aUa  ibu;. 


1  C,  quartum. 


Dc  sex  htijtis  raundi  xtatibus,  ac  septima   vel  oc- 
tava  quiclis  vilxque  cceieslis,  et  supra  in  comp.i- 
ratione  primx  bebdomadis  in  qua  inuudus  ornalus 
esl  aliqiianUperstrinximus,  et  nunciii  comparatione 
;vvi  liliitis  liontiiiis,  qui  (iixjoiieGirfio;  Gixce  a  phiioso 
phis,  hne  est,  minor  imuidus  solet  nuncupari,   de  iis 
dem  aliquanto  latitis  exponemus. 
D      1'iimaesl   ergo  mundi  bujus   uias,  ab  Adam  us- 
que  ad  Noe,  cmilineiis  annos,  juxta   ll.-braic.iin  vc* 
niiilliplic.no      ritalem,    M.DCLVI,  juxla  Sepluagiula    inlerprcics 

VARIANTBS  LECTI0NE9 

*  B,  C,  lujnoscanl. 
GL0S3JB  ET  SCHOLIA. 


CAl-UT  LXV. 

Joan.  Nov.  Scho  ia.  —  1'lacuit  eumdem.  Ilos  cir- 
culos  quiil(|uni  ex  Reda  el  Dionysio  reliquos  iuv-  ni- 
itiiis,  sulijei  iimis  libro  liuir.  ad  linem  ;  perfeciiiius 
aulem  ut  cssenl  ab  inilio  Incarnalionis  I)  iiiiiiik.i', 
usque  ad  aiiiiiiui  GOO,  quo  exaclo  non  deeiiint  el  nlii 
ttudiosi  qui  eumdeui  ad  stiuiu  quoque  xtatem  et 
longioretn  pro  iurent. 

•  Ut  stipra  tliniiiius  in  monlto,  cbroniei  teUuin,  varias  lecliones  cl  noias   Smithii  eJilione  suiiipsiinut. 
Eoir. 


CAITT   LXVi. 

Joa.n.  Nov.  Sciiolia. —  Supr».  Id  cst,  cap.  10  librl 
majoris  de  Itatuuie  lemporuin.  C  jns  puleJierrimi 
operis  bic  Traclaliw  e-a  caput  t>t>.  ooiitinent  parlem 
i|ii.e  sola  nostri  es:  intlitult,  lusloricam ;  qu.eque  et 
iinilc  el  jr;:uni.nlii  ab  BditOribM  operum  lled.e,  di- 
gna  olim  habiia  est  qux  seorsim  ex  u  alur. 


551  DE  TEMPORUM  RATIONE.  522 

•  UM.CCXLU,  generationes  juxta   tilramque  Eili-  A  in  eo  condilorem  laudarent,  anic  boruni  sex  dierum 


liouem  nuinero  X.  Qum  universali  esi  delela  diluvio, 
sicul  primam  cujusquc  hoinini*  oblivio  demergerc 
Consuevil  xtatem ;  quutus  eniin  quisque  esl  qui 
suam  recordctur  iiilanliam  ? 

Secunda  xtas  a  Noeusqiie  ad  Abraham,  genera- 
liones,  juxta  llcbraicam  am  loritatem,  complexa  X, 
amios  autem  CCXCil :  porro,  juxla  Septuagiuta  in- 
terpreles,  annosM.LXXII.gcncrationcs  vero  XI.  Ilxc 
quasf  pueritia  fuit  generis  populi  Dei,  et  ideo  io  '  ea 
lingua  inventa  esl,  id  esl,  Ifebrxa.  A  pueritia  nain- 
que  incipit  bomo  nossc  ioqui  post  infanliam,  qux 
liinc  appellata  est,  quod  fari  non  petest. 

Tertia  ab  Abraham  usque  ad  David,  gcneraliones, 
juxta  utraraque  *  auctoritatern  XIV  ,  annos  vero 
*  DCCCCXLII,  complectens.  Ifec  velnt  quxdam  ado- 
lescenlia  fuit  populi  Dei,  a  qua  xtale  quia  incipit 
bomoposse  generare,  propterca  Mattbxus  cvange- 
iisla  generalionum  ex  Abraham  sumpsit  exordium, 
qui  ctiam  palergcntium  constiiutus  est,  quandomu- 
lalum  nomen  acccpiL 

Quaria  a  David  usque  ad  transmigralionem  Baby- 
lonis ,  annos  babens,  juxla  llebraicam  veritatem, 
CCCCLXXIII,  juxta  Seplunginla  translalionem  XII 
ainplius,  geucraiiones,  juxta  utrosque  Codices,  X\  II. 
Quas  tainen  evangelista  Matihxus  certi  d  myslerii 
graii»  XIV  ponit.  A  qua  velut  juvenili  xtate  in  popu- 
io  Dei  regum  tempora  eoeperunt ;  hxc  namquc  in 
hominibus  xtas  apta  gubernando  solct  exislere 
rpgno. 


exordium  creatis.  Terlia  dic,  congregatis  in  suum 
locum  aquis  qux  cuncta  contexerant,  aridani  jussit 
apparere.  Quarta,  siJera  in  lirmamenlo  coeli  poiuit, 
qux  nunc,  quai.tum  xquiiiocliiconjecluracoll  gimus, 
duodecima  Kalendarum  Aprilium  vocatur.  Qu  ula, 
nataiiha  et  volalilia  creavit  animantia.  Sexta,  ani- 
malia  terreslria,  et  ipsum  bomincm  ibnnavil  Adam, 
de  ciijus  lalere  dormienlis  inatrem  omnium  viven- 
tium^iioduxit  Evam,  qux  nunc.  quautum  mihi  vi- 
delur  essc  credibiie,  deciioa  Kalendarura  Aprilium 
dies  appeliatur.  Unde  merito  credilur,  si  n  n  verior 
sentenlia  viucil,  quod  beaus  *  Theopbilus,  cuiu 
cxlcr  s,  non  solum  Palxstinx,  scd  el  perinultis  slia- 
rum  regioi.um  episcopis  de  Pasc!  a  d  spiran;.  s<ri- 
B  psit  eudem  decimo  Xalend.  April.  dic  Doininum  fuis- 
se  crucilixum.  Deccbat  enim  una  eadeinque  non  so- 
luni  hebJoraadi-  sedeltnensis,  die,  secundum  Adam 
pro  generis  bumani  saiute,  viviflca  morte  bopiiuir, 
de  produciis  e  btere  suo  Sacramemis  ca-lcslibus 
spunsaru  tibi  sanciificare  Ecclesiam,  qua  videlicct 
die  primum  Adam,  patrera  videticet  bumani  gc- 
neris,  ipse  creaverat,  eique,  de  latt-re  costam  tollens, 
xdilicavit  molieren),  cujus  adjulorio  g  nus  propa- 
garet  humanum. 

[A.  M.  Uebr.  130.  S.  p.  230.  ]  Adam,  aiinorum 
CXXX,  genuit  Seih  ;  cui  superv  xit  annis  DCCC. 
Verum  Scpluaginia  interiir  tcs  ante  naium  Srili 
posuere  annosCCXXX,  poslea  DCC.  Scth  inlerpre- 
latur  rtsurrectie,  signilicins  resuirectionem  Cbristi 


Quiiitaquasiseuilisxlas,  airansn  igralione  Babylo-  C  a  morluis,  cojus  mortem  illatam  a  Judxis  significal 


nis,  usque  in  adventuui  Doinini  Salvatoris  in  carnem, 
generalionibus  et  ipsa  XIV,  porro  annis  DLXXXIX 
exteuta,  in  qua,  ut  gravi  scneciute  fessa,  maiis  cre- 
brioribus  plebs  H»brxa  quassatur. 

Sexta,  qux  nunc  agitur  xlas,  uulia  generationum 
vei  lemporum  serie  certa  est,  sed  ut  xlas  decrepila, 
ipsa  tutiusseculi  morle  consummanda.  Has  xrum- 
nosas  plenasque  laboribus  mundi  xlates  quique  felici 
iiiGrte  vicerunt,  septima  jam  Sabbati  perennis  xtate 
suscepti,  octavam  beaix  resurrectionis  xlalem,  in 
!)i:a  semper  cuiu  Domino  regcent,  exspectant. 

PRIMA    .■T.TAS. 

Prira.i  igitur  xtate  saecuU  nascentis,  prima  hujus 
die,  fecii  Deus  lucemquamappellavit  diem.  Secunda, 
uVmauientum  cosli  in  medio  libravit  aquarum,   ipsis  D 


Abel,  qui  dici  ur  luctut,  a  fratrc  Cain  occisns. 

jA.  M.  Ilebr.  255.  Sept.  436. J  Seih,  amiorum  CV, 
genuil  Enos  ;  cui  supervixit  annis  DCCCVII.  Porrn 
Septuaginta  anle  natum  Etios  aunos  CCV,  p<  slea 
posueie  DCCVII.  Enos  interpretatui  home,  de  quo 
bene  dicitur :  hte  ccepit  invocare  nomen  Domini, 
quia  homioum  est  propriuna  ut,  sux  fragiliialis  me- 
morcs,  iuvocent  condiloris  auxilium,  eon.m  dun- 
taxat  qui  in  fide  Cbristi  vivectes  iilii  resurreclionis 
esse  Ixtantur. 

[A.  M.  Hebr.  325.  Sept.  62j.)  Enos,innorumXC, 
genuil  Cainan  ;  cui  supervixil  annis  DCCCXV.Sel 
Septuaginta  anle  nalum  Cainan  CXC  annos,  postea 
DCCXV  posuere. 

[  A.  M.  Hebr.  395.  Sept.  795.  ]  C  in  n,  annoruiu 


aquis  ac  terra  cuni  ccelo  superiore  ac  virluiibus  qux      LXX,  genuit  Malaieel :  post  cujus  ortum  vixit  annis 

VARIANTES  LECTIONES. 


'  Codices  Editi  fere  omnes  habent  in  lingua, 
tum  in  hoc  l.ico,  tiim  in  <ap.  16  libii  iniuors  de 
'lemporibus.    Et  ex    illa    quidem    lectione   seusus 


forte  aliquis  eliciatur,  sed  durus,  rt  coaira  Mss. 
ea  autem,  srilicet  <r:aie,  sensus  clarus  est. 


SMITIIi!  NGT/E 

•  MM,CCXLI1.  De  nuinero  annoram  primx  xlatis 
jtixaLXX  lnt,  v  de.  nntaiii  iulra  ad  eoruui  an.ium 
1*54,  de  Mathusalim. 

'■  Virumque.  Quihusinductusra  ionihusBedaiitraui- 
u<ip  Editiouem  in  calculis  suis  posuerit,  ipse  n.irrat 
in  prxf  ilione  operis  supradicli ;  quare  ego  banc  in 
nppendiee  nlegram  exhibeon.  1. 

«  DCCCCXLIl.  De  n  miero  annorum  terl«  xtaiis 
vide  noUm  infra,  ad  aunum  2790,  de  Achialone,  ct 
Patroi..  XC. 


ad  ininmt  juxta  Sepl.  H9i,  de  Hcli,  ubi,  seiun  'um 
Beilam,  desunt  <  omputo  LXX  Ini.,  ad  complelionem 
hujus  nmneri,  XXX  anni. 

<*  Mijsterii.  Asanab,  scilicci,  Joas  et  Ai>  asiah,  a  ge 
nealogia  Salvaioris,  ob  ennr  i.ita:em  soelerum,  ex- 
cIums.  Vid.  infra,  anno  50G.V 

■  Theophiiu*.  Cxsarcen  is,  de  cnjus  senlentia  vid. 
Berfam,  supra,  eap.  47,  cl  Balutimn,  in  concilio  Cx- 
sareemi. 

17 


52«  W.DM  VENBRABII.IS  OPEIlOM  PARS  I.  -  DIDASCALICA  CENUINA.  S«4 

DCCCXL.  Beplnagtata  ant*  nHtiu  Mataleel  ci.xx,  A  norum  GLXXXII,  genuit  Noe;  oul  uiperritit  unii 


poetea  din  >>'  DUCXL. 

f  A.  M.  Ilebr.  400.  Sept  960. 1  Mjlal.  el,  annnrum 
LX V,  geniiit  Ja  etli;  c  i  BUDerviiit  anni»  DCCCXXX. 
Se|ilH;tginta  ante  naluin  Jarc.li  CLXV,  postea  po- 
suereDCCXXX. 

[  A.  M.  Ilebr.  832.  Sepl.  11-22.]  Jareih,  annorum 
CLXII,  genuil  Enoch  ;  cui  sopeiviiit  aunis  DCCC. 
lu  liac  gcneraiione  uusquam  utrique  Coilices  discre- 
pont.  Ilunc  Enoch  nounulla  '  divine  scripsisse,  Ju.la 
apostolo  attcstanie,  coitipeiiuius.  Sed,  ut  bealus 
Augusiinusdicil :  <  '  Non  frustra  oon  suni  in  eo  ca- 
none  Scriptiiraruii»  qui  servabatur  in  ttmplo  llcbrxi 
populi  siiccedenliuin  diligentia  sacerdolum,  nisi  qu  a 
ob    anii  iiiiiaiem   suspeclx  fiJei  judicata  suiii,   nec 


DXCV.  Septuagiula  antc  natuni  Noe  ponunt aunos 
CLXXXVIII,  el  poslea  DLXV.  In  hac  sola  genera- 
liune  sumnia  univcrsilalis  discrepat,  quia  XXIV  an  < 
nis  plua  rlllase  Lamecfa  in  llcbrxis  quam  in  Sep- 
luaginla  translalorum  Codicibus  invenitur. 

[A.  M.  Hebr.  1656.  Sept.  2242.]  Noc  anno  DC 
venii  diluvium,  mense  secumto,  XVII  die  mensis. 
sane  de  difTerentia  anrorum  inter  llebrxam  ei 
Septuaginta  interpretum  anctoritalem,  ne  quis  uos 
lacercl  novas  movisse  qojsiiones,  legat  prxfalorum 
Palrum  memorata  opuscula,  et  inlelligei  banc  jam 
olim  nolissimam  fuisse  distauiiam;  cujus  originem 
distaiiii;e  cum  bealus  Augustinus  solerlissime  qune- 
sissel,  dix.it  in  libro  suprascripto  capilulo  XIII  inter 


titruui  hxc  essent  i]n.c  ill  ■  scripsisset  polerat   inve-  B  alia  sic  :  «  Credibiiius  ergo  quis  dixeril,  cum  prirao 


niii. »  Un.le  illa  qux  sub  ejus  nomine  proferiinttir, 
ct  contimnl  illas de  giganiibus  fabulas,  quod  non 
liabiii  rint  homiucs  patres,  recte  a  prudenl  bus  judi- 
raniur  non  ipsius  esse  cred  nila. 

[A.  M.  ilebr.  687.  Sepl.  1287.]  Enoch ,  annorum 
LXV,  gcnuit  Matbusalam;  posl  cujus  ortum  vixit 
CCC  annis,  et  ambulavit  cum  Deo.  Sepluaginta  ante 
natiim  Maihusalam  posuere  CLXV  annos,  postea 
CC.  Et  bene  in  sepiima  generatione  Enoch,  qui  in- 
lerprelatnr  dedicatio,  tulil  a  morlalibus  Deus,  quia 
civilas  electonun  in  sex  hujus  sxculi  pro  Deo  labo- 
r.ms  xtalibus,  in  Beptima  Sabbati  fuiuri  gloriara 
iledicationis  exspcclat.  At  quia  reprobi  sola  prxsenli 
sunt  felicitaie  conienti,  Ctin  civitatem  quam  slaluit 


de  biblioiheca  Ptolemxi  describi  ista  coeperunl , 
lunc  aliquid  lale  lieri  potuisse  in  Codice  uno,  sed 
primitus  indc  descriplo,  unde  jam  lalius  emairjrel, 
ubi  potuit  quidem  accidere  etiam  scripioris  crror. 
Et  hoc  in  illa  quxstione  de  vita  Mathusalx  nou  ab- 
surdum  cst  suspicari.  i  Et  post  aliquanta  :  <  Ktcle 
lieri,  inquii,  nullo  modo  dubitaverim,  ul  cuin  iliver- 
sum  aliquid  in  ulrisque  Cudicibus  inveniiur,  quan- 
doquidem  ad  lidem  reruin  gcstarum  utrumque  esse 
non  potest  verum,  ei  lingux  potius  credatur  unde 
esl  in  aliam  per  inlerprctes  facta  translatio.  i 

SECliNDA    .-ETAS. 

Secunda  sxculi  xtate,  prima  hujus  die  .  qux  est 
vicesima  sepiima  mensis  secundi,  egressus  esl  Noe 


nou  in  septima   generatione,  sed  in   orimogeniio  Q  dearca,  in  qua  pauci,  id  est,  VIII  animxsalvx  facl» 


Ennch  Olio  consecrat. 

[A.  M.  ilebr.  874.  Sept.  1454  ]  Mathusabm,  auno- 
rum  CLXXXVU,  gcnnit  Laincch;  cui  supervi.iit  an- 
nisDCCI, XXXII,  id  esl,  usque  ad  diluvium.  Seplua- 
ginta  anle  naluin  Lamech  CLXVH  ponunt  annos, 
poslea  DCCC  et  II.  ■'  Qui  numerus,  ul  lector  facillime 
videbit,  jnxta  Hebraicam  veritalem,  XX  annis,  juila 
ipsorum  vcio  auctorilatein,  XIV  annis  diluvii  tem- 
pora  transit.  De  qua  famosissima  «  quxslione  doctis- 
simi  Patres,  Hierouymus  in  libro  Quxslionum 
llebraicarum,  Augustinus  in  libro  de  Civitate  Dei 
quinlo  deciino,  plenissime  disputant. 

|A.  M.   Ilebr.  1056.  Sept.  1612.  |  Lamech,  an- 

VARIANTES  LECTIONES. 

'  Ms.  Oolit.,  rtninu,  Ms.  Magd.,  ; a-jina?  di<ner. 

SMITHII  NOTiE. 

»  Non  [rutiru.  Aug.,.le  Civ.  Dei,  xv,  -23.  liiliuit   Malhusalx  ,   anle  naium    Lamcch  ,     annos 

b  Qni  numerits.  Immerilo  hlc  Scaliger  Bedain  hat  -      ci.xxxvn.  postea  dcclixxii.  Hxc  si  genuina  sii,  uullus 
lucinalionis  iucusat  Set.  in   Grasca   F.us.,  p.   405.  p  resial  dubilandi  locus  quin,  secundum  Sept,  Maihu- 


sunt  peraquam.  Quod  commemorans  in  Epistola  bea- 
lusapostolus  Petrus  ( /  Pei.  ui, 21 ) mirilicestalim  expo- 
nere  curavit,  cum  subjunxit  quod  el  nos  nunc  simi- 
lis  lormx  salvos  fccil  baptisma  ,  non  carnia 
deposilio  sordiuin,  sed  conscient  x  bonx  inlerrogatio 
in  Deum,  per  resurrectionem  Jesu  Chrisii  qui  est  in 
deitra  Dei.  In  aqua  diluvii  baptismum.  in  arca  et  iis 
qux  continebat  Ecclesiam  el  lidcles  ilius,  inocio- 
nario  animarum  numero  myaerium  Domiaicx  resur- 
rectionis  in  cujus  fide  bapii/.a,,,"<- ■  docens  esse 
iiguratum. 

[A.  M.  Hebr.1658.  Sepl.  2244.1  Sem,  C  annorum. 
genuit  Arphaxad,  biennio  postdiluvimn.  Ab  Arpbaxad 


Nilul  eiiim  clarius  est,  qnam  quod  Reda  hic  dicit, 
nuineruiii -802  vifiinii  annis  diluvii  tempora  transire. 
c  Quastione.  Varielas  leciionis  in  Edd.  Sept.  va- 
riumbic  reddidil  annoram  htyua  prlms  xtaiis  nu- 
merum.  Lectio  enlm  quam  Euseb.,  llieron.  el  Aug., 
aiuut  fuisse  o.nniiini  fenne  sui  (emporis  Coiiicuiii 
Cr.rcorum,  tribuit  Malliusjl.c  anle  nalum  Lauii-rh 
:iiiiios  duntaxai  ci  xvii,  postea  dcccii.  Sed  lectio 
qiiam  sccuius  est  A.Tricanus,  quamque  habueriiDl 
rifllliplaril  quoiuui  I  Aug.,  etEuseh  ,  eiSyncellns, 
uieiimifiunl,  i|ii,i  quei  onlli  ni.iiii!  .i  qtiibusdauiliodiiT- 
ui»  Scpi.  Edilioiiiuua,  quaruui  un.i  csl  Alexandrina, 


salam  sex  annns  ante  diluvium  obieril ;  aique  ita  lient 
amii  iiujiis  xlatis  noii  Hll.CCILU,  seil  yu.ciLiu,  qu.i 
cst  Epipbunii,  Ctiron.  Alex.,  aliorumque  summa, 
S.il  quouiaiu  seciindum  llebrxos  Mathusalam  obiil 
iii-.il  aimo  diluvii,  restal  dillcrenlia  vi  annoiuHi  inu-i 
eosetSept.,  qu:c  facile  compoiietur  hoc  modo.  Anni 
Lamcch  jiit.'  ii.itiim  Noe  in  Edd.  Sepl  imM  ciiuvut, 
atireraiilur  sex  anni  el  lienl  cuuii,  sicul  e»l  iu  lle- 
brxo.  Tunc  annus  diluvij  noneadel  in  an.  2,2'i2,  sed 
iu  ;i.i.  2,2.'>U,  qui  •  sl  ipso  aiiniis  moilis  Muitiusalam. 
Atqtie  Iijc  rjlione  Malhu>alani  obierit  eodiHi,  i.l  e.si, 
IplOdilUVii  -iniai.ijiii  apudlleblicus.quaiuapudbept 


IBS 

ChaldiEOS  onginom    duxis-e 

Sitpervixil  autem  Scm  nalo  Arphaxad  D  annis,  id  est, 

usque  ad  qiiiiiquagesinium  annuin  nalivitalis  Jacob. 

[A.  M.  Ilchr.  1695.  Scpi.  2379].  Arphaxad,  anno- 
runi  XXXV,  geiiuil  Sale.  Dic  Sepluaginta  interpre- 
les  ui<a  generatione  plus  quam  Hchraica  vcritas 
posucre,  dicentes  quod  Arphaxad,  cum  es«el  anno- 
rnln  CXXXV,  genueril  Cainan;  qui,  cum  CXXX 
annorum  fuerit,  ipse  genueril  Sale.  Quorum  trans- 
lationem  evangelista  Lucas  hoc  loco  vidciur  esse 
sccuius.  Verura  chronographi  "  Grxcorum  cum 
generalionum  seriem  ad  auctorilatem  Hchraicam 
castigassenl,  ablata  una  generaiione  Cainan,  nec 
Uruen  numerum  annorum  in  gencralionihus  qu.is 
cum  cir,  hahuere  commuues,  ad  eorum  aiictoritale.ii 
castigare  curassent,  propriam  secuii  auctoritaiem  , 
dederunt  buic  aetali  annorum  suinmam,  minorem 
quidem  Septuaginla  translatorum  Editione  annis 
CXXX,  sed  llehraica  veritaie  annis  DC  et  L  majo- 
rem,  id  est,  annos  DCCCC  et  XLII.  Yixit  autem 
Arphaxad,  post  natum  Sale  annos  CCC  et  III,  cui 
tamen  Scptuaginta  post  natum  Cainan  scribunt  an- 
nos  '  CCCCXXX  ,  et  Cainan  posl  natum  Sale  ■ 
CCCXXXVIII. 

[A.  M.  Hebr.  1723.  Sept.  2639.]  Sale,  annorum 
XXX,genuit  Heber;  cui  supervixit  annis  CCCCHI. 
Septoagiuia  ante  natum  Heber  posuerc  annos 
CXXX,  posleaCCCXXX.  Ab  hoc  lleber  Ucbrxorum 
nomen  et  genus  oritur. 

[A.  M.  Hebr.  1757.  Sept.  2773.]  Ileher,  annorum 


DE  TEMPOP.UM  P.ATIONK.  »36 

Hieronymus  sorihit.  A  lorum,  Calahrorum,  Piceniuin,  Thuscorum,  cl  fiis 
aique  hujusmodi  similia  si  dicamus. 

<  Cbam  vero  secundus  lilius  Noe,  a  Rhinocororis 
nsque  Gadira  ,  habens  linguas  sermone  Punico  a 
parle  Garamanlum,  Lalino  a  parte  Boreae,  Baiba  - 
rico  a  parte  Meridiani  /Ethiopum  et  /Egyptioruin  , 
ac  barbaris  interioribus  vario  sormone  XX  duabus 
linguis,  in  patriis  CCCXC  et  IV.  Japhcih  aulem 
teriius,  a  Media  usque  Gadira  ad  Boream.  Habci  au- 
tcm  Japheth  flumen  Tigridem,  qui  dividit  Meiii.im  et 
Babyloniam  in  palriis  di  ccntis,  sermone  vario,  iu 
linguis  XX  el  III.  Fiunt  ergo  omnes  simul  linguc 
LXXll.  Palrire  autem  generaiionum  M,  qu:e  in  tri- 
partiio  sxculo  hoc  ordine  sitae  sunt.  Habet,  ul  ilixi- 
mus,  Japhclh  Dumen  Tigridem,  qui  dividit  Me  iiam 
g  et  Babyloniam;  Sem  autem  Euphralen:  Ciiam  vero 
Geon,  qui  vocatur  Nilus.  > 

[  A.  M.  Hebr.  4787.  Sept.  2903.]  Phalech,  anuo- 
rum  XXX,  genuil  Reu;  cui  supervixit  anuis  CCIX. 
Sepluaginta  ante  natum  Reu  CXXX  annos  poiiunt, 
posteaCCIX.  His  temporibus  primum  templa  con- 
strucla,  et  quidani  princir.es  gentium  lanquaiu  dii 
sunt  adorati. 

[A.  M.  Hebr.  1819.  Sepl.  3053  ]  Rcu,  annorum 
XXXII,  genuit  Seruch  :  cui  supervixil  annis  CCVil. 
Scptusginla  anie  nalum  Scruch  CXXXII  annos 
ponunt ,  poslea  CCVII.  Scylhariim  rcguuni  dicilur 
cxorium,  uhi  primus  rognavit  Tanaus. 

f A.  M.  Ilebr.  1849.  Scpt.  5165.]  Seruch ,  annonim 
XXX,  g-^nuit  Nachor;  cui  supervixil  annisCC.  Sep- 


XXXIV,  genuit    Phalech  ;    cui    supervixil    annis  C  Insginia  ante  naium  Nachor  ponunt   annos  CXXX, 


CCCCXXX.  Septuaginla  anle  nalum  Phalcch  annos 
posiere  CXXXIV,  postea  •  CCLXX.  Phalech  inter- 
pretaltir  divitio,  cui  proplerea  lale  nomcn  imposuere 
parentes,  quia  tempore  nalivitaiis  ipsius  terra  per 
linguarum  confusionem  divisa  est.  Cujus  divisionis 
Arnobius  rbetor  in  expositione  psalmi  CIV  ila  memi- 
nit  :  «  Sem  primogenito  Noe,  pars  facla  est  a  Persi- 
de  et  Bactris  usque  in  Indhm  longe,  ct  usque  '  ■  Rhi- 
nocoruras.  Qux  spacia  lerrarum  hahcnl  linguas  ser- 
wotie  Barbarico  XX  et  VII :  In  quihus  linguis  gentcs 
sunl  palriaruin.  CCCC  et  VI,  non  diversarum  lingua- 
rum,  sed,  ut  dixi,  divcrsarum  palriarum.  Verbi 
gratia,   cuin  una  lingua  Latiua  sit,  sub  una  lingua 


postea  CC.  i£gypliomni  imperium  dicilur  iuchoare, 
primo  eis  regnante  c  Zoves. 

[A.  M.  Hebr.  1878.  Sept.  32*4.]  Naclior,  anno- 
ruin  XXIX,  geiuiit  Thnre;  cuisupervixitannis  CXIX. 
Septuaginta  ante  natum  ThareponuntannosLXXIX, 
po-tea  CXXIX.  Assyriorum  Sicyoniorumque  rcgnuni 
nnscilur;  his  primum  Belo,  illis  -Egialeo  rcgnanle. 

[A.  M.  Hebr.  1948.  Sepl.  3314.]  Tbare,  anno- 
rumd  LXX,  genuit  Abraham  ;  cui  supervixit  an- 
nis  CXXXV.  Hactenus  secunda  sxculi  xlas  proten- 
ditur,  cujus  tota  serie  rccensiia  heatus  Auguslinus, 
in  libro  de  Civilale  Dei  XVI,  capitulo  decimo,  hoo 
modo  conclusit :  <  Fiuut  itaque  anni  a  diluvio  usque 
ad  Ahraham  M.LXXII,  secuttdcm  vulgalam  Ediiio- 


diversae  sunt  patrix,   Bruiiorum,  Lucanorum,   Apu 

VARIANTES  LECTIONES. 
1  Edd.  Bas.  et  Col.,  CCCXXX,  sed  male,  ideoque  D  Mss.  Westm.  et  ViU;.,  CCCXXXYIII,  rccte 
in  marginc  eavjm  corrigimr.  »  Escdeui  Edd.,  C.CLX,  male. 

•  Etedein  Edd.  CCCCXXXVIII,  Sep.,  CCCXXX. 

SMITilll  NOTJS. 


'  Greecorum.  Kecle  hic  ct  Ajfriamum  el  Eusebium 
tangit  Beda,  el  reliquos  chronograplios.  ltaquc  valde 
neceitarius  erat  locus  Itedce,  quem  studiosis  obsenan- 
dnm  relinquimut.  [Scal.  ubi  tupra,p.  10.) 

b  Rhinocoruras.  Libem  /EgytUi,  sic  vocalam  ab 
hominibus  qtii  illuc  olim  in  coloniam  missi  luere 
nares  mulilali,  sicut  Siepli.  Bus.,  de  Urb. 

*  Zoves.  Men  dictus  Herodolo,  lib.  u.  Minxus  Jo- 
sepho  (Ant.  vm,  2,  §  6).  Huic  nouien  Zoves,  et  in  marg. 
Viioves  inditum,  cum  inter  deos  referretnr,  sicul 
inoris  fuit  genlibus  reges  suns  et  honore  ct  nnmin? 
Jovis  irrsignire.   Ita  Eralosihenes  lAvud  F.us.  Grccc, 


p.  Iti)  regum  .Fgypli  nomina  inlerpretatus,  Mencn 
Dionium  appeliat,  id  est.  Jovium,  vel  Zovem.  Idem 
ciiam  nonien  in  posteris  Uenis  inveniiur.  Sic  in 
lerlia  dynaslia  Memphitirum  qnintus  rex  appellalur 
Zoijphis,  in  quarla  tcrtius  rex  Suphes,  apud  Maue- 
thoncm. 

d  LXX.  lta  Gen.  ja,  26,  exjiressc,  et  in  eo  veteros 
liiterprctes  uno  ore  consenliunt.  Qnod  a  nuperisob- 
jicilur  a  Gcn.  xn,  4,  et  Aol.  vn,  4,  tinde  Abrahainiinl 
amio  130  Tbarei  genilmn  sialumit,  non  lania»  e»t 
difficiiitatis,  ut  lam  cbram  assertioncni  a  Moyse  ipso 
historiue  tradilain  labefactit. 


527 


UKD/E  YENEIUBILIS  OPKIlUM  l'AKS  1.  -  DIDASCALICA  GENIIINA. 


528 


iii  iii,  ii  ii'  esl,  inlcrpreium  Sepluaginla  :  ln  Hebr#is  A  lll !  *  Abrahet  dictet  iiinl  promittionei  et  temini  ejut; 


auteui  Codic.bus  longe  pauciores  annos  perhibent 
litvemi,  de  quibus  mionem  aul  nutlaiu  aul  ilifTicil- 
limaiu  redduiil.  > 

TERTU    ETAS. 

[A.  M.  Ilebr.  2023.  Sept.  3389.]  Terlia  roundi 
xtns  a  nalivitale  cospil  Abraham  palriarchu; ;  qui, 
1.  V\  V  aiinoruiii  cuin  cssel,  relicta  genle  palria,  ad 
iiuperiuiii  Dei  venii  in  lerram  Chanaan,  accipiens 
pi  oinissionem  nasciiuri  de  suo  seuiine  Salvatoris,  in 
quu  benedicerentur  oinnes  genles,  sirnul  et  seipsnm 
in  genlcni  niagnam  esse  ruiurum  ;  quarum  una  spi- 
rilalis,  alicr.i  asl  promissio  carnalis.  His  tempori- 
bus  Ninus  el  Semiramis  Assyriis  regnant. 

[A.  M.  Ilebr.  2034.  Sepl.  3100.]  Abraliam,  anno- 
ruin  LXXXVI ,  genuil  Ism.nl,  a  quo  Ismaelilx  : 
geniiil   uulem   Ismael  XII   duces,   et  vixil   annos 

cxxxvn. 

[A.  M.  Ilebr.  2048.  Sept.  3414.]  ldeni  Abraham, 
annorum  C,  gcnuit  Isaac,  qui  primus  et  solus  in  lola 
Teslamenti  Veters  serie  legitur  oclava  die  circum- 
cisus,  quod  uon  sine  ni.igno  mysterio  privilegium 
est  filio  promissionis  donaluin. 

[A.  M.  Hebr.  2108.  Sepi.  3474.]  lsaac,  annorum 
LX,  genuil  Esau  et  Jacob,  palriarchas  ldumex  ct 
Isracliiicae  gentis;  post  qumum  oriuin  vixit  annos 
CXX.  Ilis  temporibus  primus  aptid  Argos  regnavit 
lnachus  annis  L ;  cujus  filia  lo,  quam  ;Egyptii,  mu- 
tatu  nomine,  Isidem  colunt. 


non  dicil,Et  teminibut,  qitati  iu  mtiltit,  ted,  qttaiiin 

uno,  Et  lemiiii  tuo  qui  ett  Clirinui.  Hoc  autem  dieo, 

tetlamenturn  confiimalum  a  Deo,  qux  poit  CCCC  tt 

XXX  aiiuot  facta  etl  lex,  non  irritum  facit  ad  eva- 

cuandat  promittionei  palrum. 

IA.  M.  Ilebr.  2493.  Sept.  3859.]  Muyses  annis  XL 

educlum  ex  /Egyploregil  populum  Israel  in  deserto; 

quorum  priino  anno  tabernaculuin  Domino  couslruil, 

el  VII  mensibus  opus  perlleiens,  mense  primo  anni 

secundi,  prima  die   mensis  crexit.  Ilucusque,  ulb 

Eusebius  commemorat,  quinque  libri  Moysis  conli- 

nent  gesia  annorum  MMM,DCCXXX,  secundura  Sep- 

tuaginta  Semorum  interpreiationem.  Quot  vero  an- 

nos    hujus   tcmporis   llcbr.iica    verilas  contincat, 

y  Joscphus  in  primo  contra  Appionem  grammaiicum 

libro    ita  commemorat :    <  Neque  igitur  innumera 

apud  nos  habenlur  volumina  inter  sc  iuvicem  discor- 

oanlia,  sed  II  UnlumetXXsiinllibri,  qui  oiiiniinn  tem- 

porum  seriem  continenl,  qui  et  juste  credumur  di- 

vinitus  inspirati.   Ex  quibus  quinque  sunt  Moysi , 

conlinentes  leges  vitse,  et  successiouis  humaiix  pro- 

sapiam,  usque  ad  ipsius  Mnysi  lerniinum  perlendco* 

tes.  Qui  paulo  minus  ad  tria  inillia  aiuioruui  conli- 

nenliani  geront.  i 

[A.  M.  Hebr.]  2519.    Sept.  5885.1  Josue  annis 

' XXVI  regilpopulum  Israel, ut  Josephus  docet ;  nam 

Seripiura  sancla  quot  fuerint  anni  ducalus  illim  la- 

cet.  Quare  vcro  Eusebius  in  Chronicfs  XXVII  posue- 

rit,  infra  dicemus.   Primo  autem  sui  ducatus  anno. 
[A.  M.  Hebr.  2238.  Sept.   5004.]  Jacob,  anno-  fi  Josue>  primo  Illense  deciina  die  m,  |lsis>  popu|olllf 


rum  CXXX,  descendit  in  iEgyplum  in  animabus 
LXX.  Hujus  lemporibus  Memphis  in  JEgypio  ab  Ape 
Argivorum  rege  coudiia.  Sparla  quoque  a  Sparto 
fllio  Phoronei  regis  Argivorum  conditur. 

[A.  M.  Hebr.  2453.  Sept.  5819  |  llabitatiolilioruin 
Israel  qua  manserunl  in  yEgypto  fuitCCCCXXX  an- 
lioruin ;  quibus  eiplctis,  cadem  die  egressus  est  om- 
nis  exercitns  Domini  de  terra  jEgypii,  ut  Scriptura 
testatur  Etodi  :  quorum  lamen  summam  annorum 
chronogr.iphi  a  septuagesimo  quinlo  anno  nativita- 
iis  Abrabam,  q  iando  lerrum  reprnmissionis  inlravil, 
coinputaut,  sequentcs  Ediiionem  Septiin^uiu  inler 
pretum,  qux  dicil :  Habitatio  autent  (iliurum  hrael' 
qua  liabitarerunl  in  jEgijpto,  et  in  term  Cltanaan,  ipsi 
tt  palrtt  torum,  anni  CCCCXXX ;  quam  necessuno  p 
sequendam  et  ipsa  Hebraica  verilas  oslendit;  quac 
narral  Ch.ialh  lilium  Levi,  quein  naium  esse  conslal 
in  lerra  Chanaan,  vixisse  annos  CXXXIII,  el  filium 
ejus  Aiinni  Patrem  Moysis  annos  CXXXVH,  el  ip- 
biiin  Moyscn  I.XXX  fuisse  annonim,  tempoie  egres- 
sioni»de  /Egyplo,  qnia  nimirum  borum  summainati- 
noruni  ronstat  CCCC  et  XXX  implere  non  po«se. 
Aiinuit  auten:  horuiu  iranslalinni  et  Aposiolus  cum 

VVIUANTES  LECTtONES 

'  0u«.  lt:i  Codd.,  secuti  Vulg.  Lat.,  solus  Wilk.,      o«v  {hxod.  xn,  40) 
(MO*M,  leeullll  Sept.,  apud  quos  legilur,  «v  vktuhii- 

SMITIIII  NOT/E. 
*  \tritli*  CjIjI.  iii,  16,  17.  '  AAT/.  Jouvhta  untum  xxv  aimos  Joiuo  ducl 

'  r    eedru.  Olirnn.  p.  71».  utribuil  (Anl    v,  I,  ul  ji«i'i). 


palefaclo  J<  rdai.i .  alveo,  in  lerram  repromissionis 
iuduxit ;  quo  videlicet  anno,  ul  in  Chronii  is  prafati 
Eoeebii  reperinius,  principium  erat  quinquagesiuu 
primi  jubiU-i  secumlum  Hebrxos,  id  esi,  MM,Damii 
eianl  ab  inilio  mundi  compleli,  singuis  jtibikeoriim 
crdmtbus  perquinquagenosannos  depulaiis.  Alvero 
banc  temporis  hujus  esse  summam  nosira  rnqur- 
sitio  nequaquaiu  mvenire  valuit  Constat  enhn  quia 
M.DCLVI  addiluviumu>que  fuere  anni ,  indead  Abra- 
ham  CCXCII,  qui  LXXV  eral  annorum  quando  pro- 
miscionetTj  Dei  accepil;  promissionis  anni  CCCCXXX, 
dncatus  Moysi  anni  XL,  qui  proleclo  numerus  non 
MM,D,  scd  V]|  miiius.  id  esl,  MM.CCCCXCIll  ut 
pnenntivimus,  annos  implet. 

[A.  M.  Hebr  SSBB.&pl  5325jOthonielannisXL, 
de  tribu  Juda  primus  Isracli  ludex,  Itomino  jubenie, 
conslituilur.  llujus  temporibos  pr.mis  lilii  Israel  ser- 
viere  Cbusan   Kasaihaim  ,  regi   Mesopolamix,  VIII 

unla. 

[A.  M.  Hebr.  2659.  Sepl.  4005.]  Aolhannis  LXXX. 
filius  Cem  lilii  Cemini,  qui  ulraque  m.inu  tilebalur 
pro  dextc-ra,  cnjus  in  priaciptil  servivit  Israei  Egi«u 
regi  Moab  aimis  XVIIi,  doncc  eum  ipse  percusto 


m 


DE  TEMPOROM  RATTON6. 


630 


Eglon  liberaviL  Iloc  lenipore  Cyrene  riviui  condita  A  preiibus  d  non  habetur ;  pro  quorum  damno  suppleo- 
tA  iri  Libya. 

[A.  M.  Ilebr.  2679.  Sept.  4045.]  Debbora  anni»XL, 
prophetissa  de  tribu  Ephraim  cum  Baruch  de  tribu 
Neptalim,  cujus  in  inilio  ducatus  oppressil  tiiios  Is- 
rael  Jabin  res  Chanaan  XX  annis,  qui  regnavii  in 
Asor.  Sed  occiso  ab  Israel  principe  mililix  ejus  Si- 
sara,  humilialus  tandein  ac  deleius  est.  Iloc  tempore 
Mileius  condila. 

[A.  M.  Hebr.  2719.  Sept.  4085.]  Gedeon  annis  XL, 
«z  tribu  Manasse.  Sub  quo  servivit  lsrael  Madiani- 
lit  et  Amalecbiiis  YU  annis,  sed  Gedeon  pugnante 
liberatus  est.  Tyrus  condita  esl  ante  lcmplum  llicro- 
solymorum  annis  CCXL,  ut  scribit "  Josephus. 

[A.  M.  Ilebr.  2722.  Sept.  4088.]  Abimelecli  an- 


do  Eusebius  Josue  Glio  Nun,  Samueli  el  Sauli,  quo- 
riiin  annos  Scripiura  non  dicit,  •  plures  annos  quaiu 
in  Josepho  legebal,  adnotavit,  quatenus  ab  egrcssu 
Israel  ex  .1  gypto  usque  ad  xdjficaiionem  leinpii 
CCCCLXXX  annorum  summain  ,  quam  Scriptura 
prxdicat,  haberel. 

A.  M.  Hebr.  2798.  Sept.  4114.]  Labdnn  de  tribu 
Epbraim  annis  Vlil.  Hujus  anno  lerlio  Troja  capta 
est,  completis  a  primo  anno  Cecropis,  qui  primus 
apud  Aiticain  regnavit,  annis  CCCLXXV;  a  quaJra- 
gcslmo  aulem  et  tertio  regni  Nini  Assyrioruiu  regii 
annis  DCCCXXXV.  Morluo  Labdon  servivil  Isrso 
Pbilisixis  annis  XL. 

[A.  M.  Hebr.  2818.  Sept.  4174.]  Samson  de  Iribu 


nis  III,  Glius  Gedeonis,  qui  reguabal  in  Sichem.  Her-  B  Dan  annis  XX.  Uacienus  liber  Judicum  tempora  si- 


cules  llium  vaslal. 

[A.  M.  Hebr.  2745.  Sept.  4111.]  Thola  annis 
XXIII,  Glius  Phoa  patrui  Abimelech,  vir  de  Issachar, 
qui  habitabat  in  Sanir  montis  Ephraim.  Bellum  La- 
piiharum  et  Cenlaurorum ,  quos  scribit  Palxpbatus, 
priino  de  incredibilibus  libro,  nobiles  fuisse  equites 
Thessalorum.  In  Troja  post  Laomcdonleno  regnavit 
Priamus. 

[A.  M.  Ilebr.  2767.  Sepl.  4133.]  Jair  annis  XXII, 
es  tribu  Manasse.  Hercules  agoneiu  Olympiacum 
consiiluit,  a  quo  usque  ad  primam b  Olynipiadem 
suppiitanlur  anni  CCCCXXX. 

[A.  M.  Ilebr.  2773.  Sepu  4139.]  Jcple  Galaadites 
annis  VI.  Philistini  et  Ammonilx  deprimunt  Israel, 
ex  quibus  Ammoniix  debelantur  ab  Jeple,  qui  iu 
libro  Judicuin  ab  xtale  Moysis  usquo  ad  seraetipsum 
ait  suppulari  annos  CCC. 

[A.  M.  Hebr.  2780.  Sepl.  4146.]  Abesan  de  Bcth- 
leem  annis  VII.  Agamemnon  imperal  Mycenis  annis 
•  XXXV,  cujus  anno  XV  Troja  capitur. 

[A.  M.  Hcbr.  2790.]  Achialon  Zabulonites  annis 
X  Hic  cum  aunis  decera  suis  in  Septuaginla  inter- 


gnai,  habens  annos  CCXCIX,  judices  aulem  XII.  La- 
linis,  qui  poslea  Romani  mincupati  sunt,  post  ter- 
tium  annum  captivilalis  Trojx,  sive,  ul  '  quidam  vo- 
lunt,  octavum,  regnavit  .Eneas  anuis  tribus ;  post 
quem  Ascanius  annis  XXXVIII.  Anlc  /Lneam  Janus, 
Saturnus,  Picus,  Faunus,  Lalinus  in  llalia  n  guaruiit 
annis  circiler  CL.  Ascanius  /fcrieoe  Glius  Aibam  ur- 
bem  condidit. 

i  V.  M.  Hebr.  2858.  Sepi.  4194.]  Heli  sacerdos  an- 
nis  XL.  In  Hebrxorura  libro  XL  anni  ioveniuntur,  iu 
Scpiuaginla  autein  iuterprelaiione  «  XX.  ilecloris 
lilii  llium  receperunt,  expulsis  Antcnoris  posleris, 
Hclcno  sibi  subsidiuin  ferenle.  l.atinorum  terliua 
Sylv;us  Mnex  liiius,  regnat  annis  XXIX ;  qui  quod 
post  morlem  patris  editus,  ruri  fucrat  educatus,  cl 
Sylvii,  et  Poslhumi  nonien  accepil,  a  quo  ouines  Al- 
hanorum  reges  Sylvii  vocati  sunt.  Reges  h  Sicyoniis 
defecerunt,  qui  ab  /Egialeo  usque  ad  Zeuxippuni 
regnaverunl  annis  DCCCCLXIi.  Pust  quos  sacerdoles 
1  Carni  constituli  sunt. 

[A.  M.  Hebr.  2870.  Scpt.  4206.  |  Samuel  annis 
XII,  ut  docet  Josephus.  ln  Scriplura  enim  sacra  , 


SMITHIl  NOT.-E. 


»  Josephus.  Anliq.  vm,  2,  §  3. 

b  Olympiadem.  Dux  epochx  traduniur  ad  invcni- 
endatii  pnmam  Olympiadem  :  una  esl  Herculis  Agon, 
qui  hic  pouitur  tempore  Jair,  anno  ncmpe  ejns  14, 
supputando  indeccccxxx  annos;  aliera  est  capli\ilas 
Trojx,  de  qua  vide,  infra,  ad  an.  2798,  qox  ibi  po- 


addendo  plures  annos  Samueli  et  Sauli  quam  in  Jo- 
sepho  legebat,  ut  plane  posucrit  xu  annos  minus. 
Eusebius  eniin,  uon  pro  libitu,  sed  cmn  sacris  Scri- 
pturis  (Acl.  xin,  40)  tanlum  annos  Samucli  el  Sauli 
allribuit,  Josephus  auiem  lh,  ut  conferenli  Jose- 
pbum  (Anliq.  vi,  14,  15)  manifestura  erit.  Beda  igi- 


nitiir  lempore  Labdon,  anno  ejus  lertio,  supputando  ry  lur  Josephum  niale  intellcxit,  pro  aunis  lii  colligcns 

inde,  secundum  Eusebium ,  ccccvi  annos.   lnitiura 

primx  Oiympindis  juxta  utrainqiie  cpocham  Euse- 

bius  statuit  ad  annum  50  Azarix.  Nihilominus  Beda 

ponil  inilium  Olympiadis  primx  sexto  anuo  Joatham, 

qui  est  ah  Herculis  agone,  secundura  Eusehium,  annis 

tcccxxxvni.secumluinBedain  ccccxxxix;  a  captivitaie 

Trojx,  secundura  Euseb.,  ccccxiv,  secundum  Bedam, 

ccccv. De  ralione  differeulix,  vide,  infra. ad  an.  3.208. 

«  XXX V.  Euseb.  X V,  alii  X VI,  alii  XVII.  Erra- 
tum  videiur  in  Mss.  Bedx,  quamvis  in  eo  Codices 
omnps  consentiant,  ergo  non  muto. 

J  A'oii  haheiur.  Ila  quidem  Eusebius,  et  ab  eo  Beda, 
sed  contra  omnium  Sept.  exemplarium  fidem;  in 
illis  enim  expresse  habetur  Acbialon  cura  suis  x  an- 
nis  (Jud.  xn,  II).  Cum  tamen  boc  Cbronicon  Bedx 
sit,  ego  ejus  calculos  exhibeo,  Achiaiouis  annis  in 
cpinpulo  marginali  Sepl.  omissis. 

"  Pluret.  Injiisiehoc  Eusebioitnpiilalur  quoad  Sa- 
niuclem  et  Saulem  ;  tantum  enim  abluit  Eusebius  ab 


laniuin  xxxn,  xn  annos  in  Samuele  pro  xxx,  et  xx 
in  Saule  pro  xxn,  ul  patet  infra  in  Sainuel  ct  Saul. 

1  Quidam.  Inter  quos  Virgil.  : 
Nam  le  jam  seritima  portat. 

s  XX.  Hic  in  Sepl.  calculo  revera  amputaniur  xx 
anni,  qui  xlali  huic  nullibi  restituuniur,  unde  in 
sununa  annorum  hujus  xtatis,  non  dccccxlii  anni, 
ut  in  principio.  hujus  Chronici  adnolalum  est,  sed 
xxx  minus  inveniumur,  x  in  Achialone,  et  xx  in  Heli. 

h  Sicyoniu.  Reges  Sicyoniorum  durasse  dicuntur 
ab  a.  4874  ad  a.  2836,  scilicet  ab  jEgialeo  usque  ad 
Zeuxippum.  Sed  de  horuin  regno  vide  Pausantatn, 
in  Corinihiacis,  qui  post  Zeuxippum  numerat  liippo- 
jyium,  quo  regnante  Sicyonios  invasit  Againetnnon. 
Aildit  et  Lacesladem,  sub  quo  a  Doriensibus  subju- 
gali  sunl  Sicyonii. 

'■  Darni.  buseb.  xcc/svftou  Apollinis,  cujus  sacerdo- 
les  Sicyoniis  prxfuisse  uarrantur  annis  xxxm  (VuL 
Castvr.  apud  Eus.s  p.  96). 


531  UblDM  VKNLIUBtLIS  OPfcUUM  PARS  I.  -  DIDASCALICA  GENUINA.  532 

i|u  icn  ilm  prxfuerii  uiiuiiiie  paict.  Ab  lioc  lempora  A  Asa  annis  XXV.  Helias  Thesbites  tres  semis  annou 
pioplielaruiu  iiicipiunl.  Latimiiiim  quarlus   .Eneas 

Sylvlua  ragiavlt  innli  \X\I. 

IA.  M.  Ilebr.  1880.  Scpt.  4220.]  Saul  prinius  He- 
brxorum  ru  aiuib  \\.  I '.  hujns,  qoia  in  eanoaica 
Scriptura  nou  batx-iur.  de  libro  Antiquitaluin  Jose- 
ptii,  icinpus  regni  noiaviinus.  Iu  Lacxdenioue  rcgna- 
vit  primus  Eurisiheus  anuis  XLIl ;  Corintlii  priinus 
Aleihis  anuis  XXXV. 

inai  .CTAS. 
(J.iarla  uiundi  xlas,  iion  solu  u  cuui  incboalo  Ju- 
dea  genlis  imperio,  seu  ct  cmn  iunovala  promissio- 
ne,  qux  pairilms  olim  ilata  esi,  imperii  Clirisliaui 
Miuiil  exordium,  jiiranlc  Domino  Daviil  veritatc,  dc 
iruriu  venlris  ejus  sedere  super  sedem  ejus. 


pluviam  coniiiiuit  propler  peccata  Acbab  et  populi 
Israel,  el  inter  cxlera  inagnalia  Uelisueum  liliuiu  Sa- 
pliatb,  qui  erat  de  Abelniaula,  prose  unxit  prophe- 
luin.  I.alinorum  nuiiusb  Carpentus  Sylviui,  superio- 
ris  regis  Capys  lilius,  regnavil  annis  Mll.  Poslquem 
filius  ejus  Tyberinus  Sylvius  anuis  VIII,  a  quo  et 
fluvius  appellatus  est  Tyberis,  qui  prius  Albula  di- 
cebatur.  Poal  quem  Agrippa  Sylvius  filius  ejus  auuis 
XL>  Jusapljat  fecil  recium  coram  Doinino. 

[\.  M.  Hebr.  3001.  Sept.  4400]  Joram  lilius  Jo- 
saphat  aimis  VIII.  Ilelias  curru  igneo  rapitur  quasi 
usquc  in  cceluin,  el  Helisxus  hxres  prophelci-  dere- 
lictus,  primo  miraculo  aquas  llicricho  sanai.  In  die- 
bus  Joram  reccssit  Eilom  ne  csset  sub  Juda,  et  eon- 
l\.  M.  Bebr.  2930.  Sept.  42Su-.]  David  priiuus  ex  tl  slituii  sjui  regem.  Ambulavit  auleui  Joram  in  viis 


iribu  Juda  rex,  annis  XL.  Latinorum  quinlus  Lali- 
nus  Sylvius  anuis  L.  Ephesus  eondita  ab  Andronico. 
C  trihago  coudila  esi,  ul  quidam  volunt,  a  Charce- 
doue  Tyrio,  ut  vero  alii,  a  Didone  liiia  ejus,  anno 
CXLIII  post  Trojanum  excidium. 

[A.  M.  Hebr.  2970.  Sepl.  4506. j  Solomon  li  ius 
David  annis  XL  Qui  quarlo  regni  sui  anno,  inense 
seeuuuu,  templum  Doraiuo  xdilicare  coepit  in  Hieru- 
salem,  colleciis  ab  egressu  Israelis  ex  .-Egypto  aa- 
nis  CCCCLXXX,  ul  Regum  quoquc  liber  tcstimouio 
esi ;  quod  in  figuram  universi  lemporis,  quo  in  hoc 
sicculo  Cbrisli  xdilicatur  Ecclesia,  qux  in  futuro  per- 
rfciiur,  VII  annis  pcrfecit,  et  septinio  octavi  amii 


domus  Achah,  lilia  quippe  Acbab  erat  uxor  ejus. 

[A.  M.  Hebr.  30GS.  Sept.  4401. |  Azarias  filius  Jo- 
ram  anno  I.  lonadab  lilius  Rechab  ctarus  habetur. 
Azariam  cum  lilio  suo-Joas,  el  nepole  Aiuasia,  ob 
enormitatem  scelerum,  et  quia  nec  palrem  '  liumvc 
quispiam  eorum  bonum  babebat,  evangclisla  Mai 
thxus  a  Domini  Salvatoris  genealogia  secludit. 

[A.  M.  Hebr.  5071.  Sept.  4408.)  Aibalia  maler 
Azarix  annis  VI,  qui  videns  interfcclum  ab  ilieu 
rege  Israel  lilium  suum  Azariam,  interfecit  omnem 
stirpem  regiam  domus  Joram,  prxter  solum  Joas  fi- 
lium  Azarix ,  queiu  Josabeth  soror  Azarix,  uxor 
Joadx  ponlilicis,  furala  est  dc  medio  liliorum  re- 


meuse  dcdicavit.   Lalinorum  sextus  Aiba  Sylvius,  com  iuler,icereulur.  In  Septuaginla  iuterpre- 

Sylvii  ^Enex  Glius,  regnavit  annis  XXXIX.  Regma  l>  fihiic  ,  wll,miB  r„ffnassA  Alha,ia  narratur. 
Saba  venit  audire  sapientiam  Solomonis. 


[A.  M.  Hebr.  2987.  Sept.  4325.]  Roboam  lilius  So- 
loinouis  annis  XVII.  Hieroboam  de  tribu  Ephraim, 
separavii  X  tribus  a  domo  David  et  a  Doinino,  in 
ilguram  hxreticorum,  qui  suos  sequaces  a  Christo 
et  Ecclesia  segregant.  Hujus  quiuto  anno  Sesac  rex 
.-Eg\pii,  veniens  Hierosolymam,  templum  spoliavii. 
Latinorum  sepiimus  °  jEgyplus  Sylvius,  Albx  supe- 
rioris  rrgis  filius,  regnavit  annis  XXIV.  Samus  con- 
dita,  cl  Smyrna  in  urbis  raodum  ampliata. 

[A.  M.  Ilebr.  2990.  Sept.  4320.]  Abia  lilius  Ito- 
boaiu  anuis  III.  Hic  pugnautem  contra  se  Hieroboam 
tuperavit,  occisis  de  exercitu  ejus  MD,  co  quod  spe- 
rasset  iu  Domino. 


tibus  ■  VII  anuis  regnasse  Athalia  narralur. 

[A.  M.  Hebr.  5111.  Sept.  4448.J  Joas  filius  Aza- 
rix  anuis  XL.  Isle  bono  principio  el  llnc  usus  pes- 
simo,  in  principiis  sui  regni  lemplum  iunovat,  in  ex- 
tremis,  inler  cxlera  facinora,  Zacbariam  quoque  fi- 
lium  Joadx,  lutoris  quondam  ac  regniiicatoris  sui, 
inter  leniplum  el  altare  lapidari  prxcepit ;  quem  ob 
merilorum  graliam  Dominus  in  Evaugelio  iilium  Ba- 
racbix,  id  esl,  benedicti  Domini  cognouiinat.  Lali- 
noruiu  duoJeeimus  Aieniulus  Sylvius,  Agi-ppx  su- 
perioris  regis  lilius,  regnavil  auuis  XIX,  qui  prxsi- 
diuiu  Albanoriuu  iuier  montes  ubi  uunc  Roina  est 
posuit.  llujus  lilius  fuil  Julius,  proavus  Julii  Pro- 
culi,  qui  cum  Ilouulo  Romam  coniuiigrans  fimdavil 


[A.  M.  Ilebr.   3031.  Sepl.  4307.]   Asa  lilius  Abia  D  Ju,iam  genlem. 


aunis  XLl.  Ab  boc  conduclus  Benedab  rex  Syrix 
Daroasci  contra  Israel,  percussil  omnem  lerrain  lNe- 
ptalim.  Latinorum  oclavus  Capys  Sylvius  .-rgypii 
superioris  regis  filius,  regnal  annis  XXVIII.  Asa 
idola  deslmil,  templum  mundat,  egredienlem  con- 
ira  se  Zara  /Elhiopem  cum  suo  sternit  exercitu. 
Ambri  icx  lsrael  emii  moiites  Samarix  a  Somer  duo- 
bus  talemis  argenli,  el  xdilicat  eam.  Abiel  de  Be- 
thel  lliericho  iustaurat. 


[A.  M.  Ilebr.  5140.  Sept.  4477. j  Amasias  tiluu 
Joas  annis  XXIX.  Helisxus  propbeia  defunctnt  t« 
pelitur  in  Samaria.  Azahel  rex  Syrix  aJDigit  Israel. 
Latinorum  decimus  lerlius  Avenlinus  Sylvius,  Are- 
muli  superioris  regis  uiajor  lilius,  regnavil  anui» 
XXX  VII,  at(|ue  in  eo  inonte  qui  nunc  pars  urbis  e»i, 
morliius  et  sepullus  xternum  loco  vocabulum  de- 
dil. 

|A.  M.  Ilebr.  5192.  Sepi.  4529.]  Azarias,  qui  el 
Ozias,  lilius  Amasix,  anuis  l  II.  Assyriorum  iricesi- 


(A.   M.  ilcbr.  3036.  Sepl.  4392.]  Josapbat  filius 

SMITHH  NOT.-E. 

■  .l'.iji/1/tm.  Euseb.  MmtHt.  Liv.  Capetut.  Ovid.,  Cupeius. 

>•  Carpentus.    Iia  o.    Mss.   Bedx  ,  et  prima   purs  «   V/'-  lU   Etiseb.,  sed  conlra  Ms*.  Scpl.,  quod 

Evseb.   Lai  ,  alibi,  Cal;ic(m  ct  (.'«imculnj.  Liv.  tl      non  UtvWtii  Boda. 


533  DE  TEMPORUM  RATIONB.  B3+ 

mus  se.xlus  Thonos  concoieros,  qoi  vocolur  •  Gra:ce  A  annis  CCLX.  Morluo  Romiilo,  qui  XXXVIII  rcgiuvil. 


Sardanapalus,  Tliaraum  alque  Anchialem  condidit, 
ei  in  prxlio  viclus  ab  Arbace  Medo  ,  semet  incendio 
conciemavit.  Usque  ad  id  tempus  fuisse  reges  Assy- 
riorum  liisloria  referl,  et  fiunt  simul  anni  b 
M.G-XCVH.  Oimies  aulem  anni  Assyriorum  a  primo 
anno  Nini  supnulanlur  c  M.CCXL.  Laiinorum  quar- 
tlis  decimus  1'roeas  Sylvius,  Avenlini  superioris  re- 
gis  filius,  reguavil  amiis  XXIII.  Post  quem ,  quintus 
decimus,  Amulius  Sylvius  annis  XLIV.  Arbaces  Me- 
dus,  Assyriorum  imperio  destructo,  regnum  in  Me- 
dos  J  transtulii ,  ubi  primus  ipse  rcgnavit  annis 
XXVlil.  Macedonum  regnum  inchoat,  primum  ha- 
bens  regcm  Caranum  anuis  XXVIII.  Lacedamionio- 
ium  reges  deflciunl,  Lydorum  incipiunt. 


.innis,  per  quimts  dies  senatores  reinpub  icam  rexe- 
riini,  atque  ita  uuus  explelus  est  annus.  Post  quos 
Miima  Pompilius  annis  X'L,  qui  Capitulium  u  funda- 
nientis  ajdificavit. 

[A.  M.  Ilebr.  5508.  Sepl.  4045.]  Manasses  fllius 
Ezechix  annis  LV.  Ilic  ob  scelera  sua  catenalus  el 
compeditus  in  Babyloniam  ducitur,  sed  ob  pceui- 
tentiam  et  preces  resliiuitur  in  regnum.  Romanoruun 
leriius  Tutlus  Hosiilius  regnavit  annis  XXXII.  Qui- 
primus  regum  Romanorum  purpura  el  faseibus  usus. 
Ckt,  et  adjecto  monie  Cielio  uibem  ampliavit 

[A.  M.  Iiebr.  5510.  Sept.  4G57.]  Auion   fllius  Ma- 
na  seannis  II.  In  Hebraica  verilaie  II  annis,  in  Sep- 


[A.M.  Hebr.  5208.  Sept.  4545.J  Jo.-itlia.i.   filius  b  lua6'nta  legitur  regnasse  '  XH.   Hislrus  civitas  in 


Oziae  annis  XVI  a  Olympias  prima  ab  Eliensibus 
constituitur  posl  annos  Trojana:  caplivitatisCCCCV. 
Remus  et  Romulus  gcneranlur  Marte  et  Ilia.  Joa- 
thain,  inter  cxtera  virlulum  bonarum  opcra,  portam 
domus  D  mini  sublimissimara  scdific  ivit,  qu;v  in  Ac- 
tibus  apo  tolorum  Speciosa  vocalur.  Omnes  siqui- 
dem  portse  templi  in  lerra  fuerunt,  excepta  Speeiosa 
i;ux>  pendebat,  qux  ab  llebr.vi-  porla  vocabulur 
J  atham. 

[A.  M.  Hcbr.  5221. Sept.  4561. [Acbaz  QliusJoatham 
annis  XVI.  Ab  h.e  couductus  Theglalh  i'halasar 
rex  A.svriorum  iUsin  regem  Syrix  inlerficit,  ct  ha- 
hitalores  Damasci  tr.insliilit  Cyrenem.  Roma  con- 
diia  in  monte  Paiatino,  XI  Kalendas  Maias,  a  gemi- 


Ponto  coudila.  Amon  a  servissuis  inerfuitur. 

[A.  M.  Ilebr.3541.  Sept.  4089.]Jnsias  lilius  Amon 
aums  XXXI.  Ilic  immdata  Judiea  elllierwalem,  lein- 
plo  etiain  innovato,  post  abjectas  idi.lol.ili ian  sordes 
Pascha  Dom  no  ccleberiiinum  facil  decinio  '  octavo 
aono  regni  sui,  et  cum  Nechaone  .'Egyptiorum  rege 
congressus  occiditur  io  campo  Mageddo,  qux  tiunc 
Maximianopolis  vucalur.  Romanorum  quartus  Ancus 
Martius,  Nun  ;v  ex  fllia  nepos,  regnavit  annis  XXIII. 
Qui  Aveiilinura  moutem  el  Janiculum  Urbi  adJidil, 
et  supra  mare  t  \to  dtcimo  ab  urbe  milliario  Ostiam 
condidit.  PostqutmTarqiiiniusPriscUMannisXXXVn. 
Qui  cire  m  Romx  xdilicavit,  numerum  sena'orum 
auxit,  Romanosludosinslitnii,  muroset  cloacas  aedi- 


nis  Remo  et  Romulo,  Uliis  Rhex  Sylvue,  qux  «rat  C.  !'('av  ',  Capitolium  exsti  uxit.  In  Hebrxo  XXXI  annis 


filia  Numitoris  fialris  regis  Amulii,  virgo  vestalis, 
sed  constupraia.  Consualibus  ludis  Sabina?  raptie, 
an  >o  ab  urbe  condila  (ertio.  Remus  rutro  pastorali 
a  Fabio  Romuli  ducc  occisus  est. 

[A.  M.  Hebr.  5255.  Sept.  4590.]  Ezecbias  filius 
Achaz  annis  XXIX.  ilujus  anno  scxlo  Salmanasar, 
rex  A-syriorum,  capla  Samaria,  transtulit  Israel  in 
Assyrios,  cujus  regnum  a  primo  Hieroboam  sleterat 


reg;iasse  Josias  iegitur,  in  Scpluaginta  Inlerpretibiis 
*  XXXII.  SedetEusehiusinler  regnum  h  ejusct  Joa- 
clnin  alium  de  suo  adjicil  annum,  propter  menses 
bis  ternos,  quibus  Joachaz  vel  Joachim  tegnaverat. 
Verum  quid  veritas  habeat  Hieremias  patt- 
dit,  qui  se  a  decimo  tciiio  anno  Jo>i.c  usque  »d 
annuiii  quarliim  Joachim  XXIfl  annis  prophetasse 
perbibet,  et  Nabuchodonosor  quarto  anno  Joachim 


VARIANTES  LECTIONES 
*  Edd.,  vicesimo  octavo,  male. 

SMITnil  NOTiE. 

*G'ra:c«.  Hoc  ideo  diclum,  nou  qund  nomen  Sar- 
danapal;;s  a  Graca  lingua  origiuem  ducat,  sed  quod 
ejns usus  generalis  apui  Gracos  oblinue, it.  Quod 
adeo  verum  esl  ut  nomen  Thoiios  concoleros  in  au- 
ctorihus  anliquis  vix  inveneris.  Suidx  esl   kovoctxo;- 


r.OXopo;. 

b  MCXCYII.  Scilicet  a  nalivilale  Abraha  i  i,  quoe 
est  Eusebii  icra  in  libro  po-terioreChrnnici. 

«  MCCXL.  S.ilicct  ah.  a.  m.  1905  ad  a.  5145. 

d  Transtatit.  A.  m.  5M6. 

e  Olympias.  Nolalum  est  supra  ad  an.  2767  ,  in 
prinijae  Otympiadis  inilio  diiferenliam  esse  vm  anno- 
niiii  inler  Eus.  el  Bedae  nuineros,  sc.  ab  an.  50Aza- 
ri;c  ad  an.  sextum  Joaiham.  Ralio  est  quod  l-.us.  inier 
caplamTrojainelsexlumJoalhaminseratixannosquos 
Becla  o.nittil,  ocio  sc.  ad  Samuelem  et  Saulem,  et 
unum  ad  Aihaliam.  Et  quidem  cnm  Eu-ebius  xi. 
.•iiinos  Samucli  etSauli  assignt-t.  Beda  tentiun  xxiu, 
et  Euseb.  Ailiaii.i;  vu>  annus,  DeJa  lantum  vi,  resta- 
ret  differentia  ix  a^inorum ;  se ,1  quia  EuSeb.  porro 
a  capla  Troja  kcccvi  annos  numerai,  ubi  Beda  lan- 
tinu  ccccv,  retraliitur  anuus  anus,  ctsupersiml  tan- 


tum  oclo.  Observatum  sit  hic  eliam  ob'ter  vacil- 
laro  Latinum  Euse!  ii  Chronicon  in  statuendo  primac 
Olympiailis  initio,  inter  secundum  et  leriium  aiuium 
jEschyli,  et  xlix  et  i.  Athalisc,  quod  nonEusebio  ipsi, 
sed  llicn  nynii  veisioni  imputaiiduin  est.  In  Gncco 
enim  nianifeste  ponitur  secundo  jEschyli  anno-coiu- 
pleto  et  tertio  currente,  et  Athaliae  l,  et  sh  hoc 
proinde  anno  Chronicon  tum  Grac.  tum  Lat.  Olyin- 
piades  ordilur.  Quare  Beda  recte  hic  dicii  posi  an- 
nos  ccccv,  i.  e.,  anno  ccccvi  currenie.  Et  M.  Ste- 
phanut  in  sua  Ediiioye  Chron.  Eus.  Lat.  (Par.  1512) 
sic  habet :  A  Capl.  Trojie  usque  ed  Olymp.  primam 
anni  ccccvi,  atias  ccccv.  Qtia;  critici  de  alii<  rebus 
hnc  loco  pro  Eus.  vel  conlra  eum  liliganl  aliis  re- 
linqnn. 

'XII.  Ita Eusebius,  sed  non  Sept.Vide  iv Regg.  ih. 

e  XXXII.  lta  Eusebius,  sed  non  Sept.  VidclV 
Regg.  xiii. 

h  Eius  el  Joachim.  Eusebius  non  adjecit  annum 
inter  Jnsiain  el  Joachim,  sed  intcr  Joachim  el  Zede- 
cliiam,  ex  tribus  m  usibus  Joachas  et  totidem  Je- 
ehoni».  Vid.  Euseb.,  p.  I24. 


635  BED>«  VENRRABTLIS  OPEROM  PARS  I.  —  DIDA8CAL1CA  GENUINA.  536 

regivare  ca>phse;  nono  decimo  aulem  rcgni  ejus  A  Mmn  meum .  et  ediucam  eot  $uper  itrtam  itlum. 


tnno  flif  r.-s>il\ inaiii  fuisse  deslruclam. 

[A.  M.  Uebr.  5381,  Sept.  «700|  Joschiiu  liua 
Josue  amiis  XI.  Posl  Josiam  regnav  l  Joachaz  lilius 
iju>  1  ilius  mciisibus  :  queni  Nechao  liuctura  ducens 
in  iCgyp!um,  Joaeliim  constiiuit  tegeni.  Hujus  anno 
lerlio  Nabuchodonosnr,  capla  Hierusalem  ,  et  pluri- 
mis  capiivaiis.  iu  quibus  erant  Daniel,  Ananias,  Aza- 
rias,  et  Misael,  partem  vasoruin  tcinpli  Babylo- 
«iain  transfert.  A  quarto  Joachim  anno  Scriplur.i 
regnum  Nabuchodonosor  compulat,  quia  ex  eo  Don 
Milum  Chaldxiset  Judxis,  sid  et  Assyriis,  jEgypliis, 
Moabilis,  aliisque  innuineris  geniibus  incipit  regn  >re. 
Joachim,  qui  ct  Jechonus,  lllius  Joachim  mensibus 
III  et  diebus  X.  llic  circumduta  a  Chaldseis   Hieru- 


tt  tuper  kabilatortt  ejul,  et  tuprr  omnei  nalionet  qiut 
in  circuitu  itliut  tunl,  el  inier/iciain  eot,  et  ponam 
eot  in  stuporem.  et  in  tibilum ,  et  in  toliludinct 
tempiiemat ,  el  tervient  omnei  genlet  iilce  rcgi  Babu- 
lonii  LXX  annit.  Cumque  impleti  [uerinl  anni  LXX, 
tititabo  tuper  regem  llabylonii,  el  r.tper  tjrntem  Hlum, 
dicit  Dominut ,  iniquilatem  eorum ,  et  tuper  lerram 
Clialdceorum ,  el  ponatn  ittam  in  totitttdinei  tempiler- 
uat.  Et  «  alibi  scribrns  ad  Iransmi^raiioncm  quani 
transduierat  Nabuchodonosor  de  Hierusalcm  in  Ra- 
byloncm  cum  Jechonia  rege  :  Cum  cttperint,  inquil, 
impleri  in  Babylon*  LXX  enni,  vitilabo  vot,  el  tutci- 
tabo  tuper  vot  verbum  meum  bonum ,  el  uducam  ios 
atl  tocum  iiium,  ait  Dominut.  d  Rursus  ejusdem  lem- 


salem  exiil  ad  regem  Babylouis  et  mater  ejus,  et  g  poris  jain  pianeriii  Verba  Dierum  ita  recordantur  i 
ductus  est  in  Babylonem  cum  populo  suo  anno  oc- 
lavo  regni  Nabuchodonosor. 

[A.  II.  Ilebr.  3363.  Sept.  4711.]  Sedechias  qui  et 
Mathias,  lilius  Josix  annis  XI.  Ilujus  anno  undeciino, 
regis  aulem  Babylonis  decirao  nono,  Judxa  capli\ala 
in  Babyloniam,  ct  templum  Domini  incensum  est, 
anno  ex  quo  fundari  coepit  »  CCCCXXX.  Qui  autcm 
reliiui  fuerant  JuJ-ei  transfugerunt  in  /Egyplum, 
qua  posl  annos  Y  percnssa  a  Chaldxis,  in  Babylo- 
niain  sunt  et  ipsi  Iransmigrali. 

QUINTA    tTAS. 

Qiiinla  iiiundi  aelas  ab  exlerminio  eospil  regni  Ju- 
daici,  quod  jnxla  prophelia  n  Hieremiae  LXX  annis 
pcrmausit. 


Si  quit  evaseral  gladium,  ductus  in  Babylonem  tcrvivit 
rcgi  et  filiit  ejus,  donec  imperaret  rex  Pertarum ,  et 
eompterclur  tfrmo  Domiiii  ex  ore  Hieremia:,  et  cele- 
braret  terra  Sabbula  tua.  Cuuciis  enim  diebut  detola- 
lionis  egit  Sabbatum ,  utque  dum  cumplerenlur  LXX 
anni.  Anno  autem  primo  Cyri  rtgit  Pertantm,  ad  ex- 
plendum  termonem  Domini  quem  locunit  fuerat  per  ot 
Uieremiw,  tutcitnvit  Dominut  tpirilum  Cyri  regii  Ptr- 
sarum,  etc.  Quibus  verbis  oslenditur,  quia  vaslata 
Chalda'i  Jud«a ,  noo  ut  Assyrii  in  Samariam  ilios 
miscre  colonos,  sed  desertara  reliquere  terram,  do- 
iit-c  ip-i  posl  annos  LXX  in  eam  rediert  Juilxi.  Con- 
senlil  bis  «Josephus,  in  deeimo  Autiquitaluni  libro, 
sr.ribens  temphun  et  Hicrasalera,  et  omnein  Judxam 


\h.  M.  Ileor.   3577.  Sept.   4725.]   Anno  decimo  C  LXX  annis  perinan^isse  desolalam.  Qui  rursum  enu- 


quarlo  postquam  pcrcussa  est  civiias,  qui  est  vicesi- 
iiiiis  quinius  annus  transnvgrationis  regis  Joarhim. 
cmn  quo  el  Ezechiel  capiivatus  est,  ipse  Ezechiel  in 
visionibus  Dei  adduclus  in  tcrram  Israel,  vidit  reno- 
vationem  civiiaiis  actempli,  tereiiiouiaruiiique  eju>. 
Rnmanorum  s  xius  Scrvius  regnavit  antiis  XXXIV, 
qui  trcs  monies  Lrbi  addidil,  Quirinalem,  dsquili- 
inim,  Viininalem,  Fossas  circum  muros  duxii,  cen- 
sus  Rom.inoruin  civium  primus  instituit. 

[A.  M.  Ilebr.  3389.  Sepl.  4757.]  Anno  viccsimo 
sexio  post  eversionem  llierosolymoriim,  qui  est 
:uinus  tricesimus  seplimu*  trausnvgrationis  regis 
Joachiiii.suhlevavitEvilmerodaeh  rexBabylonisanno 
qiio  regnareci»peral,  capul  Joachim  regis  Ju  iasde  car- 


merando  reges  Bahylcuis  i, '  si  Imnen  ipse  sic  scri- 
psit,  et  non  Codex  bllit  mendosus)  C  fere  annos  ab 
eversa  Hierusalem  nsqne  ad  eversioncm  regni  Chal- 
dasoram  facit  colligi.  Scribit  cniin,  post  Nabuchodo- 
nosor,  qui,  teste  Scriptura  sacra,  XXV  posl  everiam 
Hierusalem  vixil  annis,  Evilmerodach  filiuin  ejus  re- 
gnasse  anuis  XVIII;  post  quem  Egesar  filium  ejus 
XL;  cui  successisse  filium  ejus  Labosordoch  mensi- 
bus  IX.  Hac  dcfuncto ,  ad  Ballbasar,  qui  Naboan 
nuncupalur,  Iransisse  imperiura.  Qui,  cum  jam  ' 
XVII  regnaverit  annis,  captam  a  Cyro  Persarum  el 
Dario  Medorum  rege  Babrloniam  exequilur.  Darius 
aulem  Asiyagis  filius,  qui  Bab>  loniorutn  desiruxit 
imperium,  cum  Cyro  cognnto  suo,  a?eliai  annuin 


cere,  etpoiuitllirouuin  cjus  supcr  thronumregum  qui  fj  gexagesimum  ct  secundum ,  cum  Babylnn  fuisset  in- 
rranlciiineoin  l(al>ylone.  Meitiinii  hujus  temporis  ad-  vasa,  qui  taraen  alio  nomine  vocabatnr  a  Grrrcis, 
huc  futuri  prophctab  llieremias  ila  scribens:  Eccetgo  quique  Danielem  propheiam  sumensadse,  inMediam 
imllam  tt  adsmnam  iinirertat  cognationet  Aqiiilanit,  duxit,  et  omni  eum  honorc  celebravii.  Ilujus  Oarii 
si/  Domiints,    el    Nabuchodonotor  reaem    Babylonii       *  Daniel  ipso  ita  meminil :  in  annu  piitno  Darit  /Hh 

VARIANTES  LECTIONES 
1  EHJ.  XYIII,  cnnlra  Kd    P»r,  I,  et  Josephum,  imo  et  conlra  ipsns  Bed:i>  M-s. 

SMITIIII  NOT/E. 


■  COCCZXZ.  Ab  anno  qtiarlo  Salomonis  iuclu- 
sive.  Euiebiusliic  ponit  annos  cr.i.cxi.n,  annum  Sa- 
tnmnuis  quartum  excludens,  ct  Athaliie  1 ,  Amonis 
10,  Joai(B  I,  et  inler  Joachim  el  Zcdcchiam  altcrum 
adimiiens.  Josephus  aulem  incensum  icinplum  dlcit 
anno  fabrica  470,  m.  6,  d.  10. 

"  Witr#mi«j.  Cap.  xxv,  9s«q. 


r  A/i»i.  Cap.  yiu,  10. 

d  Knruia.  "  Chron,  xxtvi,  20. 

•  Jotrphu\.  Anliq.  x.  12. 

1  Si  lamen.  Nihil  hic  duhii  viilelm  HH  in  lerlhiiin 
Codirnm  qui  exslanl  Josephi,  eadem  enun  rst  lu>.li« 
qim  in  Bril*  irmporo,  el  ejtis  calcuht  congiuj. 

•  Oaniil.  Cnp   ix,  I. 


S57  DE  TEMPOIIUM  RATIONE.  5!8 

Aiueri  aesemineMedorum,  quiimperuvit  superregnum  A  phetx  clarescunl.  Pythagoras  Pliysicus  philosophus 
CSaldetorum,  rtjo  Dauiel  intellexi  in  librit  numerum      clarus  habetur. 


s/murum,  de  quo  fuclus  tit  sermo  Domini  ad  lliere- 
miam  prophelam,  ut  complerenlur  detolnlionii  Hieru- 
tnlem  LXX  anni.  Eusebius,  in  Temporuin  libro,  XXX 
annos  ab  eversionc  Hierusalem  usque  ad  inltium  Cyri 
regis  Persaruui,  Julius  aulem  *  Africanus  LXX  eom- 
putat.  Porro  k  Hieronymus,  tn  expositione  prophetx 
Oanielis  ,  ita  dicit  :  <  Tradunt  liebrxi  hujuscemndi 
fabulam  :  usqtie  ad  seplusgesimum  annuin,  quollie- 
remias  captivilaiem  populi  Judxorum  dixerat  esse 
solvendam,  de  quo  et  Zicliai ias  in  principio  volumi- 
uis  sui  loquilur  :  lrrilam  puluns  Dei  pollicitationem 
Baltliusar,  faltumque  promittum ,  versus  in  gaudium 
fecit  grande  eonekium,  insultans  quodummodo  ipei 


[A.  M.  tlebr.  3468.  Sept.  4816.]  Darius  annis 
XXXVI.  Inter  Darium  el  Cambysen  regnasse  duos 
fralres  Magos  in  libris  Chronieorum  Eusebii  reperi- 
niiis.  Verum  Hieronymus,  in  expositioiie  Danielis, 
scr  bit  post  Cambysen  Smerdem  '  Magum  •  regnasse, 
qui  Pantapthen,  inquit,  filiatn  Cambysis  duxil  uxo- 
rem,  qui  cum  a  septem  inagis  fuisset  oecisus,  et  iu 
iocum  ejus  Darius  suscepisset  imperium,  eadem  Pan- 
laplhes  nupsit  Dario,  et  ex  eo  Xerxen  filkiui  genuit. 
Secundo  aimo  Darii  sepluagcsimus  captivitatis  llieru- 
salein  annus  iuiplelur,  ul  vult  Eusebius,  teslem  ad- 
hibeos  Zacbariam  prophetam ,  apud  quem  secuudu 
Darii  aono  loquitur  angelus  :  d  Domiue  exercituum, 


Juditorum,  eleatis  lempli  Dei,  sed  slaiim  utlio  conse-  B  usquequo    tu  aon  iiiisrrefcris  llierusatem  et  urbium 


cuta  est. 

/A.  M.  Hcbr.  5423.  Sept.  4771]  Pcrsarum  primus 
Cyrus  regnavit  aunis  XXX.  Hic  ut  impleretur  verbum 
Domini  ex  ore  ilieremix,  primo  sui  regni  anno  laxata 
Hebrxorum  caplivilate,  L  fernie  hominum  miliia  re- 
gredi  fecil  in  Judxain,  resiiluens  eis  vasa  templi  Do- 
niiui  aurea  et  argenlea  VM,CCCC.  Qui  congregati  in 
Hierusalem  meiise  seplimo  xdificaverunl  altare,  et  a 
primo  die  raensis  ejusdem  cceperunt  oflcrre  holocau- 
stum  Domiiio.  Anno  aulem  secundo  adventus  sui, 
inense  secundo,  templi  fundamenta  jecerunt,  anno  in- 
censionis  ejus,  juxta  Africanum  LXXII,  juxla  autem 
Chronica  Eusebii  XXXII  :  sed  impedientibus  Sama- 
ritis ,   iiitermissum  est  opus  usque  ad  anuura  Darii 


Juda  quibus  iratus  esf  lHe  teptuagesimus  annus  est. 
item  quarto  Darii  regis  anno  dicil  iJem  prophela  : 
*  Ciim  jejnnarelis  ej  plangeielit  per  hot  LXX  annos, 
nunquid  jejunium  jejunastis  mihi?  Sexto  Darii  anuo 
lcmpli  xdificatio  complelur,  die  lertia  mensis  Adar, 
qui  est  quadragesiraus  sexlus  annus,  ex  quo  ejus  sub 
Cyro  fundamenta  sunt  jacta.  Unue  in  '  Evangelio 
dkunt  Judxi :  Quadraginla  et  sex  annit  cedipcatum 
est  lemplum  hcc.  Cceperunt  aulem  xdificare  anno  se- 
cundo  Darii,  niense  sexto ,  die  vicesima  quana.et 
anno  sexto,  ut  dictuin  est,  mense  duodccimo,  die 
lertia  compieverunt.  Ex  quo  apparet  opus  templi  et 
antea  non  parva  ex  parte  peractum,  annos  autem 
LXX  a  destruclione  illius  usque  ad  perfeclam  resiau- 


secuudum,  qui  eliam  in  regno  Asueri  et  Artaxerxis  C  randi  licenliam  esse  computandos.   Pulsis  urbc  regi- 


scripserunl  accusatiouem  adversum  Judxos ;  el  re- 
scripsit  Artaxerxes  nc  xdificaretur  Hierusalem.  Ro- 
manorum  scplimus  Tarquinius  regnavil  annis  XXXV, 
qui  causa  Tarquiuii  junioris  (i!ii  sui ,  qui  Lucretiain 
corruperal,  a  regno  expulsus  est. 

[A.  M.  Hebr.  3431.  Sept.  4779. j  Cambyses  Cyri 
liiius  annis  VIII.  Ilic,  devicta  .■Egyplo,  cunctam  cjus 
r<  ligicnem  abominalus,  cereinonias  ejus  et  lempia 
deposuit  :  Babylonem  in  iEgyplo  xdiftcavit.  Hnnc 
aiunl  ab  Jltbrxis  Secuudum  Nabuchodonosor  vo« 
cari,  sub  quo  Judilh  historia  :o;i6cribilur. 

[A.  M.  Hebr.  3432.  Sepl.  4780.]  Fralres  Magi  men- 
sibus  VII.  Jesus  sacerdos  magnus,  et  princeps  gentis 


bus,  qui  imperaverunt  annis  e  CCXLIII,  vis  usque  ad 
dccimum  quintuni  lapidem  Roma  iciicIj.ii  imperimn. 
Itonix  post  exaclos  reges,  priinum  cousules  a  Brulo 
esse  coeperunl,  deinde  tribuni  plebis,  ac  dklatores ; 
et  rursum  consules  rempublicain  obtiuuerunt  pcr 
snnos  ferme  CCCCLXIV  usque  ad  Juiium  Cxsarem, 
qui  primus  singulare  arripuit  imperium,  Olympiade 
•CLXXX'11»'. 

]A.  M.  liebr.  3488.  Sept.  4836.]  Xerxes  filius 
Darii  annis  XX.  Ilic  /Egvplum,  qux  a  Dario  discesse- 
rat,  eapit,  et  advtrsus  Grxciam  puifnaturus,  DCCX 
millia  armatorum  de  rrgno,  et  CCC  de  auxiliis,  ro- 
stralas  etiam  naves  MCC,  onerarias  autemMMM  nu- 
mero  habuisse  uarratur ;  allaraen  victus  palriam  re- 


Zorobabel.  Aggeus,    Zacbarias,  el  Malachias  pro 

VAFIIANTES  LECTIONES. 

1  Omnes  Edd.  et  Mss.  BeJx  Magnum,  sed  crasso         *  Edd.,  iu  marg.,  J  V,  c.  Mss.  et  Euseb. 
•rore. 

SMITilll  NOT/E. 
•  Affricanus  LXX.  Apud  Euseb.  (Pn-p.  Evangel.  D  assignel,  Beda  autem  xli.   Hoc  eo  accuratius  n< 


I.  x,  p.  488). 

-  Hieronymus.  In  Danielis  caput  quintum. 
1  iitigum.  Ilieronymus,  in  Danielis  cap.  xi,  2. 
d  Domine  exerciluum,  Zaeh.  i,  12. 

•  Cum  jejunuretis.  Zach.  vn,  5. 
(  Evanielio.  Joan.  u,  20. 

*  CCXLill.  Eusebius  dicit  Ronianoriim  reges  im- 
perasse  aunis  tcxi.,  sive,  uiquibuidam  placet,  CCXLIII. 
Hic  numerus  ccxliii  iu  ouniibus  Bedx  Codicibus  iu- 
venitur,  sed  errore,  ut  videtur,  scribarum.  fiaui  re- 
vera  secunduiu  ipsura  anui  reguin  Romanoium  im- 
plent  lantum  annosccxii,  et  Eusebii  calculusideo 
uiio  auno  uiinor  est,  quod  xl  lanlum  annos  Nunix 


diiui  quod   hinc  pendeat  applicatio  aiinorimi   Urbis 
conditx  ad  xrani  Christianam.  Vid.  infra,  3952. 

b  CLXXXIII.  Beda  etiam  bic  Lusebium  seculus, 
a  prima  Olympiade  ad  Julium  Lx-areni  ponit  Olym- 
piades  clxxxiii  :  immemor  sui  calculi,  secundum 
quem  non  daiitur  ibi  lot  Olympiades  xx  annis.  llle 
enim  Olyropiades  ordilur  ab  a.  m.  3198,  primus  au- 
teui  annus  Julii  Cxsaris  fuit  anno  3906,  distantia  est 
annoruiti  dccix  ;  sed  cui  Olympiades  impleul  aunos 
uccxxix,  quare  desunt  auni  xx.  Ilic  recurnt  eadem 
qux  prius  dillerentix  raiio  :  F.usebiiis  numeral  vm 
annos  de  quihus  diximus  ad  a.  3208,  et  xsi  amms  de 
quibus  ad  a.  530."),  quos  aunus  Beda  umiltil 


5»)  BKDA  VENERABILIS  OPEMUM  PAUS  I.   -  DILUSCALICA  CENUINA.  540 

fugiL  llerodulu»  tmtoriarum  scriplor ;  Zeuxes  piclor  A  et  a  Srpluaginla  interprclibus  Arlaxcrxes  vocatur. 

Alheniciiscs  XXIV  litleris  uu  cicperuul,  cum    umoa 


•fnotcilur. 

[A.  M.  Ilebr.  3(89.  Sepl.  4837.)  '  Arluhaniis  meit- 
sibus  VII.  S  icrales  uasi  iltir. 

IA.  M.  tlebr.  3.">i9.  Sepl.  4877.  |  •  Arlaxerxes,  qui 
et  Longimauus,  i>l  esl,  uurpi%ttp,  annis  XL.  Ilujus 
anno  septimo,  prima  die  niensis  primi,  Esilras  sacer- 
»1  >s  et  scriba  legis  Dei ,  ascendil  de  Babylone  cuin 
epislolis  regis,  et  in  prima  nicnsis  qninli  venit  in 
llierusaleiu  cuiu  viris  M.DCC,  cl  inter  alia  slrcnue 
gesla  castigavit  lilios  transinigrationis  ab  uxoribus 
alienigenis.  Ejusdcm  anno  viccsimo  Neemias  piu- 
cerna,  de  Susis  caslro  advcniens,  inuriim  Ilierusalcm 
L'l  dicbus  rcslituit,  el  ducalum  genli  XII  annisprx- 
buit.  *  llucus:|ue  divina  Scripiura  temporum  seriem 
continet.  Ijux  aulem  post  hxc  apud  Judxos  sunt  U 
gesla,  de  libro  Machabxorum,  el  Josephi  alquc  Afri- 
nni  scriptis  exhibeiilur ,  qui  deinceps  univcrsam 
hisloriam  usque  ad  Romana  lempora  proseculi  suut. 
ii  quidem  b  Africanus  in  quiulo  Teinporum  volumine 
hujus  lemporis  ita  meminil :  i  Mansit  ilaque  iniper- 
ffctuin  opus  usquead  Neemiani,  ct  vicesimumannum 
n-gis  Artaxcrxis,  quo  tempore  regni  Pcrsarum  C  et 
\V  anui  fuerunt  cvoluti,  caplivitalis  autcm  llierusa- 
'<iu  centcsimus  oclogesimus  et  quintus  annus  eral. 
El  tunc  primum  Arlaxerxes  jussit  ruuros  extrui  ilie- 
rusalem,  cui  operi  pr.vfuit  Neemias ,  et  ,i -diticaia  est 
platea,  el  muri  cir.  unidali.  El  ex  illo  lempore  si  nu- 
merare  vclis,  «  LXX  annorum  hebdomadas  usque  ad 
Christum  poteris  invenire.  i  Xcri.es  menses  II  :  posl 


Wl  tantum  litleras  liabcrenl :  Carihagineiisiuin  bel- 
Iiiiii  f.imosum.  Galli  Senoncs  duce  Bronno  Hoiuam 
invascrtint,  excepto  Capilolio,  ei  incensam  VI  ineu- 
mIhis  vastavcriiui.  Ti ibuni  uiilitares  pro  consuiibug 
esse  crrperuni.  Aristoleles  auditor  est  Plalonis, 
oetavum  decimum  xlalis  aiiniim  gcrens. 

[A.  M.  llebr.  3614.  Sepl.  4962.]  Artaxerxcs,  qui 
el  Ochus,  annis  XXVI.  Isto  .Egyptum  suo  junxit 
imperio.  Neclatiebo  rege  in  /Elhiopiara  pulso,  in 
quo  .1  g \|iiiuniiii  rcguum  deslructum  esl.  Dcmo- 
slhenes  orator  omnium  rumore  celebratur.  Romaui 
Gallos  Mipcram.  Plato  morilur.  Post  quem  acade- 
miam  Speusippus  tenuit. 

[A.  M.  Hebr.  3018.  9ept.  4966.]  Arses  Ochifilius, 
annisIV.  Judxorum  ponlifex  Maximus  Jaddus  cla- 
rus  habetur,  cujus  frater  Manasses  templum  in 
inoiite  Garizi  conslruxit.  Speusippus  rooritur,  cui 
succedil  Xcnocrates.  Quarto  d  Ochi  anno  Alexander 
Philippi  et  OI\mpiadis  filius,  vicesimum  xialis  an- 
iiiiiii  gereus  Macedonibus  regnare  incipit. 

[A.  M.  Hebr.  3634.  Sept.  4972.]  Darius,  Arsaini  fi- 
lius,  anuisVI.  Alexander  adversum  lllyricos  et  I  lira- 
ces  feliciter  dimicans,  subversis  Thebis,  in  Persat 
•lrina  corripuit,  et,  apud  Granicuin  flumen  regiis  du- 
ibus  opprcssis,  iubein  Sardis  capit.  Idem,  capta 
Tyro,  Jmkcam  iuvadit,  a  qua  favorabiliter  exceptus 
Deo  viclimas  immolat,  el  pontificem  templi  ladduui 
honoribus  plurimis  prosequiiur,  Andromacho  loco- 


quem  Sogdianus  menses  VII.  Plato  nascilur.  Ilippo-  *-*  rum  cuslode  dnnisso.  Septimo  regni  suianno  Alevan 


crates  medicus  insignis  habetur. 

[A.  M.  Ilebr.  3348.  Sept.  4896.]  Darius  cogno 
mcnto  Nothus  annis  XIX.  j£gyptus  recessit  a  Per- 
sis.  Reversis  de  captivilate  Judxis  non  reges,  scd 
ponlifires  prxfuenint  usque  ad  Aristobulum,  qui 
cum  dignitale  pontilicis  etiam  regale  sibi  coepit  usur- 
pare  vncajjulum. 

[A.  M.  Hebr.  3588.  Sept.  433'i.]  Artaxerxes,  qui 
cognouiinatus  est  Mnemon,  Darii  cl  Parysatidis  fi- 
lius,  annis  XL.  Sub  hoc  rege  videiur  llester  historia 


driam  in  £gyplo  condidit.  Nec  mora  Babylonem 
obiinuit,  iulerfecto  Dario,  in  quo  Persarum  regnuiu 
desiructum  est,  quod  steterat  anuis  CCXXXl.  Quo 
tempore  etiam  Latini  a  Romanis  perdomili  sunt. 

[A.  M.  Hebr.  5629.  Sept.  4977.]  Alexander  posi 
mortem  Darii  annis  V  regnavil ;  nam  anlea  VII. 
Alexandcr  Hircanos  et  Marlos  capit,  •  reveiicnsquc 
in  Hammone  condidit  Parxtoiiiuin.  Idem  Indicuui 
usque  Oceanuro  victoriis  potius  quam  bellis  perve- 
nit,  ac  Bab\  lonein  rcversus,  tricesimo  secundo  vita\ 
regni  aulem  sui  duodecimo,  anno,   veoeui  bauslu 


completa.  Ipse  quippe  estqui  ab  Hebrxis  Asuerus, 

VAtUANTES  LECTIONES 
1  In  Edd.  Ar/a»awij  ponilur  ad  a.  3488.  '  In  Edd.  Artaxerxcs  pouitur  ad  a.  3489. 

SMITIIII  NOTjE. 
■  Uuc  uique.  Desinentc  hic  Vet.  TestMMnti  chr.i-  rj  seplimo  ;  rcvera  nono,  capite  de  Raliono  teuipi-ruui. 


oologia,  ego  hic  ciam  i  \x  lnterprelumcalcutis  fiuein 
imponerem,  sed  quia  dehinc  ad  Christuin  pauci  lan- 
lum  reslint  ad  inargineio  numei,  non  iniilu  lituluin 
donec  ad  illam  usqoe  xram  pervenium  sit. 

b  A(ricanu$.  Citalus  ab  Hieronymo  in  Bauielis 
cap.  ix. 

«  LXX.  In  numeranlis  lxx  Hebd.  Beda  procedil 
per  hypoibesim  annoruiii  lunariu  o,  coiu.utando  viz. 
a  vicesimo  anno  Artax  rxis  usque  ad  Cluistuni  du- 
cem  hcbdomadas  lxx,  hoc  ust,  annos  diiodenorum 
101:0.1010  lunaiiuin  ccr.cic,  qui  sunl  amii  solarrs 
CCCClxiv.  Siquidem  1'ersa»  a  pru-falo  viccsiino  anno 
regis  Artaxerxis  nsque  a  I  niortem  Durii  regnaverunt 
utiuiscwi ;  ck.li  no  M.i.i-  li.nfs  usque  ad  iiileritum 
Cleopatr.c,  annis  ccc ;  indc  Roiiiuni  iisquc  ad  ivu 
Tiberii  Cxsar  s  moiui.  Iiimn  teHUWunt  anois  i.ix  i 
qiiibuscollectisliunl  aiiiiiccccLixv.  DohOi  licd.i  lu>o 


ubi  ac  unlam  hujus  hvpolhesis  esposiiion .m  dedii. 

J  Ochi.  Iia  oinnes  Codices,  sed  enore  uianilesio. 
Alexander  enim  Macedonibus  regnare  ccepit,  non 
t  inpore  Ochi,  sed  Arsis,  cujus  quarlns  annu»  est 
primiis  c.iruni  sepleiu,  quibus  Alcxaud  r  anle  mor- 
teui  Darii  rcgnavil. 

•  /f.-ivi ifnii;.'!.'  tii  UwHinune  ctndidit  Parailonmm. 
II  e  i,  ca  pute  Algypii  quxi;  IIuuiiiioii  vocaia  est,  a 
■  1 1 j  <  P.ir.cloniuiil  Slraboni  Humrtonia  dicilur,  lib. 
ivn.  Sfil  noi  iiiiiiioi  esl  quod  deesl  hac  clausula  in 
lii.r.  ii  Kh-i.Ii  i.  K.oio  iimissionis  vel  addilionU  uon 
<• .  iini  ii,  s.-il  iicc  taiio  fi  iiiiiii.iiuiiioiii  quibus  ScaU^ 
ger  lor  i>ni  mora  auu  in  roum  siipposiium  ^iliimii- 
lur.  Noo  euiin  inipuMsUtito  Uui  Alaiamlruui  llireaiiM 
ei  MjiiIhs  fip.-if,  oi  exindo  in  i4>(r>^>itiiH  leverii,  el 
Paralonlutn  cvinleie. 


!wl 


DE  TKMPOIIDM  RATIONE. 


642 


periil.    Post   quein,   transluto   in   inullos   imperin,  A  ria  el  Cilicia,   et  propemodurn  universa  Asia,  intei 


/Egyplum  Plolemaius  Lagi  filius  lenuit,  Macedonas 
Philippus  qui  el  Arideus  fraler  Alevandri,  Syriain 
ct  Babylonem  et  oiunia  regna  Orienlis  Seleucus  Ni- 
canor,  Asix  regnavil  Antigonus,  qui  apud  *  Uanie- 
lem  per  quatuorllitci,  qui  Arietem  conlereret,  cor- 
oua  designalur. 

JA.  M.  Hebr.  3*>69.  Sept.  5017.)  /EgypM  primus 
regnavit  Ptnlemxus  Lagi  annis  XL.  Appius  Claudius 
Cxcus  Romx  clarus  liabetur,  qui  aquani  Claudiam 
induxit,  et  viam  Appiam  stravit.  Plolemxus,  lliero- 
solyniis  el  Judxa  in  dilionem  suain  dolo  redactis, 
plurimos  caplivorum  in  jEgypluin  translulit.  Judxo- 
rum  pontifex  maxioius  Onias  Jaddi  lilius  clarus  lia- 
belur.  Teriio  decimo  Plolemxi  aimo  Syrix  et  Baby- 


innumera  argenti  pondera  ac  vasa  pretiosa  qux  ce- 
pit,  etiam  deos  eorum  quos  Cambyses  capta  jEgypto 
in  Persas  portaverat  retulit.  Judxoruiu  ponlifex 
Onias  Simonis  Justi  lilius  clarus  babetur,  cujus  item 
filius  Simon  non  minore  gloria  fulget,  sub  quo  Jesus 
filius  Syrach  Sapientix  librum  componens,  quem  vo- 
cant  Panarelon,  etiam  Simonis  in  eo  fecit  menlionein. 

[A.  M.  Ilebr.  5750.  S.>ri.  5098.]  Plolemxus  Pliilo- 
pator  filius  Evergetis  annis  XVII.  Airtiocbus  rex  Sy- 
rix,  vicio  Philupaiore,  Judxam  sibi  sociat.  Judxo- 
rum  poniifex  maximus  Onias  filius  Simonis  insignis 
habetur,  ad  quem  Lace  lamonioruiu  rex  Arius  lega- 
tos  inillii. 

[A.  M.  Hebr.  5774.  Sept.  5122.]  Piolemxus  Epi- 


loui,  et  superioribus  I  cis  regnare  incipil  Selcucus  rj  phanes,  filius  Pbilopaloris,  annis  XXIV.  SecunJus 


Nicaner;aqu9  tcmpore  Machabxorum  llebrxa  hi- 
storia  b  Grxcorum  suppulal  regnuui,  a  quo  et  Edes- 
seni  sua  tempora  coinputant.  Scleucus  Selcuciam, 
Laodiceam,  Antiochiam,  Apamiam,  Edessam,  Be- 
roeam  elPellam  urbes  condidit.  Judxorum  pontifex 
maximus  religiosissimus  ac  piissimus  Simon  Oni.c 
fiiius  clarus  babetur.  Posl  quem  Eleazarus  fraler 
ejus  suscepit  teinpli  niinisterium,  filio  ejus  Onia  par- 
vo  admoduin  derelicto.  Seleucus  in  eas  urbes  quas 
exslruxerat,  Judxos  transfert,  jus  eis  civium  et  niu- 
nicip  ilcm  ordinciu  cum  Gnecis  xquali  honore  con- 
cedens. 

[A.M.Hebr.  5707.  Sept.  5053.]  Ptolemxus  Phila- 
delpbus  annis  XXXVIII.  Sosiralus  Cuidius  Pharum 


liber  M.ichabxorum  apud  Judxos  hujus  lemporis 
gesta  conlinel.  Oni:is  sacerdos,  adsumptis  Judxorum 
plurimis,  fugit  in  iEgyptum,  et  a  Ptolcmxo  lionori- 
fice susceptus,  accepit  eain  regioue;»  qux  Heliopo- 
leos  vocahatur,  et,  concedenle  rege,  templum  ex- 
struxit  in  .Egypto  simile  tenipli  Judxorum,  quod  per- 
mansit  usque  ad  imperium  Vespasiani  aiinU  CCL. 
Sub  occasione  igitur  Onix  pontificis  infinita  exami- 
na  Judxorum  in  .lEgyplum  confugerunl,  eo  temporc 
el  Cyreneorum  muliitudine  replela  est.  Il.ee  autem 
vel  Onix  vel  cxteris  fuit  eausa  .Egyptum  petendi, 
quia,  pugnanlibus  contrase  magno  Antiocho  el  du- 
cibus  Ptolemxi,  posiia  in  medio  Judxa  in  contraria 
siudia  si  indebalur,  aliis  Antiocho,  aliis  Ptolemxo 


in  Alexandria  construxit.  Ptolemxus  Judxos  qui  in  C  faventibus. 


iEgypto  erant  liberosesse  permisit,  et  Eleazaro  pon- 
lilici  uiulta  llierosolymam  et  in  templi  donaria  vas  < 
Iransmillens,  Seplua<;inla  interpretes  pelit,  qui 
Scripiuram  sanctam  in  Grxcum  verterent  eloquium. 
Araius  agnositur.  Judxoruni  pontiiicaium  post 
Eleazarum  avunculus  ejus  Manasscs accepit.  TanUe 
auteni  polenlix  iuisse  narratur  Plolemxus  iste  Phi 
ladelplius,  ut  Ptolemaeum  patrem  viuceret.  Narr  nt 
autein  hislorix  habuisse  eum  pediluin  CC  millia, 
equiium  XX  millia,  curruum  II  millia,  elepliantos, 
quos  primus  adduxit  ex  .Ethiopia,  CCCC,  et  cxtera 
bis  similia. 

[A.  M.  Hebr.  5753.  Sepl.  5081.  ]  Ptolemxus  Everge- 
fes,  fiater  superioris  regis,   annis  XXVI.  Qui  iude 


[A.  M.  Hebr.5809.  Sept  5157.]  Ptolemxus  Philo- 
melor  annis  XXXV.  Aristobulus  naiione  Judxus, 
Peripatelicus  Philosopbus  agnoscitur,  qui  ad  Philo- 
metorem  Ptolemxum  explanationum  in  Moysen 
commenlarios  scripsit.  Antiocbus  Epiphanes,  qui  post 
Seleucum  cognomenlo  Pbilopatorera  annis.  XI 
rcgnavit  in  Syria,  Judxorum  legem  impugnans,  oin- 
niaque  sordibus  idolorum  complens,  in  lemplo  Jovis 
Olimpii  simuiacrum  pouit.  Sed  et  in  Samaria  super 
verticem  montis  Garizi  Jovis  Peregrini  delubrum 
xdiucat,  ipsis  Saraarilanis  ul  id  faceret  precantibus. 
Verum  Mathathias  sacerdos  leges  patrias  vindicat, 
adversus  Antiochi  duces  arma  corripiecs,  quo  raor- 
tuo  ducalum  Judxorum  suscepit  filius  ejus  Judas 


Evergetes  ab  ^Egypiiis  esl  vocatus,  quia,  capta  Sy-  P  Machabxus,  anno  c  CXLVI  regni  Grxcorum ,  vicesi- 

SMITIIII  NOT.E. 

morlem  Malhathix,  et  successionem  Judx  in  duca- 


Danielem.  Cap  viu,  8. 

k  Grxcorum.  .Er.i  Alexandrea,  Se'eucidarum,  et 
GraKOrum,'  eadem  e.-i  qux  terlio  decimo  a  morte 
Alexandri  anno,  primo  Seleuci  Nicanoris,  incipiens, 
sub  successoribus  eju  •  Deuielriis  et  Anliochis  in  Sy- 
ria  obtinuit.  Eam  tunc  temporis  Judxi  coacti  sunt 
rccipcre,  sub  regno  scilicet  Grxcorum  degentes. 
Hoc  igitur  nomine  in  libris  Machabx-orum  anni  apul 
Judxos  designantur.  Eadem  etiam  est  Edessenorum 
sera,  de  qua  vide,  infra,  ad  annum  4-3 '■:>.  Diligenier 
hic  est  observandum  quod  anoi  Grxcorum  in  primo 
Machahxorum  libro  a  mense  Nisan  incipianl,  iu  se- 
cundo  a  Tisri  sequente,  ita  ut  vi  mensium  dilferen- 
tia  inie.i-.it. 

«GJfLCJ.  Recle  bic  P.eJa  e  llbroprimo  Machab., 
cap.  tertio,  et  duodecirao  Josephi,  cap.  uono,  pomt 


tuni,  an.  146  regni  Grxcoium,  recte  eliam  point 
viuesimumannum  Philometorisin  Olymp.  155,secun- 
duui  Eusebium  ;  quod  auiein  bunc  amiiim  Philouieto- 
ris,  et  illam  Olympiadem  ponat  in  anno  146  tegui 
Grxcorum,  id  ex  suo  ipsius  errore  diclum  est.  An- 
nus  eniin  140  regni  Grxci  non  incidil  an.  Philoine- 
toris  20,  sed  15,  nec  in  Olymp,  155,  sed  155,  in  ejus 
neinpe  annum  secundum.  Niliilorninus  si  noietur 
Judam  ducalum  accepisse  immediate  a  inorle  pairis 
qux  inciditin  an.  15  Pbiloine:oris,  poiililicaiuin  au- 
lem  non  ante  annum  Pbiiomeloris  vicesiuiuin,  Olym- 
piade  155,  Beda  veriiati  hisloricx  non  n.ale  consu- 
iuisse  iiivenielur,  licet  non  siae  aliqua  erroris  labe 
quoe  in  uno  lemporis  apioe,  et  in  loco  apud  priiiiQ* 
auetoies  adeo  perplcxo,  faeile  condonar)  possil. 


54-3 


IIED.E  VLNERABILIS  OPERUM  PARS  1. 


DIDASCALICA  GENUINA. 


M4 


tm  njtein  Ploleraxi   Olympiade  CLV.  Qui  moi  An-  A  dxam  invaJerenl.  Ilaque   Pompeiu»  llk-ro.olyiii.-ni 


lioclii  duces  deJuilxa  eipellens,  ellemplum  ab  ido- 
lorum  imagiuibiis  emundans,  palrias  leges  post  Irien- 
nium  suis  i  iviUus  reddidit.  Cnde  post  secessunt  Oni.r 
sicerdwli*  in  .Egyplum  ,  de  quo  supri  diiimus,  et 
nioriem  Alchiini,  qui,  elTugalu  Onin,  ponlillcalum 
Indiguus  invadere  tentabat,  omnium  favore  Ju- 
Jxorum  Machabxo  sacerdoliura  dcccrnitur,  quod 
post  iiiorieui  ejus  friler  Jonalhas  sorlitus ,  \IX 
.iinos  suuuua  niinislravil  industria. 

[A.  M.  Ilcbr.  3838.  Sept.  5186.]  Piolemxus  Ever- 
geies  annis  XXIX.  Jonathas  dux  Judxorum  ei  pon- 
lifex  cum  Romanis  et  Spartiatis  amiciiias  facit :  quo  a 
Tiiphone  inlerfeclo,  iu  sacerdotium  frater  Simon 
a.sumitur.  anno  regni  Evergelis  septimo,  quod  VIII 
annis  slrenuissime  gerens  lilio  Joanni  reliquit.  1 1  i •  , 
aJversus  llircanos  bellum  gerens ,  Hircani  nomen 
accepit,  eta  Romanisjus  amiciiix  poslulans,  decrelo 
tenalus  inler  amicos  relatus  est.  Samariam,  qux  no- 
stro  lempore  Sebaste  vocatur,  obsidione  captam  solo 
coaequavit,  quam  poslea  Herodes  instaurans  Sebasten 
in  honorem  Augusti  appellari  voluit. 

[A  M.  Ilebr.  o855.Sept.  5205.]  Ploleroxus  Phy- 
stonquiet  Soter,  annis  XV. I.  Cicero  Arpini  nas- 
cilur  malre  llelvia,  palre  equestris  ordinis  ex  regio 
Voscorum  gcnere.  Ilircano  in  poniilicaiuin,  queni 
ipse  XXVI  annis  tenuit,  Aristobulus  succedit  annum 
uiiiiiii,  qui  rex  pariler  et  ponlifex  primusapud  Ju- 
dxosdiaderaaiissumpsiiinsigne,postbCCCCLXXXIV 


veuieus,  capu  urbc,  et  lemplo  reseraio,  usque  *d 

sancia    saucioruin  iccedil ,    Aristobuluin    vinctum 

secum   abducit  ,   pontilicatum    conflrmut   Hircano , 

deinde  Aniipalruin  HeroJis  Ascaloniue  lilium  procu- 

ralorem  Palxslinx  facil ,  uiansilque   iu   pontillcalu 

llircanus  annis  XXXIV.  Virgiluis  Maro   in  pago  qui 

Andcs  dicitur,  haud  procul  a  Manlua  nascilur,  Pom- 

peio  el  Crasso  consulibus.  Pompeitis,  caplis  lliero- 

solymis,  liibuiarios  Judxos  facit.  VirgiliusCretnonas 

sludiis  erudilur.  Cxsar  Cermanos  el  Gallos  capii,  et 

*  Britannos  quoque,  quibus  ante  eum  ne  ooinen  qui- 

dem  Romanorum  cogniluui  fueral,  viclos  obsidibus 

acceptis  slipendiarios  facil. 

[A.  M.  Ilebr.  3925.  Sepl.  5273.]  Cleopatra  soror 

B  Ptolemxi  annis  XXII.  Orto  euim  bello   civili   intcr 

Cxsarein  et  1'ompeium,   viclus  Porapeius  Alexan- 

driaro  pelit,  ibique  ab  ipso  a  quo  sperabat  auxilia  Pto- 

lemxo  percussus  iuteriit ;  mox  '  Cxsar  ubi   Alexan- 

driam  venit,  ipsi  quoquc  Ptolemxus  parare  voluii 

insidias,  unde  belio  ei  iniato,  victus   in  illo  periit. 

Cxsar,  Alexandria  polilus,  regnum  Cleopatrx  dedit, 

cum  qua  consueludinem  stupri  babucrai ;  cujus  ter- 

tio  regni  anno   ipse  primus  Romanorum  singulare 

obtinuit  imperium,  a  quo  Cxsares  Romanorum  prin- 

cipes    appellati.  Clenpalra   regio   coiuiiaiu   urbem 

ingressa. 

[ \.  M.  Hebr.  5910.  Sept.  5258.]  Cxsar,  ob  inso- 

lentiammorum,  conjurantibus  in   eum  LX  vel  am- 

plius  senaloribus  equitibusque  Roroanis ,   in  curia 
annosBaIiyIonic.iicaplivit.itis;    post  quem  recnavit  p        r  .  .    ...         ,  ,,„    .v, 

3  v    .         .  „     6  C  confossus  internl.poslannosMV  et  VI  menses  quara 

linn-»ite    onKnmnJnl..        Ilnr.nnd*    nnnie       VYVII         A... 

regnare  cceperat.  Cassius,  Judxa  capta,   templum 


Jannxus  cognomento  Alexander  annis  XXVII,  qui 
pontilicaium  quoque  administrans  crudelissime  civi- 
bus  prxfuit. 

[A.  M.  Hebr.  580".  Sepi.  52I3.J  Piolemxns,  qui 
et  Alexander,  annis  X.  Hujus  anno  septimo  Syria  in 
Romanam  dilionem  cessil,  capto  Philippo  a  Gahinio. 
Expulsus  de  regno  Ptolemxus  Physcon  per  malrem 
Cleopatram,  in  Cyprum  secedil. 

[A.  M.  Hebr.  3873.  Sept.  5221.]  Piolemxus,  qui  a 
roatre  fuerat  ejectus  annis  VIII,  regressus  de  fuga 
regnum  obtinuit,  quia  AlcxanJrum  qui  anle  eum 
fuerai,  ob  interfectionem  matris  cives  pepulerant. 
Sylla  Albenienses  vastat. 

[A.  M.  Hcbr.  3<J03.  Sept.  5251.]  Piolenwus  Diony 


spoliat. 

.[A.  M.  Hebr.  5966.  Sept.  5314.]  OctavianusCx-ar 
Augustus  Romanorum  secundus,  regnavil  annis  LVI 
et  roensibus  VI,  a  quo  Augusli  appellali  reges  Roma- 
noruni,  quorura  XV  vivente  Cleopatra,  XL  et  uuum 
postea  vixit  annos.  Undecirao  Augusli  auno  deflcienle 
in  Judxa  pontificum  principatu,  J  Herodes  nil  ad 
ciun  pertinens,  ut  pole  Antipatri  Ascaloniix  el  matri* 
CypriJis  Arabicx  filius,  a  Romanis  Judxorum  susce- 
pit  principatum,  quem  lenuit  annos  XXWI ;  qui  ne 
iguubilis  forie,  et  a  Judxorum  semine  arguerctur 
cilraneus,  combussit  libros  omnes  quibus  nobilitas 
gentis  Judxx  in  templo   servabatur  adscripla  ,   ut, 


sius  anuis  XXX.  Ab    hiijus  anno  quinlo   Alexandra  D  deficientibus  prohamentis,  et  ipse  ad  banc  pcrtinere 


uxor  Alexaudri  ponliflcis  post  moriem  ejus  regnavit 
JuJxis  aunis  IX,  ex  quotempore  JuJxos  rerum  con- 
fusio  et  varix  cla  Jes  nppresserunl.  Posl  cujus  mortem 
Aristobulus  et  llircanus  lilii  ejus  tonlra  sc  de  iinperio 
dimicantes,  occasionem  prxbuere  Romanis  ut  Ju 


putaretur.  Insuper  etiam  ut  suam  sobolem  regio  illo- 
rum  generi  counnisceret ,  projecli  Doside  feniina 
Hierosolymitana,  quam  privatus  acceperat  uxoreiu  , 
el  nalo  ex  ea  filio  Anlipatro,  social  sibi  Miriaiutieui 
flliam  Alexandri,  neptem  Arislobuli  fralris  Hyrcmi , 

VARIANTES  LECTIONES. 
1  Edd.,  <>suri  ipie,  male.  Ediii  J  V  in  margine  pnsuerunt. 

*  EJd.,  in  tcxtu,  V,  sed  contra  Mss ,  quare  etiain 

SMITHII  NOT^E. 

«  Briiannos  quoque.  \  ide  Bedam,  iu  sua  llisl.  Eo 


•  Soler.  Hoc  Cagnomen  etiam  Pioleraxo  Lagi  in- 
diluin  fuit,  lesle  Josepho  (Anl.  iii)  elaliis. 

*  CCCCLXXIIV.  Josephiis  cccci-xxxi  (Antiq. ini, 
19).  Sed  a  capio  ZeJecliia,  unde  hi  anni  compulan- 
lur,  itj   Arisiobuli  .iniiiiin.   iutercrdiiiil  revcra  amii 

cccclsssvi. 


cles.,  i,  i. 

■'  lleroies.  In  liiijus  cl  alioruin  sub  Hoinani*  prin 
ripaiu  pontilices  Judxis  pro  irbitrio  impmilL  lloruin 
llistoriaro  abllircino,  de  quo  supn,  4905,  id  riuui- 
tuin  ultiiniiin,  litsepliut  iradldil  [itilif  ''»•*   *v  M)i 


945 


qui  anle  eum  rex  cral  JudxontiH.  II xc 
genuii  lliios,  quorum  Jiios  Alexandram  ei  Arislnbu- 
lum  ipse  necavit  in  Samaria;  nec  mora,  post  etiain 
matrcm  illorum,  qua  nil  cliarius  noverat,  simili 
«  elere  pereniit.  £  quibus  Arislobulus  llerodera  ex 
Beronice  susceperai  filitim,  quem  in  "  Aclibus  apo- 
stolorum  ab  angelo  percussum  legimus.  Tertio  inter 
Auguslum  et  Anlonium  orlo  bello,  quod  Antonius, 
qui  Asiam  el  Orienlem  tenebat,  repudiata  sorore  Au- 
gnsti,  Cleopatram  duxissct  uxorem ,  Anlonius  et 
Cleopatra  victi,  semct  inlerficiunl.  A  quo  icmpore 
qurtfani  primum  annum  Augusti  monarchix  suppu- 
lant.  Ilaclenus  qut  vocabantur  Lagidx  in  Al^s^o 
regnaverunl  annis  CCXCV. 

SEXTA  £TAS. 


DH  TEMPOBUM  RATIONE. 

quinque  ei  A      [A.  M.  5981.  Clir.  30 


54« 

Anno  quinlo  deciwo  iiu- 
perii  Tiberii,  Dotninus,  posl  baplismum  quod  prx- 
dieavil  Joanites,  mundo  regiium  ccelorum  annunciai, 
pcractisa  principio  iniiudi  secundum  llebrxos  annis, 
ut  Eusebius  in  Cbronicissuissignat,  IV  millibus,  ad- 
notando  quod  sexto  dccimo  Tiberii  anno  priiicipium 
fucrit  ocluagesinii  primi  jubilxi,  secund  :ni  llebrxos. 
Quare  autem  nostra  supputatio  undeviginti  niinus 
ponendos  xslimaverit  annos,  f  .cile  qui  d  snperiora 
libelli  hujus  legeril,  inveniet.  Juxia'  vero  Chrouica 
eadera  qux  ipse  Eusebius  d :  utraque  Editioite,  ut 
sibi  videbatur,  composuit,  anni  sunt  VMCCXXVIll. 
[A.  M.  3984.  Cbr.  33.]  Anno  XVIII  imperii  Tiberii 
Dominus  sua  passione  muiidum  reJemii,  et,  pr.edi- 
caiuii  per  JuJxx  regiones,  aposioli,  Jacobuin  fra- 


[A.  M.  3952.   Chr.    1.]    Anno  <  xsaris  Augusti  b  B  trem  Domiiii  Hierosolymis  ordinant  episcopum,  or- 


XLll,  a  morte  vero  Geopatrce  ct  Anlouii  quaudo  et 
iCgyptus  in  provinciam  versa  est  anno  XXVII;  0!ym- 
pindis  CXCIV  anno  terlio,  ab  Crbe  autera  condiia 
anoo  ■  DCCLII,  id  est,  eo  anno,  quo,  compressis  cun- 
clarum  per  orbem  terra»  genlium  motibus,  firmissi- 
mam  verissimamque  pacem  nrdinalione  Dei  Cxsar 
composuit,  Jesus  Chrislus  Filius  Dci  scxtam  iuunJi 
auaiem  suo  consccravit  adventu.  Anno  imperii  Au- 
gusti  XLVll,  llerodes  morbo  intercuis  aqux,  et 
scatentibus  tolo  corpore  vermibus,  miserabililer  et 
digne  morilur,  pro  quo  subslitulus  ab  Augusto , 
filius  ejus  Archelaus,  regnavit  annis  IX,  id  est,  usque 
ad  ipsius  Augusli  linem.  Tunc  enim  non  ferentibus 
ullra,  sed  accusanlibus  apud  Augiislum  ferocitatem 
ejus  Jud.i  is,  in  Viennam  urbem  Gallhe  relegatur,  et 
ad  ininueiidain  Judaici  regni  polentiam,  iusoleniiam- 
que  domandam  ,  quatuor  fratres  ejus  pro  eo  sunl 
lelrarchx  creaii;  Herodes,  Autipater,  Lysias  ei  Philip- 
pus,  quorum  Pbilippus,  et  llcrodes,  qui  Anlipas  piius 
nuncupabaiur,  eliain  vivenle  Archelao  letrarchx  fue- 
rani  ordinati. 

f  A.  M.  3J89.  Chr.  38.]  Tiberius  privignus  Augusti, 
hoc  est,  Livix  uxoris  ejus  filius,  ex  superiore  geni- 
tos  coujuge,  regnavit  annis  XXUl.  Hujus  anno  duo- 
decimo  Piialus  Judxx  proeurator  ab  eodem  dirigi- 
lur.  Herodes  telrarcha,  qui  Judxorum  principatum 
lenel  annU  XXIV,  in  honorem  Tiberii  et  matris  ejus 
Livix  Tiberiadem  condidit  el  Libiadcm. 


dinant  et  septein  diaconos,  et,  lapidalo  Stepliano, 
Ecclcsia  per  regiones  Judxx  el  Samarix  dispergitur. 
Agrippa,  cognoincnlo  Herodes,  filius  Aristobuli  filii 
Herndis  regis,  accusator  Herodis  lelrarchx,  Homaia 
profectus,  a  Tiberio  in  vim  ula  conjiciiur,  ubi  pluri- 
mos  sibi  adscivit  ad  amiciliam,  et  maxime  Germanici 
filiurn  Gaium. 

[A.  M.  5993.  Clir.  42.]  Gaius  cognomenlo  Caligu.a, 
regnavit  annos*  III,  et  meiises  X,  dies  VIII.  Hic  lle- 
rodem  Agrippam  amicum  suum,  vinculis  libcralum, 
regcni  Jud.cx  facil,  qui  permauetin  regno  annis  VII, 
id  est,  usque  ad  quartuni  Claudii  annum  ;  quo  ab  an- 
gelo  percusso,  successil  in  regnum  liius  ejus  Agrip- 
pa,  et  usque  ad  exlerminium  Judxorum  XXVI  an- 
.  nis  perseverat.  Ilerodes  icira  clia  el  ipse  Gaii  amici- 
liain  peieus,  cogentc  llerodiade,  Romam  venl,  sed 
accusaius  ab  Agrippa  eliam  tetrarchiam  perdidit, 
fugicnsque  in  llispaniam  cum  Herodiade,  nxrrore 
periil.  Pil.au;  qui  sentcntiain  damnationis  in  Christura 
dixcrat,  lanti  ,  irroganle  Gaio,  angoribus  coarctatus 
est,  ul  sua  semanu  peremcrii.  Gaius,  in  deos  se  refe- 
rens,  Judxorum  loca  saucta  sordibus  idolorum  propha- 
nat.MailhxusinJudxaprxdicansEvatigcliumscripsii. 
[A.  M.  4007.  Chr.  50.]  Claudius  annos  XIII,  men- 
ses  VII,  dies  XXVIII.  Petrus  Apostolus  cum  primtis 
Aiaiochenam  fundasset  Ecclesiam,  Romam  pergit, 
ibique  XXV  annis  eathedram  tenet  episcopalem,  iJ 


esi,  usque  ad  ullimum  Neronis  annum.  Marcus  Evan- 
VARIANTES  LECTIO.NES. 
•Edd.  Col.  et  Bas.,  vera,  sed  contra  Sichardum  *  Edd.  Col.  el  Bas.  et  Sicbard.  IV,  rcliqui  Edd. 

et  Mss.  et  Mss.,  III. 

SMITHII  NOT^E. 
•  Actibus.  Cap.  xn,  23.  0  anno  periodi  Jul.,  quo  xra  evangelica  cl  vera  poni- 

h  XLII.  Hos  annos  Beda  suppulata  cxdeCxsaris,       lur,  coincidal. 

t  DCCI.Ii.  Quod  supra  notatu.n  csl  de  annis  Ito- 

mannrum  regum,  ad  au.  inun.  5i(#S,  suuiii  hic  usiiin 

aperit.    Nam   si  anni    regum    Konianorum    fiicrint 

ccxliii,  annus  nali  Christi  non  fucril  Lrhis  rondi- 

Quarc  probabile  cst  uumeriiiii 


unde  NalivitasChri  ti  inciJ.il  iu  annum  periodi  Jul 
4712,  duos  annos  anlc  vulg.  xram  Dionysianam, 
atque  iu  hoc  anno  conscnliiint  reliqux  aerc,  quas 
lleda  hic  memorat.  Solarestat  quxslio,  an  hicannus 
in  compuio  includendus  sit.  Scaligeri  Ediiio  Chrpn. 
Euseb.  hunc  annum  excludens,  xram  Chrisii  a  43 
Augusli  orditur;  sed  Ilen.  Steph.  Edibo  ipsum  an- 
nuin  42  includii ,  qund  faciunl  etiam  reliqui  ferc 
cbronologi  mediarum  xtatum.  Adeo  incerlum  est 
apud  nuperos  erudiios  bujus  xrx  Christianx  initium, 
ut  liberiun  cuique  sil  ulrum  horum  annorum,  cur- 
reutem  an  integrum,  velit  eligere.  Ego  currenlis  anni 
computo  accedo,  non  solura  quod  Bedx  luiiueris  in 
bsc  Cfaroriico  raelius  conveniat,  sed  eliam  djtod  cum 


ix  752,  fcd  75  i. 

ccxliii  errorem  esse  in  codd,  Bcdx. 

:|  Superiora.  Nerope  ad  niimerum  2519,  annos  vn; 
ad  50. 1,  i ;  ad  5310,  x;  ad  3511,  u  :  quibus  compii- 
lalis,  liunt  auiii  xx;  sed  qunuiam  in  terlta  a?l..te 
Eusehius  unimi  aiinum  iiiiuus  quam  iicda  com,>ula- 
verai,  adjeclis  se.  ix  lantum  annis,  i  aJ  Jnsuaiu, 
viii  ad  Sar.i.  ct  Saul,  ubi  x,  ncmpe  ab  Achiahme, 
jeiravera'.,  dillerc;itia  annorum  ad  undcvigiuli  redir 
citur. 


Si7  BP.D.E  VENERAUILIS  OPKKl-M  PARS  I.  -  DIDASC.ALICA   CENUINA.  •>** 

geliitm  quod   ROUUD  scripsoiat,  Mfjfto,  Pelro  inii-  \  rio  Komano  .idjecil.  Colossus  crigilur,  UjIx-iik  Mii. 


tente,  pr.rdicat  *.  Quarto  Gtaudil  an  iob  lames  gra 
vissniia,  cnjus  «  I.ucas  iiieininil,  I  ici.i  est.  Eodeni 
.liimi  IpM  Unllaiiian)  adinis,  quam  neque  anie  Ju- 
lium  Ca>sarem,  neque  post  euin  quisqiiam  aliingere 
ausus  fueral,  sine  ulo  prxlio  ac  sanguine  inlra  pau- 
cissimos  dies  plurimatn  insubo  parleoi  in  dilionem 
recepil.  Oreadas  eti.iin  insulas  Kouiano  ailjecii  iin- 
perio,  ac  sexlo  quain  prolcctus  erat  inense,  Roinam 
rediil.  Nono  regni  sui  anno,  Judxos  luinultuanles 
Roina  npulit,  quod  et  •'  Lncas  referl.  Sequenli  amio 
fames  maxima  Roinam  corripit. 

[A.  M.  4081.  Clir.  70.]  Nero  annos  XIII,  nienses 
VH,  dics  \XVII1.  Ilujus  secundo  anno  Ke^tus  Judxx 
procuralor  success  l  Felici,    a  quo   Pauius   Kouiani 


ludinia  pedes  CVII. 

[A.  II.  405:..  Clir.  82  |  Tilus  annos  II,  menses  II. 
Vir  oiiiiiiiiin  virtuiuin  genere  mirabilis,  adeo  ut  aiuoi 
el  delirix  liuiiiani  generis  ilicerelnr.  Ilic  Amphllhea- 
Iruin  RomB  .rdilical,  ct  in  dedicatione  cjus  V  fera- 
nini  millia  occidit. 

[A.  M.  .049.  Chr.  98.]  Domilianus,  fraler  Tili 
junior  annos  XV,  inenses  V.  Ilic  secundus  posl  Ne- 
roncni  Christianos  perscqnilur,  sub  quo  aposlolus 
Joannes  in  Pathmum  insulam  relegalus  esl.  Et  Fla- 
via  Domitilla,  Flavii  Clementis  consulis  ex  sorore 
neptis,  in  insulam  ■  Ponlianam  ob  lidei  lesiimonium 
exiil.il.  Qui  et  ipsuni  Joannem  fcrtur  in  ferventis  olei 
ilolium  misisse,  scd  Joannem  laiu  immuncm  reilisse 


vinclus  miilitur,  et  bieimium  iu  libcra  mancns  cus-  R  3  pcenis,  quam   a  corrtiplione  carnis  manehal  sem- 
lodia,  posl  hxc  ad  prxdicaudum  dimiltitur,  necduni      per  immunis. 


Nerone  in  ta'nla  eruiupente  scelera  quanta  de  eo  nar- 
rant  Hislori.e.  Jacobus  frater  Domiui  cum  XXX  an- 
nis  Hierosolymorum  rexisset  Ecclesiam,  scplimo 
Nerouis  anno  lapidatur  a  Judxis,  vimlicanlibiis  in 
illo,  quod  Paulum  interficere  neqniveru.it.  Festo  in 
magstralu  Judxx  succedit  Albinus,  Albino  Florus; 
rujus  luxuriam  et  avariti.im  cxleraque  Oagilia  non 
ferenles  Judxi,  contra  Romanos  rcbellaverunl,  ad- 
verstim  quos  Ycspasianus  magisler  mililix  transmis- 
sus,  plutimas  utbes  Juda:x  cepit.  Primuse  Nerosuper 
oinii  a  scelera  sua  etiam  Clmslianos  perscquitur, 
quorum  eximios  Romse,  Pelrum  cruce,  Paulum  oc- 


[A.  M.  4050.  Chr.  99.]  Nerva  annuin  I,  menses  IV, 
dics  VIII.  Hic  primo  edicto  suo  cunctos  exules  revo- 
c.ivit,  unde  et  Joannes  apostolus  hac  generali  indul- 
gentia  liberalus,  Ephesum  rediil.  Et  quia  concussam, 
6e  absente,  per  hrereticos  vidit  Ecclesix  OJem,  con- 
festini  hanc  descripta  in  Evangelio  suo  verbi  Dei 
xternilale  slabilivit. 

[A.  M.  4009.  Chr.  M8.jTrajanusannosXIX,  men- 
ses  VI,  dies  XV.  Joannes  apostolus  sexagesituo  oc- 
lavo  anno  post  passionem  Domini,  xlalis  aulem  Buai 
nonagesimo  octavo,  Ephesi  placida  ntorte  quievit. 
Trajano   adversum    Chrislianos  persecutionem  mo- 


ridil  gladio.  Hic  in  re  militari  nihil  oiniiino  ausus,  .-.  vente,  Simeon  qui  cl  Simon  lilius  Cleophx,  Ilieroso- 
Britlaniam  pene  amisit,  nam  duo  sub  eo  nobilissima  lymorum  episcopns  cruciligilur,  et  Ignatius  Antio- 
oppida  illic  rapla  alque  evcrsa  sunt.  chix   episcopus,  Romam  perductus,  bcstiis  tradilur. 

[A.  M.  4051.  Chr.  80.] '  Vcspasianus  annos  IX,  Alexander  quoque  Roman.r  urbisepiscopusmarlyrio 
inenses  XI,  dies  XXII.  Hir.  apud  Judxam  inipcral  :r  ooronatur,  et  septimo  ab  urbe  milliario,  via  Numen- 
ab  exercitu  appcllatus,  et  belluni  Tito  liiio  cominen-  tana,  ubi  decollatus  esl,  sepelitur.  Plinius  Secundus 
dans,  Romam  pcr  Alexandriam  proficiscilur ; '  qui  Novoconiensis  orator  el  hisioricus  insignis  habetur, 
Tilus  secundo  anno,  Jud.xx  regnum  snbverlit,  tem-  cujus  plurima  ingenii  operaexstanl.  Pantheon  Romx 
plumque,  solo  slravit,  po.-t  annos  e  prinix  xdilica-  quod  Domitianus  feccrat,  fulmineconcrematum ;  cui 
tionis  ejns  MCXXXIX.  Consuminatum  est  hoc  bel-  nomen  inde  datum  est  quod  omnium  deoruni  sit 
lum  annis  IV,  duobus  qitidem  Neronc  vivente,  et  ipsa  domus  habitaculuiu.  Judxi  per  diversas  lerra- 
duobtis  aliis  posleah.  Vespasianus  interalia  inagno-  rum  partes  seditiouem  movenles,  digna  ea'Je  ster- 
ruui  operum  in  privata  adbuc  vita  in  Germaniam  ac  iiunlur.  Trajanus  Romani  imperii,  quod  post  Augus- 
deinde  in  Brittaniam,  a  Clandio  missus,  tricies  el  bis  lum,  defeusum  magis  fuerat  quam  nobililer  amplia- 
ciiiii  hoste  conflixit.  Duas  validissimas  gentes,  XX  tuui,  Gnes  longe  lateque  diffudit. 
•nppida,  iusulani  Vcclam  Uriiianix  proxiinam,  iinpe-  D      [A.   M.  4090.  Cbr.    159.]   Adrianus,  consobrinx 

VARIANTES  LECTIONES. 

1  Sirhardus  cl  Mss.  Westin.  el  Wilk.,  ijiii  sccundo. 


*  Quario.  Ex  hoc  calcuio  roulirmalur  iniiium  quod 
supra  posniintis  annorum  Uirisli  ab  anno  Nalivilalis 
curreiite,  id  est,  Augusii  42.  Ad  aiinuui  enim  Claudii 
quartuin  Beda,  in  llist.  Eccl.  i,  5,  ponit  aunum 
Chrisli  46.  Si  vero  Iiiiiic  ab  anno  Nativ.  integro.  id 
•■si,  Augusii  45  incipiamus,  uon  erit  auniis  Cbrtsli  46, 
sed  48. 

b    Famcs. ...    B  iitnuain....  Orcadus.    Vide  Eccl. 
Ilisl.  i.  5,  ad  an.  40. 
«  /.ii.ii».  Act.  ii,  28. 
'  Lucus.  Act    wiii.  2. 

*  .Vcio  ...  Briuuiuun  y.tne  nmisit Ihto  onyula. 

Vlda  Ktd.  Ilial,  i.  5. 
>  r<'i/>(uii)rnn.  Anlc  Vespasiaiium  liccl  impcravc- 


SMirilll  NOT.F. 

rint  C.ilba,  Olho  elVitelhus,  anuun  nmini,  mcnses 
novein,  eos(|iie  Busebiua  nominet.  iu  Bada  latneu 
esemplo  Oruaii  omillunlur  ;  rujus  rei  IMutarchus  in 
Galba  ralionetn  lepidam  quidere,  sed  non  inimisjus- 


tain,  re  Idii,  bos  non  tain  Komani  imperii  quam  co- 
mnMii.i'  cujuspiam  fnisse  tmpenrtorea, 

«  Prinur  ait:ficulionii.  Sc,  iu  quarto  anno  Salo- 
monis. 

*>    \  cspaswnus..  .    Hrittuniam    mittus...    Yiclam 
capit.  Ilisl.  Eccl.  i,  5. 

1  Pomianam.  Euseb.,  Pontiam.  Plin..  vi,  J,  adr*r- 
HM  hormias  1'oiiuv.  Plurrs  suul,  seJ  illa  ad  i|iiiui 
Kl.  Doinililla  relegata  esi  jaoM  x \ iu  m.  p.  a  Tarri 
i  iii.i,  iiui  martyriuin  coiisuinmivit. 


549  DE  TGMPOnUM  RATiONE  550 

frajani  filius,  annos  XXI.  Ilic  per  Quadraluni  disci-  A  vastavil.  Defunclo  Commodo  fralre,  AuloniiiusCom- 


pulum  apostolorum,  el  Aristidem  Alheiiiensem  ,  vi- 
rum  fide  sapientiaque  plenum,  et  per  Serenum  Cra- 
nium  lcgatum,  libris  de  Cbristiana  religione  compo- 
sitis  instructus,  prxccpit  per  epislolam  Chrislianos 
sino  objeclu  criminura  non  damnari.  Idein  Judxos 
secundo  rebelles  ullima  cxde  perdnmuit ,  etiam  in- 
troeundi  eis  Hierosoiymam  licenlia  ablata,  qnam 
ipse  in  optimum  slaium  niurorum  exstruclione 
reparavit,  et  yEliani  vocari  de  nomine  suo  prxcepii. 
Idem  erudilissimus  in  utraquc  lingua  Bibliotbecam 
Athenis  miri  operis  exslruxit.  Hierosolymx  prin.us 
ez  genlibus  cousliluitur  episcopus  Marcue,  ccssan- 
tibus  liis  qui  fuerant  ex  Judxis,  qui  sunl  numcro  XV, 
et  prxfuerunl  a  passione  Domini  per  annos  fere  C 
etVII. 

[A.  M.  4112.  Chr.  161.]  Autoninus  cognomento 
Pius,  cum  liliis  suis  Aurclio  et  Lucio  annos  XXII, 
menses  III.  Juslinus  philosophus.  libruiu  pro  Chri- 
s'iana  religionecompositmn  Anionino  iradidit,  bcni- 
gtiumque  eum  erga  Cbristianos  homincs  fecil.  Qui 
non  longe  posi,  suscitante  pcrscculionein  Crescentc 
Cynico,  pro  Christo  sanguinem  fudit  sub  Pio  Romx 
episcopo.  Hermes  scripsil  librum  qui  dicilur  Pastor, 
in  quo  prxceplum  angeii  continet,  ut  Pascba  die 
Dominioo  celebrareiur.  Polycarpus  Romam  veniens 
mulios  ab  hxrelica  labe  castigavil,  qui  Valeniini  et 
Cerdonis  fuerant  nuper  doctrina  corrupti. 

[A.  M.  1151.  Chr.  180.]  M.  Anioninus  Verus,  cum 
fratre  Lucio  Aurelio  Commodo,  annos  XVIIII  ',  inen- 


modum  filium  suttm  consortem  regni  facil.  Aiitoniiio 
imperaiori ,  Melito  Asianus  Sardensis  episcopos 
Apologeticum  pro  Cliristianis  tradidit.  ■  Lucius  Bri- 
tannix  rcx,  missa  ad  Eleuthcrum  Romx  cpiscopnm 
epislola,  tit  Chrislianus  efficiatur  impelrai.  Apolli- 
naris  Asianus  liier.ipoli,  el  Dionysius  Corinthi,  elar» 
habcntiir  episcopi. 

[A.  M.  41  i  i.  Clir.  193.]  L.  Anloninus  Commortus 
po?t  morlem  panis  regnavit  ai.iiosXII.  Ilic  ailrer- 
sum  Germatios  bellum  felii  iter  gessil,  rxterum  ipso 
per  oinnia  luxurix  el  obscocnitali  mancipatus  nihil 
palernx  virtuliselpielatis  similegessil.  Iienxns  epi- 
seopus  Lugdunensis  insignis  habetur.  Commodtis  im- 
peraior,  Colossi  capite  tublalo.  sux  inngims  caput 
U  ii  jussii  iinponi. 

[A.M.4U5.  l.br.l  94.]  JSlius  Pertinax  menses  VI.Hc 
Juiiani  jurispcriti  scelere  occililur  inpalatio,  quem, 
mense  seplimo  postquam  coeperati.iperare,  Severus 
apud  poniem  Milviumbello  viclum  imerfecit.  Victor 
decitmts  tcrlius  Roma*  episcopus,  dalis  late  libellis, 
conslituit  Pasclia  dic  Dominico  celebrari,  sict<t  et 
prxdccessor  ejus  Eleulberus  a  quinta  decima  luna 
primi  mensis  usque  in  vicesimam  primam.  Cujiis 
decretis  favens  Theopliilus  Cxsarex  Palxsiinx  epi- 
scopus,  scripsil  adversus  eos  qui  quarta  decima  Inna 
cum  Judxis  Pasclia  ce'ebrant,  cum  cxteris  qui  in 
eodem  concilio  aderant  episcopis ,  synodicam  et 
valde  utilem  epistol.im. 

[A.  H.   4163.  Chr.  212.]    *     Scverns    Pertinax 


sem  umim.  lii  primum  xquo  jnre   imperium  admi-  Q  annos  *  XVIII.  Clemens,  AlexandrinxEeclesix  pres- 


nistravemnt,  cum  usque  ad  boc  tempus  singnli  Au- 
gusti  fuerinl :  bellum  ilcindecoiitra  Parthos  admira- 
bili  viriute  el  felicilate  gosscrunt.  Persecuiione  orta 
in  Asia  Polycarpus  el  Pionius  feccre  martyrium,  in 
Callia  quoquc  pluriini  gloriose  pro  Christo  sangui- 
neiu  fudere.  Nec  multo  post  vindex  scelerum  lues 
multas  late  provincias,  llaliam  maxiiuc  Romamqtie 


byter,  et  Panlamus,  Stoicus  philosophus,  in  dispula- 
tionc  dogmatis  nostri  disenissimi  liabentiir.  Narcis- 
sus  llierosolymorum  episcopus,  et  Theopbilus  Cx- 
sareensis,  Polycarpus  quoque  et  Bacbylus,  Asianx 
provincix  episcopi  insignes  habentnr.  Perseculiono 
in  Chrislianos  facta,  plurimi  per  diversas  provincias 
inter  quos   et  Leonides,   pater  Origenis,    iuarlyrio 


VARIANTES  LECTIONES. 


1  Numcri  ad  inarginem  4131,4141,  4115  pnntin- 
iur  secundum  Sicl'ardom,  licet  rcliqui  Edd.  et  Mss. 
Iiabeant4l52,  411,",  lllti,  sed  bi  numeri  temporibus 
imperatorum  uno  plane  anno  discordant. 

'  Ita  Sichanlus  et  Eild.  Cas.  et  Col.;  sed  Mss.  ct 
Ed.  Par.  babent  XVII ,  quibus   accedunt  Codd.  Ilist. 

SMITIHI  N'JT.€ 


Ecclcs.,  exceptis  tanium  rliiobns  Co<!d.  incioris 
auctoritatis,  sel  cuin  Eusebius  aliique  optiinx  notx 
auctores  XVIII  baheaut,  et  series  chronologica  af» 
Antonino  pio  ad  Severum  illi  numero  favere  videa- 
tur,  nihil  miilo. 


8  Lucius.  Licel  Beda  Iiic  in  Chronico,  Lucii   me-  Q  verba  aulem   narrationis   in    Hist.  Eccles.  fratrem 


mii.it  posi  defuiulum  Commodum,  lamen  in  Eccl. 
Ilisl.  ponit  eum  temporibus  Veri  et  Cnmmodi  fra- 
irum  {Lib.  i,  c.  i).  In  Chronico  Beda  Eusebium  se- 
quitur,  secundum  quem  Verus  el  Commodus  lraires 
cceperunl  regnare  a.  162.  Commodtts  defunctus  a. 
170.  Eleuiherus  pontifex  faclus  a.  17T.  Commodus 
filius  consors  regni,  a.  1"8,  regnat  solus  181.  Eleu- 
theros  moritur  circa  a.  191.  Idem  vero  in  Hisl.  Ec- 
cles.  Orosium  seqiiitur.  Ibi  crgo  Verus  el  Commodtis 
incipiuut  simul  regnare  a  156,  et  longe  alia  tenipo- 
rum  ralio  instiluitur.  Vereor  ne  fruslra  fuerit  qui 
hos  calculos  conciliare  nilaliir.  Ordo  narraiionis  de 
Lucio  in  hac  periodo  Chronici  videtur  favere  opi- 
nioni  qux  Commodum  Filium  Inco  Commodi  fratris 
ponit.  Quo  concesso,  sectimlum  hujus  loci  calculum, 
nihil  obstat  quominus  Lucius  ad  Eleutherunt  in 
prinuipio  pontiticatus  sui  lilteras  millere  potucrit ; 


Commodum  voluni,  sieut  et  calculus,  ibidem,  Lu- 
cium  ad  Eleutberum  scribere  in  fratris  tempore  ad- 
mittit.  Sed  de.hac  re  vid.  plura  ad  Hist.  Eccl  ,  l,  4. 
Nota  interim  qtiod  hanc  de  Lucio  Historiam  Beda 
putatur  sumpsisse  e  libro  ponlificali,  de  quo  libro, 
prxlcr  Labbeum  ia  Conc,  l.  I,  clde  Scrip.  Eccl. 
t.  I,  vid.  Lambecium  inComment.  ad  Bibhotli.  Vin- 
dob.  lib.  n,  p.  921,  ele.  (ndecunque  desitmpta  sit, 
coiisciitiiiiiiiiinr.es  Bedam  piimuin  illam  Cbronicis 
inseruisse.  post  enm  Ado,  Hermannus  Contractus, 
ete  ,  suis  illam  edi  leranl. 

b  Scverus.  Anle  Severum  ponenlus  erat  Didius 
Salvius  .lulianus.  qui,  ut  Iradit  Dion,  imperavit  dtes 
lxvi,  seu  ut  Eulropius  el  Orosius  mcnses  v»,  sedille 
apud  Bedam  tauti  uou  erat  ul  inter  imperatores  nu- 
merareliir. 


551 


BF.D^  VKNKRADILIS  OPERUM  PAB.S  I.  —  DIDASCALICA  CF.NWNA. 


SM 


corunati  sunt.  Clodio  Albino,  qui  se  inGallia  Cxsa-  A  uociorcs  .   perseculionem  exercel,  maiime    propit-r 


rem  fecerat,  apud  Lugdunum  inlerfeclo,  Severus  in 
Urilannias  brllum  iransferl,  ubi  ut  receplas  provin- 
cias  ah  inrursioue  barbarica  fncfrel  securiores,  uia- 
gnani  fossam,  flrmissimunique. "  valhini  crebris  insuper 
lurribus  coniiiiiiiiiiuin  per  CXXXH  inillla  passuum 
»  mari  usque  ad  mare  duxit,  et  Eburaci  obiit.  Per- 
petua  et  Felicilas  apud  Carlh.iginem  Alricx  in  cas- 
tris,  bestiis  depulaix  pro  Clirislo  Nonis  Marliis 

[A.  M.  4170.  Cbr.  419.]  Antoninus  cognomento  Ca- 
racalla  Severi  tiliuj,  aiinos  VII.  Alexander  episoo- 
pus  Cappadocix,  cuni,  desiderio  locorumsanclorum, 
Hierosolymam  venissel ,  vivente  adbuc  Narcisso 
ejusdem  urbis  episcopo,  perscnilis  xtalis  viro ,  ei 
ipse  ibi  ordiiialur  episcopus,  Domino,  ul  id  fieri  de- 


Cbrisiianaia  Alexandn  cui  successerat,  el  Maiiime» 
matris  ejus  familiam,  vel  prxcipue  proplrr  Urige- 
n.  iii  presbytcrum.  Ponlianus  el  Antherus  Romanx 
urbis  episcopi  marlyrio  coronati,  el  in  ■  ojiucterio 
Calixli  stint  scpulu. 

1A.  M.  4197.  Chr.  210.]  Gordianus  anuis  VI.  Ju- 
lius  Africanus  inter  scriplores  Ecclesiaslicos  nobilis 
babcliir  :  qui  in  b  Chronicis  qux  conscripsit,  referl 
se  Alexandiiam  properare,  '  lleraclx  opinione  cele- 
berrima  provo.  aluui,  quem  el  in  diviuis  el  in  pbilu- 
sopliicis  sludiis  alque  omni  Crxconim  doclrina  in- 
struciissimum  fama  loquerelur.  Origenes  in  Cacsarea 
Pal.i-stinoc  Tbcodorum  cognomento  Gregoriuin,  et 
Albenodorum  adolescentulos  fratres,  Ponti  postea 


beret,  per  revelationem  monenle.  Tcrtullianus  Afer  Q  nobilissimos  episropns  divina  pbilosopbia  iinbuil. 


centurioiiis  procousularis  lllius  omnium  Ecclesiarum 
semione  eelebralur. 

[A.  M.  4171.  Chr.  220.]  Macrinus  anntim  I.  Ah- 
g.irus  vir  sanctus  regnavit  Edessx,  ul  vult  Afriranus. 
Macrinus  cum  lilio  Diadumeno  cum  qua  imperiuni 
invasit,  apud  Archilaidem  militari  lumultu  occi- 
diiur 

I A.  M.  4175.  Cbr.  221.]  M.  Aurelius  Antomnus 
annos  IV.  In  Palxsiina  Nicopolis,  qux  prius  Emmaus 
vocabalur,  urbs  condila  est,  legaiionisindustriam  pro 
ea  susripienie  Julio  Africano  scriptore  temporum. 
Hxc  est  Emmaus  quam  Dominus  post  resurrcciio- 
nem  suo  ingressu,  sicut  Lucas  narrat,  sanctillcare 
dignatusest.  Ilippolytusepiscopus,  multornm  condi- 


[A.  M.  4204.  Chr.  255.]  Philippus  cum  Pbilippo 
fllio  annii  VII.  iiic  primus  imperatorum  omnium 
Cbristianus  fuit ;  ac  post  lertium  imperii  ejus  awiuui 
millesimus  a  condilione  Romx  annus  expletus  est ; 
ila  roagniflcis  ludis  anguslissimus  omniuro  prxleritc- 
rum  hic  natalis  annus  a  Cbrisliano  imperalore  rele- 
liraius  est.  Origenes  adversus  quemdam  Celsum  Epi- 
cureutn  philosophuro  qui  contra  nos  libros  conscri- 
pserat,  oclo  voSuminibus  respoudil ;  qui,  ut  breviier 
dicam,  tam  scrihendi  sedulus  fuit,  ut  Hieronymus  < 
quodam  loco  *  VI  librorum  ejus  miilia  se  lrgissc 
meniinerit. 

[A.  M.  4205.  Chr.  254.]  Decius  anno  I,  mensibus 
III.  Hic  cum  Philippos  pairem  et  filium  interfecisset, 


tor  opusculorum,  lemporum  canonem  quem  scripsit  C  ob  udium  eorum  in  Christianos  persecutionero  imi- 

vet,  in  qua  Fabianus,  in  urbe  Roma  mariyrio  coro- 
natus,  sedrm  sui  episcopatus  Cornelio  dereliquit, 
qui  et  ipse  martyrio  coronatus  esl.  Aloxander  Ilie- 
rosolymoruin  episcopus  apud  Cxsaream  Palaestime, 
el  Antiocbix  Babylas  inlerliciunlur.  Hxc  aulem  per- 
seculio,  ut  Dionysttis  Alexandrix  episcopus  refert , 
nnn  ex  prxcepto  imperaloris  sumpsit  exordium,  sed 


hucusque  perduxil;  qui  etiam  sedecenualem  paschx 
circulum  reperiens,  Eusebio  qui  super  eodem  pa- 
iclia  decennovenalem  rirculum  composu  t  occasio- 
nem  dedit. 

[A.  M.  4S58.  Chr.  2"".]  Aurclius  Alexander  annis 
XUI.  Ilic  in  Mammeam  matrein  suam  unice  pius  fuit, 
et  ob  id  oinnibus  amabilis.  UrbanusRomx  episropus 
niullos  nobilium  ad  fl.lera  Christi  et  martynum  per- 
d  lit.  Origenes  Alexandrix,  imo  toto  orbe  clarus 
habetur.  Denique  Mamniea  maler  Alexandri  eum 
audire  curavit,  el  Autiochiam  arcilum  summo  bo- 
nnrc  babuit. 

[A.  M.  4191.  Cbr.  240.]  Maiiminus  annis  III.  Hie 


anoo,  4  inquit,  integro  principalia  prxvenit  edicta 
minisier  dxmonum  qui  dicebatur  in  civitaie  nostra 
Divinus,  superstitiosum  rontra  nos  exagiians  vulgos. 
[A.  M.  4207.  Cbr.  2.">6.]  Gallus  cum  Volusiano  fllio 
aunis  II,  mensibus  IV,  Hujus  imperii  Dionysius  Ale- 
xandrix  antisles  ita  *  memiuit :  i  At  ne  Gallus  qui- 
dem  malum  Decii  aut  videre  potuit,  aut  cavere,  sed 


adversus  Ecclesiarum  sacerdoles  ei  clericos,  id  est, 

VARIANTES  LECTIUNF.S. 

Ita  Hieron  (De  Scr.  EcclX  non  Heraclim.  Hieron.,  looo  infra  ciiato,  Vk 

•  Cndices  plurimi,   V     sed   Ms.   Wesini.   cl  ipse 

SMITHH  NOT.E. 


•  Va//ni»  per  cxixu  m.  p.  Neeesse  cslerratumhio. 
esse  in  mensura  valli ;  lalltudo  enim  insul  e  ubi 
valla  posita  fucrunt  tol  mille  passus  neutrobique 
adniiliit.  Itl  Beda  valli  inleriorisaccolaignorare  non 
poinii ;  sed  ille  Eusebium bic  scrinsil  llit-ronymianum, 
in  qtm  valli  mensura  reddita  fuit  per  mille.  p.issus 


b  f.Aron/cis.  Iloruni  Cbronicorum  prxripua  fra- 
gmrnta  vid.  aptul  Euseb.,  in  Chonico,  a  Sialigero 
cnnfitM  edila,  sod  .  pud  Ceorgium  MPtelluin,  i:t 
Cbronograpbia,  a  Coaro,  paulo  distinctius. 

«  Qn  d im  loco.  llitToii. ,  Apol.  adversus  RuUnum, 
lib.  ii,  h.i-o  liabel   vrrba  :  /Vo/.i  4U  ai  u«<e  dt  eiulcm 


cixxir.nam  Grxca  babenl  axrii:is  gtMatCi  quod  per  D  libnt  in  alu$  loiit  ejutdrm  •aclorii  catnolue  d.u  tt 

alios  numcros  nempe  LIXXll  vel  xixu  retldi  non  po-  qeram,  «<•  me  mitlat  nd  ux  nvllia  I  krnTiim  tjnt,  a  <o* 

tuil.  Error  ergo  esl,  sed  auriorum,  non   Codirum,  huine  teutum  ma  Epphaitinm  cimnartt. 

ul  vulgo  conjicilur.  Lillerx  niimerales  c  vd  i  oinit-  *  lnqnit.  Vide  li.ic  verbn  apti !  Kus  ,llisl.  Eccl.  vi 

iiininr   nec   niulaniiir,  se<l  linmiiies   ipsi   Gnrci  vel  41. 

Romani  de  re  tgnola    scripseninl,  et  Beda  eos  iin-  •  Jf*mi»if.  Vitle  iliid. 

tihclte  niinis  sectitus  est. 


853  DE  TEMPORUM  RATJONE.  554 

M  eumdeni  l.ipidetn  oflensionis  iinpegit  :  cujns  cnni  A  byler  Ecele  ise.  quippe  qui  in  eadcm  urhe   rhctori- 


reguuni  flurerel  iiitlio,  el  cuncta  ei  ex  serueuiii  cc- 
dereut,  sanctos  viros  qui  pro  pace  rcgni  ejus  Deo 
siiMiino  sopplicabanl,  nerseculus  e>l,  cum  quihus 
et  prosperilatein  suain  fugavii  et  pacem.  >  Origenes, 
septuagesimn  aslalig  anno  non  ad  integrum  impleto 
dclunctis,  et  in  urbe  Tyri  sepullus  est.  Cornelius, 
Rom:e  episcopus,  rogalus  a  quadam  malrona  Liicina, 
corpora  apn^tolorum  de  caiaeii.nliis  levavit  noclu, 
et  posut  Puuii  quidem  via  Hosliensi  ubi  decollaius 
esi,  Pelri  auiem  juxta  locum  ubi  cruciftxus  esl,  iutcr 
corpora  sanclorum  episcoporum  in  lcniplum  Apolli- 
nis,  in  monle  '  Aureo,  in  Valicauo  palalii  Neroniani, 
terlio  Kalend.  Jul. 
[A.  M.  4222.  Cbr.  271.]  Valerianns  cum  lilio  Gal- 


oin  docnciat,  adversus  Paulhm  de  Samosa'a  qui, 
Anlincbix  episoopus  dogmalizahal  Chrisluin  com- 
munis  na  ura;  hoinin  m  tantiiin  fuisse,  accipicnlihus 
nolariis.dis  ut:ivil,qiii  ilialogus  usque  ahodie  exstal. 

[A.  M.  422  r.  Clir.  278.)  Aurclianus  amios  VJ  men- 
ses  VI.  Hic  ctrm  adver  u  n  nos  persccuiionem  mo- 
vissi  t,  fiilmen  ante  eum  magno  |  avore  ircuinslan- 
lium  riiil.ac  non  mu  to  pnsl  a  inilililius  occisus  esl, 
il  neris  medio  qood  int  r  Conslantiuopolim  el  llera- 
cleam  esl,  siral;e  velciis  *  loco  qui  Camofrurium  ap- 
pr-llaiur.  Eutychianus,  Komx  cpiscopus,  mariyiio 
coronatus  in  eosmcterio  Callisli  sepelilu  •,  qui  el  ipse 
CCCXIII  mariyres  inanu  sua  sepelivil. 

[A.  M.  4230.  Chr.  279.J  Tacitus  menses  VI.  Qne 


liciin  anuis  XV.  Hic,   iu  Cbrislianos  persccuiione  j>  apud  Ponlum  occiso,  oblinuit  Florianus  imperium 


commota,  siatim  a  Sapore  Persaruui  rege  capiiur, 
ihique,  luniiuihus  orbatns,  scrvilule  iniserabili  con- 
senescit.  Uudc  Gallienus,  lam  claro  Dei  judicio  ler- 
rilus,  p:u  e.n  noslris  rcddidil,  sed  ob  mcriium  lamen 
vel  prnpiiae  libidinis  vcl  p.ilerme  Iheomacl  i<c,  innu- 
nicr.i  a  Baibaris  a  Isiirgenlihu ■  Romani  regtii  rleln- 
incnia  suslinuit.  Ilac  pcrsccutione  Cypriamis  Cailha- 
gineusis  episcnpus,ciijusdociissim:i  exslanl  opuseula, 
martyrio  cnronalur  :  cujus  fite  cl  passionis  volu- 
inen  cgiegium  reliquit  P.niiins  diaconus  i jns,  qui 
usque  ad  diein  passionis  ejus  cum  ipso  exilium  sus- 
linuit.  Theo  lorus,  cujus  snpn  mciuiniiiius,  cogno- 
inenio  Gregorius,  Neoe»sare;c  Ponli  episcopus,  ma- 
gna  viriuium  gloiia   clarcl.  E   quibns  unuiu  est, 


diebus  LXXX  VIII,  el  sic  apud  Tharsum  int  rfirilur. 
Anali  lius na  inne  Alexandrinus,  LaoclicewSyria:  epi- 
scopus,  philosopborum  discplnis  crmJitu--,  plurimo 
sermone  celc'  ratur.  Cujus  ingcnii  magniliirfo  de  libro 
quem  '■  super  Pascha  <  omposu  t,  et  de  decem  lil  r  s 
Ar  ihmetica:  instilulinnis  poiest  aoerti  sime  •  co 
guosci. 

[A.  M.  423«.  Chr.  235.]  Prnbns  annis  VI,  mcnses 
IV.  Hic  Gallias  jamdudum  a  iiaibaiis  cccupa  as,  per 
mulia  el  gravia  pr.elia,  dcletis  landem  hnsiihtis  ad 
peifeclum  liberavil.  '  Secuudo  buj  s  anno,  qui  ut 
in  Chronic  s  Eusehii  legimus ,  jtula  Antiocbenos 
GCCXXV  annus  fuil,  jnxla  Tyrios  CCCCII,  juxta 
LaodiccnosCCCXXIV,  juxia  Edesseno   DLXXXVII  , 


quod,  ul  Ecclesix  facienda;  locus  sulliccret,  montem  Q  ju\la    Ascalnn  las  CCCLXXX,  secu  dum  Hebrx  s 


precibus  movit.  Steplianus  et  Xislus  Roiikc  episcopi 
mariyrium  passi. 

[A.  M.  4221.  Ciir.  273.]  Clamlius  anno  I,  mensi- 
btis  IX.  Isle  Gothos  jaui  per  aunos  XV  lllyricum 
Mace  oniainque  vastanl  s  superal,  ob  qiiie  in  curia 
clypeus  ci  aureus,  et  in  Capitolio  slalua  aurea  col- 
localaesl.  ■  Malchion  diseilissiinus  Antincheme  pres- 


inilium  LXXXVI  juhilei  quod  signifieat  annos 
MMMM.CCL,  insana  Mauicliten  uni  hseicsis  n  com- 
mune  liiini  ni  generis  malnm  exurla.  Archclaus  Me- 
sopotamiae  episcopus,  librum  dispntaiinniss'  peqiiam 
liabuii  adversus  Maniclneum  ex  unie  n  de  Perside 
Syro  sennoiie  romposuil,  qui  •'  trans  alus  a  Gnecis 
haheiur  a  mullis. 


VARIANTES  LECTHJNES. 

1  Erld.,  Auretio,  male,  quare  eliam  attreo  in  marg.  *  Plurimi  Codices,  loois  Cfrnc/rurinm    sed  mtili- 

posuc.i um.  lalo  scnsu  ;  Sichardiis  locu,  relalivo  ncglccio. 

'  Id  verniii  nonien  est  aptid  Keda?  aiictorem  Hie-  '  Hic  addiint  Codices  Bed*  :  Insana  Manichuo- 

ron.  (De  Scripl.  Eccl.),  nnn  \hr  inn,  utCodd.  Bedas  rum  haresis  his  Umvotibus  oritur,  qund  infra  expo- 

corruute,  quare  Ado  Malcliion  reuosu  t.  surmus. 

SMITIIII  NOT^;. 

•  Hodie  exstal.  Ila  lliernn.  (De  Srripf.  Eccl.)  pro  f>  hoc  ordine   reliquit  :  ...  Seutndo  anno  P.obi,  gui 


sua  a*laie.  Hodie  d  alogus  ille  n  n  exslat,  ex  eo  la- 
inen  locaqined.ini  adducil  Lennlinns  Ityz.  libro  teriio 
contra  Nesi  rinm.  B  bliolh.  PP.  T.  IX 

h  Super  i  wmv.«.  V.il.  Eih.,  II.  E.  vii,  23,  et  yEg  d. 
Bucheriinn.  (De  Doctrina  leinp.) 

•  Secundo.  In  hoc  annn  coacervatse  sunt  mullo- 
runi  populoruni  ep  chsc  sine  ullo  evenln  cui  rc  p  n- 

dcanl   Auims,  iuquit,  fuu Se.l  nnis  fuil  h  c  annns 

qui  pr«  ali  s  lot  nolis  lcuipnris  insigniatur  ?  Nih  i  htc 
dictum.  quare  et  Dar  n  us  leviter  lncum  prxterm  t- 
lil,  quod,  nempe,  nih  l  ad  ec  lesiasticam  ab  anms 
Chr  sli  dtducUm  chronolegium  perl  neal  (Annal.,  o. 
280).  Imo  vero  pcrliiel  aliquid,  el  non  levis  mo- 
memi.  In  superiore  periodo  hahuimus  :  Insuna  Ma- 
nichtrorum  Iwreiis  his  lemporib  .s  orilur.  Hujus  per- 
niciein  omnes  us,ucquaque  civitates  periielu  u  tne- 
niori.e  li-i  eiidam  ccnsoenini,  et  seciiuduin  suain 
quxque  JPians  hbris  ublicis  iuscri  seruiil.  Iliijus 
facli  noiiiiam  Euscb.,  quem  Beda  hic  expresse  citat, 

Paikoi..   XC. 


juxla  Anliochenos  525  annus  fuit.  juxla  V  yr  os  402, 
juxla  Laod  cen  s  524.  juxta  Edcssenos,  588,  uxla 
Atcatnmtas  30,  insuna  Manichicr  m  hwresis  in 
commune  hmnani  generis  malum  ex  rta.  J  iin  vcro 
exscriptores  Eusebii  banc  ■  e  Manicbxis  c  auMilam 
d  sliiiciaiii  priuiiim  eilide  unt,  dcimlc  exscriptores 
Bed:c,  transposiiam  in  sup  riorem  periochen  sub 
T.iciio.  Scaiiger  lioc  vidil,  et  puncta  emendavil,  sed 
iioii  penitus  verba.  Ego  ulraq  e  r  sliltii  ut  supra  in 
lexlu.  U  i  nllra  iiolandum  Redam  ad  epochas  Euschii 
addere  el  ain  de  suo  jiibil:cum  Hehraicum.  Quoil  ad 
epoclas  hic  posilas,  Anliochcni  aunos  snos  deduce- 
bant  a  prinio  Jtilii  Caesaris,  Tyiii  ab  cpncha  incerla 
circa.a,  m.  3829,  Laodiccui  a  secuudo  Julii  Ca^sari  . 
Edesseni  ab  anno  primo  Seleucidarum  a.  m.  3  42 
(Viil.  Hed.  ad  a.  5069),  \<c  louiUc  ab  a.  m.  5851  ah 
epncha  ilem  incerla. 

*  Traiisliitus   hub.  lur.   Ejus  fragmenla  vid.  apu  I 
Cyr.  Hicr.  (Catech.) ;  Socrat.  (//.    E.,  i,  2«)),  II.  Ya- 

18 


5« 


BEDA:  VENKKABILIS  OPKKUM  PARS  I.  —  DIDASCALICA  CENUINA. 


sw 


y 


[A.  M    4238   Chr.  287  ]  Carus  cuin  llliis  Carino  el  A  eruditione  pr-jrcipuus  Aniiorheuus  p  esbyier  :  passus 


Numcriano  aanil  II,  C  ius  lt  inmix  Ecclesix  fulgel 
episcop.-.s,  qui  »  Dincleiiano  murlyrinm  passus  est. 
I'n  i  iii-,  prcshyter  Alexaudrhe,  suli  Theoue  episcopo 
Qnrentissim*  populos  doeuil,  et  tantain  serinonis  di- 
versorumque  '  tra.  tatuiitn,  qui  usque  hodie  exstani, 
invenit  eleganl  a  n,  ut  Origeues  junior  voca  elur,  vir 
minc  parcimonije,  el  voluniai i;e  paupertaiis  appeii- 
lor,  qui  post  perseciitiunem  omui  lenipore  viix  Ko- 
.'i.i-  versalus  esl. 

|A.  M.  4458. Chr.  507. Jb  Diocletianus  cuiii  ll.rcu- 
lio  Maximiano  aitais  XX.  Carausius,  sumpia  pur- 
pur.i,  Urittanias  occupavit.  Narseus,  re*  Persarum, 
Oiiieitli  bellum  iululit.  <  Quinquegenliani  Alricarn 
vjtlaveru.il.  .Egyptttm  Achilleus  oblinuit.  Ob  quod 


esi  ct  Timollieus  lUmas  decimu  Kslend.  Jul. 

['  A.  M.  4290.  Clir.  5  9]  Constantinus  Conslantii 
ex  concubina  Helrna  lilius,  in  llrittania  creal  is  Ini- 
peralor,  rcgnavil  annis  X XX  el  mensibus  X.  Ab  anno 
perseculionis  qitarto,  Maxcntiusllerculii  Maximiani  li- 
lius  K.hii.i  Augustus  appellatur.  l.iciuws,  Constanti* 
sororis  Constantini  vir,  Caruunli  imperalor  crealur. 
Conslanlinus  de  persccutore  Christianus  eflicilur. 
lu  Nic;eno  concilio  lidcs  catliolica  exponitur,  aono* 
posl  Alexandium  sexccntesimo  tricesimo  sexto,  die 
mensis,  secundum  Graecos,  Desii  nono  deciino,  quod 
esl '  teriio  dccimo  Kalendarum  Juliarum,  consulatu 
Paulini  el  Juliani"  vv.  cc.  Constantinus  fecit  Roiu», 
ubi  baplizatus  esl,  basilicam  beali  Joannis  Baplisia» 


Constantius  et  Galeriuc  Maximi.inus  Cajsares  assu-  B  qira  appellala   esi   Consianliniana.    Item  basilicaui 


mlniliii-  in  legnuin.  Constanlius  privignam  ilerculii 
Theodoram  accepif,  ex  qua  poslea  VI  liberos  Con- 
slantini  fratres  hahtiit ;  Calerius  liliam  Diocletiani 
Valeriam.  Post  X  aunos  pe.r  Asclepiodotum  praJe- 
elum  practorio  Briftanise  recepta».  Decimo  ct  nono 
anno  Dioclrtiani,  ipse  in  Oriente,  Maximianus  ller- 
culius  in  Oecidente,  vasiari  eeclesias,  affligi,  interfl- 
cique  Chrislianos  prxcipiunt.  Secundo  autem  perse- 
cutiouis  anno  Dioclctianus  Nicotnedise,  Maximianus 
Mediolani  purpuram  dcposuerunt.  Attamen  cupla 
seinel  persecut  o  usque  ad  septimum  Const  ntini 
annum  fervere  non  cessat.  Constanlius ,  decitno 
sexto  imperii  aiiuo,  summae  mansuetudinis  et  civili- 
t.tis  vir,  in  lirittania  diem  obiit  Eburaci.  H.xc  perse- 


beato  Pelro  in  templo  Apollinis,  nec  oon  et  beato 
Paulo,  corpus  ulriusque  sere  Cyprio  circmndans  V 
pedes  grosso.  Ilem  basilicam  in  palatio  '  Sessonaiio 
qua»  cognomiualur  Hie  usalem,  ubi  de  ligno  cracis 
Domini  posuit.  Ilein  basilicain  sancla»  msrlyris  Agne- 
lis  ex  rogatu  litiie  sua?,  et  baptisieriuin  in  eodein 
loco,  ttbi  el  baptizata  e  l  soror  ejus  Constanlia  cuin 
lilia  Augusla.  Itcm  basilicam  bcato  L  urentio  mar- 
tyri  via  Tiburlina  in  agro  Verano.  Ilem  basilicaui 
via  Lavicana  inter  duas  htirus  beato  Petro  el  Mar- 
cellinu  martyrihus,  el  mausoleutii  ubi  matrem  suam 
posuit  in  sarcophago  purpureo.  Item  basilicam  in 
civilate  Hostia  juxta  portum  urbis  Roniae  bealorum 
apostolorum    Pelri  el   Pauli  et  Joannis  Baplista». 


cuiio  tam  crudelis  et  crebra  ll.igrabat,  ut  intra  uniim  C  itcm  basiliram  in  civitate  Aibanensi  sancti  Joannis 


inensem  XVII  niilli.i  martyrum  pro  Christ  passa 
iiiveiiianliir.  Nam  etOceani  limbum  iransgressa,  Al- 
baiiuin,  Aaron,  el  J.iliutii  Brittaniae,  cum  abis  pluri- 
bus  viris  ac  femiiiis  felici  cruore  damnavil.  Passus 
esl  bac  Paiuphilns  presbytcr,  Eusebii  Caesarecnsis 
episcnpi  necessarius,  cujus  vilam  ipse  tribus  libris 
eomprehendit. 

[A.  M.  4259.  Cbr.  308.]  Terlio  persecutionis  anno, 
qun  et  Coiisiauiius  otiiit.  Maximinus  et  Severus  a 
Galerio  Maxtmiano  Caesares  farli,  e  quibus  Maximi- 
nus  malclicia  et  sttipra  sua  Cbristianorum  persecu 
li  nibus  accumulai.  Passus  est  &a  tempeslate  Petrus 
Aleiandriae  episrnpus  cum  plur  bus  .4'^gypli  episco- 
pis,  l.ucianus  quiiqiie  vir  monbus  et  conlineniia   et 


Baptistae.  Item  basilicam  in  urbe  Neapoli.  Item  Con- 
slantinus  Drepanam  Bilhyoise  civitalem  in  honorem 
martyris  Luciani  ibi  conditi  instaurans,  ex  vorabiiln 
matris  suoe  Helenopolim  nuncupavit.  Idem  urbem 
nominis  sui  staluens  in  Thracia,  sedem  Ttomani  im- 
perii  et  lotius  caput  Orieulis  esse  voluit.  Idem  statuil 
citra  iiliani  hominum  cxdem  paganorum  templa 
claudi. 

(A.  M. ■  4314.  Chr.  363.|  Conslanlius  cum  Con- 
siantino  et  Constanle  fralribus,  annos  XXIV,  tnen- 
ses  Y.  dies  XIII.  Jacobus  Nisibenus  episcopus  agttos- 
ciiur,  ad  rujus  preces  saepe  urbs  discrintine  liberata 
est.  Impietas  Ariana,  Conslantii  regis  fulla  praesi- 
dio,  exiliis,  carceribus  rl  var.is  alllicioniiiii   ntodu 


VAKrANTES  LECTIONES. 

"  Codices  cdili,   Sosorinno,  vct  polint  Setsortano. 
Correctio  margini  primuin   a  cripia    videlur,   que- 
pnslea  in    icxlutn  irrepsit,  nnii  Mss.  haheni  Setso- 
riano  laiiiiini  sine  ulla  upanoitho.-.i. 

'  Ab   hoc  MltlO  nsque  ad  a    4.80  Rdilio  Paris.  1, 
ct  melioris  iml.e  Mss.  m  leinporum  culculo  pnece- 


E.I !..  4288,  male. 

*  Codices  Be.lie  .V.  Scd  Tiluli  aiithcnli  i  roncilii 
Niexni,  lum  in  ipso  concilio,  luiu  iu  c»  c.  Chalce  I., 
act.  2,  lulifiit  XIII,  i|iiod  etiain  eoincide.is  nnuus 
decimus  Desii  niensis  di  s  reclum  esse  demonslrai. 

1  Mes.  Westin.  el  Wilk.  itii  cc,  qnasi  liltcrae  essent 
numerales,  cain  revera  sinl  laiilum  not  e  tituli  viro- 1)  ilunl  Edd.  Bas.  ct  Col.  .inito  uno,  reete. 
ruta  clarissimorum  cousilllbtis  appositi. 


IfS.,  xd  Anein  AmioUl.  (P.  197);  Epipli.in.  (Hcer. 
C6.) 

"  Traclaluum.  Pierii  trart.  non  ftxslattt. 

'-  Diocletiamts...  Carau%iut,  Mltclus  Asctepioao- 
(Nt...    Albiima.  lu/o'i  ■'(  Juttus  iii.niyies.  llisl.Eccl.  i, 

•   (luinqtirtjrnliaiii.  A  quiuiitie   civitadbus   Libyj;, 


SMmill  NOT/E 

Cyrenis,  Ptolemaide,  Arsinoe  qute  et  Teuchira,  Dar 
nis,  el  Brrenice.  Seal  ,  in  Kuseb  ,  p.  2ta 

*  Vonstanliiiiii  tx  concttbtna.  .  i/i  bVifriinm  .  /»•- 
peralor.  /Viiuiiiim  (MciitilM,  V  nle:  Htsl.  Eccl.  I,  8. 

'  Tosl  AhxtnUium.  Posi  prinium  ICiliMI  aunmn 
SoleuciilHiuiii,  utu  liiil  a.  m.  4OT7,  anle  Chn»lum 
12ti,  ieciiiiJniii  K.diiii. 


5S7  DE  TEMPORCM  RATIONE.  55» 

primum   Aibr.nastuin,  deinde  omnes  non  sikc  pariis  A  corpora  sancta  versihus  ailornavii.  Valcns  ab  Eu- 


episcopos  persecuia  est.  Maxiuiinus ,  Tievirorum 
episcopus,  clarus  habetor,  a  quo  Atlianasius  Alexan- 
driae  episcopus  cuni  a  Constantio  quasreretur  ad  pce- 
nam,  honorilice  susceptiis  esL  Anlonius  nionaelius 
centesimo  quinio  aetatis  anno  in  e.-emo  morilur.  Re- 
liquix  apostoii  Timolhei  Constanlinopolim  invecix. 
GouSlaniio  "  Romam  ingresso,  ossa  Andrea:  aposioli 
et  Luce  evangelisite  a  Conslaolinopolilanis  miro  fa- 
vore  suscepta.  Hilanus  Pictaviensis  episcopus  i[ui 
pulsus  ah  Arianis  in  Plirygia  exsulaverat,  cum  apud 
Constantinopolini  librum  pro  se  Constamio  porrexis- 
sot,  ad  Gallias  rediit. 

[A.  M.  io\(>.  Ciir.  56".]  lulianus  annos  !I,  men- 
ses  Vili.  Julianus,  ad  idolorum  cultiim  conversos, 


doxio  Ariaiioruin  episcopo  baplizalus  nostros  p-.:rst- 
quilur.  Giatianus  Valcntiniani  lilius  lerlioejus  auno 
Ambianis  iinperalor  faclusesl-Ctinslantiiiopnli  Apo- 
stoloruin  marlyrium  d  dicaiur.  Post  Auxentii  seram 
niortem,  Mediolani  Ambrosio  episcopo  conslituto, 
omnis  ad  (idein  rertani  ltalia  converiitur.  Htlarius 
episcopus  Pietavis  morimr. 

[A.  M.  4332.  Chr.  381.]  Valens  cur.i  Gratiano  et 
Valentiniano,  Valenliniani  fralris  sui  filiis,  annisTV. 
Valens ,  lege  data  ut  inonarhi  militarenl,  noientes 
fuslibus  jussit  intcrfiei.  Gens  Hunnorum  diu  inacces- 
sis  reclusa  moniihus,  rupeiitina  rabie  percita  cxarsit 
in  Gotlios ,  ensque  sparsim  ciintiirhatos  ab  antiquis 
sc  ihii!>  expiifil.   Cothi,   transito  Danubio,   fugientes 


Cbristianos  perscqnilur.  Pagaiit  apud  Sebasten  !*a-  |j  a  Valenlc.  sine  arinorum  depositioue  suscepti,   inox 


bestiitx  urbeiit  sepiilerniii  Joannis  ttaptisU-  inva- 
dunt,  ossa  dispergunt,  eadcm  rursui»  collecla  et 
cremata  lalius  disperguiil.  Sed  Dei  providentia  af- 
fuere  quidam  ex  llierosolymis  monachi  qui,  mixti 
colligeniibus,  ijtiLe  uiiqtie  ipsi  poieranl  ablata  ad 
patrem  suum  Pmlippum  perlulere.  lile  confeslim 
h;ec  (supra  se  eniin  ducehal  tanluin  ihesauruui  pro 
priis  servare  vigiliis)  ad  poniificeni  uiaximuin,  lunc 
Alhanasium,  per  Julianum  diaconum  suum  mi  lit, 
Qure  ilie,  sustepta  paucis  arbitris,  sub  cavalo  sacia- 
i  i  pariete  inclusa,  prophetico  spiritu  profulura  gc- 
ncralioni  poslerxconservavii;  cujus  piaisagium  sub 
Theodosio  principe  per  Tbeophilum  ejusdem  urbis 
episcopum  couipleiur,  qui,  deslruclo  Serapis  sepul- 
cro,  sancti  Joannis  ibidem  consecravit  rcclesiam. 

[A.  M.  43-17.  Chr.  566.]  Jovianus  mensibus  VIII. 
Synodus  Anliochia:  a  Meie.tio  et  suis  faeta,  in  qiia', 
omousio b  anoinoioqne  rejecto,  medium  inter  ha:c 
omoiousion  Macedonianum  dogina  viudieaverunt. 
jovianus,  lapsu  CoiiStaillii  pra-itm'.»  ssoris  admonitus, 
honoriticis  et  officiosis  iinis  litteris  Atnanasium  re- 
quirit,  ab  ipso  formaiu  lidei  et  Ecclesiamm  dispo- 
nendariiui  suscepit  inoduni.  Sed  ejus  pia  lauaque 
principia  mors  iminatura  corrupil. 

[A.  M.  4328.  Chr.  3  7.]  Valentinianus  cum  fratie 
Valcnle  annis  XI.  Apollinaris  Laodicenus  episcopus 
inutimoda  uosine  religionis  scripla  componit,  qui 
posiea  a  firle  devians  haeresim  sui  nominis  instituii, 
Damasus,    Roi1ia>    episcopus,    fcc.il  batilicam  juxta 


per  avariliam  Maximi  ducis  faine  sd  reiiellandum  eo- 
acti  sunl,  victoque  Yalentis  exercitu  per  Thraciam 
sese  misceuies,  simul  omnia  csedibus,  incendiis  ra- 
pinisque  fuderunt. 

[A.  M.  4558.  Chr.  ?87.]  G  atianus  ciiin  fratre  Va- 
lenliiiiano  annis  VT.  Theodosius,  a  Graliano  imp.  ra- 
tor  creatus,  inaximas  illas  S  yihicas  gentes.  hoc  esl, 
Al.niiti,  llunos  el  Cothos  magnis  multisque  pradiis 
vincit;  cujus  concordiam  non  ferentcs  Ariaai,  posl 
XI.  annos  Ecclesius  quas  vi  tenuere,  reliquerunl. 
Syliodus  CL  Patrtim  corgregarur  urhe  Augusla  ad- 
versus  Macedonium  sub  Daniaso  Roina;  episcopo. 
Theodosius  Arcadium  filium  suum  consortem  facit 
imperii.  A  secundo  Graliani  anno,  ipso  '  qninquies 
C  et  Theodo  io  coss.,  c  Theophilus  paschalem  eompu- 
tum  scribil.  d  Maximus  vir  quidein  strenuus  et  pro- 
bus  atque  Augusto  dignus  nisi  contra  saeramenti 
fidem  per  tyrannidem  emersisset,  in  Brittania  invitus 
prnpemodum  ab  e.ereilu  imperator  crealus  in  Gal- 
liam  transiit,  ibique  Graliftnuin  Augiisltim  dolis  cir- 
ciimventum  apud  Lugdunum  oceidit,  fratremque  ejus 
Valentinianum  Italia  expulit;  qui  lameu  justissimam 
cum  inalre  sua  Justioa  posuam  luit  exs  lii,  quia  et 
ipsimi  Ariana  ptdluit  hseresis,  ct  eminenlissimaiii 
calholicff  fidei  arcem  Ambrosium  perlida  obsi  ionft 
vexavit ,  ner.  pi  ius  quain  prolalis  beatorum  Gervasii 
et  Proiasii  marlyrum,  Deo  revclante,  reliquiis  in- 
coiruplis,  nefantla  cospta  drseruil. 
[A.  U.  43iv>.  Chr.  398.]  Theodosius  qui ,  Gratiano 


theat  um  sauclo  Laurentio,  et  aliam  in  catscumhai  D  vivecle,  VI  anrvis  jam  Orienlem  regebat,  post  mor- 
ubi  jacue.  unl  corpora  saneta  apsstolorum  Petri  el  tem  ejus  regnavit  annis  XI.  Ipse  el  Valentinianiis 
Pauli,  in  qito  loco  8  plaloniaui  ipsam  uhi  jacuerunt      quein  Itaia  expulsum  lieiiigne  susceperal,  Maximum 

VARIANTES  LECTIONES. 

•  Ita   Mss.  Beda?  ad  litteram,  quibus  et  Scaliger  *  Ita  Editio  Pariz.  i,  recte;  reliqtiiEdd.  ct  Mss., 

astipulatur,  afftrmaiis  omnes  Hieronymi  Mss.  in  e»  pinumam. 

dem    lectione   concordare;    Edd.    lamen  Bed;c  sic  *  Oumcs  Badx  Codices,  texiet,  sed  corrupte.  Gra- 

habeui,  sjtoouviu  xoii  ououtiu...  sfnoiouviov ;  maie.  lianus  enim  quiuquies  tanlum  con  ul  fuil. 

SMITIIII  NOT/E. 


"  Romam.  Inusitatum  est  Conslantinopolim  Roin* 
nomine  appeilare  sine  epithelo  adjecto ;  lainen  non 
dico  deesse  hic  Novam,  sed  sensu  solo  esse  supplen 
dam.  Uleroo.  (De  Scr.  Eccl.,  fn  Luca)  dicit  ossa 
Audreae  a  Patris  translala  Constantinopolim  Con- 
Hantli  anuo  20  ;  in  Chronico  tamen,  quod  ab  his 
teiuponbus  non  Eusebii  c-st,  sed  Hieronynii,  ponit 


a.  21. 

'•  Anomowque.  Pe  lioc  vid.  Socral.,  H.  E.  m, 
25,  et  Sozomen.,  vi,  4.  Videetiam  Socrat.,  m,  10. 

c  TkeepU  «s  Alexavd.  inus.  YiJe  Fragni.  apud 
The  d  ret.  (Dial.  3). 

d  Maximus    in    JhiUania    iuvlus Gralianvsn 

VideHbt.  Eccl  ,  i,  9. 


553 


IIEI).*".  VKNEKARILIS  OPERU.M  PARS  I.  —  RIRASCAI.ICA  CENUINA. 


KflO 


minnum  lciiio  lb  Aquilea  lapide  inlerliciunt.  •  Qui,  \  Stephani  aecepit,  et,  patriam  reversus,  primus  intullr 


quuoiam  Biillauiain,  oinni  pene  annaia  juventtile 
cnplisque  iinlitiiiLius  spnliaveral,  qua»,  lyrnnni  lis 
ejus  vesli^ia  secuiae  iu  GaHias,  iiunquam  ullra  do- 
inuni  rediere,  videnles  Iraiisinarinae  gcntes  sxvissi- 
tuie,  Scoiloriun  a  Cucio,  Pietorum  ab  Aquilone  de- 
MltuUlll  inilile  ac  defensnre  insulam,  adveniiint,  et 
v.isi.it  iiii  dirciitamquc  eani  iiiullns  per  amins  oppri- 
iniint.  Hieronyinus,  sacrtf  interpres  hislnriu»,  librum 
quem  de  illustribus  Kcclesiae  Viris  scribit,  nsi|iie  ad 
decimum  quarluin  lotius  imperii  Iheudusii  annuni 
perduxil. 

[A.  M.  1362.  Clir.  411.]  Arcadius  lilius  Theodnsii 

cum  fialre  Honorio  annis  '  XIII.  Corpnra  sincloi 

Abacuc  li  MkL.im'  prophclarum  divina  revelalione 


Occidenti.  '  lirilamii,  Scoilnrum  1'irtnrumque  inle- 
Slnlionein  nnu  fereiites,  Rmuaiu  niillun',  et,  sui  sub- 
j  clinne  promissa,  conlra  hnstem  au  iha  flagitant, 
quiius  siuiim  missa  legio  niagnam  Itarbarorum  mul- 
tiiudinem  stemit,  rxteros  Rr  lanuire  finibus  p  llit, 
ac,  il.iiiiiiiii  rmnwt,  pr.ecepil  sociis  ad  arcendos 
hosles  muruiu  trans  insulam  inler  duu  maria  sta- 
tuere,  qui,  ubsque  arlilice  magislro ,  magis  cespite 
quam  la  i  le  faclus  n  I  nperautibus  profiiii.  Nam  mox 
ut  disc  ssere  Roinani,  advectus  navibus  prior  hostis 
quasi  maturam  segetem  obvia  i|uai|ue  s  bi  cxdil, 
calcal,  devoral.  Iteruni  petili  auxilia  Romani  advo- 
lant,  et  caesum  hostem  Irans  maria  fugant,  conjun- 
cl  sque  siln   RriUaiiis  muium,   non   lcrra,  ut   ante, 


priidunlur.Cnthiltal  am,  Vandali  alque  Alani  Gallias  B  pulvcreum,  sed  taxo  soliduni,   inler  civi  ales  quie 


aggrediuntur.  Innocenlius,  Romx  episcopus,  dedi- 
cavil  basilicam  Gervasii  et  Prolns  i  martyrum  bealis  • 
siinorum,  ex  devotione  teslamcnti  cujusdam  illustris 
femina»  Ve  tine.  b  Pelagius  Briito  Dei  graliam  im- 
pu  Miat. 

[  \.  M.  »377.  Chr.  426.]  Ilonoriis  cum  Thedosio 
minorc,  fratris  sui  lilm  annis  XV.  «  Alaricus  rex  Go- 
thoruin  Romam  invasit ,  partemque  ejus  cremavil 
inccndio  IX  Cal.  Seplemb.  anno  conditionis  ejus 
MCLXIV,  *  ac  sexto  d  e  quain  ingressus  fuerat,  de- 
pradala  urbe,  egressus  esL  Lucianus  presbvter,  cui 
revelavil  Deus  '  sepltmo  Hoimrii  princ  pis  anno  locum 
scpuleriel  rel  qiiiarom  heali  proiomarivTis  Ste,  hani 
el  Gamalielis  ac  Nicndemi,  qui  in  Evangelio  el  in  Acli- 


ihidem  ob  metum  bcstium  fuerant  f.ir  x ,  a  mari 
usque  ad  mare  cnllocanl.  Sed  el  in  liltore  meridiaiio 
niaris.  quia  ci  in<le  hnsiis  tiinebalur.  lu  res  per  in- 
tcrvalla  ad  prospecluin  mnris  staiuuiii ;  sic  valedicunl 
soc  is  lanquam  ultra  nou  rev  r-uri.  Rnuifacius , 
Riiine  episcopus,  f.  cit  oralnrium  in  cumielerio 
sanctoe.  Fclicilais,  el  orna  il  sepulcrum  ejus  el 
sancti  Sylvanr.  Ilieronynius  presbyier  obiil  duode  - 
cimo  llnnnrii  anno  prid  e  Kal.  Oclob.  amo  acialis 
suoe  nnnagesimo  primo. 

[A.  M.  4403.  Chr.  45'.]  Tlieodusiu*  mlnor,  Arca- 
dii  lilms  annis  XX  et  VI.  Valenlininuus  juniur  Cnn- 
stantii  lilius  Ravei  nx  imperatnr  crealur.  Placidia 
maler  ejus  Augusia  nuncupatur.  Effera  gens  Vanda- 


bus  apnsiolorum  legontur,  scripsil  ipsam  revelatio- C  lorum ,    Alanorum,    el  Golho  u  n   ab  llispanis   ad 


ncm  e  Grxco  sermone  ad  omniiim  Ecclesiarum  per- 
siinam.  Quain  revelationcm  Avilus  presdyter,  bumo 
Hi  panus  geuere,  in  Latiimm  verlit  eloqu  uin,  et, 
arljecia  epistola  sna  per  Orosium  preshyterum,  Occi- 
rieiilalihus  dcdit.  Qui  ciiam  Orosius,  ad  Inca  sancia 
perveniens,  quo  eum  Augiislinus  ad  lliernnymuin 
prn  disceiida  anim«  ralione  miseral,   reliquias  bcati 


Africam  transiens,  omuia  f  rro,  llanima,  rapinis, 
simul  et  Ariana  impielale  linlavit.  Sed  heaius  Augu- 
stinus,  llippnnensis  episcupus ,  et  nmnium  do  u>r 
eximius  Ecele-iarum,  ne  civitalis  sure  ruinam  viderel, 
lertio  •  bsidi  nis  ejus  mense  m  gra  it  ad  Bomi  mm, 
quinto   Caleinlas   Septembres,   cmn   vixissel  anuis 


LXXVI,  in  clericatu  aulem,  vel  episcopalu  aunos  fer- 

VARIANTF.S  LF.CTIONES. 

Kd.  l'i>l.  XII.  male.  el  Paulus  Ainylius  lib.  i,  se  I  coulra  on  nes  Berix 

F.ri.  Cnl  ,  nd  Marg.,  s/>  lerlo,  cui  succinunl  Ado       Codd. 

SMITHII  NOT/E. 


•  MiariniiJ  frillaui  msp  tiarerai .  yen>n  Scol- 

lorum  et  1'iclorum  inmtum  opprimunt.  Vide  llist. 
Krcl.,  1,12. 

i»  i'eui]Wt  flrillo.  Viilellisl.  Eccl.,  I,  10. 

'  Alttri  us  Hunium  in  atil.  Vide  llisl.  Ercl.  i,  1 1. 

d  Septimo  Honorii.  Uaronius  liauc  revelationem 
Ggil  aii  aiiuuiii  llonorii  vigesin  um  prinium,  et  meu- 
diim  dicit  irr.  psisse  in  hunc  locuui  l>  il.r.  quod  B6- 
pliiuo  il  am  lloiioiii  ponat;  sed  cave  ne  pulesdiffe- 
i.niiam  eise  lul  annniiiii;  Bcda  enim  iu  hacpeiioiln 
nou  nmiieial  aiinus  llnnorii  ab  nitiu  impeiii.  sed  ab 
co  i.iiiiiim  tempure  q.o  cum  Theudo  io  regnavil  : 
H  onoriut,  inqiul,  cum  Theodo^io  mmore,  etr.  Qno- 
iikiiI.i  e  Unruiiiiis  ipse  ad  21  a  iium  llunorii  jungit 
ln     nri.ivii  ii  I  h  oiosii;  annos  &c.  quihus   lionorius 

■  i  I  he  i  o  ius  sim  l  im  erium  lenurr.nl  Redi  pnnit 
sub  Hoiii.ii  n  noiiune,  llaronius  sub  Theudosii.  Qund 
rrslal  ilillereuli.r,  uuius  lantuin  e  t  anni,  niin  la  su 
.iii. |uo  sed  varielale  ralc  li.  Alque  hnc  eo  diginus 
e>l  nolatu,  quod  lu  .iini>  imperaloriis  ho  iiui  tempo- 

■  um  nnn  Raronius  soliim,  sed  ulii  rliam  viri  dnsli 
tiiiiii.iiiinii  p  issi  sunl. 


'  Grrrto  sermone.  Vide  fraginent    Gi-jrci  hujws  re- 
velationis    apud    Eustralium    Cousl  nlinopvlitanuni 


n  (De  litn  (unclttritm  Slflli,  p*r  Leenem    <ilatium),  ct 
u  apud  rholium   (171).   Inl 
Baron.  (4.  415) 


(171).   Iiiiegiaiii   habes  Latine  apud 


'  Br.liani  auxiiuwt  f!a  iiunt m  rnnt  lapdeum 

collocmil.  Iher  fusius  nar  at  Beda  iu  Hisl.  Bccl.  i, 
12,  sed  m  tempore  assiguaiido  autiquaiii  ibidem 
ii  iii  u. ii  in  udarn  t.  Ilic  Ineus  Chmnici  clarius  id 
I'i  ;e  oculi  slaluit.  CerUl  euiin  hic  babemus  tempont 
nolas  ,  qn.e  bus  eventus  ai  guslo  admoduui  spatio 
iiicludunl.  Ilinc  eniui  paiel  aiubas  Brilloniiin  ad  Ru- 
iiianus  I  galiones  qu.c  in  duodeci  no  Hislori.e  raine 
iuem  ranlur,  non  soliim  intra  quindeceuiiium  illud 
Olironici  liiisse  qun  llonoriua  ei  Tiieodosius  snuul 
n',;ii;iiii"i,  sed  etiam  uilra  sep  iiiiiiin  anuum  Hunoru 
quo  reliqnue  Slepluuii  mveniaj,  et  duoderimum  Ho- 
noi  ii,  quo  Hierouy  nus  mortuus  e.i.  Hi  »11111  uiriuque 
impatii  el  spcc  ali  rh.uarleie  illMfuiti.  Qnaili  iriinii 
solum  im  gri  leriiiiiiuiii  leliiiquuui,  infra  uiinum  sr. 
mnt  Vu  g.  III  el  419,  hcei  »11111  in  llnrat  Chionno 
paulo  aliter  ordinuii  ur,  sc.  ab  a    418  ul  t.  ii.V 


561 


DE  TFMPOKUM  RATIONE. 


55» 


meXL  complessel,  quo  (empore  Vandati  captaCarlha-  A     Entisam  Pliceniciaj  uibem  perlaium  et  rtigno  liouore 


g  ne  Siciliam  quoque  deleverunt.  Cujus  captiv  lalis 
Paschasinus,  *  Lilybeianus  antisles,  in  epislola  quani 
de  ratione  pasch.ili  pap:e  Leoni  sciips  t,  meminit. 
Ad  Scoltos  in  Christuiu  credcnles,  ordhatus  a  papa 
Ole.-tino  b  Palladius,  primus  episcopus  miltilur 
anno  Tlieodosii  o  tavo.l  Recedente  a  Britlania  Ro- 
inano  exercitu,  coguila  Scotli  et  Picli  reditus  dene- 
galione  redeunl  ipsi,  ct  totam  ab  Aquilone  insulam 
pro  iiuligenis  niurolenus  capessunl;  nec  mora,  cx- 
sis,  captis,  fugatisque  custoilibus  muri,  et  ipso  inler- 
rupio  et  aui,  intra  i  lum  crudclis  prxdo  grassatur. 
Miltitur  epislola  lachrymis  xrumni-que  referta  ad 
Romana;  polestatis  virum  .I.tium  ter  consulem  vice- 
siino  lerlio  Theodosii  pri  cipis  anno,   petens  auvi- 


cul  um  est.  Hxresis  '  Pclagiana  Brillano  um  luibal 
lidem,  qui,  a  Gallicanis  episcopis  auxilium  quseren- 
tes,  Gennanum  Autisiodorensis  Ecclesia;  episcopum 
el  Lupum  Tiecasenum  a*que  aposlolirx  graii*  anti- 
stilcm  fidei  dcfensores  accipiunl.  Coiifirinaiil  antisti- 
tes  lidem  veibo  verilatis  simul  et  miraculorum  signis. 
Sod  et  belium  s  Saxonom  Piclorumqne  adversus  f)t  i- 
toues  eo  tempore  junclis  viribus  suscepluin,  divina 
virtule  rctuiidiiul;  ciim  Gcrmauus  ipse,  dux  lielli 
factus,  '  nou  lubae  clangore,  sed  clamore  Allcluia  lo- 
lius  exercitus  voce  ad  sidera  lcvalo  hosles  iu  fugam 
verlit  immanes  ;  qui  deinceps  ad  Ravennam  perve- 
niens  et  sumina  revcrenlia  a  Valentini  no  el  Phtci- 
dia  susceplus,  migravil  ad  Chrislum  ;  corpus  liono- 


lium,  nec  impetrat.  Interea  fames  dira  ac  famosissiina  B  rifico  agmine,  comitanlibus  virlnlum  operibu?,  Au- 


profuges  infestat,  qua  ccacti  quitlam  hoslibus  dedere 
nianus,  alii  de  monlibus,  speluncis  ac  saliibus,  slre- 
nue  repiignabanl,  acslrages  hoslibusdabanl.  Rever- 
tuulur  Scotti  doiuuni,  post  non  inultuin  leinpus 
reversuri  :  P  cti  exlremam  insu'%  partem  lum  pri- 
iiiuiii  et  deinceps  inhab  laturi  deti  cnt.  Famem  prje- 
f.ilain  ntagna  fiugum  opulentia,  opu'enlUm  luxuria 
ei  negligcnlia,  ncgli  entam  lues  accrrima  et  aerior 
inox  hosiium  novorum,  i  I  est,  Aiiglorum,  plaga  se- 
ctila  rsl  :  qtios  illi  unanimi  consilio  cuiii  rcge  suo  * 
Vurligerno  quasi  defensores  palrhc  ad  -e  itivitandos 
elegeruit,  sed  cxceptos  mox  impugnaicrcs  atque 
expugiialores  seuserunt.  Xisttis,  Romx  episcopus, 
fecit  basilicam  sanol*  Marix  matris  Oomini.  qux  ab 


tisiodoruin  defertur.  /Fttus  palrilius  magna  Oeciden- 
lalis  reipublicx  salus  el  regi  quondam  Attiue  terror, 
a  Vaientiniano  occiditur  ;  cum  quo  Hesperium  ceci- 
dit  regnuin  neque  bactenus  valuit  relevari. 

[A.  M.  4427.  Chr.  476.]  Leo  annos  XVII.  Ilic  pro 
Tomo  Chalcedonensi  per  universum  orbem  singulis 
orihodoxorum  episcopis  singulas  consonanlesque 
misil  episloas,  quid  de  eodem  Tomo  senlirent  re- 
scribi  sibi  postulans.  Quorum  adeo  con  onanlia  ile 
vera  Christi  incarnatione  suscepilomniuin  r  scripla, 
ac  si  uno  lempore  unoque  dictante  fuissenl  universa 
conscripta.  Tlieodoretus,  episcopus  civiiatis  que,  a 
Cyro  Persarum  rege  condiia,  Cyri  nomen  habuil, 
scribit  de  vera  incarnalione  Doni  ni  salvatoiis  ad- 


anliquis  Liberi  cognominahalur.  Eudoxia  uxor  Theo-  C  versus  Eutychem,  et  Dioscorum  Alexandrix  episco- 


dosii  p  -incipis  ab  Hierosolyinis  remeavit,  bcaiissiiui 
Slcphani  primi  maiiyris  reliquias  qux  iu  hasilica 
S3ii  ti  Lau  emii  po  il:c  vcn  rautur,  secum  defereus. 
Blxdla  et  Attila  fr.itres,  utullar  mque  gentium  reges, 
lllyriciim  Thracia  i  quedepopula  i  sunl. 

[A.  M.  4410.  Chr.  459.]  Maiiianus  el  Valentinia- 
iius  annis  VII.  Gens  Anglnrum,  sive  d  Saxonum, 
Briltaniain  trihiis  longis  navibus  advehllur,  quibus 
dum  iler  prnsperalmn  doini  fama  referrcl,  mittitiir 
exercitus  fortior  qui,  jiinclus  prioribus,  priino  ho- 
sles  '  a  quibus  peicbatur,  abegit ;  deinde,  in  sncios 
«rma  verlens,  lotam  prope  insulam  ab  Orientali  cjus 
plaga  usque  ad  Orcidentalein  igni  vcl  ense  subegii, 
coiilicla  occasione  quod  pro  sc  militanlibus  Brilones 


pum,  qui  humaiiam  in  Christo  carnein  negant.  Scri- 
psit  el  historiam  Eccles  a  ticam  a  fine  lihrorum  Euse- 
bii  usque  ad  suum  tempus,  id  est,  usque  ad  im- 
perium  Leonis  hujus  sub  quo  el  mortuus  est. 
b  Viclorius,  jubenle  p.ipa  llilario,  scripsil  Pasclialem 
circuluin  DXXXII  aiinnnnii. 

[A.  M.  4444.  Chr.  495.]  Zen  n  annos  XVII.  Cor- 
pus  Barnabc  aposloli,  el  Evangcliuin  Maltluei  ejus 
slylo  scriptum,  ipso  revelanie,  reperitur.  Odnaccr 
rcx  Goihorum  Romam  obiinuil,  quam  ex  eo  tempora 
diutiiis  eorum  regcs  tenucre.  Mortuo  Theodnrico, 
T  iarii  fiiio,  alius  Theodoricus,  cognumento  Vala- 
iner.  Gnthorum  susccpit  regnum,  qui  ulramquc  Ma- 
cedoniam  Thcssaliamque  depopul.ilus  f  st,  et  plurima 


mitius  suflicicnler  slipendia  darenl.  Jnannes  Baptista  U  Rcgiae  civitatis  loca  igne  succendens  Italiam  quoquo 
capul  suum  duohus  monachis  oiienla  ibus  qui  ob  infestus  occnpavit.  Hunnricus,  rex  Vaudalorum  Aria- 
oraiionem  veneranl  llierosolymam,  jnxla  Hcrodis  nus,  in  Africa,  exulaiis  diffug^tisque  plus  quam 
quoudam  regis  habitaculum  revelal,  quod  deinceps      CCCXXXIV  episcnpis  Ca  holicis ,  ccclesias  eorum 

VARJANTES  LECTIONES. 

Codd.  plurimi,  quot  pelebat,  nec  incongrua  esl  ignor.mliam  polera  t,  West.  el  Wilk. 
leclio;  potior  timen  esl  allera,  q::am  eliam  conlir-  »  Typi  Bas.  el  Col.  sensum  muliiarunl,  omisso  >rr/ 

uial  Paris.  I,  acc  deulibus  quanlum  per  sctiptorum  clarore. 

SMITIIII  NOT.E. 


•  Lilybet  nut.  In  Sicilia  episcopus.  Vide  ejus  epi- 
slnla    apud  Bucberium  (P.  75). 

k  PMadiut.  ...  episiola    ad  .Eiium.   Hist.   Eccl., 
I,  15. 

■  U  rtigeruut.  .  Saxones.  Hist.  Eccl.,  i,  14,  15. 
d  Soxojtet  ilerum.  Hist.  Eccl.,  I,  14,  15. 

•  Emita.  Adoni  Etncssa,  urbs  archicpiscopalis  sub 


palriarcha  Anliocheno,  ad  Oronlem  II.,  inlcr  Laodi- 
ccam  ad  Austrum,  et  Arethu-am  ad  Bon  am. 

'  Plagius — SS.  Gtrm  n.selLupus.  Hisl.Fecl., 
i.  17. 

«  Suxon  m  Pi  lorumque  bellam  lempore  SS.  Cer- 
wu  i  el  Lupi.  H  sl.  Eccl.  i,  2 '. 

b  Viciorius  Apud  Bucbcrium  (De  Docl.  temp  ). 


563 


BKD/K  VENKRABII.IS  OPKKUM  PAltS  I.  -  MHASCaLICA  CENUINA. 


584 


H-jusii,  plehem  rerirl  anVeii  suppliciis,   »-1  quidem  A  I>\\ XII,  qul  esi  anniu  Diuclciiuni  CCXLV  II,  post 


innumeris,  mtnOI  abscin.lens,  linguas  prcrcidtl,  nec 
lamen  lu^no  ;iii>  ('athnlicar  confessionis  eripere  po- 
luii.  Bril'.oi>e.s,  diice  ■  Ambrosio  Aureliano ,  viro 
modeslo,  qui  solus  iorle  Romanx  gentis  Savonum 
cjuili  siqrerfneral,  occisis  in  eadem  parenlibus  pnr- 
pura  induiis,  victricen;  i-oruni  gentem  provotanies 
ail  pralinm,  vincunt,  ei  ex  co  icnipore.  nunc  hi, 
iiiiiic  iili,  palmam  habuere,  donec  advena  poicmior 
tola  per  longiim  poliretur  insula. 

[A.  M.  4472.  Chr.  521.]  Anasusius  annos  XXVIII. 
Thrasaniiiniliis,  Vamlalo  um  rex,  eatliolieas  eccle- 
tias  clausit,  cl  CCXX  episcopos  exilio  Sardiniam 
inisii.  Syminathus  papa  iuter  mulia  F.ccl  siaium 
oper  ,  qnae  vel  a  fundainenlis  crcavil,  vel  prise.a  re- 


Cnosulaiuin  l.ampadii  el  Oreslis,  quo  anno  Codex 
Jiistiuianciifc  orbi  promulgguis  esr.  ■'  Vietnr  quoque 
Capoantn  episeoi  us  librum  de  pa  eha  scribens  Vi- 
ctorii  arguil  errorcs. 

[A.  II.  453».  Cbr.  r>*;8.1  luslinus  minor  annis  XI. 
N  rsis  patritius  Tolilam  Cothorum  rcftem  in  llalia 
superavit  et  occidil ;  qni  dcinde,  per  invidiam  Ro- 
manorum,  pro  quibus  miilla  conlra  Cothot  lahora- 
veral,  actnsatus  apud  Jiisluium  cl  cnrijugem  cjus 
Sophiam  quod  serviiio  premeret  Italiam,  seccssit 
Neapolim  Campaniae,  cl  scripsil  gcnti  Longobardo- 
riiin.  ut  venirent  cl  possiderenl  Itaiiam.  Joannes, 
Romanx  Eccles  x  poniiiex,  ectlesiam  Aposlolomm 
Phihppi  et  Jr.eobi   quam  prxdeccs  or  ejus  Pelagius 


novavit,  ad  beatuni  Peirum,  ct  beatum  Paulum,  et  B  ccepcrat,  fecit  et  dtdiravit. 


b  aium  Laurenlinra  ,  pauperibus  babitacu  a  con- 
suuxii ,  et  omni  anno  per  Africam,  vel  Sardiniam, 
c  iscopis  qui  in  exilio  erai  t  pecunias  ct  vestes  mi- 
nistrabat.  Ana  tasius,  quia  haresi  favens  Eutycbclis 
calholicos  insecnlus  esi,  diviuo  fulmine  periit. 

[A.  M.  4480.  Chr.  5*).]  Juslinus  senior  annos  * 
VIII.  Joannes  Roman*  Ecclesia:  purlilex  Consianti- 
ii  poliin  veniens,  ad  portam  quae  vocalur  Aurea, 
populoruni  lurbis  ei  occurrenlibus,  in  conspectu 
omnium,  roganti  caeco  luraen  reddidit ;  qui  dum 
rediens  Ravennam  vcnisset,  Theodoricus  eun  cum 
eomitibus  carceris  affl  clione  peremit,  invidia  ductus 
quia  Calhnlicae  pietalis  dtfens  r  Justinus  eum  h  no- 
rilice  suscepkset :  quo  anno,  id  e,t,  consulatu  Probi 


[A.  M.  1536.  Chr.  585.]  Tiberius  ConsUnlinns 
annos  VII.  •  Grcjrorius  tunc  apocrisiarius  in  Con- 
slaiilinnpoli,  post  Romanus  episcopus,  Libros  ex- 
positionis  in  Job  condirtit  el  Kulychium  ejusdem 
urbis  episcopuoa  in  fide  nostra»  resurrectionis  crrasse 
Tiberio  praesente  eonvieit,  ita  ut  ipse  Augustus  li- 
bmiii  ejus  quem  de  resurrcctione  scripsil  suis  quo- 
que  catholicis  allegationibus  destruens,  deliberaret 
flammis  crcuiari  debuissc.  Doeebal  euim  idem  Eu- 
tychius  corpus  noslriim  in  illa  resurreclionis  glo  ia 
impalpab  lc,  et  ventis  aereque  sublilius  esse  futu- 
rum,  contra  illud  dominicum  :  Pzipate  et  videte , 
c/uia  spiriCus  caruem  et  o»sa  non  Itabet,  sicut  me  vide- 
lis  habere.  Ccns  Lnngobardormn,  comilante  fame  et 


ju  lons,  el  Syiiiniacbum  patrilium  Ravennre  otcidc-      morlalitate,  omnem  invadit  Italiam,  ipsamque  Ro 


ral,  et  ipse  anno  sequcnte  ibidem  subiia  mortc  ptriit, 
succedcnte  in  regno  Athalarico  ne|>ole  cjus.  Hilderi- 
cns,  Vandalorum  rex,  episcopos  ah  exilio  reverli  et 
er.clesias  inslauiare  praecepii  post  annos  LXXIV 
haTelicse  profanalionis.  Benedi  lus  abbas  virtublin 
gloria  claruit,  quas  hcatus  papa  Gregorius  in  libro 
*  Dialognrmn  scripsit. 

[A.  H.  «Sis.  Chr.  507.]  Jusliuiaiius  .'uslini  cx  so- 
rore  nepos  annoa  XXXYill.  Belisarim  patrilius,  a 
Jnsli.  iano  in  Alricam  missus,  Vandaloium  gentem 
delevit.  Cnrlliago  quoque  anno  excessinnis  sue ' 
XCVI  recepta  esl,  pulsia  deviclisque  Vandaiis,  el 
1  b  GeiisiiierortgceorumcaploConsiaiitiuopolim  mis- 
so.  Corpus  S  Antonii  inonachi  divina  revelalione  re- 


manam  vastalrix  obsidei  urbcm,  quibus  lempore  illo 
rex  pry:  ral  Albuinus. 

[A.  M.  4557.  Chr.  uOu.j  Mauritius  annos  XXI. 
liirminigildiis  Lcvigilrli  Gothorum  regis  fliius,  ob  fi- 
dei  catholiia:  toufessioiieni  iucxpiignabilem,  a  patre 
Ariaao  regni  prrvatua  iniiiiis,  et  in  careen-m  ac  vin- 
rnla  projcctiis,  ad  extremum  nueic  sancta  Dontinicac 
resurretiionis  securi  in  capilc  percussus,  regnuin 
coelesic  pro  lerrcno  rex  e.i  martyr  inlrariL  Cujus 
fraler  Richardus,  mox  ut  rcgnum  pnst  patrem  arce- 
pil,  i.mn-1'.i  Gothorum  cui  pr.ceiat  genlein,  inslanle 
Leandro,  llispaliiano  episcopo,  qui  el  Hinninigitdum 
docucrat,  catbolicam  ronvcrtil  ad  lidein.  '  G  ego- 
rius  Romana:  Eeclesiic  ponlifex,  «t  doctor  cximius, 


pert'nuAlexaiidriamdef  rtur,  el  incrclesrabeaiiJoan-  anno  Mauritii  imperii  dccinio   terlio,  indiciione  de- 

nis  Baptisue  bumatur.  •  Dioursiiis  1'as.lialc-  scribil  cima  leriia,  Syiiudum  cpiscoporum  XXIV  ad  corpus 

rjroulos    inc  pie.tis  a.b  anno  d  minit.e   in  arnationis  beati  apostoli  Pelri  congregans  dc  n.tessariis  Etcle- 

VARIA.NTES  LECTIONES. 

1  EdJ.  Bas.  et  CoL  IX.  sed  cnntra  Codiees  reliquns.  *  Edd.  Bas.  et  CoL,  XC  VII,  niaie,  ei  siue  au-io- 

*  Ms.  Westin.,  ^    >j../'d,  m>.i  solus,  quare  a  leclore  ritale. 

quodalh  i  le«HC  vidclur.  -  Kdd.  Ras.  ei  Col.  ad  Marg.,  Ctitmtro. 

SMITHII  N01\«. 


*   Ambroim  .lnre/iVinJs  Hesl.  Kcel..  I,  16. 

►  Ceiiimero.  H  rmaitus  Conlraelus,  ad  a.  551, 
(>eilainerum  appellai,  aiUlens  ciun  /wil  ali  uot  annot 
u  Jusliiiiaiitt  comuem  e/feetum.ei  in  l.rmiitoa  Purtho- 
rnm  ad  ros  arctnilot  conslttulum. 

'  bionysiut  PjTujuus  Vide  hiiuis  epislolas  duis 
t  aschalos  :ul  linem  frtnvii  et  Biir.hrrii  dn  Iloet. 
lemp.  r.yiliiniin  pHt,rhalmm  relii|iuas  vi.le  i|>ud 
Maruni   Stoli   (.'hroniton  :  dc   hujus   talctbs  vide 


Bedam  {Pe  fi<ii.  temp.  cup.  4'i.  rmra  i7.  et  tfJM.) 
d    Virtor  Capiitiiiiis.  Vide  ejus  fragnKiin  ;i|.n,l  Ue- 

dam  {Lib    ,le   Hm    temp.,   cap.  4  ,  tevera  51,   *l  4e 

.■Eipnnociio  vernati). 

'   Cre  oriut  Apucnsiunut Expot  tio  in  Job  .... 

Eiilyehii  conviciw    Vide  Hisi    Kcol  ,  u,  i. 

'  Cregenus  Analot   CMWrtii.  Vi.if    Hm.    Eccl.,  I 

11;  ||,   l. 


565  DE  TEMPORUM  RATIONE.  566 

siie   decernit.    Idem,  missis  Biillaniatn    Augustino,  A  tunica  ejus  indulus  quidam  da-moniacus  curatus  est. 


Melilo  el  Joanne ,  et  aliis  pluribus  cum  eis  monachis 
limenlibus  Ueum,  ad  Cliristum  An  los  converlil.  Et 
qutdera  jtdilberclns,  inox  ad  Cb  isli  graliam  con- 
versus,  cum  gente  Cantuariorum  cui  praeerai,  proxi- 
misque  provinciis,  eliam  episcopum  docloremque 
suiun  Aiigitstinum,  sed  et  caeieros  sacros  antistites, 
episcopali  sede  donabat.  Porro  genles  Anglorum  ab 
Aquilone  Umbri  fttiminis  sub  rcgibus  <£lle  el  /Edil- 
frido  silae,  necdum  verbuni  vila-  audierattt.  Grego- 
rius  *  decimo  ikiiio  anno  Mauritii,  indiclione  quarta, 
scribens  Auglislino,  l.ondini  quoque  et  Ebuiaci  epi- 
scopos,  accepto  a  sede  apost  dica  pallio,  t>  Metropo- 
litanos  esse  debere  decernil. 
[A.  M.  4565.  Chr.  614.]  Phocas  annos  Vlll.  Hu- 


Interea  superveniens  cum  excrcitu  Heractius  prio- 
ccps,  supcraiis  Persis,  Cbristianos  qui  erant  capti- 
vali  reduxit  gaudentes.  Keliquix  bcali  martyris  Ana- 
slasii  primo  monasleriuin  suuin.deinde  Roinam,  ad- 
vectae,  vcncranlur  in  monaslerio  bcati  Pauli  apostofi 
quod  dicitur  ad  aquas  Salvias.  Aruio  Heraclii  regni 
XVI,  iudictione  XV,  e  Juluinus,  excellenlissimus 
rex  Anglorum,  in  Britlania  Transumbranae  geulis 
ad  Aquilonem,  prsedicante  Paulino  episcopo  quem 
miserat  de  Caulia  venerabilis  archiepiscopus  Juslus, 
verbura  salulis  cum  sua  genle  suscepit,  anno  regni 
sui  uiideciiuo,  adventtis  aulem  Anglorum  in  Britta- 
niam  plus  miiius  annos  CLXXX,  eique  Paulino  se- 
dem  episcopatus  Eburaci  donavit.  Cui  profecto  regi 


Jussecundo  anno,   indictionc  VIII,     Gregorius  papa  B  in  auspitiuifi  venturse    fiHei  et  regni  cccleslis,  pote- 

iuigiavil  ad  Dominum.  Hic,  rogsnle  papa  Bonilacio, 

sialuii  sedem  Romanat  ct  apos  olicae  Eccjesise  c  put 

esse  uiunii  m  Ecelesiarum,  quia  Eccle  ia  Conslauii- 

nopolitana  priinam  se  omnium  Ecclcsiarum   scribe- 

bai.  Idem  alio  papa  Benifacio  petenle,  juss.il  in  ve- 

tcri  fano  quod  °  Pantbeon  vocabaliir,  ablatis  idolola- 

triafi  sordibus,  ecclesiam  beaiae  seinpcr  virginis  Mu- 

riJL-  et  oninimn  martyrum  f  eri,  ut  ubi  quondam  um- 

niniii  non  deoruin,  sed  daemeniorum,  cultus  ageba- 

inr,  ibi  deinceps  omn  uin  fieret  memoria  sanclorum. 

Persae,  adversus  rcmpublicam  gravissima  bella  gc- 

renles,  mullas  Romano  uin  provincias  et  ipsain  Hie- 

rosolymam  auferunt,  et    desirucnles  ec  lesias  san- 

cta    quaeque   profananles,    inter   ornamenia    loco- 


stas  quoque  terrem  creverat  regm,  iia  ut  umversos 
Briltaniae  fmes,  quod  nemo  Anglorum  ante  eum.qua 
vel  ipsorum,  vel  Britonum,  genles  habilabant,  sub 
ditione  acciperet.  Eo  tempore  exortum  apud  Scotos 
in  observatione  paschae  errorem  Quarladeciu  a- 
norum  '  Honorius  papa  per  episiolain  reda  guit ;  sed 
et  Joannes  qui  successori  ejus  Severino  successit, 
ciim  adbuc  esset  elcclus  in  pontilicatum,  proeodem 
pascba  eis,  siiAul  et  pro  Pelagiana  haeresi  qusc  apud 
eos  reviviscebat,  scripsil. 

[A.  M.  4595.  Chr.  642.]  Heraclunas  cum  matre 
sua  Martina  annis  H.  Cyrus,  Alcxaudriae,  Sergius  ec 
Pyrrhus,  regiae  tirbis  episcopi,  Acephalorum  hiere- 
sim  instaurantes,  uuam  operationem  in  Christo  divi- 


rum  vel  sanclorum  vel   communium  quaeabstulere,  "  nitatis  el  humanitalis,  unam  voiuiilatem  dogmati 

zant.  E  quibtis  Pyrrhus  iis  lemporibus,  id  est,  sub 
Theodoro  papa,  Romam  venieus  ex  Afriea,  fl  ta,  ut 
posl  apparuil,  pcenitentia,  obiulit  eidem  papae,  prae- 
seute  cuncto  clero  et  populo,  libellum  cum  sua  sub- 
scriplione,  in  quo  condemnareiiliir  omnia  quae  a  se 
vela  deeessoribus  suisscripla  vel  acla  sunt  adversus 
Catholicam  iidein  :  unde  et  hcnigue  suscepius  est  ab 
eo  quasi  regise  punlifcx  civitatis.  Sed  quia  reversus 
domuin,  repetiilel  errorem  domeslicum,  memoratus 
papa  Theodorus,  advocatis  cunctis  sacerdofibus  et 
clero  in  ecclesiam  beati  Petri  aposiolorum  principis, 
condeinnavit  eum  sub  vinculo  anathematis. 

(A.  M.  4594.  Chr.  643.)  Constantinus,  filius  He- 
raciii.   mensibus  VI.  Pyrrbi  successor  Paiilus  non 


eliam  vexillum  doiuinicae  cru  is  aJbducunt. 

[A.  M.  4591.  Chr.  6  0.]  Hdraclius  annos  XXVI. 
Angsiasius  Persa  monachus  nobi  e  pro  Christo  mar- 
lyrium  palitur;  qui  natits  in  Perside  magicas  a  pa- 
trc  puer  artes  discebat,  sed  ubi  a  ca,  livis  Chrislia- 
nis  Chrisli  nomen  accerer<u,  in  eum  mox  animo 
lolo  conversus,  relicia  Perside.Ch.dcedoniain  Hiera- 
pnlimque  Christum  quaerens,  ac  deinde  Hierosoly- 
mam  petic ;  ubi,  accepta  baptismatis  gralia,  quarlo 
ab  eadem  urbe  milliario  monaslcrium  abbalis  Ana- 
stasii  inlravil,  ubi  VII  annos  i-egulariter  vi  ens,  dum 
Cuesaream  Palaestinae  orationis  gratia  venisset,  ca- 
ptus  a  Persis,  et  multa  diu  verbera  inler  carceres  el 
vincula  Marzabana  judice  perpcssus,  tandem  milli- 


tur  Pcrsidem   ad   regcm  eorum  Chosroem,  a  quo,      tantum  vesana  doclrina  sicut  decessores  ejus,  sed 


terlio  per  intervalla  tempoiis  verberalus,  ad  extre- 
inum  una  suspensus  manu  per  ires  horas  diei,  sic 
decollatus  cuiu  aliis  LXX  martyrium  complcviu  Mox 


ei  aperta  persecutione  Catholicos  cruciat,  apocri- 
siarios  sanc;*  Ecclesiae  Roir.anx  qui  ad  ejus  corre- 
ctionem  missi   ftierant,  partim    carceribus ,  parltin 


SMTTHII  NOT^;. 


*  Decimo  nono.  Codd.  in  Beda;  Cbronico,  decimo 
octavo  ;  sed  in  fli  t.  Eccl.,  i,  29,  episiola  Gregnrii 
papas  de  consliiuendis  metropolitanis  dala  esl  anno 
decimo  nono  Mauricii,  indicL  quarta  ;  atque  ila  ne- 
cesse  est  Unde  et  eccimus  tertius  Mauricii  annus 
reclebic  snpra  appellatur  decima  teriia  indictio. 

h  Metropolitanos  decernit.  Vide  Hisl.  Eccl.,  i,  29. 
c  Cregoriut  ntigruvil.  Vide  llisl.  Eccl.,  u,  1. 
d  Pantheon.  Vfde  Hist.  Eccl.,  n.  4. 

♦  .Editimt Paulinut EHiracum.    Hisl. 

E«cl.,  n,  9. 


'  Honorii  et  Johannis  PP.  epistolee  ad  Scotlot  de 
Paschaet  Petagio.  Ilis.t-  Eccl.,  n,  19. 

t  ISe  ac  onas  Apud  aliossequitur  Heraclium  Con- 
siantius  vel  Cnnstanti  as  ejus  ex  priore  conjiige  li- 
iius,  dicitnrque  mense  quarlo  a  Martiua  Nc-verca 
veiieno  sublalus ;  post  hunc  Her  clonas  vel  Hera- 
rlcnnasrinn  matre  Marlioa  seuishaud  amplius  men- 
sibus ;  posl  hunc  Cunslans  queiu  Buda  Cnii6taiilinnm 
infra  appeilai,  C  nslantii  v.-i  Constantini  lilium.  Ado 
l  me'i  et  Hcrmannus  Bed»  ordinero  et  cbrono- 
logiarn  sequuntur. 


567  DF.n/G  VENEKABILIS  OPERUM  PARS  I.  -  DIIUSCALICA  GENUINA.  5«S 

eiiliis,  pjtiiui  ve.beriliu»  afliciens.  SeHet  uliareen-  A  cpisc  piCL.  pra?*iilenie   Gcnrgio    nairiarcb.i   regue 


rum  iu  iluiim  PlaciMi*  s  cralum  iu  venerahili  or:iculo 
iubveileiisdiripuii,  proluhenseos  ibi  lem  mssascele- 
bra/e.  Unde  et  ipse,  lieul  priccessoiesillius,  :il>  apo- 
stolira  sede  jusia  doposilionbj  uliionc  damnatiis  esl. 
iA.  M.  It&  Clir.  071.)  ConitonUnnt,  lilius  Con- 
slanliui,  anni-  XXVIII.  Ilic  dcce,  lus  a  Paulo,  sicul 
tlerarlius  avus  cju>  a  Seigio  ejusdem  regi^e  civiialis 
rpi  copo,ex|io:iiit  lypiiin  sdversus  calliolicaiu  lidem, 
ncc  unani  nec  duas  volunialcs  aut  operatinnes  in 
Cliristo  dellniens  esse  couliletidas,  i|iiasi  nibil  velle 
vcl  operari  eredendus  sit  Cbristns.  Cnde  Martiuus 
papa,  congrrgata  Knma:  synodo,  C  el  V  episcop  - 
nim,  damnavii  sub  anatbemate  prxfalos  (yrum,  Ser- 
ginin,  Pyrrhuin   ct   Pauluin  ha?rrlicos.  El   posl  bac 


urbis,  ei  Anlinchia  Macario.  Kt  eouv  cii  siini  qui 
uii.iui  voliiulalem  et  nprr:iiinni'iii  astruehanl  in  Chri- 
slo  fhlsasse  Patrum  calbolicoruni  dicla  perplurima. 
Fmito  lulSfH  coiifiiclu,  Georgius  correctus  esi,  Ma- 
carius  vero  cum  suis  sequacihus,  simul  et  pr*deces- 
soiihus,  (  yro,  Sergio,  tiouorio,  Pyrrlio,  Paulo  el 
Pelro  ,  anaiheiualizatus,  el  in  locuin  cjus  Theopha- 
nins  alibas  de  Sicilui  Anlim-liia:  episcopus  f  clus. 
TanUque  gralla  legalos  catholica:  pacis  comilala  esl, 
ui  Joanocs,  Pnriuensis  cpiscopus,  qui  srat  uuus  m 
ip  is,  Dominica  octavaruin  l':isi  li:c  lui-MI  pubiicas 
in  eccle  ia  sancta:  Sophia:  rnrain  pri  ci,  e et  patri.r- 
cba  Laline  eetebraiol.  Hsec  est  sexia  synodus  uui- 
versalis  '  Conslanlinopoii  celebrata   et   Grajco  ler- 


missus  ab  imperalnre  Theodoru*  exarchtts  lulil  Mar-  B  mone  conscripla  lomporibus  papat  Agaibonis,  eic- 


linum  p -ip.ini  de  Ecclet-ia  Conslanliniana,  perduxit- 
que  Conslaniinopolim ;  qui  post  hsec  relegalus 
•  Chersonam,  ibideui  vitani  finivit,  mullis  in  eodem 
loco  virluluiii  signis  usque  bodie  refulgeus.  Facta  esl 
auiciu  synodus  prsfata  anno  nono  imperii  Conslan- 
I  ni,  mensc  Octobri,  imli  tione  octava.  Conslanliitus 
l  rinceps,\  iial.ano  p  pa  nuper  ordiuaio,  misil  bealo 
Petro  apostolo  Evangclia  auiea  gcmmis  albis  inira; 
magiiitudinis  in  circuiui  o  nala  ;  ipse  posl  aliquol 
annos,id  est.per  indiciioncmsexlamvcnieiisRoniam, 
oblulit  superal  are  ipsius  pallimn  auro  textile,  tolo 
exercitu  cutn  cereis  eccLsiatn  intianle.  Sequente 
nnno  facla  est  eclipsis  solis  quam  nostra  aHas  memi- 
nil,  quasi  deciina   bora    die,  quinlo  Nonas  M  ias. 


quenle  ac  residcnte  piissimo  principe  Couslanlina 
iiilr.i  palaliiim  suurn,  sunulque  legatis  aposlolicaisedis 
el  episcopis  CL  rcsidenlibtis.  Pnma  cniin  tmiversalis 
synodus  in  Niraja  congregaia  esl  coiitra  Arium , 
CCCXVlll  Palrum,  irmporibus  J  lii  papae,  sub  Con- 
stanliiio  principe.  Secunda  iu  Coitslantinopoli  <  L 
1'atruin,  coutra  Macedonium  ct  Edoxium,  lempori- 
bus  Damasi  pap*  et  Cmliani  priucipis ,  quando 
Neciarius  ei.lcin  uibi  esl  ordnulus  episcopis.  Ter- 
lia  in  Ephcso,  CC  Palrum,  contra  Ncslorium  Augu- 
siie  urbis  episeopum,  sub  Theodusio  mngno  principe 
et  papa  Cosleslino.  Oti  nla  in  Cbalredone  Palrum 
DCXXX,  sub  Lcoiii'  papa,  lemporiluis  Maiiiani  prin- 
cipis,  contra   Eniych  m   ncfandissiiuoriim   prsc  iilein 


>Theodorus  archiepiscopu*  el  Hadrianus  abbas  vir  C  monachoriim.  Qu  ula  item  in  Consianlinopoli,  lem 
jeque  dociissimus,  a  Vilaliano  missi  Bi  ittaniam,  plu- 
rimas  Ecclesias  Anglorum  doclrina;  Ecc!e»iasiice 
fnigc  fuecundaverunl.  Cotistanlinus,  posl  pluiimas  et 
inaudiias  depra?  laiiones  provinciis  faclas,  occisus  in 
balneo  piriii  in.lictione  duodecim  .  Ncc  longo  post 
teinpore  eiiam  Viialianus  papa  ccelcs  ia  regna  peliit. 
IA.M.4  59.Chr.u88.]CoiiManiinus  lilius  Gonslan- 
tiu  superioiis  regis  aunis  XVII.  Saraceni  Siciliam  in- 
vadunt,  el  pued |  niinia  secuni  ablala  niox Alexandriarn 
redemii.  Agaiho  para,  cx  ingatti  Consiaulini,  Hera- 
clii  el  Tyberii  prineipuui  piissiuioium ,  misit  in 
regiam  urben  legalos  suos,  iq  quibus  erat  Jnanncs 
R  nun.e  Ecclesi*  lunc  diaconus,  non  longe  post 
rpiscopus,  pio   adunaiione   fai  ienda  sanctaium  Dei 


pnribus  Vigili  i^pa',  sub  Ju  liniano  prncipe,  conlra 
Tbcodoruin  cl  onines  luerelicos.  Sexia  bacdequa 
iu  piascnti  dixinius.  Sancla  ct  perpetua  virgo  tbri- 
sii  <*  iEdilibryda,  lilia  Auna:  regis  Angloruiu,  etpri- 
mo  ateri  viro  pennagnilico,  et  post  Ecfiido  regi, 
conjnnx  dala,p  stquam  XII  aunns  llioruni  incnrrupla 
servavit  inaril  ilcni,  post  rcginain,  suinplo  velamine 
sacro,  virgo  sancliinonialis  eflicilur  :  nec  inora  eiiam 
virgiiiuui  111:11  t-r  el  nutrix  pia  sauclaiuin,  acceplo  in 
conslruciuluin  mnnaslerium  loco  quem  Gtge  vocanl, 
cujus  nieriia  vivacia  les  atur  eiiam  mortua  e.iro, 
iiu;i'  posl  XVI  annos  sepullnne,  cum  veste  qua  iu- 
voluta  esl  incorrupta  reperilur. 
[A.  M.  iG4'J.  Chr.  608,]  Jusliiiianns    niinor    filius 


Ecclesiarum.  Qni,  bcnignissime  suscepli  a   revcrcn-  D  Constanlini  annos  X.  Ilir  consiituil  pacem  cum  Sar» 

lissimo  lldci  caiholica:  delensore  Cousianlino,  jussi 

siinl,  remissis  disputalinnibus  philosnphicis,  pacilico 

colloqui  1  de  lidc  vera  perquirere,  daiiseis  debiblio- 

llieca  Constaiilinopolilaiw   cunitis  antiqiiorum    Pa- 

truin   quos  pelebant  Jibellis.    Adluerunl  auiem  et 


cenisdecennio  lerra  inariqne.  Srd  ei  provinci.i  1  ica 
subjugalaesl  Koinauoiiiiperio.qu.rfiierat  leula  a  Saru- 
cenis,  ipsaquoqueCaiibagine  ab  eiscapu  eldpstiucla. 
Ilic  henij.'  memoria:  poiiiilircm  Komana*  Ecrlcsiiu 
Scrgium,  quu  *  crralic.r  su*  synodo,  quam  ConsUn- 


SMITMII  NOT.E. 

•  Chenonam.  Civiiaiem  ad  Bosphorum  Cimme- 
rium  iis  leiupoiibiis  iiiagn.ilum  exsilio  celebrem. 

b  Theodorui  el  Uadnauui  liiitianiam  miui.  Vide 
Uisl.  Eccl.  iv,  1. 

«  Coniiaiiiinopo  i  ccltbruta.  In  Srcrelario  Magni 
Palalii.  Triillo  diclo.  Ad  synoduiu  uaDC  sexlaiu  lcin- 
pore  Conslaiilini  Pngonali  haliil.im  lelorenda  sunl 
Ada  tynoili  llielbfeldciisis,  ds  qua  vide  llisi.  Ecrl., 
t,  17,    Nota  ctiam  quod  huic  syuodo  iiiscrilui   pru- 


fessio  lidei  orcideni.ilis  Ecclesiae,  quam  Agntho  p»pa 
a  synodn  Koinana  eniilil,  el  cui  Wilfndus  nosier 
subscripsil,  de  qu»  vide  |lh\l,  EccL,  v,    0. 


*  .VJiltlirytla.  Vidfi  llist.Eccl  , iv,  5.  Iil. 

«  Erratirn-.  Ilaeesl  qiuc  a  Ju-n  iano  Hhiiioiiaeio 
b  ilui.i  esl  in  siippleniriiluin  svnodorum  quiulw  el 
sexta:;  umle  et  nomen  0uini-Se»l*  nieruil.  Beda 
ill.mi  erialic.iiu  ippelbjl,  quod  aiicloriUlem  ouunbus 
uuilt*  qu.estUin,    iuiu  lilquauut)   obleuuiit,    Biam 


569  DE  TEMPORUM  RATIONE.  570 

linonolifecerat,  favere  etsuhscribcre  noluissct,  misso  A  *•  l'al|c  donalioncin  aurcis  scripUui  litteris  Romam 
etZacliariaproto-paUriosun.jiissil  Consiantinopoliin      dircxil. 


deportari.  Sed  prxven  l  mililia  Ravennalis  urbisvici- 
narumqite  p.iriiu  n  jussa  principis  nefanda.el  eumilem 
Zachariam  contumeliis  et  iiijitrii*  ab  urbe  Itonia 
repulit.  Idem  papa  Sergius  ordinavit  venerabitein 
virum  •  Vilbrordum,  cognoniincClenieiitein,  Fresu- 
num  genli  episcopum,  inqua  osque  liodiepro  xterna 
pali  in  peregrinus,  est  enim  de  Brillnnia  genlis  An- 
glorum  ,  innumera  qunti  lie  diabnlo  delrimenia  <  l 
Chrislianse  OJeifacit  augmcnta.  Juslinianiisobculpam 
perfi  lis  regnigloria  privattisexsul  in  Ponluniseceilit. 
|A.  M.  4652,  Clir.  761.]  Leo  mnos  II.  Papa  Ser- 
gins  in  sarrario  beali  Petri  apostoli  capsam  argen- 
leam  qux  in  angulo  obscurissiino  diulissitne  jacuerat. 


[A.  M.  1655.  Chr ."!'!. |  Jusliniauus  seeundo  cuui 
Tiberio  lilio  •  annos  VI.  Ilic  auxilio  Terbclli  regis  Vul- 
garoruiu  regnuni  recipiens,  occidil  eos  qui  se  expu- 
ler.iul  palrilios,  el  Leonem  qui  locum  ejus  usurpa- 
veral,  nec  non  et  siicccssorem  ejus  Tiberium ,  qui' 
euin  de  regno  ejecltim  tolo  quo  ipse  regnabal  leiu- 
pore,  in  eadem  civilate  in  etistoilia  lenucrat.  Calli- 
iiicum  vero  palriarcbam,  erutis  oculis,  misil  Romam, 
rl  dedit  episc  'palu  ii  Cyro  qni  eral  abbas  in  Ponto 
eiiuiqiie  alebat  exsulein.  Ilic  Constanlinuiii  papama.l 
se  vcnire  jubens  bonorifice  suscepil  ac  remisit,  ila 
uleumdicDoniinica  missassibi  facerc  jubcnscommu- 
nioncm  de  tnan  i  ejus  acceperit :  quem  prosiratus  in 


el  in  ea  criicein  divcrsis  ac  pretiosis  lapidibus  ador-  jj  ieira  pro  suis  peccatis  inler  c  lere  rogans,  cuncls  ec- 


natain,  Domiuo  revebjnle,  r.-perit,  de  qua  tractis  IV 
pelalis  quibtis  gemmx  iuclusx  eraul,  mirsc  magnilu 
dinis  portionem  ligni  salulif.ri  dominicae  crucis  in- 
lerius  reposiiam  inspexit;  qux  ex  lempore  illo 
annis  omnibus  in  basilica  Salvaloris  qu«  appellaia 
Constantiniana,  die  exalutionis  ejus,  ab  oinni  oscu- 
latur  atque  adoratur  populo.  Revcreniissimiis  Eccle- 
six  Lindisfarnensis  iu  K  itunia  ex  anachorila  aulistes 
'■  Cutbberlus  lolam  ab  inlani  a  usque  ad  seniuin 
viuin  miraculorum  signis  inclyiam  duxii;  cujus  diiui 
XI  annps  mauerel  corpus  huiiialuin  ,  incorruplum 
post  li«c,  quasi  eadem  hora  diTuncti,  simul  cum  ve- 
ste  qtin  legehaiur,  iiivenlutn  esl ,  sicul  in  libto  de 
ejus  Vila  et  virlulibus,  et  prosa  uuper  et  hcxanielris 


tlrsix  privilegia  renovavil.  Qui  cum  excrciloin  niille- 
ret  iti  Poniiiin,  miillumprobibentcpapnapostolico,  ad 
com,>relieinlendiim  Philippictnn  qiiem  ibi  relegavcrat, 
cotivcrsiis  omnis  exerailiM  ad  parlem  Pbilippici  fecit 
eum  ibidem  iinpcratorcm,  reversusqnc  ctiin  co  Con- 
stniiliiiopoliin  pugnavit  conlra  Juslinianum  ad 
duodecimuin  ab  urbe  milliariiim ,  ct  vicio  alque 
o  ciso  Justiniano  regnum  suscepit  Philippkus. 

[A.  M.  41567.  Chr.  716.]  '  Philippicus  auno  I,  men- 
sibus  VI.  Ilic  ejecit  Cyruin  de  poniificalu  cuuique  aJ 
giibernanduin  abbalis  jqro  mona  teiiuin  suum  , 
Ponium  rcdire  pr<cccpit.  Idem  Cnnsiantino  papte 
misii  liticias  pravi  doginalis,  quas  illc  cum  aposlolicse 
se.lis  concilin  respuit ;  el  hnjus  tei    cnusa    fecii  pi- 


versibus  scnplo  ,  silte    aliquot   aunos  ipsi    signa-  C  cluras  in  pnrlicu  sancli  Peiri  quse  Acla  VI  sanclniutn 


vnniis. 

[A.  II.  4659.  Chr.  708.] «  Tiberius,  annos  VII.  Sy- 
no.lus  Aqu  feise  facla,  d  ob  iinperitiam  lidci  quinium 
universale  coiicilium  suscipere  dillidit ,  donec  salu- 
taribus  beali  papw  Sergii  moniiis  in  trucU,  et  ipsa 
buiccumcxterisChrisli  Ecclesiis  adntiere  consenlit. 
Gisulpbug,  dux  geniis  Loiigohardoriim,  Benevcnli, 
Campaniam  igne,gladioelcaptivi  aievaslavit,cumque 
iion  esset  qui  ejus  impetui  resisteret,  apostolicus 
papa  Joannes,  qui  Sergio  sticcesseral,  missis  ad  eum 
sacCrdolibiis  ac  donariis  perpliirimis,  universos  rede- 
mil  capiivos,  alque  hostes  domum  rcdire  fecit.  Cui 
successit  alius  Joamies,  qui  inter  mulla  operum  illu- 
sirium,  fecil  oratorium  sanctx  Dei  genitrici  opere 


■yiindoruin  unirersalium  cnnlineicnt.  Nam  el  hiijiis- 
modi  picturas  cum  baberentur  in  urlie  regia  Philip- 
picus  jusseral  auferri,  st  iiuilque  populus  Romaiius 
ne  hanclici  imperaloris  notnen  in  charlas,  aut  figu- 
ram  soliJi,  6iiscipcrciil ;  uiidc  nec  ejus  efligies  ia 
ecclesiam  inlrnducta  est,  nec  numen  ad  mis  arum 
snleiiiiii.i  prolntum. 

[A.  M.  4670.  Chr.  7I'J]  s  Anastnsus  annis  III.  Hic 
Philippicum  capluui  oculis  privavil,  nccoccidil.  Idetn 
iilteras  Constanlino  papae  Homsin  per  Scholasiicuni 
paiiilium  et  exarchum  lulix  direxit,  iiuibns  sc  fau- 
torem  caiholica:  lidci,  et  sancti  sexli  concilii  piffidi- 
catorem  esse  docuil.  Lititlibrandiis,  rex  Long.»har- 
doruiii,   doHalionem    paiiimonii  Alpium  Cotliarum 


pulcherrimo  intra   ecclesiam    bcali  Pelri  apostoli.      quam  Hereberechlus  rex   fccerat  et   iilc  repelierai, 


Hfereberctus,  rex  Lniignbardoriim,  niullas  corles  et 
pairimonia  Alpium  Colliarum,  qu*  quondam  ad  jus 
periiiicbanl  apostolicse  seJis,  sed  a  Longnbardis  mul- 
tu  tempore  fueraut  ablata,  restiluit  juri  ejusdem  sedis, 


adinoiiitione  venerabilis  papas  Gregorii  conlirm  vit. 
Ecberclus  vir  sanctus  de  genle  Anglortim,  et  sncer- 
dotium  monachica  viia  eiiam  pro  cuilesti  p»tria  pc- 
regrinus  exornans,  plurimas  Scolicx  genlis  provin- 


SMITHll  notj:. 


lamen  el  subilem,  ]n   Lalina  prxierlim  Ecclesia  , 
rciinere  tion  poluii. 

•  Vitbrordum.  Vide  llist.  Eccl.,  v.  II,  12. 

k  Culhberctut.  ViJe  llist.  Eccl.,  iv,  a  26  al  32,  ei 
librnm  de  ejus  Vita,  quem  infra  edimus  sun  loco. 

^Tiberittt.  Nomen  ei  imperatoriuin  Tiberiut,  Cen- 
lilitium  .4/  «imurus  fuil. 

<i  Ob  impeiiiiam  fidei.  Non  intellecla  salis  lunc 
lemporis  triuoi  capituloruiii  causa. 

*  Aunot  VI.  Baroniusoclo  annos  Jiuliniano  resti- 


tuto  atiribiiii,  seJ  cotilra  melinriiin  auclorum  qui  de 
iis  lemporibus  scripserunl  li  lem. 

'  Pliilifipicus  Bardanet,  iiomine  allero  ciim  impe- 
rio  assumpio.  Duos  illi  aiuios  nttiibuit  Sicbardus  «t 
sex  inenses,  se<l  reliqui  Beda;  Codd.  uuuni,  quujus 
e  iaiu  concordat  histoiia;  series. 

*  Aniuitt.uiis.  Nomen  verum  Arlemint  fuil  Annum 
quein  Sicliardus  Pbili  pico  a  Ididil,  Auasta  io  demii, 
quod  fecii  et  Baronius.  Scd  recU  eai  reliquoium 
Beiue  Coild.  cbronolojjia. 


57»  BED.C  VEJSEKABILIS  OPKRUM  PARS  I.  -    DIDASCALICA  GENUMA.  57* 

dll  atl  canonicarn  paschalis  teinporis   absrrvanliam  A  rali  ut  sicut   Grxei  ScpluaginU    Iranslatorutn  Edi- 


aqua   d  ulius   aberraverant,   \<>.\   prxdicaiinne  con- 
verlit  n.n.i  ab  liu-  ii  n  ilione  Doinini  DCCXVI. 

[A.  M.  (171.  Chr.  720.]  ■  Thcodosius  anno  I.  Hic 
electus  in  irnperaiorem  Anastasiuni  apuil  Nicxani  ci- 
viutein  gravi  pradio  vicil,  daloque  sibi  sacrameiilo, 
clericum  lleri  ac  presbyleruin  Iimi  urdinari.  Ipsc 
vero  ut  rcgnum  accepit,  OM  rssel  calliolicns,  moi 
inregia  urbe  iniagiiicm  ill.nn  vencraiidam,  in  i|iia 
sanclx  VI  synodi  eranl  depielx  et  a  Philippiro  i'u ■•- 
runl  Je^eeuc,  prislino  inloco  erexil.  Tilieris  fluvius 
alveum  suum  egressus  inulta  Kontaux  f  cit  exitia 
civiiati,  ita  ul  in  via  lata  a°d  iinam  et  semis  sutiiram 
excresceret,  atque  aporla  sancli  Pelri  usquead  pon- 
tem   Milviurn   aqux  se  descendetiies  conjungerent. 


tione  utentes,  de  ea  sihi  siiiique  leuiporurn  libros 
cnodidere,  ila  et  nos,  (|ui  per  heati  inlerprelis  Hie- 
ronyiui  industriam  puro  Hebraicx  verilatis  fonte 
polamur,  ti-mporuni  quoque  ralioneni  juxla  hanc 
scire  qiteaiiitis.  Quod  si  qui  lahorem  liuiic  nostrum 
culpaverinl  esse  supernuiim,  accipiant  bi  quicunque 
Mini  jiisiiiin,  salva  charilale,  rcsponsum,  quod  piw- 
latus  llieronvmus  prbm  cosmographise  calunmia- 
loribus  rcddit,  ut  si  displiccl  non  lcgaut.  Cxlerum 
cunclis  in  coinnuine  suademus,  ul  sive  quis  ex  He- 
braica  veritale  quae  ad  nos  per  ineinoralum  iuicr- 
pretein  pura  pervcni&se  etiain  hostibus  Jtidxis  in 
prolessn  esl,  sive  ex  Sepluaginla  inlerpretum  trans- 
latione,  quae  vel  ininus  sollicite  priino   edita  est,  ut 


Mansil  aulem  diebus  VII,  donec,   agcnlibus  letanias  '»  mulli  adstruuni,  vel  post  a  gentilibus  corrupta,  ut 


crebras  civibus,  octavo  demum  die  revcrtii.  His 
lemporibus  mulii  Angloruin  genlis,  nobiles  et  igno- 
bi  es,  viri  et  feminx,  duces  cl  privali,  divini 
amoris  in  linctu,  de  Britlania  Romam  venire  con- 
sueverant,  inter  quos  eliam  reverrntissimus  abbas 
meus  Ceolfiidus  annos  nalus  LXX.V,  cum  esset 
picibyier  annis  XLVH,  abbas  atitem  XXXV,  ubi 
Lingonas  pervcnil,  ibi  defunctus  atque  in  ecclesia 
bealorum  Geminorum  martyrum  sepultus  esl  :  qui 
inier  alia  donaria  qu*  adlcrre  disposuerai,  misit 
ecclesix  sancli  Pelri  Pandeclem  a  beato  llirronyino 
in  Latintun  ex  llebrxo  vel  Cncco  fonte  trans- 
latum. 
[A.  M.  4680.  Clir.  729.]  b  Leo  annis  IX.  Saracrni, 


brato  Auguslino  vidctur,  seu  cerle  rx  titrisque  com- 
inixto  opere  Codicibus  ul  sibi  visum  fuerit,  lcmpo- 
mm  ctirsum  nntaveril,  et  sive  prolixiora  seu  bre- 
viora,  Iransacti  sxculi  tcmpora  signaverit,  autsignata 
repererit,  r.uliatenus  tamenex  boc  longiora  vel  bre- 
viora  i|iiaere»lant  saxuli  lempora  putel,  memnr  sem- 
prr  dominicx  sentenlix  :  Quia  de  dic  ultima  et  hora 
nemo  scil,  neque  angeli  catlorum  nisi  Pater  io/ui. 
Neque  eniin  tillatenus  stinl  audiendi  qui  suspicanlur 
bujus  sicuii  slalum  sex  millibus  annorum  ab  initio 
fuissc  definitum,  el,  ne  contra  sentenliam  Domini 
venire  videantur,  addunl  incerlum  morlalibus  quolo 
anno  sextx  milletiarix  pariis  venturus  sil  dies  jv- 
d  cii,  cujus  lamrn  adventtis  inaxime  circa  lenninuiu 


cum  immcnso   excrcitu   Consiantinopolim    venien-  *  sc*li  millenarii  debeal  sperari.  A   quibus  si   quxris 


les,  iriennio  civiutem  obsidenl,  donec  civ  bus  multa 
instanlia  adDeum  elainantibtis,  plurimi eorum  fainu, 
frigore,  peslilentia  perirent,  ac  sic  perlxsi  obsidio- 
nis  abscederent.  Qui  inde  regressi  Vulgarorum  gen- 
tem  quse  esl  supcr  Danuhium  bello  aggrediuntur  ,  el 
ab  hac  quoque  vicli  refugiutit,  a,c  naves  reptilunt 
suas.  Quibus  rum  altum  pelerenl,  ingruenie  subita 
tempcsUle,  plurimi  etiam  mersi,  sivr,  confractis  per 
li  lora  navibtis,  sunt  necaii.  Liuthbrandu  ,  audirns 
qtiod  Saraceni,  depopulaia  Sardinia,  ciiam  loca 
facdarent  illa  ubi  ossa  sancli  Auguslini  episcopi 
propler  vasUtionein  Barbarorum  olini  irunslau  et 
tionorifice  furranl  condiu,  inisit,  et,  dato  magno 
pretio,  accepil,  et  traiistulil  ea  inTicinis,  ibique 
cum  debito  tanlo  Palri  bonore  recondidil. 

CAPUT  LXVII. 

Reliquttv  iexlcr  a-tdis. 

Huec  de  cursti  prxteriti  sxculi  ex  Hebraica  veri- 


ubi  hxc  pu  anda  vel  credenda  IrgerinL,  mox  stoma- 
chantcs,  qui»  aliud  quid  respondere  non  habent : 
Annon  legisti,  inqiiitinl,  in  Geursi  quia  srx  diebus 
munduin  fecerit  Deus?  tinde  inerito  credi  dehcl 
eum  plus  minussex  millibus  annoruin  esseslaturutn. 
Et  quod  est  gravius,  fuere  qui  propter  septimum 
diem  in  quo  requievit  Deus  ab  oprribus  suis,  spe- 
rarent  post  sex  unnorum  niillia  sanctorum  laboris  in 
luc  viu  inoruli,  septimo  inille  annoruin  curriculo 
eos  post  resitrrrctionem  in  hac  ipsa  viu  iminorUles 
in  deliciis  el  multa  bcatitudine  regnaturos  rsse  cum 
Christo.  Veiuin  his  quia  hxretica  sunl  el  frivola, 
fuuditiis  omissis ,  inlelligamus  sincere  et  catbolice 
srx  illos  dics  in  quibus  mundi  hujus  ornatum  perfe- 
^  cil  Detis  el  sepliinum  in  quo  ab  omni  opere  suo  re- 
quiivit,  qucm  ob  id  perpeiux  quietis  benediclione 
sanclificavit,  nnn  srx  annorum  millia  sxculi  labo- 
ranlis  et  seplimum    rcgni    bcatorum   iu   terra  ctitu 


talc  prout  potuimus  elucubrarc  curaviinus ,  xquum      Cbrislo,  «ed  sex  polius  xutes  siguificare  muudi  la 

SMITIIII  NDT.t. 


*  Theodotiut.  Adramyltenus. 

b  Leo.  Cui  nomen  a  palria  Itauricut,  *  baptismo 
Conon  fuil.  Huuc  annis  ix  regnasse  dicit  Beda  ,  sci- 
lirei  cmnille  ha-r  scribrrrt.  Kegnavit  enim  Uu  xxiv 
annus,  sed  Beda  in  nono  rjus  aono  Chrnnicon  clau- 
dens  ullcrius  non  niiuieral.  Vix  credihile  esl  hanc 
obscrvationcin  doclos  viros,  imo  Adonein  ipsum  el 
Heriiianouiii  laluisse.  K»  Umen  Imi  illoriim  Imnpo- 
riini  in  scquemlis  aucloruni  verbis  aeruril.i%,  uli|iiod 
Heda    ;  ousiilt.i  posuit  in    fine  (ihronici,    illi  ahsquc 


ulln  consillo  in  mrdio  siioriun  posuerunl,  perfuni- 
que  calculando  ac  si  Lcoix  tanluiii  annns  rcgnass*!. 
Nniiiis  atilcui  Leonis  annus  est  a  Christo  nalo  sccun- 
diim  compiilum  vtilgarrm  724  ;  scd  srcuuUuin  Dcrfae 
ipsius  Chronicon  rl  srrirm  annoriiiii  a  se  snb  iiupe- 
ratoribus  dlgtttorwn  ,  perliugil  annuiii  7"W ;  n«c 
itioliinii  abesl  Palmerius,  aliiquc,  lnrule  horuniim- 
peratoriim,  sicil  ei  de  omiiiuin  ferc  aliorum,  lentpo- 
nbus  varic  scripseiinl. 


573  BE  TEMPORTJM  rUTHMUi.  574 

beritis    in  quibus  sancti  lahorant   in    hac   vita   pro  \  delice  persccntionem  triinn  semis  ann  runi  fulnram 


Christo,  et  sepliinam  perpewa»  quictn  in  alia  vita 
quam  solutfe  a  r.orporibus  percipiunl  anima:  BancUe 
cum  Cliristo.  Quod  animariun  Sahbalum  tunc  iu- 
chuasse  recte  creditnr,  cuin  primus  Ghristi  inartyr 
carne  occisusa  fralre  mox  aninia  est  setcruain  trans- 
lalus  in  requiem,  tunr  auteui  f.erficietur  cum  indie 
resurreclionis  animaj  eliam  corpo  a  incorrupta  re- 
cepcrinl.  Et  quia  milla  selalum quinqne  prseierilarum 
millc  annis  acta  reperilur,  sed  aliae  plures  annos, 
aliee  pauciores,  habuere,  neque  ulla  alteri  sirnilem 
habtiil  summam  anuoruin,  restat  ut  pari  modo  hxc 
quoque  qua>.  nunc  agitur  incerlum  mortalibtis  habeat 
stix  longiludinis  slatum,  soli  autem  illi  cognitum 
qui  servos  suos  accinciis  lumbis  lucernisque  ardenti- 
bus  vigilare  prsccepil,  similes  hominibus  expectan- 
libus  dominum  suum  qu.imlo  reverlaliir  a  nupliis. 

CAPliT  LXVIfl. 
De  trina  optmone  fidelium,  quando  veniaf  Dominus. 
Cujus  qui  lem  advcntus  horam  merito  sancti  om- 
ncs  diligiml,  et  ritius  adcs&e  desiderant ;  scd  pcri- 
culose  satis  agnnl,  si  qui  hsnc  prope  an  longe  sit 
putare  vel  praedicare  proesumunt.  Undc  pulclicrrime 
hcatus  Auguslinus,  remoto  illo  servo  ncquain  qui 
dicil  in  corde  sno:  Moram  facil  dominus  me  t  venire, 
isle  quippe  prncul  dubio  domini  sui  odil  advenlum, 
dal  exeropluin  dc  tribus  scrvis  optimis,  adventum 
domini  sui  sitienler  desideraniibus,  vigilanter  cxs  e- 
clanlibus,  lideliter  amanlibus,  quorum  uuus  dicit : 
i  Vigilemus  el  oremus,  quia  citius  ventiirus  est 
doininns.  >  Aller  dicit :  <  Vigilemus  ct  oremus,  quia 
hrevis  cl  incerla  est  ista  vila,  quamvis  lardius  ven- 
lurns  sit  dominus.  >  Terlius  dicit:  <  Yigilemus  et 
orcmus,  quia  et  brevis  aique  incerla  est  isia  vita,  et 
nescimiis  tempus  quando  ventuius  sil  dnminus.  > 
Proindc  si  hoc  facluni  liicril  qtiod  pr.fdi  xer.it  pri- 
mus,  gaudebunt  cum  illo  tecundus  et  lerius.  Si  au 
tem  faclum  non  fucrit,  meiuendum  est  ne  perlur- 
hentur  qui  i!li  creriiderant,  cl  incipiant  advenimn 
dfnniiii  non  tardum  pulare,  sed  ntilliiui  Qui  autein 
rredunt  quod  dicil  secundus,  iardiusesfe  dominum 
venturum,  si  falsum  fuerit  inventum,  citius  domino 
veniente,  nullu  modoqui  ei  cre  ider.mt  mrbabunlur 
in  flde,  sed  inopin.tlo  gaudiu  perfrueniur.  Quaproplcr 
qui  dicil  dominum  eitius  esse  veniurum,  optabilitis 
I  quitur,  sed  periculose  fallilur.  Qui  antein  dicii 
dominum  lardius  esse  vciHurum,  ct  tamen  credil, 
sperat,  ainat  ejus  advemum,  profecto  de  tarditate 
ejus,  etiamsi  faliilur,  feliciler  fallitnr.  Habehit  enim 
majorempatientiam,  sihoc  ita  erit,  majoremdauiliam 
si  non  erit ;  ac  per  hoc  ab  eis  qui  diliguut  manifes- 
tationem  domini  ille  auditur  suavius,  isti  creditur  tu- 
tins.  Qui  atitem  quid  horum  sil  verum  ignoiare  se 
confitelur,  illud  optal,  hoc  loleret,  in  nullo  eorum 
errai,  quia  nihil  eor  m  aui  iniirmat  aul  negat. 

CAPUT  uix. 

De   temporibut    Anlichrisli. 
Duo  sane  certissima  nec.lum  Instantis  diei  judicii 
habemus  indicia,  fidem  videiicet  Israelitirx   gemi  , 
el  regnum,  persecutionemqtie  Antichristi,  quara  vi- 


fidcs  Ecclesiae  lenel.  Sed  ne  haec  improvisa  veniens 
omues  pass  m  i|uos  imparatos  in»enerit  involval, 
Enoch  et  hliam  uiaximos  prophelas  el  doclores  anle 
hujiis  exorlum  vcnturos  in  mundiim,  qui  Israelilicam 
ptebem  ad  fidei  converianl  griliam,  atque  ad  prcs- 
suram  lanti  lurbinis  in  parte  el  ctorilin  insupera- 
bilem  reddant.  Qui  cu<n  ipsi  prirno  tres  semisannos 
prredicaverint,  ei  sicut  de  uno  enrum  Elia  propheta 
Ualachias  pr<edixit,  converte  int  corda  patruin  in 
fihos,  id  esl,  anliquoriim  Cdem  dilectionemque  san- 
c  oru  n  in  eoruin  qui  lunc  victuri  sunt  menle  planta- 
verint,  lunc  excandescens  illa  horrenda  persecntio, 
ipsos  i  nprimis  martyrii  virlute  coronel;  deinde  ci- 
tcros  fidelcs  corripiens,  vel  martyres  Christi  glo  io- 

B  sis  imos,  vel  damnalos  apcstatas  facial.  Quod  signi- 
ficare  videtur  apostolus  Johannes,  ita  scribens  in. 
Apocalypsi :  Airhnn  autem  quod  ett  foris  lemplum 
ejice  forat,  et  ne  mel  erit  illud,  quoniam  datum  est 
genlibus,  el  civitatem  sanclam  calcabunt  menstbut 
XLFI,  id  cst,  eos,  qui  noni  ne  tenus  fideles  snla  ex- 
leriora  diligunl,  ab  eiectorum  soi  te  separatos  ostende, 
quia  c  ipsi  ad  persequendam  Ecclesiam  converientei 
novissima  ida  perseculione  trium  semis  annorum. 
Ei  dabo,  inquit,  dttobut  te&tibui  meit,  et  prophelabunl 
diebus  M.CCLX,  amicti  taccis,  id  esl,  arctissiniii 
continentia;  et  pressurarum  laboribus  accincti  pra- 
dicahunt.  Et  paulo  post  :  Et  cum  /niierint,  inquit. 
te.Uimonium  suam,  bestia  qucc  atcendit  de  abysso  faciet 
nd  ersus  illos  bell  m,  el  vinccl  eot,  et  occitlel  illos,   et 

*  cstera.  Quibus  ministros  cjusdem  bestise,  jd  est, 
Anlichristi,  de  eccisinne  horuin  duorum  lestium,  id 
est.  m  rlyrum,  hetauiros,  eisdemque  etiam  moriuis 
insuliatui-os  esse  commemorat  idem  alio  loco  :  Et 
vtdi,  inquit,  tle  mari  besliam  ascendentem,  et  dcdit  illi 
draco  virtulem  su  m.  et  poleUatem  magnam,  id  est, 
vidi  hominem  sxvissimi  ingenii  de  tumulluosa  im- 
pi.irum  stirpe  progenitum,  cui  mox  nalo,  etper  magi- 
cas  artesa  pessimis  imbuto  magistris,  adjungeus  se 
diabolus,  totam  virtutis  suae  potentiam,  per  quam 
magice  caneris  omnibus  n  ajora  patraret,  individuus 
comes  atluiil.  El  dala  est,  inquit,  illi  potestas  facert 
mensts  XLll,  id  est,  annos  tres  et  dim  dium.  Per- 
cusso  autem  illo  perditionis  filio,siveab  ipso  Donii 
no,  sivc  a  Michacle  archangelo,  ut    quidam  docent, 

O  etajlerna  ultionedamnaio,  non  continuo  dies  judicii 
seculurus  esse  credendus  est ;  alioqui  scire  possenl 
homines  illius  »vi  lenipus  judicii,  si  posl  trcs  semis 
annos  inchoata  persecutionis  Anlichristi  cnnfestim 
sequeretur.  Nunc  aulem  quia  ante  consummatum 
tempus  persecutionis  illius  dies  judicii  non  venial, 
scire  omnibus  licet.  Post  quantum  vero  tempus  con- 
summalae  ejtisdem  persecutionis  venlurus  sit,  nemini 
prorsus  sci.-e  conceditur.  Denique  Daniel  propheta, 
qui  regiuim  Antiehristi  M.CCXC  die  us  fuiurum 
describit,  ita  concludit :  fJeatus qui exspectal  etperve  it 
ad  diet  M,CCCXXXV .  Quod  llier  nymus  ita  expo- 
nit-.i  Bealus,  inquit,  qui,  inlerfcelo  Antichrislo,  su- 
pia  M.CCMCdies,  id  est,  tres  scmis  annos,  diesqua, 
draginta  quinque   praslolatur,  quibus  cst  Doroinus 


575 

atque  Salvaiii 


BF.D.+.   YKNKKABIUS  UPERUM   CAKS    |. 


DIDASCAJLICA  GENUlNA. 


570 


in  tua    inajeslale  veuturus.    Qua  e  A  r*pequ»»filur.  Conslll  natnuue,  quia  cum,   riescen 


auiem  pusl  inlerf  cIioiicni  Antic  nsli  quadiagini > 
quinque  riierum  silenlium  til,  tlivinax  scicnbK  esl, 
litsi  forle  rlicamus :  Dilalin  regui  saucloruin  p  ue.ii.e 
probaiio  esi.  • 

CAPUTLXX. 
De  die  judicii. 
Adveniet  tntlem  diet  Domiui  iicttt  [ur,  quia,  sicut 
ipse  leslalur,  iieseimus  quando  veniat  Dominut,  icro. 
an  mcc/i  i  nocle,  ad  gnlli  cantum,  an  mnne,  in  qao 
tnli,  iu  |uil,  ntaqito  impeiii  trantienl,  el  menla  veio  a 
eutore  tolv  ntur.  (jui  aiitom  sinl  roeli  qui  tiausiei  t, 
p.iulo  suiierius  docel  idem  aposlolus  Petrus  diecns- 
Ce/i  erantprint,  et  terra  dcaqua,  el  per  aq  am  con- 
titlent  terbo  Dei,  ptrquee  ilte  t.ntc  mundtii  periit.  Ccni 


dente  ad  jndi  ium  Uomino,  in  I.  lu  oculi  f  icril  twn- 
niuin  resurrecl  o  celebrala  mort  lonim,  snncti  con- 
frsiiiu  rapianlur  oliviam  illi  in  aera.  Hoc  eniio 
Apiisinlus  in  elligiiur  indicare,  cum  ail  :  Quoniam 
ipte  Doininut  in  juuu  cl  in  voce  arcliangeU,  el  in  tuba 
l>ei  deicendel  de  ccelo,  et  mor  ui  qni  in  Cltritto  tttnt, 
reiurgent  primi  ;  deinde  not  qui  v  eimut,  qui  relin- 
quimur  timitl  rapiemur  cum  illit  in  nubibui  obviam 
Domiuo  iu  aera.  Utruiu  auteni  et  reprobi  lunc  subli- 
mius  a  lerra  leveniur  obviam  judici  vcnluio,  au  me- 
rilis  peccnlnruni  ila  praegravenlur,  ut,  quamvis 
iiiimorl.ilia  corpora  lubentes,  adaltior.ineq  leant  ele- 
vari,  et  prscsiricnle  ad  judicandum  Dumino,  sancli 
in  subliini  a  dexlris  ejus,  ipsi  auiem   in  inferioribus 


itiiem  qiti  nunc  f.tnt  et  terra,  eodem  veibo  repotili  B  adsistatit  a  sinistris,  tunc  polius  apparebil.  Si  vero 

liwc  ignis  ille  inaximus  el  allissimus  univers*  terrw 
superlicjem  operil,  et  resuscilali  a  niortuis  injusii 
nequeunt  in  sublime  raplari,  couslal  eos  ul  pote  in 
terra  posilos  igni  circumdatos  judicisexspeclare  sen- 
lenliam;  sed  an  illo  urautur  qui  non  per  illuui  cas- 
ligandi,  sed  aelerno  polius  sunl  igne  damnaiidi,  quis 
prasjudicare  autlcal  ?  Namque  aliquos  electorum  eo 
purgari  a  levioribus  quibusdam  admissis,  el  bealus 
Aogiislinus,  in  libio  de  Civitate  Dei  vigesimo,  ex 
propbetjruui  diclis  inlelligil,  et  sanclus  papa  Gre- 
gorius,  in  llomeliis  Evangelii,  exponens  illud  Psal- 
mograpbi  :  Ignis  in  contpectu  ejut  ardebii,  et  in  cir- 
cuiti  ejut  tempctlat  ralida  :  i  districtiouem  quippe, 
iuqu  t,  tanlae  justiti  ',  tempeslas  ignisque  comiian- 
lur,  quia  lenipeslas  examinat  quos  ignis  exurat.  » 
Salis  aulein  cl3rum  est,  quia,  raptis  ad  vocem  tuba> 
obviam  Doniino  in  aera  peifertis  scrvis  illius  confl.-»- 
gratio  mundana  non  noceal,  si  trium  puerorum  mor- 
lalia  adliuc  corpom  circumposilus  camini  ignis  tan- 
gere  nequivit.  Verum  in  bis  omnibus  utilius  est 
ciiique  castuiu  se  dislricti  ju  licis  pnebere  conspecli- 
bus,  qiiam  de  judicii  illius  modo  locove  discutere. 
Sane  quod  Aposlolus  cuin  riixissel  :  llapiemur  cum 
illit  in  nubibus  obviam  Domino  in  uera,  subdil  dicens : 
Et  tic  temper  cum  homino  erimui,  non  sic  accipien- 
dum  esl,  lanquam  in  aere  nos  dixeril  seinper  cum 
Domino  esse  uunsuros,  quia  nec  ipse  ibi  ulique  111.1- 
nebil,  qui.i  veniens  Iransilurtis  est.  Veuienli  quippe 
ibiiur  obviam,   non  maneuli,  sed  ila  cum  Doiiiiuo 


s*nt,  iqni  reserrati  in  d  e  jmlicii.  Nbu  ergo  lirina- 
iiicniuiii  coeli,  in  quo  siJera  fixa  circumeunt,  uon 
ea-luiu  sclbe  reum,  lioc  est,  inane  illud  niaxiinuin  a 
ca-l  i  sidcreousque  adaera  turbuleiitum,  in  quo  pu  o 
et  quieto,  riimnx|ue  lucis -  semper  pleno,  err.uilia 
sepicm  siriera  vaga  fcrri  credunlur,  sed  cielum  hoc 
aereum,  id  est,  terrae  proximum,  a  quo  aves  cosli, 
qund  in  eo  volent,  appellantur,  quod  aqua  quon- 
dam  iiiluvii,  rie'etis  terres  rib  s,  transcendendo  per- 
didi  ,  hoc  ignis  extrefni  judicii  eju  dem  mensurx 
tp.ieio  prorreccns  occupai.do  disperdct.  Nec  sola 
lix-c  beati  1'eiii  seniemia,  qu i  illos  dicit coelos  igne 
jtt  licii  pcrlemlos,  qui  aqua  diluvii  perierant,  lesla- 
tur  sidcreum  cceluni  igne  illo,  quamvis  inaximo,  non 
esse  tangenduiii,  sed  ctiam  Doiuini  sermo  qui  dicil: 
Sliitim  aitten.  p  tt  iribi .taiionem  dierum  illor.  m  tul 
obtc  r.bitur,  et  Ist  a  no  i  dtW'i/  i.tme  i  suum,  et  ttcllat 
cadent  Ae  catlo.  Neque  euiin  sol  ob  curari,  luua  suo 
luniiiie  p  ivari,  stell*  poterunl  cadcr  de  c ■••  lo,  si 
cuIiimi  ipsum,  locus  videlicet  eo. um,  igne  voralum 
transibil.  Nunc  anlein  coelum  quidum  aereum  ignc 
ntarcescet,  sidereuni  inanebil  illaesuiii.  Purro  siilcra 
olisim aliuiiiur  non  suo  luniine  vacunla,  sed  raajoris 
vi  luminis  ad  advcntuin  superni  judicis,  nevideanlur 
oblc  la,  quod  in  liac  «iU  lunam  slcl  asqnc  omnes  a 
poiinre  lumiue  solis  intcrdiu  pati  cunciis  i  prom- 
piu  esl.  Cum  »uteni,  reracto  judirio,  fueril  cos'um 
n  vuui,  et  lepra  nova,  id  esi,  non  alia  pro  aliis,  sed 
b.ec  ipsa  per  igiiem  innovala,et  quasi  quadamresur 


reclinnis  v  rtulegloiilicaia  claruerinl, tunc,  ■  lEsaias      eriiiius,  id  esi,  lie  erimus  habentes  curpora  sempi- 


prirdixil,  eril  tu.t  lunnj  ticitl  lux  tolit,  el  lux  tolii 
$eptempliciler  ticut  lux  seplem  dierum.  Quod  aulein 
Jo  nnes  iu  Apocalypsi  cum  dixissel  ;  Vini  coclunt 
notum,  et  terram  novnin,  primnm  eiitnt  cceUm  el  pri- 
ma  terra  abieritnt,  ailjunxil  alque  ail :  t'(  niar;  jam 
non  etl,  ulrum  inaxiiiio  lllo  ardore  siccelur  niare,  an 
et  ipsuni  veriatur  in  melius  non  facilo  palel.  Ccelum 
quippe  novmii,  et  lerram  novaai,  non  anlem  el 
inare  novuin  uspiam  legimus  fulumin.  Nam  et  typiee 
polesl  intelligi  quod  dicluiu  esl,  ei  marejam  noneit, 
quia  j  im  liinc  nnn  erit  h«c  saxulum  v  la  mortalium 
lurbuleulum,  quod  stepissime  in  Scripturit  niuis 
nomine  liguratur.  Ubi  aulein  ipsuiu  ex  remi  et  uni- 
vcrsalis  judieii  sit  discriuteti  liabenduiu,  inter  inulios 


terna  ubicuuque  cuui  illo  fucrimus. 

CAPUTLXXI. 

De  teptima  el  octava  attale  sweuli  fvluri. 

F.t  bxc  esi  octava  iil.i  aitas  semper  amanda,  spo- 
ran  a,  suspiramla  liilelibus,  quanJo  eoruiu  aninus 
Christus,  incorrupiibilitun  curporum  mtiiiere  donatas, 
ad  percepliouem  regni  coclesiisconleniplaiionemque 
iln  tii.e  m,f  majeslatis  inducat .  uon  auferens  glo- 
riain  quam,  evui.e  corporibus,  •  suae  quoque  egres 
siunis  leiupore  bcala  in  requie  perceperant,  sed  iiu- 
jore  illas  gloria  eliain  corporum  redditoruiu  accu 
niulant ;  in  cujus  roniimuta:  el  non  intemipUj  b«a- 
litudinis  lypura  Moscs  cuin  sex  illos  dies  prmios. 


577 


DE  TEMPOHUM  RATIONE. 


578 


quibus  faclus  esl  mnndns,  a  lure  e(  mane  iuclioaios,  A  angorum  esl  obscnr^mla  lcnehris,  sed  soli*  rerae  et 


ad  resperum  lerminatos  dixissel,  iu  scplimo,  quo  re- 
quievii  Dcus  ab  operibus  suis,  snlius  mane,  nnn  au- 
teui  el  vespere  fecit  menlioncin.  Sed  cuncta  quse  rie 
eo  comineinoranda  putavit,  aeiernae  requici  et  bene- 
dirtionis  luce  conclusii.  Quia,  sicut  et  supra  inemini- 
tnus.cunctac  hujns  sxculi  xtates  scx,  iu  quihus  jusii, 
Doinino  cooperante,  honis  opiriuus  insislunl,  ila 
sunl  superna  ordinalione  disposikc,  ul,  in  |  rinior- 
diis  suis  singu'%  aliquid  kclarum  rerum  habenies, 
non  parvis  a?riimnarum  lenebris,  prrssurariiniqne 
consumanlur.  Requies  vero  animarum,  qnam  pro 
bonis  operibus  in  fuluro  sasculo  percipiunl,  nulla  uu- 
quain  curao  alicujus  anxietale  turbata  delieiet,  sed 
ubi  teinpus  judicii  et  resurrectinnis  ariveneril,  glo- 


perpelu»  lucis  suscipienda  et  accumulsnda  in  line 
munermtts.  Htcc  est  magna  illa  el  singularis  octara 
pro  qua  sextus  el  und»  <  iimis  Psalini  srriliiuilur,  cn- 
jns  el  verba  dieruin  ita  recordanlur.  Porro  Maia- 
Ibias,  cl  Hcliphalu,  et  alii  Levilarutn,  in  rilharis  pro 
octava  ranebant  epinicion,  id  est,  viclori  Dnminn  in 
pcrpcliium  vrnturaj  Ogdoadis,  atqoe  judicii  laitdes 
cauebaiit.  Epinicion  qu<ppe  liiuiiipliiiin,  palmamquo 
significat.  Vel  de  resiirreclionis  Christi  myslerio 
prophetabaiil,  qu*  meriio  singularis  et  magna  voca- 
tur  oclava,  quia  oumis  labent  ssaiculi  dies  o<-lava  ita 
esl  post  sepliniutii  Sabbali  iuIhvii,  ut  ipsa  sil  eliam 
prima  srpliiuai  x  scquentis.  Quomodo  aulem  piima 
tolius  laculi  dies  ita  luit  prima,  ul  non  haberel  ali- 


riosioie  perpelua»  bealiiuriinis  peifeciionecomplchi-  li  quos  Vil  pr.rce  entes  qnibus  esset  outava,  et  ideo 


lur.  Comparalitr  iis  attatibus  sacraiissimum  domiui- 
i:«'  passionis,  sepuliurx  et  resurrecltnnis  leuipiis. 
I.egimus  enim,  scribente  Evangeli  la  Jobanne,  quia 
Christus  ante  sex  dies  pas  hre  venit  Beihariiam,  uhi 
rfevntae  mulieris  nfficio  Jurias  oflenstts,  prodidit  cum 
sacerdo  um  principibus.  Iu  crastinimi  aiitem  ipse  ve- 
nlens  in  asino  Hicrosolymam,  cum  turba  Deo  landes 
caneniium,  pcr  contitiuns  quini|ue  dies  insidinsis  eo- 
ruiii  qitxslionihus  appetitus,  sexta  ilemtim  die  cruci- 
(Ixus  est,  seplima  rrquievil  in  sepulcro,  oiliva  au- 
tcni,  id  esi,  una  Sahbali,  resurrexit  a  morluis.  Quia, 
prfetenlis  quinque  miindi  hujus  aelalibus,  sancli  nun- 
quam  reproboriiminsidiaselodiapalicessariinl.  At  in 
sexla,  qitain  Doiniiitis  su.i  incarnatione  cnnliiioare  in 


singiilatilrr  |  rim.i  e  t,  ila  singula  ilcr  nnn  soliun 
niagua.  sed  et  nciava  est  dies  fafune  resurrei  tionis, 
quia  sie  post  seplimani  Sabbali  proximi  ventura  est 
oi  tava,  irt  non  aliquos  haheat  dies  scquenlcs,  qiiihus 
pnssil  (ieri  pritna,  sed  ipsa  i  na  maneal  coelesti  lucc 
prrrnnis  llmle  bene  prophria  visinnem  bujus  diei 
sitiens,  unam  eam  vocal  dicens  :  Quia  melior  ett  diet 
una  i'i  alrii-i  tuit  tuper  niittia.  Ciun  rrgo  octavam  in 
Sciipttiris  Irgimns,  sciamus  mysiice  el  diein  ei  aeta- 
tcm  posse  inlelligi,  quia  et  Dmiiiiius  ociava  die,  id 
est,  post  septimam  Sabbali  resurreiil  a  mortuis.  Et 
dos  non  solum  posl  seplem  voluhilis  htijiis  s*culi 
dics,  sed  eiiain  pnst  s;rpe  memoralas  seplem  xtates 
in  oclava  a:iair.  simul  el  die  resurgemus.  Quae  \i'x 


firie,  stia  passione  reitimere  ab  iufcris,  sua  restirre-  C  dies  iu  se  quidem  ipsa  mansit  semper,  manel  el  ma- 


etione  ct  ascensione  ad  spem  et  dileciionem  regni  cor- 
lestis  accenriere  dignaius  est,  exintior  heatorum  mar- 
lyruin  Vi  lus  atrociora  ab  iulidelihus  persrcHiionum 
beila  toleravii.  Sed  hxc  tanlo  foilius  vicere,  qnaiiio 
cerlius  novere  pro  illo  se  pali,  qui  secum  passo  prius 
lalroni,  sed  tunc  coufessori,  promisil :  Hodic  meeum 
erit  in  paradiso.  Quce  beatissima  parailisi  rcquies, 
qui.i  uoti  alium  finem  quam  glorilic.e  restirrrctionis 
habel  iuUiuin  ,  hoc  sign.licare  voleus  evangelista 
Maiilticus,  cuni  D  niinuin  scxla  firia  pasum,  et  sah- 
lialo  s  pultuin  es-.e  scripsissel,  iliciuriis  de  rcsurre- 
lione.sic  incipil :  Yetpere  anlem  Sabbali,qita:  lucet- 
cil  iit  prima  Sabbati,  vettil  Maria  Uagdalene  el  alieia 
Unria  videre  teptilcrttm.  Vesperam   quippe  sabhati, 


nebit  xlema,  sed  nobis  lunc  incipiet,  cuni  ad  eain 
vidcndam  merucrimus  intrare,  ubi  quo  aclu  occu- 
prntursaiicii,  pcrfeciaspiritnsel  carnisimmortalitaie 
renovati,  testilu  Psalmisia,  qtti  Deo  pcr  lau.lrin 
amoris  canit :  Beati  qni  habitant  ia  domo  ttta,  Uo- 
mine,  in  sttcutum  «rru/t  laudabunt  te.  Qito  visu  riele- 
clcutur,  iilcin  cons:  quenler  rxponit :  tt  enim  bene- 
dictionem  dabil,  qiti  leyem  dedit,  ambulabunt  de  vir- 
littt  in  rirtiitem,  vittebitur  Deut  deorum  in  Sion.  (Jua- 
!es  ad  hauc  vcuire  possint,  ipse  qtii  esl  via,  vernas 
et  vita,  lestalur  Doiniiius  :  Beali  mundo  corde,  qtto- 
tiiam  ipti  Deum  videbunt.  Ergo  nosler  libellus  de  vo- 
tubili  ac  fluciivago  teinporuni  lapsu  descriptus,  np- 
poriniiiiiii  de  atterua  stabilitate  ac  stahili  jetetuiiate 


quo  Dominus  in  sepulcro  quievit,  non  iu  noctein  D  habeai  iinein.  Quem,  rogo,  si  qui  lectione  dignmn 


triirbi escere,  sed  luccscere  dicii  iu  uua  Salibali,  quia 
vidrlicct  ideiu  ejus  scpulcriim  nou  corruptione  stis- 
cepli  corp  ris  altaiiiiiiaiidiun,  sid,  sicut  Isaias  ait : 
Et  eril  Si-piilcritm  ejut  aloiiosttm,  rilo  rrsurreclionis 
erat  viitulc  suhlimanrium,  quia  noslrarum  quoque 
Tequies  post  exula  coipo  a  animarum  non  aliijiiibus 


rati  fuerinl,  rne  suis  in  precibus  Domiuo  commen- 
deni,  piaque  aptid  Denm  ct  proximos,  qtianttim  va- 
lent,  agaut  inUisl.ia,  ut,  post  lempnrales  cucleslium 
actionum  suiores,  *i  rnain  ctincti  coelestium  pm- 
mioru  ii  mcrcarmir  acripere  palmam. 


679 


RKH.f:  VENERABIUS  OPERUM  PAllS  1   -  DIDASCALICA  CENUINA. 


680 


DK  RATLONE  COMPUTl 

LIBER. 


C»put  rtinitJ*.  —  De   tempore.  A 

lnterrogatio.  Unrie  dicla  sunt  tempora  !  —  Respon- 
tio.  Tempora  sunl  dicla  a  lemperamenio,  quia  unius- 
cujusque  illorinn  spaiiuin  separatim  temperalum  sit. 
S  u  qui»  momenlis,  horis,  diebus,  mensibus,  annis, 
sttculisque  el  «etaubus,  onniia  morUlis  vilae  currieula 
tempereutiir. 

lnlerroe.  Qunl  niodis  raiio  compulus  discretus 
«*t?  —  Resp.  Tribus  :  ail  enini,  nalura,  aulconsue- 
ludine,  aut  aurtoiitale  ilerurril. 

hiierroj.  Auctoritate  quomodo?  —  Retp.  Auelo- 
ritas  bifarie  divisa  cst  :  huuiana  scilicet  ratione  el 
divina. 

Interrog.  llumana  qnomodo?  —  Resp.  Ut  siint 
olympiades  qu&lnor  annornm,  nundinx  octo  dicrum, 
iudiciiones  quindecim  aniioiiim. 

Interrog.  Uivina  quomodo?  —  Retp.  Item  septima 
die  sabbalum  agi  septimo  a  rurali  opcre  veiari. 
Quinquagesimum  annum  ,  jubileum  vecari. 

Iitterrog.  Consueludine  quomodo?  —  Retp.  Hu- 
mana  consuetudine  lirmatum  est,  ul  mensis  iriglnta 
diebus  puia  eiur,  cum  hoc  nec  solis  nec  luii.-p  cursui 
conveniat.  Siquidein  lunani  duodecim  horis  ininus,  _ 
cum  salva  ralione  saltus,  solem  vero  decem  horis  el 
dimidia  plus,  qui  solertius  exquisiemnl  lestantur. 

Inlerrog.  Nalura  quomodo?  —  Resp.  Nalura  duce 
reperium  esl  solis  annum  tieeenus  sexaginla  quiu- 
que  diebus  et  quadranle  cnulici.  Lurne  vero  aiinuiii, 
si  coftimiinis,  trecciitis  quinquaginla  quatuor  :  si 
Emboi  iiiiis,  trecentis  octogmu  quatuord  ebus,  lcr- 
minari.  Tolumque  lunx  cursum  decenmovennali  cir- 
culo  comprCben  |i.  Et  crrantia  sidera  suis  quuique 
spaliis  lodiaco  c  rculo  circumferri. 

C»P.  II.  —  l)e  hora. 
Inlerrog.  Hora  quid  est?  —  Retp.  Hnra  e  l  duo- 
decima  pars  diei.  Si  quidem  duodecim  h  tse  iliciu 
complent,  Uoiniuo  allestante,  qui  ait :  Noniie  He.'.e- 
cini  horce  sunl  diei  ?  si  quis  ambnlaveiit  in  die,  non  D 
oflendil.  Illii  quamvis  allegorice,  sc  iliem,  discipulos 
vcro,  qui  a  se  illustrandi  fnerant,  horas  appellaverat; 
golo  lameii  humaiue  coinpuUtionis  ordine  iiiifnennn 
difiiiiivii  horariim.  Verum  noUndum  osl  quia  si  om- 
nes  anni  dies  decem  duodenis  horis  couipiilcnlur, 
KStivos  necesse  cst  dies  loupior  bus ,  bromales  vero 
brevioribns  horis  inrludi.  Si  vero  horas  lejjuipararo, 
hoc  esl  BquinOCtblet  habere  volumus,  brumali  diei 
n  hiloininus  paucioies,  el  a>sltvo  necesse  esl  ut  plu- 
res  liibuaiiius. 

Inlerroj.  Ilora  quot  ptuielos  recipit  -  -  Retp. 
Qualuor  :  et  ni  quibusdaiii  liinae  eompul  lis,  quinque 
el  decem  minulas,  quiiideiim  paries,  el  quadraginU 
uioineu  j. 


Inierroij.  Sunt  hae.  divisiones  lemporum  naturales, 
an  nnn?  —  Retp.  Non,  sed  cendiclive.  Natn  cuiii 
calciilaloribus  necesse  essel,  vcl  dicm  in  duodecim 
hoias,  vcl  horam  in  qtiaiiiordcciiu ,  aut  in  dccem, 
vel  quindecim,  aut  in  quadraginta,  aul  in  aliasquas- 
libet  iminires  majoresque  dislribuere  pariiculas  , 
qusesierunl  sibi  voeabnla  quibus  id  quod  vocabanl 
nuncuparenl,  ul  aJteruUum  dignoscere  po  sent. 

Interrog.  Hora  unde  dicia  csl?  —  Retp.  Iloia  di 
rta  esl,  eo  quod  cerli  lemporis  ora ,  id  e  t  lermi- 
nus  sil.  Sed  el  vestimectorum  ct  fluviorum  iua- 
ris  quoque  flnes  oras  vucilare  solemus.  Punclus  vero 
a  pario  puueti  transoenso  qui  fit  in  borologio.  Mi- 
nuta  aiilem  a  majore  inlervallo  vocantes  partes,  a 
parlilione  uircu  i  zodiaci ,  qiicm  tricenis  dicbus  per 
inenses  singulns  flndanl  Porro  momeuta,  a  motu 
sideriiin  celeherrimn  nuncupantes,  dmn  aliquid  sibi 
brevissitnis  in  spatiis  cederc  aut  succedere  sentitur. 
Minimumautem  omnium,  ctquod  ntil  a  ratione  dividi 
potest  tempus,  atomum  Grace,  hoc  esl  indivisibile, 
nominant. 

Cap.  III.  —  J)e  die. 

lnltrr  g.  Dies  qui  I  est?  —  Retp.  Aer  sole  illu- 
stratus. 

litlerrog.  Unde  sumpsil  nomen?  —  Reyp.  Dies 
inde  dicius  esl  eo  quod  lenebras  a  luce  disjungat  ac 
dividal. 

Interrog.  Dixisli  diem  esse  aerem  a  sole  illustra- 
tuin,  ctim  principio  crealurarum  legimus  tres  esse 
dies  ante  solem  cooditum.  —  Retp.  Verum  esl,  in 
primordio  crcatiirarmn  lenebrse  eraut  super  laciem 
abyssi.  Dixitqne  Deus  :  Fiat  lux,  et  l.icia  esl  l»i,  el 
vocavit  Deus  lucem  diem.  Ig-ttiirque  lux  ab  nriente 
cmersa ,  fugatis  lenebris,  laiitudineque  sui  fulgorU 
totam  lerram  atqualiter  perfulslt.  Primos  ternos  dies 
orieiido  occidendoque  velul  sol  lerminsvit;  de  qua 
luce  luminaria  1'ormala  esse  credunttir. 

Inlerrog.  Quid  a  solari  luce  disUbat?  —  Resp. 
Hec  quod  caloris  fetu  carebai. 

Inlerrog.  Dillini  io  diei  quol  modis  riividilur? — 
Resp.  Bif.irie,  boe.  est  vulgariter,  ei  proprie. 

Inlermg.  Vulgnter  quomodo?  —  Retp.  V  lljus 
nanique  omneui  auusive  sulis  prxscniiain  super  ier- 
r a in  jjni.-ll.it 

Interrog  Proprie  qualiter?  —  lir  p.  Proprie  iu 
tem  et  naturaliter,  dies  viginii  qualu-jr  hon;,,  id  Mt, 
circ  itu  solis  loturn  orhrin  luslranlis  implctur,  qui 
seriim  seinper  el  ubique  liimen  diurniini  circumfe- 
rens  spalio  aereo  lam  noelu  sub  teiras,  quain  tupra 
leiras  in  die  creditur  exallari. 

Inlerrog  1»  i  ainlioriun  aticlorilatem.  —  Resp. 
Doiiilnus  iu   Evang  lio   dn-in  vulgarein  difllnivd  di- 


S81  DE  COMPDTI  RATIONE, 

cens  :  Nontie  nuodecim  horse  sunl  diei?  Moyses  au-  \ 
lem  proprium  ita  descripsit,  dicens  :  Kt  factum  est 
vespere  el  faclum  est  mane  dies  ueus.  Quem  Hebrau 
el  Chaldsei  persequenles  juxta  priirae  conditionis 
ordinem,  diei  cursum  a  mane  usque  ad  mane  didu- 
cunt,  umbrarum  videlicel  tempus  luci  sttpponentes  : 
al  conlra  jfigyplii  ab  occasu  ad  occasum.  Porro  Ro- 
mani  a  medio  noctis  in  medium  umbra».  EtAthe- 
nienses  a  roeridie  in  meridiem  dies  suos  malueruni 
compulare.  Divina  aulem  aueloritas  a  mane  usque 
ad  mane,  unum  diem  in  Cenesi  appellat.  Sed  Domino 
resurgente,  eadem  in  Evangelio,  totius  diei  lempus 
a  vespera  sanxit  vesperam,  ut  hominem  de  lucc 
lapsum  in  tenebras,  ct  deinceps  e  lenebris  redire  ad 
lucem  significaret.   Ubi  primus  sseculi  dies  sit,  hoc 


m 


Cap.  IV.  —  De  notle. 


Inlerrog  linde  dicta  esl  nox?  —  Resp.  Nox  dicla 
est  eo  quod  noceat  aspectibus  vel  negoiiis  humanis, 
sive  quia  in  ea  fures  lalronesque  nocendi  aliis  occa- 
sionem  nanciscantnr. 

Interrog.  Nux  quid  est?  —  Resp.  Nox  est  solis 
absentia ,  terrarum  umbra  condili,  donec  ab  occasu 
redeal  ad  exortum,  quaui  a  natura  ejus  poela  descri- 
bens  : 

Ruit  Oceano  noi 
Involvens  uinbra  magna  terramque  poluinqite; 

el  Salomon  sacris  litieris  expressit,  qui  pascit  inler 
lilia,  donec  aspirei  dies,  ct  inclinentur  timbra».  Ele- 
ganli  utique  sensu  decessionem  noctis,  inclinationem 


requiro.  Pi-lncipium  sseculi  el  condiiionis  mtindi  se-  B  appellal  umbranim.  Sed  et  ista  umbra  que  ad  sidera 

cundum  iCgyplios,  quihus  Abraham  a  Chaldseis  edo- 

clus  aslrologi:imadvexil,  xv  Kalend.  Aprilis  die  con- 

tigisse  fertur,  eo  quod  die  zodiaci  inititim  exstitisse, 

atque  juxta  zodiaci  divisionem  eo  die  facia  est  lux, 

quo  sol  Arietis  signiim,  reverlens  ad  exordium,  in- 

grediebatur.  Qui  quarto  dic  condilionis,    videlicet 

xil  Kalendarum  supradictariitn  incipienle,    c  ealus 

est,  quique  pari  spatio  ilividens  lucem  et  tenebras 

sua  praesenlia  absentiaque  vernale  sequinoctiam  co 

die  fecit  cujus  diei  initio  lunc  eum  cceli  locum  Or  ens 

crepii,  quem  astrologi  quartam  pariem  Arietis  esse 

dicunt.  Eumque  post  365  dies  et  sex  horas  rcdiens, 

propier  istas  boras  anno  sequenti  meridiem  faciens, 

vernale  sequinoctinm  intravit  terlio  vespere,  quarto, 

me  lio  noctis,  quinto,  rursus  mane ,  sicul  primo  oc-  C 

eurrit.  In  qua  die  invenllur  sol  non  solum  primam 

signi  partem  conscenlisse,  vermn  et  quadraiitein  jam 

in  ea  d  e  hahere,   ipsa  esl  per  naluram  caput  signi- 

feri,    duodecim  signa   quae   parlirula;   nominantur, 

iniliuni  habere  el  lcrminum.   Anatnlius   referl  ibi 

quadrantem  dici,  ilii  saltum  incipere  ac  finiri :   ibi 

annum  magnum,  hoc  esl  planetarum  cursum,  exor- 

dium  linemque  sortiri.   Luna  cjusdem  dici  vcspere 

plena  orienlis  a  medio  apparens,  quartain  libia:  par- 

tem,  quae  esl  sequinoctiiim  auiumnale,  lenuil,  ini- 

tiumque  paschale  suo  exitu  consecravit.  Nequ    alia 

servandi   Pascha  est   regula,    quia  ut  a?quinoclium 

vernale   pleniiunio  succedente  perlicialur;  at  si  vel 

una  die  pleniludo  lunx  processerit,  xquinoc  iuin  jam 


usque  videtiirexlcndere,  noctis  natura  cst,  et  lunam 
aliquando  plus  csetcris  sideribus.  Interim  obscurat, 
ut  sui  luminis  delectu  impartialur,  quia  ad  iufima 
planetarum  currit,  superinra  lamen  spatia  vel  suo  vel 
siderum  semper  luinine  fulgcscunl.  Sed  et  iuna  cum 
inlimassui  cursus  ab  ides  plena  adierit,  nonnunquam 
umbra  memorata  obfuscari  solet,  donec  cenlrum 
eg  essa  rarsus  a  sole  cernatur.  Verum  ne  hoc  omm 
plenilunio  paliatiir,  latiludo,  quae  duodecim  paniurn 
est  diversarum,  absidum  altitudinent  babere  di- 
cetur. 

Intcrrog.  Quot  sunt  quse  umbram  efliciunt?  — 
Resp.  Tria  qusedain,  scilieel  lux,  corpus,  locus  ob- 
scuratus. 

Interrog.  Qualiter?  —  Resp.  -Lux  si  corpori  par 
est,  aequalis  est  ei  et  umbra;  si  corpus  majus,  au- 
getur  el  umbra ;  si  exilius,  minuetur  ct  unibra.  Sol 
autcin  lcrra  niajor  esse  dicitur,  quamvis  longinquitate 
modieus  videlur.  Atque  ideo  noctis  umbram ,  quia 
sensim  decrescii.  deticcre,  priusquam  aelhera  pertin- 
gat,  sicque  ad  aeris  aptherisque  confinium ,  acumi- 
nalis  instar  pyramidum  lenebris,  philosophi  umbraiu 
terra-  exaltari  dicunt. 

Inlerrog.  In  quot  parles  dividitur  nox  ?  —  Resp. 
ln  septem. 

Inlerroa.  Que?  —  Resp.  Crepusculum ,  vesperti- 
imni,  conlicinium,  intempestum,  gailicinium,  malu- 
tiniiiii,  diluculum.  Crepusculum  esl  dubia  lux,  nam 
crepiisculum  dubium  diciinus,  hoc  cst  intcr  lucem  et 


non  prima  mensis,  scd  ultiroi,  luna  pnte  ur.  Itaque  l>  tenebras.  Vesperum  apparente  stella  ejusdem  nomi- 
non  ab  rc  esl,  quia  tunc  sol  non  primi,  neque  se-      lu,   dequ.ipoela 


cundi  vel  tertii  diei,  sed  quarti  habet  poteslatem. 
Luna  vern  illuminala  ab  eo,  cum  stcliis  landem  ad 
vesperu.Ti  noclis  polestalein  accipit.  Sed  verus  ille 
sol  qui  est  Christus,  decu  so  lenipore  anle  Irgem 
legalique  atque  prophelali  gratia  per  se  iuc  pienle, 
nobis  onus  est,  sua>que  lumine  gratiae  corpus  Eccle- 
siae  quosque  virium  prxveniens  illuminavit.  Quia 
uleniliiniuui  Paschae  ante  acquinoctiiim  lieri  non  po- 
test.  Vi  uoslrum  Pascha  arcqttinocliali  solis  exorlu, 
ouncva.  videlicet  lenebrarum  olTendicula  viucenlis, 
nos  vestrae  devotionis  plenilunio  subs  quente  ccle- 
breuius. 


Ante  dicm  claiiso  componit  vesper  Olym  o. 
Conticinium ,  qnando  oinnia  conticescunt.  id  est,  si- 
lent.  Iitteinppstiim,  media  no»,  qtiando  omnibus  so- 
pore  quietis  nihil  operandi  tempus  est.  Gallicinium, 
quando  galli  emtum  levant.  Matutinum,  inler  abs- 
cessuni  lenehrarumet  atiroraeadveiilum.  Diluculuin, 
quasi  jam  incipicns  parva  diei  lux,  haec  aurora  esl, 
pcrtingens  usque  ad  soiis  exortum. 

Cap.  V.   —  De  lubdomada  et  septem  pl  netis. 

I.trrog.  Unde  dicta  est  hebdomada? —  Retp. 
Hebdomada  a  septenario  numero  noinen  accepit. 
Quia  et  Komani  septimauam  a  septem  diettus  appet 


533  B£B.£  VEN£RADII.IS  OPEUUM  PARS  I   —  DIDASCALICA  CF.NWNA.  SS4 

lani    M.iini,  enim  apud  vcleres,  die*  a   p  rit.iie  di    A  quinke  sccundam  a  s<ile,   m  \it-  u-cunJaui   a  Imu, 


uiur. 

InhTroj.  Qiiomuiio  a  populo  Dei  cninpiilahsiiii? 
—  /ic«u.  Anliquilus  a  pupulo  Dei  it.i  coiii|'iilaliatiir  : 
ptima  labball,  vel  uua  sabbati,  sive  sal>hatoruin; 
MCUHda  sabbali  ,  lertia  saUiali ,  ijii.i ria  sabliaii, 
quinta  sabbati,  sexla  sabbati,  vel  sal)!i..to.  Non  quia 
mnnes  sahbaiorum,  boc  esl  requieiioiium  c.ies  esse 
iton  polueiint,  sed  quia  a  requietionuni  die  i|iix  suo 
nomine  et  cuUu  singnlaris  cxcellebat,  priuta  vel  se- 
riiiuU,  vel  lerlia,  sive  crlerx  suo  quccque  censeren- 
lur  e\  ordine. 

Interrog.  Quomodo  compulabnnl  gentiles  hehdo- 
madam?  —  Reip.  Veium  geniilescum  observalionem 
a  pupulo  l  racl  liebdoutndis  edisccrenl  :  Priinam  vi- 


m  l  ii.n;f  tertiatn  a  sole  piwponebant. 

luUrroj,  llelidomuda  apud  G  aecos  1 1  Rnmanos 
c| .ii.iii  ido  peragilur  ?  —  lietp.  Seplem  dieruut 
cursu. 

Intcrrog.  Apud  llebracos  quom  dn?  —  Rrtp.  Se- 
ptem  anuorum  cursu  peragiiur.  Declarat  autein  boc 
Danic  I  .)<•  se|ituaginla  hebduuia  ibus. 

Intrrrog.  Quot  feriis  conslat  lieb  Jomada?  —  Rttp. 
Septem  scilicet, 

Interrog.  Keria  unde  dicla  esl?  —  Retp.  Feria  a 
fando  dicla,  quasi  feria,  eo  quod  incrcaiioue  niundi, 
Deus  Fiat  dixit  per  sin. ;ulos  dies. 

Inlenog.  Quis  primus  ferias  babere  edo  ul?  — 
Retp.  Sylvesier  papa  tlcium  ferias  babere  ins  iluit, 


delicet  Soli,  s.  ciina.iiii  l.un.T,  lertiam  Marli,  quartam  II  rui  Deosbli  vacanti  uun'|uam  militiam  vel  ue,;oiiaiio- 


Mercurio,  qtiinlam  Jovi,  sextam  Veneri,  seplimaiii 
Saturno  t,'icanles.  Eisdem  nionslris  suos  dics  quibus 
el  errantia  si.lera  cousecranles,  lanicisi  diverso  or- 
d<ine  coinpulanies. 

lnterro  ■.  Quid  se  ex  lns  habere  crstlmanles?  — 
Resp.  yfZstiiiiabanl  enim  se  a  sole  spirilum  babere, 
a  luna  corpus,  a  Marle  fervorcm.  a  Mercurio  sapien- 
tiam  el  verhum,  a  Jove  lemperaniiani ,  a  Vcnere 
voluplalem,  a  Saiurno  tardilalcm. 

Inti-rrog.  Rogo  ut  juxU  aesiimalionem  tuam  effc- 
clum  carum  mihi  ediseras.  —  Resp.  Pulo  quod  sol 
in  medio  planelarum  po»  lu«,  lolum  mundum  spiritus 
inslar  calefjcrre  ei  quasi  vivilicare  videtur,  Eccle- 
tiasie  atleslanie  qui  ail :  Gyrans  gyrande  vadil  spiri- 
tus,  et  in  circulos  suos  revertiliir.  Luna  auiem  pcr  C 
hiiinoriim  initiisleriuin  iitcreiiiciituni  corpoiibus  sug- 
geril  cunctis.  Martis  stel  a,  ul  puta  soli  proxima,  co- 
lore  siinul  cl  natura  esl  fervens.  Mercurius  perpeluo 
circa  solem  tliscurrendo,  quasi  exbausta  sapienliac 
luce  radiari  pu  abaiur.  Jupiier  frigore  Saturni  et  ar- 
dore  Marlis  Iijbc  inde  temperalur.  Ventis  luninis 
vennslaie  quam  ex  -olis  viciiiiiale  pc  cipit,  suo  cer- 
iientes  aili  it  aspeclu.  Saiumus  eo  lardior  c  leiis 
plaueiis,  quo  et  superior  in  edil, 

lut  rrog.  Quol  annis  vel  diebus  uniuscujusqiie 
cur  us  impleri  videtur?  —  Ritp.  Saiumus  triginla 
annis  signiferum  implel,  indc  Jupiler  dnodecim  annis. 
Tcrli  s  Mara  duobus  anuis.  Quarlus  sol  trecentis 
quinquaginla  quinque  el  quadranle  infra  solem,  Ve- 


itt-iii  I  ce.ti  exerccre  mundanam,  dicenie  Psalm  gra- 
pho,  Vacalc  et  vid  le  quod  egn  suiu.  El  prima  qui- 
dcm  ilie,  quia  ct  lux  in  principio  facla  esl,  et  Christi 
resurreclio  teebrala,  Domiiiicain  nuncopavi  .  Quod 
illi  noine  i  piiinis  Ecclcsia:  tcmporibiis  luisse  indi- 
luin,  tcstalur  Joaiiiies.qui  dicit  iu  Apocalypsi :  Fu  iil 
spirilu  in  die  Dnniiuico.  D.inde  secundain  leriam, 
I  rliam  el  quart  uii  el  quin  am  el  sextam  de  suo  de- 
nectens.  Sfbb  lum  ex  veiere  Scripiura  relinuii,  nihit 
veritus  graiiinialicorum  lerulas,  qui  sicnt  K  le  das, 
Nonas  ct  I  lus,  ila  eliam  ei  ferias  plurali  Untum  nu- 
uiero  pruftiendas  e.^se  d  currunt. 

Cap.  VI.  —  De  mensibut. 

Interrog.  Undc  dicli  su  l  menses?  —  Re  p.  Men- 
ses  dicti  a  meiituia,  quia  quisque  eorum  inensun  ur. 
Sed  nielius  a  luna,  quie  Grteco  sernioiie  mene  voca- 
tur.  Unde  apud  eos  ineuese  menses  appellan  ur. 
Quain  HebiaM  qunque  lingua  ctymologiam  servare 
videtur.  In  eo  quod  Jesus  lilius  Syrach,  qui  itaque 
Hebraic  e  scripsil  loquens  ail ,  mensis  secundum  uo- 
men  est  ejus. 

Interrog.  Quoiuodo  auliqiii  suos  menses  computa- 
bant?  —  H, ■«;>.  Auliqui,  inetises  snos  non  a  solis,  sed 
a  luna:  carsu  comaulare  s  leluni .  umle  quoties  in 
Scripiura  sacra,  sive  iu  lege  servanie  leg  m ,  quju 
dte  mensis  quid  f.ictum  dicluiiivu  sil  indicalur.  N  u 
aliud  quam  luna  atlas  siguilicalur.  A  qua  sempi  r  He- 
braei,  quibus  tredila  sunt  eloquia  Dei,  aniiquo  I  alrum 


nusi|iie  el  Lucifer  el  Vesper  ireccntorum  et  sepleni  l*  more  inen-es  oltservur  noncessani.  Pr  m  intne  sem 


diebus,  a  sole  nnnquam  absistens  partibus  sex  et 
qiia.lragiula  ,  longius  proxiinum  illi  Mercurii  sidus 
novein  diebus  ociore  ambilu,  modo  anle  solia  orliim, 
inodo  pobt  ejus  occasum  splendens,  nunqiiam  ab  eo 
viginli  duabus  parlibus  remoiior.  Novissima  luna 
vigiuii  septe  n  diebiis  ,  el  quatunr  horis  signiferiini 
eoaSciii 

Interrog.  Qu  re  ante  dixisii  lum  et  diverso  nrdna 
cnmpiilKntcs?  —  Retp.  Quia  li.ic  erai  slulli  ia  genli- 
liu  ii,  falsa  ratiocinaiione  subuixa,  qui  quasi  j  re  pri- 
iuarn  diem  soli,  q  i  a  maxiinui.-.  esi  luminarc,  secun- 
dam  luu:c ,  quia  sectui  luin  liimiuare  sc  conscvlari 
puiabaul.  De  iiionliiiala  allern  lionc  a  leriia  diei 
iiioiain    a    sole   stcllaio,    qiurlx    piimaui   a   luna, 


iiiivoriiui,  qui  1'  l.ch.c  ca-remoii  is  sacralus  esl  Ni  an 
appedaules,  qui  proplermullivagum  lunie  discursum, 
iiunc  in  Marlium  mensein,  iiiinc  incidit  in  Aprilem, 
nunc  aliquot  dies  Maii  inen  is  ocuipat.  Setl  icciius 
Aprili  depuiatur,  quia  semper  in  ipao  vel  incipil,  ,el 
finil,  vel  lutiis  incliioiliir :  ea  duntaxal  regul .  obser- 
v  la,  ul  quse  quiiiilc cima  posl  aequiuoctium  una  ex- 
sliteril,  primuin  sequenlis  aniii  mensem  laciai,  qu» 
vern  anie  novissimuin  procedenl  s.  S  c  per  otd  ueni 
iliiodccim  iii  nscs  lunares  cumpuiaiu,  quos  piopter 
luiue  cn  ciiluiii  qui  viginli  novem  diehus,  srmia  »l  't 
Iri  enis,  un  le  tricenisque  diehus  altcnmulrs.  Se- 
ciinilo  deinum  vel  trrtio  anno  r\t  to,  iiienseiii  tup  r 
lluuni    qui   ex    anuuis   uudecim   epaclarum    diebus 


585  DE  iUTIONE  COMPCTL  m 

confici  solet,  inlercalent,  chorus  etprelexatus  hanc  A  scpiin.uin,  verun.  habenlibus  quinianas  ad  decimum 
csse  cau«am  alxemnl.  oitavum  remeabat  initiom  Kalendarum.  Sed  cum  hic 

Cap.  Vll.  —  De  memibut  Romanorum. 


numerus,  neque  solis  cursui,  ciciiue  rationihus  lun.t) 
convenirel,  nonnunquam  usu  ven  ebat  ul  frigus  anui 
sesiivis  mensibus,  etejus  calor  hiemalibus  provcniiet. 
Quod  ubi  contigisset  tantum  dierum  sme  ullo  mcnsi* 
noraine  paiiebsnlur  absumi ,  quanfiim  a<l  id  anni 
tempus  adduceret  qui  coeli  Imbiius  in  lanti  mense 
aplus  inveniretur. 

Interrog.  Quis  poslea  auJrmentum  anni  addidit  ? 
—  Retp.  Numa  secutus  quinquaginta  dies  addidit,  ul 
inlrecentis   quinquaginta   qiiotoor    diebus,  quibus 
dnodccim  meiises  lun*  cursus  coufici  credidit,  an- 
nus  extenderetur  ;  alque  quinquaginla  diebus  a  sc 
addilis,  aiins  scx  relractos  illis  sex  mensibiis,  qui 
B  triginia  habebant  dies,  id  est  de  singulis  singulos, 
f.iclusqnc  quinquaginta,  ct  scx  dies  in  duos  novos 
menses  pari  ralione  divisit :  de  tluobus   priorem 
Januarium  nuncupavit,  primumque  anni  csse  voluii, 
tauqoam  bicipiii»  diem  mensem  resprcientcm  trans- 
acli  finera   fulurique  principia.   Quidam  anttimanl 
Janunritini  nuucupatum  ex  eo  quod   ilmes  ct  janua 
sit  anni.  Secnndum  mensem  Nuina  dicavit  Februo, 
id  est  Piutoni,  qtM  luslrationum  parens  esse  crede- 
batur.  Lustrarique  co  mcns>3  eivitaieni  nccesse  crat. 
Quam  consueludinem,  modo  versa  vice  in  melius, 
Christiana  religio  eodem  mensis  die  servat.  Uuiversa 
plebs  sacra  ministeria  bcakcMarkeofTerenies  modula, 
cum  sacerdotes  ministrique   cereos  in  manibus  ar- 
demes  gestant.  Paulo  post  Numa  in  honorem  imparis 


fnterrog  Qu  re  tam  diversas  longiludinis  habean- 
tur?  —  Resp.  Itnmiilus  cura  ingenio  acri  sed  agresli 
siaiuin  pioprie  onlinaret  imperii,  inilium  mensis  cx 
111«  sumebat  die  quo  novain  lunam  conligissel  vidcri. 
Quia  non  continuo  evenil  ul  eo  die  semper  appareal, 
sed  modo  lardius  ,  modo  celerius,  ct  cerlis  causis 
videri  solet,  conligil  ul  cum  lardius  upparuii,  pr.ecc- 
denli  mensi  plures  dies,  at  cum  celerius  paucioies 
Oarenlur,  el  s  ng.i  is  quibusque  inen  ibus  prrpetuam 
numerilegcm  primi  casus  addusit,  sicque  factiim  cst 
ut  alii  triginla,  alii  iriginla  un.ini,  sortirentur  die:. 

lnterrog.  Quumodo  meii-es  suos  vucav  I.  —  liesp. 
Pripium  iiicinein  Itomiiliis  Marti,  cujus  se  Glium  csse 
roluil,  dk-avit,  eo  qunti  eo  mense  couslel  Junonem 
Martem  peperi.se  in  Phrygia.  Quom  mcusem  anni 
principium  aliquando  fnisse,  vel  ex  hoc  maxime  pro- 
balur,  qi.ia  ex  e  >  sepiimus,  oclavus,  nouu<  cl  deci- 
rous  indiliim  antiquilnsa  nuinero  iiomen  usquc  liodic 
appeilant.  Secunduni  mensein  appellavil  Aprilcm 
quasi  aperilem.  In  eo  quod  in  i!lo  remotis  nuhibus, 
pruiuis  ac  lempeshiiihus  bibernis,  cceluin,  lerra  cl 
mare,  nautis,  agricolis  el  horosc  pis  aperiatur.  Ar- 
bores  qunque  el  herbx  in  germcn,  sed  el  animanlia 
quoque  in  prolem  se  apenre  iiicipi.nit.  Maium  ler- 
tium,  quarlum  Junium  posuit  majorum  ac  juniorum, 
iu  quos  divi-it  populum,  ut  altera  pars  armis,  altcra  C  numcri  unum  aJjecit  diem,  quem  Januario  ded.t,  nl 


consiiioreinpublicinilu  re:ur.  CcntanduntoliiMaiuvi 
Mercuiii  iuatrem  Maio  nomen  dcdisse,  hinc  maximc 
probames  quia  boc  mense  mercaiores  omncs  Mai  c 
Mercurioque  pariter  sacriricabanl.  Junius  tuensis  aut 
ul  ex  parie  populi  (nt  dxin.us)  nominatur,  aul,  ut 
Cingius  arbitraiur,  Junonius  apud  Lalmos  autea  vo- 
cabati  r,  et  hsec  appeliatio  mensis  apu.l  majores  diu 
permansil,  sed  delritis  quibusdam  posiea  lillcris,  ex 
Junonio  dictus  esl  Junius.  Nani  el  tedes  Junoni  Mo- 
neiaj  Kalendis  Juniis  dicatx  sunt.  Juiins  mensis  Q.iin- 
lilis,  (|uod  a  numero  sumpseral,  etiam  posl  pncpo- 
sitos  Maitio  duos  menses  servavit.  Sed  post  in  ho- 
norem  Julii  Cacsaris  Julins  vocatus  est  mensis , 
qnartum    Idus  Quintilis   pnkrealus    sit.    Augustus 


tam  in  anno  quam  in  mensibus  sirgulis,  pirclet 
iinuin  Februarium  impar  numerus  scrvaretur,  qaasi 
inferus  ei  diniiiiutioni  impar  numerus  convenirei. 

Intcrrog.  Quis  primus  l.atinorum  ad  numerum 
solis  annum  insliluit? —  Retp.  Caius  Julius  Cxsar, 
imitatus  .Egypiios  ad  numerum  solis  annum,  stcut 
hndic  servatur,  instituit ;  deccm  videlicet  dies  obser- 
vaticnl  veteri  superadjiciens,  ut  annum  trecenti 
sexagir.ta  qninque  dies,  quibus  ipse  zodiacum  In- 
strat.  eflicerent. 

Interrog.  Quis  primus  eorura  quadrantcm  aimn 
imposuit,  vel  «ui  bissexli  nomen  dedit?  —  lletp. 
Ipse  pncdiclus  Cxsar,  ue  quadrans  deesset,  slat  lit 
ut  quurto  aimo  sacerdotes  qui  curabant  mensibus  ac 


mensisSextilisanleavocabalur,  doncchonor  Augusti  D  diebos  ur.um   iiucrcalareiil  diem.  Eo  scilicet  men?e 


daietur  ex  senatusconsutlo.  Eo  quod  ipse  d  e  primo 
bujiis  mensis,  Antonium  el  Cleopalram  superavera1, 
et  iraperium  populi  Romai.i  firmaverat.  Septeo  her 
men-is,  Ociober,  November  et  December,  principa- 
lem  sui  relinenl  appellalionem,  signilicantes  nonui.e 
qtioli  a  ve.no  mei.se,  id  est  Martio,  vel  quia  i .  bres 
in  eis  iitiiiiinea.it.  H;ec  R  niuli  fuit  annua  ordinata 
dimensio,  qui  anuuin  decem  mensium,  dierum  vern 
Irecenlorum  et  quatuor,  hahendum  csse  constiiuit, 
inensestiue  ila  disposuil  ul  qualuor  ex  his,  Martius, 
Maius,  Quinlills,  October,  tricenos  singutos,  HS  vcro 
rehqui  tricenos  habenl  dies ,  qui  hodie  quintanas 
bahent  nonas,  cxlcri  septimanas  autem  habentibus 
ab  Idibus  revcrlebaniur  Kalendx  ad  diem  decimum- 

PlTHOL.  XC 


ac  k>co  quo  et  apud  veteres  mensis  intercalabalur, 
id  est  ante  quinque  ollimos  mensis  Februarii  dies, 
iJque  bissextum  ceiisnit  nominandum.  Omni  autem 
intercalationi  mensis  Februarii  derutaius  est,  qu» 
iiiodo  si  uiiimus  anni  erat,  quo  I  etiam  ipsum  de 
Gr&corum  imitationc  facichant.  Nam  illi  ultimo 
anni  sui  mense  snperftuos  iitierserebani  dies.  Vernnt 
unarc  a  GrxcisdilTerebant.  Nam  illi  confecto  oltimo 
mcnse,  Romani  in  confecio  Februarii.  seJ  per  vige- 
simum  et  tertium  dicm  ejus  intercalabant,  termin.i 
lihus  sdiicet  jam  peractis,  deinde  reliquos  Febniarii 
mensis  qui  erat  quiulus  post  inlcrcalationem  sub- 
jnngebant.  Crcdo  veteri  religioni  suo  more  ut 
Februarium  omnino  Martius  sequcretur. 

19 


IA1 


IM.H.E  VRNEIUBILIS  OPEftrM  P.VIIS  I. 


DIDASCALICA  CENUlNA. 


!>S» 


/ii/muj.QuaresextoKuleiuhsMarlii  intercalalur .'  \  hris  suum   inclioanl  aimiim  :   Kalendx    vocaiione», 


—  /;<•»/'.  OI>  lioc  auii-ni  bbuoill  dicm  in  meiise 
Febru.tiio  pUcilil  inlerc.ilaie  Honiams.quiahiclire- 
vior  rjploril.  ct  exiremus  anni  mensis  erat.  Veram 
iJeo  nondum  explelo  eo,  qiiemadmoduin  /Egyplii  ei 
Grxci  de  cursu  loiius  circulo  faccre  vi»!ebanl,  ne 
viiiiniiio  decisa  sua  lege  veieri,  iniiium  Marlii  nicii- 
sis  a  Februarii  linc  sejungereni  Idt  o  non  sevlum 
Kalendarum  Marliarum  diem,  quia  Deum  Tcrmiiium 
"nlenies,  Terminalia  sacra  qux  vigesimo  terlio 
incnsis  ejusdem  die  semel  instiiueral,  in  ali.un  diem 
imilare  prorsus  non  duliilahant.  Sed  bis  rite  cele- 
bratis  110041  qualiantis  diem  raierpoiiebanl.- 


CAr.  Mil. 


Nonx  nova  observalio,  Klus  divisio  inlerprelalur. 

Cap.  IX.  — De  guatuor  temporibut  anui. 

Interrog.  Quol  sunt  tempora  anni?  —  Retp.  Qua- 
luor,  quibus  sol  per  tempora  anni,  coeli  spalia  dij- 
currendo  subjcctum  lemperal  oibem. 

Iiiterrog.  Quomodo  orbcm  temperat.  —  Retp. 
Iliems  eniiu  ut  pnta  longius  solc  remoto  frigidus  c>t 
et  bumidus.  Ver  illo  super  terras  redeunte  hutniduui 
et  calidum.  jEstas  illo  dcsuper  fcrvenie  c.ilida  et 
ficca.  Autumniis  illo  ad  iulcriora  dccidcnle  siccusel 
frigidiu.  Ilis  igilur  amplexanlibus  se  iuvieem,  cu».i- 
cla  orbis   spatia  qttx  circa  se  moderantur,  fluut. 


Inlerrog.  De 


I  nlerrog. Quol  sunl  elcmenla  prineipalia  ?  —  Retp. 
Ctlendis,  Nonis  et  Idibus,  rogo  ut  g  Qualuor. 


eJisseras  nobis.  —  tlttp.  Priscis  lemporibus  pontilici 
minori  lucc  piovideniii  delegabalur,  ut  novx  lunce 
primuni  observaret  aspectum,  visuoique  regi  sacri- 
Cculo  nunliarel.  Ilaque  sacrificio  a  rege  et  minore 
pontiiice  telcbrato,  idcm  pontifei  calala,  id  est  vo- 
cata,  in  Capitolium  plebe  juila  curiam  Calabram, 
quae  casx  Roniuli  proiima  esl,  quot  numero  dies  a 
Kalendisad  Nonassuperessenlpronuntiabal,  et  quin- 
anas  quidem  dicto  quinquies  verbo  ealo,  septima- 
nas  repetito,  septies  prxdicabru. 

Interrog.  Verbum  calo  quidinlerprelntui?  —  Itetp. 
Vevbum  cattt  Grxce,  in  Latinum  sonat  voco.  Et 
huuc  dicm  qul  ex  bis  diebus  qui  calarentur  primus 
esset,  placuit  Kalendas  vocari.  iiinc  el  ipsi  curix  ad 


Interrog.  Qualiler  dislinguuntiir?  —  Retp.  Prinia, 
terra  namque  sicca  et  frigida.  Secunda,  aqua  frigi- 
da  el  huraida.  Tcrlia,  aer  bumidus  el  calidus.  Quar- 
ta,  ignis  calidus  et  siccus.  Ideoque  bxc  aulumno, 
illa  bicmi,  isle  veri,  ilie  comparalur  xstati. 

Inlerrog.  Quomodo  bxc  tempora  inilianlur  ?  — 
Ilesp.  Non  a  principiis  inensium  iniiianlur,  scd  a 
mediis.  Sed  el  diversi  diverse  ponunl.  Isidorus  au- 
tcm  llispalensis  episcopus,  liiemem  nono  Kalend. 
Decemb. ;  ver  octavo  Kaiend.  Martiis.  /EsUiem 
ociavo  Kalend.  Junii ;  auiumnum  decimo  Kalettd. 
Septembris  dixit  exorium.  Grxci  aulcni  et  Roinani, 
quorum  in  hujusceinodi  disciplinis  polius  quam 
Uispanorum  auctorilas scqui  consuevit,  biemem  ocU- 


quam  vocabanl,  calabrum  iiouien  daium,  et  classi  C  vuin  Iduum  Novemb.  ;  ver   septiuiuui   lduum    Fe- 

quod  omnis  in  eam  vocarctur  populus.  Ideo  autem 

omnis  pontifex  numermn  ilieruni,  qui  ad   Nonas  ~»u- 

peressent  ealando  proJebat.  Quia  posl  nonam  lunam 

oportebai  Noiiarum  dic  populares  qui  in  agiis  essent 

conCuere  in  nrbeni,  accepturoa  causas  feriarum  a 

regesacrorum,  sciturosque  quid  essct  eo  mense  fa- 

ciendum.  Unde  quidam  hinc  exislimanl  diclas  quasi 

novx  initium  observalionis,  vel  quia  ab  co  die  sem- 

per  ad  Idus  novem  dies  pulareutnr. 

lnlerrog.  IJus  unde  diclx  sunl !  —  Rctp.  Porro 
Idus  vocari  placuit  diem  qui  divisit  inensem.  Iduare 
cnini  etrustica  lingua  dividereesl,  unde  vidua  quasi 
valde  divisa.  Nonnullis  placet  Mus  dictas  vocabulo 
Grxco  a  «pecie,  quia  apud  illos  idea  vocalur,  quod 
ea  die  pl<  nam  speciein  demonstrel. 
Interrog.  Quaudo  in  Scriptura  saucla  Kalendas 

legiuuis,  qunniodo  iulelligeiiduin  esi  ?  —  Retp  Quo- 

ties  in  Seripttiia  sacra  Kalendas  legiunts,  niltil  aliutl 

inlellig^uJuiii  esl  quaui  ortuiii  novum  lunx.  Juxta 

illud,  iiiiiiieriiiit  iti  Kalenlis  hic,  id  est  in  uiensium 

eiordiis  ollerctU  bolocausia  Domino   Quia  uiniiruiii 

llebrxi  noii  alia  incusi  1111  exonlia  quam  novilunia 

nornnl.  SeJ  el  Grxci  et  /Egyplii  nullam  in  sui»  uien- 

sibus  Kaleudarum.  Nooarum,  IJuum   dislinctionem 

oW.rvanl.  Verum    A<  incipieulc    ciijusquc  mensis 

eiordio,  usque  aJ  lerininum  cjus,  crescent')  siinpli- 

riier  el  iiicrrabiliier  Jierum    currentiuin    ordine , 

couiput .uiilo   perveiiiiuil,   quorum   /Egyplii   quarto 

KalendasSepiembrlitGncel  autem  a  K-iendisDecciii- 


bruarii;  asiatem  scpliiuum  IduttniMaii;  auluinmmi 
septimum  Iduum  Augusli  inchoare  detemunt.  Hie- 
mis  videliceiel  xstatis  inilia  vespenino  vel  matulino, 
Vergiliaruin  ortu  occasuqtie  signanles.  Item  veris  et 
autumni  cuin  Pleiadesmedio  ferc die  vel  nocte  oiiun- 
lur  el  occidunt,ponentesingressum.  Deuique  m  libris 
cosiuograpbicorum  aullienlicis  ac  nobilissimis,  ila 
eadem  lempora  ad  lineam  dislinctain  reperimus,  ad- 
nolalo  elortu  Vergiliarum,  septimo  iduuni  Maii,  oc- 
easo  quoque  earumdein,  sepliuio  Lluum  Noveiub.  Et 
Plinius  Secuudus  in  libro  suo  Naiuralis  llislorix 
endem  modo  distingueuda  judicavil. 

Inlerrog.  Quare  his  nominibus  bxc  quatuor  leui- 
pora  vocitentur  ?  —  Retp.  Ver  auieui  vocatur  sic, 
D  quia  in  eo  cuncta  vemeni,  id  esl  virescunl ;  sesta^, 
ab  xslu,  in  eo  malurandis  fruclibus  Jiiur;  aulum- 
nus  de  aulumuaiione  fructuum,  qui  in  eo  colligun- 
lur;  porro  hieius  a  docloribus  frigus  vel  steriltu» 
dicitur. 

Car.  X. —  De  eeguinocti»  terno. 

InUrrog.  De  xquinoctio  vernali,  quod  capul  essc 
quaiuor  niuiaiioiium  aunualiuni  uiunJi  ori(;i>  doc<H, 
ut  breviler  eJisseras  rogo.  —  lletp.  Kegula  tene» 
c  cli-M.i- iir..'  observalionis,  a  Nic.vuo  roulirniau 
concilio,  ul  Pasclix  dies  ab  undecimo  A|<rili«,  usquo 
in  septimum  KalenJ.  Maii  inquiraiur.  Iiem  citliolt- 
lie*  iusliiulionis  rcgula  pr.vcipit  ut  ame  vernili» 
xquinnclii  lransgre»sum    Pasclia    celebretnr.  Qo» 


S*r.  t>G  RATIONR  COMPIJTI.  S98 

ergo  octavo  Kalend    Apriiis    dic   depulal  squino-  A  horis,  iJ  esl  qtiaJrante  lotius  d!ei.  Qkx  pars  qualer 
clium,  nccesse  est  idem  ant  artie  xquiiioclium  Pascha 


celebrari  lieilum  ncget.  Ipsum  quoque  Pascha 
Dominus  pridieqoani  palcreltir  cum  discipulis  fecit. 
Aiit  oclave  Kalendartim  Aprilium,  non  fuisse,  aut 
an!e  xquiiinetium  fuisse  conllrniet.  Non  autem  no- 
stri  taiilum  lemporis,  sed  eliara  legalis  ct  Mosaica 
deceruil  instilutio.  Non  ante  transcensum  liujiis 
B^mnoclii  diem  festi  Pasehalis  esse  celcbrandum, 
sicu-t  Auaiolio  atiestanle  eviJenter  docet,  el  Jose- 
plias,  sicut  ei  eoruii!  antiquiores  Agathobulus  el 
Pamtjada,  qui  unus  ex  illis  sc-piuagitila  senioribus 
fnit  qui  missi  fuerant  a  pontficibus  ad  Ptolemaium 
rogeui,  llebrxorttm  libros  inlerpretaturi  in  Grxcum 
sermonem,  quique  multa  ex  Iradilionibus  Moysis 
proponenti  regi  atque  percunctanti  responderunt.  R 
Ipsi  ergo  c;im  quxsliones  Exodi  exponercnt,  dixe- 
runt  Pascba  nmi  prius  cssc  immolandum,  ni  hoc 
a^uinoclium  veniale  transiiet.  Undenos  i  eccsse  est 
observandarn  veritaiis  regulam  dicamus  aperle,  et 
Pascha  ante  xquinoclium  lcnebrasqtie  dcviclas  non 
iminolanJuin,  el  hoc  xquinoclium  duodecimo  Ka- 
lcndarum  Aprilium  die  ascribendum.  Sicut  noMSolttm 
aucloritale  paterna,  sed  ct  horoiogiea  consiJera- 
tione  docemur.  Sed  et  caucra  tria  lempora  in  hu- 
jtismodi  conlinia,  siinili  raliooc  aliquot  anle  octs- 
vii  n  Kalendarum  sequciitium  esse  notanda. 

Cap.  XI.  —  De  annis. 

lnterrog.  Unde  dictus  cst  annus?  —  Resp.  Annus 
abinnovando  cuncta  quxnaturali  ordine  transierant,  " 
vel  a  circuilu  temporis  nomcu  accepit.  Quia  vetcres 
aiunini  pro  circum  ponere  solebani,  ut  Calo  dicil  in 
Originalil>iis  oralormn.  Annum  terminum,  id  est, 
ciicum  terminum,  et  ambire  dicitur  pro  circumirc. 

lnterrog.  Quot  niodis  dicuulur  anni?  —  Resp.  E-t 
autem  annus  iunaris,  csl  et  solaris,  est  et  errantium 
discretus  s:ellarum.  esteiomnium  planetarumunus, 
qiiem  niagnum  specialiter  nuncupant, 

lnterrog.  Lunaris  annus  quot  modis  acctpitur? 
—  Resp.  Quadrilarie.  Primus  namque  cum  luna 
viginti  septem  diebus  et  octo  horis  zodiacum  per- 
currens,  ad  s'gnum  ex  quo  egressa  est  reverlitur. 
Secundus,  duobus  dicbus  el  quatuor  horis  prolixior, 
qui  consuete  mensis  appellatun  cum  solein  a  quo 
nova  digressa  esl  viginli  novcni  diebus,  et  duode-  " 
ciin  boris  exactis,  jam  defccta  rcpctii.  Tertius  qui 
duodecim  mensibiis  hnjusmodi,  id  est,  trecentis 
quinquaginta  qualuor  diebns  expletur,  et  vocalur 
commuriis,  co  quod  iluo  sxpissimetales  pariter  cur- 
rant.  Quarius,  qui  embolismus  Grxce  dicitur,  id  esl 
siiperaugmentum,  el  habet  tredecim  menses,  id  esl 
dies  trecenlos  Iriginla  qualuor.  Qui  uierque  apud 
llebrxos  a  ptincipio  mensis  Paschalis  incipit,  ibi- 
demque  lin  tur.  Apud  vero  Uomanog  ab  iucipienie 
luna  mensis  Januarii  sumit  initium,  ibique  lermi- 
natur. 

Inu-rrog.  De  sotari  anno  quoinodo  ditis? —  Resp. 
Solaris  annus  est  cum  ad  eadem  loca  siJerum  rediit, 
pcraclis  irecemis  sexaginta   quinquc  dicbus,  ct  sex 


ducta  cogii  iiiter  unum  diem,  queni  Romani  bissex- 
lum  vocaut,  ul  adeumdemcircuiium  reJeatur.Quai- 
lus  soiaris  gyri  annus,  bissexlilis,  celcris  iribus  uno 
prolixior,  a  quo  confeclo  Bol  ad  cuncla  signoruni 
loca  eisdem  dierum  noctiumquc  quibos  anle  qua- 
driennium  reverlitur  horis.  Annus  erraniium  slella- 
riiiu  est,  quod  illarum  qtioque  zodiaci  an.bitum  lu- 
slrat.  Annus  magnus  est,  cum  omnia  siiuul  errantia 
sidera  ad  sna  qurque  loca  sibi  habere  recurranl,  id 
est,  quingeiitis  triginla  duobns  annis  explciis. 

Intcnog.  Aruiuin  .  ivileru,  id  est,  solarem,  ulij 
Hebnci,  Grxci,  /Egyptii,  Roraanique  incipiunl  ?  — 
Resp.  Ilebraei  ab  xquinoctio  verno,  Cra?ci  a  solstitio 
yEgyptii  ab  autumno,  fiomani  incipiunt  a  bruiii». 


Cap.  XII.  —  De  signifero  circuh)  el  sotis 
btntrqne  cutsu. 

Zod-acus  circulus  consiat  ex  duodecim  signis,  per 
quem  septem  sidera  errantia  curriiin,  id  est  Sol, 
Luna,  Mars,  Mercurius,  Jupiier,  Venur,  Saturnus. 
Quae  quidcm  signa  simiil  babcnt  partes  irecenlas 
sexaginta,  sJnguiatim  vero  liiginta.  Partes  aulcm 
zodiaci  quoliJianos  solis  iu  coclo  dcbcmus  senlire 
progressus.  Sigua  tanlx  sunl  niagniittJinis,  ut  non 
niiuore  quam  duarum  spatia  horarum,  vel  oriri,  vcl 
occidere,  vel  de  loco  possinl  moveri.  Singulis  trice- 
ii33  partes,  ob  tricenos  d  es,  quibus  a  sole  lusirantur, 
ascribuntur  decem  et  semis  horx,  plus  sunt  quam 
plenam  parlem  viginti  qiiaiuor  horarum,  non  rcd- 
dunt  simul,  et  computari  negliguntur.  Aliamen  et 
ipsx  duodecies  circumactx,  ubi  dies  qninque,  el 
qiiadrantem  consumuiavcrint.  .I.1111  quantum  ad  tri- 
eenas  parics  addiderint,  palebit,  completusquc  solis 
aniius  noii  trecentis  snluni  el  quaJraginia  diehus, 
scd  additis  quinque  diebua,  et  quadraginla  perfici- 
tur.  Unde  signifer  est,  trecentis  quidein  sexaginta 
qiiin(|ue  parlibus  laius.  ilaruin  duas  ntedias  sol  ci 
luna  omncs  pcrvagari  consucvit.  Sol  irecenl  s  sexa- 
8'tita  q  inque  diehus  et  sex  lioris  zoJiaci  amhiium, 
luna  viginii  septem  diebus  ei  oclo  horis  lustrant. 
Singul.i  aulem  signa  sol  triginta  dieblis,  el  denis 
horis  ac  semissc.  Luna  aulem  in  binis  dicbus  et  se- 
mis  Iioris  ac  bes.^e  nnius  horx  pcrlabilur.  Si  quxris 
quiJ  besse  sign.licet,  taulo  minus  abessc  ab  inlegra 
hora,  quanto  octava  ab  duodecima,  decima  a  deci- 
nia  quinia,  vigesima  a  trigesima.  Terlia  parle  sub- 
iracta,  quolies  dna»  sola;  remanenl,  ip-a?  duae  parles 
besse,  teriia  triens  nuncirpatiir.  Eiranl ergo  qui  lu- 
nam  tricenis  dicbus  tanlum  spatii  coeleslis,  quau- 
tum  trccontis  sesaginta  solem  percurrere  dir.unt. 
(.11111  manife.-te  veritas  prodat  qua;  supra  perslrinxi- 
mus,  lunam  viginli  scptcni  diebus,  etlerlia  diei  parte 
constat  conlicere  solem  :  et  quantum  spatii  in  uno 
suo  mense  lunam,  tanlum  in  Iredecim  sui  sol  exce- 
dcre  circuiluin. 

Cap.  XIII.  —  De  Bmexto 

Inlerrog.  Sunl  nonnulli  qui  (acilitale  compuia'..  !• 
absquc  labore  coinprehondant  quanta  bissexti  cre»- 


591  BED*;  VENERABILI5  OPKRUM  PARS  I.  —  OIDASCALICA  GENOINA.  8W 

ceniis    panicuta   per  biugulos  annos,  vel  menses,  A  Cap.  XIV.  —  De  memuia   crementi. 

Inlerrng.  Bisseililis  ediscere  cupio.  —  Re*p.  Di- 


vel  eliam  sepliiuaHas  el  dies,  incessanler  adimplea- 
tur ;  nec  tamen  diecre  naverinl  qualiier  ea  lein 
pailieula  crescit,  vel  qiflfl  sil  causa,  quxvc  ralio 
creiuenli  ipsius,  quidve  nascerelur  erroris  infesti,  si 
non  ipse  dies  hissexli  suo  juxta  inoreni  necessarium 
intcrcalarelur  in  ordine.  Hjcc  omnia  per  raiionem 
dcclara.  —  lietn.  B  ssextus  ex  quadrantis  ratione 
pvr  quadriennium  conficilur.  Quadranicm  naiiitjuo 
sotenl  appcllare  quarlam  parlem  cujus  rei  libet. 
Verlii  graiia  pecunix,  lemporis,  loci,  el  ideo  quar- 
11  pars  diei  qui  viginli  qualuor  lioris  cum  sua  noclo 
«oiupletur,  id  esl  horx  sex ,  quadrans  consueie 
vocaiur.  Quadraulis  aulem  liujos,  qux  per  qua- 
driennium  in  diem  inlegrum  colligendi,  el  suo  loco 


cimus  qnadranlem  diei,  id  esl,  scx  horas  per  an- 
num  accrescere  hoiaiu,  per  duos  rnenscs  solis  nalu- 
rales,  id  esl  dies  trigiula  el  boras deceni,  diinidium 
horx  per  unum  inensem.  Porro  quartam  partem  liorai 
unius,  id  esl  punclum  iinum  per  dimidium  inensis. 
Inlerrog.  Ubi  crenienta  vel  dctrimenla  solis  el 
lunx,  secnndum  rationem  nalurae  aimo  iuseri  de- 
benl?  —  Re$p.  NaiuRB  ralio  cromenla  vel  delri- 
nienia  solis  el  lima!  locis  xquinoclialibus ,  ulii  pri- 
nio  creala  sunl  initiari  vel  llniri  deposcil ,  solis 
quidein  verni,  lunx  vero  in  aiilumiialis  loco  xqni- 
noctii,  sed  diversi  locis  in  diversis  sallum  ponere 
procurabanl.  Nam  Anatolius  inxqtiinoclioel  decinio 


intercalandi  est  raiio.  Quod  sol  aniiuom  coeli  ambi-  B  qUari0  sui  decemnovennalis   anno    ciiculi   de  oclo 


iiiui,  id  est  duodecimsigna  circuli  zodiaci  nolissima, 
noii  in  ireceulis  sexaginla  quinque  diebus,  sed  su- 
peradditis  sex  boris  adimplere  cognoscilur.  Unde  lil 
ut  si,  verbi  gratia,  nunc  sequinoelialem  coeli  locum 
maiic  oriens  iniraveril  ifl  hunc,  anno  seqiienti  me- 
ridic,  tortio  vespere,  quarto  media  nocle  ,  quinto 
rursus  in  exordio  diei,  ut  pula  compleio  diei  totius 
circuitu  recurrat.  Sicque  nccessario  diem  super- 
fluum  admoneit  ubilibet  inlerponeudum,  quem 
iCgyptii  anno  suo  solemniter  expleto,  id  esl  quarto 
Kalcndarum  Septembrium  ,  Roroani  aulem  sexto 
Kalendarum  Maniarum  die,  unde  et  bissextum  vo- 
canl  inlcrcalare  consueverunl.  Quod  si  quis  calcu- 
laloruni  facere  trecenlis  solum  ac  sexaginta  qtiinque 


in  viginli  posuit.  At  conira  Viclorius,  lerlio  anle 
finem  ogdoadis  anuo  inferendnui  ceusnit  Kalsndis 
Januariis,  de  quarlo  in  decimo  sexto,  addidil.  Porro 
^Egyptii,  in  quorum  senlentia  nunc  calholica  eon- 
seniit  Ecclesia,  primo  anno  decemnovennalis  circuli 
affigunt,  in  loco  undccimo  Kalend.  Aprilis  de  oc- 
lava  decima  in  nullani  compnlanics.  Scidudum  est 
aulcm  nbicunque  addiius  fuerit,  ibi  tres  pariler 
menses  undetricenlorum  compulari  dierum. 

Cap.  XV. 

lnlerrog.  De  saltu  luiue  et  plenius  ediscere  cnpio. 

Resp.  De  saliu  lunae  verisimile  apparet  quod  eum 

cilior  quam   vulgo  putalur  iunaris  incensionis  Iociir 


diebus  omnes  se  annos  ageredebere  pulavcrint,  ma-  C  ethom  prxcurret.  Namquomodo  Beri  posset  nt  per 

annos  denos  et  novenos,  unum  necesse  esset  solito 
dierum  nuinero  afferri,  si  non  fccc  velocitas  aliqua 
lunaris  gyri,  paulatim  loto  circuli  deceinnovcnualis 
lemporeprocurarel?  quomodo  ejus  tarditate  cnrso» 
solaris  agi  probalum  est,  ul  unus  per  quadriennium 
ejus  ciirsus  augealur  dies.  Hujus  aulcm  velocilalis. 
et  (ul  ita  dicam)  aniicipaliouis,  tameiii  ordo  non 
facile  patet,  mensura  nequaquam  lalet.  Consial 
enim  quia  diminulio  illa  aique  ablatio  diei  unius, 
ijiue  quomodo  agiiur  per  denos  ct  noveuos  annos 
tola  coiificilur,  hora  per  singulos  annos  et  uno  pun- 
cto,  el  dccima  nona  parte  unius  inoinenti  augetur. 
Dies  namque  viginli  quatuor  horas  habet.  e  quihus 
cuni    iiovemdecim,  lotidem  annis  circuli  decemno- 


gnum  sibi  mox  inveniet  annui  circuilus  occurnsse 
dispendium,  ita  ul  post  atiquot  annorum  verlentium 
cirrricula  xsiivis  niensibus  vernum  terapus,  vernis 
hruinale,  brunialibus  autumnalo,  aulumnalibus  xs- 
livum  se  oflendisse  perversus  compulator  horrescat. 
Si  cui  sane  quod  de  signifero  et  cccli  ainbitu  paucis 
diximus,  forte  habentur  incogniia,  huic  vuigari  et 
fortassis  compendiosiori  et  manifesliori  ratione  sa- 
tisfacere  curavimus,  ut  qui  coeli  signis  pueri  in 
schola  non  didicil,  salleni  horologii  lineis  iu  terra 
qua:  uecessaria  quxrit apprehendat.  Et  hic  ergo 
scial  solem  mortilis  snis  ettarditale  quolidiana  qua- 
dranlis  hujus  anni,  disponente  opere  Creatoris  esse 
miuislrum  .  quem  diligeniior  inquisitio  declarat, 
aon  adeamdeinhorologii  lineam  per  trecenlos  sexa-  1 
ginta  quinque  dies  posse  reduci  fsed  si,  verbi  gratia, 
prxsemi  anno  in  xqiiinoclio  veruali,  quod  juxia 
j£gyplios  qui  calciilalorum  lenent  palmam ,  duode- 
eimo  Kalcndaruin  Apriliuindiesolel  evenire  a  uiedio 
oricntis,  surrexerit  endem  die  po>t  aunum  aliquanto 
iiiferius  oriri,  et  terlio,  quarto,  quinto  aunoeamdeni 
diniiiiutioneiii  in  tantiim  numerali  sui  cursus  augeri 
temperanlia,  uinisid>cs  bisseilus,  ante  trecentos 
juxta  morem  intercalarelur,  jam  duodecimo  Kalen- 
darum  Apritium  die  facttirus  xquinoctium  a  medio 
surgai  orienlis,  eamdem  nihilominus  turdilatis  sux 
conslMiliam,  in  cxlciis  quoque  per  toium  anniim 
servaturus  ex  ortihus  simut  et  occasibus. 


veniulis  distribueritis,  remanent  quinque  llas  mul- 
tiplica  per  quatuor ,  qtiia  videlicel  bora  quatuor 
punctis  conslal,  fiuut  viginli.  Da  singulos  siugulis 
annis,  ct  remauet  unus.  Hunc  divide  perdecemno- 
vem,  et  videbis  quod  ad  saltum  lun.e  complendum,  ut 
di\imus,  aniiualim  liora  et  punctus,  rt  decima  iioua 
pars  unius  puncii  accrescit.  Non  ergo  unis  eisJetu- 
que  vel  artictilis  teinporuni,  vel  cali  climalibuslunaB 
cetebraiur  tSMfllie ,  sed  semper  aliquaolo  citiut 
quam  prxc  edenle  inense  proveneral,  ul  sil  unde  nnu» 
.inii.i  decimo  nono  transilialurdies. 

Cap.  XVI.  —  DeCyclo  U«-ett\porein*li. 
C.ycliim  decemnm enn.ileni  propier  quaiuordeciui 
liinas  paschales  Nirxna  syuodus  intlinui.  Eo  quod 


595  DE  RATIONE  CO.UPUTI.  594 

ad  Cinidem  amii  «otaris  diem   unaquseque  luna  per  A  muii  compielus  est  aiiutis.    ipse  est  numrum  juxta 

quinque,      coiicursiis  siderum,  illc  iti  quo  incamari  dignatus. 


deceinnovem  annos  ducenios  iriginta 
circumacla  vicihus  inerrabili  cursu  redeal.  Cujus  cycli 
ordinempriiiiuniEust-biusC&sarixPaleslinseepisco|>U3 
composuil.  Qui  dividitur  in  ogdoadas  et  hendecad.is, 
boc  esl  in  oclo  et  undecim  annos.  Octo  euim  anni 
lunares,  totidem  solarcs,  duobus  tanlum  diebus 
transcendunt.  Quorum  alter  ad  explemenlum  oc- 
curril  heudecadis,  aller  ratione  sallus  absumitur. 
Alioquin  betidecades  solares  uno  die  iranscenderet 
lunarem,  licet  quidam  violeuter  hos  dies  cx  bissexiis 
ccto  annorum  supplcre  nitantur.  Cum  bissexlus  so- 
lc.it  iu  raense  Februario  soli  superfusus  et  luiue  fu- 
iuro  lempore  nihil  praeindicare  el  tpsi  nullum  hen- 
decadi  bissextum   addant.  Ut  crgo  apertius    dicaci, 


Quia  hic  secundus  annus  cycli  decemnovennalis  de- 
cem  octo  circuli  lunaris  undecim  habens  epaclas, 
quinque  concurrentes  sepiimanx  dies,  luiiam  pas- 
chiE  quatuordecimain,  oclavo  Kalend.  Aprilis,  om- 
nia  tunc  fuere  similia.  Et  si  esset  qui  tunc  pascha  , 
more  nunc  ecclesiis  usilnio  die  Dominica,  ipsa  ni- 
inirum  dies,  quomodo  hic  adno(anduii)  csl,  sexto 
Kalend.  Aprilis  veniret,  ac  lunam  habcret  sexiam 
decimam.  Ilis  igitur  ita  se  habentibus  anuum  pas- 
sionis  dominicc  quxrenlibus  not.i  via  est.  tla- 
bet  enim,  ni  fallor,  Ecclesiae  lidcs  in  carne  paulo 
plus  quam  triginta  et  tres  annos  usque  ad  sux 
lempora  passionis  vixisse.  Quia  videlieet  cum  tri- 


dua:  lunx  dies  qui  supersunt  iu  egdoade  duos  qui  B  ginta  annorum  fuisset,  baplizatus  est  sicut  evange- 


desunt  in  bendecade  complebunt 

liabct  enim  octo  assolares  dies  exccpiis  bissexhs 
duo  millia  noningenti  viginti. 

Lunaris  vero  dies  duo  millla  nonaglnta  viginti 
dup. 

HenJecas  solis  habet  quatuor  millia  quinde- 
cim. 

l.un.e  antcin,  quatuor  millia  (redccim  dies. 

Octo  assolis,  habet  menses  nonaginta  sex. 

Lunx  aulem  nonaginta  novem. 

Ilendccas  vero  solis  babet  menses  centum  tri- 
i;iota  duo. 

Lunx  autem  centnm  Iriginla  sex. 

Et  habet  cyclos  decemnovcnnales,  menses  solares 
duceutos  viginti  oclo. 

Lunares  ducentos  triginla  quiivpie  dies. 

Exceplis  bi-sexli  utriusque  siJeris,  sex  niillia  niil- 
iiarium  noningenta  triginta  qninque. 

''*p.  XVII.  —  De  coniinentia  decemuovennalis. 

Cyclus  decemnovennalis  octo  lineis  cst  ordinatus. 
Prima  ejus  linea  lemporum  seriem  continet.  Quein 
Gr.eci  ab  annis  Diocletiani  persecutoris  caiculare 
decreverunt.  Sed  Dionysius  secundus  abbas  Roma- 
nus,  ulriusque  Iinguar-  peritus,  Grace  e(  Latine  cy- 
clos  scribens  pascbales,  uoluit  eos  ab  impii  prin- 
cipis  annis  coinputare.  Sed  magis  eiigens  ab  fncar- 
■aitone  Dumini  noslri  Jesu  Christi  annorum  seriem 
prxnoiare,  unius  singulis  annis  augmento  in  majus 
prolicientes  propler  notitiam  exordii  spei  nostrce,  et 
cajsain  reparatiouis  humanae  :  id  est  ut  passio  seu 
resurreclio  Qoniini  facilius  invenireiur.  Sed  quia 
lunaris  circulus  decemnovennalis  est,  solaris  autera 
viginii  octo  cotificitur  annis.  Multiplicalis  per  se 
itiviceiu  ambobus  summa  quingentorum  triginta 
duorum  colligitur  annortim.  Qua  tandem  replicala 
lotus  solaris  lnnarisque  cursus  ordo  in  sua  ve- 
sligia  per  se  revolvitur.  Eutndem  decemnovennaiis 
lunarisquecirculi  annuin,easdem  epacies  luuse,  solis 
quoque.  dies  conciirrentes  eamdem  decimain  quar- 
tam  Iunarn  ,  eumdem  dontinicse  Paschx  diem,  ac 
iunam  ip*ius  cx  orJinc  resliluens  :  unde  secundo 
annn  cireuH,  quera  priniiim  Dionysius  scripsit,  quin- 
gentesimus  irigeshnus  (e:(ius  ab  incarnalione  Do- 


lisia  Lucas  testatur.  Et  tres  semis  annos  posl  bap- 
lisinum  pradicaverit ,  sicul  Joannes  in  Evangelio 
suo,  n-. iii  solum  comraemoralio  redeuntis  paschai 
teiupnre  perdocei,  sed  et  idem  in  Apocalypsi  sua, 
Daniel  quoque  in  suis  visionibus  propheiiec  designat, 
saocta  siquidem  itomana  et  apostolica  lenet  Ecclesia. 
Quomodo  igitur,  ut  supra  memoravimus,  quingeutis 
triginta  duobus  annis  paschalis  circulus  circumagi- 
lur.  Ilis  adde  triginta  tres,  vel  potius  triginta  quatuor, 
utiilum  ipsum  quo  passus  est  Dominus  altingcrepossis 
aunum/liunl  quingenta  sexaginla  sex.  Ipseesl  ergo 
annus  Doniinica-  passionis  et  resurreclionis a  mortuis ; 
quia  sicut  quingenta  triginta  tres,  primo,  ita  quin- 
geu:e-iiiiuni  sexagesimum,  et  trigesimo  quario  per 
C  universos  solis  et  lunae  concordat  discursus.  Et  ideo 
circulis  beali  Dionysii  aperiis ,  si  quingentesiniuin 
sexagesimum  sextum  ab  incarnationc  Domini  coniiu- 
gens  annum,  dcciuiam  quarlam  lunam  in  eo  nono 
Kalend.  Aprilium  Ueri  reperies,  et  diem  Paschae  do- 
ininicum,  sexto  Kaieud,  Aprilis  lunam  deciraam  se- 
ptiinaiu.  Nant  quod  Dominusdecimaquinla  luna  feria 
sexla  crucem  asccnderil,  et  una  sabbaiorum,  iJ  est 
dic  Dominica  resurrexit  a  mortuis,  nuili  licet  dubi- 
tare  cathoiico,  negligique  agnura  paschalem  decituo 
quarto  die  priiui  inensis  ad  vesperam  iramolari, 
prascepit  pariler  cum  Evangelio  qtiod  Dominum  ea- 
dera  vespera  tau,tum  a  Judx-is,  el  mane  sexta  feria 
cruciGxuui  ac  sepultum,  prima  sabhali  resurrexisse, 
perbibere  videalur, 

Secundus  ordo  circuli  decemnovenita.iS  comple- 
ctitur  indictiones  quindeciin  annoium  circuitu,  in  stia 
semper  vesiigia  reducens.  Quas  autiqua  Romanorum 
industria  comperimus.  ad  cavenduni  errorera  qui  de 
temporibus  forte  oboriri  poieral,  inslituias.  Dum 
eniiii  verbi  gr.ttia,  quiiibel  iraperator  medii  anni 
letnpore  vila  vel  regno  decederel,  poierat  evenire  ut 
eumdctiiannumunushistoricusejusdem  regis  ascrihe- 
rei  tempoi  ibus ,  eo  qtiod  ejus  parlera  regnaret ;  allcr 
vero  hisloricus  eumdeni  successori  illius  polius  ad 
tilulandum  pularet,  eo  quod  el  hic  pariein  a*|ue 
ejus  haberet  in  regno.  Verum  ne  per  hujusce- 
niodi  dissonanliara  error  temporibus  inolesceret, 
staiuere  mdictiones,  quibus  uterqiie  sr.riptor,  iino 
eliain  vulgus  oiuni  lemporc  cursum    acillime   con- 


L) 


8!>5  «Eh.E  VENt.IUIill.IS  OIERIJM  I'ARS  I.  —  DIDASCAUCA  GKNUINA.  Mfl 

genarcl.  U'"»  pro  taulilatequoquecaleulandi  quin    A  rinl,  et  post  5  reveiiantur.  Et  hujits  ordo  discrelio- 
decim  e.-se  vulueruut,  ut  plauissiino  niuncro,    et  ad 


inulliplicaiiiluui  piouiplissiiiio  compendiosius  traus- 
acti  lomporis  slalus  in  meuioriaiu  posset  reiluci. 
Iticipiiinl  autem  ititlielioiies  ab  octavo  Kalend.  Oe- 
lol>.,  el  ibi  ItTiiiiuanlur. 

Terlia  prxiati  tiiculi  linea  conlinel  epaclas  innt 
res,  ipie  ail  ciirsuiil  solis  annualim  untleuis  diebus 
accreieere  sotent.  Inde  epaetiB  Gneco  vocabuto. 
Item  adjecliones  ilitt.e,  quru  pcr  annos  singulos  uu- 
ilocim  dieruui,  ut  diximus,  accumulentur  aiigmento. 
Yel  eerte  qu.c  ad  invenicndas  quotae  sint  luuas, 
K.ilen  iarum  duodecimo,  et  per  lotum  adjicitiitl  an- 
uiiin,  ut  epaet.e  jure,  id  cst  adjectiones,  vocanlur. 
Et  quidein  per  loium  anni  verteates  orbem,  suos 
quoquedies  babct  adjeclioneslunares  uudeciin.Nam 
verbi  gralia  si  hodie,  ouui  scribo.  qiiinl.i  e.st  luna 
ipsa  isto  die,  post  aiiiium  deeinium  sextum  erit  luna, 
el  sic  semper  pro  undecim  adjeclienibus  annis  sin- 
gulis  crcseeus  usque.  ad  trigesimam,  ctqund  reniauet 
tota  crit  luua,  nec  eadem  lixc  qsnc  non  estprios- 
quam  decein  et  novein  annorum  peracto  cireulo  tle- 
cemnovcnnale  annoUtat  sunt  epactia  lunam  quota 
sil  in  undecimo  Kalend.  Aprilis,  ubi  paschalis  csl  fcsti 
prineiptum,  signant  hanc  prailixam  sui  cursus  regu- 
lam,  semper  observanles  ut  quoties  minorem  sex- 
ilecim  numerum  babent,  paschalem  lunam  praferat. 
Quoties  autem  majorem  in  sequenlem  lunam  pascba 
quxrendum  denioustret,  quaruin  locus  annuale  un- 
decimo  Kalendarum  Aprilis. 

Quaito  dccemnovennali  circuli  tramile  designan- 
tur  epacku  solis,  i.l  est  concurrentes  septem  mane 
dies  uuius  semper  lernos  per  annos,  duorum  aul.°nt 
per  amiuni  bissexlileiu,  usque  ad  sepliiuum  nume- 
riiiii  adjeetiune  eiescenles.  Quarum  circulus  habel 
anuos  qualcr  sepienos,  id  est,  vigintioclo,  qui  nimi- 
rum  i  on  anle  polest  consu  aimari  quam  bi&exlus 
quario  redire  solct  anno,  eunetos  septctn  inane  dies 
contingat.  Dominicam  videlicel  primam  feriaui  , 
quarlam  feriam.  sccundam  fertam,  sabbaluui,  quin- 
lain  feriam,  terliam  fcriani.  !loc  etenim  ille  crdine 
eurrit.  Cutnque  snas  quxque  anni  dies  habcal  con- 
currentes,  h;e  qiuc  iu  circulo  sunt  adli.x.u  coneur- 
reiites,  spccialilcr  qux  sit  nono  KalenJarum  Apri- 


nis  cunctos  annoruiii  veilentiiiin  couipleclilur  divs. 
Mcuiinisse  oinnis  calcuiator  debet  easdem  concur- 
rcntes  solis  trigesimu  abliinc  amio  quas  ex  proximo 
secuiurus  easdem  sexaginla,  quas  el  quuluor  cas- 
dem  nnnagiiita,  quas  et  sex  easdem  eentum  viginti, 
quas  et  oelo  easilem  cunium  quiiiquagiitla,  quas  et 
tleeein,  et  caHeras  iu  liuiic  uiutlnin  esse  redituras. 
Qanctinque  nuniero  annorum  transaclo  concurren- 
les  seire  desideras,  etundem  niimerum  viiles  quollra 
liabeai  triginta  et  trigesima  paiie  geminaia,  coneor- 
diam  verti  niium  cognoscis  aonorum.  Verbi  gratia, 
treceuti  decies  liabcnl  irigiuta.  El°  pi  uptcrea  eadem 
conciirrentcs,  trecentesimo  anno  qu;e  viginli  sunl 
futur.e,  si  t|uid  rcsidiii  fiierii  et  hoc  adjicies.  Eo- 
B  tlem  inodo  etiam  in  pra.ieriia  concurrenliam  ordo 
respicit.  Ilcm  quia  circulus  liiiiai  is  decemnovennalis 
pr.esenlis  auni  eparla?  vigesiuto  anno  reJeunt,  se- 
quenti»  abbinc  <|uatlragesimo  tertii,  sexage»imu  quar- 
li,  uctuagesimo  quinti,  ccnlcsimo  sexli,  ceiitesimo 
vigesimo  septiiui ,  eenlesimo  quadragesimn  octavi, 
centesimo  sexa:esiuio  noni,  ceuiesimo  octuagesimu 
decimi  annn,  et  c.ctera  similiter.  Quod  et  de  luna 
quarta  deeiiua  pasclia1.  cxierisque  quac  decemnoven- 
nali  eireulo  iocioduntur,  acjne  sciendum  est,  p  ie- 
ril  diligens  caleulator  etiam  prolixiores  sibi  lempo- 
rum  sequeulium  annoiare  recursus,  qtiibns  sempcr 
memineril  etiam  pr;eteriti  a'\i  congruere  staluni. 

Qniiita  circuli  tlec-  nmovennalis  regioue  lunaris 
circulus  iuclnditur,  a  quarto  ejus  incipiens,  el  terlio 
C  t  oniplexu  s  iti  anno  qui  pruprie  Ilnmanoruui ,  ei  est 
aJ  mensem  Jannarium  perlinens.  Nam  sicut  annus 
quisque  decemnovennalis  rirculi  pmpter  legalew 
llebr.vnrum  observationcm  a  paschali  uiense  inchaat 
ihidemque  finitur;  ita  et  hic  lUiiimnoiuin  instila- 
lione  a  luna  Januarii  incboat  alque  ibi  desinit.  Sient 
et  ille,  sic  el  istc  primuni  et  seruiidum  coiumunes 
annos ,  lertium  babet  einbolisniuni ,  qiiarlum  et 
qniutnm  e.omiuunes^sextum  emholisinum,  sepiimum 
commnnem,  octavum  embolismom.  Ilendccas  quo- 
quc  circuli  lunaris  iustar  dcccinnovenmlis.  sepiem 
annos  communes,  el  qualuor  babet  embolismos.  Et 
habet  coinmuues  anni  iticnses  lunares  duodecim,  dies 
trecentos  quinquaginta  quatuor.  Embolismi  autem 
menses  treileciin.  dies  trecentuin  ocloginla  qualuur. 


lium  ferc  designant,  videliccl  ut  projiins  fcslivitatis      pra.,.er  ,lnllm  duolual  oiioJeeim  cvtli   hujns  an- 

i.«i:„  ..M.i:M   «.^.,-:i..   r..:n:M.  a:~ -„.„ "  .  .... 


paschalis  exordio  posit.c  facillirae  diem  epaclarum, 
>el  ilccima:  quarta-  lunas  quotat  sint,  feriai  pandaut, 
ac  per  hoc  ad  pascbalis  invenlionem  diei  Dominici, 
planum  laciant  itcr.  Contigit  auicni  eadem  coucur- 
reiitiutin  aunua  diesque  calcutatorem  memiuisse  ju- 
vat,  et  jam  setundo  Kalend.  Aprilis,  leptlmo  Iduum 
Aprilis,  decimo  oclavo  Kalend.  Uarliarum,  ex  uude 
cinio  KalenJ.  earuindem,  Cujiu  circuli  talis  cst  cur- 
siis,  ut  quicunqiie  biasexlili  anno  sunt,  concurreolea 
ipsi  el  anle  qtitiiquenniiiiii  fueriul.  Et  posl  sex  an- 
nos  fntiii:c  ||nl  (jo.e  primo  bltSOXtO  amio  siinl  ea- 
dein,  ct  anle  annits  unJeciin  tr.insieiint,  etpo-t  inj 
redco,  qiue  sectindo  pott  l>  ssexlum  f.ideui,  cl  intfl 
6ex  auuus  ierinl,  ct  post  uii.locuii  romanent,  qu.c 
trei  posl  bUicxlum  ipse,  el  ante  ti  annua  prnierlu 


iiuin,  qui  csl  deceuinoveiiualis  priuius,  in  qun  tiiius 
dies  ratione  sallus  lunaril  interripitur.  Si  vis  scire 
quota  sit  liina  KalenJariun  Januarii  per  iiovem  tlc- 
eim  annos,  stiuie  cvclmn  liin.ii  quemlibet,  ul  puta 
qulnque.  Maltiplica  per  undecim,  liuut  quinquagbtU, 
AJtte  tintiin  lemper  regularem,  liunt  quinquaginla 
sex ,  parlbra  por  irbjinia,  remanent  vigrati  scx,  »i- 
gcsiuia  sexla  est  lutia  in  KaleuJas,  Januarias  amiu 
qtiinto  cytli  Jeceninovenn.ilis.  Iioin  suioe  octo,  inol 
lipliea  |"  i  iiuileciin ,  fiiinl  octoginla  utio.  A  l.ln 
iiiiuin  rogularem,  el  partira  per  IrigUtU,  remanenl 
viginti  novem,  esl  liiiu  in  K.ilentl.  mpraaeriptla, 
anno  cytli  luuaris  OCUVO.  ianluni  nicinor  e-.lt»  tle- 
iiini  lexll,  et  docimi  oclavl,  et  dectul  aoul  ovtli 
memorati  innt,  nou  unum  ut  In  irliquis,  lad  imt 


597 


H\l  RATIONF.  COMPUTI. 


£08 


addere  regulares,  et  lunam  Katcnd.  Januani  sine  er-  A     OcUva  circuli  meta  pandiiiilur   luna  dominicaa 

p.tscli  v,  propier  varianlem  ejusdem  dominicx  occur- 


rore  reperie- . 

Sexlus  Cjdi  locus  ampleclitur  lunas  qiialuordecim 
primi  mensL-  qui  pasciialis  dominici  diem  singulis 
aonis  absque  omni  ambigtiitate  demonslrent.  Nam- 
que  po-.t  decimam  quartam  lunam  dominica  dies 
occurrit,  ipsa  est  paschalis  doininicae  resorreclionis 
dies.  Qui  quidem  decima  quarta  luna  primum  in 
«quinoctio,  id  est  duodccimo  Kalendarum  Aprilium. 
Ullimuni  vigesimo  nono  abliinc  die,  id  est  decimo 
quario  Kalendaruni  Maiarum,  suum  vespere  proccs- 
suui  terris  ostendit.  Quibus  terminis  per  annos  denos 
ei  novenos  legali  terapore  paschalis  observanliae  dis- 
cursus  conslat  es-e  comprehensos.  Si  vis  per  argu- 
nientum  decimam  quarlara  lunam  invenire,  sume 


sum  septem  dierum  ambiiu  inclusx,  id  est  a  decim» 
quinto  ui'iue  vigesiinum  primum,  qui  pro  cerlo,  dies 
celeberriina  legis  sint  adnotatione  proellxi,  dicenle 
Domino:iPrima  nictise,  decimo  quario  die  mensis 
comedetis  azyma,  usque  ad  vigesimum  primutu 
mensis  ad  vesperam,  septem  diebus  fermenlalum 
non  invenielur  in  domibus  vcslris.»Cum  priini  scp- 
lem,  qurc  ejus  dierum  azymorum  nunc  regula  lalis 
est,  ul  ijiik  post  aequino^lium  quindecima  luna  oc- 
currerit  primimensis.inlelligaluret  hocqiiemcnnquc. 
srpicm  dierum,  usque  ad  vicesiraum  priinum  donii- 
nicam  acceperit,  paschalis  fesli  gaudiis  aptum  porri- 
gat.  Iloc  auleni  pro  cerlo  scire  debcs  quod  si  !una 


epac.as  lunares  anni  cuius  votueris,  et  si<iuidem  de-  B  n>ctma  quarta  primi  mensis  in  Dominic.im  incideril 


cimo  quarlo,  vel  quindecimo  sunl,   undccimo  vel 

duodecimo  Kalend.  Aprilis,  die  decimo  quarto  luiioii. 

venire  cognoscat.  Quia  nimirum  Kalendarum  supra- 

scriptarum  proprius  est  omn.um  locus  epactarum. 

Sin  aiilein  pauciores  suiii  enacls,  dimillas  eos  cres- 

ccre  per  dies,  usque  dinn  decitnum  quartum  impleant 

iiiimeriim,  ct  ibi  »c  lunam  pascliaa  habere  nou  tiuhi- 

tct.  Pnrto  plures  quindenario  nuinero  si  habuorit 

epactas,  et  has  itsque  ad  tricesimum,  id  c-t  ipsius 

lerminum  mensia  per  dies  crescere  sinat.  Et  sic  a 

nova  luna  inchoans,  aique  usque  ad  decinuun  quar- 

lam  ex   ordine  percurrens   diem   v  ttis  pascbaiibo» 

aptum  rite  repeiiret.  Sed  lioc  noluudum  quod  deci- 

ina  quarla  luna,  si  communis  esl  annus,  uudecim 

diebus  prius  ;  si  vero  enibolisutus,  decimus  nonus  C  oelxa  ducentum  viginli  octo,  id  est  otto  millia  du- 

tardius,  quam  pnccedenle  anuo  transieral,  semper      centos  ocloginta  quaiuor. 


diem,  omniinodo  iu  septimanam  sequenteni  csse  dif- 
fereudum. 

Cai».  XVIII.  —  be  circulo  mngno  siderum. 

Cbculus  Paschx  niaguus  est,  qui  inultplicato  pir 
invicem  soiari  ac  lunari  cyclo,  quingenlis  et  trigint» 
diiobus  conficitur  annis.  Sive  enim  dccies  novies  vi- 
ceni  el  ocloni,  SCU  vicies  oclies  deni  ac  uovcni  niul- 
tiplicenlur,  quingemoruiii  triginla  iliutruin  numcrum 
complent.  Ui.de  lii  ut  i.lcm  cirrulus  magniis  decein- 
novennalis,  iuna?  circulus  vigiiui  octo,  solis  autem 
qui  vicenis  octouisque  consummari  solenl  aunis  nn- 
vemdecim,  liabeat  bis  sextum  dccies  noviesseptenos, 
id  est  ceiilum  triginta  tres  menses  solares,  vicies 


redire  consuevit ;  exceplo  uno  duulaxat  primocirculi 
decemnovennalis  anno,  in  quo  proplcr  rationem  sal- 
tus  lunaris,  duodecim  oiebus  annotiiium  cursum  pue  - 
currere  solet. 

Sepliiuo  decemnorennalis  rirculi  titulo  dics  pas- 
clu'  dominicus  comprehenditur,  qui  de  dominica 
uostri  Saivatoris  resiirrectione  a  mortuis  exordium 
coepit.  Nam  cum  iu  Veleri  Tesiamenlo  tribus  argu- 
Bientorum  indiciis,  Paschac  lempus  sit  observarc 
pra?ceplum  :  prima  vitielicel  nt  post  a:qi:inortium ; 
secunda,  ul  mense  prtino;  terlia,  ut  lerlia  ejus  se- 
piimuna,  id  est  a  vespera  decima  quarta  lunoe  quas  est 
iuiliuiu  decimi  quinli,  usque  in  vesperam,  id  est  ter- 


Menses  auiem  lunares,  vicies  ociies  ducenlos  tri- 
giuta  quiuque,  id  esi  sex  millia  quingenta  ct  ocio- 
ginta  dies,  exceplis  bissexlis  vicies  octics  quinque 
millia  noning^nla  viginti  quinque,  id  esl  ceiituiii 
nonaginta  quaiuor  niillia,  el  cenlum  ocoginla.  Ap- 
positis  autem  bisscxlis  cenlum  nonagima  quatuur 
millla  et  trecenta  tredecim. 

Qui  ubi  memoratum  ex  ordinc  menslum  dlerutn, 
tjua:  summa  complevcrit,  mos  in  seipsum  revoiuius, 
cuncla  qux  ad  solis  vel  lunoc  cursura  pertineni, 
eadem  quoe  pra-lerieiant  semper  lenere  rcsiaural. 

Si  nossc  vis  quoius  sit  annus  ab  Attaui  secundum 
Gia;cos  duntaxai,  multiplica  quindeciui  per  quadra- 


miniun  vigesiuium   prinium  celebretur;  quarla  in  D  ginla  el  ocicdecini ,  liunl  sex  millia  ducenla  e» sep 


ejusdem  observatione  regula  est  nobis  a  temporc 
dominicat  resorreclionis  imposita.  ut  cum  aequinociio 
Irauscenso,  lunam  primi  mcnsis  deciinam  quarUun 
vespere  ortum  facere  videreinus,  non  statim  ad  fa- 
ciendum  Pasclia,  id  est  iraiisituni  de  moi  te  -ui  vilam, 
de  corruptione  ad  incorruplionem,  de  pcena  ad  glo- 
riam,  resurgendo  facere  dignatus  csl,  exspectantes, 
in  ipso  tandem  congrua  Pascbxsolemnia  celebremus. 
Quod  &i  quis  objecerit  non  xquinoctii  memoriam, 
k<  d  lantum  primi  mcnsis,  et  tertise  in  eo  seplimanx 
posuisse  Moysen,  scial  quia  etsi  ueqiiiiioctiuin  iioini- 
natim  non  exprimil,  in  boc  tantum  ipso  quod  a  ple- 
nilunio  primi  mensis  Pasclia  faciendum  prjecipit, 
(•qtiinoctii  (ranscendunt,  plenaria  ralionc  deproinit. 


tuaginta,  adde  indictionem  annicujusvniueris.quem 
prsesentis  anni  novem  csse  comprubatur,  el  liuut 
centum  sepluaginta  novem. 

Si  nosse  vis  quotus  sit  anmis  ab  incarnationa 
Domiui  nostri  Jesu  Christi ,  computa  quin.lecies 
quinquageni,  tiunt  anni  septingenti  et  quinquaginta. 
His  seplem  adde  diiodecim  rc-gulares,  timit  sej-iin- 
genii  quinqtKiginta  duo.  Ad.le  et  indiclionem  anni 
cujus  volueris,  qua;  praesentis  anni  uona  esse  com- 
probatnr,  liuul  simui  auni  ab  incarnatiouc  Cbrisli 
seplingenli  septoaginla  unus.  Hxc  lantum  menior 
estosolliciius,  ut  quando  quindecima  ventrit  iudiclio, 
camdem  subsequi  primam  scias. 

Quia  vcro  pcr  unam  imlictioncm  hujus  cakitlatio- 


599  bED.V  VENEIUBILiS  MERUM  PARS  I.  —  DIOASCALICA  CENUINA.  «00 

tii»  iiiiiuerus  iinpleri  non  putrst,  eolcm  anno  non  A  que  concurrentes  fuerunt  anno  naitviUitit  Doiuini ; 


mnltiplicabis,  ui  superiu*.  quindrcies  qiiiiiquies,  sed 
qnitulecies  qiiinquies  et  a»se.  Et  il.i  deinceps  in  sut>- 
fequentibus  aunis,  osque  ad  quinderiir.am  imliciio- 
iirui.  Qiiiniji!:it'i:ii.i  et  uiiuiii  per  quindeclm  compuia, 
ijuilius  additis  tcmper  septem  regularcs  HpritcrV- 
pia&,  liuplcbis  numeriim  annorum  Domtui,  et  uihil 
mtnanet  quod  pi>r  duodee im  addere  possis,  ticul  et 
in  idiis  indicliotiihus  rcmanet.  Utin  primt  Indictione 
tinuin,  in  tecunda  dno,  in  tertia  (res,  vel  tisque  ad 
deeimnni  qnarlaui ;  tot  remanenl  de  compulo  supra- 
seriplo  quot.i  fuerii  indiclio.  Iloc  argunicnlo  invenie» 
annum  Doiniui 

Si  vis  scirc  indiciionem  quoia  sit,  »ome  asinos  ab 
Adam  quos  hahoeris,  et  cos  parlire  per  quindecim; 


li«  ■  —  partire  et  remanent  concurrentes. 

Si  vis  srire  quoius  sit  eoncurrens,  siiiue  cireuluin 
sntarem,  qui  nnnc  vigesimus  oclavus  esse  emnpro» 
btlnr,  et  qu:irt:>m  rjusdem  nnmeri  iptu  aljicias, 
pariire  per  septem,  et  quol  remanenl,  totu»  «I 
euncurrens  in  nnno  Kalend.  April. 

8i  ■0M«  vij.  quoius  sit  circulus  Itina»,  sutne  annos 
ab  Ad.im,  el  eos  partire  pcr  novem  decini  annos,  et 
qrnrt  remanenl,  totus  est  circulus;  si  nibil  remauet, 
deeimus  nctavus  esl. 

kem  suine  annos  ab  incarnatione  Domini,  qunl 
fiierini,  ct  sublrahe  semper  iluo,  et  quol  remanent, 
hos  partire  per  novem  decim,  et  iicrum  quot  rema- 
nenl,  lolusest  circulus  lonsedecemnovennalis;  si  au- 


.jtmt  rcmanenl,  tou  esl  imlictio  :  si  niliil  remanet,  B  teni  remanet,  decimus  iienus  vsl. 


quindecima  esl. 

Iteiu  si  vis  seire  quota  sit  indietio,  sume  ab  incar- 
iiRtione  Domini,  id  est  seplingemi  sepluagiutaunum, 
liis  semper  adjice  tres,  tiunl  sepiingenti  sepluaginta 
■inatuor;  ha:c  partire  per  quindecim,  remanent  mv 
vem ;  nona  est  indiciio ;  si  nibil  remanei,  quindecima 
esi. 

Si  vis  scire  quola  est  epacla,  smne  annos  dtcem- 
ii  venualis  cycli  quol  fuerial,  et  de  ipsis  subtrabo 
semper  unuin,  et  illos  mulliplica  per  undecim,  et 
poslca  parlirc  per  triginta,  et  quoi  remanenl  toia 
«st  cpacla. 

Iiemcoinputa  a  prmioannodeceuinovennali  usqite 
in  quem  voltiem,  utputa  in  qninlom  annuii),  riiniit.e 


Si  vis  nosse  quotus  sit  anmu  cycli  decenmorenna- 
iis,  smni'  annos  Doiuini,  et  unum  adde,  quia  secund» 
ejusdem  anno  nattis  Chrislus;  parlire  per  noveni 
decim,  et  quoi  remanseril,  ipse  esl  annns  cvcli  de- 
cemnovetinali»,  et  si  oiUil  remanet,  ociodeeimtis  est. 

Si  vis  scire  bisseslilem  annuin  ,  pariire  anitos 
Domiiii  perquaiuor,  et  quot  muaiiseriol,  lol  tunl 
anui  a  bissexlo. 

Si  nossc  vis  quof  puncia  tn.aqna-que  mna  fn  die 
luceat  secnndum  f>oinauos,  sume  dies  a  Januarie, 
ut  pula  iu  Nonas  Martias,  liunl  septuaginta  sex.  Vido 
quotus  sii  cyctus  lunse,  ulpula  sex,  multiplica  ipsnm 
circulum  lunx  quinqoies,  liunt  septuaginla  quinque. 
Adde  .id  dies  a  Januario,  liunt  centum  quadraginta 


super  unum,  remanent  qualuor,  multiplica  per  qua-  C  unuin;  deduc  sexaginta  bis,  fitint  cenlum  viginti. 


ttmr,  uudecim  annuas  epactas,  el  facies  quaier  ttn- 
deceni,  linnt  qiiadraginla  quatuor;  hos  pariire  per 
(rigittia,  remanenl  quatuordecim ;  qunrla  ilecima  est 
ep,ict.i.  In  secondo  circulo  deceninovennalis,  ita  per 
intnies  dccem  et  novem  annos  sub  bac  brevitaie 
compulabis. 

Uem  partire  annos  Doniinl  per  octodecim,  e(  qoot 
rcmanenl  mulliplica  per  nndecim.  Item  partire  per 
diginla,  ct  rcmaneni  epaeLx. 

Si  nosse  vis  epactas  solis,  id  esl  coneurrentes  dies, 
suiue  anuos  Domini,  ei  eorumdeni  «piariam  pariem 
adjice ;  his  quoque  temper  adde  rrualoor,  qui»  quin- 


reinanent  sex  :  ipsre  sunt  puncium  lunae  rpsius  d  ei 
qux  lucet,  id  est  borani  pi  imam,  el  punclum  imnm 
hor.c  secundx. 

Si  ipsam  lunam  »is  invenrre,  mcmento  quol  babtie- 
r  s  in  surama,  antequam  persexaginia  parlireris:  et 
qnolies  deduxisli  sexaginta,  (ol  asses  adjicie»  nd  sum- 
mam  eamdeni,  ei  ilerum  roultiplicaliim  circnluiu 
littwe  sexies  juuges  ad  sitmmam,  dividesque  per  lri- 
ginta,  el  kmani  diei  ejusdem  invenies. 

Si  nosse  vis  quoius  sit  circulus  tolis,  tiinic  tnnos 
ab  Adaiu,  et  eos  partire  per  viginli  octo,  el  quot  ro- 
manent,  tolus  esl  solaris  circulus. 


DE  PASCILE  CELEBRATIONE  LIBER, 


sivt 


DE  jEQUWOCTIO  vernali  juxta  anatholium 

■rlSTOLA. 


HfcVErtESDISSIMO  AC  SAJfCTISSIMO  HtATni  VICBHED*  PHESIIYTERO,  BEDA  OPTABILEM  III  DOIIINO 

9ALUTEH. 

I.ilicrtier  aecepi  litieras  lu.f  bcnignilalis,  amantit-  1)  samde  biitoria  eeeletiaslira  ,  super  qua  mc  iniorru- 
«ime  iu  Christo  fraler,  «l  eapllnla  quae  rogisii  prom-  ga*ti  prxteutem,  eui  idiic  breviier  uipoiui retpondl, 
pltis  dcseribere,  ac  tilrf  dirigerc  arceleiavi,  ireoior  nunc  lalius  explansre  eliam  sludui ,  hoc  est  de 
familiarilalis  ac  dulcedinii  qua,  ciim  illoatlvenirem,  %quinocli  >  venio,  quod  iu  liliro  prafltu  Aiitlholin» 
me  sn  ctpisli.  Scd  cl  quxstionemillaut  nicrilo  famo-      aiiliste»  levercndis^imus,  ui  undcciuio  Kalend.  Aprd. 


601  DE  IUSCILE  CELEBRATIONE.  002 

die  aunoUsse  pcrhibeliir,  » um   cxtcri  ./Egyptiomiii  A  scribat,   <1  quo  Pischa    iueipere   potest,  quoqge  at] 


luagblri  hoc  niagis  in  riuoJecimo  Kalcndamm  earum- 
ilem  die  annota<idum  esse  decernant.  Dicit  namque 
sanctus  Prolerius  Alexandrime  antisles  Ecclesi.u ,  ad 
beatissinium  papain  Leoneni  scribens  de  pascba,  et 
manifesle  quideiu  secttndura  cursum  soiis,  sxv  dfe 
mensis  Phaaienoih,  qui  eliani  xu  Kalendas  April, 
xquinociiuin  esse  cognoscitur.  Sed  non  oporfet  ab 
bec  aquiiioclio  priini  meiisis  exordium  jusla  cursuiu 
Iiiiih"  prorsus  afligere,  •lioqoiit  per  oraiiia  solis  cir- 
culo  lunx  di&cursus  concordare  debuerat.  Bieit  et 
sanetus  Cyrillns  rjusdem  prxsul  Eectesix :  Sol  enim 
ipse  quotidie  terra  marique  et  clauditur  in  flne  diei, 
et  in  diei  inilio  aperitur,et  flnit  solcurswu  lotius  anni, 
in  duodecimo  Kalend.  Aprilis.  Undelemerilo.stctitct 


duodecimum  Kalendjruni  Aprilium  regulariter  respi- 
cit.  Aliende  quid  in  sequentihus  ex  anliquorum  sen- 
lentia  Patrum  annotat.  Cuni  eniin  sint  duo  xquino- 
ctia  verU  et  automni  sequis  spatiis  dirempta,  et 
dicinui  qnarto  die  priini  mensis  sit  slatuta  sulemnitas 
posl  ves|>eram,  quaiulo  luna  soli  apposila  e  regiouc 
di  pr»  Jienditur,  sicut  etiam  ocnlis  probare  licel:  inve- 
iniur  utique  vertuilis  xquinoclii  purlem  sol  obtinens, 
luua  vero  aiitumnalis.  QuiJ  ergo  mirandum  si  in  xt 
Kalendaruiii  Ai,>riliuii;  xquiuocliuin  fleridicat,  cum 
de  i>la  loqui  se  hora  declarel,  quando  occidenle  ad 
vesperanisole,  lunaceoiiliarinsuuin  atloilitexortuin. 
Lbi  par.ter  inluendum  quod  xqiiinnclia  veris  et 
autumni  xqiiis  spatiis  diiit  esse  dirempta.  Et  iude 


cxlerosmovelsludiosos,  qnomodo  Atiatboliuscumsit  B  cotligendum  quod   ah   xquinociio  ad   xquinoclium 


et  ipse  eruditioneacgenere  .Egyptius,  quasi  contrarius 
vEgypti  »loctoribuj,scribat  xquiuociium  idem  in  un- 
deciino  Kalendas  Apriles  occurrere  solere.  Etl  ergo. 
inquiens,  in  prmto  anno  inilium  primi  mensit ,  qiiandc 
etldecim.  el  imnnorum circuti iniiiun.tecundum  sEgy- 
pliot  quidem  mentii  Vhamenolh  rigetimo  texlo  die,  te- 
cundumRomanoiteroundecimoKatendatAprilis.inqua 
die invenilurtot  non  *olum  contcenditse  primam  parltm, 
rerum  etiam  quarlam  jam  in  eadem  dtehabere,  id  ett,  in 
prima  exduodecim  pariibut.  ttwcaulem  particuta,  ser- 
nate  eit  tequinoclium  ei  ipta  e»l  initiiim  meniium,  ti 
capvl  circuli,  et  abtotulio  curtut  itetlarum,  1711«  xkinat 
id  eu  vaga  dicnntur,  ac  finit  dnoiecimce  panicutei,  *t 
lotiiti  circuli  terminut.  Sed  facillime  ralione  posse 
credo  doceri,  noo  cam  cxleris  iEgypti  el  Orientis  C  ■*•* 
prxceptoribus  in  hoc  esse  conirarium.  Facit  euiin 
ratio  quadranlis  (quem  bissexlum  vocanl)  ut  sol  xqtii- 
noclialem  sui  cursus  locuui  in  sgnifero  circulo,  nunc 
in  primo  exortu  sno,  nunc  in  meriJie,  nnnc  occasu, 
nunc  media  nocle  comprebendal,  et  quotiens  mane 
vel  ineridie  lieri  x.|uiuoctiuin  coutigeril,  ;id  dnodeci- 
inum  Kalcndarum  Aprilium  :  quotiens  auteio  vcsperi, 
vel  media  nocle,  ad  undeciroum  Kiien  tatum  earuin- 
deni  dicmpeitiuei.  Absque  enira  conlradiciimie  i»r. 
oinnis  ex  quo  Doininus  a  mortui<  rennrrexit,  sequen- 
tis  diei  lemporibas  nnleponilur,  1101  aulem  prx:  eden- 
tis  apponitur.  Unde  rontulte  Anatbolius  non  vetat  in 
undecimuro,  sedante  xtKaleiidaniin  Aprilimn  Pascha 
celebrari,  cum  ipse  in  eodem  libro  diligenier  c:i  ami 


diinidium  anni  compuiare  debeamus  ,  alque  aulu- 
nuiale  xm  Kalendarum  Octcbr.  aimetare,  cenloiri 
viJelicet  el  oclogiuta  duobus  diebus  a  vernali  discre- 
tum.  Qiujti  csse  verissimum  eiiam  horologica  docel 
inspectio,  maxiine  ciim  hanc  xqtiissimain  anni  inter 
xquinocliorum  direropiionemaiiliqiiissimi  eleiudiiis- 
simi  docloris  Arrslsi  verbis  astrual,  qui  fuit  unus  ex 
illis  LXX  illustribus  Scriplurte  sacrx  li.lerpretibus. 
Qtiod  autem  idcm  ait  Analhohus,  iu  qua  dies  inveni- 
tur  sof,  non  soluui  conscendisse  primani  pariem  , 
Teriimeliam  quariaiu  jain  habere  in  ea  die,  id  est,  in 
prima  etduodecim  paitibus,  xu  partesxnsigna  horo- 
scopi  nominat,  qux  tricenis  diebus  et  paucis  insuper 
horis  solem  singula  leneut.  Unde  et  Maro  de  iisdc m 


ldeireo  cerlis  Jlmeinnm  parlibos  orbem, 
Per  duodeua  regil  mundi  sol  aureus  uslra. 

quariun  videlicet  partium  piima  juxta  naturam  a 
loco  xquinoctii  vernalis  incipit.  Ifcee  autem  prima  ex 
dHodecima  vernalc  cst  xquinociiuin,  quia  tiimiruni 
parlis  ejusdem  iniiium,  scilicel  ulii  sol  primo  positus 
est,  ipsum  lenct.Tqiiinociium,  recle  pr.i>mii|itsolem 
in  ea  die  non  soluin  consceiidissc  primani  paitein 
verum  eliaiu  quadram  jam  in  ea  die  hahere  :  quia 
quoliens  xquinoctiale  tempus  juxta  raiiooem  prxfa- 
lam  in  undecimum  Kalendarura  Aprilium  incidit, 
lotiens  in  ipso  leinporis  moaiento  illa  quarta  pars 
diei,  qu^  aiinuatiin  accrescere  solel.sectirKliim  natu- 


quorum  pariler  et  aovorum  Pati-um  scriptis  affirmet,  D  raiu  pei  fect.i  esse  dignoscitur.  Nain  com  duodecimo 


an  le  tt  anscensnm  xquinoctii  Pascha  agiuon  posse.  Ipse 
eniia  fibi  leslis  erat  quod  scribens  non  prima  se.lis 
xquiiioctiali-  Isuinora,  sed  uiiima  signavit,  hoc  esl 
ea  a  quibus  Pasclix  cvl^ratioiie1»  incipere  posse 
noverat.  Cum  eniin  secundo  vel  teclio  anno  post 
bissextutn  Paschx  dies  Dominiciis  in  undeciuto  Krilen- 
darum  Aprilium  occurreril,  conslat  nlmirum  qnod 
cuin  sequinoctio  Pasehx  tempus  inchoatur.  Cnjus 
cxremonix  partes  cclebntntar  ejusdem  prinm  noetb; 
qu?mvis  illa  mediante,  vel  etiam  incboante  perlci 
xquinoclium  nullus  amhigit,  e»  quod  proiecto  Domi- 
nicx  ipsain  resorrectioni3  rite  cetebrari  horam,  qux 
dilurulo  fai  ta  esl.  Et  ut  patenler  anirnaJvertas  qaftd 
Aojtholius    vespertioum    specisiiter    xqiiiiiocliura 


Kalendarum  e-jruindem  die  contingit  xquinoctium, 
tuin  in  ipso  xque  dic,  et  io  ipsa  xquiuoctili 
bora  quadrans  idem  exolelur.  Ueo  autem  sd- 
dimtts  iialuraliier ,  quia  consuetudinis  est  bu- 
maiix,  variis  ilimn  temporibus  anni,  prout  cuili- 
betgenerf  placuit  hserere.  Naturalis  vero  est  raiio- 
nis  in  coiupletione  et  circulis  solis  adjici,  quam  Cy- 
rillus  signavil  ia  ea,  quam  ut  stipra  proposuimus 
senleiiti»,  dicens  :  El  linit  sol  cursum  lolius  anui  in 
du.deciiuo  Kalendarum  Aprilium,  el  ne  quis  fon« 
nos  non  coiilendai  in  liac  Anatliolii  scnienti»,  hoe 
q  od  ipse  sensit  imelligere  poluisse,  lihel  pauea  an- 
neclere  quae  de  iisdem  panibus  ct  xquinoclio  vw 
doctissimus  Victor  Capuanx  uibis  aotistcs  dcscribe- 


co'.  i:em:  vi.nkrauilis  operum  PARS  I.  —  DIDASCAUCA  GENUINA.  6U4 

bal.  *   Cttleathi,   un|iiii,  tirculus,   pcr  quem  sul  et  A  ;1,sl,, „,-,,,_   ubi  opporlunuiu  reprobalur  lireruil,  et 


hma  et  stel  x,  nuj*  planeUB  appollantar,  conira  im« 
peluin  loiiu»  cu?'i  pruprio  moiu  ferunliir,  per  duo- 
deciiu  partes  jiulicio  est  sapiculi.c  dislribulus.  Qui- 
bus  pcractis  ccclxv  die,  (|iio  lolo  lcmpore  annus 
explelur,  duin  snl  repelierit  circuli  supradicli  primic 
parlis  iniliimi,  oritur  anni  printipiuiii,  quod  lil  a 
duodivimo  Kalendarom  Aprilium  dte  usque  ad  undc- 
ciiiiuui.  S.vpe  enini  vespere,  itilerduni  nocle,  non- 
iiuiiqu.im  Ipaa  Kalendarum  xt  Apriliumdieprovenhe 
depreliendilur.  Vicesiuia  igilur  sexla  die  •  Harlii 
inensis  ircuniliiin  Alexandiinos,  lioe  eit,  juxla  l.a- 
linos  dtiodecimo  vel  undecimo  Kalendarum  Apri- 
lium  die  lit,  juxta  solis  cursum  primi  oiensis  initium. 
Ne  quii  autem  nos  inconsianiiae  velil  arguere,  quod 


ipse  undcciinum  in  ea  uon  oclavum  Kalctidarum 
Aprilium  scribcns diem.  Sed  et  Diunysius cogiiomcnlu 
Exiguus,  tcientla  pru;cipuiis,  miruin  quare  vcl  ipse  iu 
epistolis  luis  pascbalibus  Analliolii  tuflragiuin  de 
bisloria  ccclesiastica  flagitarct,  si  ejus  ibi  dicta  sci- 
rel  labaia  ,  quem  ut  Gracac  etiain  lingux  perilissi- 
mnm,  qualilcr  l.cc  sint  primo  eilila,  latere  non  po- 
luit  alienlio.  Sed  quia  meusis  bic  unde  sumal  exor- 
dium,  vel  ubi  lerminetur,  cvidenler  in  Moysi  scri- 
ptis  iidii  colligilur  :  i  praifali  veuerabiles  cccxvui 
pontiGces  anllqui  moris  oliservantiam,  et  exinde  a 
saiitlo  Moyse  tradilam,  sicut  in  septimo  libro  Eecle- 
siastic.i-  hisloria;  fertur  solerlius  invesliganles,  ab 
viii  Idiuuii  Mariiai  iini  usque  in  dicm  Nonarum  Apri- 


velul  sub  ambiguo  fluctuanles  diem   primi  mensis  •»  liuin  natani  luuam   facere  dixerunl   primi   ineusis 


minime  delhliamus,  hujusmodi  objurgator  aut  potius 
inquisilor  sciai,   quod  solertissime  a  septima  diei 
liora,  lioram  primam  alterius  dici  docet  inciperc,  et 
rum  sit  xxv  dies  b  Martii  mensis,  xu  Kalendarum 
Aprilium,  si  vespere  ejuslem   diei  sol  spatiun»   pri- 
inx  partis  illustrel,  Jam  xxvi  ascribilur,  jEgyptiaca, 
ut  diximns,  tradilione  suhtili  et  sine  dubitalioiie  pro- 
babili.  »  El  postpauca  :  «  Igitur  luna,  inquil,  si  xiv 
reperilur,  sole  in  prima  parie  sui  circuli  consiilulo, 
jure  piiuii  mensis  aseribitur.  Si  vcro  prius  xiv  luna 
boc  pleuo  luminc  orbis  cflulserit,  quam  sol  meran- 
ralam  primam   patlem   circuli  sui    conligerit ,   xil 
inensis  esse  reperitur  vel  repulabilur.  El  quotiens 
ita  contigit,  solemniias  differiur  ad  allerum  plenilu- 
nium,  quum  venirc  necesse  est  adliuc  sole  in  prima 
parte  de  duodecim  cireuli  parlibus  conslilulo.  »  B« 
deveibis  beati  Victoris  assumere  placuil,  qualenus 
sententia  sancii  Patris  Anailiolii,  qu*  et  in  ipsins 
opere  paschali,  el  in  historia  ecclesiaslica  plerisque 
obstura  est,  per  ejus  tibi  «iicta  clarior  redderelur. 
Sed  neque  boc  praHcreundum  quod  snnt  qui  conleii- 
dunt  Analholium  iu  hac  seuientia  nequaqu-m  unde- 
cimum,  sed  octavum  Kalcndarum  Aprilium  diem  po- 
suisse,  dicentes  :  cum  hanc  senteniiam  in   hisloria 
ecclesiastica  ponerct,  diein  pro  die  mutasse,  et  liu- 
sebium  quod  cav.era  bene  ac  pbilosopniee  posila  vi- 
dcrct,  uno  vcibo  corrigere  vnluisse,  quod  in  ea  mi- 
ntis  perfecle  dictum  conspexerii,  ne  illum  videlicet 
qiicm  laud.ire  proposuerai,  palarn  notabilem  mon- 
slraret,  si  cjus  pura  verba,  ct  ut  ipse  scripserat,  suis 
inderel  hisloriis.   Sed  inirum  si  Eusebius  tain  cir- 
cumspectus  sernione  el  sensu  scriptor    in   laniuni 
laudis  aliorum  poluit  esse  cupidus,  ut  corum  scri- 
pluris  dfflagians,  ea  qn:r  ntm  dixeranl  illos  dixisse 
linxerii,  nec  formidarel  argui,  poslquam  lecloressui 
integra  eoruin  opuscula  persciiilarenlur,  alqus  quuj 
ipse  de  his  assumpseral  aliler  in  suis  aueloiibus  po- 
llla  oflendissenl.  Mir.m  si  Vi.lorem,  cujus  dicla  po- 
suiuius,  viriim  a-que  eruditionis  cximix  lalis  impo- 
stura  laluil,  qui  in  alio  opere  fcribrns  de  lascha, 
banc  caindeiii  sentenliam  Anathoii  de  bisloria  et- 
clesiastica,   quasi  jure  laudaliileni  ac  iiieiiioruhilem 

•  In  nostro  exemplari  Iteiorquidem  erull  wwril, 

Uposuil  in  tuarjuie  /'/iiiiiifiii>.t.  KvlT, 


iuilium ,    et   a    duodecimo    Kalendarum    Apriliuin 

usque  ad  xiv  Kalend.  Mai.  Iiinam  xtv  solertius  in- 

quirendam  >  (  Emeb.  tlist.  Eetlet.,  lib.  vu  ,   cap. 

28).    Ilatiue  ver.simile  videlur,  Eusebium  quidem 

t(ii  tl  in  Gr.cca  auciorilate  invenerat,  Gdeliter  suis 

indidisse   hisioriis.    Ipsum  vero  libellum   Analhulii 

poslinodum    in    aliquibus  Lalinorum  excmplaribus 

esse  corrupluni ,    eorum   nimirum  fraude  qui  Pn« 

sc.b.v  verun?  lempus  ignorantes  errorcm  suum  lanii 

Patris  auctoriiate  delendere  gestirenl.  bcd  qwa-ni.it 

iiii  qni  Eusebiom  magis  unam  emenda.se  senlentiam, 

qiiani  alios  quoslibet  totum  Analholii  piilaut  infal- 

sassc  libellum,  quomodo  in  ipso  libello  slt  scriptuni. 

,  Sed  rjuid  miriim  si  in  xi  luna  eriaverinl,  qui  iii  dics 

J  adtliderunt  anie  a  quinoctium,  in  quibus  Pascha  im- 

m  i'avi  |  tiss''  deliniunt,  quod  ccrlum  oiiinimodis  pu- 

tari  absurluin.  Quibus  respnndcndum,  quia  Analbo- 

llus  poluerii  nosse  plurimos,  qui  sic  vel  stc  de  Pasch* 

senser.nt,  nec  tJinen  ad  noslram  noliliam  pervene- 

rinl.  Et  econlra  quxrenHtiin  ab  eis  quumodo  in  ipso 

hbello  sil  scriplum  :  Est  ergo  in  pi  ituo  anno  initiuiu 

prirni  mensis,  quod  esl  xix  annorum  circuli  initium, 

setimdum^gypiiosquidemmensis  Phamenotb  xxvu 

die,  juxta  Macedones  vcro  Dislri  mcnsis  x\u,  sccun- 

diim  liomanos  vero  Martis  mcnsis  XVI  die,  id  e.t, 

vm  Kalendas  Aprilis,  cuni  xxvi  dies  niensis  ^Egyplio- 

ruin  Plianienoth,  el  xxn  dies  mensis  Macedonum  Di- 

slri  ii. iii  sit  vin  Kaleiiilarum  Aprilium,  sed  ix  Kalend. 

.)  April.  Nonne  verisimillimuiu  apparet  quam  sil  fal- 

saia  senienlia,  tilii  ipse  i|ui   vm  Kalcnd.    pro  ix  Ka- 

lend.   April.    inutavit,   nblilus  est   eliam  .f^gyplio- 

rtiin  vel  Gracomm  menaium  statum  mutare?Sed  lus 

i|t..e  miiiiis  ntii.i  erant  iuaneie  |ieiini-sis  ul  fueruiil, 

illtid  soluininodo  quod  soi»  sihiju.-  usibile  eiat  niii- 

lavil.  Quid  s.ine  horuin   sit   verius,  illi   pulius  qtu 

Aiialholium  Grx-cuin  legunl,   videanl.   \eruni  sivo 

Eusebius  unam  srnlenliam  seiiquilihet  l.Huni  ipsuiii 

libcllum  a  suo  stalu  inulaveril,  eonsl.u  ali.,|tie  ulla 

dubielatc,  quamvi*  pluriina  verlerit,   *quinoclinin 

oclava  Kalendarum  Aprilium  dic  nequaquam  pos.s«i 

reperiri.  tjtiod  in  conspeciiene  horologie»  ex  aperli 

raiinne  probnbilur.  Kegula  eium  tcnet  eecle>ia>iicjj 

•>  Sic  ut.uprain  noslio  exemplari.  Ewr. 


«!)5 


DE  PASCII:E  CEI.tBRATlONE. 


m 


ebservalionis,  quce  et  edictis  Pairum  priorum  et  cla-  A  remanent  tamen,  quodcunque  super.st,  ipse  cst  <ties 


rius  csl  Nicxno  probati  concilio,  ut  Pasclne  dies 
dominicus  ab  andeciino  Kalendarum  Aprilium  usqne 
in  seplimum  Kalendarum  Maiarum  diem  quxralur. 
Itein  cathol  cx  mstiiutionis  regula  prxcipil  ut  anie 
vernalis  xquinociii  trauscensum  Pascha  non  ccle- 
bretur.  Qui  ergo  vm  Kalendarum  Aprilium  pulatcsse 
Kquinoclium,  necesse  e-t  idem  aut  aolexquinoctium 
Pasclia  celebrari  licitum  dicat,  aul  ante  sepiimum 
Kalendarum  diem  Pasciia  celebrari  iicitum  ueget. 
Ipsum  quo(|iie  Pascba,  quod  Dominus  pridie  quam 
palereiur,  cum  discipulis  fecil,  aul  nona  Kalenda- 
rum  Aprilium  die  non  fuisse,  aul  ante  xquinoctium 
fuisse  conQrmet. 
Priiuo  anno  circuli  decemnovennalis  xxx  est  luna 


ntensis,  in  quo  jiv  liinain  repeiies,  ul  eo  anno  quu 
qiialuor  epaetx  fitiiit,  absuue  iv  dc  xsxv,  et  reina- 
ncnt  iriginla  unum.  Tolle  XXX  et  reinanet  i.  Prinia 
die  mensis  xiv  luna  occunit,  id  est,  Kalendas  Apri- 
les.  Si  dediiclis  epaetis,  xxx  lamen  renianent,  xiv 
die  mensis  luua  xiv  evcnil,  qund  semel  intra  xn  ac- 
cidit  annos,  qu.indn  vi  epiciai  ascnbunlur,  et  m 
Kalendarum  Aprilium  xiv  Iuna  provenil.  Vl  teexem- 
plis  ad  invenicndam  instruam  feriam,  qua  xiv  oc- 
currat  iuna  ut  puta  anno  prassenli  doiuinicx  inrama- 
lionis  77!:,  S'ime  epactas  hiijus  anui  xxm,  dclractis- 
que  ejiisdein  xxxv  regularibus,  el  reinanent  ix,  et 
ecce  ix  die  meusis  xiv  luna  erit,  id  est,  v  Idus  April. 
Junge  eiiam  concurrentes anni  prxseiiiis.  id  esi.i  ad 


iu  xi  Kaleudarum  Aprilium,  eodemque  amio  luna  xiv  "  '*•  el  l  unt  x,  et  liis  adde  vu,  el  liunl  xvu ;  bos  par- 

lirc  per  vn,  bis  vn,  xiv,  el  rcmaneut  111;  tenia  leria 
eiit.  Luna  xiv,  iv,  xiv,  v,  xvi,  vi,  xvn,  vn,  xvm,  i, 
xii,  qui  esi  dies  Paschx  v,  IJus  April.  xiv  luna  iv, 
Idus  xv,  ni,  Mus  xvi,  II,  Idlis  xvii,  Idns  xv,  iv,  xvui. 
Katendas  Maias  xix.  Secuudo  anno  posi  hunc,  mi, 
quia  p!us  v  stint  et  minus  xv,  ad  Mariium  periinel 
xiv  liiua  quam  sic  reqtiires.  Suine  regulares  Martis 
mensis  xxxm,  deirahe  ab  eis  vn,  tl  remanenl  xxrx 
vicesimo  nono  Marlis  mensis,  i.l  esl,  iv  Kaieiidaium 
April.,  decima  quarla  libi  tuna  occurril.  Ad  inve- 
nien .!ai'i  feriain,  sume  easdeni  xxix  et  adde  eis  eou- 
currenies  anni  illius,  id  est  u,  liunt  xxxi.  in  bis  quo- 
que  adjice  regulares  iv,  et  eiit  omnis  summa  xxxv  ; 
parlire  per  vn.  Quinquies  enim  vn  liunt  xxxv  et  ni- 


quinta  die  Kalendarum  Apriliuin  .  id  est ,  Nonas 
Apriles  :  jungeque  ad  xxx  et  sume  regulares  mensis 
Aprilis,  eo  anno  quo  iv  luna  Aprilem  incurral.  Eo 
vero  quo  mense  Marlis  luna  xiv  incurrit,  tarde  Mar- 
lis  regulares  triginta  sex.  Ex  epactis  ulique  agnoscis 
facillime,  tilruni  in  Martium  an  in  Aprilem,  luna  de- 
cima  quarla  eveuiet.  Si  enim  plus  xv  aut  minus  v 
epactis  habes,  Apiili  luna  xiv  compuiatur.  Tene  ergo 
regulares  iu  Aprili  trigesima  quiuta,  et  subtiahe  epa- 
ctas  semper  ejus  anni,  et  quod  remanscril,  ipsa  est 
difs  lun.e  decima  qiuirta,  ui  pula  lerlioanno  circuli 
deeeiiinuvenr.ali<  xxu  eruul  epaclx,  lolle  xmi  de 
xxxv  et  rcmanenl  xi:i,  lertia  deciina  die  meiisis 
Aprilis,  id  est,  Idus  Aprilis  luna  decima  quarla  oc 


.., , , .., — , .  .  -      . 

ctirtit.  Si  vero  feriam  quxras  xi>/  lune,  adde  con-  u  »"  remanel,   quia  sepiima  leria  erit  liina  dcciina 


currenles  anni  illius  numero,  qui  relicius  est,  ut 
pula  i-iis  tredeci'ii  qui  iu  prxsenli  sunt,  in  Aprili 
quoque  regularcs  seplem.  Il.tc.  omnia  collige,  et  po- 
stea  divide  per  scplenarium,  el  quod  iciianseril , 
ipsa  est  feria  lunx  decima  quarla,  et  sic  facillime 
ad  diem  Dominicum  pervenies.  Mense  aulein  Martis 
lene  regulares  triginla  sex,  suhtrahe  epactas  anni 
iliius,  verbi  gratia,  secundo  anno  circuli  decemno- 
vennalis  undecimo  liunt,  xxv  die  mensis  ejusd«-m 
xiv  luna  aderit,  id  est,  oclavo  K.iler.darum  Apri- 
lium.  Si  vero  feriaui  ejusdeni  diei  requiras,  adde  nu- 
mero  prxscripio  concurrenles  anni  illius,  et  regtila- 
res  quatuor  in  Marlio.  lis  qnoque  in  uuum  colleciis 
partiioque  per  septcnariuiu ,  et  quoJ  remanserit, 
ipse  est  dies  lunx  decima  qu.n  ta,  si  mhil  remanse>  " 
rit,  vii  fcria  esi.  igitur  si  delraclis  epactis  triginta, 


quarta  quarto  Kal.  April.,  et  xv  terlio  Kalend.  Aptil 
ipse  est  dies  Doniinicus  Paschx,  etiam  per  singulus 
cirruli  decemnovennales  annos.  Semper  liis  rcguia- 
ribtis  et  hac  latiouc  annuis  epactarum  detractis  die- 
bus,  decimam  quartam  sine  errore  repei  ies  Itiuain, 
el  iilis  regularibus  concuirenle  numeio  pr:esciipio 
junctis.  Feriam  quoque  decimam  quartam  lun  e  re- 
peries,  et  sic  computatis  feriis  qux  supersunt  sepii- 
uianx  illius,  Iiiiilv  quoque  xlalem  cresce.ilis  singulis 
appone  diebus,  et  lum  simul  locum  lunx  el  xialem 
certissime  invenies.  Haec,  dilecte  comes,  proprio  ar- 
gumenla  labore  descripsi  tibimet,  lu  dic  quo  inunere 
meciim  cerlares  bodie,  dum  lalia  do  libi  iessus. 
Enarralio  dodranlis  el  semlunciw  i'i  parlibns  liorarum, 

per  quos  lunaris   luminis  raiio   compttlalur  apud 

scriptores. 


FRAGMENTUM. 


Unius  semper  horx  dodrante  et  semiuncia  trans- 
niissa,  id  est,  divisio  unius  horx  spatio  in  viginti 
quatuor  semiuucias,  quia  tot  sunt  semiuncix  iu  li- 
bra  plena  :  ilerumque  divide  viginti  quatuor  iti  qua- 
tuor,  boc  est,  quater  sex,  et  ter  vi,  dodrans  dicitur, 
aemel  vero  qitadra:  s,  et  boc  est  quoJ  ait  unius  ho- 


rxdodranlc,  id  est,  tribus  parlibus  x  el  octo  seiniun- 
ciis.  Quod  vero  et  seuuuncia  sex  rciiquarum  seniiun- 
ciarum,  ad  qiiailranlein  pertiuentiuiri  unam  voluit 
adjungi  dodranti,  ul  esseni  xix  semiuncix,  qu-i  a-- 
slus  Oceani  quotidie  lardius  vcuiret,  lardiusque  re- 
celeret. 


m 


BEDJi  VKNERAKIM9  OPERUM  PARS  I.  —  DIDASCAMCA  CENUINA. 


DE  ORDINATIONE  FERIAKUM  PASCHALIUM 

peh  rur.oFiiiLtir  tpitcnrUM  c&simcxskii  xc  rkliquobuii  episcoporu*  synodum. 


Pust  resurreclionem  vel  ascensionem  Doniini  S.il-  A 
vaioris,  aposioli  quomodo  Pascha  deberenl  obser- 
vare  niuil  oKlinaro  poluerum,  quia  dispersi  eranl 
pcr  universiim  mundtiiii,  ci  ad  prcedicanduin  nccu- 
pali.  Sed  qtiacunqtie  die  decinia  quarta  lnna  meuse 
Martio  fuisset,  Pascba  celebrabanl.  Posl  transituin 
ergo  »lc  hoc  muudo  omiiium  aposiolorum,  per  sin- 
gulas  provincias  diversa  teiiebaiil  jejuuia.  Nam  Galli 
qiiacuiiquo  di«  oclavo  Kulendarum  Aprilium  fuissei, 
qiundo  Christi  resurrectio  tradrbalur,  temper  Pa- 
scba  celebrabanl :  iu  Italia  vero  alii  ix  dies  jejuna-  rj 
hanl,  alii  sepieni.  Orienlales  «ero  sicui  apostnlos 
videnanl,  ui  supradiclum  est,  deeiua  quarla  luna, 
inens«  Maiiis  Pascba  tenebant.  Cum  ergo  hx  lales 
obse  vjtiones  per  siugulas  proviucias  lenerenlur, 
uude  uimror  eral  sacerdutibus,  eo  quod  a  quibus  una 
Wtles  recie  tenebatur,  eoruui  dissenlireut  jejunia. 
Tunc  p ipi  Viaor  Romauxqne  urbis  t>piscopus  di- 
rexil  auctoriiatem  ad  Theophilum  Cavartensis  Pake- 
stinav|iie  antislilem,  ut  quomodo  Pascba  recto  jure 
a  cunctis  Calholicis  ce!ebraretur  Ecclcsiis,  inibi  ic- 
ret  or  linalio,  ubi  Dominus  et  Salvator  inundi  fueral 
in  carne  vrrsalus.  Percepta  itaque  auclorilati)  pr»- 
dicius  episcnpus  non  solum  de  sua  provincia,  sed 
etiam  <le  tliversis  regionibus  omnes  episcopos  evoca- 
vil.  Uhi  cum  illa  muliitiido-acerdotum  convenit,  lunc  C 
Tbeopliilus  episcopus  proiulit  aucloritatem  ad  se 
wissnui  Yirtoris  pap;i\  el  <|uid  sibi  operis  fuisset  in- 
juneium  osiendit.  Tunc  pariler  omnes  dixerunt  epi- 
scopi,  nisi  prius  quoutodo  mmidus  fuerii  a  priocipio 
invest  gatus,  nihil  pote<t  de  observantia  Paschas  sa- 
lubriier  ordinari.  Dixem  l  er^o  episcopi :  Quein  cre- 
dinins  faclum  luisse  in  nituiilo  prinium,  nisi  Domini- 
cuui  diem?  Theophilus  episcnpus  dixil :  Probate  quod 
dicitis.  Responilrrunl  episcopi  :  Secundmn  Scripturx 
auclorjtatem  factum  est  vespcre  et  mune  dies  primus. 

Deinde  secundus,  tertius,  quartus,  qpiintus,  sex- 
tus,  sepiiuiiH.  In  quo  septimo  requievil  Deus  ab 
omnibus  operibus  sti  s,  qucm  diem  sabbatuni  appal- 
lavit.  Ergo  cum  novissimum  diem  sigoet  sabbalum, 
quu  |>otcst  esse  primus,  nisi  Oominicus  dies  ?  Theo-  D 
ptiilus  episcopus  dixil :  Ecce  de  die  Oomiuico,  quia 
primussii  probislis,  de  lempore  euim  qtiid  dicilis? 
Quituor  enim  mundi  leuipora  accipiunlur  :  ver, 
tMlni,  autumuus,  liiems.  Quod  ergo  lempus  prinium 
laclutu  in  mundo  ?  Episcopi  respondcrunt,  vernum. 
Theopbilus  episcoptis  dixil,  Probale  quod  dicilis.  Et 
illi  responderunt :  Scriplum  est  :  Germinel  terra  feni 
berbaui  secuudum  genus  suum,  et  lignum  fructife- 
riim.  ferrns  fructum  sumn.  Il.iv  auicm  temporilius 
Teri*  accipilur.  Ibeopbilus  episcupus  dixit :  lu  quo 
loco  caput  munili  esse  credilis  ?  In  pi  inripio  lcmpo- 
ris,  an  in  iuedio  lempore,  a  il  iu  liue?  Episcopi  re- 
spomlerunl :  lu  a:i|iiinociio  oclavo  Kaleml.iruiu  Apri- 
lituH.  Tbuupluiu*  C|i  skojmis  dixii,  Prubale  qtioJ  di- 


ciiin.  Etilli  responderunl :  Scriptum  esl,  quia  fcit 
Deus  lucem,  el  vocavit  Deus  lucem  diem,  el  fecit 
Dens  lencbras,  et  vocavit  tenebras  nocletn,  et  divisil 
iiuer  luccm  et  lenebras  xquas  partes.  Theophilus 
dixit :  Ecce  de  die  vel  lempore  probaslis,  de  luna 
quid  vobis  videlur  ?  Utniiu  crescentem  ac  jam  plenain 
an  imininulani  :i  Deo  fuisse  consecratam  ?  Episcopi 
responderunt,  plenam.  El  ille  :  Probate  quod  dicitis. 
Respotideruut :  Et  fccil  duo  luminaria  magna,  et  po- 
suit  ea  in  firmamento  cceli,  ut  luceant  super  terram. 
Lumiuare  inajus  in  incboaiioncm  diei  ,  iuminare 
uiinus  in  inchoali"neni  nociis,  non  poleral  aliter 
nisi  essct  plena.  Nunc  ergo  investigavimus  quo- 
modo  in  principio  faclus  fuerit  mundus ,  id  est , 
die  Doiniiiii  o.  Verno  tempure  in  rquinoctio,  quod 
est  ociavo  Kalendarum  Aprilium ,  iuna  plena  per 
ipsum  taiiiummodo  tempus  et  elementa  resurgunt. 
Theoph  'tis  dixil :  Nunc  igilur  agendum  esl  de  ordi- 
nalione,  quomodo  debeamut  Pascba  lenere.  Ept- 
scopi  dixerunt :  Nunquid  potesl  dies  dominicus  pne- 
lcriri,  nl  in  eo  Pascba  niinime  celebretur,  qui  lot  el 
lalibus  benedictionibus  sanctiOcalus  est?  Theopbilus 
dixil :  Dicile  ergo  quibus  el  qualibus  benediciioni- 
bus  eiint  esse  sanclilicalum  asseriiis,  ut  scribere  pos- 
simos.  Episcopi  dixerunt,  Prima  ilti  benediciio  est 
quia  in  ipsu  leiiebra  sunl  remouc,  et  lux  apparuit. 
Secunda  esl  illi  beneilietio,  quoi!  de  terra  .i£;;ypii 
veltil  de  tenebris  peccalurum,  quasi  per  foulem 
baplismi,  per  mare  Rubrum  populus  fuissel  libe- 
raius.  Tertia  illi  bciiedklio  c-t ,  quia  in  eodeui 
die  ca-le-iis  cihus  iiunna  bominibiis  dalus  esl. 
Quaria  illi  bencdiciio  est,  qua  Moyses  nundai  ad 
pupulum  :  Sit  vubis  observatus  dies  priiuus  el  no- 
vissimus,  Quinla  illi  benediciio  est ,  ut  in  cxvu 
psalmo  dicit  :  CircuinJederitnt  me  sicul  apes,  et 
exarseru.il  sicut  ignis  in  spinis.  Oe  resurrectione 
auleiu  Domini  dicit :  II  rc  est  dies  quam  fecit  Domi- 
nus,  cxsultemus  el  Ixiemur  in  ea,  usqoe  ad  cornu 
alu.ris.  Sexta  illi  benediclio  est,  quod  in  ipsa  Domi- 
ims  resurrexit.  Vides  ergo  quia  dies  resurreciionis 
dominicus  singuluriler  in  Pascba  leneri  possil.  Theu- 
pbitus  dicit :  De  lempore  auiemad  Moysen  niauJaiuiii 
est  a  Deo.  Ilic  iuensis  erit  vobis  im  iiun  nnimlm  . 
Pasclia  facite  in  eo.  Omucs  ergo  triginla  tlies  a  ba- 
mino  coiisecrali  siuit.  Episcopi  dixeruul :  Jaiu  supe- 
rius  dedimus  responsum,  priucipium  mundi  e.se 
scquinocliiim  oclavo  Kalendarum  Aprilium.  El  ab 
octavo  Kalendar.  April.  usque  in  miavuin  Kalend. 
M.ii.,  legiitius  esse  consecralos.  Theuphilus  dixil  : 
Ecce  impiuin  iiun  esl,  ut  passio  dominica ,  taiitum 
sacramenii  iiiyslerinui ,  exlra.  limilem  exiiudatur. 
Passus  iiamque  tloiiiiniis  ah  uuileciitio  Kalendariiiu 
Apnliiiiii,  qtia  uucie  a  Juiheis  trailiius  esl,  •  t  »b 
sepilmo  Kalend.  rMorraiil,  quonods  ergu  ires  ilms 
extra  lerniiiium  ticiu<luu4ll    '  Ouines  •piMWi  Jne- 


609 


BB  TONITRUIS. 


610 


runt :  Nulla  ralione  fieri  debci,  ul  tanluni  sacramen-  A  «'•"»<>  Kaleudaium  Maiarum,  dies  Domiu  cns,  ei  luna 


luia  extra  liuiilem  cxcludatur,  sed  hi  Ires  dies  inlrn 
tertnintmi  inducantur,  ei  de  subter  retrahere  consti- 
tulum  est.  Ergo  in  illa  synodo  ab  undecimo  Kalen- 
darum  Aprilium  usque  in  undecimo  Kalendarum 
Maiarum,  Pascba  debent  servare,  et  ncc  ante  nec 
poslea  ctiiconqne  conslitulum  limiteni  transgreli 
liceai.  Simililer  et  de  luna  prxccplum  divinum  le- 
nealur.  Mandatuni  est  per  Moysen  :  Sit  vobis  obser- 
vatum  a  decima  qnarta  lnna  usque  xxi.  Has  ergo  vn 
lunas  siniiliter  in  Pascba  lenendo  constat  Aiisse, 
cnnsecrala  sunt.  Quainio  ergo  fit  intra  suum  limitein 
ar>  undecimo  Kalendarum  Apriliuni  usque  iu  unde- 


cx  illis  oclava  sanclificala,  Pascha  nobis  visum  es« 
cclebrare.  Omnis  pascbalis  luna  cujuscunque  sctalis 
est,  si  delrabis  ab  ea  septem,  fiet  tibi  «tas  lunse,  quaj 
III  in  iniiio  qnadragesim  e.  Verbi  gratia  :  Si  decima 
quiuta  luna  est  paschalis,  tolle  de  quindecim  dnoile  • 
cim,  et  remanent  cenlum  et  undecim.  Teriia  est  liiiu 
in  initio  quadragesima:  eo  anno  quo  decima  quinta 
luna  est  die  Dominico  pascha?,  el  caetera  similitei. 
Memento  qnod  anno  bissexlili  luna  Februarii  niensis 
triginta  dies,  et  lamen  luna  Marlii  meiisis  tricinta 
dies  babeat,  sicul  semper  babet,  ne  pascbalis  luna) 
ralio  vaciilet 


DE  TONITRUIS  LIBELLUS 

AD  HEREFRIDUM. 


Litleras  dilectionis  veslrae  desideratas  (venerande 
Pater  Ilerefridc)  accepi,  quibus  me  valde  laboriosum 
atque  periculosum  opusculum ,  cerle  oblrectaiorum 
invidorumque  latraiibus  alqne  blaspbemiis  patens, 
qui  me  forlasse  diabolico  (quod  absl)  spiritu,  aul 
iniqua  magicx  excogitalione  anis  alHaluin,  et  non 
sancii  Spirilns  gralia  illuininaium  ,  aul  rbetorico 
spirilu  imliulum,  li:cc  fecisse  et  excngiiasse  asserant, 
nova  videlicet  pnesagia  rerum,  quasioreproplielico 
prcdicere  subire  jussisti.  Obsecrantes,  scilicel,  firnii- 
terque  saepissime  precipienles,  ut  de  sermone  aliquid 
nlrobique  deesse  constat ,  quid  mystice  touilrua 
pt.-csignanl,  juxta  ingeniolimei  igniculum.in  Lalinum 
vertere  sermonem.  Vestris  autetn  prajceptis  ohicm- 
perans,  idcirco  hoc  opticuluin  perficere  maxime 
siu.iui,  ne  vestra  venerabilis  peiiiio  apud  me  floeci- 

"  »  Libellus  de  Tonilruis,  ad  nerelridum  quem 
Patrem  Yeneratirium  appellal,  rranslatus  ex  Grseco, 
foria  se  Joan.  Laureniii  Pbila  lelpliieusis  Lydi,  de 
quo  in  Bibliolheca  Grxca  lib.  iu,  cap.  20.  i  Sic 
Fabricius  in  sua  bibliolbeca  mediu!  el  inlliiiaj  aHalis ; 
elncJoan.  Laiiienlio  in  loro  laudaln  :  >  Laurentius 
1'hiladelpiiiensis  Lydus,  incarluin  an  Christianus,  qui 
sub  Anastasio,  Justinn  ot  Jusiiniano  impp.  vixit,  tesle 
Th'-o|ili>latto  Simocalta  tii,  l£,  pag.  186,  et  Photio 
Cnd.  clxx.  Scripseratad  Gabrielem  prxlcctum  uibis 
Con-ilantinopoleos  (in  quem  Leontii  Schoiastici 
cpigramma  legitur  in  limine  libri  quarii  Antholngix) 
libros  tres,  uniiin  de  iiteusibus,  allerum  ittpi  oW«pctuv 

xai  a/U«v  toojv  ujroSsffEwv  uaSquaTtxuv,  lerlium  llLlO- 

rici  ac  civilis  argiunenti,  nspi  mAxtatSn  «p^wv,  e  quo 
locum  Gnece  ptoducit  Lambecius  ari  Codinum  pag. 
2.HJ.  Dc  piioribiis  duobus  praster  Photium  mcminil 
Suidas,  el  librum  quidein  de  mensihus,  Rutgersius, 
pag.  289  Var.  Lect.,  el  Meursius  ad  Leonis  Tactira 
pag  447,  suspicantur  eiiiu  ipsuni  esse  quem  e  Pala- 
tiuo  Codice  Meiirsiiis  descripsit,  et  Ktnger^ius  pag. 
847 -atit)  Gr.ccc  edidit  sub  iituio  :  'Ey»,uepof  /3oov 

Too-xorrta  *  rairtxi  Trpoc  T>iv  o-eXijvwv  xaT«  tov  'Pwuafov 
♦irorAON  (Sigidmm  Figntnm  pula  aslrnlogica  scien- 
tia  inler  Honiauos  prasiantissimum,  cujiislragmt-nia 
ibi  ftulgersius  collegit,  iliisque  huuc  e  Lalino  Nigidii 

'  Eadem  forte  Brontologia  memorata  Labbeo  Ribl.  n  >v. 
mss.,  pag.  121,  sed  in  riulogu  mss.  bihl.  Pabiliue,  iiag. 
W,  leaes  :  Photii  Romeni  Bronloscopia,  Joan.  Lmtr.  /.iti/ > 
PhHadelpttisnsi  interprtie,  cum  ejuidem  LaurenlH  pratla- 
lione,  ilemque  Fitpt  i  loititruum  et  (ulgurum  interprelulio 
ex  TageieHetrusco.  PosteriQremiantumRuigersiuiieclidit. 


B  pendi  ab  ullo  videretur.  Vcrumtamen  subnixis  prcci- 
busflagilo  ut  contia  invidos,  qui  vel  canino  dcnle 
hoc  opusculuin  corrodere  aut  snb -aniiare  conatiui 
snni,  vel,  qnasi  latrantes  anes,  abveisum  me  rabido 
ore  de  aivient,  quique  in  eo  se  doctos  esse  arbiiran- 
tur  ,  si  aliis  delrabant,  oratinuum  vestrarnm  clipeos 
npponatis,  et  anchora  sancli  sennouis  veslri,  lidc- 
liumqite  veslrorum,  hoc  opusculum  ex  sermnne,  a  fi- 
deli  vestro  in  Latinum  translatum,  omnimodisab  invi- 
dorumiiiimicorumvedetraciionibus,  stabililum  atqur 
illxsum  permanere  faciatis.  Precor  eliamvos(pater 
charissime)  ut  qui  lanlum  opus  mesubire  fecistig,  in 
sanclarum  vesiraruin  viclimis,  in  eouspeciu  Altissimi, 
pro  me  misero  peccalcre  fideliter  inlercedatis. 

I.  DE  TOMTBIIS  1*  QUATCOR  ORBIS  PAHTES. 

Ab  Orienle.  —  Ab  orieutali  igitur  plaga   si  exoria 
Grjece  translatum  libellum  pracmisit)  ir.  t/jv  TArHTor 

xa'i"  epunvstav  Trpof  XeE>v.Sed  est  potillS  parsdtoTwetm, 

ut  patetcx  priiuis  verbis  :  Ei  sTrtrrao-vjj  tH;  5«oo-n«ewft 
c!c  Aliasejusdem  libri  partes  inCodice2i52  hiblintli. 
llcgia^Paris.eislareniitaviteruditissiinusNeocoiusait 
Suidam  de  Sorlibus,  de  terre  motibus,  Diarhm  sive 
Epkemeridem, . inriicantem  per  totiini  annmn  ortus  et 
occasus  sigitorujn  e  libris  Clamlii  Thusci,  ad  verhum 
Graece  vcrsa,  ( tc.  Joannes  Scheferus  Vir  cl.  Lydi 
lihrum  Wtpi  Stotmuetoiy  exislirnavit  cjuslem  fnisse 
argumenli  cutn  Obseqiienlis  libro  de  prndigiis;  &>  d  ex 
Araio  et  aliis  constat  dtos-inuera  sive  «itoo-iiuetc/r  esse 
prognoslica  de  lempestatibus.  tum  e  ventis,  tomlri- 
O  bus  el  i.cieris  hujuscemodi.  Videlur  etiam  a  I  hunc 
lihrum  respe,Tisse  Leo  imp.  in  exlremo  Taclicorum, 
v.  ;bis  »  Joan.  Cheko  interprele  lecti»,  sed  quae  iu 
Gioeco  Meursii Codice  d^siderantur  :  tTtii  Pioemeeutn 
diligeuler  cognoscunl  et  Chaldaicas  quasdam  observa- 
lionet,  Arali  Plusnomena,  Jonnnis  Lgdi  riiurnam 
mensiruamquc  observutionem.  Iliscc  observationibus 
sive  prxdiclionibus  uou  inagnam  fidem  tribuil  Pho- 
liit»  :  'A'W  i  ttev  ntpi  t5tO(r>)uettuv  oo-ayi  x«t'  tftiiv  *^i- 
oiv  zat  itetpavovoiv  f>  err'  o/iyov  Stevjjvoj/»  uCOmv.  Liber 
l)e  niensibus  longe  alius  est,  et  varia  de  diis  rorninque 
simulacris  ac  cullu  aspergit  qua1.  inde  descripsere 
Codinus  ac  Suidas.  Groco  ms.  ex  bibl.  Itegia  Paris. 
usus  cst  Lambecius,  qui  loca  ex  illo  lihro  Cr.t-ce 
producit  ad   Codinum  pag.    1  ">-.',  153,  154,  155  et 

172.  Pholius  :  'HleTre^i  tir.vin  tt puyfui.ivtt  ei  r.ui  irs)$ 
to  a^pj)»-ov  tyjt,  Oyy  ouv  jrpoj  tiIv  rh(  ip  i  a  oTvro; 
IH/ffaav  snijixpi  Te  xal  >wv  ^fttwiej.  Fabticiu», 
liibl.  Gr. 


6H  BFI>17  VFAF.IUBIUS  OPKRDJI  PANS  I.  -  DIDASCALICA  GENUINA.  61« 

fueriut  mniirua,  16»»«««  lubUlion.  philosnplmr»...  A  Joellbel  eonl  amblf  ai  imonucrlnt,  pelafl  plaec.  pc. 

tra.liiiui.es,  in  anni  ipsius  eirculo,  liumani  sanguinis 


cupio>am  cffusioneui  ipsa  pr;r>ignanl  luiiitrua. 

H  Oddnle.  —  Ab  oecidenlali  qnou,ue  climaie 
cuuisurreierinltoiiilrua,  sapicnles  secunJum  ni- 
miam  sublililaleiu  inJagantes ,  rerumque  pr.i-sag.a 
ogiliter  i.ivesiiganles,  morialilatcm  prolis  Adx,  pessi- 
.na.nqi.e  peslileoiiam  ipso  in  uuno  iiuiii.nere  signill- 
oare  looltrna  dixerunl. 

A  Hevittie.— MeriJiana  (ut  sagacis  ingenii  pliilo- 
snplii,  qui  iniellectuali  consiHeralione,  inJagal.ilique 
pruJentia  reriimprasagianolaver»nl,aiuiii)  lonilrua, 
incolas  pelagi  magna  claJc  anni  illius  curriculo  esse 
moriluros,  prasligurant. 

A  Sep/enirione. -Boreanamque.juxla  subtiUtttem 
eorum  qui  invesiigare  rerum  causas  conaii  sunl, 
qnando  inlonanl  tonitrua,  pessimoruin  peccalorum, 
pagauorum  viJelicel  aique  peiversorum  Christiano- 
rum,  inortalitaiem  signilicanl. 

II.  rr.*SAd\  pro  iiENsiBcs. 

De  Januario.—  Si  in  mense  Januario  (proul  agililas 
pliilosophorum  reperil)  lonilrua  perorepanl,  in  anni 
ipsius  ambiiu  niullos  tiomines  ac  pecora,  oves  vi  Je- 
licel,  esse  morituros,  sylvarumque  ac  nemorum  sle- 
lililalem  vel  inf.uciuosilalem  prxfigurant. 

De  Februario.  —  In  meiise  Febiuario  si  lonilrua 
fuciinl  exorta,  vaMc  (ut  aiunt)  auribus  auilienlium 
noccnt,  cl  ad  aurem  periincnt,  qui  ipstun  perturbanl 


lurnias  aiquegeiicralioncssuas,  uocmimquc  scrpen- 
lini  grneris  exerciium  anno  in  ipso  esse  fortit.  r  uio- 
rituros  prxligurare  dixerunt. 

De  Seytcmbri.  —  Si  aliquo  iu  anno  (prout  sagacii 
ingenii  philosophi  subliliter  invesiigaverunl)  Scpiem- 
bri  in  mense  tonilrua  fuerint  exorla,  anni  in  ipsins 
curriculo  copiosam  niullilHdine.ii  laicoruin,  de  hoc 
sxcolo  calervalim  migraturam  esse,  ipsa  tonilrua 
m-slice  desistn.ini. 

De  Octobri.  --  Anclores,  qui  mirabili  speculatiune 
quiJ  lonitrua  icmporum  signiliccnt  iiivestigaverunl, 
asserunt  louitrua  mcnsis  Oclobris  inf  a  anui  illius 
circulum  validissimas  aeris  procellas  alque  ingen- 
tissimos  ventos  esse  venturos  signilicaie. 
B  De  Novembri.  —  Novembris  quoque  tonilrua,  in 
quocunque  anno  tonuerint,  juxla  sublilium  philoso- 
phorum  physicam  speculalionein,  in  anni  ipsius  cur- 
riculo  nimiam  omnium  infecunditalem  slerdiialem- 
quc  imminere  dcsignanl. 

De  Decetnbri.  —  Felici  etiam  arliliciosaque  consi- 
deralione  nobilissinii  ingenii  doctores  ,  iu  speculo 
rerum  spiriluali  cernerc  conali  sunt,  quia  lonilruiuu 
niensis  Decembris  nihil  uocivum  maluinve  hominibus 
seu  exieris  aiiima!ibu=,  aut  oninibus  frugibus  pr.c 
figuranl,  sed  prospera  alque  saluberrima  ab  illfe 
vidcnlur  esse. 

III.  DE   SEPTEN    FERIIS. 

De  Dominieo  die.  —  Si  quolibel  in  anno,  lonilrua 
In  die  Dominico  tonuerint,  prout  pbilosopbi,  qui 


De   Mariio. —  Mariii  quoque    mensis   lonitrua,  Q  rermn  pra-sagia  agili  consiJeralione  investigaverunl, 


juxla  sagacis  ingen.i  iiobilium  philosophoruin  inve- 
stigalioiien.,  periculosa  desiguant  prxsagia  (sicuti 
na.iiqiic  dicunt ),  morlaiiialein  \el  diem  tremenJi 
jndicii  prxligurant. 

De  Aprili.—  Mensis  etiani  Aprilis  lonilrua,  semi- 
nibus  (ul  aiunt)  ac  frugibiis  in  aoni  ipsius  curriculo 
peiiculum  iramincre  significanl,  el  inter  nnJas  vasii 
pelagi  navigare  valJe  es<e  penculosum  pr.enotant. 

De  Uaio.  —  Si  autetn  aliquo  in  anno  tonitrua 
Maio  in  mense  lonueriiil,  illi  qui  rerum  pneaagia 
subliliternolaverunt.ipsa  lonitrua  pluviam  copiosam 
frugunique  ac  leni  nimiam  feriilitalem  anno  iu  ipso 
esse  venlurain  significare  dixerunl. 

De  Junio. —  Junio  quoque  in  mense  si  in  curricu.o 


as-erunt,  clericorum  at.|ue  sancliiuonialiuiii  femina- 
ruui  ingcntem  n.ortalilateiu  .11111111. ere  ipsa  lonilrua 
designanl. 

De  LunardU.  —  Auciores  quoque  prsclari  ingenii, 
qui  pcrvigili  speculalioue,  seeunJum  l.umanx  iu.el- 
ligcnlix  capaciialem,  oniuia  ac  prxligui aiio.".es  re- 
rum  his  qui  eain  aguoscere  desiderant  scripserunl, 
si  aliquo  in  anno  in  die  Lunx  lonitiua  lueruil  exorta, 
lurmas  conjugum  esse  moiituros,  frugesque  eclipsiui 
poaaana  esse,  ipsa  (onitrua  pr.efigurare  aiunt. 

De  Harlit  die.  —  Secunduin  eliam  ni.niae  sagaci- 
tatis  lloi  ulcniam  scicntiam  ac  philosophiex  conle.n- 
plaiionissubtililale.il  philosophi,  qui  physira  consi- 
dcratione  quasi  propbelico  ore,  quid  reru.n  uiyslice 


anni  illins   tonilrua   surrexeiint   (prout  philosophi  l)  prxsagia  signilicent  declarant,  inler  cxtera  sie  ainnl : 

teslaniur),  piscinm  diversi  gcneris  mullifariain  Jiver- 

sain.iucmultiiiKlineni  inier  glanciconas  unJas  Buiui- 

num  anno  in  ipso  vcnluras  esse  ipsa  lou.ini.i  decla- 

raut. 

De  Julio.  —  Philnsophi  ciiam  qui  iulellecluali 
rnnsidcralione  agiliquc  sludie  reruui  pnFaagiO  in- 
dagarc  conali  sunl,  Julii  iiiensis  louilrua,  quucunque 
ii.  ai.no,  liouiinibus  auui  iu  illius  curriculo  iiiagiium 
iiiuninere  mortis  pcriciilum  arburibusquc  niiiiiaui  in- 
fructuositate.n  pr.i-siguarc  dixerunt. 

De  Auautio. —  Repe  torcs  quoque,  niagiiaruii.  sub- 
tiliiaiiiui  auclores,  egregia  pruJenlia  philo»ophix 
Cunsidcralionis,  in  rcbus  perlraclanJis,  iu  speclaculi 
lalibulis  I.11  upl.-t  .ti.  mcnsis  Aujusli  lomlrua   in  cu- 


Martis  iu  die,  in  cujuslibet  anni  circulo,  si  surrcxe- 
rinl  touitrua,  magnilicam,  copiosissiniauiqtie  abun- 
diiiliain  frugum  lerrx  supcrliciei  e*M  \ciitiiraiu, 
mystice  loniirua  significaie  iieino  dtit.ilct. 

De  Hercurii  die.  —  Soleni  cur.i  coguos.  eni.irnm 
reruin  ainaioies  sapientix  subJucii,  de  loiiiiriium 
diei  Mercurii  prxfiguralionibus  inter  diversas  ac 
varias  reriiin  snlitilil.it. -s,  se  ila  reperis  e  les  anlur  : 
.1.11.1  (ul  .I1.11..1)  A  furle  eoMkjtfil  11I  i»  Jie  Mercurii 
se  clevent  lonitrua,  scoria  ac  merelrices  l.ituas.|u« 
leiuinas  per  agniina  sua  cau-rt  ili.n  de  ergasiulo 
t.iinis  esse  migraluras,  aut  l.tHOaHJ  sanguinia  copio- 
sam  cfl'iisioneni  ipsa  loniirua  prx-siguare,  nulh  rU 
diibilanduin. 


«13  CUNABULA  CRAMM/xTICvE.  614 

De  iuvi$  tlic.  — •  Efficacis  prudentissimseque  scicn- A  Veneris  ila  sialuiinl.  Testanlur  eleniin  omniinudis 
tioe  meiitis  susc  fibriscati  inventores,  qui  indesinenter  Veneris  in  dic  tonitrua  si  conligerint,  quia  vel  regis 
sanctx  pbilosnphix  prwsagia  rerum  rimare  ac  per-  inlerfectionem,  aut  validissimum  liellum,  multoruru- 
scrulaii  non  cessanl  ile  pr.efigiiralioiiibus  tcnilruurn  que  siragem  ociier  imminere,  vel  niulta  pecora  uio- 
diei  Jovis,  prudenli  investigatione  ita  asserunt.  Te-  rilnra  csse,  ipsa  tonitrua  prresgnanl. 
slanlur  iiamqtic  quod  quoliescimquc  Jupiier  suo  in  De  Subbaii  die.  —  Philosophi,  qui  aitilicialiseienlia 

die  inloHat,  niultiplicem  abundanliaiii  fritgum  terrx  rertim  naturas  atque  pnesagia  iniellectuaii  specula- 
es>e  ventiiraui,  uberrimainque  incolarum  pelagi  sn-  lione  subliliter  cernerc,  jnxla  sagacissiini  eorum  in» 
perbam  niul  ilu ■lineiu  per  cunctos  alveos  ac  lurmas  geuii  nimiam  flagranliain,  conati  sunt.  de  Saturni 
siiasOuminum  niultiplicilerimplcturam,ipsa  tonitrua  diei  lonitrniun  omnibus  prxfigiirationibus,  qux  lali- 
pneQgarant.  ter  invesiigare  atque  exponere  dicuntur.  Si  enim 

De  Veneris  die. —  Nohilium  didascalorum,  qui  pene      (ut  aiunt)  in  die  Salurni  toniirua  snrrexerinl,  tonue» 
a  cuuabulis  inter  niatris  philosophi.c  ubera  sunt  la-      ritque,  hauJ  longe  exinde  aut  ingenlem  |  e  tileniiaui 
ctali  atque  nutriti,    prudentissima  conlemplalione,      huiuani  generis  esse   venturam,   vel   validissimum 
aeulissima,  varioque  flore  pliilosophicxque  subtili-      bellum  venlururo,  ipsa  lonilrus  desiguant. 
tatis  ornala  ingenia,   de    prxsag  is  lonilruum   die  B 

BEDJE  VENERABILIS 

ANGI.O-SAXONIS   rRESRYTERt 

OPERA  DIDASCALICA 

■  IVE 

OMNIUM  EJUS  OPERUM  PARS  PRIMA. 


SECTIO  SECUNDA.  —  DUBiA  ET  SPURIA. 

CUNABULA  GRAMMATICE  ARTIS  DONATI 


A  BEDA  RESTITITA. 


pntcfatio. 


Artium  Donaii  liher  ita  a  plerisquc  vilialus  esl  el  C  gare  vel  rcsponderc  possit  ignoremus,  libellum  bunc 

cnrruplns,  dutn  unusquisque  pro  libiiu  sim,  sive  ex  juxta  parvilaiemsensiisnostricoHegimus,  aculioribus 

iliis  aucloribus,  quod  ei  visum  est  adaidit,  sive  de-  quidein  et  cipaciorilms  nrinirae  necessarium,  simpli- 

clinationes  aut  conjugationes  et  cxierum  hujusmoili  cioribus  vero  et  minus  prompiis  (quantum  exisiima- 

inseruil,  ut  nisi  in  anliquis  Codicibus,  vix  purus  el  inns)   utilem,   in  quo  et  ordinem   pnefali  fuiuraplii 

integer  ut  ab  eo  est  editus,  reperialur.  QuoJ  iie  nos  lam  in  rogando  qtiam  in  respundeiido  tenuimus.  et 

quoque  fecisse  videamur,  qua  ex  causa  praesens  di-  probaliones  qtiasdim  parvulis  et  incipieniibus  ne- 

gesserimus  opusculum  breviler  in  eliminari  paginola  cessarias  ex  latere  copulavimus,  et  cxiera  qtix  hu- 

exponendum  esse  censiiimus.   Noverunt    omnes  qui  jnsmodi    inslriiclio    expelere   viJebatur.    Quatenus 

artis  hujus  amplioreni  quain  nos  scientiam  asseculi  parvuli  bon*  indolisad  jslius  ar  is  se  siudiiim  cou- 

simt  quod  priorem  artem  praediclus  artigraphus  ob  ferentes ,  ea  de  quibus  interrogaturi   essent  et  re- 

iiisiruciioneni  pneiorum  ,  sub  interrogatiunis  et  re-  si.onsui i ,  ipsi  sibi  aliqualenus  probare,  et  probando 

sponsionis  specie  deseripseri!,  prout  sciiicel  ingeuiis  faeilius  invenire  pos-cnt;   et  hoc  quasi  ludo  exerci- 

«l  studiis  sui  tcmporis  sullicere  judicavil.  Verum  tali,  et  exereitio  exciiaii,  ad  ntajora  ei  pleniora  ca- 

qtiia   nos  nostrique  similes  adeo  oluiisi  sunius    el  pienda,  Gerent  promptiores. 
hebetes,  ut  plerumque  quod  regulariier  vel  interro- 

INCIPIT  LIBER. 

Partes  oralionis  quot  sunl?  Oclo.                            D  Qux?  Qualilas,  comparalio,    genus,   numerus, 

Qux?   Nomen,   pronomen,  verbum,   adverbium,  figura,  casus. 

parlicipium,  conjunctio,  prxposilio,  interjedio.  Qualiias  nominum  in  quo  est'  Bipartila  esl,  aot 

Donalus  qux  pars  oralionis  est?  Nomen  quid  esl?  cnim  unius  noincn  est,  ei  proprium   dicitur;  aut 

Pars  orationis  cum  casu,  corpus  aut  rem  prnprie  inullorum,  ct  appellaiivum  csi. 

coinmuniterve  signiGcans.  Hoc  nomen,   propriuin    an  appellalivum  r    Pro 

Nomini  quot  accidunt?  Sex.  prium. 


615 


DID.F.  VKN.  OPEH.  PAItS  I.  —  SEOT.  II.  DIDASOAI.ICA  DUDIA  ET  SPURIA. 


610 


Unde  hwc  probas?  Qula  non  iiinlloruiu,  sed  iinius  A 
est. 

Crflmmaticu*  esl  proprium  an  apprllalivum  ?  Ap- 
pell.itivum. 

Unde  hoc  probas?  Qnia  nou  unitis,  seil  nmlioium 
c»i  mpptnlioato. 

(Iruilni  quol  siinl?  Trrs. 

Qui?  Pi  si  ivui,  ut  doctut:  cmnparalivus,  ut  tlo- 
tlior  ;  soperl.iiiviu,  u   doclittintits 

Qnse  imuiina  comparantiir?  Appelluliva  dunlaxai 
qiialilatcin  aul  qu  inlilatem  significaiiiia. 

Donulvt  eoiiip.iraliu,  aiilnon?  Non. 

Unde  Imc  prolias?  Quia  proptia  uomina  minime 
coiu  .iMnii.r 

Duitut  couiparaiur,  an  noii?  Comparalur. 

Undc  hoc  prolias?  Quia  el  appeliaiivuiuest,  etqua- 
litatcm  BigniRcaL      * 

( ,) noilii  ?  Ut  boniiJ,  melior,  optimus. 

m agniis  coinparaiiir  an  non?  Comparalur. 

Unde  hnc  prohasT  Quia  et  appellativum  esl,  et  ft 
quaiititaietii  BHjnilloal. 

Quomodo?  Ul  mugnus,  majer,  maximut. 

Siylut  cnniparaiur,  an  non?  Non. 

Unde  hoc?  uui.i  licet  appellativum  sit,  nec  qualila- 
teiit  lamen,  ncc  quantitati-m  siguilicat. 

Oenera  iiomiiiuni  quot  siinl?  Quatuor. 

(in  r  '  M  isruliiuiin,  ut  luc  magister;  femininum,  ot 
liac  mnta;  iieuiriiui,  ut  Itoc  tcamnum;  commtine,  nt 
hic  ei  luvc  tacerdot.  Esl  prcelerea  triura  generum, 
quod  omne  dicilur,  ul  hic  el  ktee  el  ho.c  (elix.  K.si  et 
epicrentim,  id  cst,  proonsciiuin,  ul  paster,  ttquUa. 

Donalut,  cujus  generis  nomen  csl?  Masculini. 

Unde  hoc?  Quia  nuuiero  singulari,  casu  nomina- 
livo  pronometi  ei,  vel  arliittlus  prxponilur  Itic. 

Qiiomoilo?  Ui  Itic  l>  nalut. 

C.rammaiica ,  cujus  gcueris  nomen  est?  Femi- 
n  ni. 

Unde  hoc?  Qua  nnmoro  singulari,  casu  nomina- 
tivo  pronomro  ei  vel  n  licnlns  praponitur  hirc. 

Utiouiodo?  Ut  hixc  grammatica.  C 

Scamnum,  enjus  tieucsis  i  omen  esl?  Neniri. 

Unde  lioc?  Quia  iiuinero  siugulari,  casu  nomina- 
tivii  proiiomen  ci  vcl  arlicnlus  pneponilar  hoc. 

Ounmodo?  lii  hoc  scamnnut. 

Sacerdos,  cujus  generu  nomen  est?  Cominunis. 

1'iidn  lioc?  Uuiii  simul  mascuiinmn  femininunique 
signilicat. 

Quoinodn?  Ut  luc  el  liaic  tacerdos. 

Felix,  cujus  geui  ris  noinen  e^l?  Omnis. 

Unde  hoc?  Quia  sub  uua  signiGcitione  tria  genera 
comprchend  l. 

Quomodo?  Ut  Itic  el  heec  el  hoc  felix. 

Passer,  cujus  generis  nomen  esl?  Epicosni. 

Unde  hoc?  Quia  sub  una  signihcalioue  niarem  ac 
fcininam  comprehen  iil. 

QuomodoT  Ut  tiic  pnsser. 

Sttjtut  llxuin,  an  niubile  nomen  est?  Eixiim. 

Ifmte  hoet  Quia  in  atteruui  genus  Hecii  non 
poiest.  |, 

Sanctut,  lixnm  an  mobile  nomen  est?  Mobile. 

I  iii I <-  boc?  Quia  per  tria  geuera  nioveri  |  olest. 

Quoinoilo?  I  l  »(i»  Htt,  taitct  i,  tonctttm. 

hex,  lixuiii  an  mobi:c  noiueii  esl?  Nec  in  loliim 
Rinfflj  iicc  in  loiiiin  mobile. 

Unde  boc?  Quo  l  in  altertim  genus  flecli  polest  per 
tria  geucra,  movrri  non  polcsl. 

Quomoilo?  Ul  rex,  legina 

Numeri  iioiiiiiium  i|iinl  siiul?  Dil  >, 

Qni?  Singularis,  ul  hic  magisier ;  pltiraliler,  ul  /ii 
mtigitlri. 

Iiuiiaiii-,  cujjiu  niimcri  noiiicn  esl?  Singularis. 

limlr.  hiic?  Quii  Donalut  cnm  dico,  unum,  uon 
plures,  signillco;  siuiiluer  et  de  appellalivis  respon- 
dendum  est. 

Artet,  cujiis  numeri  nouicti  osl  ?  Plnralis. 

Ilude  hoc?  Quia  arlet  iuiii  dicu,  plures,  non  unam, 
signlflco. 


Figur.i'  iiomiiium  quot  siint '  Diiav 

QvtB?  Simplex,  ul  decent,  putens;  composita,  ul 
indeccnt,  impolent. 

Quol  nio  iis  iioiniiia  compnnunlur?  Qualuor. 

Qtiibus  '  l,\  duobus  iuiegris,  ul  tuburtamtt ;  ex 
ditolms  corruplis,  Mefleas,  municept;  ex  iulrgr ■•  el 
ciirrupln,  ul  insuhitt;  r\  corruplo  ct  intcgro,  ul  nu- 
gigeritlitt;  aliqiiando  ex  compliiribus,  ut  inexpugna- 
biiit,  impcrlerrttut. 

Dontiiiit ,  simplex  au  coiiipositum  noinen  est  ? 
Simplex. 

Unde  linc '  Qtiia  neque  ex  diiobus  iulcgris,  neqiie 
e.x  duobiis  lorrnpiis,  ueque  cx  i  legio  el  corruptn, 
nvque  cx  corrupto  ct  iulegro,  nefjue  ex  coinpluribus 
cst  compos  iiini. 

Suburbantii,  siniptex  an  composiium  esl?  Comjio- 

bilUIII. 

Quoinodo?  Hx  ducbus  integris. 

Qiiiluis?  Ex  sttb  pra?po.silione,  el  vrbamtt  nomine ; 
ulrai|iie  eiiim  inlegra  perscveranl ,  cum  dicimus  *kp- 
ttrbunitt. 

Municepi,  simplex  an  compositum  nomen  est? 
Cnmposilum. 

Qtinniodo?  Ex  dunbiis  corruptis. 

Quibus?  Ex  ffiiuiiTc  noinne.  et  capio  verbo;  tiiia- 
que  enim  corruiiipiintiir  niin  diciinus  munteens. 

lnsuCtis ,  siinplex  an  compositum  iionieii  est? 
Couipusitum. 

Quomodo?  Ex  iutegro  et  corruplo. 

Qmbus?  Ex  itt  prxposit  one,  et  sa's>ts  nomine; 
nam  talsut  corrumpnnt,  cuni  dicilur  iiishIiiis. 

Nugigerulut,  siiuplex  an  conipositum  nomen  est? 
Compositum. 

Quomo  lo?  Ex  corruplo  ct  inlcgro. 

Quibus  ?  Nugas  el  gerulut;  nain  iiu^atcorrumpilur, 
cum  dicimus  nugigerulus. 

Ineipugnabilit,  simplex  an  composiluin  nomen 
est?  Compositum. 

Quomodo?  Ex  compluribus. 

Quibiis? /n  et  ec  prxpositionibus,  el  pnrinabitif 
noinine,  ethacc  oiiinia  integra  pereeveraiil.cuui  dici- 
mus  inexpugiitibiiis. 

imperierriins ,  simplex  an  conipositum  noinen 
esl?  Compositum. 

Quoiiiodo  ?  Ex  compliiribus. 

Quibus?  /i»  et  per  pracposilionihus,  et  lerritut  pnr* 
licipio  :  sed  in  prxposilio  corruiupilur,  cum  dicimus 
imperierrilut. 

Casus  noininum  quot  snnl?  Sex. 

Qui  ?  Nomiiiativus,  geuilivui,  dativus,  accusalivus, 
vncaliviis,  ablativus. 

Dottatnt,  utjiis  casus  noineii  est  ?  Nomin  tivus. 

Umic  hoc?  Quia  Donutut  cum  dico,  eum  qui  sic 
vocitaius  cstnominu. 

Cruiniiiafira  cujus  casus  nnmen  est  ?  Nominalivi  el 
vocaiivi. 

Undc  hoc  ?  Quia  gramntatira  citui  dicn,  eaut  rein 
qu.c  sic  appelbtiir  tut  noniiiio  prorsu-,  aut  voco.  Et 
Imc  quiilem  simpliciter  dicla  sinl  :  ea  lei  um  in  seu- 
lcnli  s  et  p  ena  oratiune,  inullo  expcdilior  de  cunctis 
casibus  responsio  esl,  ubi  prima  el  teru.i  persoua 
veibi  noiiitiialivum ,  secunduni  vocaljvutn  casuui 
ualiit,  et  vt  rlialia  iioinitia.  Alia  geniiivo',  tlk  dativo, 
aiia  accus»livo  ,  alia  ablalivo  ca-ui  copulautur  ;  ut 
ctmoego  Mrgiliui,  canil  ilte  Viiijilitts,  cane,  Yiraili; 
egeo  ptinit,  loguoe  tibi,  voco  te,  Joceoi  ■  ht,  oratve 
mmjittro  utar. 

Decliiiantur  uiiiuia  annoii?  Non. 

Ullde  hoc .' Quod  qux>d.ini  eorum  sunl  indeclina- 
bilia,  iii  (at,  nei\uam  qnKdam  decliuabilia,  ul  magtuu, 
(orlit. 

Declinabiiia  noniina  vaiiaulur  on.nia  per  omat» 
rasus  au  nun  ?  >ou. 

Unde  hnc  ?  QikkI  qiiaitlam   sunt  aploia    tit  fiufii, 
sinapi .  QJuaMnu  moiiopliita,  ul  i  orn«,  gelu  ;  ijii.r.lun 
diplola,  iil  lujut  tabi  ttb  liac  tabe;  lntc  tori,  A>  kac 
sorle ,  alia   liiplula,  iiIhinw   inntir,  inuium .  aliu  ir 
traplola  ul  iriuilMJ,  irmilui,  leae/MM,  a  trnxlN ,  alm 


611 


OJNABULA  GRAMMATIC.€. 


618 


docto,  aoelmn.  o  docic;  al  a  hexaptola,  ul  unus,  unins,  \ 
uni,  ii/iKiH,  <j  nne,  ;\b  uno. 

SimUiler  solus  Donaius  varialur  per  omnes  casus 
annon?  Non. 

Quid  ergo  est  ?  Pentaptotuin. 

Uinle  hoc  ?  Quia  qninque  rasilnts  varialur. 

Quibus '.'  Nominalivo,  genitivo,  dativo,  accusativo, 
vocativo. 

Quomndo?  Ui  hic  Donalus,  hujus  Donati,  liuic 
Donato,  hunc  Donalum,  «  Donate. 

Our  non  anninneris  ahlalivum  ?  Quia  similis  est 
daiivo.  Undc  sic  eniin  dicimus  in  dativo  huic  Donato, 
sic  et  jam  dicimus  in  ablalivo  ab  hoc  Donalo.  In 
hunc  modiim  etde  ctleris  respondcndum. 

Oeclinaliilia  noiniiia  quot  declinalionibusinflecteu- 
tur?  Quinque. 

Quibus?  Prima,  secunda,  lerlia,  quarla,  quinta. 

Ubi  cognoscitur  declinalio?  In  genilivo  casu  sin- 
gulari. 

PrinKf  igitur  declinationis  genilivi  singularis,  in  R 
quam  syllabam  desinit?  In  at  diphthongum,  ul  htcc  " 
musa,  hujux  muste.  Secundtf,  in  i  productain,  ut  hic 
Donatus,  hujtts  Donati.  Terlkc,  in  is  correptam,  ut  hic 
pater,  liujus  patris.  Quarta?,  in  h«  vel  in  tt  productam, 
ut  Itic  senaltts,  hvjits  senaius;  hoc  cornu,  hujus  cornu. 
Quinne,  in  ei  divisas,  ut  hic  dies,  hujus  dici. 

Cujus  declinalionis  est  hoc  nnmen?  Seeundae. 

Unde  hnc  ?  Quia  genitivus  ejus  singularis  in  pro- 
ductam  desinit. 

Quomodo  declinatur?  Noniinaiivo  hic  Donatus,  gc- 
nilivo  hujus  Donuli,  dativo  Imic  Donalo,  accusativo 
hunc  Donatum,  vocativo,  o  Donate,  ablalivo  ab  hoc 
Donato. 

Cur  non  declinalur  pluraliter?  Quia  propria  nomina 
pluralitatem  non  recipiunt. 

Grutirmuiicit  quomodo  declinatiir?  Nominalivo  hirc 
grammalica,  genilivo  hujus  grammatka,  dativo  huic 
grammalkaz,  accusalivo  hanc  grammaticam,  vocativo 
o  grammalica,  ablativo  ab  hac  grammatica ;  et  plura- 
liter,  nominativo  hx  grammatkw ,  genilivo  haritm  C 
grammalicarum,  dativo  his  grammatkis,  accusativo 
has  grammalkas,  vocalivo  o  grammalkw,  ablativo  ab 
fus  grammalicis. 

Variaiur  in  plurali  numero  per  omnes  casus,  an 
non?Non. 

Quid  ergo  esl  ?  Te  traptotum. 

Unde  hoc?  Quod  quatuor  casibus  variatur. 

Quibus?  Nominativo,  geniiivo,  dativo  el  accusalivo. 

Quomodo  ?  Ut  hm  grtimmaiktv,  liarum  grammatica- 
rum,  his  grammalkis,  has  grammaticns. 

Cur  non  annumeras  vocativuiu  ?  Quia  similis  est 
nominalivo. 

Undehoc?  Sicut  enim  dicimus  in  nominativo  hce 
grammatkce,  sic  dicimus  in  vocativo  o  grammalicte. 

Cur  non  annuineras  ablativum  ?  Quia  similis  est 
dativo. 

Unde  hoc  ?  Sicut  enim  dicimu  in  dativo  his  gram- 
maticii,  sic  et  jam  dicimus  in  abiativo  al  his  gramina- 
ticis. 

Pax  quomodo  declinatnr?  Nominalivo  hmc  pax, 
genit  vo  hujus  pacis,  dalivo  hvicpuci, accusalivo /juro 
pacem,  vocalivo  o  pax,  ablalivo  ab  hac  pace. 

Cur  non  declinatur  pluralitcr  ?  Quia  pluralis  ejus  iii 
iisii  non  esl. 

Quot  litleris  scribilur  boc  nomcn  canior?  Sex. 

Quse  exeis  sunl  vocales'?  n  elo. 

Lnde  boc  probas?  Qma  et  per  se  proferuntur,  ft 
per  se  syllabam  facinnt 

tlun  riitKniunl^  ?  (  ,: 


Qiue  consonantes  ?  Caetera:  omnes. 

Unde  hoc  ?  Quia  per  se  non  sonant,  sed  vocalibus 
consonant. 

Quae  semivocales?  n  et  s. 

Unde  hoc?  Quia  per  se  proferuntur,  sed  per  se 
syllabam  nnn  faciunl. 

Quot  muUe .'  d  ei  i. 

TJnde  hoc  ?  Quia  nec  per  se  proferimlur,  nec  per 
se  syltabam  faciunt. 

lvno  quot  litteris  scribitur?  Qualuor 

Patrol.  XG. 


Qii»  ex  cis  vocales  sunt?  (J  et  o. 

llnde  hoc?  Quia  el  per  se  proferunlur,  et  per  se 
syllabam  faciunt. 

Cur  non  annumeras  /?  Quia  loco  est  posila  couso- 
nanlis. 

Unde  hoc?  Quia  cum  altera  vocali  jungitur. 

l'i!//is  quot  iilleris  scribilur?  Quinque. 

Qutc  sunl  ex  eis  vocales?  E  el «  posterior. 

Unde  hoc  ?  Quia  et  per  se  proferuniur,  ct  per  se 
syllabam  faciunt. 

Cur  non  annumeras  u  pnorem  ?  Quia  loco  est  po- 
sita  consonantis. 

Unde  hoc?  Quia  cum  nlia  vocali  jungitur. 

Qnot  syllabis  constal  lioc  nomen  Donattts?  Tribus. 

Antepentiltinia  qualis  est !  Longa. 

Nalnra  an  positione?  Natura. 

Umle  lioc'  Quia  vocali  lanium  in  ea  producitur. 

Quomodo?  U(  esl  illud  : 

Donaius  fama  notus  in  orbe  pia. 

Peiiullimai|ualisesl?  Similis. 

El  ullima  qualis  esl?  Brevis. 

Uivle  hoc?  quia  et  correplam  vocalcm  habel,  et 
non  desinit  in  duas  consonanlcs,  aul  in  unam  dupli- 
cem,  aul  in  aliquid  quod  sit  pro  duabus  consouanti- 
bus. 

/F.s  quot  syllabis  conslat?  Una. 

Qualis?  Long.i. 

Nalura  an  posiiione?  Matura, 

Unde  boc  ?  Quia  dux  vocales  in  ea  junguntur  et 
diphlhonguni  faciunt. 

Qusc  ?  A  el  e 

Arcus  quot  syllabis  coustat?  Duabus, 

Prior  qualis  estTLonga. 

Nattira  an  pnsitione?  Posilione. 

Unde  hoc ''  Quia  correpta  ejus  vocalis  in  duatoV- 
sinitconsnnantes. 

Quas?  /•  et  c. 

Axis  quot  syllabis  constat  ?  Duabus. 

Prior  qualis  esl?  Longa. 

Natura,  an  positione  ?  Positione. 

Unde  hoc '!  Quia  coiTCpta  ejus  vocalis  in  nnam 
duplicein  liesinit. 

Qnain?*. 

Adjutor  et  advena  quot  sylhbis  constam?  Tri- 
bus. 

Aiitepeiiuliiin.c  eorum  quales  sunt?  Longac. 

Natura  an  posilione?  Posilhme. 

Unde  boc  ?  Quia  corrcplae  earum  vocales  in  alte- 
ram  consonantem,  et  alierain  vocalem  loco  tonso- 
nantis  positam  desinunt. 

Quas?  D  et  i,  et  d  et  u. 

i/ajorquoi  syllabis  constat?  Duabus. 

Pricr  qualis  est  ?  Longa. 

Natura  an  posilione  ?  Positione. 

Unde  hoc?  Quia  correpta  ejns  vocalis  in  i  solam 
loco  consonantis  posilam  desinit. 

Donatus  igitnr  qui  pes  esi?  Antibacchius. 

Unde  hoc  ?  Quia  exduabus  longis  et  lirevi  syllaba 
tj  constat. 

Quot  tempormn  est?  Quinqne. 

Uisde  boc?  Q"ia  idem  pes  totidem  tempora  occu- 
pat. 

Donaiianns  <pji  pes  esl?  Nultus. 

Undc  hoc?  Quia  transcendit  iiuineiuni  qnatuor 
Sjiiabar.mj. 

Quiii  erL;i:  est !  Sinzigia. 

i.s  qoibus  pedibus  lil?  Ex  spondeo  et  amphibra- 
ebi. 

Undc  hw; ?  Quia  duae  syllab«  long»  in  principio 
sitx,  spondeiim  faciunt.  Seqiieutes  tres,  quarum 
prima  et  ultiina  breves,  meiiia  lunga  est,  amphibra- 
cliiin  redduiit. 

Quot  temporum  esl  1  Octo. 

Unde  hoc  .'  Quia  idem  pedes  in  siuzigia  coeuntes, 
totidem  tempora  oceupani. 

jEs,  qui  pes  est !  Nullus. 

Unde  hoc?  Quia  ex  una  syllaba  pes  nunquam  fit. 

Quot  temporum  est.'  Duorum. 

20 


lHLDrV.  ym.  OPRR.  PAR6  1.  SKCT.  II.  —  DIDASCALICA  DUBIA  ET  SPURIA. 


G19 

l  iiJe  lioc  1  Qui:i  longa  syllaba  duo  lcmpora 
liahel. 

Donatus,  quo  acccniu  pronuntiaiidum  est?  Cir- 
eumfleio. 

Uude  hoc?Quia  iu  Irsyllabis  et  lelrasyllabis  et 
deinceps,  si  ultiina  brevis  Tueril,  peiiulliina  vero 
natura  longa,  anicpeiiuliiiiia  circiiiiiflectcrida  est. 

Onomodo?  I  l  Donutus. 

Eas,  quo  acccnlii  ptoiiuiiliandulii  esl?  Aculo. 

Unde  hoc?  Quia  iiionosyllaba,  qii.c  correptam 
vocalein  babeiit,  aculo  acceutu  prouunlianda  sunt. 

Quoiuodo?  Ut  fax. 

fies,  quo  acceulu  pronuiitianduni  cst  ?  Circutu- 
flexo. 

Unde  hoc?  Quia  mpnosyllaba,  quae  produclani 
vocalent  babenl,  circutullexo  acccnlu  pronuiitianda 

iUlll. 

Quomodo?  l'l  res. 

Ueta,  quo  accentu  proRuntiandum  est?  Circum- 
flexo. 

Unde  hoc?  Quia  in  dissyllabis  qu;c  priorem  pro- 
ductam  habuerunl,  el  posleriorem  corrcplaiu,  prior 
syfaba  circuiullectenda  est. 

Quomodo?  liiuiWd. 

Nepos,  quo  accentii  pronuntiandum  esl?  Acuto. 

Undehoc?  Quiain  dissyllabissiposteriorproducia 
fuerit,  prior  syllaba  acuenJa  est,  sive  illa  correpta 
fuerit,  sive  producla. 

Quoinodo?  Ut  nepcs. 

Donus,  quo   accentu  pronuntiandiun  est?  Acuto. 

Unde  hoc?  Quia  in  dUsyllabis  si  breves  aiubx 
fuerinl,  syllaba  prior  acuenda  esl. 

Qiiomodo  ?  Lt  bomts. 

Tullius,  quo  acceulu  pronuniiandum  est  ?  Aculo. 

Unde  hoc  .'  Qui  i  in  trisyllabis  el  telrasyllSMs  et 
deinceps,  si  peuultima  correpla  luerii,  antepenulii- 
ma  acuenda  est. 

Quomodo?  Ut  Tullius. 

Meteltus,  quo  accenin  pronuntianduin  est?  Aculo. 

Unde  hoc?  Quia  in  trisyllabis  el  lelrasyllabis  el 
deinceps,  si  penullima  posiiioue  longa  fiierii,  ipsa 
ueuenda,  el  antepenullima  gravi  accentu  proiiuu- 
tianda  est. 

Quoraodo?l!l  Melellus. 

Lutebne,  quo  aecentu  pronuniiandiim  est  ?  Acufo. 

Unde  hoc?Quia  in  liisyllabis  et  tetrasyllabis  et 
il.-inceps,  si  petiultinia  positione  longa  ex  uiuia  ct 
liquida  fuerit,  anlcpeiiiiltima  acueuua  esl. 

Quomodo?  Ut  tntebroc. 

MieeniT,  quo  acceniu  pronuntiaiiJiim  e>t?  Aculo. 

Unde  boc?Quia  in  trisyllabis  et  letrnsvllabis  et 
deinceps,  si  lam  penulliiua  quam  ultinia  liatura 
longa  fuerit,  antepenuliima  acuenda  est. 

Quoniodo?  Ut  Mieeiue. 

Ego,  qitas  pars  oralionis  cst  ?  Pronomen. 

Pronoincn  quid  est  I  Pars  orationla  qu.c  j.ro  no- 
mine  posita  lantuiudeni  pene  signitical,  pcrsouainque 
inleiduin  recipit. 

Pronomini  quot  accidunt  ?  Sex. 

Qux  ?  Qualitas,  genus,  numeius.  ligura,  pcrsona, 
casus. 

Qualilas  pronominum  in  quoest?  Itiparlita  est, 
aut  eitim  lluita  aunt pronoinuia,  aul  inBnita. 

Qux  suntunita?Qu;e  recipiunt  pereonaB,  ut  ego, 
lu,  itte. 

QtM  stint  inflnita  ?  Quaj  non  recipiuiit  personas, 
ul  qiiisque. 

Qtiod  est  hoc  pronoinco,  liniliim  an  mlinitum? 
Finiium. 

Uiide  hoe!  Qula  reciplt  pereonim, 

Qtiu,  liiiiliiin  au  iiiliuiiuin  pronomeu  esl  ?  Inlini- 
tum. 

linde  lioc  ?  Quia  non  reci|it  personam. 

Genera  proiiouuiiuiii  qum  luulfEadteiu  ferequa?et 
noiiiiiniiii;  inasciiliiiiini  til  qm;  feiiiiniuum  ul  qua', 
nnulruiu  ut  quod,    loininuiic  ttl  «nin/ii,  lu/i»,    Intmi 

Ul  «N/O,  IN. 


620 


A      C-iijtis  generis  esl  boc  pronomen?  Olnnls. 

Unde  boc?  i.ini.i  et  pro  iiiasctiliuo  el  proTennnino 
et  pro  uetilro  inwiiiiie  poui  polest. 

Quis,  cujus  generis  pronomeu  esl?  MasciiPni. 

Uutle  lioc?  Quia  plo  maaculino  laiiluiu  tioniine 
poui   polest. 

Qmv,  ctljus  generis  pronomen  est?  Feminini. 

Unde  boc?  Quia  pro  feminiiio  tantiim  nouiihe  poni 
poiest. 

Qitiii,  cujus  eenerls  pronomcii  est?  INeulri. 

Uiide  hoc?  Quia  pro  neutro  lainuin  iiuiuine  poni 
poitsl. 

Qttalts,   cujus  griieris  proiionieu  est !  Connnunls. 

Unde  hoc?  Quia  et  pro  luasciilino  et  pro  feiniuhio 
gein  re  nominis  pnni  pOlest. 

Ego,  lixuiu  an  inobile  prononien  esl  ?  Fixum. 

Undehoc?  Quia  in  AltCiuiu  g  nus  llecti  non  po- 
lest. 

Ille,  fixum  an  niobile  pronouien  esl?  Mobile 

Uiule  hoc  ?  Quia  per  tria  geucta  nioveri  povest 
B      Quomodo?  Gli//e,  itla,  iltttd. 

fatis,  lixum  au  inobile  proiiomen  est?  Nec  ihtb- 
luni  flxum,  nec  in  loium  uiobilc. 

Unde  hoc  ?  Quia  in  aUeuiin  genus  llecti  pote-.l, 
per  tria  genera  moveri  non  polest. 

Quomodo?  Ut  Itic  tulis  t'  i  hoc  lale. 

Nniiirri  pronominuin  quot  sunt  ?  Duo. 

Qui !  Singularis,  ut  hic  ;  pldralis,  ul  hi. 

Cujus  numeri  esi  hoc  pronomeu  [ego\!  Singnlaris. 

fnde  lioc?  Quia  pro  singulari  tanluin  noiiiiite 
pnni  potest. 

A'o*,  cdjtis  nomeri  pronomen  est?  Ptdralis. 

Unde  hoc?  Quia  plurali  lantum  iioiiniie  poui 
potesl. 

Sui,  cuius  numeri  pronomen  est?  Utriusque. 

Un'de?Quia  ct  pro  singulai-i,  et  pro  plurali  iioniine 
ponipolest. 

Figuru!  pronominum  quot  stint  ?  Dua?. 

Quai?  Simplex,  ut  qitot;  luuitioSita,  nt   quoiqnot. 
C      Fst  hoc  pronomen  simplex,  an  composituui  ?Sini- 
plex  est. 

Uiide  boc  ?  Qoia  neqne  ex  duoliu^  integris.  neqne 
ex  duobus  corruplis,  neque  ex  iutegro  et  corruplo, 
neque  ex  corrupto'el  iulegro,  ncquc  ex  compluri- 
bus  est  compositum. 

Qttisqut,  simplex  an  compositum  prononien  est? 
Coiiipositum. 

Quomodo  ?  Ex  duobus  integris. 

QUibus?  Quis  el  que  pronominibus  ;  ulraque  eniin 
inlegra  perseverant,  cum  dicimus  quoiquot ;  simililer 
et  de  cielens  ad  formam  nomiuum  respoudenduiu 
est. 

Pei-sona:  pronoininum  quotsitnl?  Tres. 

Qu.e  :  Pilina,  ul  ego;  secunda,  ut  i»  ;  terlia,  ut 
Hte. 

Cujus  personaj  esl  hoc  pronomeii  [.flo1,'  Prinia?. 

Tiide  boc?  Quia  ego  euin  dico;  nOn  te,  vel  aliuni, 
sed  me  sigriilico. 
i»     Tu,  cujus  personsB  pronoraen  e^t  '  Secuadae. 

I  inle  hoc  probas  '.'  Qttia  lu  cuiii  dico,  noti  me,  vel 
aliu  n,  sed  le  signilieo. 

llle,  cujus  persoiue  pronoinen  est  ?  Tcrtiie. 

I  inle  Itoc  ?  Quia  ilte  cuiti  dico,  non  ine,  vel  le, 
sed  aiiiim  sigmlieo. 

Castis  ileiu  proiiouiinum  quol  sunt  ?  Sex,  queinad- 
tno.liiin  noniiiiiiiii. 

Cujus  Casus  est  Itoc  proiiomen  ?  Noininaiivi. 

1'n.le  hoc  .'  Quia  pro  iioiiiinalivo  lantuiii  casu  oo- 
niinis  poni  polOBL 

Tu,  iii)ii3  casus  prononien  esi?  Nominativi  e\ 
Vocaiivi. 

Unde  Itoc?  Qtua  el  pro  iioiiiuuiivo  el  pro  voca- 
tivo  OMH  uoiniius  poi.t  potesi. 

Inyeiiiiinltir  forinx*  ewualek  ln  prouuiuinibus  an 
non?  Iiiveiiiuiiinr. 

Unde  lioc ?  Qma  alia  eorinn  miiiI  iioii  oplala  |  /  t.te 
iiioiioplola| ,  Ul  ec.um,  ellum  ;  ali.i   Iriptoia,  ul  >h'. 


621 


ClJNABDLA  GRAMMATIC/E. 


623 


si*i,  te;  alia  tetraptota,  nt  meus ,  raer,  mem,  metim;  A  M  plura'em   habent,    £r  linila  duo,   nouer,  vctter 


alia  pcnlaptota.  ut  ilti1,  illins,  ilti,  ittitm,  nh  illo 

Cur  non  annumcras  diptola  et  liexapinu?  Quia 
uulla  eiusdein  modi  rcperiuniur  prouomiua. 

Quid  igitur  esl  hoc  prnnomen  [eqa]  ?  Telraplotum. 

Dnde  lior<?  Quia  qualiior  casibus  variatur. 

Quibus?  Nominalivo,  genitivo,  dalivo,  accusativo. 

Cur  non  annumeras  ablalivum?  Quia  similis  esi 
accnsalivo. 

Dnde?  Sicul  entrn  dicimus  in  nccusativo  m«  ,  sic 
eiiam  dicimus  in  ablativo  a  me.  Similiter  et  de  caite- 
ris,  sicut  in  nmnine  respondeuduin. 

Quot  decliuationibus  pronomina  inllectuntur  ? 
Qualttor. 

Quibus?  1'rima,  serunda,  lerti.i,  ifnarta, 

Quot  eariim  in  quibns  prononiiiiilius  cognoseun- 
lur?  Diia:  in  primiiivis,  et  duae  in  derivalivis. 

Primiliva  pronomina  quot  sunt?  Septem. 

Qnae?  Mev*,  luu»,  tuut,  notter,  vctter,  nostrat  et 
vesrat. 

Priiua?  igitur  pronominis  dcrlinatio  qttae  esi  ?  Cn- 
jns  geniiivus  el  ilalivus  i  flnilur;  accusativus  et 
ablalivus,  e  proilucia. 

Qxioinodo?  Di  mri,  nii/ii,  me.  a  me,  tui,  tibi,  le,  a 
te;'tuisibi,  te,  a  te;  nec  iuveniuntur  plura  liujus 
«lecUuatiouis  pronoinina. 

Secunda  i|u:c  e-i?  Cujus  geuiiivus  hujut  [Forte  1.1], 
dalivns  i  liiter.i  termiualur  pro  tra  genera,  excepto 
huic,  quod  differeiiiisj  eausa  c  acripit  in  datjvo,  ne  si 
hui  diceremus,  non  pronometi ,  sed  interjeclio  pula- 
retur. 

Quomodo?  Dl  Ule,  illiui,  illi ;  itle,  ittius,  itti;  ipse, 
ipsius,  ipsi ;  hic,  hujus,  Ituic ;  is,  ejus,  ei ;  quit,  cujus, 
cui ,  totus  lotitts  toti ;  nec  inveiiiuniur  plura  bujus 
decliiiationis  pronoraina. 

Tcrtia  qua-  est  ?  Cnjus  geniiivus  iu  masculino,  pe- 
cnndam  nominis  declinationem  sequilur,  in  leminiuo 
priiiiam,  in  neutro  item  secundam. 

Quomodo  ?  Sic  :  mettt,  mei,  mea,  mcce,  nteum ,  ntei; 
tuut,  tui,  lua,  luce  luum,  tui ;  tuus,  sui,  tua,  tuie, 
iuum,  iin,  et  similiicr  reliqua. 

Quaria  qua:  esl?  Cujus  .lufleiio  iertia:  nominis 
declaralionem  scqtiitur. 

Qumnodo?  Dl  notlrut,  noslratit ;  vctlrat,  vettralit; 
cujnt,  cujatis. 

fronouiina  finiia  suul  tria,  sgo,  (s,  ille  ;  niintis 
qu.iin  liuila,  seplem  :  ille ,  ipse,'tstc,  is,  hic,idem, 
tui.  Iiiiiuita  quinque,  quis,  yttalis,  quanlui,  quolut, 
qttot.  Helaliva  inlinilorum,  lalis,  tanlus,  loius,  tot; 
elseptem  iniotis  quam  linita,  quae  suul  jnlinili  prn- 
nominis  responsiva.  Pousassiva  septeui :  meus,  tuut, 
tuus,  notler,  vesler,  nustras  et  vettras. 

1'roiinuiiua  a  linila  foiuiuina  sunl  oiniiia  ,  et  lam 
secundae  quam  lerliae  declinaUouis  ;  nt  itla,  ipsa,  ista, 
ea,  quanla,  quola,  tota,.wea,  sua,  nostra ,  veslra.  E 
finila,  masculina  sunl  omnia,  et  secund*  declinalto- 
nis,  ut  ille,  ipie,  iste.  Finilum  unum  inveniiur,  itn", 
quod  esi  omuis  generis,  ei  prima:  declinaiionis.  V 
linilum  unum  invenitur,  tu,  quod  est  omnis  generis 
et  piimaj  decliiiaiionis.  As  iiniia  tria  iuveniuiitur, 
nottras,  vetlras,  cujai,  qux  sunl  Oiunis  gencris  et 
quartas  declinaiiouis.  Quorum  ueutriim  e  linitur,  it 
liuita  quaiuor  jnveniunlur,  ;'s,  quis,.qualis ,  tatit,  et 
su(it  quarla:  decliiialionis,  sed  )i  ei  quit  masculma  , 
qualis  et  talis  commuuia  sunt,  et  iieulriim  in  e  mh- 
tiiut.  Ut  fiiiita  seplein  :  quunius,  qtiofus,  ianius,  lolus, 
mettt,  luut,  suus,  qux  sunt  ciinn-a  nasculioa,  mobilia, 
per  iria  genera  ;  sed  quamus  ,  quoiits,  lantus,  meus  , 
luus,  tuus,  lertia: ;  lotus  secundaj  ei>l  decliuatiouis.  C 
Iinilum  .uiiiiiii  inveuilur,  masculiniim,  hic ;  uuura 
lciiiiuiniiin,  liasc ;  unum  iieuliuni,  hvc;  el  diffenn- 
li*  causa  e,  iudicativo  accipiunl.  D  liuita  quatuur  : 
iCiwt,  tstud,.idrquod,  et  snnt,  secunihc  decliualiouis. 
M  linila  tredecim,  idem,  iptum,  qttantuni,  quotum, 
taittum,  totum,  meum,  tuum,  tuuiu,  nottrum,  vettrum, 
eccum  ,  ellqm  r  et  sunl  tei  ti.e  .(Jecliniitionis ,  excepio 
inmiii.qqod  est  secundx,  «t,euumt  elfum,  quae  miui- 
me  decliuauiur,  ct  accusalivura  lantum  singularem 


qu.H  siinl  terli.c  dcclinalionis.  T  finita  duo,  quot,  tot, 
qua:  suui  omnis  generis,  et  nullius  declinatiouis. 
Ou.r.ciinque  vero  prxlcr  ba>c  pronomina  invciila 
fuerunl,  ab  bis  compnsiia  suni ,  el  eorum  regulas 
sequi  debent.  Prim  e  persou.-e  unum  ,  ego  ;  secundm 
unum,  tu.  Kcliqu.e  lerliae  sunl,  exceptis  tneut,  notter, 
prima: ;  luut,  vetler,  secumbe  persoux  possesaiya. 

Doceo,  qua*  pars  orationis  est ?  Verbum. 

Verbum  quid  est  ?  Pars  oratiouis  ciim  lempnre  et 
persona,  sine  casu  ,  aul  agere  aliquid  aut  pati,  aut 
ncutruin  siguificans. 

Verho  quot  accidunt  ?  Septem. 

Qu;n?  Qualilas,  ronjugatio,  geutis,  nuinerus,  figii- 
ra,  temptis,  persona. 

Qualitas  verbormn  in  quo  esl?  In  modis  et  fbrmis. 

Modi  qui  sunl?  Indicalivus  ,  ul  lego;  imperalivus  , 

in  tege;  oplativus,  ut  utinam  Itgerem;  conjiinclivui  , 

u  cum  legam  ;  infinilivus,  leqere;  impersonalis,  legilur. 

Cujusmodi  esl  boc  verbum  ?  Imlicaljvi. 

Unde  boc?Quia  doeeo  cum  dico,  me  aliquid  docere 
indico. 

Ooce,  cujus  modi  verbum  est?  |mperativi. 

Dnde  boc?  Quia  doce  cum  dico,  libi  ui  aliquid  <lo- 
ceas  impero. 

Utinam  dncerem  cujiis  modi  vcrbuin  est?  Optativi. 

Ilnde  boc?  Quia  utinam  docerem  cum  dico ,  ul 
aliquid  doceam  apto. 

t.um  doceam  cujus  modi  verlum  esl? <  Conjunci.ivi. 

Dude  boc?  Quia  cum  doceum  quando  dico  ,  ut  pl<-- 
nuin  sensum  efflciam ,  necesse  est  ut  buic  verbo 
alium  modum  conjungatn. 

Quomodo?  Dt  fiitii  duceam,  discjs. 

Uocere,  cujus  modi  verbiiin  est?  jnfiuilivi. 

Dnde  lioe?.  Quia  docere  cmn  dico,   oeo  numerum, 
nec  persunam  delinio,  llisi  alio  modo  addilo,  ytrum- 
qm:  dislinguatn,  ul  docere  volo,  tis,  vuU;docere  volu- 
r-  tuiii ,  vutlis,  volunl. 

Docetur,  rujus  modi  verbum  esl?  Impersonalis. 

Lnde  boc?  Quia  docelur  ciim  diro,  a  qua  persona 
aliquid  doceatur  uon  delimo,  nisi  additis  pmuomi- 
nibtis  dicam  ;  ducelur  a  me,  a  te,  ab  tllo ,  a  uobis,  a 
vobit ,  ab  iltit.  In  fiutic  modutn  de  onilliuua  verbis 
per  caHeros  numeros  et  persooas  et  tempora  ,  facile 
retponderi  putest,  quod  a  nobis  studio  brevitatis 
omissum  esi. 

Fornia:  veiborum  quol  Bunl?  Quatuor. 

Quae  ?  Perfecta,  ul  tego ;  uieditaiiva,  ul  leclurio;  fre- 
qiienlaltva,  ut  leetiio ;  iuciioaliva,  ui  fervesco,  caletco. 
•  Cujus  loiiii.':  est  buc  verbqm  [doceo\ l  Perfecla:. 

Dude  hoc  ?  Quia  doceo  cuni  dico  ,  neque  inedita- 
tioneui,  ncque  trequeniaiiouem,  ncque  incboatioueui 
.actionis,  sed  absolule  pr*se.nteiu  acijouem  sixuilico. 

Doceor,  ctijus  fonu*  yerbum  est?  Perfeplaj. 

Dnde  hoc?  Quia  docepr  luiii  dico,  neque  medila- 
liopem,  iteque  inchoatioueiii  passionis,  sud  pra:seuieiu 
passioucm  bignifico. 
**     Ledurio,  cujus  forrnaj  verbum  esi?  Mediiativa?. 

Dnde  hoc?  Quia  in  urio  desiuil,  et  mcdiiaiiuneiu 
fi!l>i(se  aelRNUS  s.ignifical. 

Lectito.  ctijtis  iortua-  verbum  est?  FrequenOiiva?. 

Dnde  l|oc?  Quia  in  tiio  desiuil,  el  frequeuliaiu  ac- 
lionis  signi.licai. 

Fervetco,  cujus  foFtnse  verbum  est?.  Inchoativa;. 

Dude  boc?  <  iiiia  in  tco  desinit,  el  lervm  is  inctioa- 
lioiiem  8Jg!(ilicaS  :  qua:  omnia  facilius  dignosruntur, 
6i   singutaruni  formarum  lerininatioues  diligeutius 

uie n*  coinmendeniur.  Kst  ergo  mediiativ.i:  foi  - 

ui;e  uua  tanlutn  lermiualio,  urio,  ut  eturio,  leclurio, 
parluiio.  Fn  quenUliva:  .qualuor  :  iu  to,  ul  clumito; 
in  so,  oi  m«r»o;  (II  xo,  ul  ne.xo ;  in  liio,  ul  lcclito, 
dictito,  Inchoaliva:,  uua  solumiuodo  jco  ,  ul  floretco , 
uresco  :  qgj'runque  auieui  V.erba  liujusmodi  termi- 
nalioiiibus  et  significalioiiihus  careiil,  pe  fecla:  lor- 
in.c  absque  oiniii  ambigtii|aie  prouuutianda  supi. 

Coujugaiiunes  verborum  quot  suui?  Tres. 

Quaj'i  Prima,  secuuda,  tertia. 


623  BliD.C  VEN.  OPER.  PARS  I.  SECT.  II.  —  DIDASCALICA  DUBIA  ET  SPURIA. 


cu 


Prima  qua'  esi?  Qu:u  in  indicelivo  mndo  tfinpore  A 
prcesenli,  iiuniero  singulari,  secunda  persona.  verho 
aelivo  ei  neutrali,  i  prodiiclum  habet  ante  uovissi- 
iiiain  liilcram.ul  imw,  amat.  Passivo  coimnuiii  et  de- 
lionenli  antepeouliimam  syllabam,  ut  umor,  amaru; 
ri  fulurum  lempus  ejnsdein  modi,  in  bo  et  iu  bor 
svllabam  inittit,  ui  am»,  um bo  ;  (tiuor,  omabor. 
'  Secunda  i|u  i-  esl?  Qu .i-  mdicaiivo  modo,  leiupore 
pr.esenli,  nuniero  singulari,  secunda  persona,  veibo 
activo  i-t  ueulralirproduclam  liaheiaiitenovissimam 
litteram.  Pas  ivo  coniiuuni  el  dcponenli  ante  novis- 
siuiani  syllaham,  ut  doceo,  docet;  doceor,  docerit;  et 
fiilurnni  tempus  ejusdem  modi  in  bo  ct  in  bor  sylla- 
bam  iniitit,  ul  dooeo,  docebo ;  doceor,  docebor. 

Tertia  quae  est?  Qti*  ir.  indicativo  inodo,  tempore 
prxscnli,  nuuiero  singulari,  secunda  persona,  verbo 
aetivo  el  neutrali,  i  correptam  habet,  vel  t  produ- 
ctani.ante  novissimam  litteram.  Passivo  commuiii  et 
deponenli  pro  i,  litlera  e  correplatnhabel,  vel  i  pro- 
ductam  anle  novissimam  syllabam,  ul  lego,  («0U;  /«-  R 
gor,  legerii ;  audio,  audis ;  andior,  audirls.  El  lulu-  B 
ruiii  tempus  ejusdeni  mndi  in  am  et  in  ar  syllabam 
roitlit,  ul  iego,  legam ;  legor,  legar  ;  atidio,  audiam  ; 
audior,  laidiar. 

Ubi  disccrui  polest,  utrum  i  lillera  correpla  sit 
an   product»?  In  imperal.vo  el  infinitivo. 

Quomodo?Nam  correpta  i  lillera  in  econverlitur; 
produeta  si  fueril,  non  mulatur. 

Quando  tertia  conjugalio  fulurum  tenipus  non  in 
am  tanluni,  sed  eliam  in  bo  mittil  ?  Interdum  cum  i 
litteram  non  correptam  habuerit,  sed  productam  ut 
eo,  is,  ibo ;  queo,  quis,  quibo. 

Cujtis  conjugatioiiis  esl  hoc  verbiim  ?  Secundx. 

Uude  huc?  Quia  indicativo  modo,  lempore  prae- 
senti,  ituuiero  singalari,  secunda  pcrsoua  e  produ- 
ctam  habet  ante  novissimam  litteram ,  ut  doceo,  do- 
ces;  el  fulurum  tempus  ejusiiem  modi  tn  bo  sylla- 
bam  mitlit,  ut  doceo,  docebo. 

Doceor,  cujus  conjugalionis  vcrbum  esl?  Secun- 
dx.  C 

Undehoc?Quia  indicat  vo  modo,  tempore  prx- 
senti,  niiniero  singulari,  secunda  persona,  e  pro- 
duclam  habel  ante  iiovissimam  syllabam,  ul  doceor, 
doceris;  et  fulurum  lempus  ejusdcm  inodi  in  bor  syl- 
labam  initlit,  doceor.dorebor. 

Ciamo,  cujus  conjugationis  verbum  esi  ?  Primre. 

Uitde  hoc?  Quia  indicalivo  modo,  tempore  prx- 
senli,  nuinerosingulari,  secunda  persona  habet  ante 
novissimam  iitteram,  ut  ctamo,  clamat;  ct  fulurum 
lempus  ejusdem  modi  tn  bo  syllabam  mitlit ,  ut  cla- 
mo,  ctamabo. 

Clamur,  cujus  conjugalionis  verbum  est?  F.jus  lem. 

Unde  hoc?  Quia  indicativo  modo,  lempore  piaisenti, 
numero  singulari,  secunda  persona,  a  hahcl  ante 
novissimam  syllabain,  ut  clamor,  clamaris;  et  futu- 
riiin  tempus  ejusdcm  uiodi  in  bor  syllabam  niiltit,  ut 
clumor,  clumabor. 

Scribo,  cujus  conjugationis  verbum  csl?  Terlix 
correplx.  r_) 

Undelioc?  Quia  indicalivo  modo,  lempore  prx- 
senti,  numero  singulari ,  secunda  persona,  i  corre- 
plani  habel  anie  novissimam  liuerani,  ul  trribo, 
tcribis;  el  fiilurum  ejusdem  mudi  in  um  syllabaiu 
niillit,  u(  scribu,  tcribam. 

Umle  cognoscilur  qtioil  i  litiera  in  hoc  veibo  cor- 
repta  sil?  Quia  iinperalivo  ct  inlinitivo  in  e  coiivcr- 
tilur,  ut  tcribe,  scribere. 

Saibor,  cujus  conjugationis  verbum  esl?  Ejus- 
di  ni. 

Unde  hoc?Quia  indicativo  mndo,  tempore  prx- 
senli,  niiinero  singulari,  secunda  persona,  e  corre- 
I >i  •■!■  halict  anli-  iiovissimam  syllaham,  ul  tcribor, 
scribais;  et  futiirum  ti-mpus  ejiisdem  inodi  in  ar  syl- 
labam  mitlil,  ut  scribor,  sciibar. 

Nhtrio,  cujus  coqjugaltonii  verbum  est  ?  Torlla 
produou, 

Unde  hoc?  Quia  imlii  ilivo  inoilo,  tcmpore  pne- 
senti,  nuiiiero  lutfularl,  vcuiida  persona,  i  produ- 


1 1  iio  hahet  ante  novissimam  lilleiam,  ut  nuirio,  nu- 
trit ;  cl  luturiiin  lempus  ejusdem  modi  non  in  iini 
tantuui,  -ril  etiam  iu  bo  syllab.nu  miltit,  ut  nulriam, 
nulribo. 

Undc  cognoscitur  i|iiod  i  littera  in  hoc  verbo  pro- 
dncta  sit?  Quia  imperativo  el  inlinitivn  nnii  mulatur 
iu  •■  correplam,  sed  periuanel,  ut  nulri,  nulrire. 

Nuirior,  cujus  conjugalionis  verbuin  est?  Ejus- 
dem. 

Unde  huc?  Quia  indicalivo  modo,  tempore  prx- 
senli,  iiiiiuei  ii  singuiari ,  secunda  pcrsona,  i  produ- 
ciam  habet  aiile  novissimam  syllabam,  ut  nuirior, 
nulrirh;  et  fulurum  teinpus  ejusriein  modi  non  in  ar 
tantiim,  sed  etiam  in  bor  miltil,  ut  nuuriar,  nulribor. 

Cenera  verborum  quot  sunt?  Quiuque. 

Qux?  Acliva,  passiva,  neiilra,  deponcnlia,  cont- 
munii. 

Aciiva  qux  sunt?  Qux  in  o  desiuunt,  el  accepta  r 
liltera  faciunl  ex  se  passiva,  ut  lego,  legor. 

Passiva  quxsunl?  Qux  in  r  desiuuiit,  cl  ea  dem- 
pta  redeual  iu  acliva,  u<  legor,  lego. 

Neutra  qux  sunt?  Qu;c  in  o  dcsinunt,  ut  aetiva; 
sed,  accepla  r  liltera,  Latina  nou  sunt,  ul  tio, 
curro. 

Deponentia  qux  suul?  Qtix  similiter  ut  pas  iva  in 
r  desinunl,  sed  ea  denipla,  Lalina  non  suiil,  ul  lu- 
clor,  toquor. 

Coinmunia  qu.-e  snnt?  Qux  in  r  litteram  similiter 
desinunt,  ut  deponenlia,  siil  in  duafl  formas  cadunt, 
palicnlis  cl  agenlis,  ut  osailor,  crimmor.  Dicinms 
namque  osculor  le,  osculor  a  te;  criminor  tc,  crimi- 
nor  a  le. 

Cujus  generis  est  boc  verbum   [do«o|?  Aclivi 

Unde  boc?  Quia  in  o  desinil,  et  accepta  r  littera 
facit  ex  se  passivum  :  ut  doceo,  doceor. 

Doceor,  cujus  gcncris  verbum  est?  Passivi. 

Unde  boc  ?  Quia  in  r  desinit,  et  ea  dempta  redit 
in  activuui,  ut  doceor,  doceo. 

Slo,  cujus  generis  verbum  est  ?  Neulri. 

Unde  hoc?  Quia  in  o  desinit,  ut  activum,  sed,  ac- 
cepta  r  littera,  Latinuin  uon  esi ;  sto  diciiuus,  i/«r 
non  dicimus. 

Loquor  cujus  generis  verbum  esl?  Deponenlis. 

Uude  hoc?  Quia  in  r  desinit,  sed,  ea  dempia,  La- 
tinum  non  est ;  loquor  naiuque  dicimus,  loquo  non 
dicimus, 

Criminor,  cujus  generis  vcrbum  cst?  Coramunis. 

Unde  hoc?  Quia  in  r  similiter  desinil,  ut  depo- 
nens  ;  sed  in  duas  formas  cadit,  palieniis  et  agentis, 
ut  criminor  le,  crimiiwr  a  le. 

Numeri  verboruiu  quot  sunt?  Duo. 

QuiJ  Singuiaris,  ut  lego ;  pluralis,  ul  legimus. 

Cujus  iiumeri  est  hoc  verbum  ?  Singularis. 

Unde  hoc?  Quia  doceo  cuiu  dico,  me  solummodo 
aliquid  docere  signilico. 

Docemus,  cujus  numeri  esl  ?  Pluralis. 

Unde?  Quia  docemut  cum  dico,  nos  plures  aliquid 
docere  signilico. 

Figurx  verborum  quot  sunt?  Du.c. 

Qua!  Simplex,  ut/itoo,- composila,  ut  negligo. 

Quol  moilis  verba  coinpoiuintui  '  Qualuor. 

Quibus?  Ex  duobus  inlegris,  ul  perlego ;  e\  duo- 
bus  corruptis,  ui  ef/icio;  ex  Integro  t-i  corrapta,  ul 
deficio;  cx  corrnpto  ei  inlegro,  ut  offero;  aliquaudo 
cx  eonipluribus,  ut  derelinquo. 

Est  hoc  veibum  simplex  au  conipositum?  Sim- 
ples. 

Undc  hoc?  Quia  iieque  ex  dnobut  iiitegri<,  neque 
c\  duobm  corruplis,  neque  ex  iniegro  el  comiplo, 
iieque  ex  corrupto  et  integro,  ueque  ex  compluntiu» 
esl  conipositum. 

VerUijo,  siinplex  au  couiposiiuin  esl?  Composi- 
liim. 

Qiiomoilo  ?  Ex  iluolnis  iutegns. 

Qiiibus?  Per  preepoailioiie,  ei  lego  verhum;  uira- 
quc  .-111111  iniegra  peneverant,  cuiu  dkiuuti  y*rirgo. 

In  buiic  niodiioi  ct  ile  c.eleri^  rc^peiidoiiduiu  esl. 
ieinpora  veibuiuiu  quot  lunl?  1'n.i. 


625 


CUNABULA  CRAMMATICyE. 


626 


Quae?  Prarsens,  ut  lego  ;  prxteritum ,  ut  leyi ;  fu- 
turum,  ul  legam. 

Quot  suut  tempnra  in  declinatione  verborum  ? 
Qumque. 

Quae?  Praesens,  ul  tego;  praeteritum  imperfectum, 
ut  l  gebam;  praetcritiim  perfeclum,  ut  /«31 ;  praete- 
ritum  plusquam  perferiuin,  ut  legeram ;  iuturum  ut 
tegam. 

Cujus  temporis  est  boc  verbum?  Prxsentis. 

Unde  hoc  probas  ?  Quia  doceo  cum  dico,  me  in 
prssente  aliquid  docere  significo.  Poiest  et  de  cae- 
teris  temporibus  congrua  responsio  fieri;  sed  faeilius 
ei  ipsa  sui  diversitate  elproprietateagtioscipossunt. 

Person»  verborum  quot  sunt?  Tres. 

Quae  ?  Prima,  ut  lego  ;  secunda,  ut  legit ;  tertia,  ul 
legil. 

Cujus  personx  est  boc  verbum?  Primx. 

Unde  boc  prohas?  Quia  doceo  cum  dico,  me  ali- 
quid  docere  significo. 

Docet,  cnjus  personx  verbum  est?  Secundx. 

Unde  hoe  probas  ?  Quia  docet  cum  dico,  te  aliquid 
docere  significo. 

Docet,  cujus  personae  verbum  est?  Tertix. 

Unde  hoc  probas  ?  Quia  doctt  cum  dico,  non  me 
vel  te,  seri  alium  quemlibet  docere  altquid  significo ; 
ted  et  de  bnc  accidenti,  et  de  cxteris  omnibus  in  bac 
duntaiat  parte  orationis,  inuhofaciliorcognitio  quaip 
responsio  est. 


Prudenler,  quae  pars  orationis  est?  Adverbium. 

Adverhium  quid  est  ?  Pars  orationis  quae,  adjecta 
verbo,  significationem  ejus  explanat  atque  implel. 

Adverbio  qunl  accidtinl?  Tria. 

Qiiae?  Signilicatio,  cotnparaiio,  figura. 

Signiftcaito  adverbiorum  in  quo  cst'.'  Quia  sunt 
aul  loci  adverbia,  aul  temporis,  etc,  ut  sequitur. 

Da  adverbium  loci.  Ul  hic,  vel  ibi,  intus,  vel  foris, 
iiluc,  vel  rnde. 

Da  temporis.  Ut  hcti,  liodie,  nuper. 

Da  nmneri.  Ul  temel,  bis. 

Negandi.  Ul  non. 

Afflrmandi.  Ul  eiiam,  quidni. 

Demonstrandi.  lit  en,  ecce. 

Optandi.  Ut  uiinam. 

Hortandi.  Ut  eia. 

Ordinis.  Ut  deinde. 

Interrogandi.  Ul  enr.  quamobrem. 

Similiiudinis.  I  1  quaii,  ceu. 

Qualitatis.  Ut  docie,  pulchre. 

Quanlilalis,  Ut  multum,  parum. 

Dubilandi.  Ut  (orsitan,  [ortaise. 

Person&lia.  Ut  mecum,  fecam,  nobitcum,  tobiscum. 

Vocandi.  Ut  heut. 

Respondendi.  Ul  heu. 

Separandi.  Ut  teorsum. 

Jurandi.  Ul  vere,  veraciler. 

Eligendi.  Ut  potiut,  tmo. 

Congregandi.  Ul  simul,  una. 

Prohibendi.  Ut  ne. 

Evenlus.  Ut  forle,  fortuHu. 

Comparandi.  (  1  magis,  vel  tain. 

Cujus  signiGcationis  est  hoe  adverhium  ?  Oualitatis. 

Unde  boc  ?  Quia  prudenler  cum  dico,  qua  itatem 
profecto  significo. 

Quomodo?  Ut  prudenter  loquiiur. 

Hic,  cujus  significationis  ?  Adverbium  est  loci. 

Unde  boc?  Quia  hic  cuiu  dico,  locum  profecto 
tignifico. 

Quomodo  ?  Ul  hic  habito. 

Significaliones  adverbiorum  localium  qtiol  sunl  ? 
Quatuor. 

Quae?  In  loco,  ut  inlus,  [orit ;  de  loco,  ut  de,  unde; 
ad  locum,  ut  kuc,  illuc;  per  locuin,  ut  kac,  illac. 

Quid  sigmficat  hoc  adverbium?  In  loco  ln  hunc 
modum  el  de  caeteris  respondendum  speciebus. 

Hodie,  cujus  signifieationis  adverbium  est  ?  Tem- 
poris. 


A     Unde  hoc?  Quia  hodie  cum  dico,  procul  dubio 
tempus  significo,  ul  hodie  lego. 

Temporalium  adverbiorum  differentiae  quot  sunt? 
Tres. 

Qux?  Quia  aut  prxsens  tempus  ostendunt,  ut 
nunc  ;  aut  prxterilum,  ut  heri ;  aut  futurum,  ut  cras. 

Quid  borum  significat  boc  adverhium  ?  Praesens. 

Non,  cujus  significalionis  adverbium  esl?  Negandi. 

Undehoc?Quianoncum  dico.aliquod  prorsusuego. 

Quoinodo  ?  Ut  non  feci,  non  dixi,  non  volui. 

Quidni,  cujus  signilicationis  adverbium  est?  Af- 
Qrruandi. 

Unde?  Quia  quidni  cum  dico,  aliquid  profecto  af> 
Dnno,  ul  si  quaeratur  ab  aliqtio  an  velim  scire  gram- 
maiicam ,  el  respondeain,  quidni. 

En,  cujus  significationis  adverbium  est  ?  Demon- 
slrandi. 

Unde?  Quia  en  cum  dico,  aliquid  profecto  de- 
mnustro,  ul  en  agrot. 
g      Vtinam,  cujus  significationis  adverbium  est?  Op- 
tandi. 

Unde  hoc  ?  Quia  ulinam  cum  dico,  aliquid  prorsus 
opto,  ut  utinum  tapient  sim ,  utinani  pie  el  benigne 
rnvam. 

Eia,  cujiis  significationis  advcrbium  cst  ?  Hortandi. 

Unde  ?  Quia  eia  cum  dico,  aliquid  omnino  bortor, 
ut  eia  lege. 

Deinde ,  cujus  ordinis  significationis  advcrbiura 
est?  Ordinis. 

Unde  1  Quia  deinde  cum  dico,  ordiuem  procul  du- 
bio  alicujus  rei  osteodo,  ul  si  dicam  :  Primum  didici 
figurnt  lillerarum,  deinde  connexiones  sytlabanun, 
pottremo  tegendo  notitiam  assecutus  sum. 

Cur,  ciijus  sif nifica tionis  adverbium  esl ?  Interro- 
gandi. 

Unde?  Quia  cur  cum  dico,  aliqtiid  profecto  inler- 
rogo,  ul  cur  ita  agit  1  cur  ila  loquerit  ? 

Quasi,  cujus  signilicalionis  adverbium  est?  Siniili- 
ludinis. 
C      (Jnde?  Quia  quati  cum  dico,  quamdam  similitudi- 
ncm  inriuco,  ul  :  Candel  quati  fax,  rubet  quasi  rota, 
pultet  quasi  morluus,  nigretcil  quasi  pii. 

Uultum,  cujus  significationis  adverbium  est?  Quan- 
tilatis. 

Unde?  Quia  mullum  cum  dico,qttantitatem  profecto 
tignilico,  ut muttum  legit, mullum  didicit,  multwn  nomt. 

Forsitan,  cujus  significationis  adverbiuui  est?  Du- 
bilandi. 

Unde?  Quia  fortilan  cum  dico,  dubitare  me  ali- 
quid  ostendo,  ul  forsitan  metius  lempus  erit,  forsitan 
laHioret  diet  venturi  tunt. 

Mecum,  cujus  signiftcaiionis  adverbium  est  ?  Per- 
sonalis. 

Unde?  Quia  ad  primam  personam  refertur,  ulme- 
cumleyil;  simililer  lecum,  ad  secundam,  ut  tecmn 
habiiat ;  et  tecum  ad  tertiam,  ut  tecum  cogital ;  nec- 
non  et  in  plurali  numero  ad  primam  personam,  ut 
rwbiscum  vivil ;  et  ad  secundam,  ut  nobisc  m  discit ; 
i-(  et  ad  lertiam,  ut  hasiiant,  et  tecum  quarunt. 

Heus.  cujtis  signilicationis  adverbiuin  est?  Vocandi. 

Unde?  Quia  heut  cum  dico,  aliquem  prorsug  voco, 
ul  Itcus  juvenit,  lieut  fraler. 

Heu,  cujus  significaiiouis  adverbium  est?  Respon- 
dendi. 

Unde?  Quia  heu  cum  adverbialiter  dico,  alicui  me 
vocanti  respondeo. 

Seorsum,  cujus  signilicationis  adverbium  est?  Se- 
paran  ii. 

Unde  ?  Quia  teortum  cum  dico,  separalim  aliquid 
Oeri  ostendo,  ut  seortum  ovet,  teortum  liirci  patcunwr. 

Vere,  cujus  significalionis  adverbium  esl  ?  Jurandi. 

Undc?  Quia  vere  cum  dico,  aliquid  jurameuto  af- 
firmo.  ut  vere  ita  est,  vere  ila  non  est. 

Poiiut,  cujus  signilicationis  advei  bium  est  ?  Eli- 
gcndi. 

Unde?  Qnia  potius  cum  dico,  aliquid  e  dttobus  vej 
pluriliuseiigi  significo,  ut  :  Tunicam  potiut  vologuum 
paltium,  et  :   Saiulem  poiius  detidero  qvam  di  ilius 


6*7 


nEDiE  VBN.  OPEI».  PARS  I.  SECT.  IT.  —  DIDASCAl 'CA  DUBIA  ET  SPUMA 


«58 


SiihmI,  cujus  significaliouis  udverbititii   esl  ?  Con-  \ 
gregaudi. 

1'ude '  Qtlia  timul  cinn  dieo,  duo  aul  «1  n..  I mn  iu 
iiuiiiii  Mtiveuisie,  aut  eonventura  ssse  signllico,  ui : 

Simul  reneriiiit,  timul  apud  quemtibet  hotpiianlur,  si- 

lllll»     lfl.>l-fi.S/H  I     MlllJ. 

Ne,  cujus  signilicalionis  adverbium  est?  Piohi- 
beinlK 

I  n.lf  hnc?  Quia  ne  ruin  dien.  aliquid  omnino 
proliilieo,  ut  ne  dixeris,  ne  loquarii. 

Forte.  ciijus  signiHcalionfr  adverhium  est'  Eventus. 

iiinii- '  Qui  i  |ni-ii-  i  iini  iiiro,  nliquid  evenisse  ti< 
gnificn,  ul :  Dmn  indicativus  pergit,  forte  lalrontl  in- 
currit;  dum  celeiittr  pTOpernt,  \VtVt duriler  impegit. 

Magit,  cujus  signilicaliuuis  adverbium  esl?  Lotn- 
paramti. 

Vnde  Imc?  Quia  mttgit  cmn  dieo.  aliqua  Inter  se 
oiiinino  comparo,  ul  magit  iste  docut,  qua  n  itle  ett ; 
et  miujii  liic  iptam  itle  sa  it. 

Comparaiio  adverbioruin  in   quo  csi?  In  tribus  n 
gradihus  comparaiionis,  pusiiivo,  comparativo,  su- 
perlalivn. 

Da  ailverbium  positivi  gradns.  Ut  docte. 

Comparalivi  gradus.  Ui.  doctiits. 

Suiicrlalivi.  I  i  doctitsime. 

Qux  advcrbia  compaiantur  ?  i.inr  aut  ex  nnminc 
coniparativo  veniunt,  aul  noinen  ex  se  comparalivum 
facuiil,  ut  docte,  quia  vcnil  ex  nomine  comnarativn, 
qnnl  i-st  docttts  ,  facit  doctius  ,  dortitsime.  Et  nllra, 
qnia  l.nil  noiniiia  comparativa  ulterior,  ullimus.  C:un- 
paratur  autein  ulteriiis,  uliime. 

Comparaiur  hoc  atlverbium  an  non  ?  Compar.itur. 

I  n  le.  Iric?  Quia  aii  eo  quod  esl  pnidens,  noiniiie 
comparalivo  venil  :  i  omparatur  ut  prudeiiler  ,  pru~ 
tUmlius,  prudenlistime. 

Ne,  comparauu ,  an  non  ?  Non. 

Undehoc?  Quia  neque  ex  nomine  comparativo 
venii,  neque  nonien  ex  se  coinparaiivuni  facit. 

Figuree  adverbiorum  quot  sunl?  Duse. 

Qu«?  Sim|ilex.  iit  docte,  pruienler  ;  COBnpoSita,  ut  C 
indocte,  imprtidemer. 

Est  adverbium  simplex  an  coiiipositum?  Simplex. 

Unde  hoc?  Quia  neque  ex  duobus  iniegri%  neque 
ex  duobus  coTuptis,  etc.  Sic  et  de  rcliquis  advcrbiis 
Sive  compositis,  sivc  simplicibus  ad  formain  aliarmn 
partium  respondendum  est. 


Docent,  qucc  pars  oralionis  est '  Parlicipium. 

P.irln  ipinii;  quid  est '.'  Pars  orxtionis,  partem  ca- 
piens  nominis,  parlem  verbi ;  recipit  namque  a  no- 
■nine  genera  el  casus  ;  a  verb»,  tempora  el  signilica- 
lioiies;  ab  uiroque  nuiueriim  et  iiguraui. 

Parlicipio  quot  accidunt  ?  Sex. 

yu.v  '  Geuera,  casus,  tempora,  signilicationes,  nu- 
meri,  figurx. 

Cenera  parlicipiorum  quot  511111'  Qualuor. 

Quee?  Maseiiliuu  n,  ut  liic  lectus;  fcniiiiinuin,  ul 
hKC  lecia;  ncutrutii,  ul  fior  leclum ;  coiuiiiune  tribus 
generibus,  ul  hk  ei  hme  el  hoc  tegens. 

Cujus  generis  esl  hoc  pariicipium?  Omnis. 

Unde  hoc?  Quia  oinnia  participia  in  ent  vel  in  ant 
desineniia  omnis  generis  babeniiir  ? 

Dvciu»  cujus  generis  parlicipium  est?  Masculini. 

Viidc  hoc?  i.inia  niiinia  parlicipia  in  ut  desinenlia, 
masculini  goneris  hahenlur. 

Dtc.a,  cujus  gcneris  pariicipium  esl?  Femiiiini. 

Unde?  Quia  omnia  pariicipia  in  -  desincniia  fe- 
niinini  geueris  habenliir. 

Do:lnm,  ciijus  gencris  participium  csl  ?  Nenlri? 
Uirlo  hoc  ?  Quia  oninia  parlicipia  111  iiim  denincnli.1 
neiuri  generis  lialentnr. 

Dtcent  lixum  an  niohilc  participiurti  ettt  Fixum. 

Viitle  boi  '  '..  iii-i  iu  alleruiH  gfinu»  llecti  nnn  po- 
test. 

Lectm,  lixniu  an  mohile  partiripium  est  '  Mohile. 

I  inie  I1..1  Quia  in  allerniii  geniis  llerli  polest,  ul 
Irrliij,  tectn.  tecium,  el  onm  a  ptnifipia  in  11«  liniu 
mobilii-uul. 


Casus  pailicipioniiu  quot  sunt?  Sex. 
Qui?  Noiniiialiviis,  ut  hic  leijent;  genilivus,  ul  Imjiit 
legentit ;  rtativus,  m   Imic   legettii ;   accusalivus,   ut 
hunr  Itaatt  m;  vocalivus,  111  0  legem ;  ablalivus,  ui 
a^  (;oc  tetjenle. 

Cujus  casus  esl  hoc  parlicipium  ?  Nominalivi  et  vo- 
caiivi. 

Uude  li.ti  ?  Quia  vel  ad  tertiam ,  vel  ad  secundam 
pcrsori.1111  verbi  relertur,  ni  docent  pro/icit,  docen» 
profuis.  ViTiini  et  in  hac  parle,  cl  in  pronoininibus, 
sicut  in  nomine  pmmnnuimus,  casiium  proprielalcs 
melins  ex  Bliartun  pariium  connexione,  in  senlenliis 
cl  plena  111  aiituie  probnniur. 

Tempora  participiorum  quot  sunt?  Tria. 

Qusc?  prjesens,  ui  tegens;  prxterilum,  ut  iectus ; 
fiiiiiruiii,  ut  Irgtndut. 

Cujus  icmporis  esl  hoc  parlicipium?  Prxsenlis. 

I  11.lt-  hoc  ?  (,'uia  omnia  parlicipia  in  duas  desinen- 
tia  cniisonautes  pmenlis  tempuris  habentur. 
15      Dociut,  1  ujus  leinporis  participium  est  ?  Pr.rleriti. 

Vuilc  luic  V  (Juia  nmnia  parlic  pia  in  tut  dcsinen- 
•ia  pariter  lemporis  habeutur.  Similiier  iu  >ik  et  in 
311»',  ut  laTtttt,  nexut. 

Docluntt,  eiijus  temporis  parlicipium  est  ?  Fulnri. 

Unde  hoc ?  Quia  omnia  parlicipii  in  rus  desineniia, 
fiiiuri  ilem  temporis  habentur.  Similiter  io  dut,  nt 
lcgendits.  docendus. 

Signilicaliones  parlicipiorum  in  quo  sunl  ?  Qui« 
ab  activo  verbo  duo  participia  veniunl,  pricflcns  et 
futurum,  ui  tegent,  leclurut.  A  passivo  duo,  pneleri- 
liim  et  futiirum,  ut  ler/Hs,  legendut.  A  neulro,  duo, 
sicut  ali  activo,  prssens  ct  futurum,  ut  tlant,  tlatu- 
rtts.  A  deponenti  tria  :  pr.tsens,  pnt-iei  iimn  et  futu- 
riim,  111  loquens,  loctiliis,  loculurut.  A  communi.  qu.i- 
luor :  pneseos,  prateritum,  et  duo  fuiura,  ut  crimi- 
nant,  cnminalus,  crimiiialitriis,  criminandut. 

Ciijtis  signilicationis  est  hoc  participium  .'  Aclivn». 

Uude  hoc?  Quia  ah  eu  quod  est  doce»,  aciivo 
_  verbo,  derivatur.  Simililer  et  de  cartcris  sifaiRea- 
^  lionibus  respondendum  esl. 

Numeri  p?rticipiorum  quot  sunt  ?  Doo. 

Qui?  Smgularis,  111  hic  legent;  pluralis  ut  fii  teg  niri. 

Cujus  nuiiieri  hoc  e>l  parlicipiuin?  Singularis. 

Unde  hoc?  Quia  dotens  ciuii  dico,  uuuiu  doccnli  111. 
non  plures  signilico  ;  et  docentes  cum  dico,  pluros 
dt  ccntes,  noii  ununi  siguifico. 

Figune  pariicipn  ruui  quol  sunt  ?  Dii.-p. 

1.111  e  ?  Simplex,  ut  legcnt;  ebmposila,  ut  negligens. 

F.st  lioc  parlicipiuiu  siuiplex,  an  cunipusiluiu?  S1111- 
plex. 

Unde  hoc?  Qoia  neque  ex  duobits  integris,  et  c.r- 
tcra,  sicut  in  superioribus  partibus  denionstralasunl. 

lnveniuntur  forinae  casuales  in  panicipiis,  an  neii  ? 
Invcniunlur. 

Qux?  Triptoia  in  omnibus  formis  ei  neiitralibus,  til 

docla,  doctai,  doctam  :  docto,  doctiio.  Pentapiota   in 

oinuibus  masculinis,  ui  lectus,  li,  to,  lum,  te;  et  in 

onmibus  oiiu.is  generis  parlicipu,  ul  legent.  lit,  li, 

D  tem,  a  legente;  cifteris  formis  carent  panicipia. 

Quot  decliuaiionibus  iiiflecluiitur  ?  Iribus. 

(.luiluis  '  Feminiua  ouiiiia  priina  ;  iuasculiuaetneu- 
Iralia,  secunda  ;  uninis  genrrts,  lertia. 

Da  deeliiuiionciu  parlicipii,  elc 


Att.  qn;e  pars  orationis  est?  Coujiiuciio. 

Cnnjmictin  quid  est?  Pars  oratiouis  adnccleusor. 
dininsque  senlenliam. 

Coiijunctiuni  qunt  accidunt  ?  Tria. 

Quie'  Poleslas,  llgufa,  M*M. 

Potcstas  ctinjuni  lionuni  quol  species  liabet*  Quin- 
qne. 

0»as?  Cnpnlaiivas,  dlsjunclivas,  expleiivas,  e.i- 
suales,  rttimiales. 

I>a  c.ipul.tlivis.  V.t,  uue,  «',  atque,  ■>,  a«l. 

Da  disjuniTivas.    Iio   i'.',  m,  >ie,  nec.  tuq 

Db  explelivj».  Qnidtut,  tguUtm,  fdtem,  ii-cdrw. 


m 

quwiquam,  quamvis,  quoque,  aut,  porro,  porro  autem,  \ 
tamen.  _ 

D»  casuales.  Si,  et,i.  et}amsi,  tiqmdem,  quando, 
quandoquidem,  qvn,  qujnetii.jn,  elquateuui,  sm,  teu, 
lite,  nam,  nsmque,  ni,  nisi,  nisi  w,  ti  enim ,  eienim, 
ne,  sed.  interea.  licel,  i,uamobrem,  prwsertim,  item, 
ilemque,  cirlcrum,  alioquli,  pratterea. 

I)a  ralionaies.  Ita,  iiaqu.e,  enim,  enimvcro,  quia, 
<piaprapter,  quoniam,  nuoniam  quidem.  quippe,  ergq, 
ideo,  igitur,  scilicel,  videlicel,  proplerea. 

Ciijus speciei  esi  ha?c  «Qnjuuctio^CopuJ.viva:  Unde 
hoc?  Quia  copulat  tam  verha  quam  sejisujD). 
Aut,  cujus  speciei  conjunciio  es.t?  Dp.junctivae. 
Unde  li»c?  0  >ia  sensuui  disjungit,  licet  verba  co- 
pulciur  et  conjunga(. 
Quidem,  cujus  apeciei  conjunctio  est?  Expletivx. 
Unde   hoc?  Quia  ad   exnlendum   vel  sciisum  vcl 
urnatum  sententix  inierponitur. 
&i,  cujus  speciei  conjuuciio  csl?  Casualis. 
Unde  hoc'  Quia  causam  prxcedenlein  significat. 
Enim  cnjus  gpeciei  conjuuciio  est?  Ralionalis. 
1'inle  hoc?  Quia  rci  prxredentis  rationeni   reddi' . 
Figurx  conjuuclionuin  quol  siuit  ?  Hulc. 
Quse  ?  Simplex,  ul  nnm  ;  coniposjla,  ut  namque. 
Est  hxc  conjuiiclio  si  mplex  an.  composi  la  1  !Siiii  plcx . 
Unde  hoc?  Quia  ncque  ex  iluobus  iniegris,  nrque 
ex  duobus  coirupus,  etc.,  sicul  iu  aliis  pariibus  de- 
tiiunslrala  suui. 

Ordo  conjunr.iioiinm  iu  quo  ost?  Qoia  aut  prxpo- 
s jiiva-  coujunctioues  suo.l.  ut  al,  asl ;  aul  subjuucli y.e, 
ul  tme,  nul ;  ifiit  comiiuiuvs,  ut  et.  iqitur. 
Cujus  oi;«linis  est  lu c  conjunciio?  f r.cpositivi. 
I  ude  hof.1  Quia.  semper  in  yraiione  prxponimr. 
Que.  rujis  ordinis  conjunciio  est?  Subjunctivi. 
Ilnde  hoc?  Qu  a  seniper  in  oratione  subjungitur. 
Igilur,  ciijtts  oniinis  conjunctio  est?  Communis. 
Liule  hoc?  Quia  semper    in  oralione  ad  voliun 
liniuscujusque  vel  prxp.onitur,  vel  suhjungilur.  Scicji- 
dum    est   conjunctiones   copulativas,  ordinis  prx- 
posilivi  esse  tres,  at,  ac,  ast.  Subjunctivi,  uuam,  que ;  £ 
communis,  el,  atque.  Disjunctivas  ordinisprxpositivi, 
diuis,  aul,  ne.  Sulijiinclivi  uiinii,  ve ;  cninmunis  tres, 
que,  ne,ve.  Expletivasordinisprxposilivi,  unam,  por- 
ro,  auum;  subjunclrvi  tres,  quidem  ,  quo/ue,  autem ; 
communis  sep'em,  equidem,  sallem,  videlicet,  quan- 
qiiam,  quamvis,  por.ro,  lamen.  Casualis  ordinis  pr.tpo- 
silivi  qiialuordccim ,   elii,    eliamsi ,   quin,  sin,  seu, 
tiie,    ni,   nisi  si,    si   enim,  quamobrem,  prteserlim, 
itemqne,  cwterum,  alioquin.  Cdmmunis  t|uatuordccim, 
siqnidem,  quamioquidcm,  qttinetiam,  qualenits,  uam, 
uainque,  nisi,  elenim,  ne,  sed,  inlerea,  licel,  ilem, 
prtvterea.  Kalionalisordmisprxpositivi,  unam,  enim- 
raro.  Cominuuis  qiialunrdecim  :  ilaque,  enim,  quiu, 
Quapropter,  quonuim,  quoniam  quidem,  quippe,  ergo, 
uieo,  igih\r,  scilicet,  videlicet,  propter,  idcirco. 

Ad,  quae  pars  oralinnis  est!  Prxpositio. 

Prxposilio  quid  esl?  Pars  orationis,  qux  prxpo- 
>iU  ahis  parlibus  orationis ,  signilicatiouem  earum 
aut  complet,  aut  ouitat  aut  minuit.  ' 

Prxpositioni  quid  accidit?  Unum. 

Qnid?  Casus  tantum. 

Quol?duo. 

Qui?  Accusalivus  et  ablativus. 

Da  pnBposiliones  casus  accusalivi.  Ad,  npud,  ante, 
adversum.dt, cilra.  ciicum,  circa,  conlra,  erga,  exlra, 
intir,  intra,  infra,  juxta,  ob,  pone,  per,  prope,  se- 
tundum,  post,  frans,  ullra,  praiter,  propler,  supra, 
usque,  penes. 

Quomodo  ?  Dicimus  enim,  ad  patrem,  apud  villam, 
r.nte  eedes,  adversitm  inimuos,  eis  Ulienum,  citra  fo- 
rum,  circum  vicinos,  circa  lemplum,  contra  hoslem, 
erga  propinqnos,  extra  terminos,  inter  naves,  intra 
tfieeniq,  infta  teclum,  juxta  macellum,  eb  augurium, 
poue  trtbmtttt,  per  parietem,  prope  feneslram,  secun- 
dum  fores,  post  lergum,  traus  ripam,  ultra  fines,  vrtE- 
Hr  officium,  propter  rem,  supra  ctxlum,  usque  ocea- 
uitm,  pencs  arbin os. 


CUNABtJLA  GRAMMATICE.  «30 

Da  prxpositioncs  casus  ahlativi.  A,  ab,  abt,  eum, 
eoram,  clam,  de,  e,  ex,  pro,  prw,  palum,  sine,  absque, 
tenus. 

Quomodo?  Dicimus  enim,  a  domo,  ab  homine,  abi 
qnolibei,  cum  exercitu,  coram  testibus,  clam  cuttodi- 
bns,  de  fpo,  ejitre,  ex  prtrfectura,  pro  clienlibus,  pra>. 
timore,  patam  omnibus,  sine  labore,  absque  injuria, 
tetius  pube,  quod  nos  dicimus  pubetenus. 

I)a  utriusque  casus  pnfiposJliQflea.  /»,  sub,  svper, 
supler. 

ln  et  «ufr ,  quando  accusalivo  casui  jungunlni  ? 
Qu.Vudo  vei  nos,  vel  qup^libct,  in  locum  ire,  isse, 
ituroj  esse  sigoiljcamus. 

Quando  ahlativo?  Qu  ndo  vel^nos,  vel  quoslibct  in 
loco  esse,  fuisse,  fuluros  esse  significaU 

tip  hujus  rei  exempla.  /n  accusalivi  casus  :  llnr 
in  anliquam  siloam.  ln  ablativi  casus :  Stant  celsa  in 
puppi.  Sub  accusalivi  casus  :  Poslesque  sub  i,  tos 
Njtuntur  gradihtt.  Sub  ablativi  casus  : 


j,         Arma  suh  adversa  posuit  radiantia  quercu. 

Snper,  quam  vim  habet?  Ubi  locum.  signiflca», 
m,agis  accusativo  casui  servil,  qiiani  ablativo;  ubi 
uieiitionem  alicujus  facimus,  ahlulivo  tautum. 

Quomodoservitcasuiaccusativo  locum  siguilicans? 
U t  Sceva  tedens  super  arma. 

Quando  ablaiivo? 

SedibusopUlisgemina  super  arb.ro  siduot 
Et, 

1'lnre  super  viridi.  Sunt  nobis  mitia  pnma. 
Quomodo  servit  ablativo?  Quando  mentionem  ali- 
cujus  facimus,  ut : 

Malta saper  Priamo  rogilaos,  super  Hectore  multa. 

/n,  quam  vim  habet?  Etiam  tum  accusalivo  castii 
servil,  cum  signiGcat  conlra  ;  ut,  in  alterum,  in  de- 
tertore/n. 

Subler,  quam  vim  hahet?  Eamdcm  qtiam  superio- 
Q  res,  ad  locum  et  in  loco  sigmficantes. 

Quoraodo  servit  accusalivo,  ad  locum  signilicaiis? 
Ul: 

Fluminaqne  anliiinos  subtex  Ubcntia  murcs. 

Quomodo  ahlalivo  signilicans  in  loco?  Ut: 

Ferre  jubel  subler  densa  lestudiue  casus. 

Cujus  casus  est  hxc  prxpositio  ?  Accusativi. 

Unde  hoc?  Quia  castii  accusativo  seniper  in  ora- 
tione  pneponitur. 

Quomodo?  Ut  ad  patrem.  Sic  el  de  cxirris  ac- 
cusalivi  casus  prxp.isitionibus  respondenduin. 

Ab,  cujus  casus  prxposilio  est?  Ablalivi. 

Unde?  Quia  casui  ablalivo  semper  iu  oratione 
prxponilur. 

Quoniodo ?  Ut  ab  homine.  Sic  et  de  cxteris  abla- 
livi  casus  pra^positionibus  rcspondendum. 

ln,  cujus  casus  prxpnsilio  est?  Ulriusque. 

Unde  hbc?  Quia  tam  accusalivo  quam  ablativo  ca- 
sui  semper  in  oratione  prxponitur. 

Quomodo  accusativo?  Ut  itur  in  antiquam  tilvam. 

Quoniodo  ablativo?  Ul  ttunt  ceUa  in  puppi. 

Ctijus  casus  est  tu,  hoc  loco?  lllius  vel  illius.  Sic 
et  de  c;i>leris  ulriusque  casus  prxpositionibus  res- 
pnndendura. 

Qux  prxpositionessunt,  qux  dictionibus  serviunt, 
el  separari  non  p»ssunl?  Di,  dis,  re,ser,am,  con. 

Quomodo?  Dicimtts  enim,  diduco,  ditiralw,  reci- 
pio,  servabo,  ampleclor,  congredior. 

Ilabet  hxc  prxpositio  cum  eis  aliquam  coinmunio- 
ociD,  an  non?  Non. 

Unde?  Quia  separari  potest. 

Quomodo?  Ul  ad  patrem. 

Qux  sunt  qux  jungi  non  possunl?  Apud  el  penes. 

Ilabet  hxc  pr.i  positio  cuin  eis  aliquam  conimiinio- 
ucin,  an  non?  Non. 

Uude  hoc?  Quia  jungi  potest. 

Quoiuodo?  Ul  addo. 


631 


ISED*.  VEN.  OPER.  PARS  I.  SECI.  II.  —  DIDASCALICV  DUBIA  ET  SPIIIIA 


Qu:e  juiiguniiir   et   Mpaitnlur?   CMofl     forine 

OIIIIKN. 

Babel  hee  pmpo  lllo  enm  eis  aliqu.mi  comuui- 

nioneiu,  h  iiini '.'  Ilabei  ODUlllM). 

Umle  h.OC?  Quls,  Ul  supr.i  lesponsum  est,  et  jnn- 
gitur  ei  leparatur.  ScUuiuum  vcro  aceusallvas  pnn- 
positiones  ijuai  Jungi  possunt  esse  undscim.  Ad,  ui 
jilnwiw» ;  «'.'(•.  tit  unteceilo;  circum,  ul  circumco  ; 
circn,  ut  circumcirca ;  contra,  ut  coiitradico ;  inler, 
ut  inlerdi.o  ;  ub,  ul  oberro ;  per,  ut  permilto ;  post.  ul 
yoslpono ;  trnits,  ul  transfero;  prxter,  ul  pruterfluo. 

(Ju;D  jtingi  DDii  potSUM?  Quindeciui.  /ifinfl',  iMtrr- 
jiim,  ris,  ri/rn,  ergn,  eJtlra,  infru,  juxta,  prope,  »<?- 
cuitdum,  i/.'fra,  propier,  snprtt,us  tte,peues.  Sed  e\  his 
duas  lanlum  Donafua  assignal,  apud  et  fieiie» ,-  c*'teras 
ideirco  pralermisiwe  rioeiur,  quia  magis  adverhia 
siint ;  umlc  et  plerteque  earum  eoniparaiionem  red- 
piunl,  ci  verliis  adjectav  sine  easibns  proferuntur ; 
nam  comp  ralioneio  rer.ipiimt,  nt  citra,  ciierim,  ci- 
time,  unile  etiaiii  nonien  eitcrwr,  citimus  derivaiur. 
Simililer  exlra,  exteriiii,  exlime;  mule  el  nonien 
eiterior,  exiimis,  vel  extremttt  derivalur.  Similiter 
supra,  superitts,  supreme,  uixle  eliam  uonien  supe- 
rior,  supremtts  derivatur.  Vertus  liene  alverbialiier 
jiinguulur,  ut  cilra  hubitat,  extra  jacel,  infra  talet, 
juxla  sedel,  prope  incedil,  uttru  protireditttr,  svnra 
conscendil,  el  jubel  usque  morart,  et  uxqtte  ambo  de- 
fessi  timus.  Deoique  adrersum  et  secu>tdv.m,  manifesle 
nomina  loco  advertiiortim  vel  pncposilionum  posila 
dignoscuutur.  quarum  partium  plurima  siuiililuda  et 
i|u;cclam  -  idelur  esse  germanit.is,  ut  et  pr.cposiliones 
in  advcrhia  et  adverbia  in  prxpositiones  freqtientis- 
sime  Iranseant.  item  ablativi  casns  prajposiiiones, 
quxjungi  possuul,  sunt  octo  :  a,  ul  amilto;  ab,  ut 


(£2 

A  abneqo ;  nbs,  ut  abslraho :  de,  ut  demttlceo;  e,  ut 
eniilio;  ex,  ut  exco  ;  pro,  ut  prolequ;  prw,  ut  prif/fero. 
Qtt:e  jtingi  non  poaaiinl,  septeni  :  ctim,  coram,  ctnm, 
ptilttm,  sine,  absque,  tenus.  Qu.e  si  quii  sciru  desi.le- 

ral,    iih  i ii   cum   ndverbiis  halieant  vieiuitatein, 

legal  l'i  isci.tni  ilc  pr;vpiisilione  traelatus.  Ilem  ulrius- 
que  casus  nr&posiiiones  omnes  jungi  possunl :  iu,  ut 
iucolo  ;  tnb,  ul  subsisto ;  super,  ul  superpono ;  subier, 
ul  subleijaceo. 

Kvax,  i|iiae  pars  oralionis  esl?  Inlerjectio. 

Interjectio  quid  est '.'  Pars  oratiouis  significaus 
nienlis  allccliim  voce  incondiia. 

Interjectioni  quid  ICCidil?  Tantum  signillcatio. 

Significatio  interjectionis  iu  quo  esl?  Qtiia  aut 
talitiam  significamus,  ul  evax  ,  aut  dnlorem,  ut  heu , 
ant  adinirationem  ,  ut  pnpe,  aut  raelutn,  ut  atat,  et 
ti  qua  sunl  similia. 

Cujiis  signilicationis  esl  hxc  inlerjectio?  Lxlandi. 
n  Unde  hoc  ?  Quia  ei>ax  cum  dicimus ,  l.i-uri  nos 
profecto  significainus. 

//cii,  cujus  signilicalionis  interjectin  est/  Dolendi. 

Unde  hoc?  Quia  heu  cum  dieimus,  dolere  nos 
prorsus  significanms. 

Pape,  cujus  signilicalionis  ?  Interjeclm  est  admi- 
randi. 

Unde  lioc  '  Quia  pape  cum  diciiiius,  aliquid  pro- 
fecto  miramur. 

Aiat,  eujussignificalionis  inlerjectioesl?  Ueluendi. 

Umle  lioc?  Quia  atat  ciim  dieimus ,  aliquid  nos 

metuere  signilicamus.  Sunt  ct  aliae  plurimx  iulerje- 

ctionum  sigiiificaliones,  i\ax  umen  es  his  qualuor 

veluii  quibusdam  perlurbaiionum  funlibus,  diiiianarn 

C  noscuntur. 


DE  OCTO  PARTIBUS  OUATIOJNIS 

LIBELLUS. 


Parles  oralionis  sunt  ooto.  Nomen,  pronomcn, 
verbum,  adverbitun,  pariicipimn,  conjunctio,  pra;- 
posilio,  inierjeclio.  Ex  hisduessunt  principales  par- 
tes  orationis,  noinen,  verbum.  Lalini  aniculum  non 
adnumerant,  Gra*ci  inlerjectionem.  Multi  plures, 
inulli  paucinres  partes  orationis  putant;  verum  ex 
hisomnibtis  tres  sunl,  qux  sex  casibus  iiiflectunlur  : 
nomeii,  prouomeu  et  participium.  Noinen  esl  pars 
orationis,  cuio  casu  corpns  aul  rem  proprie  com- 
niunilerve  signilicans.  Proprie,  ut  Roma,  Tiberis; 
communiler,  ut  urbs,  flumen.  Nomini  accidunt  sex  : 
qualilas,  comparatio,  genus,  nunierus,  ligura  et  ca- 
sus.  N»men,  unius  nominis  appellatio,  mullarum 
vocabulum  esl  rerum,  sed  modo  noinina  generaliter 
dicinius.  Qualitas  iiomioiim  biparlita  est ;  atit  eoini 
propria  sunl  nomiiia,  aut  appcllaliva.  Propriorum 
iiiiuiiiiii.il,  secundum  Latinos,  qualuor  sunt  species  : 
prxnomen,  iinmen,  cognomen,  aguomen,  ul  Publius 
Cornetius  Scipio  Africanus.  Coinmuni.i  prxnomina 
aul  singulis  Mteiis  notaniur,  ul  C.  Cwsar,  L.  Caii- 
linn,  aut  binis,  ul  6'n.  Pompeiut ,  aul  trinis,  ut, 
Six.  Hoscius.  Appellalivnruni  innli.e  sunt  species ; 
alia  enim  sunl  corporalia,  ut  pielat,  jnstitia,  digni- 
las;  alia  sunl  primx  pnsilionis,  ul  mons,  scliota; 
alia  dcrivativa,  ul  Stontanus,  sckolaslicut ;  alia  dinii- 
nutiva,  ul,  monlicuius.  Diminuiivorum  noiiiinum  tres 
sunt  graitus,  i|uorum  forma  quo  magis  ininuilur, 
crescil  sa»pe  nnmerus  syllabaruni.  Suiit  etiam  i|tw 
ilam  diiHiimliva,  t|iioruin  origo  mui  cernitur,  ul 
fabttla,  macultt,  labula,  viitculttm.  Sunt  iioinina  lula 
Ora-i;e  deeiinatuniis  .  ut  Temetto,  Culypto,  Pan. 
Sunl  lola  ronversa  in  Laliuani  regiilam  :  Potqdeclet, 
Pottux,  Udysteut,  Vltjsses.  Sunl  inter  f.r.ef.iui  l.ali- 
liamque  formani,  qu;e  iielha  appellantur,  ut  Aclaltes, 
Agamemjwn.  Sunl  uIij  iiomina  qux  una  appellaiiono 


plura  signant,  ut  nepos,  acies,  ariei.  Siint  etiam  alia 
svnonyma  vel  polyonymata,  ut  lerra,  humut,  teltui, 
ensit,  mucro,  gladins.  Alia  palrooymiea,  ut  Pelides, 
Atrides.  H.ec  ei  ab  avis  et  palribus'  sa-ye  fiunt.  In  his 
qme  Gncca  sunt,  sive  mascula,  sive  feinina  fuerint, 
t.r.ee.uii  magis  servabimus  regulam.  Alia  horum 
inascula,  aul  in  det  e\eunt,  ut  Airides,  ab  Atreo, 
aut  in  lius,  ut  Pelius,  a  Peleo ;  aul  iu  ion,  ut  .\e- 
reton,  a  Nereo.  Eeuiinina  aulein  in  is  exeunl,  ut 
Alreit ;  aut  in  u«,  ut  Pelias  ;  aut  in  ne,  ut  Nerine. 
Sunt  alia  thelica,  id  esl  possessiva,  qua?  in  ius 
exeunt,  ut  Erandrius  ensis,  Agamemnonia',  ilycenae; 
alia  ni.'di;e  siguilicationis,  et  adjecla  noininibus,  ut, 
magnus,  fvrtis-  D  ciiiiuseiiiin,  niaguus  vir,  fortise.ver- 
cilus.  Il.ee  eli.nii  epilhela  dicuulur.  Ali.i  quliuti*, 
ut  bonus,  maius  ;  alia  quaulitalis,  ul  magnus,  parrits  ; 
"  alia  gentis,  ut  Grxcus,  Hispanus;  alia  palria;,  ut 
Thebunus,  Romanus;  alia  nuiiieri,  ut,  unus,  duo;  alia 
ordinis,  ul  primut,  tecundut.  Sed  pritnut  de  multis ; 
de  duobus  prior  dicitur  ;  sicul  el  de  duobus  alterum 
dicimus;  ila  de  inullis  alium.  Suut  alia  ail  aliquid 
dicla,  ut  paler,  fraler ;  sunl  alia  ad  alii]iiid  quoiiam- 
modo  se  habeutia,  ul  dexler,  tinitter.  Il.ee  el  eom- 
paralivum  gradiim  adiuilluul,  ui  dextertor,  sinisle- 
rior.  Suul  alia  geneialia,  ut  cnrput;  alia  speeialia, 
ut  lapit,  liomo,  tigttum ;  alia  facla  de  verbo,  ut  do- 
clor,  fuclor,  tector ;  alia  siinilia  i).irii<  ipn >.  ul  dcmeni, 
inpiens,  yotens ;  alia  verbis  siinilia,  ul  comedo,  palpo, 
con  emplutor,  tpecututot. 

Couiparalionis  gradus  sunt  tres  :  pofilivus,  cobh 
paralivus,  el  superlalivus  Positivus,  ut  |"orrii  j  eooi- 
|ur,i(ivns,  ul  forlior ;  suporlalivus  ut  fvrltttimmi. 
Sed  eoinparalivus  gradus  genens  est  seni|\er  rom- 
mtiiiis.  Coinpaianliir  auleiu  nomina  qm  aul  quali- 
lalem  aut   qiianliutein  |i|ni0ctn(,  sed   nou  omnia 


633 


DE  OCTO  PARTIBUS  OIUTIONIS  UftELLUS 


C54 


notnina  per  omnes  gradus  exeunt.  Alias  enim  posiii- 
vus  t.mlum  invenilur,  ut  mediocris;  alins  positivtis 
ei  comparaiivus  taniuni,  ut  sene.x,  senior,  juvenis 
juvenior;  alias  positivus  H  superlativus,  ut  pius, 
piissimus.  Nain  pro  se  Uiu!    gradu,  magis  adverbiuni 

fionilur,  iil  magis  pius;  alias  comparalivus  elsuper- 
ativus,  ul  ulierior,  uliimus;  alias  siiperlativns  lan- 
tniii,  ut  norissimus.  Exlra  banc  formam  suni,  ut 
bonus  et  malus,  et  magnus.  Dicimus  emm,  bonus, 
melior,  optimus ;  malus,  pejor,  pessimus ;  magnus,  m  i - 
jer,  maximus.  Cnmparalio  noininum  proprie  in  com- 
parativo  el  fuperlativo  gradu  est  eonstituta.  Nam 
posilivus  perfeclus  el  absolulus  est.  Sa;pe  autem 
cmnparalivus  gradus  pr.eponitur  superlalivo,  ut, 
slultior  stuliissimo,  et  major  maximo.  Sa?pe  minus 
pnsiiivo  signilical,  quanivis  recipial  comparalionem, 
ut  mare  Ponticum  dutcius  quam  cmtera  maria.  Ssepe 
idem  pro  posiiivo  positusminus  positivo  signilicat,  ct 
nilli  comparalur,  nl : 

Jani  seiiiur,  sed  cruda  Deo  viridisque  seoeclus. 
Sunt  nomina  signilicatione  diminuliva ,  inlellectu 
comparaliva.ut,  grandiusculus,  mitjusculus,  minuscu- 
lns.  Comparalivo  lam,  aut  rninut,  RUt  miiiime,  aut 
magis,  aul  maxime  addici  non  oportet ;  addicuntur 
autein  positivo  t;inlutn.  Dicimus  eniin  lam  malus, 
minus  bonus,  minus  malus,  magis  bonus,  magis  malus, 
viiiiime  bonns,  maxime  malus.  Comparativus  gradus 
ablalivo  casui  adjungitur,  uiriusqiie  uumeri;  sed  tum 
utimur,  cum  aliquem  vel  alieno,  vel  suogradui  coiu- 
paramus,  Ut  :  Hector  forlior  Diome.de,  rel  audacior 
Trojanis  (uit;  aut  dicimus,  fortior  hic  quam  ille.  Su- 
periativus  autem  tantum  genitivo  pluraii  adjungitur ; 
sed  nunc  hoc  utimur,  cuin  aliquon  suo  gradui  com- 
paramus,  ut :,  Hector  forlissixus  Trojanorum  fuil, 
Pieruuique  superlalivus  pro  positivo  ponitur,  et  iuilli 
comparatur,  ut  Jupiler  optimus  maximus.  Inlerdum 
coinparativus  noininalivo  ailjungitur,  ut  doclior  hic 
quam  ille.  Genera  nominuin  sunt  qualuor  :  masculi- 
num,  femininum,  neulrum,  commiine.  Masculinuin 
est  cui  numero  singulari,  casu  nominativo,  prono- 
nien  vel  articulus  praponitur  hie,  nt,  hic  magisier. 
Femininum  est  cui  iiuruero  singulari ,  casu  nomina- 
livo,  pronomen  vel  ailiculus  prjeponitur  hmc,  ut, 
luvc  musa.  Neutium  esl  cui  nuinero  singulari,  casu 
nominalivn,  pronomen  vel  arliculus  praeponilur  hoc, 
ut,  hoc  scamnum.  Commiine  est  quotl  siniul  masculi- 
iuiiii  femininuinqiie  signiiicat,  ut,  hic  et  luv,.  sacerdjs. 
Sed  ex  bis  vel  principalia,  vel  sola  genera  duo  sunt : 
masculinum  et  feiniuinuni,  nam  neutrum  de  utro- 
que  uascllur.  Est  eliam  trium  generum  coiiitmnie, 
quod  omne  diciiur  :  ut,  Inc  et  hmc  et  hoc  felix.  Est 
epicceiium,  id  est  promiscuum,  quod  suh  una  signi- 
ficalione  marein  et  feminam  comprebendit,  ut  passer 
et  aquila.  Sunt  praeterea  alia  sono  masculiiia,  inlel- 
leclu  feminina,  ut  eunucltus  comoedia,  Orestes  tragce- 
dia,  Cenlauris  naeis;  alia  sono  feminina,  iut  lleclu 
uiasculina,  ut,  Fenestella  scriptor,  Aquila  orator ;  alia 
sono  neutra,  intelleclu  feminina,  ut  Phroncsium, 
Glgcerium,  Sophronium,  quae  mulieres  siinl ;  aha 
sonofeiuinina,  inlelleclu  neutra,  ul  poema,  stemma; 
alia  sono  masculina,  intelleclu  neulra,  111  petagus, 
vutgns.  Sunl  praHerea  noiiiina  in  singulari  numero 
alterius  generis,  et  in  plurali  alierius  ;  ut,  balneum, 
tartarus,  cwlum,  porrum,  cmpe,  formanium.  Suul  iteni 
iniiiiiiia  iucerti  geueris,  inler  masculinum  el  feinini- 
num,  ul  cortcz,  radix,  silex,  finis,  stirps,  pinus,  pam- 
piuus,  dies.  Sunt  incerli  geueris,  inur  uiasculinum 
cl  neulrum,  ut  [renus,  clgpeus,  vulgus,  specus.  Sunl 
iiomiiia  incerti  generis  inter  feininiuuin  etneutruin, 
ut  buxus,  pyrus,  prunus,  malus,  scd  neutro  genere 
fruclum,  feminino  ipsas  arliores  dicimus  saipe.  Suul 
eliam  genera  nomlmun  fixa,  sunt  mobilia.  Fixa  sunt, 
qu.fc  in  allerum  genus  flecli  non  possunt,  ut  pater, 
tnaler,  frater,  soror.  Mobilia  autem,  aul  propria 
sunt,  et  duo  geuera  ex  se  faciunl,  ut  Caius,  Cuia, 
Hartius,  Muriia  ;  aut  appellativa  sunt,  el  iria  geuera 
faciunl,  iii  bonus,  bona,  bonum ;  malus,  mala,  malitm. 
Sunl  iiem  alia  nec  in  corum  fixa,  nec  in  eorum  nio 


A  bilia,  ul  druco.dracmiia,leo,lexna,ga!lu*,gullina,  rex, 
regina.  Sunt  diiuinuliva,  quae  non  servant  genera, 
quae  ex  nominibus  prima?  positionis  receperunl,  ut, 
sculum,  scutella,  pistrinum,  pislrilla,  canis,  cankuta, 
rana,  ranwculus,  statua,  slaliuucula.  Nnmen  in  «  vo- 
calem  desinens,  nominativo  casu,  numero  singulari, 
aut  masculinuni  cst,  ut  Agrippa  ;  aut  femininum,  ul 
Marlia  ;  aut  iieiilrum,  ut  toreuma,  sed  iiini  Grxcum 
e.-l;aul  roinmuue,  ul  adieua  ;  aut  epiccenum,  ul 
atniila.  Nomen  in  e  vocalem  desinens  in  nominativo 
casu,  numero  singulari,  aul  feniininum  est,  ut  Eu- 
terpe ;  aut  nculruin,  ut  sedile.  Nomen  in  i  vocalem 
desjnens  nominativo  casu,  numero  singulari,  aut  neu- 
trum  Gr<ecum  c  t,  ui  giimmi,  sinapi;  aul  irium  gene- 
rum,  ulubd  lon,  ut  frugi,  nihili.  Nomen  in  o  vocalem 
desiuens  nominalivo  cnsu.numero  singutari,  autnias- 
culinum  cst,  ut  Scipio;  aut  feniininum,  ul  Juuo,  aut 
commune,  ut  pumilio.  Nnmen  in  u  vocalem  desinens 
nominativo  rasu,  nuniero  singulari  tantum  neutruin 

■o  est,  Mcornii,  genu,  gelu.  Sed  haec  nnmina,  et  qu.e  in 
cnnsonanies  ilesinuut,  diversas  regulas  et  multiplices 
liabent.  Nuiiierisuntduo:singularisetplnralis.  Singu- 
laris,  ul/iicsupiens.-pluralis,  ni  hisapientes.  Est  etdua- 
lis  numerus,  gui  singulariter  enuniiari  non  poiest, 
hi  ambo,  hi  duo.  Sunt  eliam  nomina  numero  ronimu- 
nia,  ut  rcs,  nubes,  dies.  Suiil  semper  singularia  ge- 
neris  masculini,  ul  Publius,  sanguis.  Suut  semper 
pluralia,  ut  manes,  Quirites.  Sunt  semper  singularia 
generis  feininini,  ut  pax,  lux  Sunl  semper  pluralia, 
ut  halendw,  nundince,  feriiv,  nuptia;,  qnadrigv.  Sunt 
seniper  singularia  generis  nculri ,  ul  pus,  rirus,  au- 
rum,  argentum,  oleum,  (ernim,  triiicum;  hsec  et  fere 
ca?tera,  qu;c  ad  inensiiram  pnndusve  referunlur, 
quseque,  inuliaconsueludine,  arma,  Floriuliu,  Sulur' 
natia.  Sunt  quxdam  pusitione  singularia,  intellectu 
pluralia  ,  ul  populus,  concio,  plebs.  Sunl  i|iia-ilain 
positione  pltiralia,  intellcctu  singularia  ,  ul  Athenm, 
Thebm,  Cumm.  Figune  noininibus   accidiint  duai  : 

-.  siiupiex  et  composita.  Simplex ,  ul  doctus,  potens  ; 
■  composita,  ul  indoctus,  inipotens.  Componuntur  au- 
tem  nomina  modis  qualiior  .  ex  duobus  integris,  ut 
suburbanns;  ex  dunbus  corruplis,  ul  efjicnx,  muni- 
ccps ;  ex  integro  et  corrupto,  ut  ineptus,  insulsus; 
ex  corrupto  et  integro,  ul,  nugigerulus.  Compoiiun- 
tur  etiam  ex  pluribus,  ut  inexpugnabilis,  imperterri- 
tus.  Indeclinatione  composilorum  nominumanimad- 
vertere  debemus  quod  eaquseex  duobus  nomiuativis 
composita  fuerinl  per  nmnes  casus  ev  utraque  parle 
declinari  possuut,  ui  eques  fiomanus,  prmtor  urbanns. 
Qux  ex  nomiuaiivo  et  quolibet  alio  casu  coinposita 
fueriiit  ea  parte  declinari  tantum  qua  fueril  noinina- 
tivus  casus,  ut  prmfectus  equilum,  vel  smatus  con- 
sultum,  Providendum  esl  aulem,  nc  ea  nomina  coni- 
ponamus  qua:  aul  composita  sunt,  aut  componi  oni- 
nino  non  possunl.  Casus  nominum  sunt  sex  :  nomi- 
nativus,  genitivus,  dativus,  accusativus,  vocativus, 
ablativus.  Ex  bis  duo  recli  appellantur,  Nominati- 
vus  et  vocativus,  reliqui  autem  obliqui.    Ablativum 

D  Grxci  non  habent  :  hunc  quidam  Lalinum  ,  nonnulli 

y  sextum  casum  appellant.  Est  aulem  nominativus, 
ut,  hic  Cato;  genilivus,  hujusCalonis;  dativus,  huic 
Catoni;  accusaiivus,  hunc  Catonem;  vocalivus,  o 
Caio;  ablalivus,  ab  IwcCatone.  Quidam  etiam  assu- 
munt  seplimum  casum,  qui  est  ablativo  sinvilis,  scd 
sine  prapositione,  ut  sil  ablaiivus  casus  ab  oratore 
venio,  stptimus  casns  oralore  magistro  ulor.  Sunl  au- 
lem  forrna?  casualessex,  equibus  suiit  nomina  alia 
monoplota,  alia  diptola,  alia  triptota,  aliatetraptota, 
alia  peiilaplota,  alia  hexapuita.  Sunt  prseierea  ba?c 
aptota,  qu«c  neque  per  casus  ,  neque  per  numero» 
declinantur,  ut  frugi,  niliib,  neauam,  fas,  nefat,  m- 
§us.  In  qua  foruia  sunl  eliam  nomina  numerorum,  a 
quatuor  usque  ad  cenluiii.  Nam  ab  uno  usque  ad 
tres,  per  omnes  casus  numeri  declinantur.  llein  a 
ducentis,  el  deiuceps,  prailer  mille.  Sunt  nomina 
quorum  nnmiiiativus  in  usu  non  est,  ut  si  quis  dicat 
fucnc  latercm,...  xelab  hac  dicuoite.  Item  per  caueros 
tasus  noiniua  uiulta  deliciunt,  ut  sponle,  tabo.  Sunt 


635 


DKD/E  VEN.  OPEH.  PAU9  I.  SECT.   U.  —  DIDASCALICA  DUBIA  ET  SPUMA. 


6SG 


(ir.i  'lerea  nniniua,  qiinrum  nlia  gemlivum  casum 
li.iliiini.  1.1  iijiiarnt  beili,  tecurutarmortim;  alia  dali- 
>  iiiii.  iil  iftjiiiicuf  malit,  conaruus  pmibui;  alia  accu- 
t.mivuni,  snl  ligurale,  »1  exoiut  bella,  pranciut  (u- 
tura  ;  alia  alilaiiviim,  ut  tecundut  a  Romiifo ,  atler  a 
Sylla;  alia  grpiiimim  rasum,  ul  dignut  munere,  ma- 
eint  virtult.  Ouinia  nninina  ablalivo,  numero  singu- 
Iiri.  quiuque  lilleris  vocalibus  leruiinanliir ,  seJ  ca 
dtiuiaxal  i|n:i'  inni  siuit  aplota ;  in  illis  .enim  regula 
iimi  leuelur.  QiKurunque  nomioa  alilalivo  singulari 
.1  vor.ih  1'u.Tiiii  lerniinala,  genilivum  pluralem  m 
nim  svll  iIimiii  mittunt,  dativum  et  ablalivum  in  it, 
iii,  ab  hac  musa,  harum  mutarum,  liit  mutit.  Ne- 
ressa  est  aulrm  conlra  banc  regulam  ut  declinenlur 
li:i'c  iiomin.i  in  i|iiil>iis  grnera  discerncntia  sunt,  ut 
nb  liac  i/ni,  harum  dearum,  liit  el  ab  hii  deabut,  nc  si 
dits  iliicrinius,  ilcos  non  deas  signilicare  videamur. 
Quarcunque  nmiiina  ablalivo  casu  singulari  e  lil- 
lera  corrcpti  lii  rint  lerminaia,  genilivum  pluralcm 
>n  mu  syllabam  millunt,  daliviiin  el  ablalivuiii  in 
4ut,  ut  ab  lioc  i  ariele,  liorum  parielum,  el  ab  hit  pa- 
rietibut.  Contra  lianc  regulam  inveninms,  ul  ab  hoc 
tntt.  Iiorum  vasorum,  liis  vasit.  Si  vero  e  pro.lucla 
fuerinl  terminala,  gcnilivuni  pluralem  in  rum  svlla- 
bani  uiitlunl,  dalivum  et  nblativutn  in  bus, ul,  ab  liac 
rt,  Iwruin  rerum,  liis  Cl  ub  his  rebut.  Sed  haie  regula 
feminini  generispulaiur.  Quaccunque  nomina  abla- 
t.vo  rasu  siiigul.iri,  i  Ititera  fuerint  lerrainala,  geni- 
livum  plnralein  in  inai  iuiiiiini,  el  dativum  el  ablali- 
vhui  iu  biu,  ut  ab  hac  puppi,  liarum  puppium,  liit  et 
ab  liit  puppibut.  Ilujusniodi  nomina  casum  nccusati- 
vuni  pluialem,  i  rnpter  dilTereiiiiam,  melius  in  it 
quam  iu  et  lerminaiit,  ut  has  puppit,  navii,  elavii, 

Kippim,  natim,  clavim;  non  puppem.  navem.clavem. 
iiiuin  auiein  noiDinum  qnaj  geniiivo  casu  plu- 
rali ,  ium  syllabam  exire  possunt  ,  trina  regula 
est  :  priraa  eorum  qux  nomiuaiivo  casu  singulari 
m  lilieris  lerininanlur,  ul  mons,  monlium ;  allera 
eoruoiqux  ablalivo  cisu  singulari  e  correpta  iinitur, 
ei  femiuina  sunt,  ul  ab  hac  ccede,  harum  cmdium,  hit 
ei  ab  hii  ra-dibus ;  terlia  eorum  qn:v  ablaiivo  casu 
»iiii;ubri,  i  lillera  lerminanlur,  ut  ab  hac  retti,  Ita- 
rum  reitium,  hit  et  ub  hit  reitibut.  Sed  li.ec  rcgula 
cliam  accusmivum  singularein  inlerdum  svllanani 
per  im  litleram  tcrminat,  ut  lianc  restim,  el  hanc 
puppim  :  borum  inulta  cenvmus  cnnsuetudinc  com- 
muinia.  Qiuecunque  nnmina  ablativo  casu  singula- 
ri  o  liltera  fuerint  tcrminnla,  genilivum  pluralein  in 
rum  sylbbam  miltunt,  dativum  etahlativum  iu  is.  ut 
ab  hoc  docio,  horum  doclorum,  liit  et  ab  hit  dociit.  Cun- 
Ira  banc  regulam  invenimus,  ul  ab  l.ac  domo,  hnrum 
domorum,  hit  et  ab  hit  donvbut ;  et  ub  hoc  jugere, 
horuin  jugerum,  hit  et  ab  hit  ytgeribus.  Sed  scire  debe- 
mus  multa  quosdam  veleres  aliier  declinasse,  ut  ab  hac 
domu,  hatvm  domuitm,  hit  el  ab  hit  domibtti,  et  ab  Itoc 
juaere,  horumjugermn,  t:\abliitjugeribut.  Veruui  me- 
uiineriinus  euphouiam  in  diciiouibus  plus  inlerJum 
valere  quam  analogiam  vel  regulas  praceptnrum. 
Quaccunque  noimna  ablntivo  casu  in  u  litlcra  fuerint 
lerminala,  g<  uilivum  pluralem  in  um  syllabam  mit- 
luut;  gemiuala  u  lillera,  dativum  et  ablativum  in 
but,  ut  ab  hoc  fluciu,  horum  fluctuum  ,  hii  et  ub  his 
fluctibut;  nam  uihil  necesse  esl  retinere  u  lilteram, 
cl  fluctubui  dicere,  cum  artubut  necessilale  dieamus, 
ue  quis  ii"s  arles  uon  arlus  signiflcare  velle  eiisli- 
inrt.  In  hauc  regulam  non  eveiiiuut,  ut  diclum  est , 
aptota  iioiiiiiia,  ut  (at,   nefat.    niltili;  non  veniunt 

l.iiiluui  plurnli.i,  ul  Nuluru.i/M,    I  u/.n/M  iu,    compe- 

dali a ;  non  veuiiint  qux>  a  Graecis  sumpsimus,  ut 
tmbUma,  epigramma,  itemma.  poema;  uam  hujun 
inruia;  nomiiia  eiiam  veleres  feuiiniuo  geuere  tle- 
clinabant.  lu  his  regulani  analogia  vel  n  collatioue 
posiioriim  nominum,  velexdiuilnulione  cognoscitur. 
Meitiiucrimus  li.rc  Craca  nomiuaad  Gracaui  formam 
declinari,  eisi  illa  uonnulli  ad  l.auno.s  casus  niliiii- 
lur  iuQeclerc.  Doolwlin  lilieris  nuiiiia  noinina   La- 

liri.  ■  -sn ninalivo  singulari  Irrminaiilur,  vocnli- 

biu  quiuquej  keuiivocalibus  sex,  diiiU  uua :  «,  e,  i, 


A  ".  ii.  l,  m,  H,  r,  t,  x,  t :  a,  iit  tubula;  t,  ut  tedile  i 
i.  ut  (rugi ;  o,  nt  ratio  ;  »,  ul  genit ;  I ,  ut  mel ,  m,  u( 
icamnum;  n,  ul  flumen;  r,  ut  arbor  ;  i,  ut  fl»i;  .r, 
ut  noi ;  i,  ulcapul;  adjiciunt  quidain  c,  ut  tuc,  hftltc. 
Pronomen  est  pars  oralionis  qux  pro  nomine  po- 
sila,  lantiiindein  penesigniflcal,persooamque  inter- 

iIiiiii  recipit.  1'rononiini  accnliint  'rx  :  i|n:ilil:is,    ge- 

ntis,  iiuiiierus,  flgura,  pcrsona,  casus.  Qua,litas  pro-. 
iioiiiuiiiiii  dujilex  cst  :  aut  cnim  linita  sunt  prono- 
iniiin,  aut  inlin.ii:i.  Kinita  sunl.  n,n;>'  recipiunl  per* 
snnas,  ut  eqo,  lu,  ille  ;  inliioli  sunl,  qu.r  non  reci- 
piunt  persbnas ,  ut  </«ij,  quat,  quod.  Sunl  elinm 
pronomiiia  ininu.s  quam  limia,  ui  ipse,  itte.  Siiut 
l>rr.c,iosiliva,  ut  guis%  lijc.  Sunt  subjuncliva,  ut  it, 
idein.  Suni  alia  grnlis,  ut  cnja.s,  noitras,  cujalit,  iio>- 
Iraitt;  :ih:i  ordinis,  ui  guotiis,  totut;  alia  uumeri,  1 1 
i/uii/,  lol;  nlia  ad  aiiqujd  dicta  inlinila,  ut  cujut,  cuja., 
cujitm;  alia  a.d,aliijiii.l  dicta  flnila,  ul  meut,  tuus, 
luut:  li:cc  ctiam  possessiva  dicuntur.  Suntitem  alin 
qualitaiis,   ui,   quatit,   talis ;  alia   qnanti  atis,   ui, 

"  qminiitt,  tantus.  Sunt  alia  demonslraliva,  qua:  rrm 
pr.escnteui  notant,  ul  liie  rt  lurc  el  hoc;  nlia  rcl.i- 
liva,  qiirc  rcm  abeeiitem  siguilicnni  ui,  it,  ea,  id. 
Sunl  alia  magis  demonslraliva,  ul  eccum,  eccam,  el- 
lum,  eltam.  Genera  pronominibus,  iia  ut  notninibus 
acciduui  omnia.  Masculinum,  ul  quis;  fcniininum,  nt 
ma;;  ncutrum,  ul  quod ;  commune,  ut  t)init>s,  talis. 
Sunl  etiam  triuin  generum  ul  ega,  tit,  ille.  Numerus 
acciditprononiinibusuterque.Singularis,  uliste;  plu- 
r.ilis.  utisdj.  Sunt  etiam  numero  communia,  ulfuict 
qiuu.  Dicimus  enii»,  qui  vir,  qui  viri ;  gmr  mulier,  qunt 
muiiVres.Sunl  pronomma  tntasingiilana  ul  meui,  tiwt; 
lota  pluralia,  ut  nesicr,  tetier.  Fignra  eliam  in  pru- 
nomiuiliiis  tluplex  est;  aul  enim  siiuplicia  suiil  pro- 
lioiuiu.i,  ut  quis;  aul  composila,  ul  quitquis.  IS.u» 
composita  pronomina  secun  lum  formam  nnmiiiis  ex 
ea  parte  declinaniur  qua  pronoroen  linitur  casus 
iiominaiivi ;  cujus  rei  exempla  «unt ,  ut  quitquit. 
quispiam.atiqHis, quitnam  ;  nain  idm, q-iod constat  n 

Q  duobus  corruplis,  eum  producitur,  masculinuro  pro- 
no  nen  est ,  cum  corripilnr,  adverbium  loci.  Per- 
son»  pronmninibus  llnitis  accidunt  tres  :  prima,  ut 
ego  ;  secunda,  ul  Itt;  lertia,  ut  ilte.  Sed  haeo  pri:na 
persona  et  secunda  generis  sunt  communis;  el  prima 
persona  in  hoc  pronomine,  cum  est  numeri  singu- 
laris,  uon  babet  iioininilivum  casum,pluraleni  liabet. 
Casus  ilem  pronoroinum  sex  sunt,  quemadmoduin 
nominum  :  nominativus,  ut  bic ;  geniiivus,  ut  Itujus : 
dai  vus,  ut  Ituic ;  accusativus,  ut  hunc ;  vocalivus, 
o  ;  ablalivus,  ab  Itoc.  Snnt  pronomina  qu.e  non  per 
omnes  casus  declinantur,  ut  eccunt,  teca,  ellu-n,  ct 
cujus,  cujn,  cujum,  cujaii',  nottralit.  Sunt  iliam  sine 
nominativo  el  vocalivo,  ut«ui,  tibi,te,att:  ha>c 
non  sunt  numeri  eommunis.  Sunl  ilem  sine  nominn- 
tivo,  ul  ego,  mei,  vel  mi»,  milti,  mt,  a  mt.  Miillum 
autem  pronomen  recipii  eomparationem  ,  quamvis 
qiialitalem  ci  quantilalein  sigiiilicenl.  Inter  prono- 
iiiina  el  ariiculos  hoe  inierest,  quod   pronomma  e.. 

I>  pulantur,  qu.e  ciiiii  sola  sunt,  vicein  nominis  com- 
plenl,  ul  quit,  ille,  iite.  Articuli  vero  cum  prono- 
minibus  aul  iKiuiiiibus  aut  participiis  adjutigunlu;  ; 
ut  hic,  l.ujui,  huic,  hunc,  o,  ubhoc;  et  pluraliter, 
hi,  horitm,  hii,  hot,  ab  hit.  H.cc  eadein  pronomina 
articulis,  et  pro  demonslraiioue  ponunlur,  ut  ntu- 
ter,  uter,  omnis,  alter,  imtlui ,  almt,  ambo,  uterqus. 
Sunt  qui  noinina,  suut  qui  proiioiuina  exislimanl ; 
ideo  quod  arliculi  in  declinalione  non  indigeni. 

Veibumesi  pars  orationis,  cum  letnpore  etper- 
snna.sine  casu.aul  ageraaliquiil,  aut  pali,  aut  neu- 
Iruin  signiticniH.  Verbo  acci.luul  septeiu  :  qu.ilu.is , 
conjugalio,  geiius.nuiucrus,  ligura,  lempus,  persoiia. 
Qualitas  verbnriim  in  modis  el  iu  formis  esl.  Mo«li 
aulem,  ul  mulli  evsttnianl,  seplem  :  imliralivus, 
qui  esl  pronuntintivus,  ul  /<'i/J.  Imperalivus,  ul  Uge. 
Prnniissivus,  ul  Ugam;  sed  uos  bunc  iiio.lum  non 
accipiiuus.  Opuiivus,  ut  utinam  lejerem.  l'.oiijuncti- 
vus,  iil  cuiit  lc  ioiii.  InllnHiviis,  ul  te*.eee.  Iinperm- 
naliS  ul  lcjttui  ,  sed  Iiiiiic  ipi  daiu  uiudum   pn<  |0- 


6S7 


DE  OCTO  PARTinUS  OKATIOWIS  LIBELLUS. 


638 


nere  acstgnificatione  verbi  accipiunt.  fmpersonatis  A  passiva,  ut  audeo,  ausus  sum,  gaudco,  gavistis  tum  , 

Ci'»1«s'  verba  in  tnr  excunl,  ant  in   il,  aut  in  tt.  Sed 

qnae  iri  inr  ei  in  it  exeunt,  hrec  ab  indicalivo  oriun- 

lur',  Ut   lego,  tegitur,   conlingo,  conligit.  Qurc  in  el 

exelinl  dbas  forinas  habent,  quia  enini  ab  indicaiivo 

oriutriur  ;  mitereor,  miieret ;  alia    a  se  oriunliir,   ul 

tiedet,  pitdet,  pcruitei;  quainvis  veteres  dixerunt  pu- 

deo,  ttetteo.  Qualitas  vcrbnmm  eliam  in  formis  est 

constilnia,  quas  lorinas  alii  verhornm  generibus,  id: 

estj  sigitificationibus  miscent.  Formce  igitnr  Latinse 

snnl  quatuor ;  nam  el  bis  Gr:eca  lingua  defic.it.  Per- 

fecla,  meditaliva,inchoaliva,  frequentativa.  Perfecla, 

ut  lego.  Meditativa,   ul  lecturio.  Frequentativa,  ut 

lectilo.  Inchoativa,  ut  fervesco,  catetco ;  sed  frequen- 

tativa  semper  prunre  conjugationis  snnf ;  inchoaliva 

verba  non   per    omnia  tempora  declinantur,  quia 

qua-  irichuantur, prateritum  lcmpus  non  habent,  quia 

oririritur  a  nentranbus  verbis.  Siint  eliam   frequcn- 

lativa  de  nomine  vcnienlia.ui  patricnt  ,rrocitfl(.  Siint 


soleo,  solittts  suni.  Deponenlia  sunl ,  qure  r  littera 
terminaiitur,  et  ea  amissa,  Laiina  non  snnl,  nl  con- 
ficior,  conrcrtor.  Commimia  smit,  qux  r  lirtera  ter- 
minaniur,  et  in  duis  formas  eadunt,  agenlis  ei  pa- 
ticnlis,  ut  tcrntor,  criminor.  Dicimus  enini,  scrutorte, 
el  scrtttor  a  te;  (riminor  te,  criminor  a  te.  Sinu  verba 
exlra  banc  regulain,  qure  iiiaeqnalia  dicuiilur,  ul  so- 
tco,  facio,  fio,  fido,  andeo,  guudco,  vescor,  feror,  me- 
deor,  edo,  volo,  nolo.  Sunt  qux  non  rite  declinari 
possilnf,  tilredo,  ave.  (axo,  is,  infit,  inquam,  i/kifso. 
aio.  Snnl  ilcm  mnnosyllaha,  qnx  eliam  contra  regu- 
I  m  producla  sunt,  ul  sto,  do,  flo.  Simililer  verba 
incerue  siguilicationis,  londeo,  lavo,  fabrico,  ptmio, 
numero,  munio,  partior,  poputor,  assetttior,  adutor, 
turtor,  anguror ;  hxc  enim  omnia  verba  in  o  cl  in  r 
Hlleras  finiuniur,  et  his  verbis  lempora  participio- 
ruin  accidunt  pene  omnia.  Snnt  item  verba  qmo 
eninponere  possuni,  ul  pono,  traho,  repono,  rciralio. 


ifuasi  diminuliva,  qna-.  a  perleeta   forma  veniiinl,  g  Sunt  qu-.e  non  possumus,  ut  ttio,  quwso.  Numeri  ver 


iii  torbitto,  tigitlo.  Sunt  autem  sinc  origine  perfectrc 
formx,  ut  jioiisso,  vacilto  ;  el  frequentaliva  sxpe  in 
tres  gradusdeirucmii  verbum,  ut  cnrro,  curio, cursito ; 
sajpe  in  duos  tanlum,  ut  nolo.  nolito.  Sunt  vcrba  in- 
ehoativis  siniilia,  qore  inchoaliva  non  esse,  lempore 
prxnoscitnus,  ut  competco,  compescui.  Sunt  item 
aba  inehnativa,  qux  peifccta  veninni,  ut  horreo  , 
horr.  tco.  Snnt  qux  originem  non  habent ,  ut  eot- 
tuetco ,  quiesco.  Conjugaliones  verbis  accidunt  tres  : 
prima,  in  »;  sccunda,  in  e,  tertia,  in  i.  Priina  est 
q  ;t  in  inrficativo  modo,  lempore  prxscnii,  nurnero 
singulari,  secunda  persona,  verbo  artivo  et  neutrali 
a  prodiiciam  ainat,  aui  novissimain  lilteram  passivo, 
cominuni  et  dep  inCnti,  ant  novissimam  syliabam,  ui 
voco,  vocas,  vocor,  vocaris;  et  fuliirum  tenipus  ejus- 
dem  modi,  ill  bo  el  in  bdr  syllabain  mittil,  nt  voco, 
vocabo,  vocor,  vocabvr.  Seciilida  est,  qux  in  indica- 
I  vo  uiodo,  tempore  prxsenti,  riOrtiern  singulari,  se- 
conifft  persona,  vcibo  activo  et  rieutralie  productam 
hali  i,  aul  novissimam  titleram,  passivo,  communi 
etdeponenli,  aut  iiovissimam  syllabam,  nt  moneo, 
mones,  morcor,  m on eris ;  et  fiiturum  lempus  ejus- 
deni  modi,  in  bo  el  in  oorsyllabam  mitlit,  ut  moneo, 
pionebo,  moneor,  tnonebot.  Tertia  est  quae  in  indica- 
livo  modo,  lcmpore  praesenli,  numero  singulari,  se- 
cnnda  persona ,  verbo  aclivo  et  neulrali ,  i  liiteram 
iiiicrdum  produclain,  interduin  correptam  habet, 
aul  novissimam  litleram  passivo,  cnmmiini  et  depo- 
nenli  «  correplam  babet,  aul  i  produclam,  aut  110- 
vissimam  syllabam,  ul  lego,  legis,  legor,  legeris  ;  au- 
dio,  audh,  attdior,  atidirit ;  et  futurum  tempus  ej'us- 
dem  modi  in  am  syllabam  mitlit,  vel  in  ar,  ul  lego, 
legam,  legor,  legar ;  attdio,  audiam  ,  audior,  uudiar; 
et  aliera  species  leiiiae  conjngalionis,  qute  «  pro- 
ducla  enuntiatur,  hanc  nonnulli  quartam  esse  con- 
jugationem  putarit ;  quod  futurum  tempus  in  am  ct 
in  io,  inoretin  lor  mitlit  rite  syllabam  ;  ul  servio, 
terviam,  servibo ;  vincio,  rincis,  vinciam,  vincibo ,  vin- 
tior,  vinciris,  vinciar,  vincibor  :  quod  quidam  relutan- 
les  neganl  in  bo  etintW  rhieexire  posse  lertiam  con- 
jugaiionem,  nisi  in  eo  verbo,  quod  in  prima  perSona 
indicalivi  modi,  temporis  pr.esenlis  ,  numeri  sin- 
gularis,  e  aut  0  haliuerint,  ul  eo,  queo,  eam,  queam, 
ibo.  quibo ;  et  passivo,  ijueor,  quear,  quibor,el  siqua 
sunlsiinilia.Genera  vcrboium,qu;e  abaliis  siguifica- 
linnes  dicuniur,  quinque  sunt :  acliva,  passiva,  neutra, 
coiiimiinia,  deponentia.  Activa  sunt  qure  0  liitera 
leriuinaniur,  ct  accepla  r  faciunt  ex  se  passiva,  ut 
iVijo,  tegor.  Passiva  sunl  qine  in  r  liltera  lerminan- 
tur,  el  ea  aimssa,  rcieunt  in  aciiva,  ul  legor,  lego. 
Neiiira  sunt,  qua;  0  littera  teiininantur,  et  accepia  r 
lillera,  Lalina  non  siint,  iils:'o,  «iirro.  Sunl  eliam 
neulra,  quae  t  litlera  lerniinaniur,  ul  cdi,  novi,  ca>vi, 
mentiM.  Sunt  item  qiue  um  syllaba  desinunl.  ni  skhi, 
prosum;  ilem  quaj  in  et  exeunl,  et  iinpersonalia  di- 
ciiiitur,  ut  pv.det,  pcenilet,  ttrdei:  sed  hoec  et  simiiia 
dtfectiva  existimauda  sunt.  Suni  prajtcrea    tieutio 


bis  acciduni  duo  :  singulaiisel  pluralis.  Singularis, 
iil  /<•_(/<) ;  p'uralis,  ul  lctjimus.  Ilein  secundum  quos- 
dam  dualis,  ut  legere.  Figu-a:  verbormn  duae  sunt , 
aul  eniin  simpficia  sunt  verba  ,  ut  tcribo;  aut  roni- 
posila,  ut  describo,  Componunlur  el  verha  qua- 
lunrmodis,  ul  caHera:  partes  orationis ,  ul  repono, 
tufficlo,  reficio,  incipio,  suspendo.  Sunt  verba  com  • 
positaquae  simplicia  fieri  possunt,  ut  iv  ciio  ,  </ix- 
tralio;  snnt  qu.e  non  possuut,  ut  sutpicio,  compleo. 
Tcmpora  verbis  accidunl  tria  :  prxsens.  prcelerituin, 
cl  fulnrum.  Praesens,  ut  lego;  prxterilum,  ut  tegi ; 
fiitiirum,  ul  tegam,  sed  pr.eleriti  tcniporisdifferenlix 
funl  ircs  :  imperfecta,  perfecta,  pliisquam  peTfecla. 
Iroperfecla,  ui  legebum  ;  perfecla,  \tl  tegi ;  plusquam 
perfecla,  ut  legetam.  Ergo  in  declinalir>ne  veiboium 
numcramns  :  pr.csens,  praeieriluin  inipeif.cluni , 
pncterilum  |  erfectum,  pra?teritiim  plucquam  p^  r- 
fec.tnm  et  fulnrum,  Persona1.  vcrbis   arcidunt  trcs  : 

„  prinia,  secunda,  terlia.  Prima  cst,  qure  dicil,  ul  /C170. 

"  Secunda,  Ci.i  dicilur,  ullegis.  Tcrtia,  de  qua  dioi- 
lur,  nt  legit.  Sed  prima  persona  non  indiget  casn  , 
sed  ailmiuit  plernmque  nominativuin ,  ut  eer- 
beror  i  nocens,  servioltber.  Secunda  persona  trahil 
noininativuni,  ut  verberaris  innocens,  servis  liber. 
Tcrtia  persona  trahit  nominativum,  ut  rerberatur 
innocens,  servil  liber.  Quineliam  verba  impersonalia 
qux  In  tur  exennt,  casui  sertiuntdativo  et  ablativo. 
ut  gnllttr  a  te,  vel  i//i ;  liciiur  milti,  libi,  ilti.  Qua>  iu 
it  exeunl,  easni  deserviunl  dalivo,  ulcontingit  mihi, 
libi,  i//i ;  quae  in  ei  exeuut,  ea  modo  accusativo  ca- 
sui  serviunl,  ul  libet  mihi,  tibi,ilti ;  decelme,  te,  ittum. 
Siinl  verba  praelerea  quorum  alia  genitivi  casus  for- 
mulam  servant,  ut  misereor  mei,  tui,  sni ;  reminiscor 
mci,  tui,  siti;  aliadalivo,  ulmatedico  tibi,  sttadeo  tibi ; 
alia  accusalivi,  lit  accttso  iltum,  invoco  istum  ;  alia 
ablalivi,  ut  discedo  ab  illo ;  avcrlar  ab  ilto;  alia  srp- 
tiini  casus,  itl  fritor  te,  potior  anro.  Cnmmimia  verba 
indicativi  lemporis,  priinx  personx  aut  e,  aut  i,  aui 

D  u,  aui  o,  liabent.  Si  aulem  vocalem  aul  0  litteraui 
non  habuerint,  exceplis  f  k  et  q,  caeteras  omncs  La- 
tinas  accipiunt  consonanles  :  e,  ul  sedeo  ;  i,  ut  ina- 
nio  ;  «,  ul  ruo  ;  b,  bibo  ;  c,  voco ;  d,  vado ;  g,  lego  ; 
h,  tralto;  l,  peilo  ;  m,  anto ;  n,  cano ;  p,  scalpo;  r, 
curro ;  s,  lasso;  I,  plecto;x,  ne.ro.  In  his  accidunl  « 
ei  «,  pro  consonantibus,  ut  adjttto ;  nam  triumplto, 
per  p  ei  /1  scribitur.  Ko  liliera"  non  prxponilur. 
Item  17,  f,  m,  n,  0,  liiteraj  prxponi  non  polesl. 
Suntvetba  deUctiva  alia  per  modos,  ut  cedo  ;  alia 
per  formas,  ul  (acesso  ;  alia  \  er  coiijugationein,  ut 
edsum ;  alia  per  gencra.  ut  audeo :  alia  per  numeros, 
ut  saxo;  alia  per  liguras,  nl  iinvleo;  alia  per  tem- 
pora,  11I  tero;  alia  perper  personas,  utredo,  erfj, 
facesso,  adsum,  soleo.  faxo.  Verba  quoque  imperso- 
nalia  cuin  per  omnes  modos  declinari  possunl,  inve- 
ninntur  quidam  defectiva,  111  libel,  miseret. 

Adverbium,  est  pars  orationis,  qusadjecta  vcrbe 
signilicalionem  ejus  aut  complet,  aut  uiinuit,  m  jam 


BKI).*:  VEN.  OPF.R.  PARS  1.  SECT.  II.  —  DIDASCAUCA  DUBIA  ET  SPURIA 


640 


(aciam,  vel,  non  faciam.  Adverbia  an(  a  se  nascun- 
tur,  ut  beri,  hodie,  aui  ab  aliis  partiluit  oralionis  ve- 
uiiin'.  Vpniinit  aut  a  numine  appellalivo,  Mdoclus, 
iocle,  a  proprio  nomine.  ut  Tuttiaims,  Tuliiane;  a 
pronnmine,  ui  meatlm,  inatim;a  verho,  ut  lursim, 
ilriciim  ;  a  uoniine  et  verlio.  ut  petlelentim ;  a  parll- 
cipio,  ut  indulgent,  indulgeuier.  A  nomine  venicinia 
aul  in  a  e\eunt,m  mm;  ant  in  e  proilnetam.ut  dncie; 
au(  iu  correptam,  ul  riie;  aut  iu  i,  ut  vesperi:  aut  io  o 
pi'oiluclam,  ut  (also  :  aul  in  o  correptam,  ut  modo; 
aut  in  u,  norfu ;  aut  in  el,  ul  temel;  aul  in  m,  nl  «fric- 
lim :  au!  in  r,  ut  brevit  r  ;  aut  iu  .s,  ut  fuiidiius.  Ail- 
verbia  qux  in  e  exeunl  produci  debent,  prxter  illa 
i|u.i'  aul  non  comparautur,  ul  rite,  aut  comparalio- 
nis  regulam  non  servanl,  ul  bene,  male;  laciuitt 
enim,  beue,  meliut,  opiime;  male,  peju*,  pessime;  aut 
ea  quac  a  noinine  verbove  veniiint,  ut  iminuie,ttvpe, 
ca!teru.m,  facile  et  difficile.  Quaedam  adverbia  ponun- 
lur,  quae  nontioa  potius  dicenda  sunt  esse  pro  ad- 
verbiis  posita,  ut  est,  lorvum  claniat,  liorrendum 
retonat  Ergo  adverbia  ijue  in  e  productam  exeunt 
ab  eo  nomioe  vcitiiinl  quod  dativo  casu  o  liuera 
lerniinatur;  111  liuic  d  clo,  docle.  Qux  in  rexeunl,  ab 
eo  nomine  renluntqood  daiivo  casu  inilitteram  ler- 
minanliir,  ut  huic  ayiti,  agiliter.  Contra  hanc  regu- 
lam  nnilla  vtqiiii-.  usurpavii  auctoritas;  nam,  ut  dixi- 
mus.  i|ii;i'il.iin  in  dativo  casu  permanent,  et  adver- 
bia  faciunl,  ul  falso,  seduto:  qiisdam  multa  contra 
faciunt,  ut  Imic  duro,  non  dnre,  sed  duriter.  Adver- 
bio  accidunt  Iria  signiflcatio,  comparatio,  et  ligura. 
Significatio  adverbiormn  in  hoc  cernitur,  quia  sunl 
advcrbia  loci,  ut  hic  ;  temporis,  \il  hod  e,  nuper  ;  nu- 
meri.  u(  temel,  bi$  ;  negandi,  ul  non  ;  afflrmandi, 
ot  eiiam,  quin  ;  demonstrandi,  uten,  ec  e  ;  oplamli,  ut 
tttinam ;  borlandi,  ut  ciu  ;  ordinis,  ul  deinde;  inler- 
rogainli,  ut  cur,  qiiamobrem  ;  simililudinis,  ut  quasi, 
ceu;  qualitalis  111  d  cte,  pnlchre;  quantilalis  ,  ut  pa 
rum,  muttiim;  dubitandi,  ut  (orsilan,  (ortasse;  perso- 
nalia,  ut  meaim,  iecum,nobisciim.vobhcum;  vocandi, 
ul  heus;  rcspomlendi,  ul  hem  ;  separandi.  ut  s  orsum; 
jurandi,  ut  wdepot ;  Caslor,  hercle,  meditts  fidius; 
eligendi,  nl  pntius,  imo,  congregaiuli,  ut  simiil.  una, 
pariler;  prnhibcndi,  ut  ne ;  eventus,  ut  forle  aut  for- 
liwu  :  comparandi,  ut  matjis,  lam.  Suut  eliam  infiiiiia, 
ul  ubi;  qu.eibm  flnita,  ut  hic,  modo.  Adverbia  loci 
duas  formas  habent :  in  loco  et  ad  locum.  In  loco,  ut 
inln»,  foris;  ad  locum,  ut  infro,  forat.  Dicimus  enim 
inlut  tum,  foris  sum,  iniro  eo.  Adjiciunt  quidam  de 
loco,  ut  inlutexeo,  (oris  ven  o.  Adjiciunt  etiain  quidam 
per  locum,  ut  hac,  illac,  islac,  heus  el  heu.  Interjec- 
tiones  mtilli  non  adverhia  putaveiunt,  ideo  quia 
non  semper  h#c  subsequuntur  verbum  Comparatio 
accidit  adverbio ,  quia  hic  quoque  comparatio- 
nis  gradus  sunt  tres  :  posilivus,  ul  docle,  compa- 
ralivus,  ut  docliut ,  superlativus  ul  doclissime.  I  l 
cum  adverbia  quoque  sunt,  quse  per  omnes  gra- 
dug  ire  non  possunt,  ideo  his  ad  augcndam  signifi- 
calinnem  pro  comparalivo  et  superlalivo,  magit  el 
maxime  conjiiiiginius,  ad  minuendiim,  minui  et  mi- 
nime,  Quemadmoduin  enim  comparatitur,  ita  et  di- 
iiiimiuiiiur  adverbia  a  posilivo,  ul  primum,  priinule, 
louge,  longule.  A  comparativo,  ul  meliut,  meliuscul  ■, 
tongiutcule.  A  snperlativo  vel  nulla  exenipla.vel  rara 
sunl.  Figurae  adverbiorum  dua-  sunt :  aul  eiiim  sim- 
plicia  sunt  adverbia,  ul  docle,  prudenler,  aut  com- 
posila,  ut  indocle,  imprudenler.  Componuntur  eliam 
adverhia  modis  quaiuor.Sunt  aulein  iniilta:  dlcilonet 
dubi.e  inter  adverliia  el  nomcn  et  pronomcn,  el  ver- 
liuni  et  parlicipiuui,  etconjunclionem  et  pnrposilio- 
neiu,  ut  (aho,  qtto,  pone,  piofeclo,  cum.  propter,  hen. 
Quaidam  auleni  horiiin  aecentu  discernimus,  qu«- 
daui  scnsu.  Siiui  adverbia  loci,  qua;  iuipriidcntes  pu- 
l  ■  ii i  iiomiiia :  iu  looo,  ut  Itonuv  siim  ,  de  loco,  ul  II > 
ma  venio,  ad  locum,  ul  Itumam  vado  His  pwpositio 
uou  appouitur,  quie  pmvluclla.  locls,  reglonibuava 
adjici  lolent;  Ideo,  quli  de  ligniflcaUonc  norainla  non 
recedunt,  ul,  de  Africti  cciuo,  Suilittin  pcrgo,  in  llttliti 
ititii.  1'rirpottttur  »t'p,iraliiu  advcibiib  non  appitcttbiii- 


A  ter,  qtiamvig  \af,\mus  derepente,  deturtum.  detubilo, 
exinde  el  abutqne,  el  dehinc.  Sed  h:ec  lauquam  unam 
partcm  oralloilia  sub  uno  acceulu  pronuntiahimus. 

Partiripiuin  agt  pars  oraiionis,  dicla  quod  partem 
capit  noininis,  et  partem  verbi  ;  recipit  enim  a  no- 
miiie  genera  el  casus,  a  verbo  lempora  el  significa- 
tiones,  ah  ulroquo  nuinerum  el  flguram.  Participio 
acciduut  sex  :  genus,  casus,  lempus,  signilicalio, 
numerus  et  flgura.  Genera  par(icipiis  accidunt  qua- 
luor  :  masculinum,  ul  iectu»;  feniininum,  ut  lecta  ; 
neulrum,  ut  leclum ;  commune,  ut  tegeiit.  Casus 
toiidcm  sunt  participiorum  quot  noniiniini  ;  nam 
per  omnes  casus  etiam  parlicipia  devlinanlur.  Tem 
pora  participiis  accidunt  tria  :  praesens,  praiterilum 
et  futurum,  u(  luclant,  luclalus,  luclalurus.  Significa- 
tiones  participiorum  a  generibus  verborum  suinun- 
lur.  Veniunt  enim  participia  a  verbo  activo  duo, 
prassentis  (emporis  et  fuluri,  ut  tegent,  lecturut.  A 
pa.ssivn  ilno,  prsterill  tcmporis  et  fuluri ,  ut  leclut, 
leqendus.  A  neutro  duo,  pr.vsentis  temporis  et  futu- 

B  ri  :  ut  s/inis,  ttatiirus.  A  deponenti  tria  :  pra^.sens, 
prxteritum  el  futurum,  ul  lucians,  litclalui  el  lucta- 
lurits.  A  cnmmuni  quatuor  :  prxaens,  prwterilum 
el  duo  futura,  ut  criminans,  crimuialus.criminaturus 
et  criminandus.  Inchoaliva  participia  prxsentis  lem- 
poris  sunl  tanium,  ut  horrescens,  caleseens,  tepescens. 
Defectiva  interdum  alicujus  lemporis  sunt,  nl  toleo. 
sotes,  solitus  ;  interdum  nullius,  ut  ab  eoverboquoii 
est  mcni  ni  nullum  parlicipium  reperitur.  Interdum 
a  non  defectivo  verho,  participia  defeciiva  sunt,  u( 
ab  eo  verbo  quod  est  studeo,  studens,  futurum  tem- 
pus  iioii  babet.  Ab  impersonaii  verbo  parlicipia  nisi 
usurpala  fuerint,  non  veniunt.  Numerus  parlicipiis 
accioit  uterque:  singularis,  ut  hxc  legens;  pluralis, 
ut  hi  legentes.  liem  ligura  parlicipiorum  dtiplex  est : 
aut  enim  simpiicia  snnt  pariicipia,  ut  scrihcns ;  aut 
composita,  111  describeils.  Componi  etiam  pardcipia 
quatuor  modis  possuut.  Suntnomina  speciem  parti- 
cipiornm  babentia,  ut  comatus,  galeattts,  quia  a  ver- 

Q  bo  non  veniunt,  non  snnt  participiis  applicanda,  ex 
qnibus  sunt  eiiam  illa  quae  cmn  parlicipia  videntur^ 
verhorum  tamen  signiflcatione  privata  sunt,  ut  pran- 
»«*,  coenalus,  plicila,  mtpta,  Iritimphata,  reynata  ? 
nam  prandeor,  arnor,  placeor,  nubor,  trutmphor, 
regnor,  non  djcunttir.  Sunt  alia  participia  qu.v, 
accepta  prxpositione,  el  a  verbis  et  a  participiis 
recedonl,  ut  innoceiw ;  nain  noceo  dicitur,  innoceo 
non  dicitur.  Sunt  alia  participia  defecliva,  qua-  per 
omnia  tempora  ire  non  possunl,  quxa  verbo  veniunl, 
ul  ceptus,  urguenAus.  Sunl  veluti  participia,  quas  a 
verbo  veniunt,  et  quia  tempus  non  babent,  nomina 
magis  quam  parlicipia  judicanliir,  ut  est  furihuiulu*, 
ludi  undus,  moribundus.  Sunt  multa  participia  ea- 
dem  et  iiomina,  ut  passtts.  visus,  cultin,  tapient,  in- 
dulgent :  qua-  tamen  et  casibus  discrepant.  el  lem- 
poribus  dignoscunlur,  et  couipar.ua  mutantur.  Sunt 
participia  quse  accepta  comparaUnne  flunt  nomina, 
ul  acceplus,   in  ensus,  acceptior,  iucensior.  Advorbi.i 

,.  de  participiis  lieri  p  ssc,  nonnulli  ueganl,  sed  hos 
p!u> im.e  lcclionis  rcvincit  auctoriias. 

Coiijtinclioeslparsoratioiiisanneclensordinansqiift 
sentenliam.  Conjunctioni  accidunt  tria  :  potestas, 
ligura  el  ordo.  Pol  slas  coiijuiiciionum  in  quinque 
spccies  dividilur.  Sunl  eniui  copulativ  e,  disjunctiv.c, 
expleliva;,  causalf  s  et  rationales.  CopulaUva  sunl 
h:uc  et,que,  ac,  alque,  at,  att.  Disjunclivio  aiilem,  ue, 
vet,  nec,  em,  n«qin;.  E\plcliv.e.  tntuicm,  cquidcin.  tul- 
tem ,  vitleiicet,  qHanquam,  quttmiis,  auoque,  auum. 
porro,  licet,  lamen.  Causales,  si,  elii,  elinmti,  liqui- 
dem,  cum.qtiaiidotftiidem,  quineli  m.qnaiiiru.tm  »■•>», 
sire,  imiii  MfUf,  »i.  "iji.ii  ''iii»t  eitim  ne,  ted,  vtterea, 
qtuimtibiein.  prwicriim,  tiein,  itemqne ;  cieienim,  n/io- 

•uIh,  viiciiii.».  RaUoualea  :iin,  iiaq— ,  aaitmaMi  <««- 

rc,  MM,  ■UaillWIIIW'.  quonitiiH,  uonitim  uidem,  qmp- 
pe,  eijo,  idco.  lyilur,  tdilCfl.  (iti>>.'lereu.  FigUnB  con- 
jiiiiiliiiiiiito  dua-  sutit.  simplev,  u  naiu.  euwpoaMa, 
lil  nitmqii, .  Ordo  coujiinclioinim  in  hl)C  8sl,  quii  Ml 

Mini  pr.cpositivx  pnupoaltioueSi  ul  •(,  ewl ,  aui  »ub- 


G-il 


DE  ARITIIMETICIS  NUMEMS. 


6H 


junclivae,  til  qna;  ;anl  communes,  ut ergo,igitur.  Sttnt  A  sunt  ha>c,  t«,  sub,super  cl  Mtfrtfr.  Quarum  i»  et  sub, 


euatn  dieliones  quas  incerltim  esl  ulriiin  cnnjun- 
ctiones,  an  prcposilioties,  an  adverbia  noiuineiniis, 
q.iar-  tamen  omnessensii  facile  discernunlur,  uam  et 
eonjunctiones  pro  aliis  coujunclionibus  posiUB  inve- 
liiuniur  poieslaie  mitlata. 

Praeposilio  est  pars  oralionis,  quac,  pracposiia  aliis 
pariibtis  oraiionis,  signilicaiioneiu  earuin ant  coin- 
I  let,  aut  muiat,  aul  minuil.  iNam  aut  noinini  prac- 
pnniiur,  ut  invalidns;  aut  pronomini  pracponilur,  ut 
per  me ;  aut  suppbniliir,  Ut  ir.eenm,  tecum,  n  bis- 
twn,vobiscum,  aul  verbum  praeedit,  ut  prcefero;  aut 
adverbium,  ut  expres.se;  aut  pariicipiiim,  ul  prcece 
dens  ;  aut  conjunclionem,  ul  ubsqve. ;  aut  semet,  ut 
eircumcirca.  Pracposiliones  aul  casibus  servitml  aut 
loquelis,  aut  ejuscasibus  elloquelis  conjugitntur,  ut 
</i,  dis,  re,  se,  un,  con.  Dicimus  enim,  diduco,  di  tra- 
Ito,  rec  p.o,  secubo,  ampleclor,  conijredior.  Separantur, 
ut  apud,  penes.  Coiijunguntur  et  separanltir  caeterae 
oranes,  ex  quibiis  in  et  con  pr.cpositiones  si  ita  com 


ttiiic  pracposiliones  accusativi  casus  sunl,  cum  ad- 
tersum  vel  ante  signilicanl,  ul  ibal  i»  Eurialum  et 
sub  ipsum  Arciurum,  id  est  a  te.  Tunc  ahlativi  casus, 
ctim  vim  recte  retinent,  nec  pro  acctisativis  prsepo- 
silionibus  ponunlur.  Item  accusalivi  casussunt,  cum 
ad  locum  vcl  nos,  vel  quoslibet,  vel  ire,  isse,  iluros 
esse  significamus,  eujus  rei  exempla  sunt  lia  c :  in,  ao- 
cusalivi  casus,  ut  ilur  in  antiuuam  silvam.  In,  ablati- 
vi  casus  ul,  Stans  cessa  in  puppi.  Svt  accusalivi  casus, 
ul  Posiesque  sub  ipsos  Nituntur  gradibus.  Sub,  ablali- 
vi  casus  ut  : 

Anna  sub  adversa  posnit  railianlia  quercu. 
Subter  vero  et  super,  cutn   accusalivo  casu  natu- 
raliler  praepominlur,  et    ablativo  casui  tum   plerum- 
que  jungunlur,  ut  (lemina  sub  arbore  sidunl.  Et  : 

Ferre  juvat  subler  densa  testndine  casus. 
Quanquam  multi  sinl  qui  non  putant  prtepositio- 
nes  ambiguas  esse,  nisi  duas,    i>i  et  snfr.  Ccelerae 


positx  fuerint,  tit  eas  siatim  s  vel  /  litera  consequa-  B  super  et  subter,  cum   locum  signilicant,  ablalivo  jun 


tur  plerumque  producjittur,  ut  infula,  insula,  consi 
lium,  confessio. 

Pracposilioni  accidunt  solummodo  casus.  Casus 
namque  in  praepositionibus  duo  snnl,  accusaiivus  et 
ablanvus.  Aliae  enim  praeposiiiones  accusativo  cas  i 
praeponunlur,  alise  ablativo,  alia:  uirique  casui.  Acru- 
saiivi  oasuspnepositiones  haec  sunt;  ad,  apud,  udver- 
sum,  cis,  circa,  citra,  circum,  contra,  erya,  extra,  in- 
tra,  inter,  infra,  juxla,  ob,  pone,  per,  prope,  propter, 
secundum.  post,  trans,  ullra,  prteter,  supra,  nsqne,  pe- 
nes,  Dicimuscnim  ud  putrem,  apnd  villam,  ante  cedes, 
adversum  inimicos.  cis  Jihenitm,  citra  forum,  circunt 
vicinos,  circa  temphim,  conlra  hostem,  eryn  piopin- 
quo  ,  cxlra  terminos  inler  naves,  int<a  mwnin,,  infra 
tectnm,  ju.la  macetlum,  ob  augurium.  pone  tribunul, 
per  parietem,  propc  feneslram,  propter  amnem,  se- 
cundutn  fores,  posl  te.gttm,  trans  ripam,  ultra  fines, 
prxter  officittm,  supra  ceelum,  usque  Oceanmn,  penes 
arbitros.  Ex  his,  ad  et  apud,  cum  unius  casus  suit,  r 
diverso  modo  ponuntur.  Dicimus  enim:  Ad  amieum 
tado,  apud  amicum  siun ;  non  enim  dicilur  rccle :  Apud 
amicum  vado,  ad  amic  m  sum.  Vsque  pneposilio 
pluriinis  mm  videtur,  quia  sine  aliqua  pracpositione 
proferrinon  solel,  unde  adjungitur  utrique  casui,pro 
qttaliiatc  pr.cpo.-ilioms  cjus  cui  fueril  copulala,  ut 
usque  ad,  et  usque  ab. 

Ablativi  casus  praeposilinnes  sunt  baec  :  a,  ab,abs, 
cum,  coram,  clam,  de,  e,  ex,  pro,  pris,  pulam,  sine, 
absque,  tenus.  Dicimus  enim,  adomo,  ab  homine,  abs 

?uolibel,  cum  exercilu,  coram  lestibus,  clam  custodi- 
us,  de  [oro,  e  jure,  ex  prozfeclura,  pro  clienlibus,  prai 
limore,  palam  omnibus,  sine  lubore,  absque  injuria, 
tenus  pube;  sed  haec  proeposilio  propter  euplioniain 
subjiciiur,  el  facit  pubeienus.  Clam  praepositio  casi- 
bus  servit  arabobus.  Ulriusque  casus  prxposilioncs 


gtiutur  figurate.  Extra  qitam   Ibrmam  super  praepo- 
sitio,  ciiiu  de   signiiicat,  hoc  cst  uicutiouem  de  ali- 
qu  >  fieri  lentat,  ablalivi  casusest  tanluin,  ul: 
Mulla  soper  Prianio  rogitans,  super  Hectore  multa 

Separalae  pneposiliones  aeuunlur  conjunctae  casi- 
bus,  aut  loquelis,  cum  suainsxpecommulanl,el  com- 
munesliunl.  Praepositiones  autemipsaeverbacormm- 
punt,  ul  conficio  ;aulipsae  corrumpunlitr,  ut  stiffero: 
atlt  el  eoirunipiiiil.corrumpuiitur,  ut  suscipio.  Anliqui 
praeposiliones  et  gcnitivo  castii  conj  mgehanl,  ut  ctir- 
ruum  ieiius,  vel  currum.  llem  post  et  ante  et  circum, 
utrisque  casibus  adjunctas  invenimus.  Sed  scire  nos 
convenil  pnepositiones  vim  suam  lunc  retinere,  rum 
piae|ionuatur:  suppositasveroetsi^nificalionem  suam 
cl  vim  nominis  et  legem  prop  iam  non  haberc.  Se- 
paralae  praepositiones  geparalis  praepositionibus  non 
coharent,  et  advcrbia  faciunl ,  si  quando  illas  non 
sequilur  casus.  Sunt  qui  pulant  accidere  praepositio- 
ni  et  liguram  el  ordinem.  Piguram,  quia  sunt  praepo- 
sitiones  simpiices,  ut  ab  ;  composiiae,  ul  absque.  Onli- 
nem,  quia  sunt  praepositiones  prarpo  itivae,  ut  sine; 
subjunctivac.ut  tenus.  Sed  bsc  nos  et  similia  in  his 
ntlraeramns  qux  inxqualia  nominantur. 

Inlerjectio  est  pars  orationis  interjecta  aliis  parti- 
bus  oralionis  ad  exprimenduin  aniint  affer.lus,  aut 
metiiendi,  ut  Itei,  aut  oplantis,  ul  o,  aut  dolentis,  ut 
heu,  aut  laetanlis,  ul  evax.  Sed  hanc  adverbiis  Grseci 
applicant,  quod  ideo  Lalini  non  faciunt,quia  hujus- 
cemodi  voces  non  siaiim  subsequitur  verhum.  Licet 
autein  pro  inlerjectione  ctiam  alias  parles  oralionis 
singulas  pluresve  supponere,  ut  nefas,  pronefas.  Ao- 
centus  inierjectionuni  cerli  esse  non  possuui,  ut  ?e- 
re  in  aliis  vocibus,  quas  inconditas  invenimus. 
Libelli  de  oclo  parlium  orationis  finis. 


DE  ARITHMETICIS  NUMERIS 

LIBER. 


i. 


I)E  MJMERIS. 


Numerus  est  multitudo  ex  unilalibus  constituta  ; 
nam  unio  semel,  non  polestesse  numerus.  Aritbmetica 
autetn  est  disciplina  numerorum.  Graeci  enim  nume- 
rum  puO^toworani.  Mumeri  disciplinam  apud  Graecos 
primum  1'ythagorain  perhibeni  conscripsisse,  ac  dein- 
de  a  Nicoinacho  difTusiiis  esse  dispositam.  Cum  apud 
Laiinos  primum  Apuleius,  deinde  Boetius  translule- 
runt.  Numero,  iiutnmus  noinen  dedil,  eta  sui  frequen- 
talione  vncabuium  ei  indidit.  Vmts,  a  Graeco  nomen 
trahit  :CraKci  enim  uitum,  Eva  dicunt.  Sic  dno  cl  tres, 
quos  illi  Svo  el  vpia.  appellant.  Quaiuor  vero,  a  ligura 


D  qnadrala  nomen  suuipsii ;  sic  el  reliqua  numerorum 
noiniua  a  Gracca  lingua  etymologiam  trabunt. 
Dalum  est  nubis  eliara  ex  aiiqua  parle  sub  ntimero- 
rum  consistere  disciplina,  quando  et  boras  pcream 
discamus,  quando  de  mensium  circulis  disputaiuus. 
Quo  etiam  spatium  redeuulis  anni  agnoscimug  :  per 
numerum  siquidem,  ne  eum  confundamus,  instrui- 
mitr.  Tolle  nuraerum  in  rebus,  et  omnia  pereunt. 
Adime  sacculo  computum,  et  cuncta  ignoranria  caeca 
complectentur,  nec  differri  possitnt  a  caeleris  anima- 
libus,  qui  calculi  nesciunl  rationem.  Divisio  nuraero- 
rura  de  paribus  el  imparibus  est.  INumerus  siquidem 
dividitur  in  paribtis  et  itt  imparibus.  Par  numerus 


045 


BEDJi  VKN.  OPHK.  PAKS  1.  SECT.  II.   -  DIDA8CAUCA  DDBIA  E>T  6PIIMA. 


rlivi.iilur  iii  liis  pirilcr  !  I';irpnriter,  impar,   imp:iri-  \  iliocrem,  qui  tptixtiiiiiuoilo  priinus  el  conq.otilu: 
ler.  Par,  intpai  uuinerus,  dividitur  iu  liis  :  I  riiiiiim      videamusordineui  el  tigurani  numeroruiu. 
riMnipliuii,  aeottudum  el  compositum,  teriium  me- 


.  Al 


Cardinaltt  Ordinalet 

numtri.  iiumrrt. 

Mnus,  una.uniim  Primua,  priuia,  primuin 

llini.  du:c,  llllO 


Tres,  tres,  ma 

Qualuor 

Quuique 

Sex 

Suplein 

Oeto' 

Novcm 

Decetn. 

Vigiuli 

Tnginla 

Qiiailragiitla 

Quinquaginla 

Sexagini* 

Scpltiaginta 

Ocltiaginla 

Nonagiuta 

Cenltim. 

Dncenli 

Trccenli 

Quadringenli 

Quingenti 

Suxconti 

Soptingenli 

Oclitigenti 

Noitgeuii 

Mille. 

Duo  millia 

Tria  millia 

(Juamor  roillia 

Quiuqne  millia 

Sex  inillia 

Septeni  niillia 

Octo  inillia 

Novem  millia 

Decem  niillia 


Sscunilus.  da,  diiiii 
Teniu»,  lerlia,  lertium 
Quarlus,  qtiarla,  quarlum 
Oumlus,  qninta,  qiiinlum 
Sextus,  sexta,  scxiuui 
Septimus,  ma,  muni 
OcUvus,  va,  vuin 
Nunus,  nnna,  niinmn 
Deeimus,  ma,  niinu 
Vigcsinius,  ma,  iimm 
Trigesimus.  in.i,  iiuiiii 
Ou:nlr:igt!-iinu->,  3,  liin 
QuiiiquageMinus,  a,  um 
Sexagesimtis,  tna,  iihiiu 
Sepluagesimus,  a,  um 
Octogcsimus,  ina.nitim 
Nonagesimus,  .1,11111 
Centesiunis,  ma,  miim 
Diicenlesiinus,  a,  um 
Treeenie»imus,  a,  uin 
Quadringenlesiiiius,  a  um 
Qiiingeiilesiinus,  a,  imi 
Sfvroiiie-iinu-,  a,  uin 
Seplingeiilesinius,   :i,  iun 
Octingenlesiiiius,  a,  uin 
Noniiigeiitesinius,  .1,  uin 
Millt  siuiiis  prnnus,  a,  um 
Millesiinus  seciiiidus,  a,  um 
Millesimus  lertins,  a.  um 
Millesiiiuis  quarlua,  a,  um 
Millesimus  quiiitns,  a,  uiu 


DisperlM 
numeri. 

Singuli.  I.e,   la 
Bini,  binae,  bina 
Terni,  teriias,  lema 
Qoalerni,  n;e,  ua 
Qnini,  quilUB,  quiua 
Seui,  seiue,  sena 
Scpteni,  nae,  m 
Octoni,  na,  na 
Noveui,  n;c,  rta 
Dcni,  den;e,  dena 
Unileiii,  na\  na 
Dundeni,  nx',  na 
Terdeni,  n;c,  111 
Quaierdeui,  n&,ina 
Quiiideni,  n.c,  na 
Deuiseni,  iw,  ua 
Deni-cpteni,  n;c,  na 
Denioctoni,  na.*,iia 
Detiiiioveui,  n.c,  na 
Viceni,  n. c,  na 
Triccni,  i\x,  na 
Qiiadrageni,  nosna 
Quinquageni,  nx,  ua 
Sexagem,  nas,  na 
Septiiageni,  uat,  na 
Octuageiii,  n*,-iia 
Nonageni,  n;e,  na. 
Cenieni,  na.\  na 
Ducenteni,  li;c,  na 
Trecenleni.  na>,  na 


Adverbialet 
nvmeii. 

Semel 
Bia 

Ter 
Quater 

Oninqiiiea 

Sexies 

Septies 

Ociies 

Nonies 

Decics 

Undecies 

Dnodecics 

Tcedecies 

Qu  iicrdecies 

Quindecies 

Sedecies 

Septiestlecies 

Octicstlecies 

Nonicsdecies 

Vigies 

Trigics 

Quadragies 

Quillt|ll.lglCS 

Sox-agesies 

Sefttuagies 

Ooluagies 

Nonagcsies 

Ce-ntios 

Ducenties 


Punderalu 
tntmeri. 

Simiiliim 
Diiiilum 

'l'l  iuluiii 

Qiiadruplum 

Qiiintuiiliiiti 

Sexitiplum 

Septiiplum 

Octiiplum 

Nunupluin 

Deciiplum 

Cndecuplum 

DuodeciipJmn 

Tredecupluui 

Quaterdeciipltun 

Quindecuplmn 

Sexdecupjuiii 

Septiesdeeuplinn 

Octiesdeciiplinu 

Noniesdecnplum 

Vigiesdecuplum 

Trigiesdecupluui 

Quadragiesdeciiplinn 

Qiiinqiiagiesriocupluiii 

Sexagesiesdecuplum 

Sepiuaiiiesdecupliini 

Ociuagiesdectipliiui 

Nonagiesdecupluui 

Ceiiiupliim 

Ducenluplum 

Tricentupluin 


Millesimus  sexiu»,  a,  um 

Millesimus  septinins,  a,  inn  Septiiigenleni,  ax,  ua 

Millesimus  octavus,  a,  tiin     Octingenteni,  nai,   11.1 


Trecenties 
Qiiadiiccnleni,   nie,  na  Quadrincenties  Quadrincentuplum 
Quingeiiieiii,  uat,  na      Quingenties       Quingentupluui 
Sexcenieni,  na»,  na       Sexceniies 

Sepiingeuties 

Oclingenties 


Milli-simus  iioiius,  a,  um 
Millesimus  decimus,  a,  utn 


Nongenleni,  nx,  na 
Milleni,  nx,  na 
Millenteni,  uat,  na 


Nongeniies 

Millies 

Milics 


Sexcentupium 

Septingeniupliiin 

Odingenlupluin 

Noiigeiitupluni 

Millecupluin 


Dislat  enim  inter  isexliiplnm  el  sescuplum ;  natn 
sexiupliuii  de  nnilliplioi  gencre,  ubi  minor  a  niajtun 
sexies  babelur.  Sescuplum  vero,  de  superpartieul-ii 
geuere,  ubi  iniiior  a  majore  lolus  ctuii  sua  altera 
idetit  dimidia  liabeiur, 

II.    LE    DIVEIISIS   SPECIEIIUS    MJMERORl  H. 

Plures  igitur  species  numerus  li.tbet,  sed  tau  eu 
onines  ab  una  origine  nascunlur,  quia  : 

Aui  caidinales  sitnt  numeri  (ul  jain  dixiinus)  vc- 
luli  iiiius,  duo,  Ires,  quatitor,  quinqne,  sex,  septem, 
el  1  .tleri  juxla  hunc  tirdmem; 

Atil  ordinales,  velut  primus,  tectinthts ,  terlius , 
tfiiurius.  qttintus,  tejttts,  ttptianu,  cl  ct  leii ; 

Attl  .tdverbialts,  nl  semel,  fcis,  ler,  qituler,  qnin- 
quies,  texiet,  tevtiet,  ort  es,  nonies,  cl  reliqui ; 

Aul  dispertivi,  ui  tinyiili,  bini,  lerni  vel  trini,  qua- 
lerni,  quini,  teni.  teptini,  octoni,  el  tacieri ; 

Anl  ponderales,  ul  simplam,  dtiplum,  triplum,  qua- 
drttniinii,  quintuplum,  el  txlcri ; 

Atil  denmili.ilivi,  111  solut,  alter,  vel  atiits. 

Insuper  vern  ad  alios  muncros  reverlcic. 

Suul  ilem  iiumeri  mullipln  Mivi,  11 1  timpler,  du- 
plex,  Iriplex,  quudruplex,  quimuple.c,  textuplex,  tep- 
tuplex,  ocluplex.  et  cxleii. 

Sunt  ilem  advcrbialiler  prolati,  ut  tiinpliciter,  du- 
pliiiter  ,  tripliciler  ,  ^uudtupliciter  ,  quinlupliciter , 
lexlupliiler,  el  reliqui. 

S11111  et  ali.c  s  ecies  tleiivatorum  iiumororum,  a 
8U|tetioribus  derivat.c  vcluli  est  tiitijtilurit,  riitalii, 
lernariut,  quattmtirint,  quinariut,  tenariat,  teplrita- 
riitt,  oclonuritti,  noveuariui,  dfiitinui,  undenaitus, 
duodtmtriui,  ct  1  xtcri  liis  timilvs.  1'olesl  iliam   111 


adjectivo  bic  tnodus  numeran  li  perJuci,  veluti, 
leninriti  lernarium,  quaternaria  qimiernarium,  quina- 
ria  quinarium,  tenarta  $enarium,  teptenaria  tetUena- 
riiini,  octonaria  oclonarium,  novenaria  novenaiium, 
denaria  denarium,  undenttria  uiiJe.ayum,  duoHe,.tma 
duodenarium,  alque  in  Itunc  moiltuii  ccieri. 

Uqiii  t|ti;c  ex  asse  c.ouipiiiiuniur  :  Assit ;  tlupts  ra- 
rum,  vel  dipondiut;  Uettit,  qundraasit,-  quinquauit, 
texit,  teplttisii,  octustis,  nonussit,  detsii  vel  decutsis 
vigessis,  Iriqessis,  quadrageuit,  quiuquagestit,  texti- 
mwtf.  s»ptuagetsis,  oclogexsis,  uouauetsis,  ttHimut. 
i'o-l  t|iifiu  nunierum  lu-tc  \urrotie)  nou  compo- 
iiuniur  cinii  assfl  iiumeri. 

Ilcm,  110111111:1  iinciaruiii,  ut  <ieun.r,  dextnnt,  Ho- 

D  ilriint,  bessit  vel  bette,  teplunx,  quinqunx  rW  quiu- 

cttnx,  Iriens,  quaiirant,  scilaitt,  texcunx,  sexluta,  tibrtu 

liciu,  a  hi.ra  ct.mposila,  ul  bilibrit,  tnlibiit,  qua- 
drilibris,  el  similia  ali.i. 

lletn,  ab  .111110  derivata,  111  .4»iiicu/iit  vel  annuut, 
biennit,  triennit,  quadricitnit,  t^uinquenms,  el  lns  m- 
niilia. 

item,  a  mense  roroposita  :  Bmiut  iriaaM,  fftmhi  ■ 

miis,  etc;  bimitlitt,  elc;  bimesln,  litmettre,  tfuaaii- 
metire,  rtc. 

Iietu,  a  pede  vomposita  :  Bipet,  tripei,  quadripet 
vcl   qutidrttpet,  clc;  i>idVpu/in,   tndeialia,  qutuhup* 
duiiu,  (tlc;    novempedatia,   dicempedaiia,  centipeiia- 
Ua,  eic. 

iiein,  a  t  ap  te  couiposita  :  Bictpt,  tricept,  quatri- 
cept,  eenticepi,  elc. 

iiein,  a  I.11 1.1  rompositi,  ut  Mfnri«,  Irijarin.  f«t>- 
drifuria,  quinquefaria,  elc;  wulujaria,  ric.  Knnn 
bijorium,  trijttriam,quadrijanam,  qitmqur(aii,:m,  rlc ., 


mnttifariam,  et  liis  similia. 

Ilam,  a  (iie  composila  : 
Bituum,  iriduum,  qnalri 
xiniim,  et  liis  siniilia. 

Item,  :\  corpnre  cniiipo- 
sita  :  Bicorpor,  Iricorpor, 
el  his  similia. 

Iiem,  a  palens  coinpo- 
f ila  :  Bipatens,  tripatens, 
<>i  ceetera  liis  similia. 

Iiein  a  parle  composita  : 
Biparlieiis,  tripartiens;  qua- 
dripartient ,  quinquepar- 
tiens  etc.  _.tiani'/Ji(>uifi(Mj, 
biiiarlila,biparlituni;lripar- 
titus.  iriparlila,  tripartilum; 
quadriparlilus,  quadHpar- 
tita,  quadripar titum ;  quin- 
qnepartitus,qurnquepnrtita, 
qiiinqueparutum,  el  bls  si- 
inilia. 

Itein  a  lingua  cnnipiosita: 
B  Unguis,  trilinguis,  qua- 
driliuguis,  quinqiielinijitis, 
centilinguis,  et  snnilia. 

Item  a  via  cotnposita: 
Kmum  ,  t  itium,  qitadii- 
vium.  mnltivium,  etc. 

Itcni  a  tiili-  'compositn  : 
Bifidiim,  trifidum,  quadri- 
fidum,  el  hissimilia.  Eliain 
B  fitlus,  bifida ;  Irifidtts,  tri- 
fida ;  qundrifidus,  qnudri- 
fida,  cl  similia. 

Iiem  a  snlco  composita : 
Bisulcus,  tritulcus,  el  si- 
niili.i.  lieni  ageinino  coin- 
posita  :  Geminus,  tergemi- 
nns,  centigemvttts,  etc. 

ilein  a  inanu  composita : 
Unimnnut,  centiiniimts,  ei 
siuiilia.  Itein  a  digiio  com- 
posila :  Bid<gitus,  tridigilits, 
ctc,  sedigitus,  et  similia. 

Ilcm  al)  ocuio  «ompo- 
sita :  Monocultts,  binoculw, 
centocutus ,  mUloculut;  el 
liis  similia.  Iiem  a  fornia 
coniposita  :  Uniformis,  bi- 
farmis,  triformis,  quatlri- 
fbrmis,  et  liis  similia. 

Iiem  a  viro  composita  : 
Dmtmtir,  triumvir,  quin- 
quevir,  sextumvir,  septent- 
vir,  decemvir,  centumvir,et 
similia  ;  est  tinus ex  duobus 
viris,  uiiiis  ex  tiibus  viris, 
unus  ei  i|iiini|ue  viris,  nnus 
ii  seplem  viris,  unus  ex 
decemviris,  etc.  D.gniias 
ijii.eilani  est  inler  boiiiiues 
uui  reipublii ■;<:  inserviiini. 
Eiiam i n  plurali :  Duiimtiri, 
triumviri,  texlumviri,  de- 
cemviri,  et  caileri.  llein  ab 
aiigulo  composita :  hian- 
gulum,quadrangulum,quin- 
quanguluni,sexanquluiu,ei 
-iinilia.  Ilem  :  Dinummus, 
IrinummUs,  elc.  Item:  Dio- 
bolaris  ,  triobolaris  ,  etc. 
Ilem  :  Bigic,  trigce,  quadri- 
gce,el  similia.  Item  :  Liju- 
gut  et  bigatinum,  trijuqum, 
quadrijugum  ,  et  similia. 
Ilem  :  Bigamus,  trigamus, 
et  bimilia. 


J»E  AIUTIIMETICIS  NUMER1GIS. 

III.   I'Y ITJAGOHICA  MENSA  SIVE  ABACUS  NUMERANDI. 
Pars  prima  Menste  Vylltagoriccc. 


046 


C    CO  VJ  -_!  _*■  _r;  i.  i^  iS  ■— 

C  C  O  OS.O  o  cc  o  o  ccc 
C  C  O  O  O  O  O  O  O  O  O  < 


-  co  c-  o:  c.  jt  t£  i£  __.*_.__.»__  —.  _—  — - »_» -_. 

i  «  C  C  C  =  «  C  <C  X  V  7.  «  *■  u  U5  -  C  '£■  *  «J  (7HT  #•  U  14  - 


oaffifhsc; 

o  o  c:  O  o  =  o  o       o  oc  »-,  _■  tx  —  o_coc*:^o.w_*woii.s*st'_'ts_hD**'*-»>*-*'--__ 

COOQOOOOOCCCCSKCCCOlOXCvUCXa^lJCOCiTl^UlOGCa^H 


.-c;cc,oc-cc- 


*-  l-i  C4KSI9  lii  —  — 

OCl|*^*-C  O-  |_)  __  *-  OT  O*  »_.  I*  r-S  tsS  _-.  m.  — 

2  O  O  O  C  O  C  CCCdhSXr-OICO;»*- •  OC  - 1  —1  C3  O.  C*.  Ut  C**-*-  *-  * 

c  -  c  C  c  ;  C  c  c  c  -  ^  c  c  c.  o  C  ^  L  O  *  u  CC  r  C  C  W  *  i*  ; 


C_4~*-C*0*h__S>  —  •— 

S?M  c^-atv^ 
oocooooo 


<_.  ot  o>  oi  t-s  t»  -»--•'*  *-»» 

■  _-_2____'';;-"''-'~__:_-*-OC! 

ec__>ooooocoooooo:cOoco«©i-:co:oo:oo*o_*:o_J*©o:0_':oc*» 


c  a  c  o;  c  c  c;  c  w  ♦-  o  c  tc  aeao  -4  -j  Cfi  _r>  pt  ct  *-  *-  ci  oi  *£  *_  —  — 


__  _-  -C  h£  O  a  _-ac_*_*-C"**-<*«OIO*OI»_>--»---»  —  .---_ 

£iSs9oc-ic*-«,ii;7;,^c  *--**cr.  t_i— oocpco__-j-49i_*--j,*-*.oi-i-  ks»-*-» 

cocooococoococ^cooao4-x(«5ovxi«c:o4~x^ao^X(OA 


■-»  cr;  c^  *•  +-  sats  rO  — 

ouaitoisu  x-^~M««*'*'*»wt9iiS«>*-»'*-»i «k-i* 

'?ccc2;'lCi;M^eii-  C:*3C  —  CO^-^Jr^—  —  OOCX-.1- 

:ooiir- 


ct  —  o—  00~OJO£C 

ooooooooooc 


oe-iOiCJ:*-*-c>ii«-*  . 


9S^r2°£  S^  Ptit-e^      o  ti.  .±-  ti  q:  ct  *-  oi  t*  u ^  —  o  es  se  oc  -a  as  ct  *-  *-  ci  *x  •*• 

ooooooooooGOOo^ooo^-ouf^-oxor&^-ococc  ii*-ooc  c^^ac 


O0t-JC^C«*-C*tS** 


B  ■*  i*£f  **  e*  s»  -j  ge  cp  oe  ^c*  «  c»  ♦-.oi  k&ic  —  —  -.i-*-*  —  —  —  — 
Ss£scS2sSCir  »2  i:  -^i^cn  -ic-T»-4c^C7t.*-CMt6— cKO<o»*jeci*»H» 

OOOOOOOOOOO  O-O  O  — OO-OhSO  -*h£wl  —  CnO-JO©tCO— M»&f*-.«CR— 100« 


o  o  oo  -i  o  ex  *■  oiic- 


OOOO^OOCOO—  OO-JCCfl  CJ!>-  C-HsEhE.-.-*-*— —.**-*  —  —  -* 

S  =  S  =  c2ccccccc^£c'=c^o;»^»w»-uw»Ao(oa^aot 
oocooooooooooooooooooooooooocoooooo  c  c  o  o 

229s9S22gYy*^^*-«tS3*wowa-iff.  c:*-wt*fc**co-Jcnc?i*.Cy*Ki-* 
oooooocooooooooooocc  ocDoc-icr-r,t*-wi  w-J"  o  x>aa-ic^u*biMi- 

i^  c  i£  ce  -i  c^  *-  c-i  k>  ^  •* 

ooooooco— c;  oocc-ccoo  oa.  occo*-**oocci*-  —  ooooJ-tfiOxcn^M 

01  —  O  CO  — 1  CV  Ct  Cfl  u   -^  —  — 

£^*r  —  SBtjtwoDa  *  -  c  c  - 1  - 1  r  •  •  ;  i  ;j  ii  k;  li  m  i:   -  -  -  -  -  -  -  - 

^^X^Ss^sSS^ir-r^JL-S^^^^^^^o^-C-oeCftM^w-oia-iJCTVili- 
OOOOOOOOOO'OOCO-JOOO*-O-^W-»00«lii.-^O0'O--l^'—  XCitiCOU 


ti,  —  —  _- 


OOO OOOOOOOOOOlOOOi3oOl4»OC*.  OO  WOS  *-OOVi,»^i.OOt*C 


<!OCC--IO!*kS  — 


Ot^tic  ^-jct^-oi—  —  —  i-* 

CCC'2  2SS°22  wocgoocorc  o:  i«  S  oc  =3  S:  *.  F^-  cooc  o  «  w  ^  o  3-icft  *-cm  — 

cccocooicocooeyococcwiowooicotcotccoi^oao^otit 

:S!i;?^'*tfi-^r*^:t0~lcJ'*'(y  wwiaKifits^s^s- .-*  —  -*.  —  ^*. 

r2^!;2^^^civ2*WFC0<iw#-ksca-JC*-ii-tDBr».oii* 

-lOJCit-CXICVCtU-»*----* 

000«.  ^0000000000*0  00  ^cwaciijtx-t-jcooici*»»^*.^ 


CtC.  -i-^SCmSItTCI  —  —  —  —  —  — 

S^^SS^t^t^^^^^^^^^CWC^OIC-ICJO^IStOhSI^M-*-*—  ■*■—  — 

5PSS2  s;zcc:22_t2:ic  921*  ?-  o  «  *-  ia  c  cc  -j  tr  ti  -•  $  x  a  «-  1*  c  £  -j  ot  w  ^ 

U,OOOOOOOOOOOOO|^OOO*-O^&*-cTcCOtS*-O0tOl^*-O0COl«*^O30 


co-JC;d-*cO-JCt*>i-— «-*-^— •-*  —  - 


S  c_  '._■  _•  S:  £!  2T-  _J  22  S2  ""'  -*  -"*  "*  —  ^O  "^  i-*1  ck  o>  w  01  cj  ca  to  t .5  i£  tc  »^ —  —  — 

goooooeoco-gw*  licxe-i^  y:  ■?.  V  0SSo_l  ♦-  tl  oce-iw  cj-^o-jck  c 

coo-o_cooococc»-ocoiiO-i*y*ig:Ci-ice«c-i*Cii*'MO)-4c 


ti  — .  —  —  — f— 

cac*iscac^**i.-«---*-- 

O  O  O  O  O  O  O  O  O  O  OC  O  -»•  l-S  _■  O  *T  OS  ^^  *-  Oi  Ol  Ol  Ol  O* l-S  t£  ii.  i-u  ts  -*•*—-*  — 

£52ccc2£c9ccc22?r£92caa*-'i-'^CT*-,5c¥?:«'^caJ:*'w 

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOCOOOOOOOCOOOO 

I.S  N5  I*  -*  -*  —  -*• 

_:«  idcoc-.*-— aotM>kjt£-i-k-v*i- 

o„_  oa  o->  o  i_  *-D»Wi3tccoi*!--at-j;-!C]to{*.*.t.ciuiwi4iM)iwi_--  — —  — 

COCOOOOOOOOOOO  ii  OOOw-O  l«^.OtXOt_4).0  0:C^«-Ci_3CI«#0  3a 

M  KJ  Kfc  I»  -  -  - 

O-J^-  —    V'  ;-:  l^  C  CM.1  l.  I.  IS  —  —  _i.  - 

0=  OOOO  -^  O  O  O  __  *-  —  _r  -  j  -j:  t  _  CO  _0  ^Q  CT  i .  CT  *-  4--  *-  W  L '  OJ  C  4  i  _  l  _  t  i. — 

;*-S-:2_:2_:c  =  2ccc"-,c'  -s.0  **  o  -i  *-  —  oc  c- 1--  ■-_  o  *_»  o  ---  *-  —  ._>  c;  t*.o  _3  cj 
— 3  £*o  ocooooooooooooooooooo 


icoooooooooccooo  e*o  c  c  o  o  c 


__C_C*  h&iSI.-- 

S22;  M_)«>QOM  _C*-0*CII-)bEiVfll^«---*^--*' 

SC5__^=OOOOO_*:l>_e4-0iOOt£-*C0«-l-JCr;OOC 

SSS-r^z:?-1.^—  ^ ■ooo-^oa^oociioc:  t«oc*=-o_.r___B-ww.  r_-_^— .<_^-_.™_w_— 

OCOW  OOOOOOOOOOOCOOOOOCOOOCOOOOOOOOOCOO)» 


647  BED2  VITO.  OPKR.  I'ARS  I.  SECT.  11.  —  DJDASCAI.ICA  DUBIA  ET  SPUWA. 

Secunihi  pars  Menstr  PytUatjvriccc. 


C48 


■      w     w     r.u 

70 

80 

90 

100 

200 

300 

400 

H00 

000 

700 

800 

900 

lono 

2       101)      118        30 

140 

160 

180 

200 

400 

600 

800 

1000 

1200 

1400 

1600 

1800 

2000 

5      150     177      180 

210 

140 

»70 

300 

600 

•H)0 

1200 

1500 

1800 

2100 

2400 

2700 

3000 

4      100     236     240 

280 

320 

560 

400 

800 

1200 

1800 

200O 

2100 

2800 

3200 

3600 

4000 

B     260     295     800 

350 

400 

460 

500 

1000 

1500 

2000 

2300 

5000 

5500 

4000 

4500 

5000 

6     Sul)     3.'.*      3/.0 

420 

180 

540 

600 

1200 

1800 

2400 

3000 

11800 

4200 

4800 

5100 

6000 

7      530     413      440 

490 

560 

630 

760 

1400 

2100 

2800 

3500 

4200 

4900 

5600 

6300 

7000 

8      400     472     480 

560 

640 

736 

800 

1700 

2400 

5200 

4000 

isOO 

5600 

6400 

7i00 

8000 

9      450     »1      540 

630 

72(1 

810 

!M)0 

1800 

M00 

3600 

4. ',00 

5400 

6300 

7200 

8100 

9000 

10     MIO      590     6U0 

700 

800 

900 

1000 

MOO 

5000 

4000 

5000 

lii.no 

7000 

8000 

9000 

loooo 

II      550      649      660 

770 

880 

990 

1100 

2200 

5300 

4400 

5500 

6600 

7700 

8800 

9900 

l!0OO 

12     6110     708     720 

840 

900 

1080 

1200 

2401) 

5600 

4800 

6000 

7200 

8100 

9600 

10800 

12000 

IJ     650     767      780 

910 

1040 

1170 

1.300 

2600 

5D0O 

5200 

6500 

7800 

9100 

I0400 

11700 

13000 

U     700     826      K40 

980 

1120 

1260 

tiOO 

2800 

4200 

5600 

7000 

8100 

9800 

ll  200 

12600 

1 1000 

13     780     8«5     900 

1050 

1200 

1*50 

1500 

3000 

4500 

6000 

7500 

9000 

10500 

12O00 

13500 

15000 

lli     800     945     '160 

1120 

12S0 

1410 

1600 

3200 

4S00 

6400 

8000 

9600 

11200 

12800 

14400 

16000 

17      850    1005    1050 

1100 

1.160 

1560 

1700 

3100 

5100 

6800 

8500 

I02"0 

11900 

1 3600 

15300 

1700(1 

18      9UO     llXK    1080 

iaso 

1440 

1020 

1800 

5600 

5400 

7200 

9000 

10800 

12600 

I44O0 

16200 

18000 

19     950    1121    1140 

17.30 

1520 

1710 

1900 

5RO0 

5700 

7600 

9500 

1140(1 

13300 

15200 

17100 

19000 

20    1000    1180    1200 

1400 

1600 

1800 

2000 

4000 

6000 

8000 

11)000 

12000 

1 4000 

16000 

18000 

20O0O 

29    1400    1062    1080 

1960 

2240 

ISSO 

2800 

4600 

8400 

11200 

14(100 

16800 

«9600 

22400 

2-5200 

28000 

50    1500    1770     1800 

2100 

2400 

i  00 

5000 

6000 

9000 

12000 

15000 

18000 

21000 

24000 

27000 

3O00O 

40    2000    2360    2400 

2800 

5200 

5600 

4000 

8000 

12000 

16000 

20000 

24000 

28000 

33000 

36000 

40000 

50    2500    1960    3000 

5500 

4000 

4800 

5000 

10000 

15000 

20000 

25000 

5OO0O 

35000 

40000 

43000 

50000 

59    2950    3481    5540 

4100 

4720 

5610 

5900 

IISOO 

17700 

28600 

29500 

55400 

41300 

47200 

53100 

59000 

60    3000    3540    3600 

4200 

4800 

5400 

6000 

uooo 

18000 

24000 

30000 

36000 

12000 

48000 

51000 

60O0O 

70    3500    4130    4200 

4900 

5600 

6509 

7000 

14000 

21000 

280O0 

55000 

12000 

49000 

56000 

63000 

70000 

80    4000     1720    4800 

.5600 

6(00 

7200 

8000 

16000 

24900 

saooo 

40000 

48000 

36000 

64000 

72000 

80O0O 

90    4500    »310    5400 

6300 

72  0 

8100 

9000 

1800O 

27000 

56000 

45000 

51000 

65000 

72000 

81000 

90000 

100    5000    5900    6000 

7000 

8000 

9000 

10000 

20000 

30000 

40000 

500  0 

(il)OflO 

70000 

80000 

90000 

t OOOOO 

200  1000(1  11800  12000  14000  16000  18000 

20000 

40000 

60000 

80  00  100000  120000  140000  160000  180000 

200000 

500  15000  17700  18000  21000  24000  27000 

50000 

60000 

90000  120000  150O00  I800OO 

!  I0OOO  210000  271)000 

300000 

400  20000  23600  34000  28000  32000  56U00 

40000 

80000  102000  1600U0  200000  240000  280000  320000  360000 

400000 

500  25000  2S500  30000  35000  40000  . 

15000 

,">0000  1 00000  150000  20OU00  2501X10 

500000 

150000  400000  450000 

500000 

600  30000  35400  63000  J 

2000 

iSOOO  54000 

60000 

20000  180000  2400  0  300000  560000  420000  480000  540000 

600000 

700  "5000  41500  42000  48000  56000  63000 

70000  «10000  210000 

280000  350000  420000  490000 

WOOOO  65(1000 

7000OO 

800  40000  472O0  48800  56000  64000  72000 

8  000  160000  240000  . 

520000  400000  480000 

560000  610000 

720O0O 

800000 

900  45000  53100  54000  63000  ' 

300081000 

90000  1  80000  : 

70000 

560000  450000  510000 

530000 

720000  810000 

900000 

1000  50000  59000  60000  70000  80000  90000  1000UO  200000  500000  400000  500000  600000 

"  oooOO  800000  900000  1000000 

IV.    NtOUEIULES 

LiTTtn.e. 

llllS 

et  denariis  et  ceniuriis,  ut  hic  vidcs  :  sed  eliam 

Seplem  litler»  in  alphatieto  sunl,  qiisc  diminiera- 

pro  millcnariis,  ul 

sequiti 

r,  linea  tamen  superposita: 

lionibus  iusei  vitinl,  scilicet : 

quon 

.1111 

1  V  X 

C  L 

D  M 

i 

1    valel 

Unum  Mille 

1000 

aut  li.v,  quod  iilem  est 

t 

v  valet 

Q<> 

nque  nnllia 

5000 

i  V  31 

c  1  d  m. 

x  valci 

Decem  mi 

lla 

10000 

Quarum  lillerarum  valor  lalis  est : 

l  valei 

Quinquaginta  mi 

lia 

50000 

1  vel  i  valet  Unum 

1 

c  valet 

Cenium  millia 

100000 

V          valet  Quinquc 
X          valel  Dcceni 

10 

d  valet 

Qu 

ngenta 

millia 

500000 

L          vnlet  Quinquaginta 

50 

k  valet 

Mil 

ies  mi 

le 

1000OO0 

C          valet  Cenlum 

100 

Quare  nonnulli 

eumdein  numerum 

sic  noiabaot 

D         valet  Quingenla 

500 

MM. 

M          v.ilet  Mille 

1000 

Sic 

ex  islis  seplein  lilteris.  polest  quivis  dinume- 

Hrc  auiem  litter*,  non  modo  valent 

pro  unilati- 

ralionem  discrete  iu  inlinituiu  ducere. 

DE  COMPUTO 


DIALOGUS. 


Atigustinus  dixit  de  quatuor  ilivisinnibus  acripln- 
rx  :  Quatiiir  neeetsaria  sunl  in  F.cclesia  Vei  :  Canon 
diviuus,  in  quo  narralur  et  pnBdicatar  vita  fuiura ; 
Hisioiria,  in  qua,  rerum  gesta  narrantur;  Nuiucius, 
in  qiio  faela  iiitiiiuiiini  et  soleiiuiilales  diviiiu'  dinu- 
uierantur;  GranMnatka,  in  qua  verborum  sejeniia 
iniclligitnr.  Igitur  qiiatiuir  sunt  parlea  Scrlplurw : 
Caunu  ilivinus,  llistoria,  Nnmerus,  Graminalifa.  l-.ir 
auicui  divisiones  sunt  qu&sl  Seriptura  qualuor  fun- 
daiiienla.  Itidorna  iu  GompUtl  laude  dicit  :  Ratio 
iiuiiiernroiii  iiiiit.-ninenil.i  nnii  csl.  ln  inullis  locis 
sanclariiiu  S<'ripliirarniii,i|iiaii(uiri  mVSterillin  lialn  I, 
eloccl.  Nun  enini  feustra  111  l.tii.lilins  l>>  1  liiclUIII  Nl ! 

Oninia  in  mensura  et  numero  ei  pundere  ic. litti  Se- 

narius  nainqiie  miiiieru!.,  qui  paitibus  tuis  perleclus 


A  est.perfectionem  mundi  qoadam  iiumeri  suUignilica- 
lionc  deelarat,  Siiniliier  ct  quadraglDla  dies,  qui- 
hus  Musrs  et  Klias  el  ipse  Dominus  jejnnjverunt, 
sine  numcrorum  cngnitione  non  iiilcltigunlur.  Sic  et 
alii  in  Scripturis  sacris  numeri  existuat,  quorum 
liguras  non  uisi  nuti  hiijusariis  scientia-soivere  nos- 
soni.  D.ilinii  ctiain  ontiis  est,  c\  aliqtij  partc  sub 
nuiueroruiu  consistere  disciptina,  quaudo  BMMiuei 
curricula  ditpulamua,  quandu  tnni  spatium  redeuniis 
per  nuiiHTum  agnoscJmus.  I'er  numcruin  slquidrm 

M cmifuinl.inmr,  inslrunnni.  Inlle  ntiiiicium  a  rcbus 

"  oninihus,  ci  omnia  pereunl.  Adime  »a?culo  eim< 
iiiin,  ct  ninniu  rttca  ignorantla  conipleclllur.  Nec 
diitciri  possunia  oaHerii  tulinalibut,  qui  caicuii  ne- 
scitinl  ralionem. 


649 

Dist.ipulus  :  Hxc   ergo  ralio   numcrorum   unde 
prituum  proeessit,  scire  nos  cupimus 


DE  COMPUTO  DlAl.OCUS 
A 


650 


Magister  :  A  D«o  scilicrt,  quia  omnis  sapientia  et 
scienliaa  Domino  Deo  cst,  ex  quo  facla  suntomnia. 

D.  Dicergo  quandoprimnm  inventa  esl  ista  ratio? 

M.  Ex  illo  lempore  ex  quo  faclx  sunl  crealtine, 
hoc  est  ab  originesxculi.  Tunc  enim  primwm  nume- 
rus  iniiiavil ;  sicul  in  Genosi  legitur  :  F.t  faeutm  itl 
ves  ere  el  mane  dict  unus.  Tunc  ergo  dixit  de  nocie 
et  die,  quando  dixit  vespere,  id  en  nox :  et  mane, 
id  est  dies.  De  numero  autein  dixit,  quando  dixil, 
dies  unus,  sic  secundus,  sic  lerlius,  sic  quarlus,  sic 
quinlus,  sic  sexlus,  sic  seplimus.  kefiun  de  miinero 
dixil  Deus,  quamlo  dixit  dcsole  et  luna  :  Et  sinl  in 
signa  et  lempora  et  dies  el  annos.  Quis  enim 
pniesl  inlelligere  dies  et  lempora  et  annos,  nisi  per 
nunierum  ?  Inde  dixit  Boelliius  :  Oninia  quxcunqiie  a 
prima  rerum  natura  cnnslrucia  sunt,  numerorum 
videnlur  raliouc  formata.  Unc  enim  fuil  priucipale 
exemplar  in  animo  Cnnditoris.   llinc  enim  quatnor 


i      VI.  Ill|'l,ll       III     ,I||  J  ■  •■'  •       vii  liWI  *"■  ■■-'•         "•-»■■■«-»        v.  ••■<•-.       -  j  ..■-  ...  v-  wBwanwB» 

cleuienlorum  multitudo  muiuala  esl,  hinc  tempnrum  u  Josephus 


D.  Georoetrica  quid  est  ? 

M.  Terrae  mensnraiio. 

D.  Musira  quid  est? 

M.  Modulatio. 

D.  Astronomia  quid  esl  ? 

M.  Astrorum  lex. 

D.  Ex  his  itaque  quntuor  divisionibus  physicse, 
id  est,  naturalis  scienlix,  qtiae  prima  discenda  est  ? 

M.  Arilhmetica  procul  duhio,  qux  principium  ma- 
trisque  quodammodo  ad  txteras  ohtinet  portioneiii. 
Arithnielica  enim  cunclis  prior  est,  quia  hanc  ille 
hiijos  niundanx  molis  conditor  Deui  primum  suae 
habuil  raiiocitialionis  exemplar:  ex  hac  cuncta  cou- 
slituil,  lioc  est,  per  numeros  omnia  elemeiila  consti- 
tuit  et  ordimvit. 

D.  Quis  piimus  invenit  numerum  apud  Hebraoset 
./Egvpiios? 

M.  Abr iliarn  primus  invenil  numernm  apud  He- 
braeos,  detnde  Moses;  et  Abraham  Iradidil  istam 
scieuliam  nmneri  ad  vEgyplios,  etdocuil  eos  :  deinde 


viccs,  liinc  niotus  astrorum  ccelique  conversio  inlel- 
ligitur.    llem   Boelhius  dicit  :   Proprie  ipsa  nalura 

numeroi ,  oiiwis  astroniui  cursus,  omnisque  astro- 

nomica  ratioconstiiuta  est.  Sic  enim  onus  occasus- 
que  colligimus  :  sic  tardilates  velocilatcsque  erran- 
limn  siderum  custodimus;  sic  defectus  el  mulliplices 
luna*  vaiiationes  agnnscimus. 

D.  Hxc  igiiur  ars,  hoc  est  numerus,  quod  nomen 
generale  habet  ? 

M.  Philosophia  scilicet,  quia  omnis  sapienlia,  phi- 
losophia  nominatur. 

D.  Quid  est  philosophia?  cujus  lingux  est? 

M.  Grxcum  noinen  est,  et  interpretatur  amor 
scicnii.T.  >i-iXoj eniiii  apudGrxcos,  Latineamordicilur. 
5>,?ia  vcro  sapientia  vel  scientia  interpretatur. 

D.  Pbilosophia  quomodo  diffinitur  ? 

M.  lsidorus  eara  sic  delinivil  dicens  :  Philosophia 
esl  rerum  humanarum  divinai  umque  cognilio.  ln  boc 


exemploostendiiurqiiodomnissapientia,  sive  divina  C  esl,  an  coinpositum? 


D.  Quis  primiis  islam  scientiam  numeri  hnbuit 
apud  (iraecos  el  Latinos  ? 

M.  Pyihagoras  apud  Grxcos,  Apnleitis  et  Boethius 
apud  L.aiinns  ;  unde  Isidorus  dicit :  Numeri  di  c  pli- 
nam  apud  Grxcos  primum  Pyihagoram  nuncupant 
conscnpsisse,  ac  deindo  a  Nicomaciio  diffusius  ese 
disposiiam  ;  quam  apud  Latinos  Apuleius  el  deinde 
Boetius  transluluriinl 

D.  Quomndo  numerus  nominaltir  apud  Hebrteos, 
et  Chaldxos,  et  Syros,  ct  Macednnes? 

M.  Vocaiur  Nonnan  apud  Hcbrxos.ChaldxoselSy- 
ros.  Apud  Macednnes  calculus.  Calculator  nomen  ac- 
cepit  a  calnulis,  id  est  lapillis  m  nulis,  quos  amiqui 
in  inauii  tenentes  componehani  mtmeruin.  Apud 
alios  Grxcos  cyclut,  ve!  rliijlhmus  ;  apud  /Fgypcios 
latercus,  inde  lnterculus  diniiniiiive  dicitur,  et  rima, 
uude  rimarii  appellantur. 

D.  Illud  nomen  quod  dicilur  iiiimerus,   siinplcxne 


sive  htunana,  philosophia  nuncupalur.  llcm  aliadif- 
Unitio  philosophix  :  Philosophia  esl  divmarum  lii.i- 
manarumque  rcrum,  in  quantum  possibile  est,  pro- 
babilis  scientia.  Ilcm  alia  diflinitio  philosophix  : 
Philosophiaeslarsartium,et  disciplinadisciplinaruin. 
D.  Quol  sunt  divisiones  philosophix? 
M.Tres,  id  est,  physica.etbica,  iogica;  hocest,  na- 
tnralis,  moralis,  rationalis.  Unde  Isidorus  dicit :  Phi- 
losophix  species  tripartita  est.  Una  autem  naluralis, 
qux  Grxce  yvctxii,  hoc  est  physica,  in  qua  naturx  in- 
nuisilio  disserilur;  altera  vero  moralis,  qux  apud 
Grxcos  ijStx))  dicilur,  hoc  est  elhica,  in  qua  de  mo- 
ribus  agilur;ettertia  ralionalis,  qux  Grxco  vocabulo 
appellatur  >o-/txii,  hoc  est  logica,  in  qua  disputando 
quernadmodum  in  rerum  causis  vel  vitse  moribus 
ventas  ipsa  quxratur.  In  physica  igitur,  causa  qux- 
rendi*,  in  ethica,  ordo  inveniendi ;  in  logica,  ralio 
intelligendi  versatur.  Itcm,  sunl  ergo  tres  philoso- 
phix  partes,  hoc  est,  tres  divisiones  sapieniix,  Phy- 
sica,  Eibica,  Logica.  In  his  eiiam  tribus  generibus 
philosophix,  eloquia  divina  cousislunt.  Nam  aut  dc 
natura  disputare  soleni,  ut  in  Genesi,  et  in  Eccle- 
siaste,  autin  Proverbiis,  etin  Epislolis  Pauli  aposlo- 
li,  aut  in  Cantica  canlicoruiu,  el  in  Evangcliis,  et  in 
siliis  niultis  libris;  aut  deniorrbus,  aut  de  superiori- 
bus  mysleriis  ctxlestibus,  hoc  est  de  logic». 

D.  ijuis  ergo  invenil  istas  tres  partes  philosophix  ? 

M.  Physicam  invenit  Thales  Milesius,  unus  ex  sep- 
tein  sapicntibus  Grxcorum.  Ethicam  jnvenit  Socra- 
tes.  Logicam  invenit  Plato  philosopbus. 

D.  Adquam  igitur  parleni  de  his  tribus  philosophix 
pertinet  computus? 

M.  Ad  physicam,  sine  dubio. 

D.  Physica  vero  quot  divisiones  habet? 

M.  Quatuor,  id  est  arithmelicam,  geometriam, 
musicam,  aslronomiam. 

D.  Arithmetica  quid  est? 

M.  Numerabilis  ars. 

Patbol.  XC. 


I) 


M.  Composiium,  scilicel  ex  dunbus  corrupiis. 
Nume  cnim  ex  eo  nomine  quod  est  nummus  venit, 
rus  autem  ex  eo  noniine  quod  est  rivus  derivalnr. 
Ex  rivo  enini  nummorum,  id  esl,  ex  uiuititudine 
census  qui  reddebalur  rcgibus  vel  imperaloribus  , 
numerus  noiuen  accepit.  CJnde  IsiJorusdicit :  Num- 
mus  nuinero  nomen  dedit,  et  a  sui  frequenlatione 
vocabulum  indidlt. 

D.  Numerus,  unde  nomen  accepil  ? 

M.  A  Numeria.  Ilinc  Augusllnusait :  Numcrus  a 
Numeria  quadam  dea  nominalnr,  cujus  sacerdoles 
relro  versis  vultibus  ofierobani,  ei  post  oblata  munera 
relro  pergebant. 

D.  Numerus  quomodo  defimtur  ? 

M.  Isidorus  diilitrivitdicens :  Nurnerus  esl  multrliido 
ex  unitatibus  consliuita.  Nain  unum,  semen  nutueri 
esse,  non  nunierum,dicimus.  Item  aliusdicit  :  Unus, 
non  esl  numei  us,  sed  ab  eo  crescunl  numeri.  Tamen 
Donatus  ctiam  untim  pro  numero  posuii,  dicens  : 
Numerus  est  singularis,  ut.  Hic  magister.  llero  Augu- 
stlnus  dicil  :  Numerus  est  singularts  corporisac  vocis 
et  signilicntionis  collectio.  Item,  Numerus  dicitur  a  nu- 
merando,  veiut  supradictumest,  a  INumeria  dea,  quain 
amiqui  dicehant  deam  esse  numeri;  sive  numerus 
diciiur,  quasi  nummorum  rivus.  Aiitiqtti  enini  ne- 
scicnt.es  liuinerare,  ex  lapillis  sua  lempora  suosquc 
dies  numerabant,  in  prosperitate  candidis,  in  ad- 
versitate  nigris.  Unde  Persius  ait  : 

Hodc,  Macrinc,  diem  nuuiera  meliore  hpillo. 

D.  Quomodo  nominaniur  numeri  ab  uno  usque  ad 
mille,  el  myiiadas? 

M.  Sic  nominantur  : — Unum,  duo,  ni.-t,  qualuor, 
quinque,  sex,  septein,  octo  ,  novem,  tlecem ;  —  un- 
de  iro,  nuodecim,  iredeciin,  qualuordeciin,  quinde- 
cim,  sedecim  vel  sexdecim,  septeindecim  veldecem- 
seplem,  octodecim,  novemdecim,  viginti ;  —  viginti 
unum,  viginiiduo,  viginti  tria,  vigintiquatuor,  viginii 

21 


651 


BK.D/K  VKN.  OPKR.   PAKS  1.  SKf.T.  II.  —  DIDASCALICA  SPURIA  KT  DURIA. 


m 


quinque.  viginii  sex,  viginli  septem,  viginli  orlo,  vi-   \  sex  ;  si  iluo,  VII  seplcm  ;  si  ires,  VIII  oclo;  si  qua 


ginli  novem,  triginla;  —  triginta  uiiiiin,  triginta  duo, 
iriginta  Iria,  trigiuta  qualuor,  triginta  quinque.   iri- 
|lnU  sex,  iriginla  sepiem,  triginu  uclo,  triginU  no- 
vem.qujdiagiiiU;  —  i|iiadraginla  ununi,  quadraginla 
duo,  quadraginta  tria,  quadraginla  qiutuor,  quidra- 
ginta  quinque,  qtiadraxinta  sev,  quadraginla  septeiu, 
quadragitita  octo,  qtiadraginu  novem,  i|uinquagiiita; 
—  quinquaginta  uiiuin,  qtiii|iiaginla  duo,  qiiinqiiagiuU 
tria,  quiiiquaginia   qualuor,  qu  nqtiaginla   quinque, 
quinquagutta  sex,  qiiinquaginta  jwptein,  quiiiquagiiiia 
octo,  quinquagiiiu  novem,  sexaginta  ;  —  sexaginta 
iiniiin,  sexaginla  duo,  sexaginla  Irta,  sexagima  qua- 
tunr,   sexaginta   qitinquc,    sexaginla  sex,   sexaginta 
seplem,  sexaginta  octo,  scxaginla  novem,  sepluagmla; 
— sepiuaginla  unum,    sepltiaginta  duo,    sepluaginta 
tria,  sepluaginta  quatuor,  septuaginta  quinque,  sep- 
tiiaginla  sex,  septuaginta  scpiem,  sepluaginta  octo, 
sepluaginta   noveni,  octoginta  ;  —  ocloginla    unum, 
ocloginta  duo,  octoginta   tria,    octoginla    qtiaiuor ,  ., 
ocloginta  qttinque,  octoginu  sex,  octoginta  septem, 
ocloginu  oclo  ,   octoginta    novem,    nonaginu;  — 
nonaginla  unum,  itonaginta  duo,    elc. ;  —  ccntum, 
cenlum  et  untiin,  centutu  el  duo,  etc. ;  —  ducenta, 
Irecenta,  quadringehU,  quiugenia,  sexcenta,  seplin- 
genla,  nctingeuia,   nouingenta,  nnlle;  —  duomillia, 
tria  millia,  quatuor  millia,  quinque  nnllia,  sex  miilia, 
seplem  millia,   octo  millia  ,    novem  millia  ,  deceiu 
■t  illia.  —  Sic  conslal  quod   decem  decies   mullipli- 
catns,  centnm   facit.  Cenlum  decies   mullipiicalug, 
ttiille  facit.   Mille  decies    niultiplicalus  ,    myriadam 
facit.   Sic  viginli,   dtias  myriadas ;  ct  triginta ,   tres 
myriadas;  el  quadraginta ,    quatuor   mvriadas;   et 
quinquaginta,  quinque  inyriadas';  et  sexaginla,  sex 
myriadas ;  et  sepluaginla,  seplem   myriadas;  et  oc- 
luaginU,  octo  myriadas;   et   nonaginta,  novem  my- 
riadas ;  et  centum,  decem  inyriadas ;  b  s  cenlum,  vi- 
ginli    myriadas  ;    ler  cenlum ,   triginla    myriadas  ; 
quater  centum,  qualraginia    myriadas ;   quinquies 


luor,  Vllll  novem  :  plus  non  crescit.  Deiude  sequilur 
X,  qu.t'  dccciu  signilicat. 
D.Quis  nv,icii.lii  quod  X  decem  signilical  ? 
M.  Uidonu  dicil :  Noniina  litterarum  apudOrxcos, 
et  verba    componunt,  et  numeros   faciunt.    Latini 
aiitcm  nuineros  a.l  litteras  non  comnonunt,  excepla 
X  litlera,  qu«u  in  tiguracrucemsigiiiflcat,  et  in  nume- 
ro  deccm   dcinonsirat.  Sequenle    X,  I  muliiplicaur 
usque  ad  X 1111.  quotl  qtiatuordccim  denolat.  Deinde 
sequitur  V  post  X  et  fluut  XV.  Sequente  V,  muili- 
plicata  I  qualcrila  XVUIl,  flunl  novemdecim 
D.  Viginti  qux  nota  signilicat? 
M.  Littera  X  duplicata.  Bis  enim  deeem  habet,  sic 
XX  pronterea  dicunlur  viginti,  quia  bisdecem  geniu. 
Kt  sic  XXX,  trigima,  tcr  decem  genila. 
D.  Per  qualem  nouni  signiflcanlur  triginla? 
M.  Per  X  ter  multiplicatain.  Kt  X  non  multiplica- 
tur  plus  quam  per  tres  vices. 

D.  QuadraginU,  per  qualcin  notam   signilicantur? 
M.  Pcr  XetL. 

D.  QuadraginU,  quare  dicumur?  M.  Id  est  qusler 
decem  genila.  (Omnis  enim   liliera  numeralis  minus 
signilicans,  si  pnecedil,   tatilum  demit  de   sequenti, 
quan  um  in  se  babet;  velut  I,  I  ,  III,  IV  pro  1111, 
V,  VI,  VII,  VIII,  Mlll  pro  IX,  X,  XX,  XXX,  XL  iiro 
\\\\,  in  qiiidam    volunl,    L,    LX,   LXX,   L\\\. 
LXL  vel  XC  nro  LXXXX,  C,CC,  CCC,  CDnro  CCCC, 
D  pro  CCCCC,  DC,  DCC,  DCCC,  CM  pro  DCCCC,  M.) 
D.  Quae  nnla  signiflcat  quinquagiiiu? 
M.  Lillera  L. 
D.  Quamobrem? 

M.  Quia  nuinerus  principalis  in  lege  Domini  esi 
quinquageuarius.  Sub  illo  enim  nuinero  cadebat  Jubi- 
i.cus,  boc  est  in  quinquagesimo  anno.  Conveniens 
autem  eral  ul  ille  nuinerus,  qui  principalum  in  lege 
veteri  obiiuet,  boc  est,  quiuquagenarius,  per  illaut 
litteraui  L,  ■quae  prima  esl  in  illo  noniine,  quod  est 
lex,  signilicareiur.  Sexaginla  yero,  per  L  et  X,  sep- 


nm,  quinquaginta   myriadas;    sexies    centum  ,  C  tuaginta,  perL  el  duo  XX.  Ocioginu,  per  L  el  tria 
sexaginta   myriadas;   septies    centuui ,  sepluaginu      XXX. 


myriadas;  ocliescentuin,  octuaginla  myriadas;  nonies 
cenlum,  nonaginta  myriadas  ;  deeies  centeua  millia, 
centuni  myriadas. 

D.  Isla  nomina  niimcri  qtise  diximus,  per  quas 
tioias  signilicaniur  apud  Laiinos? 

M.  Per  istas  septem  notas  :  hocesll  V  X  L  D  C  M. 

D.  Quomodo  istse  notae  signilicanl  et  inuliiplicant 
numeros  ? 

M.  Aut  siinplicitersolsesignificanl,  aut  compositae. 

D.  Alia  cum  aliis,  aul  multiplicatae  per  se  ? 

M.  Simpliciter  signiflcant,  sictit  fel  1  unus.  Vsola 
quinque.  a.  sola,  decem.  L  per  se,  quinquaginla.  C 
per  se,  lantiim  signiflcaicenliiiii.  D  sola.  quingentos. 
M  sola,  aul  cum  lilulo  supra,  mille  signilic.it. 

D.  QuomoJo  autem  inuliiplicauv,  per  se  numerum 
generanl? 

M.  Vcluti  I  duplicaU  sic,  II  duos  signilicat,  tripli- 
cala,  llf  trcs,  quadruplicaU,  llll  qualuor.  I 

D.  Quaniobrciii  I  unum  signiiicai? 

M.  Quid  aulem  conveuieiiiius  est  quam  illa  liticra, 
qiix  minima  est  litlerarum  in  cliaractere,  ut  signtfi- 
carel  illuin  numerum  qui  miiumus  est  in  numerLs, 
lioc  eat  unns.  iNulla  atiicm  noia  apud  Latinos  miilii- 
plicalur  plus  quaiii  per  quatiior  vices.  Deiude  posl 
I  seqoilur  V,  <|iiae  quinque  signilical? 

D.  Ad  quiil  V  quinque  tignincat? 

M.  Quia  qtiinla  vocalis  esl  in  ordinc  vocalium;  el 
qnalt.s  esl  in  ordine  vocalium,  talis  est  in  nimiero. 
Ilinc  dicitur  dc  qiiiula  lillera,  quiuqtic  virgulis  no- 
ula;  de  X  liticra,  dcccm.  Nec  V  duplicatur,  ied 
sequcute  V,  I  poiiitur    itt    nuinero.    Si  iiniiiu   I,  (iunt 


.D.  Oiiae  nola  signiflcat  nonaginla  ? 

M.  Dus  noise  signilicaiit  nonaginla,  aut  X  inter  duo 
L,  ut  LXL,  autX  ante  C,  ul  XC. 

D.  Quse  nota  significat  cenlum  ? 

M  Liltera  C. 

D.  Quare? 

M.  Quia  prima  est  in  illo  nomine,  quod  esl  cen- 
tum.  Usus  eniin  erat  saspe  apud  veteres,  per  priinam 
lilteram  nomioa  signilicarc. 

D.  Unde  dicilur  centum  ? 
•    M.  A  caiiiu,  1ioc  est  circulo.vel  a  choro  camaniium. 

Mos  enim  erat  apud  veteres,  centum  bomiues  in 
clioro  caulanlium  habere.  Criitum  ideo  a  cantu  vei  a 
circulo  dicilur.  C  vero'  dnplicala  sic  CC,  signiflcat 
ducenlos;  triplicala,  CCC,  trecenlos;  quadrupicata, 
CCCC,  quadringentos. 

D.  Ou.e  nota  signilical  quingenlis? 

M.  Ipsa  D  lillera. 

D.  Quare? 

M  Convcuiens  auiem  eral  ut  iu  numero  prioris 
litier.e,  hoc  cst  C,  linilo,  illa  littera  quae  seqtiilur  in 
iii.iuie  iiiict  iiniii,  nenipeD,  leneretnuiuerumsequea- 
tem,  hoc  esl  quingentos.  Deiude  C  sequente  D,  sic 
I>C,  scxcfiilos  Duo  CC,  scqueiile*  D,  sic  DCC,  sep- 
lingentos.  Ter  duci.i  C,  sequente  D,  stc  DCCC,  lll 
ociingenlos.  Quaicr  C  muliipliciU,  sequente  D,  sic 
DCf.CC ,  nongeulos  sigiullc.it.  Mille  auicm  signalur 
uiita  M  (ut  jam  diiimus),  quouiun  iasa  Ml  pruna  iu- 
icr.i  iu  liac  dictione  nnlle.  Mille  vero  a  inultitudiiie 
procedil,  cttisque  adceiiluui  cenleua  unllia  perveuil. 


C53 


DE  DIVTSIONIBUS  TEMPORUM. 


65« 


DE  DIVISIOMBUS  TEMPORUM 

LIBER. 


I.  De  divisioniba»  lemporis. 

Discipulcs.  Divisiones  tcmporis  quolsunt?  Macis- 
ter  :  Quatuordecim. 
D  Quce? 

M.Atoiiins,  momcntum,  minuliim,  punclus,  liora, 
quadraus,dicg,  hebdomada,  mcnsis  vicissitudo  trifor- 
mis,  annus,  cyclus,  a:tas,  saeculum,  mumius.  Hae  itaque 
divisiones  teinporis  quatuonlecim,in  solis  ascensu  et 
in  desccnsu,.el  in  lnna  crescente  ct  decrescente  inve- 
niunlur;  et  sic  crescunt  de  minorlbus  numeri  ad  ma- 
jnra;  hoc  cst,  abatomis  in  niomeniuin,  a  momcnto  in 
m  nutum,  a  minuto  in  puncliim.  a  punclo  in  horam, 
ab  hora  in  quadrantem,  a  quadranle  in  dicm ;  a  die 
in  hebdomadam,  abhebdomada  in  mensem,  a  mense 
in  tempus,  a  tempore  in  annum,  ab  anno  incyclum, 
a  cyclo  in  xlalem,  ab  setate  in  saeculum,  a  saecuto  in 
mundum  ;  deinde  plenitudo  dicilur  mundus.  Has 
auiem  quatuordecim  divisiones  lemporis  Isidorus 
in  libro  Etymologiarum  qninto  et  decimo  tertio  os- 
tendit,  diccns  :  Tempora  dicta  sunt  eo  quod  dividun- 
tur  alomis,  momentis,  minuiis.  punctis,  horis,  die- 
bus,  quadrantibus,  hebdomadibus,  mensibus,  tcm- 
poribus,  anuis,  luslris,  aeiatibus,  saeculis,  omnia 
mortali  in  mundo  ut  et  cnrricula  temperentur. 

D.  Quomodo  cresciinl  majores  mimeri  de  mino- 
ribus? 

M.  Sic   crescunl.    Quingenti    sexaginta    quatuor 

atomi  unum  momenium  elliciHnt.  Qualuor  momenla 

tinum  minuliim  faciunt.  Deccm  iniuuia,  unum  pun- 

ctum.  Quinque  puncli  in  luna  boram  faciunt.  Sex 

horae  quadrantem    complcnt.   Quatuor  qtiadranles 

ununi  diem  complerc  videntur.  Seplem  dies  hebdo- 

madam  faciunt.  Quatuor  seplimanx  untim  mensem 

faciunt  (sed  lalem  mensem  qui  babet  dies   viginli 

octo,  sicut  est  Februaritis;  illi  autem  qualuor  men- 

scs  qui   trigiula  dics  haheni,  sicut  Aprilis,  Junius, 

Seplember,  November,  quatuor  hebdomadas  habent, 

et  duos  dies ;  iili  vero  alii   sepiem  menscs,  id  cst, 

Januarius,  Martius,  Haius,  Juiins,   Augustus,  Ocio- 

ber  et  December,  qui  trigiuta  et  unumdiem  habent, 

quatuor  hebdomadas  habere  vjdentur  et  tres  dies ;  et 

sic  duodeciin  menses  in  anno  colliguntur,  quinqua- 

giuta  duae  hebdomadae  el  unus  dies :  quando  atitem 

bissexius  quartn  quovis  anno  fnerit,  lunc  habet  an- 

nus  duas  el  quinquaginta  hebdomailas,  el  duos  dies). 

Tres  autem  menses   unum  tempus  elficiuni :  quod 

tempus,  vicissitudo  triformis  dicitur,  qnia  tres  rnen- 

ses  unumquodquc  lempus  habet  de  quatuur  lempo- 

ribus   anni,   quae  dicuntur  ver,   atstas,  aiiiumnus, 

hiems ;  haec  qiialuor  tempora  unum  annum  efliciunt. 

Qtiatuor  anni  bissextilem  cyclum  faciunt,  quia  post 

qualuor  annos  peractos,  bissextili»  dies  intorvenit. 

Item  quindecim  anni  cyclum  indictinnum  complenf, 

et  novemdecim  anni  cyclum  lunarem  implerc  viden- 

tur.  jEquali  numero  annorum  per  deoem  et  novem 

annos  cyclus  epaciarum,  qui  in  principio  anni  apud 

Roinanos,  hoc  est  in    Kalendis  Jamjarii  ponitur, 

discurrit   .•Equali  ratione  ct  a  ius  cyclus  cpactarum 

in  principio  anni  apud  Hebraeos  ei  Gwcos,  hnc  est 

in  undecimo  Katendis  Aprilis,  per  decem  et  novem 

annos  discurrit.  Cyclus  vero  solaris,   viginti  octo 

annis  cursum  suunilinire  perhibetur.  Oyclus  magnus, 

inquo  concnrdia  inler   solem  et  lunam.  usque  dum 

in  se  revertanlur  posl  quingenlos  ct  tnguila  duos 

annos,  lertio  anno  incipienic,  in  se  revei  tiiur.  Tunc 

est  vera  concordia  inter  solcm  et  lunam,  quando  ad 

eumdem  diem  mensis  serundum  solem,  ct  ad  iltum 

dieui  seplimanae,  ad  easdem  epaelas  unde   primum 

coepii,  in  uiitim  dicm  secundum  rationem  bissexti  el 


A  saltus  conveniunt.  Has  aulem  qualuordecim  divisio- 
nes  lemporis,  quas  diximus,  transcurrendo,  investi- 
gare  diligentius  debemus:  primum  iiilerrogandum 
de  prima  divisione  temporis,  quam  diximus,  de 
alomo. 

II.   l>e  atumis. 

D.  Aiomus  crgo  quid  est?  cujus  linguae  csl  ?  aut 
quomodo  disponilur,  vel  delimtur,  aul  si  simplex 
nomen  esi,  aut  coniposiium  ? 

M.  Atnmus  Graecum  nomen  est  el  composilum,  e( 
intcrprctalur   iudivisibilis,    aut  insecabihs ;    «roaoc 
B  enim  apud  Graecos   praepositio  inierpretaliir  (»ic) ; 
tomus  autem  divisus  vel  divisihilis. 

D.  Atomus,  quomodo  difiinitur  ? 

M.  lsiJorus  diflinivit,  dicens:  Alomos  pbilosophi 
dicunt  quasdam  in  inundo  partes  minulissimas,  ul 
visui  facile  non  pateant.  nec  sertionem  recipianl : 
huc  illucque  feruntur,  sicut  tenuissiini  pulveres,  qui 
infusi  pcr  feneslras  radiis  solis  fuganlur. 

D.  Quol  sunl  genera  atomorum  ? 

M.  Quinque. 

D.  Qu* .' 

M.  Atnmus  in  cnrpore.  alomus  in  sole,  atomus  in 
oratioue,  aiomus  in  numero,  atomus  in  tempore. 

D.  Atomus,  in  eorpore  quomodo  cst? 

M.  Qnidqiiid  miiiimuui  in  corporibus,  quod  secari 
aut  dividi    non  potest,  alomtts   dicilur,  veluti   sunt 
minuiissima  grana  arenarum,  ut  capillus  dixit : 
Fhidere  me  nulli  i'Ossu»t,  prajcidere  multi. 

Esl  euini  pilus  in  corpore,  qui  per  longum  vix 
C  dividi  poiest.  Atomus  in  sole,  iili  lenuissimi  pulveres 
quos  liiximus  radiis  solis  fugari.  Alomus  in  oratione, 
uiest  liltera.  Dividis  enim  partem  oralionis  quam- 
lihel  in  syllabas.  Syllabas  dividls  in  ltieram.  Lilte- 
ram  diviilere  non  potes.  Inde  Scgius  Grx.  us  dicit : 
Omnis  oralio  solvitur  in  vcrha,  verba  dentio  solvun- 
tur  in  syllabas,  syilabae  solvuniur  nirsum  in  lilleras  ; 
sola  littera  non  habel  iu  quo  soivaiur.  ideo  a  philo- 
sophis  alomus  dicilur. 

D.  Quomodo  cst  atomus  in  numcro  ? 

M.  Sic  aulem  est  :  Octodividis  in  bis  quaternos, 
quatuor  dividis  in  bis  binos,  duos  dividis  iu  bis, 
unus  esl :  unum  dividere  nou  potes,  propter  hoc, 
atomus  diciiur  in  numcro. 

D.  Quomodo  csl  alomus  in  tempore? 

M.  Sic  esl:  Momentum  dividis  111  duoiiechn  partes, 
iinamqunmque  partem  de  duodecim  partibus  mo- 
nienti  dividis  in  quadraginia  sepiem  parles,  quadra- 
gesima  septima  pars ,  quingentesima  scxagesima 
rj  quaria  pars  momenti.  Sic  est  atomus  in  lempore: 
si  aulein  coiligis  simul  quadraginta  septem  duodc- 
cies,  invenies  quingentos  sexaginta  quatuor  atomus. 
Et  lanlus  uumerus  atomorum  fac.it  unum  momen- 
tum. 

III.  De  momento. 

D.  Momentuoi  quid  est,  el  quomodo  difTiiiitur  se- 
ciinduu.  sonum,  hoc  est  secundum  superliciem  et 
secundiim  sensum,  vel  secundum  substmtiam,  quse 
intus  latei  in  sono? 

M.  Sic  diflinilur  momentum  secundnm  sonum  : 
kidoius  dicit  :  Momentum  enim  esl  minulum  atque 
angusiissimum  lempus,  a  nini.ii  siderum  dicuim, 
hoc  esl  a  inotn  solis  et  lnnae.  Estenim  cxlremitas 
hora?  in  brevibus  intcrvallis,  cum  soi  sibi  aliquid 
cedil  alque  sucucdit. 

D.  Quot  sunt  gencra  moinemi? 

M.  Qualuor. 

D.  Quse? 


6S5 


IHJ).F.  VEN.  OPF.R.  PARS  I. 


M.  Moiiiciiluin  indivisihile,  n!  Isaias  dicil 
repuiatee  «iinl  genlet,  quuti  momenli  in  itaterti. 
I).  Qiiiiiiioilo  agiioscilur  iiioiiieniuin '.' 
M.  Aitgustinu*  dlcil :  IJiiuui  moiueiiluin  eU  ccrlis- 
sinius  lecltis  solis  in  ccclo,  el  per  quadraginta  vices 
j.mi  liora  Ml<  Seciindiini  innuieiiluui  est,  qiiando 
i.His  ljpidem  in  aquam,  usqite  aqua  CMIll  de  molu, 
vet  ligmirn  quod  cadit,  usque  cessanl  rami  ejus  de 
niotu.  Tenium  monienluin  esl  indivisibile,  ul  Pau- 
lus  dicil  :  Oiimia  faela  sunl  in  momenlo,  id  est, 
in  sumnia  celeritate.  Quuriuiii  momeiituni  est,  quan- 
diu  palpehne  requiescuul.  Quutuor  momeHia  unum 
mniuttiiii  iaciunl. 

IV.  De  miuuio. 

I).  Mintitum  unde  dictum  est? 

M.  Isnlorus  dreil  :  Minutuiii  dictum  a  miimendo, 
quia  duo  niomenta  el  dwe  parles  lertii  niomiMiti 
niiiitiuiiliir  de  tenebris  in  unoquoque  die,  ab  nnde- 
cimo  Kalendarum  Aprilis,  usque  in  duodecimuni 
Kalen  larum  Julii.  ' 

D.  Minulum  quomodo  dirtinilur  ? 

M.  Isidorus  dillinivit  dicens  :  Minuluin  dicitur  ve- 
liil  niinus  momentum  ,  qui.i  minus  nuinerat ,  sed 
inajus  i  nplet.  Duo  niinula  et  dimiilium,  boc  esl 
dccem  inoinenia,  nuum  punctum  faciunt. 

V.  De  punctit. 

D.  Puncius  unde  diclus  esl? 
•  M.  Isidorus  oslendit,  cum  dixil :  Punctus  a  pun- 
gendo  dictns  est,  eo  quod  quibusdani  punctionibus 
cerix  desiguatinnis  in  horologiis  designanlur.  Pun- 
ctus  cst  opus  illorum  qui  horologium  faciunl.  Nam 
in  fine  undecimie  linex  punclum  ponebanl.  Pun- 
ctum  Gr«ce,  Latine  inedium,  quia  in  inedio  mundi 
est  Hicrusalem,  ubi  horologruin  primitus  factum  est 
cum  suis  punciis.  Punctus  auleni  tres  partes  habet. 
Qualuor  puncii  sunt  quadraginla  momenta,  el  uiiam 
horain  faciunt. 

VI.  De  hora.  ( 

D.  Hora,  a  quo  nomen  accepil? 

M.  Hora,  de  horo,  id  est  sole  nomen  traxit. 

I).  Hora,  cujus  linguie  est,  el  qiiomodo  diHinilur? 

M.  Hora  Grsccum  uomeu  esl,  el  inlerpreialiir  linis 
vel  tempus. 

D.  Horologiuin  quid  est  ? 

M.  Hora,  Vmis  vcl  tempus;  locus[f  orte  logos],  se- 
ries,  vel  umbra  interpreuiur.  Inde  horoiogium,  uin- 
bra  vel  scries,  llniiimque  teuiporum,  quia  iolioio- 
logio  lempora  per  uinbiasmensuraniur. 

D.  Quis  primus  invenil  horolcgiurn  ? 

M.  Achaz,  rex  juda.  Quidam  eniin  horologium 
spud  ncdem  Quirini  priinum  staliiluin  dicunt.  Oras 
mariset  fluvionun  el  veuimenloruiii  dcimus,  id  ebl, 
extremilatcs  sive  lermiuos.  Hora  aulem,  linis  lcm- 
poris  est. 

D.  Quomodo  disce.rnitur  in  orlbographia  inter 
orM  inans  el  lluviorum  et  veslimcntoriiin,  el  inter 
horain  leinporis  ?  I 

M.  Oras  maris  el  fluviorum  el  vestimentorum 
quamlo  dicinius,  sine  aspiratione  prolerlur  ;  liora 
aiitem,  hoc  Mt  tiitis  lemporis,  ctitii  aspiratioue.  Sex 
hui  j>.  iiiiuni  quadrantem  faciunl. 

VII.  De  qnadrante 

D.  Quadrans  quid  enl,  el  quomodo  vocttur,  vel 
qiinmodo  dillinitur  aptid  llryncos.  Grxcos  el  Latinos  •' 

M.  Sic  dillitiilnr  i  Quailiuiis  dicilur  a  quarla  partc 
iincix,  qui  alio  noininc  dicilur  sicilicutt,  id  esl,  sex 
KrupuU,  queni  HcbiaM  quailranteiii,  Crajci  vcro 
dodranlem,  Lalini  quadranlem  vocaul.  Hicilttr  etiam 
1 1  quadraus  iiujor,  qul  lialiel  tres  iim  las,  huc  Ml 
qnui  lu  pars  ussis  ;  Msil  eniin  duodecim  iiiicias  ha- 
bel.  Sir.  clium  •  I  qii.iilr.in .  iu  tempore  sex  lioraniin, 

unurtu  para  mi  dwi  naiuralia,  quia  quatwf  qun- 

orantM  tinum  dicm  perliciunt.  qui  dies  halicl  lioras 
viginli  quatiioi. 


SF.CT.  II.  —  DIDASCALICA  SPURIA  F.T  DIJRIA. 
C«i  A  vni.  De  die. 


650 


D.  Dies  iinde  nomen  accepil? 

M.  A  divisioue,  eo  qtiod  dividal  lucem  a  lenehris. 
Sive  dies  dicli  suiit  a  diis,  quorum  nomina  Homani 
quibusdum  siderilius  sacraverunt.  Item  dies  dicitur 
eo  quod  lucem  el  tenebras  disjungal  ac  dividai,  el 
appellaiive  diciiur  dnx  operum,  et  absentia  lenebra- 
ititii.  Ema  io  lli  lituMi ,  hemera  in  Craeco,  diei  iu 
Laiino. 

D.  Quid  primilui  fuil  dies  aut  nox? 

M.  Dics  iiiiquc  quia  priuio  die  condidil  Deus  lu- 
cciit,  ul  Isulorus  ait,  el  Augustinus  conflrmat. 

D.  Si  nox  ante  diiMit  aul  post  diem? 

M.  Diei  ascribitur,  ut  Hieronymus  revelavil  :  Nox 
est  eniin  iniliiim  diei ,  non  linis  preterili ,  quia  anie 
c  ucem  Chrisli  dies  pra-cedebul  noctem,  nunc  aulem 
post  resurrectionem  Doinini  nox  precedil  dieni. 

D.  Quot  sunt  jjiiiiu-  diei  ? 

M.  Qualuor.  Apud  Clialdaeos  ab  ortu  solis  usque 
'  ad  orium  solis.  Apud  ifcgyplios  ah  occusu  solis  us- 
que  ad  occasum  soiis.  Apud  Hebrveos  ab  hora  scxla 
usque  ad  lioram  scxtam,  quia  nocicin  nou  computa- 
bant  Hebnei.  Apud  Romanos  a  incdia  nucte  usque 
ad  inediam  noctem. 

D.  Dies  quomodo  diflinitur  ? 

M.  isidorus  diflinivit,  dicens :  Dies  legitimus  est 
viginti  quatuor  horarum  usque  dies  et  nox  spatia 
sui  cursus  ab  orienle  in  occidemem,  solis  sui  volu- 
bilitate  concludat. 

D  Quibus  modis  dies  dicitur? 
Duobus. 
Qui  sunl  ? 

Dies  naiuralis  et  dies  artificialis 
Dies  naturalis  quid  est  ? 

Dies  legitimus,  ab  orlu  solis,  donec  rursus 
et  illc  dies  habet  viginli  qualuor  horas 


M. 

D. 
M. 

D 

M. 
orialur ; 
in  se. 

D.  Quot  sunt  divisiones  diei  naturalis? 

M.  Dux,  id  est,  dies  et  nox.  Inde  Isidorns  dicit : 
Spaiiu  diei  naluralis  duo  sunl  :  interdianum  sciiicet 
et  iiocturniiin.  Quando  dicit  intcrdiunuin  spalium, 
dicni  signilicat  *,  nocturnuin  spatium,  nox  est. 

D.  Quis  ergo  dcinonsirat  quod  dics  et  nox  simul 
dicilur  ? 

M.  In  Scriptura  divina  ostenditur,  ubi  legiiur : 
Lt  (actum  ett  vespere  (  hoc  esl  nox  )  el  mane  dies 
unus.  Tunc  osicudit  quod  nox  et  dies  snnul  dies 
nuncupanlur. 

D.  Quis  esl  ergo  ille  dies  artilicialis? 

M.  Aborlusolis  usqtie  atl  occasuin,  liies  arlilicia- 
lis  dicitur,  id  est,  prasentia  solis  super  lerrain. 
Dnde  Isidorus  dicit :  Dies,  pr.esentia  solis  est,  sive 
s  I  super  terram  ;  sicut  unx  diciiur  absentia  solts, 
id  est,  sol  sub  terrts.  Piflinitio  diei  hifarie  dividitur. 
hoc  esl  vulgariter,  id  est,  abustve  ;  ct  naluraliter,  ul 
est,  proprie. 

D.  Qiiomndo  ergo  dies  naluralis  el  dies  arlilicia- 
lis  siiuul  diflinilur  ? 

M.  Isidorus  diflinivit,  dicens  :  Dies  geiniue  appel- 
lari  sol.-t ;  proprie,  ab  ortu  solis,  donec  run>us  oria- 
tur;  abusive,  dies  ab  orlu  solis,  quousque  ad  occa- 
s iii o  perveniat. 

D.  Quot  sunt  spatia  arliflcialis  diei? 

M.  Tria. 

D.  Qoa ! 

M.  Maue,  mcridies  et  suprema. 

D.  Maue  uuid  est,  et  quomodo  diiiiuiiiir,  vcl 
quol  horas  bauel  ? 

M.  Manedicilur  ab  ortu  -olis  usque  ad  boram 
posl  terliam  ;  meridies,  ab  liora  pont  lerliam  itsqtie 
ad  horaiu  auie  iionaiii ;  siiprciuu,  ub  hora  anle  no- 
ii.iio  tisqtie  ad  occasutu  MOf. 

D.  Mane  urgo  quoinoilo  ililinniin  ' 

M.  Isidoms  ilillliuvit  dicens  :  Mmie  lux  iuslulina 
el  pleua,  el  dicliun  DMM  a  tiiiiui.  Minuin  eiimi 
anliqui,  tioiiiiiu  diccliuut.  Quid  cniiii  iiieliim  luoe  t 
Propterea   vctuies   iiiaiium   diem  appelljl>jni.  Ki- 


657 


DE  DIVISIONIBUS  TEMPORUM. 


f.58 


licet  a  puritnfe.  Sive  ereo  mane  dicitur  a  tnanibus, 
id  est  diis  ii  ■  Tiioriiin.  Genliles  enim  aeslimabant, 
quando  sol  eceilit,  ut  dii  infernorum  illum  ad  se 
traxissent. 

D.  Meridies  quomodo  difflnitur? 

M.  Isidorus  dillinivii,  dicens  :  Meridies  dicilur 
quasi  purus  dies.  In  toto  enim  die  nihil  purius  me- 
ridie.  Anliqui  enim  merum  purum  dicebant. 

D.  Supremum  quare  dicitur? 

M.  Quasi  supprimendo.  Tunc  enim  snl  inclinalur 
ad  occasum.  Il<ec  ergo  tria  spatia  arlificialis  diei 
suui,  et  a  cursu  solis  lempcrantur.  Mane  dicitur  ab 
orlu  solig  usque  dum  sol  ascenderit  in  allitudincm 
coeli.  Meridies  dicitur,  quando  per  medium  cuelum, 
in  allitudine  sol  currit.  Supremum  aiilcm  dicilur, 
quando  sol  de  altitudine  cirli  descendit  ad  orcasun). 

D.  Quomodo  dies  habet  iniiium  apud  Hebraeos,  ei 
Chalda:os,  et  ^Egyptios,  et  Romanos,  et  Persas? 

M.  Dies  secuiidum  flebraeos  el  Athenienses  a 
sexla  hora  diei  incipit,  quia  Hcbr.vi  secundum  lunam 
numerant;  el  sic  coniputant  quasi  media  die  xtas 
lunte  comniiiietur  aut  acrendatur.  Secundum  Chal- 
daeos  et  Persas,  ab  ortu  snlis  incipitdies,  qtiiaChal- 
dasi  primum  solem  adorabant.  Secumlum  j4£gyptios 
<lies  incipit  ab  occasu  solis,  quaudo  Vesper  slella 
uriiur,  quas  dicitur  alio  nomine  Luc  fer,  et  illam 
stellam  yEgyptii  primuni  adorabant.  Secundum  Ro- 
manos  et  Persas,  dics  uaturalis  est  a  media  nocle 
us  |ue  ad  mediam  noclem,  prnpler  illam  aucloritatem 
llieronyini,  qua  dixit:  Quia  in  meilia  nocte  factus 
esl  mundtis.  et  in  media  nocle  iterum  destrueiur. 

Dieg,  sine  dubio,  ab  initio  miindi  usque  ad  resur- 
reclionein  Chrisli  proecedebal  noctem  ;  a  resurrec- 
tione  autem  Christi  usque  ad  judicitun  nox  prseccdit 
diem.  Imle  Isidorus  dicit :  Dies  autem  in  principio 
opcrum  Duniiiii  a  luniine  habrbal  exordium,  ad  si- 
guilicanduin  hontinis  lapsum  ;  nunc  autem  a  teue- 
bris  ad  lucem,  ut  uon  dics  obscuretur  in  noclem, 
sed  nox  lucescat  in  diem,  sicul  scriptum  esl :  De  te- 
nebris  lumen  clarescere  fecit. 

Dics  ergo  srienliam  diviux  legis  signilicat,  nox 
vero  ignorantiam  et  caecilaicm  morum,  secunduin 
prophetx  dictum,  Nocti  assimilavi  matrem  tuam, 
factus  est  popttlus  meus  tanquam  uon  habens  scien- 
liain  ;  quasi  dixitset,  non  habens  lucem.  Nonnuii- 
quam  dies  prosperilalem  siguificat. 

IX.  Vbi  dies  incipiat  seu  finiatur,  el  ubi  primtts  tlics 
steculi  (ueril. 

D.  11  bi  dies  naltiralis  rite  initium  linemqne  sor- 
titur? 

M.  Diverse,  serumlum  variarum  genlium  libitum 
dies  naluralis  incipere  dicilur. 

D.  Quomodo? 

M.  Najn  llebnei,  Cbaldsei  et  Persie  sequentes, 
juxta  primae  conditionis  ordinem,  diei  cuisum  a 
maue  iuchoanles,  ad  mane  deducunt,  umbrarum  vi- 
delicel  (empus  luci  supponentes.  At  contra  /Egyptii, 
ali  occasu  usque  ad  occasum.  Porro  Romani,  a  ine- 
dio  noclis  in  mediuin  umbne,  el  Albeuienses  a  me- 
ridie  in  meridiem  ilies  suos  computare  maluerunt. 

D.  Quo  sane  in  ioco  primus  dies  s.eeuil  exsiitil? 

M.  Qttinia  decima  Kalendarum  Aprilium.  quo  vi- 
delicetdie  luceiu  formalam  primilus  credimus,  el  sic 
tres  illos  dies  primosabsque  ullis  horarum  dimensio- 
nibus,  ut  poie  nonduin  factis  sideribus  cucurrise; 
quarto  demum  die,  hoc  est  duodecimo  Kaleudariim 
Aprilium,  sol  et  sidera  condita  sunt,  ui  essent  in  si- 
gna  et  lempora  el  dies  et  annos. 

X.  De  [eria. 

Feria  enim  a  fando  nomen  accrpit.  Et  dicitur  fe- 
ria  quasi  faria,  id  esl  iiomen  quod  est  feria.  A  se- 
cunda  persona,  quae  esl  faris,  vel  quia  prima  per- 
sona  caret,  derivatur.  Feria,  consuetudine  dicitur. 
Feriae  euim  et  scalae,  scopae,  quadriga:,  Theboe,  plu- 
rali  numero  fiunt.  Itaque  feria  (ut  supra  dixi)  dutu  a 


A  fando  nomen  accepit,  potest  sabbaium  nominari.  In 
sabhato,  in  lege  veteri,  septimanas  onera  narrahan- 
tur.  Vel  si  feiia  a  liendo  dicitur,  ut  alii  iestimant;  lit 
euini  verbtim  aclivum,  cujus  passivo  fieri  potest  sal- 
lem  sic  feria  nominari.  In  eo  enim  die  primitus  dic- 
lum  est :  Fiat  lux  llaque  si  prima  feria,  aul  prima 
sabbaii  dicatur,  idem  es(.  Item  qiideritur,  dum  dici- 
tur  :  Prima  feria,  quo  sensu  bic  uliintur,  i<t  esl, 
prima  dies  a  feria,  utlsidorus  dicit.  Secundum  Syl- 
vestrum  papam,  prima  feria  dicitur  quasi  prima  dies. 
A  fando  autem  feri;r  nunriipatse  sunt,  quod  sit  in  his 
nobis  lemptis  dictionis.  id  est,  divino  judicio  vel  htt- 
in.ino  officio  fari.  Omnes  autem  bebdomadae  dies, 
feria-  dicuntur. 

D.  Quis  ergo  primum  scplimanam,  et  dies  septi- 
mauie  composuit,  et  uuncupavit  ? 

M.  Deus  sine  dubio,  qui  in  sex  diebus  omnes  crea- 
luras  creavit,  et  in  septimo  die  requievit.  Hinc  ipse 
Domitiii.i  in  lege  dixii :  Sex  enim  diebtts  overaberis , 
n  et  facies  omnia  opera  tua ;  seplimo  autem  die,  subba- 
B  tum  Domini  Dei  tui  est,  non  facies  in  eo  omne  opus. 
I  ii  sex  enim  tliebus  (ecit  Dominus  cxlum  el  terratn, 
vare  et  omnia  qum  in  eis  sunt,  et  requievit  die  scp  ■ 
liino.  Dum  in  unoquoque  die  dixil  Deus,  Fial  lux, 
specialiter  vero  sabbalum  dicilur,  co  quod  in  dic  (ut 
diximus)  septiinanx  opera  narrari  solebanl.  Sabba- 
lum  vero  apud  Hebraeos  dicitur  feria,  apud  Gracos 
requies,  apud  Latinos  feria  dicla  est.  id  est,  dies 
Dominicus  a  liendo,  quia  in  illo  die  dixil  Deus.  Fiat 
lux.  Inde  Isidorus  dicit :  Ipse  est  enim  primus  dies 
sxculi.  In  ipso  antem  die  formala  sunt  eletnenta 
iniinili,  in  ipso  creati  suut  angeli,  in  ipso  eliam 
Chrislus  resurrexil  a  mortuis,  et  in  ipso  die  manifes- 
lata  sunt  mysleria  Chrisli  et  Ecclesisc  ad  Joannem 
evangelislaiu  in  Palhmos  insula,  sicut  ille  dixit,  Fui 
in  spiritu,  in  die  Dominicn. 

XI.  De  nocle. 

D.  Nox  quid  est? 
C      M.  Solis  ab  eniia,  terrarum  nnibra  coudiii,  donec 
ab  occasu  redeat  ad  exortitm. 

D.  Unde  dicla  esl  nox? 

M.  Quod  noceat  aspeclus,  vel  negoliis  humanis, 
sive  qtmd  iu  ea  fures  vel  lalrones  noccndi  aiiis  oc- 
casionem  nanciscanlur. 

I).  Oh  quam  causam  facla  esl  nox? 

M.  Pro  lcinperanlia  humani  laboris,  ul  corpora 
requieni  haberent,  ct  ul  aniuislibus  quibusdam  solem 
non  ferenlibus,  vicium  quajsitaudi  daretur  occasio. 

XII.  De  augmentationc  cl  minoratione  dierum  ei 
noctium  per  dies  sinaulos. 

Sciendum  est  quod  unusquisque  dies  el  unaquae- 
qtie  nox  in  crescendo,  duo  momenta  el  duas  partes 
terlii  inomenli  augeanlur.  Similiter  et  in  decres- 
cendo  iiiinuunlur,  ita  ut  in  tribus  diehus  octo  mo- 
menta  erescant,  vel  decrcscant :  in  sex,  sedccim 
„  momenta;  in  novem,  viginli  quatuor;  in  duodecim, 
"  triginta  duo;  in  quindecim,  quadraginta,  i.l  est,  ho- 
ram  integram ;  quadragiuta  cuim  momenta  horatti 
faciunl. 

Quare  si  nosse  desi.Ieras  augtnentuin  solare  quo- 
modo  crescunl  dies  el  lux,  et  quomodo  diniinuilur 
nox  et  lenebrae,  ei  quantum  in  unoquoque  mense 
crescil,  ita  diligeuter  sludioseque  iitvestigandum  est. 
Scies  enim  quod  in  unoquoque  die  sole  ascendenlu 
per  singulos  dies  duo  inomeula  et  dimidium  et  scxla 
p.-.rs  moinenti,  minuilur  de  tencbris,  et  augetur  ii> 
lumine.  Simititer  et  decrescendo  minuuntiir,  et  tic 
per  tres  dies,  octo  momenta  ;  per  sex,  sedtscuii ;  per 
duodecim,  irigiuta  duo.  Per  quindecim  aulem  dies 
et  quinque  horas,  sole  ascendenle,  una  hora  crescit. 
Per  triginta  vero  dies  et  decem  lioras,  duae  horae  ac- 
crcscunl,  hoc  est  octoginta  momenta.  Et  ila  in  no- 
uaginla  diebns  et  ttna  die  et  scx  horis,  id  est,  a  sol- 
slilio  tiiemali  usque  ad  asquinobtittm  vernale,  ducenta 
quadraginla  momenta,  hoc  est  sex  horse  crescunt 


HE D  E  Vl!N.  OPKR.  PAKS  I.  SF.CT.  II.       -  DIDASCALICA  SPUKIA  ET  DUHIA.        660 
Simili  modo  et  siinili  incremcnto  inonienlni  imi  per  .\  illi>  pctebat  ROIO  linleaniiiia,  uleo  el  COfl  et  aqua  in- 


singulus  ilies  Jiio  nioiiieiiia  et  diite  partM  momontl 
peralm.,  IrOt  menses  nb  ieqtiitioclio  Yernali  usqite  atl 
soliUtlnm  avlivum  eracnnl  duconn  quadraginla 

ilmmeiila,  iri  mI  ali.e  gei  lione ;  et  iln  n  snlslllio  liie- 

inali  wquead  tohliiiura  ssiivum  periex  menseo,  id 

esl,  per  ilies  leniinn  ocmgima  duos,  ei  Itoras  dtio- 
decim,  irl  est,  iliniiriiiiin  dicm  naiuralein,  CreSGUnt 
quadraginla  et  ocloginta  mumenta,  ii)  eat,  duodedm 

hor#,  t| iitbns  ari  illas  sex  horas  110*  ruerunt  iu  die 
sulsliliali  hiomali  ailile  ;  liiinl  kiiiiiiI  ileeein  ol  oclo 
I11  1  «\  in  die  solslitiali  testivo,  et  sex  hoiae  in  nocte. 

XIIJ.  De  liebdomada. 

Hehdomnria  est  septem  dierum  cnrsua,  et  a  sep- 
lenario  numero  nnmen  acccpit ;  naui  helidomaria 
Crjece,  seplimana  diciiur  Laline,  eo  i|tind  geptem 
manes,  itl  est  sepic:n  dies  in  sc  eomplcclaiur. 


XIV.  Dc  mentibus. 


I.egimiis  ctiam  ante  diluvium  nienses  fuisse  noini 
natos,  ut  Isidorus  dicit.  In  sancta  Scriptura  ostendi- 
lurqttod  duudecim  mensibus  annus  fuisset  nomina- 
tus  ante  diluvium.  Sic  eniin  in  Genesi  legimus : 
Aqua  atitejn  minuebatur  us<;ue  ad  duoriceiuiitm  raen- 
i-em,  primo  enim  die  mensis  appanteruni  cacumina 
montiuin.  Et  illos  menses  secundum  luuam  coiupu- 
labant  Hebr&i,  et  sic  semper  fa< iiint. 

D.  Qui  primi  menses  solares  inveiierunt? 

M.  Ut  Isidorus  dieil  :  Agyplii  propter  lume  ve- 
lociorem  cursum,  el  ue  error  ex  compuialionis  ve- 
Jocilate  accidissel,  solis  eursn  mense.s  adinvenerunl, 
quia  lardior  sol  s  niolus  facilius  poterat  compre- 
liendi, 

D.  Quis  priinus  invenil  inensem  apud  Hebneos  et 
Cr#cos  et  Latinos  ? 

M.  Moses  apud  llcbra?os,  Arcad?s  apud  Gra?cos, 
Romulus  apml  Komanos. 

(1  In  quo  numero  invenli  stint  menses  apiid  He- 
br«eo-  et  Cixcos  el  Latinos? 

M.  In  duodenario.  Menses  autem  aniiqui  difllnie- 
cuni,  quanriiu  luna  zodiacum  circulum  perdncit,  An- 
1  qua  aulem  gcntilitas,  mensibus  nomina  quxdatn  ex 
dussuis,  qtuedam  ex  causis  imposuil. 

Mcnsis  dicitur  a  luna,  quae  Gnero  sermone  mene 
dieilur  ;  nam  et  apuri  eos  menses  vncantur  nienes  ; 
sicul  et  apud  Hebia?os  (llieronymo  teste)  luna,  quo- 
niam  iare  noiiiinant,  mensibus  iioinen  dedit.  Mensis 
et  ad  solem  et  ari  limam  perlinel,  sed  magis  ad  lu- 
nam,  ideoquc  rectius  difliniendum,  quod  inensis  sit 
luininis  lunaris  circuilus,  ac  redinlegraiio  de  nova 
nd  novam.  Sularis  atttem  mensis  digressio  solis  est, 
per  duodecimam  partem  lodiaci,  id  esl,  signiferi 
<  irculi,  qu;r  iriginta  diebus,  el  ricccm  semis  horis 
iinplelur,  viginti  riuabus  videlicel  horis  ac  dimidia, 
lunari  mense  prodnctier.  Luna  veru  Iribus  iiomini- 
bus  nuncupatur  apud  ilebrxos,  iare,  lavana,  mavori  : 
iare  vocattir  a  mimero  dierum  mensis,  lavana  a  can- 


tiin  1,1  et  iioei.i.  (luiid  euin  lactum  vssel,  dixil  ut  in- 
vnlvissent  u  de  illis  liiiieamiiiibus ,  ei  igni  incend.is- 
senl,  el  duos  glariios  calefaetos  el  ardeules  sibi 
dari  pnsiulavil,  el  postea  aseendit  super  niuriim,  et 
dixiiad  Roraanos,  ut  eura  ille  levassei  se  superinu- 
111111,  et  clamnssel  quasi  deus,  illi  tolis  porlis  aperlis 
riusscrit  siiper  hoites,  el  lialierent  victoriam.  El  ita 
factum  est.  Romani  perrerunt  victoriam,  occisis  ini- 
mieis  et  fugalis.  Janus  vcro  igne  consumplus  esl. 
i.io-iii  posl  morteui  suam  Koinaui  quasi  deum  ado- 
raverun),  et  lecerunt  ei  lempliim  magnuiu  in  Reina, 
quod  ex  nomine  J.mi,  Janiculum  vocaveruni,  centiiin 
porlM  liaheus,  ct  in  illo  lemplo  Jani  formam  a?ream 
feceiunt,  duas  facies  liabeulem  :  inde  diclus  esl  Ja- 
nus  lnlio  s,  ct  ex  una  parle  ct  ex  una  facie  viri  ado- 
rabanl  etiin  ;.ex  allera  vero  facie,  leiiiin*  adorabaul; 
iudeqiie  mensem  Jaiium  vocaveruol  bicipitis  dei, 
respicienlein  irans.icii  anni  linem,  ac  prospicienteih 
futiiri  u  11 11 1  principiuni :  ilem  Jauus  ex  re  diciltir,  eo 
•*  qtiod  sit  janua  anni,  lioc  est  principiiim,  quia  sicut 
liomo  "nigeditur  pcr  uslium,  ila  anni  ingrediuntur 
per  islum  Jnnuaiiiim. 

XVI.  De  iiwii.ii'  Februario. 


I11  Hebra?o  Sabalh,  apud  .Egyplios  Mechir  vel  Me- 
ihi,  apud  Macedones  Periilios,  in  Grffico  Februarios, 
in  Latino  Februarius. 

D.  Februarius,  qtiibus  modis  nomen  acceuil? 

M.  Duobus,  hoc  est  sub  idolo  et  re.  Suh  idolo, 
hoc  est  a  Februo  deu.  Inde  Macrobius  dicit :  Numa 
1'ompilius  secundummensem  Fcbruarium  nominavit, 
et  dedicavit  Februo  deo,  qui  alio  nomine  Pluton  di- 
citur,  qui  luslrationuin  pntens  esse  apud  genliles 
credebatur.  Lustrari  in  eo  mense  civitatem  Komam 
neeesse  eral,  quo  statula  justa,  hoc  est  sacrilicia  diis 
iiianibus  solverentur.  Sive  Februarius  diclus  est  a 
le,  hoc  esl  a  febribus  acris  Lupercorum.  Lupervi 
r  eniio  et  Lurcones,  duat?  gentes  simt  in  Orienle.  qui 
>  post  immundiiias  totius  anni  lavabant  corpora  sua 
111  quoriam  Incu  qni  inter  illos  est,  et  feliiieitabaiiL, 
el  sicut  tradidil  genlilitas  lunc  nititabanl  liguras.  Et 
quia  in  Februano  men  e  hoc  faciebant,  ct  lavabant 
se.  et  deinde  lebricilabant,  Februarius,  a  lavalione 
vel  a  lavacio  dictus  est,  Hinc  scriptuin  est :  Februm 
qiioddam  bnbebaiit  gentllM,  htic  esl  lavacrum,  et  sic 
accepit  iioiiien  liic  mensis  a  re-  Februarius,  a  febri, 
hoc  est  a  frigore,  propler  frigidum  tempus  ipsius 
mensis. 

XVII.  De  mense  ilartio. 

Adar  iu  llebr%o,  Plianienolhapud  .1":;\  piios,  Distros 
apud  Macedones,  Mariios  in  Crseco,  Martius  in  La- 
lino.  Marlins  dnobtis  inodis  nomen  accepit,  sub  idolo 
el  sub  re.  Sub  idolo,  hoc  esl  a  Marte,  patre  Koiiiuli 
iiomiualus  esl.  Inde  Macrubius  dixit  :  ftomulus  pri- 
iinoii  anni  mensem  Marlium  eonstituil  el  nominavil, 
ei  genitort  suo  Marii  dedii  avtt.  Quem  menseni  anni 


didilale,  raavors  a  defeelu,  qiua  delicit  singulis  quis-  "  primuui  fuisse  apud  autiquos  Komanos,  vel  ex  hoc 


que  mensibus. 

XV.  Demense  Januario. 

In  lleln.vo  Thahelh,  apud  .Egyptios  Tibi,  vel  Ti- 
dechi;  apud  Maeedones  Etdriinos  vel  Elhinios  ;  apud 
l.i.i  cos,  Januarios  :  apuri  1  alinos,  Januariiis.  J.mua- 
rium  priinum  N11111.1  Pompiliiisniutciipav  t,  elpriiiitiin 
mcnsem  anui  eisfl  COmUiluit,  atque  illiun  riiis  superis 
dedicavil.  Janiiarius  autcm  diiobus  modis  noiiicn  ac- 
cepit,  hoc  cst  ex  iriolo,  cl  re.  I  v  idolo,  hnc  est  ex 
Jano  bifroule  rege  Fpirolaroiii,  ipii  (ugattH  ei  pro- 
jectm  de  sua  palria  venil  ad  Koni.icns,  apml  ioi 
exsul  elfeelus.  Cootigll  aulein  ul  gens  niiilla  barha- 
roruin  Koinain  obiedimt  F.ral  anlem  Janus  ille  hn- 
mo  ingeniosus,  qui  dedil  consiliuin  Kumaiiis  ipm- 
iniiil,.  pnliiisse.nl  urbcm  liberare  ab  illa  oligirimne  , 
ila  l.ioirii,  si  Kom.ini  post  moikeiii  -uaiu  illuin  ado- 
rarent  quasi  druni    H  e.    aulem  illis  pruniiurntibtis, 


maxime  probatur,  quia  ex  ipso  Quiulilia  ei  Sexlilis, 
et  ORtori  menses  sequenles,  per  ordinem  numeraii- 
lur;  el  in  illo  inense.  rlomani  veetigalia  colloeabaul. 
Item  Isidorus  dicil :  Mariius  a|ipelblus  esi  propler 
Murteiii,  Romanai  genns  auetorem.  Iieni  Martius  a 
re  noiiien  aCcepit,  hoc  cst  n  inaiilois  .  uam  el  eo 
lempme  cuneta,  anniiaiilia  leir;e  imres  desideranl. 
ad  cuneuinbeoili  volupialeio.  Ki  inensis  uovoruiu  fru- 
gum  appellaiiu 

XVIII.  De  HMNM  .tfoi/i. 

Nisan  in  HobrteOi  Pliariiiullii  apnd  yEgyptins.  apud 
Maeerlones  Xanlicos  .  ApriliM  iu  Grcco,  Aprilis  in 
Ijilino. 

I).  Aprilis  qitibos  iiuilis  dieiloi  ? 

M.  Iliiobos.  bOOMl  Sllb  id.ilo  et  mi|i  re  S1U1  idoln. 
»  Yeoeie  miiie  t  oe.r.  Aplimp  eonu  l.iarv  spuoii 
iniHiprclatui,  undd  Venuturia  credilor,  iiu.*  Aphri- 


661 


DE  DIVISIONIBUS  TEMPOHUM. 


66* 


lis,  vel  Aphronis,  apud  Graecos  nominatur.  Sive 
Aprilis  a  re  nomiiialiir,  boc  esi  ab  aperiendo,  Apri- 
lig  quasi  aperilis  denominalur.  Ante  Aprilem  enim 
menseiu,  trisie  et  obscurum  fit  ccelum,  el  nub  bus 
obductum  el  obteelum,  et  aer  lenebrosus.  el  mare 
navigiisobcludiiur.  Terrae  etiam  ipsae,  aul  aqua,  aul 
pruiiia,  aul  nivibus,  aut  nuliibus  tegunlur  :  eaque 
oinnia  verno  tempore,  boc  est  mense  Aprili,  iipe- 
riuutur.  Ccclum  euim  serenum  fugaiis  nubibus,  usi- 
bus  homanis  aperitur,  et  mare  navigiis,  et  terra  al- 
que  arbores  aperiunt  se  in  germen  atqne  in  flores. 
Pro  bls  omnibus  causis,  mensem  Aprilem  dici  inerilo 
credendum  est  quasi  aperilem.  Hoc  enim  tempore 
cuncta  florescunt. 

XIX.  De  m  nse  Maio. 

larus  in  Hebraeo,  Pacho,  vel  Paon  apud  /Egypiios, 
Artemisius  apud  Macedones,  Maios  in  Graeco,  Maius 
in  Lalino. 

D.  Quibus  modis  diciiur  Maius? 

M.  Duobus,  hoc  est  sub  idolo  et  snb  re.  Sub  idolo 
Maius  dicius  est,  a  Maio  deo  apnd  paganos,  qui  dio- 
tus  esl  Jovis.  lude  Macrobius  dicil :  Apud  Tuscula- 
nos  deus  Maius  vocabatur,  qui  est  Jupiler,  a  ruagiii- 
tudine  scilicet  et  majestate  dictus.  Zingius  autem 
Maiuin  meiisem  nominalum  putat  a  Maia,  quam  Vul- 
cani  uxorem  dicit,  hoc  esl,  malrem  Mercurii.  Inde 
ln  Kalendis  Maii,  huic  deae  Maiae  sacriflcahant,  ct  in 
hoc  mense  Maio  mercatores  omnes  Maiae  pariier  el 
Mercurio  sacrificabant.  Mercurius  eniin  deus  est 
negoliatorum  ;  unde  etiam  dicitur  Mercurius,  quasi 
mercium  curius,  id  i si,  procurator  mercium.  Sicut 
Maius  a  re  dicitur,  hoc  est,  a  majoribus  Romanoruui. 
llinc  Macrobius  dicit :  Romulus  Maiuin  mensem  ler- 
tium  esse  posuit.  Postquam  enim  populum  Roma- 
num  divisit  iu  duas  partes,  hoc  est  in  majores  mino- 
resque  constituit,  ut  altera  pars  consilio,  hoc  est 
majores,  altera  vero,  hoc  esl  juniores,  rempublicam 
| Add.  arniisj  tuerelur  deiude ,  in  bonorem  utriusqiie 
partis  huuc  Maium  mensem  ,  sequeiilenique  Jiinium, 
vocavit. 

XX.  De  meme  Junio. 

Sivari  vel  Siban  in  Hebraeo,  Pauni  apnd  iEgyplios, 
Deseos  apud  Jllacedones,  Junios  in  Graeco,  Juiiius  in 
Latluo. 

D.  Quibus  roodis  dititur  Jun  us? 

M.  Duobus,  hoc  est  sub  idolo,  et  sub  re.  Sub 
idolo,  hoc  est  a  Junone  lili.i  Salurni,  qnae  apnd  Gen- 
tiles  quasi  dea  adorabatur,  et  a  sun  nornine  Juniiim 
mensem  vocaverunt.  lnde  Macrobius  dicil  :  Junius 
apuil  Latjnos,  antea  Junonius,  ab  Junone  vocalus  est. 
Postea,  detritisquibiisdam  litteris,  hocest  u  el  o,  ex 
Juuonio,  Junius  dictus  esl,  nani  el  templuni  Juuoni 
iit  Kalendis  Junii  dicalum  esl.  Alii  putaverunt  Ju- 
iiium  mensem  ah  Junio  Bruto  nomiuatuni,  qui  pri- 
nius  in  urbe  Roma  consul  factusest.  Sive  Junius  a 
re  diciiur,  hoc  est  a  junioribus  Romanotum,  qui  ar- 
mis  defendebanl  rempublicam.  Inde  Macrobiiis  dicil : 
Juuius  Maium  sequilur,  ex  parte  populi  noniinalus. 

XXI.  De  mense  Julio. 

Tamiil,  sive  Tani,  in  lle.braeo,  Epiphi  apud  jEgyp- 
lios,  Panemos  apud  Macedones,  Julios  111  Graeco,  Ju- 
lius  in  Latino. 

D.  Julius  uude  nomen  accepil? 

M.  A  quodam  imperalore,  hoc  est  a  Julio  C«s&re, 
quia  iti  quarto  Idus  Julii  nien-is  crealus  esl  Caius  Ju- 
lius  Caesar,  qui  primus  arripuil  irnperium  apud  Ro- 
nianos.  Deinde  propler  suum  honorein  de  suo  no- 
mine  Julius  mensis  dictus  est.  Nam  anlea  Quintilis 
vocabaiur. 

XXII.  De  mense  Augusto. 

Tamni  in  tlebraao,  Mesor  vel  Mesori  apud  /Lgyp- 
tios,  Loos  vel  Lor  apud  Macedones,  Au^ustos  in 
Gracco,  Augusius  in  Laiinp. 

D.  Augustus  unde  nomen  aotepit? 


A  M.  Ab  OctavianoCassare  Atigusto  ioperatore,  qui 
in  Kalendis  mensis  Augusli  vicit  Antoniuin,  de  re- 
gno  contendeutero,  el  Cleopalram  reginaiu  jF.gypti, 
uxorem  Antonii,  et  auxilia  el  exercilum  Anlonio  at- 
ferentem.  Hos  duos  vicil  Caesar  Augustus.  in  una  die 
KnJendarum  Augusti,  cl  pnsteai  Caesar  prineipalum 
habuit  totius  inundi.  Sic  Augti»tus  a  noiniue  August) 
diclus,  qui  eo  mense  prinium  consulatum  iniit,  et 
tres  triumphos  urbi  intiilii.  Deinde  Augusltis  a  po- 
pulo  Romano  appellatiis  est,  el  in  suum  honorem 
mensis  Auguslu*  vnratus  esl,  nt  sua  memoria  esset 
in  lempore.  Nam  ille  mensis  antea  apurt  Romanos 
Sexlilis  dictns  est,  eo  quod  sextus  inensis  srt  a  Mar- 
tio.  Deinde  dicit  Macrobius,  Auguslus  antea  Settilis 
vocabatur,  donec  honori  Augusti  ex  senaiusconsulto 
Augustus  dictus  cst. 

XXIII.  De  mense  Septembri, 

Elul  in  Hebraen,  Tooth  apud  iLgyptios,  Gorpeos 
U  apud  Macedones,  Septembrios  in  Crscco,  Sept  nther 
in  Latino.  Seplember  a  numero  noinen  accepit,  eo 
quod  septimus  iuiber  sit  a  Marlio,  quia  Martiusquon- 
dam  piimus  mensis  liiit  apud  Romanos,  tempo  e 
sc  licet  Romuli ;  et  ab  illo  alii  menses  nominantur, 
cx  nominibus  numeri  :  qiieiiiadinoduin  el  Quintilis, 
<o  quod  qnintus  sit  a  Martio.  Sic  Sexlilis  el  Seplem- 
ber  a  Martio  nnmerantur. 

XXIV.  De  mense  Octobri. 

'  Theseri  in  Hehraeo,  Paopi  apud  jEgyplios,  Hyper- 
boreteos  apud  Macedones,  Oelimbrios  in  Grascu, 
Ociober  in  Latino.  Oclober  dicitur,  eo  quod  octavus 
sil  inilicr  a  Martio.  El  hic  mensis  in  p  incipio  anni 
ponitur  apud  Orieulales. 

XXV.  Demense  Novembri. 

Maresvan  in  Hehraeo  ,  Aihir  apud  jEgyplios,  Dios 
apud  Macedones,  Novimbrios  in  Graeco,"  November 
p  in   Latino.  Novemb  r  autein   propi  ri^a  dicitur,  eo 
quod  nonus  imher  sit  a  Martio. 

XXVI.  De  mense  Decembd. 

Casleu  apud  Hebrxos,  Chiacbi  apud  £ gyptios, 
Apileos  apud  Macedones,  Decembrios  in  Graeco,  De- 
cember  iu  Lniino.  December  a  numero  nomen  acce- 
pit,  eo  qund  a  mense  Martio  decimus  sit  imber.  Et 
bic  mensis  in  principio  anni  ponilur  apud  Macedones. 

X X  VII.  De  tribus  dierum  nomi  ibusin  annaticompulo. 
Kalendo7,  lrlus,  Nonrn. 

Romulus  cmn  ingenio  acri  quidem,  sed  agresti  es- 
set,  siatiiin  proprii  ordinaret  imperii,  imtiiim  cujus- 
que  mcnMS  ex  illo  snmebat  die  quo  novam  lunam 
cnnligisset  videri;  quia  non  conlinuo  evenit  ut  eo- 
dem  semper  die  appareat,  sed  modo  tarditts,  inodo 
celerius,  certis  ex  causis  videri  solet.  Conlijjii  ergo 
iit  cum  tardius  apparuerit,  proecedenti  metisi  plores 
dits,  aut  cum  eelerius  pauciores  darenlur,  et  singu- 
0  lis  quitmsqne  mensibus  perpetuam  numeri  legem 
pr  mus  casus  addixil :  atqtic  sic  factuni  est  ul  alii 
t  iginta  et  unum,  al  i  undclriginta  snrtirentur  dies. 
Oinnibus  tamen  mensibtts  a  die  Nonarum,  id  esr. 
npno  die,  reprxsentari  placuit,  et  inter  Idus  ac  se- 
quenles  Kalendas  constiiutum  est,  s  decim  dies  esso 
numerandos.  Ideo  mensis  uberior  duos  illos  dies, 
quibus  atigehatiir,  imer  Kalendas  suas  et  Nooas  lia- 
tiebat,  atque  hinc  aliis  quintus  a  Kalendis  dies,  aliis 
septimus  nonas  facit. 

His  ergo  temporibus  poniitici  minofi  haec  provi 
deniia  delegab.itur,  ut  novae  lunae  primum  observaret 
aspeciuin,  visamque  regi  sacriliculo  numiaret.  Itaque 
sacriflcio  a  rege  el  ininore  poniiltce  celebralo,  id  esi 
pontifex  calata,  id  est  vocata,  in  Capitolium  plebe. 
juxta  curiam  Calabram,  qitae  casae  Romuli  proxima 
erat,  quot  dies  a  Kalendis  ad  Nonas  superesscnt  pro 
nuniiabal,  el  quinlanas  quidem,  qtiarum  posl  Kalen- 
das,  qimrto  Nonarum  inilium  esl,  dicte  qtiinquies 
verbo  Cnlo  :  sepiimanas  vero,  qtrarum  post  Kalen- 


663 


RED.-F.  VEN.  O-PHI.  PARS  I.  SECl .  II.  -  DIDASCALICA  SPURIA  ET  DURIA. 


it js,  '  cxto  Noii.niim  iniliurn  est,  repetitio  sepiies  eo  - 
dem  verliu  |irj-iln -i-ti  ii.  Verlmni  aulein  c:ilo  (jr-i-cuill 
esl,  id  esl  vocn,  el  hiinc  d  ein  qni  ex  lu .  d  ebus  qui 
ralarcnlur,  |n  iiiiinii  esset,  pl.n-un  K.ili  inl  .>  vocari. 
Hinr  et  ipsi  CnritB  .nl  'i ii.i iii  voc.iliaiilnr,  lalalna,  vel 
classis  iiniiiiTi  accepil,  qund  nmnis  in  exin  populns 
voi  -irrlnr.  I.leo  anloin  lilinor  ponllfex  dii"  qui  .id 
Nottas  superessenl  calando  prodebat,  quod  post  no- 
iiiiiu  lunaui  oporlehal   ntmai  uin  die  populares,  qui 

in  at-r .int,  confluere  in  urliein,  Bccepluros  causss 

ivi-i.iriuu  a  reRe  sacrorum,  seilurosque  quid  esset  eo 
mcnsc  r.irieuduin  Umle  quidfim  liiuc  Nunas  SBSti- 
inaut  dicias,  quasi  novat  initium  observaiionis,  vel 
quod  ab  eo  die  usque  ad  litns,  oelo  dies  com|iulen- 
lur.  Idus  autem  vocamr  dies,  qui  dividit  inensein. 
Iduare  enim  FJrusca  lingua  dividere.  csl.  Unde  viHua, 
quasi  valde,  idun,  id  est  valde  divi  a  ;  aut  ,  ui  quidani 
vnlu  l)  vidua.  id  est  »  virn  divisa.  Nomiiillis  lanien 
placet,  ldusdicUs  vocabuln  C.r*co,  nempe  a  specie, 
qiias  apnd  illes  idea  voratur,  quod  cn  die  plenani 
speciem  luna  denionstret. 

Ilaque  Itomulus  la  annuam  ordinavit  dimensio- 
nein.  ut  aiinus  de  em  mensium,  dierum  trerenturum 
quatu  r  baberelur,  mensesque  ila  disposuit,  ul  qua- 
tuor  ex  liis  Iricenos  et  singulos,  sex  vero  tricenos 
haberent  dies.  Sed  cum  is  numeriis  neque  sol  s,  ne- 
que  lunas  rationibus  conveuiret,  nonnntii|uam  usu 
veniebat  ut  rrigus  anni  a-stivis  mensibus,  et  contra, 
cslor  hiemalibus  prov.  niret.  Sed  secutus  Nutna  , 
quasi  bunc  oninem  ablalurus  errorem,  in  trccentos 
quiuquaginta  quatuor  dies,  quibus  duodecim  lunae 
curstis  conlici  credidii,  anntimextendit.  Hisquequin- 
qnagint.t  diebus  a  se  addilis,  adjeeit  alios  sex,  demp- 
los  ex  illissex  mensibus,  qui  triginla  babebant  dies, 
id  est  de  singulis  siugulos,  factosqtie  quinquaginta 
et  sex  dies  in  duos  novos  menses  pari  ratione  divi- 
sit,  ac.  de  doobus  priorem  Januarium  nuncupavii, 
primumque  anni  esse  voluit,  tanquam  bicipilis  dei 
menscm  ,  respicieniem  ac  prospicientem  transacti 
anni  linem  fulurique  principia.  Secundum  dicavil 
Februo  deo,  qui  luslrationurn  polens  credebatur,  a 
quo  et  Februat  iuni  vocavii.  statuitque  co  mense  lus- 
Irari  civiiatem,  ul  justa  diis  manihus  solverenlur. 
Pauio  post  in  Iionorem  imparis  numeri,  unum  adje- 
cit  diem,  quem  Januario  dedil,  ut  tam  in  annoquam 
in  singulis  iiiensibus,  uiirier  unum  Februarium,  im- 
par  numerus  servareiur.  N  am  quia  dut>decim  menses 
si  singtdi  aut  pari  aut  impari  nutnero  conipul-aren- 
tur,  consummatiouem  parem  facerent,  unius  pari 
numero  adjectus,  universam  putationetn  itnpaietn 
fecii. 

Januarius  igilur,  Aprilis,  Junius,  Sextilis,  Septein- 
ber,  November,  December,  viginti  novem  oenseban- 
tur  diebtis,  el  quintanas  Nonas  habehant,  ac  post 
Idus  in  omnibus  ad  decimum  sepiimum  Kalendas 
coinpuiabantur. 

Martins  vern,   Maius,  Quinlilis  ct  October,   dies 
triginta  unum  possidebant.  Nonae  iu  his  septimano- 
erant,  similiterque   pnst  Idus  sepleindeeim  dies  in 
singulis   usque  ad    seqttenies    Kalendas    roinpula 
hantur. 

Solus  Febriiarius  viginti  oclo  relinuit  tlies,  quasi 
inferis  et  diminutio  et  par  numerus  conveniret. 

Igllur  lioc  modu  a  Numa  ordinalo  aiioo,  qiiia  ad- 
huc  ad  perfecium  anni  iiumeruiii  aliqui  deerant  dies, 
maxima  pnst  aliquantus  annns  horuiu  tiegligenliu  in 
supputatione  temporuin  confusio  oriehatur.  Quam 
lieet  uiultis  et  varie  inlercalalis  diebus  aliquatenus 
eiiiciiilar.ni,  iiull.nn  tatiieii  tei  l.tin  auni  dimensioneni 
ad  pnjleros  Uaiisiniseruiil.  Ilaque  faclum  esl  ut  sictit 

Srecedenlis  rtomuli  sequens  Numa  diiiieiisioiieiu  anni 
eslruxil,  ila  quuquo  praecedentis  Niiintu  ordiualio- 
ueiu  sequens  Caitts  Ctcsar,  ut  pole  adhuc  iuconslaii- 
tem  el  vagain  rcprelieoderet,  el  leprehensam  ad  un- 
guem  enicndaret. 

Ergo  Caius  C-etar,  ninlatus  Agyplios,  adnumeruin 
solis,  qui  diebus  trerenlis  sexaginta  quinque  n  qua- 
dranle  cursuui  conlictL,  annum  dirijeie  coniendii 


A  llaque  deeem  dies  nbservationi  veleii  superadjecii, 
ul  aninini  irecenii  sexaginta  quinque  dies,  quihtis  sol 
zodiacum  lusir.it,  ellieercnt ;  et  ut  nec  quadrans 
deessei,  siaiuii  quarlo  <|unque  anno  sacrdotes ,  qui 
pr.<-i  lant  ntensibtis  ae  diehus,  unuin  intercal.irem 
iliitn,  eo  seilicet  inense  ac  loco,  quo  etiam  apud  ve- 
teres  mensis  iniercaluliatur,  id  est  anle  ullimos  Fe- 
bruarii  inensis  dies,  idi|tte  bis6exlum  censuil  nomi- 
nanduii).  Dies  aulein  deccm,  quod  ab  eo  additos 
diximns,  liac  ordinaiione  tlislribuit. 

In  Januaritiin,  el  Sexiilcm,  et  Deccinbrem,  binns 
dies  iiiscroit. 

In  Aprilem  aulem,  Junium,  Sepicmbrcm,  Novem- 
hrerit,  singulos. 

Feliruario  aulem   diem  nnn  addidit,  ne  deorum 
inleiiiiiini  religio  itiiniularetur. 

Ki  M.niio,  Main,  Qnintili,  Octobri,  pristinum  ser- 
vavit  siaiiiin,  quod  satis  pleno  erant  numero,  id  est 
triginta  uniim.  ldeo  elscpiimanas  habent  nouas,  sic- 
ut  Nttiiia  consliluit. 
B  J.tntiarius  auiem,  Scxtilis,  December,  tiuibus  Cx- 
sai  binos  dies  addidit,  licet  Iriginla  et  ununi  hahere 
po9t  C.esarein  cocperint,  quintanas  habent  Nonas ; 
ct  posi  Idus,  novemdecim  dies  a  I  sequcntes  Kalcn- 
das  compi  tantur  :  quia  Cnesar  quns  addidil  dies,  ne 
que  ante  Nonas,  neque  ante  Idus  inserere  voluit,  ne 
Nonarum  aul  Iduuin  religinnem  quae  statuto  crat  die, 
nnvclla  comuutatinne  corrumperet :  sed  nec  posi 
Id  .s  mox  voluit  inserere,  ne  feri.irum  qunruinque 
viularctur  indiclio,  scd  peraciis  cujusque  mensis  fe- 
riis  l.it  tini  diebus  advenis  fecit,  et  Januario  quidem 
quattior  Kalcndas,  et  tres  Kalendas  Fehruario  deilit. 
Aprili  sex  Kalendas  Maii,  Junio  ires  Kalendas  Julii, 
Augusto  qu.uuor  Kalcndas,  et  tres  Kalendas  Septem- 
bris.  Seplembri  tres  Kalendas  Octobris,  Novembri 
ires  Kalendas  Decembris.  Decembri  qualuorKalen- 
das,  el  Ires  Kalendas  Januarii. 

Ita  auteui  factum  est  ut  cum  omnes  menscs  hi, 
quibus  dies  addidit,  ante  hanc  ordinalionem  habttis- 
£  sent  mensis  sequentis  Kalendas  ad  decimum  septi- 
mum  revertentes  :  posiea  ex  augmento  additorum 
dierum,  hi  qui  duus  acceperunt,  ad  decimum  no 
nutn  :  qui  vero  unum,  ad  decin  um  octavum  hahc 
rent  rediium  Kalendnrum. 

XKVIH.  Homuli  menses. 

I      Mariius. 
1      Aprilis. 

5        Vlaius. 

»  Junius. 

5  Quintilis. 

6  Sexlilis. 

7  September 

8  Ociober. 

9  November. 
10  December. 

l'tnc  aulem.  uldunniis,  fueitint  solttnmiodo  men 
ses  deeeln. 

rj  WIA    Nuiiia!  iiunsa. 

1  Jnnnariiis. 

2  Februanus. 

3  MhiHiis. 

4  Aprilis. 

5  M.inis 

<>  Junius. 

7  Qinnlilis. 

S  Sexlilis. 

9  Sepleitiber. 

10  October. 

11  Novemher. 
IJ  lltseeniliei 


Yiliose  oulem  Quinlilis  el  Suiilis,  qui   uon  jam 
quinius  aui  sexius,  seil  tepllmus  el  uc(avu<  n  i<ie 
raitl,    ii. iin. -n   relinuei iint     Qnonini    slleruin   Caius 
C*s»e  suo  noinintt,  id  esi  Jiiliuni  appellavii  i  Vxiill 
in  viii.i  tisi|iie    id  uuneralorem  Aivgnsimn  pei 
rtlllle,  a  t|Uu  mensis  ille  AugllStUS  esl  JppelNlus 


665 


»E  ARITIIMETICIS  PROPOSITIONITIUS. 


666 


DE  ARITHMETICIS  PROPOSITIONIBUS. 


Dkinatio  nurneri  ob  aliquo  in  animo  concepti. 

;  Quomodo  numerus  a  qnolibet  animo  conccptus, 
quis  sit,  pnssit  agnosci.  Assninaturnutnprus  quilibet 
ac  triplicetur.  Triplicatus,  divid.itur  in  duas  partes, 
et  si  ambae  xquales  exstiterint,  qualcm  volueris 
absque  ulla  dilferen  ia  iteruni  triplicahis.  Quod  si 
inaequales  fuerint,  quae  major  fuerit  triplicetur.  Quo- 
liesque  in  ea  postquam  triplicaUt  Tuerit  9  inve  iri 
possint,  considerentur.  Quia  quolies  9  habuerit,  lo- 
t  es  2  sumendi  sunt.  Observandum  est  aulem  ut 
possint  postquam  numerns  triplicatur  et  divisus  est, 
ilerumque  medietas  fuerii  triplicata,  et  de  novenario 
tuerit  interrogalum,  hoceliam  adjungatur,  si  aliquid 
supra  unum  vel  duos  vel  quol  fuerint  novenarius  re- 
mansissel.  Quia  si  aliquid  remansisset,  septem  fuc- 
runl;  et  de  his  unus  sumendus  est,  hisque  in  sum- 
mam  redactis  pronunliandus  numerus,  qui  primus 
fuerat  menle  conceptus  :  verbi  gialia,  si  duo  fuerini 
animo  concepli,  cum  tripllcabuntur,  6  laciunt ;  6 
divisi  in  3  et  5  resolvuniur,  3  vero  triplicati,  9  ian- 
tum  efficiunt,  nec  remanet  aliquid.  Ergo  2  fuerunt 
qui  primi  menle  comprehensi  sunt.  Et  ideo  in  omni 
bujus  suppntalionis  ralione,  novenariusduos  scmpcr 
significai,  et  genarius  unum.  Sciendumque  quod  oin- 
nis  impar  nuinerus  qui  assumptus  fueril  el  ordine 
quo  prsedietum  esl  triplicatus  atque  divisus,  in  sena- 
rinm  terminatur.  Par  vero  numerus  in  novenarium, 
quia  unitas  secundum  suprsdictum  inodum  triplicatn 
alque  divisa,  senar  um  procrcat.  Binarius  vero  nu- 
merus  simili  inodo  (riplicalus  atqtie  divisus,  novena- 
rium.  Quia  hi  duo  nuineri  idein  umis  ct  duo,  pari- 
latis  et  impariialis  dicuntur  esse  principia. 

Item  aliler. 

Assumitur  numerus  quilibct  ac  Iriplicalur :  Iripli- 
celur,  dividalur  in  duas  partes,  el  lunc  i'le  qui  nu- 
merum  mente  concepit,  interrogetur  si  ipsius  nu- 
meri  sil  sequa  divisio  ;  quod  si  pares  ambas  esse 
partes  responderit,  nihil  stimaiur  ;  si  autem  impares 
esse  dixerit,  unum  sumaiur  in  hac  prima  divisione 
ad  memoriam  divinantis.  Aique  iterum  una  pars  di 
visionis  quando  ambae  ajquales  fuerint,  alisque  difle- 
rentia  iriplicelur.  Si  vero  impares  fuerint,  major 
pars  triplicanda  est,  alque  dividenda,  sieut  superius, 
in  duas  partes.  Iterumque  interrogandum  sieequalis 
aut  insequalis  sit  facta  uivisio.  Et  si  asqualis  quidem 
facia  est,  nihil  sumendum  est.  Si  auleni  iua  qualis, 
duo  sumendi  sunt  in  secunda  divisinne.  Et  si  in  me- 
dielale  divisionis  asqua  is  fuit,  absque  ulla  partium 
dilierentia,  qui  noveuarii  contineanlur,  interrogan- 
duni.  Quod  si  ineequalis  fuit,  in  niajori  parte  qu%- 
rendum  est ;  quotquot  novenarii  in  ea  inveniuntur, 
tot  quaieroos  divinator  sumere  debet,  ut,  verbi  gra- 
lia,  si  sex  fuerinl  menle  concepli,  cum  triplicati 
tuerinl,  18  faciunt ;  18  divisi  in  9  et  9  pariiunlur.  Et 
quia  xqualis  esl  divisio,  nihil  ibi  sumen  lum  est. 
Novem  iterum  quae  esl  medietas  hujus  divisionis, 
triplicali  laciunt  27 ;  27  divisi  in  13  et  14  resolvun- 
tur;  et  quia  isia  est  secunda  divisio  et  insequa,  duo 
snmendi  sunt,  cum  in  majori  parle  ipsius  divisioms, 
hoc  est  in  14,  quserendum  est  quoiies  9  possint  in- 
veniri,  14  semel  9  sunt,  de  his  9  4  a  divinante  col- 
ligendi  sunt,  qui  duobu;  qui  in  secunda  divisione  col- 
iecti  sunt  adjuncti,  6  faciunt :  senarius  ergo  nume- 
rus  priinus  nienie  compreheiisus  est.  Et  lioc  in  hac 
oratiouc  notandum  est,  quod  si  ambae  divisiones  pa- 
ritati  responderint,  nihil  ex  his  sumendum  esl;  si 
secunda,  duo  sumendi  sunt,  noveuarius  vero  qua- 
lernarii  signiftcationem  continet.  Quod  idco  in  hac 
supputstione  aliter  quam  in  superiori  accidcre  vide- 
tur .  lraec  bis  Iriplicatur  et  bis  dividitur,  il!a  vero  bis 


A  triplicalur  el  semel  dividilur;  quaproptor  in  hac  no- 
venarius  quaternarium,  nulla  vero  binanum  siirni- 
ficat.  " 

Item  aliter. 

Qunmodo  diviiiandum  sit  qua  feria  septimanajqiii- 
libet  homo  quamlibcl  rem  tecisset.  Quicunque  iiti- 
niernm  ciijiisque  feriae  mimen  coniinenlem  anirno 
conceperil,  primo  debet  duplicare,  deinde  ilii  nu- 
mero  duplicato  quinque  adjungere,  ipsainquc  sum- 
inam  quaj  de  his  collecta  est  qumquies  inultiplicare. 
deinde  lolum  decies  ducere,  postea  ex  toto  2  0  in[- 
lere,  et  hoc  qtiod  remanct  pio  leriao  numero  leneie  : 
ut,  verbi  gratia,  si  dc  prima  fena  ratio  haheatur, 

jj  unum  duplicelur,  fiunt  2;  his  5  adjunginiur,  liunt  7  ; 
qui  7  quinquies  inulliplicali  fiunt  35;  qui  35  decies 
diicti  liunt  350  ;  de  quibus  si  250  de  totius  summae 
colleciioue  auferantur,  el  quot  centenarii  remanse- 
runt  diligenter  consideretur,  quia,  sicut  pr*dicluin 
est,  semel  centeni  primam  feriam  signilicant :  bis 
centeni,  secondam ;  ter  centeni,  terliain  ;  quaier  cen- 
leni,  quartam ;  quiiiquies  centenl,  quintam,  sexies 
c.enteni,  sextam;  septies  cenleni,  septimam.  Item  si 
de  secunda  feria  ratio  habealur,  2duplicenlur,  llunt 
4.  His  5  adjungan  ur,  lluni  9.  Qui  9  quinquies  mul- 
tiplicali,  45 ;  deciesducti,  fiunt  450;  de  his  tolle  2  0, 
remanenl  200,  qui  secondain  feriam  signilieanl.  Si 
de  lertia  feria  ratio  babeatur,  3  duplicentur,  liunt  6 ; 
his  5  adjunganliir.  liunt  II  :  qui  11  quinquies  multi- 
plicali,  55;  qui  55  decies  ducii,  liunt  550;  de  his 
tolle  250,.remanenl  300,  qui  lerliam  feriam  signifl- 
canl.  Si  dc  quarta  feria  ratio  quieriiiir,  4  dnp  icen- 
lur,  liunt  ii;  bis  7  adjungantur,  fiunl  15,  qui!5 
quiiiquias  multipilcali  liunt  76,  qui  75  decies  ducti 

**  liunt  750  ;  de  his  lolle  250,  reinanent  500,  aui  quin- 
'.am  feriam  signilicanl.  Si  de  sexta  feria  raiio  inqui- 
riiur,6duplicentur,  liunt  12:  his5adjungantur,  liunt 
17;  qui  Uquiiquies  inultiplicali  iinnt  85;  qui  85 
decies  ducli  fiunt  850 ,  de  his  loile  250,  remanent 
600,  qui  sextani  feriam  sigoificent.  Si  dc  septima 
feria  ralio  iiiquirilur,  7  duplicentur,  liunl  14;  his  S 
adjungantur,  titiut  19  :  qui  19  quinquies  multiplicali 
fiunt  95,  qui  95  decies  dticti  liunl  950;  de  his  tolle 
2  >0,  remanetit  700,  qui  septiinam  feriam  signilicanl. 
Si  huic  nuniero  aninium  luum  dil  genler  cominenda- 
veris,  omnes  fcrias  absque  errore  explorare  poteris. 

llem  aliud  argumcntum. 

Verum  cum  vero  facit  verum.  Minus  cum  vero 
facit  veriim.  Verum  cum  miniis  facit  minus.  Minus 
cuni  minus  facit  minus.  Verum  essentiam  ininiis  ni- 
hil  siguilicat.  Pone  sunimam  nunieri,  quam  volueris, 
in  veri,  hoc  est  essenlix  nomine,  et  pone  aliam 
u  sunimnm  cujus  volueris  numeri  ad  adverbium  quod 
ininiis  dicitur,  nominequod  nihilum  signilicare  dixi, 
et  confer  illas  duas  sumuias.  Quse  major  fuerit,  vin- 
cil  minorein.  ct  consumit  eam  juxta  magnitudinem 
quaniitalis  suac  :  ut,  verbi  gratia,  si  jungantur  duse 
suinmaB  numerorum,  unaque  veri  nomine,  id  est  es- 
sentiie  appellata  sil,  ut  sunt  7,  alia  qu*  minus  ad- 
verbii  nomine  voceiur,  nt  sunt  3  ;  hse  du«  summx 
numero  sibi  coliala?,  hoc  est  essenlis  et  non  essenlis, 
quia  major  est  suinma  veri  qnam  illius  quae  dicilur 
minus  :  sicul  plus  sunl  7  quam  3  minus,  si  non  iiih- 
jori  parte  quam  vincere  potesl  hoc  4,  valet  enim  3 
minus,  et  7  reinanenl  4,  simihler  si  junganiuro  veri 
iiomine,  et  7  miuns,  quia  major  est  mhili  quam  es- 
sentiee  suinma,  vincil  sepienarius  non  existens  ter- 
narium  subsislentem,  et  cousumil  eum  sua  non  cs- 
seniia,  et  remanenl  de  ipso  sibi  4  numeri  non  exi- 
stenles;  el  hoc  esl  quod  dicilur,  junge  3et  7  minus, 
faciunt  k  nnniis.  Si  aiitem  3  non  gxistentes  simul  et 


667 


BKDAI  VKN.  OPtll.  PAIIS  I.  SliCT.  II.  —  DIDASCALICA  SPUHIA  F.T  DUBIA 


G68 


7  aimlliter  non  existeules  nunieri,  nt  ittnt  7  et  5  A  faciiinl,  valel  eiiim  veruin  eriiccre,  et  niinus  non  ef- 
veri,  id  est  exislenlein  uuineruni  efllciunl,  huc  est      Ucere  ;  |unge  3  iniiius  el  7,  liuni  10 ;  iierum  Junge 

deuariuin.  Sicduoi>unexi>lenles  iiuiix-ioruin  su .>■      3  imniii  ci  7,   fiunl  4 ,  junge  5  et  7  uiinus,  juoge  3 

driiuiiiiuui.i',  ut  sunt  3  ininus  et  7  iiiinus,  10  minus      iiiinus  el  7  niiiiiis,  Uuni  10  minut, 


incipiunt  alia:  propositiones  ad  acuendos  juvenes. 


Kt  primo  de  limace. 

Limax  lnii  ab  hirundine  inviialus  ad  prandiniu 
infra  leuiam  iiiism,  in  die  aulein  hoii  potuit  plus 
quam  unam  unciam  pcdis  ambulare.  Dicat  qui  velil 
inquol  annos  vel  dies  ad  idem  prandiuni  ipse  limax 
perambulavit. 
De  homine  el  aliis  hominibut  in  ria  sibi  obviantibut. 

Quidam  vir  ambulansper  viam,  vidit  sibi  alins  ho- 
miucs  obviames,  et  di\it  eis  :  Uuii.im  fuisselis  alii 
taiiiiiin  qnantl  csiis,  et  medietas  medielalis,  et  rur-  B 
sus  de  HiedieUle  raedietas,  tunc  una  mecum  cen- 
lum  fuisselis.  Dical  qui  vult  quol  primis  ab  illo  visi 
fuerunl. 

De  duobut  profieisceniibus  visit  cieoniit. 

Duo  viri  ambulantes  per  viam  videnles  cieonias. 
dixerunl  inter  se  :  Quol  suul  ?  Qui  confer  nles  nume- 
rum  dixerunl,  Si  essent  aru-  taiilas  et  eriam  lanue  et 
medietas  tertii,  adjectis  duahus,  centuni  fuissenl. 
Dicat  qui  polesl  iiuani.v  fueruut  qu.e  priuils  ab  illis 
vis*  sunt. 

De  liomine  et  equis  in  campo  puscenl  bus. 

Quidam  honio  vidit  eajUQS  pascentes  in  cainpo; 
opiavit  dicens  :  Ulinam  fuis  etis  mei  et  essetis  alii 
tanluui  et  medielas  lued.eUilis,  certe  gloriarer  super 
eqiioscetilum.  Discernat  qui  vull  quot  equos  in  pri- 
mis  vidil  ille  liomo  pasceotes. 

De  emplorein  denariis  cenlum. 

Dixit  qiiidain  mercaior  :  Volo  de  centuin  denariis 
centum  pnrcos  euiere,  sic  lamen  ut  verres  iOdena- 
riis  einaiur,  scrofa  auiem  5,  duo  vero  porcelli  1  de- 
nario.  Dicat  qui  inlelhgil  quol  verres,  quot  scrola', 
quuive  porcelli  esse  debeani,  ul  iu  neutris  nec  super- 
abundel  numerus,  nec  raiuualur. 

De  duobus  hobentibut  negotialionem  C  sol.  communes. 

Foerunt  duo  negolialores  habentes  centum  solidos 
coinuiiiiies,  quibus  eineiviu  porcos;  emeruiit  aulem 
in  solidis  2  poroos  5,  voleuies  eos  saginare,  atque  ile- 
ruin  venundare,  et  in  solidis  liieruin  facere.  Cuuique 
«iilis-eiit  tenipus  non  esse  ad  saginan  los  porcos,  et 
ipsi  eos  iioii  valuissenl  lempore  hieiuali  pascere,  ten- 
lavcre  venundando  si  poiuissenl  lucruin  facere,  sed 
noii  potueriint,  quia  non  valebant  eos  amplius  ve- 
nund.ire,  nisi  ut  empii  I  .eranl,  id  esl  ul  de  5  pnrei6 
Ssnlidos  acciperenl ;  cum  hoc.  eonspexisseni,  dixe- 
ruut  ad  invicem :  Oividamus  eos ;  dividentes  auteni  ei 
vendenies  sicul  emerani,  feceiunt  lucrum.  Dicai  qui  D 
valet,  in  primis  quol  porci  fueruut  et  dividat  ac  ven- 
dal.  ei  lucrum  facial,  quod  facere  de  siuiul  vcuditis 
uon  valuit  libras  30. 

De  disco. 

Esl  discus  qui  pensat  libras  30,  sivc  solidos  600, 
habens  in  se  auruni,  argentuin,  aurichaleum  ct  stau- 
iiuiii  :  (|uaiituin  h.ibel  auri,  ler  taiitiim  Inbel  argeuli  : 
quanluui  habet  argenli.ler  lantuui  aurichalci  :  quan- 
lum  auridialci,  ler  tanlum  htuiini.  Dical  qui  potest 
quaillum  uiiai|iiieqiii'  spccies  pensul. 
De  cupu. 

l'.-.i  cupa  iin  i  qoie  centuni  inelrelas  implelur  oa- 
pientibu»  siugulis  inndia  tn.i  ,  hahens  UsiiiUs  tres, 
ex  iihhImm  iiin  nuinero  :  tertia  pars  et  sexla,  per  iin.iin 
'iviiiUin  curril ;  per  alleram,  lerlia  pars  sola  ;  per 
lertijin,  MiU   l.iniuni.  Otcal  qul  vull  quivi  sexlarii 

per  uoamquamque  (Utulam  cuourriSMnli 


De  taijo. 

Ilabeo  sagum  habentem  in  longiiudine  cubilos  100 
el  m  tongitudine  80  ;  volo  exinde  per  portiones  sagu- 
los  farere,  ila  ut  unaqua».que  portio  habeat  in  longi 
tudine  cubilos  5  et  in  latiiudine  cubiios  4.  Dic  ergo, 
sapiens,  quot  saguli  exinde  lleri  possinl. 
De  linteamine. 

Habeo  linieamen  onum,  longum  cubitorum  60,  la- 
ium  cubiiorum  60,  volo  exinde  poi  tiones  facere,  ila 
ut  unaquxque  portio  habeat  in  longiiudine  cubltns 
senos  etin  latitudine  quuternos,  ul  sufficiat  ad  tuhi- 
cain  consuendam.  Dical  qui  vult  quot  lunicae.  exinde 
lieri  possint. 

De  duobut  hominibus  alter  alterius  tororem 
accipuntibut. 

Si  duo  homines  adinvicem  aller  alterius  sororein 
in  conjugium  sumpserit,  dic  (rogo)  qua  propinqui- 
late  lilii  eorum  sibi  perilneam. 

De  dvobus  hominibus  alter  atterius  matrem 
accipieHlibus. 

Si  duo  bomines  alter  alterius  maireiu  similiter  in 
conjugium   tiimpserit,  qiiali  cognalione   lilii  eorum 
sibi  conjungaiuur? 
De  putre  et  fitio  malrem  el  ejus  fitiam  uccipientibut. 

Si  relicUm  vel  viduam  et  liliam  illms  in  conjugium 
ducant  pater  et  fitius,  sic  tamen  ul  lilius  accipiat  ma- 
uvni,  et  pater  liliam  ;  Ulii  qui  ex  his  fuerint  procreali, 
dic  (qu%so)  quali  cognaiiohe  subjuuganiur. 

De  palrefaiiUiat  et  tfibus  fitiis  ejus. 

Quidam  palerfamilias  inoriens  divisit  in  hxredilale 
iribus  llliis  suis  triginta  ampullas  vitreas,  quarum 
decein  fueruul  plende  oleo,  aliae  decem,  dimidne. 
ii-rii.v  devein,  vacua:.  Dividal  qui  potesl  oUuin  et 
amputlas,  ut  unicuique  eorum  de  iribus  llliis  aequa- 
liler  obvcniat,  lam  de  vilreo  quam  de  oleo. 

De  rege  et  ejut  exercitu  i>t  trUfinta  viitit  cotleclo. 

Quidam  rex  jussil  famulo  suo  de  triginta  villis 
colligere  exercilinn,  eo  modo  ul  ex  unaquaque  villa 
tot  lioniines  sumerel  quoiquol  illuc  adduxissel.  Ipse 
lamen  ad  primam  villam  Solus  venii,  ad  secundam 
cum  allero,  jam  ad  tertiara  tres  vencrunt.  Dicai  qui 
potest  quot  homines  luissent  coilecli  de  his  triginla 
villis. 

De  bote. 

Uos  qui  lota  dio  aratur,  quot  vesligia  facial  in  ul- 
timu  riga? 

0 e  homine. 

Quiero  a  le  ul  ittctt  niilil  quol  rigas  liomo  faclns 
li  it.i-at  in  agro  siki,  quaildn  de  ulroquc  capile  cainpi 
tres  vei-suras  faclus  habuerit. 

De  duobui  hominibus  bovet  ducentibut. 

Duo  homines  ducebaul  boves  per  viaui,  e  quibus 
uiiiis  dixit  alieri  :  Du  inihi  bove»  duos  rt  hubebo  tut 
bovcs  quol  el  lu  habes.  Al  ille  ait :  l>u  milii  (luauil) 
el  lii  linvcs  duos,  el  habebo  duplum  1411.1111  lu  hubes. 
Iiicnt  nin  velil  quot  boves  luerunl  quod  unusquisque 
liulniil. 

/><•  duobut  (ruiribut  tingitlas  torores  habentibus. 

Vifs  igilur  fralres  erunl,  qui  singnlus  sorores  ha- 
bebanl,  et  lluvium  transirc  dctirbant ,  ri.il  emni 
imiruique  illoriim  concupiaCMtia  m  kornre  prounn 
sui ;  qui  venicnles  ad  lliiviuni.  nnn  imoniiuxl  niii 
paiv.iiu  ii.ivuuluni,  111  quu  noo  poieranl  aniplms bW 


669 


DE  ARITHMETICIS  rROPOSITIONIBl.lS. 


670 


duo  ex  illis  (ransire.  Dical  qui  polesl  qualiier  fluVium 
Iransieiuol,  ul  nc  una  quidem  earum  ex  ipsis  inacti- 
lata  sil. 

De  lupo  el  capra  et  fasclculo  cauli. 

Ilomo  quidain  debel):i(  ullra  fluvium  transire  lupum 
ci  fasciculuw  uauli  et  capram,  el  non  poluil  aliam 
n ' vcm  invenire  nisi  qux  duos  tanium  ex  ipsis  ferre 
valebal;  praeceptum  itaque  ei  fuerat  ul  omnia  lisec 
ulir.i  omnino  ill<esa  transirel.  Dicat  qui  polest  quo- 
modo  eos  illaesos  ultra  Iransiret. 

De  riro  tl  muliere  ponderantibus  plaustri  pondut 
onusti. 

De  viro  et  muliere,  quorum  merque  pondus  hahe- 
bat  plaustri  ontisii,  duos  habemes  iufanies,  inler 
utrosque  plauslrali  pondere  pensanies,  fluvium  trans- 
ire  debuerunt :  navem  invenerunt  quae  non  poieral 
ferre  nisi  unum  pondus  plauslri.  Transfrelare  lacial, 
qtii  se  putat  Dosse  ne  navis  inergatur. 
De  hiricis. 

Dc  hiricis  masetilo  ei  feiuina,  liaheutibiis  duos  na- 
tos,  librant  ponderaniibus,  lltivium  transire  volen- 
tibus. 

De  campo  el  ovibus  in  eo  locandis. 

Est  campusqui  babet  in  longiiudine  pedes  ducen- 
ims,  et  iu  latiltidine  pedes  centum  :  volo  ibidem  mit- 
tere  oves,  sic  tanien  ut  unaquxque  ovis  habeal  in 
longitudine  pedes  quinque,  et  in  lato  quatuor.  Dical 
(roga)  qui  valetquod  omnes  ibidem  locari  possinl. 
De  campo  fastiyioso. 

Esl  campus  fasligiosus,  qui  habet  in  udo  latere 
perlicas  cenium,  et  in  alio  latere  perticas  cenlum, 
et  in  fronle  perticas  quinquaginta,  et  in  medio  per- 
ticas  sexaginta,  el  in  altera  fronte  perticas  qtiin- 
tiu.iginta.  Dical  qui  polesi  quot  aripcnnns  clau  lere 
debe'. 

De  campo  quadiunyu'o. 

Est  camptis  quadrangnlus  qui  habet  ii:  uno  lalere 
perlicas  triginla,  et  in  alio  perlicas  triginta  tluas,  ei 
in  fronte  perlicas  triginia  qualuor,  el  in  altera  frontc 
perticas  Iriginta  duas.  Dicatqui  puieslquol  aripenni 
in  co  cojicludi  debent. 

De  campo  triangulo. 

Est  campus  triangulus  qui  habet  in  uno  laterc  per- 
ticas  trigiiila,  el  in  alio  perticas  triginia,  et  in  froute 
perticas  novemdecim.  Dicat  qui  polest  quot  aripen- 
nos  coocludere  debet. 

De  campo  rolundo. 

Est  campus  rolundus  qui  habct  in  gyro  perlicas 
quadriugeutas.  Dic  quoi  aripennos  capere  debet. 

De  campo  tl  cane  ac  fuga  leporis. 

E  t  campus  qui  babet  in  longitndine  pedes  centum 
quinquaginta ;  iu  uno  capile  stsbal  canis,  et  in  al- 
tero  iepus :  protnovit  namque  canis  ille  post  leporem 
currere ;  asi  ubi  canis  faciebal  in  uno  saltu  pedes 
novem,  lepus  iransmiliebat  septem.  Dicat  qui  velit 
quot  pedns,  quotve  saltus  vel  canis  persequendo  vel 
lepus  fugientlo,  quoadusque  comprehensus  est,  con- 
fecerinl. 

Dc  civilate  quadrangulu. 
Esl  civitas  quadrangula  quae  habet  in  uno  lalere 
pedes  mille  cenium,  et  in  alio  lalere  pedes  mille,  et 
in  froule  pedes  sexcenlos,  et  in  allera  pedes  sexcen- 
los :  volo  ibidem  lecta  domorum  ponere,  sic  ut  ha- 
beal  unaquaeque  casa  in  longitudine  pedes  quadra- 
giiiia,  et  in  laiitudiue  pedes  triginla.  Dicit  qui  velit 
qdot  casas  capere  valet. 

De.  civitate  triangula. 

Esl  civitas  triangula  qnae  habei  in  uno  lalere  pedes 

centum,  el  iu  alio  cenium,  el  iii  fronte  pedes  nona- 

gnita  :  volo  ul  lial  ibi  domorum  cottstructio,  sic   ia- 

men  ut  unaquaeque  dointis  habeat  in   longitudine 


A  pe  les  viginti,  et  in   laiitudine  pe  les   decem.  Dieal 
quol  douiuscapi  debent. 

De  civitate  rolunda. 

Est  civilas  rotunda  qua;  hahet  in  circuilu  pedum 
octo  millia.  Dieal  qui  polest  quotdomus  caperede- 
bet,  ila  ut  unaqtiaeque  domus  haheat  in  longitudine 
pedes  (nginla,  et  in  lalitudine  pedes  viginli. 

De  basilica. 
Est  basilica  qttae  habelin  longitudine  pedes240  et 
in  lalo  pedes  120,  latercnli  vero  slratae  ejusdem, 
unus  lalerculus  habet  in  longiludine  tincias  '23,  hoc 
est  pedem  unum  cl  tuicias  II,  el  in  latitudine  uncias 
12,  hoc  est  pedein  I.  Dical  qui  velit  quol  lalerculi 
eam  dcbent  implere. 

Decavana. 

Est  cavana  quae  habet  in  longitudine  pedes  cen- 

lum,  et  in  latiiudine  pedes  M.  Dical  qui  velit  quoi 

R  cupas  capere  debet,  iia  lamen    ut  unaquaeque  cupa 

"  babeat  in  longitudine  pedes  "1  el   in  lato  pedes  4,  et 

pcrvius  unus  babeal  pedes  4,  et  unaquxque  cupa 

babeat  pedes  7. 

De  quodam  patrefamilias. 
Quldam  paterfamilias  habuit  familias  20,  eljussil 
eis  dare  de  annona  modios  20  ;  sic  jussil  ul  viri  acci  - 
piant  modios  ternns,  ct  mulieres  bioos,  el  infantes 
singula  semodia.  Dicat  qui  potest  quol  viri,  quol- 
mulieres,  quoive  ittfantes  fuerunt. 

Alia. 

Quidam  paterfamilias  linlmil  familias  90,  ct  jussit 
eis  tlare  de  annona  uiodios  90;  sic  qtioque  jussil  ul 
viri  acciperent  modios  lernos,  el  mulieres  binos,  et 
infantes  singula  semodia.  Dicat  qui  polest  quol  viri, 
quot  mulieres,  atit  quot  infanles  fucrunt. 

De  obitu  cujusdam  palritfamilias. 

,,  Quidam  palerfamilias  mnriens  reliquil  infantes,  et 
^  in  lacultate  sua  sondoruin  860,  el  uxorem  prxgnan- 
letii,  qui  jussil  ul  si  ei  masculus  nascereltir,  acciperel 
de  omni  in.tssa  uncias  novein,  el  tnater  ipsius  acci- 
perei  uncias  tres;  si  aulein  Glia  nascerelur,  accipe- 
rel  quinqttc  uncias,  et  maier  ipsius  acciperel  eliam 
quinque  uncias.  Coniigit  auieni  ul  geminos  parturi- 
let,  id  cst  puerum  et  puellam.  Solvat  ergo  qui  po- 
lesi  quanlum  accipil  maler,  vel  quantiim  fllius  , 
quaniuiiive  lilia. 

Aiiu. 

Quidatn  paierfamilias  babtiit  familias  30;  sic  vero 
jussii  ut  viri  acriperent  modios  lernos  et  mulieres 
biuos,  et  infantcs  singtila  semodia.  Solvat  qui  potest 
quot  viri,  quol  mulieres ,  quotve  infames  lueriint. 

De  satulalione  cujusdam  senis  ad  puerum. 
Quidam  senior  salulavit  puerum,  cui  dixit  :  Viv.is, 
lili,  vivas  (ioquit)  quanlutn  vixisli ,  el  aliud  tantum, 
et  ler  lanlum,  addaiqtte  libi  Deus  untim  de  annis 
"  meis,  et  impleas  annos  centum.  Solvat  qui  potcst 
quoi  aiinorum  tunc  lempore  ipse  puer  erat. 
Alia. 
Qtiidam  paterfamilias  babuit  familias  100,  quibus 
praecepit  dare  de  aiinona  modios  100  ;  eo  vero  te- 
nore,  ui  viri  acciperenl  modios  temos  ,  et  tnulieres 
binos,  et  infantes  singula  semodia.  Dicat  ergo  qui 
valet  quot  viri,   quot  mulieres,   aui  qtiot  iniantes 
fueruni. 

De  quodam  adificane  domum. 

Homo  quidam  volens  sedificare  domum  .  locavit 
artiflces  6,  ex  quib  is  5  magistri  et  I  discipulus  eral ; 
el  convenit  intcr  eum  qui  aidilicare  voleoal  et  arli- 
lices,  ut  per  singulos  dies  25  denarii  eis  in  mercedc 
darcniur  :  sic  tamen  ut  discipulus  medieialem  de 
hoc  quod  untts  ex  magislris  accipiebai,  acciperel 
Dicai  qui  potesl  quanliim  uuusquisque  de  illis  per 
unumqiiemque  d  cui  accepit. 


BED/E  VEN.  OPER.  PARS  I.  SECT.  II    -  DIDASCALICA  SPURIA  ET  DUBIA. 


671 

De  iinim :.|i!'iu  «mptii. 

Voluit  quidam  emere  atiiinali*  proniisrua   100  de 
soliclis  tOO,  iu  ui  euttus  3  solidis  emerelur,  bos  vero 
in  solidum  I,  et  S<  oves  in  solidn  t.  Dicat  i|ui  valel 
quot  caballi,  vel  quot  boves,  quoive  fuerunl  oves. 
Atia. 

Quidam  bomo  voluit  de  100  solidis  atiimal  a  pro- 
iniscun  emere  100  inOrienie;  qui  jussit  famulo  stio 
ul  cameluin  in  5  sol  dos  acciperei,  asinum  in  soliHo 
1  et  40  oves  iu  solido  I  romptraret.  Dical  qui  vull 
quot  cameli,  vel  asini,  sive  ove*,  in  negolio  100  so- 
lidorum  fticrunl. 

De  homine  et  ovibut  patcentibut. 

Quidam  homo  vidit  de  nionte  oves  pascentes,  et 
dixit :  Ulinam  haberem  lantum,  et  aliud  lanlum,  el 
inedietatem  rte  mcdielate,  el  de  hac  medielale  aliam 
idcirco  medielalem,  ego  ceniesimus  nna  cum  ipsis 


074 


A  dixerunt  ei  :  Erater,  ita  uobis  porlionem  invenlionii 
luas,  qiii  renueiis  uoluit  dare  :  ipsi  vero  irrueiile» 
dirlpuerunt  saccttlum,  el  tulil  sibi  qttisque  aolidot 
50.  Dicat  qui  vull  quol  homines  fuerunt. 
De  euitcopo. 

Quidam  episcopus  jussit  panes  14  in  clero  dividi. 
Pracepit  enim  sic  ut  sihguli  preshyleri  b  nos  acd- 
pereut  panes.  diaconi  dimidium,  lector  quariam  par- 
tem,  ita  lamen  flat  ut  clericorum  el  panum  onus  sit 
numerus.  Dicat  qui  valet  quot  presbyleri,  trel  qucl 
diaconi,  quolve  leclores  esse  debeanl. 

De  homine  uholasluns  obvianle. 

Quidam  hoino  obviavil  scholariis,  et  dixit  eis  : 
Quanii  eslis  in  schola?  Unus  attiem  ex  eis  respnnriit 
dicens  :  Nolo  hoc  lihi  diCere,  lu  numera  nos  bi- , 
niulliplica  ler,  tunc  divide  in  quatuor  paries,  quarta 
pars  nnslrum,  si  ine  addis  cum  ipsis  ,  eentenarium 
explet  numcrum.  Dicat  qui  vult  quanti  fuerunl  qoi 


meam  ingrederer  donuim.  Solval  qui  potesl  quol  ^  prideui  ouviaverunl  ambiilanti  per  viam 


oves  vidit  ibi  pascenles. 

De  tode  et  tcrofa. 

Quidam  palerfamilias  slabilivit  curlem  novam  qua- 
drangulam,  in  qua  posuil  scrofam  quae  peperit  por- 
cellos  7  iu  media  sode  ;  q»ia  una  cum  inalre,  qu» 
oclava  est  :  pepererunt  igitur  unusquisque  in  omni 
angulo7,  et  ipsa  iterum  in  media  sode  cum  omnibus 
genera  iter  pe  erit  7.  Dical  qui  vuli  cum  ma  ribus 
quot  porci  fucrunl. 

De  scala  ruut  cenlum  gradibut. 

Est  scala  una  habens  gradus  100  :  in  primo  graclu 
sedebat  columba  1,  in  secundo  4,  in  terlia  3,  iu 
quarlo  4,  in  quiulo  5,  sic  in  omni  gradti  usqtie  ad 
centesimuui.  Dical  qui  poiesl  quot  columhas  in  to- 
tum  fuerunl. 

De  porcit. 

Honio  quidam  babuit  300  porcos,  et  jussil  ui  lol 
porci  numero  impari  in  trcs  dies,  ires  occiderenlur.  _ 
Similis  est  de  30  senienlia.  D  cat  modo  qui  polesl  {j 
quol  porci  itnpares,  sive  de  300,  sive  de  30,  io  Ires 
d  es  occidendi  sunt :  hsee  raiio  iuriissoltihilis  ad  in- 
crepamlum  composita  est. 

De  talutatione  pueri  ad  patrem. 

Quidam  puer  salulavit  palrem.  Ave  (inquil)  pa- 
ter.  Cui  pater,  Valeas,  lili,  vivas  qiianluin  vixis  i ; 
quos  annos  getuinalos  triplicabis,  et  sumc  unuin  de 
annis  tneis,  et  habebis  annos  centum.  Dicat  qni  va- 
let  quot  annorum  lunc  ipse  puer  eral. 
/).'  columba. 

Columba  sedens  in  arbore  vidit  alias  vnlantes  ; 
dixit  eis  :  Ulinaui  fuissetis  ali*  laniae  et  atlhuc  lan- 
i*\  liinc  uiia  mecum  cenlum  lui&selis.  Dicat  qui  po- 
test  quol  colutubai  erant  in  primis  volantes. 

De  sueculo. 
Qtiidam  homo  ambulans  per  viam  invenit  saccu- 
lum  rum  talentis  duobus.    Iloc  qtioque  aJii  vtdentes 


De  carpenlariit. 
Septem  carpentarii  septenas  rolas  fecerunt.  Dicai 
qui  vult  quol  carra  fecerunt. 

De  vino  in  vascul  t. 
Ceulum  metra   vitti,  rogo  ul  dical  qui  velil,  quot 
texiarios  capiuul,  vel  ipsa  etiam  centum  melra  quoi 
raeros  babent. 

De  patre  familiat  dislnbuenie. 

Quidain  palerfamilias  mnriens  divisil  quatuor  filiis 
suis  quatuor  vascula  vini;  in  primo  vase  eranl  mo- 
d  a  40,  in  secundo  30,  in  lerlio  40,  et  in  quarlo  10, 
qui  vocans  dispensatorem  domus  suas  ait  :  Hkc  qua- 
luor  vascula  cum  vino  intrinsecus  divide  inier  4  li- 
lios  meos;  sic  lamen  ut  unicuiqueeorum  asqiialis  sit 
portio,  tam  et  in  vino  qunm  et  iu  vasis.  Dical  qui 
intelligil  qunmodo  dividendtim  est  ut  omnes  asqu  - 
liter  ex  hoc  accipere  pnssi.  t. 

De  camelo. 

Quidatn  paterfamilias  habebal  de  una  domo  sua 

ad  altcram  domuin  leucas  30,  el  habcns  camelum 

qui   dehebat  in  tribus  subjecliombus  ex  una  domo 

siia  ad  alleram  de  annoua  fere  tnodi.t  90,  el  in  una- 

3uaque  leuca    idem  cainelus  coutedebal  semper  ine- 
ium  unum.  Dical  qui  valet  quot  tnodia  residua  fue- 
rint. 

De  dispentalore  iu  monatlerio. 

Quidam  pater  monaslcrii  habuit  14  mon.icb.os,  qui 
convocans  dispensalorem  domus  suae  dcdii  illi  ova 
404,  jussilque  ut  singulis  asquaiem  daret  ex  eis  om- 
nibus  poriionein  ;  sic  lamen  jussit,  ul  inler  5  pres- 
byteros  daret  ova  83,  et  inier  4  diaconos  68,  et  in- 
ler  tres  51.  Dicat,  rogo,  qui  valet  quol  ova  unicuique 
ipsorum  in  ponione  evenerunl,  ila  ut  in  nullo  uec 
Ruperahtmriet  numerus,  uec  minuatur,  sed  omnes, 
ut  supra  diximus,  &<qualetn  in  omnibus  accipiant 
portionem. 


PROPOSITIONUM  SOLUTIONES 


De  limuec  tolulio. 
In  leuca  una  sunt  1500  passus,   7500  pedes,  90  | 
tmcitt  ;  qtiol  uuci>,  lol  dies  fuerunt,  qui  faciuiil  an- 
nos  446  el  dies  410. 

De  rii  uniii  . 
(,tui  primis  ab  illo  visi  suni  fuerunt  56,  >'i  hujus 
mediclas  mertieUiis  sunt  18,  el  hiijua  numeri  me- 
dictas  sunl  9.  Dic  ergo  sic,  74  M  18  liiint  90;  ailile 
»,  liunl  99  ;  addeloqueiitew,  et  haliebis  UtO.  -  Alia, 
48  et  tH,  ei  leriio  sic,  liuni  84,  el  meileui  tertiv 
liinit  14;  stint  in  lolitiii  98  :  adjcclis  dutbtll,  10(1  ,ip 
parenl. 


De  equis. 

I  40  equi  eranl  qui  paseebaiUur,  alii  iininm  fiunl 
80 .  iuedietas  hujus  medieiatis,  id  est  40,  si  addalur, 
llutit  100. 

De  cenlum  denariit. 

Fac  9  scrofas  et  I   verrem  iu  63  denariitt,  el  80 
porcellos  in  40,  ecce  porci   90  ;  in  5  residuis  dena 
riis  fac  porcrllos  10,  el  habrbi*  cetileuarium  in  utns- 
quc  iiuiiifiiiiii. 

De  commnni  uegolio. 

In  piimis  '2  0  porci  ei.inl   t|ui  100  MtMta  coinp^ 
rati  (biitit  tupra  dletum  etl)  m  4  m»Ii>Ii».  &  uoutM, 


Hic  solvilur  problema  sccuiiiltiin  tf«  Momine  cl  u/iii,  cl<    K.dit. 


673 


DE  AMTHMETICIS    PROPOSITIONfBUS. 


67* 


quia  sive  quinquagies  quines,  sivc  quinquies  50  di-  A 
xeris,  250  numerabis  :  quibus  divisis,  unus  tulil  125, 
aller  similiter  125;  uiius  vcndidit  dcleriorcs  3  sem- 
per  in  solido;  aller  vero  melinres  duos  in  solido. 
Sic  evcnil  ii t  is  qui  deteriores  vendidil,  de  120  por- 
cis  40  solidos  esl  adeplus ;  qui  vero  meliores,  60  so- 
lirJ'S  est  consecutus  ;  qu  a  de  inferioribus  50  sem- 
per  in  10  solidis,  de  mclioribus  auteili  iO  in  10  so- 
lidis  sunl  venundali ;  et  remanserunl  utrisque  5 
porci,  ex  quibus  ad  lucrum  4  solidorum  et  2  dena- 
rios  faccre  potuerunt. 

De  disco. 

Aurum  pensal  uncias  9,  argentum  pensat  ler  9 
imcias,  id  est  libras2  eiuncias  5;  amiihalciim  pen- 
sal  ter  libras  2  et  ler  5  uncias,  id  esl  libras  6  el  un- 
cias  '.» ;  siannum  pcnsnl  ter  libras  6  et  ler  9  uucias, 
hoc  est  libras  20  et  uncias  3.  Et  9  unciae  el  2  librse 
cum  3  unciis,  et  U  libr.c  cum  9  unciis,  et  20  libne 
cum  5  unciis  adunaix,  30  libras  efiiciunt.  Item  ali- 
terart  solidum  :  auruin  pensal  solidog  argenteos  15,  B 
argeiiiuni  Ur  13,  id  esl  45;  aurichalrum  ler  45,  id 
esl  155;  slannum  ler  155,  hoc  est  405  ;  junge  405, 
135,  el  45,  et  15,  cl  invenies  solidos  600,  quod  sunl 
linra  50. 

De  cuppa. 

Per  p  imam  fisiulam  3000  sexlarii  cucurrcrunt ; 
per  sc.cniidam,  1400  ;  per  tertiam,  1200. 

De  saqo. 

De  400,  80  pars  5  sunt ;  ci  de  100,  4.  Sive  ergo 
octogies  5,  sive  cenlies  4  dixeris,  semper  400  inve- 
nies ;  tot  sagi  erunl.  Decima  pars  sexagenarii,  C 
suni ;  decima  vero  quadragenarii,  4  sunt.  Sive  ergo 
decimain  scxagenarii,  sive  decimam  qua  ragenarii 
decies  miseris,  100  porliones  G  cubitorum  longas,  el 
4  cubiiorum  latas  invenies. 

De  ampullis  relictis. 
Tres  igitur  sunl  iilii  el  50  ampnllae,  ampullarum 
autcm  quaedam  10  sunt  plenae,  et  10  mediae,  et  10  C 
vacua?.  Duc  ter  decics,  fiunt  50;  unicuique  lilio  ve- 
niunt  10  ampullx  in  porlionciu ;  divide  aulein  per 
terliain  partem,  hoc  est  da  primo  iilio  10  semis  am- 
puilas;  ac  deinde  da  secundo  5  plenas  et5  vacuas  ; 
siiuililerque  dabis  tertio,  <tcrii  iriiim  ;rqua  germa- 
norum  divisio,  lam  in  oleo  quam  ei  in  vitro. 

De  cxercitu  in  30  vitlis  collecio. 

Iu  villa  1  fuerunl  coilccii  mililes 
2 


De  vestigiis  boum. 
Niillimi  omnino  bos  vestigimn  iu  ullima  riga  facit, 
eo  quod  ipse  pnecedit  aratrum,  et  bunc  aralrum  se- 
quilur  ;  quolquol  cuim  hic  praecedendo  iu  exculta 
terra  vestigia  facit,  lot  ille  suhsequens  excolcndo  re- 
solviins.  Proplerea  iltius  omniuo  nullum  reperiiur, 
i<>  est  in  Oltima  riga  vesligium. 

De  ricjis  quas  facil  homo. 

Ex  uno  capile  campi  ires,  et  ex  aliero,  quse  fa- 
ciunt  rigas  vcrsuras  seplem. 

Dc  bove  daclo. 

Prior  qui  dari  sibi  duos  rogavit  boves,  habebal 
4,  al  vero  qui  rngabalur  habehal  8;  dedit  quippe 
rogatus  posiulanti  dnos,  ei  hahuerunl  uierque  6;  qui 
euim  propior  acceperat,  reddidil  2  danti  priori 
qui  hahehat  6,  et  habuit  8,  quod  est  duplum  a  4  ; 
ct  illi  rcmanscrunt  4,  quod  esl  siinplum  ab  8. 

De  sororibus. 


a 
4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

15 

14 

15 

16 

17 

18 

19 

20 

21 

2" 

23 

24 

25 

26 

27 

28 

29 

50 


2 
4 

8 

16 

32 

64 

128 

256 

512 

1024 

2048 

4096 

8192 

16381 

52768 

6;>536 

151072 

262144 

5242S8 

1048576 

2097152 

4104214 

838842« 

16776856 

53355742 

67107424 

134214848 

268429696 

536859392 

1075718184 


Primo  oinnium  ego  et  soror  mea  introissemus  in 
navim  et  transfrelassemus  ullia,  (ransfrelaloque  flu- 
vio  dimigisgem  sororem  de  navi  et  reduxissem  na- 
vim  ad  ripain  :  tuiic  vero  inlroissent  sorores  duorum 
virorum,  illorum  videlicel  qui  ad  littus  remanseranl; 
illis  iiaque  fcminis  navi  egressis,  soror  mea  quas 
prima  transierat,  intrarel  ad  me,  navimque  reduce- 
ret :  illa  egre.licnle  foras,  duo  in  navi  fralres  in- 
trassent,  ullraque  venisseni;  lunc  uuus  ex  illis  una 
cum  sorore  sua  navira  ingressus,  ad  nos  transfretas- 
sel;  ego  el  ille  qui  navigaverai,  sororc  mea  rema- 
nente  foris,  ulira  venisseinus;  nosquc  ad  liilorave- 
clos,  una  ex  illis  duabus  qua?libei  inulieribus,  ultra 
naviin  reducerel,  soror  aeque  mea  secum  recepla, 
parirer  ad  nos  ultra  venissent :  et  ille  cujus  soror 
ullra  remanseral  navim  ingressus,  eam  secum  ullra 
reducerel.  Tali  igilur  sicque  solliciianle  siudio  lacta 
esl  navigatio,  imllo  fufcanle  inquinalionis  conlagio. 
De  lnpo  et  capra. 

Simili  namque  tenore  ducerem  prius  capram  el 
dimittcrem  foris  lupmn  et  caulum ;  tunc  deindc  ve- 
iiircm,  liipiiiiique  ullra  iransirem  ,  lupoqiic  foris 
misso,  rursusque  capram  navi  reoeplam  ulira  redu- 
cerem,  capramque  foras  missam,  caulam  iransve- 
berem  ullra,  alque  ilerum  remigas<em,  capramque 
assumptam  uiira  duxissem.  Sicque  facicnie  ,  facta 
erit  remigalio  salubris  absque  voragine  laccraiionis. 
De  pondere  piauslri. 

Eodem  quoquc  ordine,  ul  superius,  prius  intras- 
senl  duo  infantes,  et  transissent,  unusque  ex  illis 
reducerel  navim ;  lunc  maier  navim  ingressa  trans- 
issel,  deinde  filius  ejus  reduceret  navim,  qua  trans- 
vecta,  frater  illins  nav  m  ingressus,  ainbo  ulira 
transirenl,  rursmnque  lilius  qni  ante  transierat  in- 
gressus  navim,  eamquead  fiatrem  reducerel,  jamquc 
reductam  ingredianlur  ambo,  ei  iranseant  :  lalisub- 

.   vemiganie   iogenio  erit  expleta  navigatio,    forsitan 

"  sine  naufragio. 

Aliud. 

Similiterut  supcrius transissent  priusduoinfanies, 
et  iniiis  ex  illis  iiavim  reduceret,  in  qua  pater  in- 
grcssus,  ultra  iransissei.  El  ille  i  .fans  uuus,  qui 
prius  com  fratre  transier.il,  r.avim  ad  ripam  educc- 
rel,  in  qua  fraler  illius  rursus  ingressus,  ambo  ulira 
venissent ;  unasque  ex  illis  foras  egressus,  et  alter 
ad  matrem  reduceret  navim,  iu  qua  videlicel  navi 
maier  ingressa  ullra  venissent ;  qua  egrediente  fo- 
ras,  lilius  ejus  qui  ante  cum  fratre  transierat,  navim 
r.irsus  ingressus,  eam  ad  fralrem  uilra  reducerei,  in 
qua  ambo  ingressi  ulira  venissent.el  licrel  expletasa- 
lubris  transveclio,  nulloformidante  raorlis  naufragio. 
De  campo  et  ovibus. 

Ipse  campus  habetin  longitudine  pedes  ducentos, 
et  in  lalitudine  pedes  cenium  :  duc  bis  quinquennos 
de  ducenlis,  liunl  40 ;  ac  deindc  100  divide  per  4, 


675 


ItED.-E  VKN.  OPF.«.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DIHASCALICA  SPURIA  ET  DUBIA. 


676 


diiarta  nars  centenarii  25  sunt  :  sive  ergo  40   vicies  A  3200  1  '"    '"'«  »nlcm  longiiudo  doinornni,  in   isiis 

.'  .-*►•  t  * ■_  "*  *    ■  lnl'.ln.l..     MMMlM   *     L    .  .  I  .  I  ■■    ,  I  ,  ..      il     .11...     .1,1      lilr    iillli,     I.II.IIII,     . 


qumquies,  sive  25  quadratiies  duxeris,  millenarinm 
implent  nunieruiu ;  tot  ergo  oves  ibidoin  collocari 
possunt. 

De  campo  faitiyioso. 

Longiludo  hujns  campi  100  perficis,  et  ulriusque 
fronlis  lalitudo  50,  medictas  vero  60  includilur  ; 
junge  ulriusque  fronlis  nuiiieriini  cuiii  nicdietate,  et 
tlunt  l6i>.  Ex  ipsis  assume  5  i>ariem,  id  esi  53,  et 
mnlliplica  ccnties,  Runt  5300;  deinde  iu  12  xquas 
parles,  ct  inveniuniiir  351 ;  ilem  eosdem  divide  iu 
12  parles  et  reperiunlur  57;  lol  sunl  in  luijus  ari- 
penni  nuinero. 

AHud. 

Diijc  ejusdem  campi  longitudines  faciunt  62  ;  duc 
mediam  de  62,  flunl  31 ;  atque  du;e  ejusrtem  campi 
):<liludines  junct*  fiunt  00  ;  duc  vero  mediam  de  06, 
liunt  53  ;  duc  naiiiqiie  trecies  semel  33,  flunl  102(1 ; 
divide  per  12  p;irlem  bis,  sicul  superins,  hoc  esl  ile 
1020  duc  12,  fitint  85  ;  rursusque  85  divide  per  12, 
liunl  7  :  sunt  ergo  in  lu><  aripenni  numcro  7. 
Aliud. 

Junge  duas  laiiludincs  islius  campi,  Hont  60,  e.t 
duc  niediam  de  60,  liunt  50 ;  el  quia  in  fronle  pedes 
18  habel,  duc  mcdiam  de  18,  liunl  9  ;  dac  vero  no- 
vies  30,  Uunt  270  :  fac  exiude  bis  12,  ld  esl  divide 
270  per  12  parteni,  liiml  22  el  semis  ;  alqne  ilerum 
22  ct  seniis  per  12  pariem  divide,  ct  liunl  2,  et  re- 
iuanent  4,  qtis>.  est  5  pars  12.  Sunl  ergo  aripenni  iu 
hoc  nuinero  2  et  3  pars  dc  aripenuo  3  ;  lit  aripen- 
nis  I.  cl  perlicae  10  et  dimidia. 
Atimt. 

Quarla  quidem  pars  bujus  campi,  qui  400  inclu- 
ditur  perlicis,  in  100  consisiit ;  bos  si  per  seinelipsos 
multiplicaveris,  id  esl  si  cenliesduxens.liunt  10000; 
hosiu  12  partes  dividere  debes ;  et  enim  de  10000 
duodecima  est  833  ;  quam  cum  item  in  12  partiius 
fueris,  invenies  69  :  lot  enim  aripennos  buju  inodi 
campus  includit. 

De  campo,  cane  el  lepore. 

Longitudo  hujus  campi  habet  pedes  150;  duc  ine- 
diam  de  150,  liunt  75  canis  vcro  faciebal  in  uno 
saltu  pedcs  9  :  quippe  75  noviesducti  liunl  675,  tot 
pedes  leporem  persequendo  canis  cucurrit,  quoadus- 
que  eum  comprebendit  dente  lenaci  :  at  vero  qnia 
lepus  7  pedes  in  uuo  faciebat  saltu,  duc  ipsos  75  se- 
pties  ,  flunl  526  :  lot  pedes  lepus  fugiendo  peregil, 
donec  consecutus  fuit. 

De  chitate  quadrangula. 

Si  fueruutdiuc  hnjus  civitalis  longitudines  juncue, 
faciunt  2100;  simililer  duae  si  fuerunl  lalitudines 
junct*,  liiint  1200  :  ergo  duc  mediam  de  1200,  liunt 
600  ;  rursusque  duc  inediam  de  2100,  fiunl  1050  , 
el  quia  uoaqua*que  domus  habel  in  longo  pedes 
40  et  in  lalo  pedes  30,  duc  40  partem  de  1050,  fiunt 
26 ;  atque  ilerum  assume  30  de  600,  liunt  20  :  vicies 
ergo  26  ducii,  liunt  520  ;  tot  donius  capiend<e  snnl. 
Hini  igitur  btijus  civilatis  latera  juncla  flunl  200  ; 
atque  duc  mediam  de  200  ;  liunt  100  ;  sed  quia  iu 
fronle  habet  pedes  90,  duc  inediam  de90,  liu.it  45; 
ct  qui.i  lougittido  uniuscujusque  domus  babet  pedes 
20,  laliludo  ipsarum  habet  pedes  10,  duc  20  partem 
dc  100,  liunt  5,  et  pars  10  quad  agenarii  4  sunl ; 
duc  igilur  quiuquies  4,  lnint  20  :  lol  domos  hnjus- 
inodi  capienda  esl  civilas. 

Aiiud. 

In  biijus  civilalis  ambitu  8000  pedum  numcrantur, 
qin  sesquialtera  proporlione  diviiluntur  in  4  oo  ei  iu 


tatitndu  versalur;  sublralie  ilaqne  de  utriique  sumina 
nicdicUiem,  el  lemanent  de  majori  2100.  de  ininore 
vero  1600  :  hos  igilur  1600  divide  in  viccnos,  et 
inveniu  ocioagies  20;  rursuiaque  major  snmma,  id 
csl  2400  iu  50  parlili,  ocloagics  Iriginta  dinuine- 
ranlur;  duc  ocloagies  80,  et  llunt  6400  :  tol  in  hu- 
jusmodl  civitate  dnmus  secuuduin  proposiiiouoin 
suprascriplam  constilui  possunl. 

De    blllUiCa. 

140  pcdes  longiludinis  iinplent  126  laterculi,  et 
120pedes  laliludinis,  120  laterculi,  quia  iinusqiiisqiie 
lalercnlus  in  lalilinlines  pedis  mciistiram  habel , 
inulliplica  itaque  120  vici  s  126  in  1512  suinuia 
concrescit.  Tot  igilur  iu  hujusmodi  basilica  laterculi 
paviiiieiiluiu  coiningere  possuul. 
De  cavana. 

In  100  aulem  qtiaterdecies  7  numerantur,  in  64 
,.  vero  sedecies  qualerni  coniineniiir;  ex  qu  bus  4  .  d 
pervium  deputantur,  qund  in  longiiudinem  ipsius 
cav.m*  dicilur.  <,hiia  ergo  in  60  quindecies  qualcrni 
snnt,  et  in  100  qtiaierdecies  7,  duc  quindecies  10, 
fiunt  210  :  tol  cupse,  juxla  suprascriplam  magnitu- 
dinem,  in  hujusmodi  cavana  cootineri  possunt. 
De  patrefamilias. 

Duc  scmel  ternos,  fiunt  3,  hoc  est  unus  vir  3 
modios  accepit ;  similiter  et  quinquies  bini  tlunt  10, 
hoc  est  5  mulieres  acceperuni  modios  10;  ducvero 
septies  binos,  liunt  14,  hoc  est  14  infantes  accepc- 
runl  modios  7;  junge  ergo  1,  ei  5,  et  14,  liunl  20; 
hxcsunt  familix  20;  ac  deinde  junge  3,  et  7,  et  10, 
linnt  20,  lirc  smit  modia  20  :  sunl  ergo  simul  fami- 
lia  20  et  modii  20. 

Aliud. 

Si  duxeris  ternos  3,  fiunt  9,  el  si  duxeris  qtiiu- 
quies  binos,  fiunt  10;  ac  deinde  duc  vicies  bis  semis, 
tiunl  11,  hoc  esl  3  viri  acceperunt  niodios  9,  et  5 
C  mulieres  accepcruni  10,  el  22  infantes  acceperunt 
modios  1 1  ;  quod  simul  juncti  5,  et  5,  el  22,  faciunt 
familix  30;  rursusque  9,  el  11,  cHO,  simul  juncli, 
faciunt  modios  50  ;  quot  sunl  simui  familix  30,  et 
modii  30,  tanlum  36. 

Aliud. 

Duc  sexies  5,  fiunt  18  ,  et  duc  vicies  hinos.  fiuni 
40  ;  duc  vero  sexagies  quaternns  semis,  fiunl  32,  id 
est  6  viri  acceperunl  modios  18,  el20  nuilieres  acce- 
perunt  modios  40,  et  64  infantes  acceperunt  modios 
32,  quod  simul' juncli,  id  est  6,  et  20,  et  64,  familias 
90  elticinni ;  ilerumque  junge  18,  el  60,  et  32,  flunl 
90,  qui  faciunt  modios  90 ;  quod  siinul  juncti  laciunt 
familias  90,  et  modios  90,  tantum  37. 
Aliud. 

Undecim  lerni  flunl  35,  et  15  bis  ducii  fiunt  30  ; 
duc  vero  octogirs  qualuor  semis,  liunt  37,  id  est  11 
viri  acceperunl  17,  quod  simul  juncti,  id  est  II,  et 
O  15,  et  74,  fiunt  (00,  qux  suut  famili»  100;  simdiler 
juuge  :>.->,  ei  30,  el57,  fiunl  100,  qui  suut  modii  100  : 
his  ergo  simul  junclis,  babes  familias  (00  el  modios 
100. 

De  animalibus  emplit. 

Junge  ergo  9  el  3,  lltinl  12,  12  n.unque  unci.w 
libram  laciuul;  prorsus  junge  simul  7  ei  5,  faciunl 
ilerum  12;  ideoqn»  bis  II  faciunl  21,  21  auirm 
iini'i.1-  i.n  iniii  2  libras,  id  est  solidos  40  ,  deiude  duc, 
quia  fac,  etc. 

Heltqua:  lolutionet  detideranlur  :  potetl  tutem 
quiique  ralioiie  arilhmetica  propotitionei  illat  loliere; 
ila  ad  exercendum  inyentum  omissa  vulebunl. 


677 


l)E  RATIONE  CALCULI. 


678 


DE  RATIONE  CALCULI  LIBELLUS. 


PR^FATIO. 


Unilas  illa,  unde  onmis  mullimdo  numerorum  . 
procedii.  quae  prnprie.  ad  Ariihmeiicain  diseiplinam 
pertinet,  quia  vere  simplex  esl,  el  null»  parlium  con- 
gregatione  subsisiil,  nullam  ulique  recipitseclionem. 
De  cieleris  vero  rebus,  licel  aliquid  lale  sit,  ut  pro- 
pter  integriiatem  ac  soliditatem  suam  uuilatis  me- 
rueril  vocabulo  nuncupari ;  lamen  quod  cnmposi- 
iniii  est,  divisioni  necessario  suhjacehii.  Nihil  enim 
in  tota  rerum  natura,  pr*ter  meinoratain  numero- 
rumunilalem,  nisi  unum  inveniri  potest,  quod  non 
ulla  omnino  valeat  divisione  distribui.  Quod  ideo  lit 
quia  non  simplicitale,  sed  compositione  subsistit. 
Dicitur  eniin  :  Unus  bomo,  unusequus,  uniis  dies, 
una  hora,  unus  nummus,  unum  lemplum,  et  alia 
hujusmodi  innumerabilia  ;  qu.e  licet  unitatis  siht 
soi  tli.i  vocabulum,  tamen  pro  raus«  atque  rationis 
necessilaie  dividunlur.  Ad  hujus  divisionis  compen- 
dium  tale  calculandi  argumentum  antiqui  commenli 
smii,  ut  nmnis  inlegrilas  dividenda  ralionabili  per 
illud  possil  parlilione  secari,  sive  id  corpus,  sive  res 
incorporea  sii,  quud  dividendum  propouilur.  In  hoc 
argninenlo  unilas  assis  vocatur,  cujus  partes  juxta 
propoilionalilaiem  suam  propriissuni  delinila?  voca- 
bulis  :  notis  etiam  ad  boc  excogilalis,  per  quas 
eadem  vocabula  exprimantur,  ut  per  discrelionem 
nominnm  et  notas  nominibus  affixas,  uniuscujusque 
parliculae  nolio  facilius  advertatur. 


De  asse  ei  parlibtis  ejiis. 

Et  assis  quidem,  qui  |>erl  liileram,  sicut  in  nume- 
ris  anum  scribi  solei,  exprimittir,  duodecim  parteg 
lialiet ;  quarum  si  unam  delraxeris,  reliqua:  undecim 
paries  labus  dicunlur.  Illa  vero  quam  detraxisti,  id 
esl  diiodecima,  nncia  vocatur. 

Si  duas  stistuleris,  decem  residux  appellanlur 
dexians,  et  quod  susiuKsli,  id  esl  dux,  sextans  no- 
minalur. 

Al  si  tres  dempseris,  novem  quse  remanserunt 
dodrans  nuncupantur,  et  tres  dempue  qtiadrans 
vocanlur. 

Quod  si  quatuor  tollere  velis,,  oclo  reliquas  bis- 
sem,  vel  besseni ;  et  quatuor,  trientem  nominabis. 

Quinque  vero  sublalis,  septeni  residuas  septuncein  ; 
ct  quinque  sublaias,  quincuncem,  vel  quinquncem 
placuil  appellari. 

Cum  vero  per  medium  fuerit  facta  divisio,  ulrum- 
que  dimidiuin  senis  partibus  coustans,  semissem 
I  vocitarunl. 

Unciam  autem  el  dimidiam,  sescunciam  vel  ses- 
qiinciam,  aut  sesquiunciam  niuicuparunl. 

Poslremo,  unciaidimidium.semunciamappellarunt. 

Jaoi  reliqux  minutiae,  quartim  congestione  dinii- 
dium  unciae  conlicilur,  ul  siinl  sicilici,  sexluJae,  et 
caetera,  melius  ex  ipsius  calculi  inspeclione  cngno- 
scunlur. 


MODUS  CALCULI. 


Incipit  aulem  idem  calculus  a  mille,  el  usque  ad 
quinquaginta  millia  progredilur. 

Sed  prinio  per  duplicalionem,  postea  per  triplica- 
tionem,  deinde  per  caeleras  multiplicaliones  incre- 
inenta  capie  s,  tanta  nunierositate  concrescit,  utus- 
que  ad  intinitum  quaniilaiis  ejus  summa  perveniat. 

Scribitur  vero  lineis  a  superiori  parte  in  inferio- 
reni  descendenlibus,  superius  millium  suiamas  ex 
multiplicalione  venienles,  inferius  divisionum  ininu- 
lias  liueis  cominentibus,  a  quiiius  lamen  in  legendo 
principiuin  est  faciendum  :  el  sic  sursum  versus 
eurudem,  quousquead  niilliunisummam,  quaeex  illa 
inultiplicalione  paulatim  accrescit,  legendo  veniatur. 

Incipiendumquea  dimidia  sextula  per  duplicatio- 
nein  usque  ad  II.  id  est  duo  millia. 

Inde  iterum  per  triplicalionem,  a  dimidia  sextula 
usque  ad  III,  hoc  est  iria  millia. 

Tum  a  diinidia  sextula  per  quadruplicationem 
usque  ad  llll,  scilicel  quatuor  millia. 

Et  sic  deinceps  usque  ad  linem. 


C  De  numerorum  coiisunanlia. 

Finales  ergo  sunl  lichanos  hypaton,  hypate  me  on, 
parh.paie  meson,  bircanos  meson.  Omnis  ergo  pars 
el  subjugalis  ejus,  i.l  est  primi  ac  sccundi,  lota  me- 
lodia  lichanos  hypalon  auclore  regitur  et  linitur. 
Secundi  vero  et  suhjugaiis  cjus  .  i.l  esl  tertii 
ac  quarti ,  hypale  ineson  regitur  et  finitur. 
Tertu  cum  suo  subjugali,  id  esi  qtiinli  ac  sexli, 
parhypaie  n  eson  regilur  ac  finitur.  Quarli  cum  suo 
subjugali,  id  est  septimi  ac  oclavi,  licbanos  ineson 
regilur  ac  finitur.  Et  iiaec  est  regula  inchoandi  ad 
quodiibet  medium,  ut  nec  supra  quintum  superiorem 
locum,  nec  iulra  quiiilum  inferiorem  aliquaudo  inci- 
piant  :  sed  inter  cas  oito  voces,  vel  aliquando  no- 
vem,  initia  sua  cohibeant. 

Notandum  vero  est  quod  quinto  semper  loco  supe- 
rinribus  cum  inferioribus  tinalibus  quaedam  talis  est 

concordia,   ut    aiiqu.,   etc (  lieliquum   deside- 

n  ratur.) 


Dup 
2000 

i. 

"iooo 

1800 

900 

1600 

800 

1400 

700 

1200 

601) 

1000 

500 

800 

400 

600 

300 

400 

200 

200 

100 

180 

90 

Tripli. 


3000 

2700 

2400 

2100 

1880 

1800 

1200 

900 

600 

300 

270 


1000 
900 
800 
700 
600 
500 
400 
300 
200 
100 
90 


Quadr 

lpli. 

4000 

1000 

3600 

900 

5200 

800 

2800 

700 

2400 

600 

2000 

500 

1600 

400 

1200 

300 

800 

200 

400 

100 

360 

90 

juincu 

pli. 

5000 

1000 

4300 

900 

4t)00 

800 

3500 

700 

3000 

600 

2500 

500 

2000 

400 

1500 

300 

1000 

2110 

500 

100 

450 

90 

Sexco 

pli. 

6000 

1000 

6400 

900 

4800 

800 

4200 

700 

3600 

600 

3000 

500 

2100 

400 

1*00 

500 

1200 

200 

600 

100 

540 

90 

Seplupli. 

1000 
900 
800 
700 
600 
500 
400 
300 
200 
100 
90 


7000 
6500 
5800 
4900 
4200 
3500 
2800 
2200 
1400 
700 
630 


Octu| 
80(10 

ili. 

"iooo 

7200 

900 

6400 

800 

5600 

700 

4800 

600 

4000 

500 

3200 

400 

2400 

300 

1G00 

200 

800 

100 

720 

90 

Nonecupli. 


9000 

1000 

8100 

'..00 

7200 

800 

6300 

700 

5400 

60O 

4500 

K00 

5600 

400 

2700 

300 

1800 

200 

900 

100 

810 

90 

C79 


BED.E  VEN.  orER.  PAIIS  I.  SECT.  II.  -  DIDASCAUCA  SI'1'RIA  ET  DUIIIA. 


sn 
70 
00 
Bfl 

10 
50 

M 
10 
<t 
B 

7 
ti 
S 
* 

s 
I 

I 


vy 


* 


)    ( 


Decupli. 

10000  1000 
0000   «00 


8000 

800 

7000 

700 

8000 

600 

5000 

500 

4000 

400 

3000 

500 

2000 

200 

1000 

100 

000 

90 

800 

80 

700 

70 

600 

60 

500 

50 

400 

40 

300 

50 

200 

20 

100 

10 

90 

9 

80 

8 

70 

7 

60 

6 

50 

5 

40 

4 

30 

5 

20 

2 

10 

1 

93 
8.B 

1 

7.-^ 

t 

8.<fi 

» 

g# 

* 

5. 

5 

H 

?l 

2-S 

2 

i.ss 

3 

i<S 

? 

Jf< 

v,;)(     )( 

J4» 

•* 

400 
580 

300 

230 

SO») 

150 

100 

60 

45 

40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

lf 

S# 

& 

4  6' 

Duodecupli. 


80 
70 

RO 

50 

40 

30 

20 

10 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 


i 
S 
1 


480 

80 

420 

70 

360 

GO 

300 

50 

241) 

40 

180 

30 

120 

20 

60 

10 

54 

9 

47 

8 

42 

7 

50 

6 

30 

5 

2t 

4 

«8 

3 

13 

9 

i 

(» 

\ 

*■"? 

>» 

4 

ss 

3--S 

* 

5 

5 

«••s 

» 

2 

| 

!'* 

i 

1 
1 

1 

2 

f 

K 

■)' 

« 

:> 

H 

~~6~ 

300 

490 

430 

3!,0 

280 

210 

110 

70 

63 

56 

49 

42 

35 

28 

21 

14 

7 


5.M 


*-5» 
* «, 

tf 


')( 


? 


10 


)ii3ilrecupli. 

uobT" 

1000 

12600 

900 

11200 

800 

9800 

700 

8400 

GOo 

7000 

500 

5600 

400 

4200 

300 

2800 

2110 

1400 

100 

1260 

90 

1120 

80 

9080 

70 

8060 

60 

700 

50 

560 

40 

420 

30 

280 

20 

140 

10 

126 

» 

112 

8 

98 

7 

84 

6 

70 

3 

56 

4 

42 

3 

28 

9 

14 

1 

11« 

m 

II. VI 

■ 

10.-5 

f 

n 

i 

7 

| 

B« 

1 

a 

1 

5- 

| 

ta 

:> 

9£ 

K 

il 

•« 

H 

""»4 

Quindecupli. 

15000  1000 

13500  900 

12000  800 

10500  700 

9000  600 

7500  500 

5000  400 

4500  500 

3000  200 

1500  100 

1350  90 


790 
630 
540 
450 
360 
270 

IM) 
90 
81 
71 
63 
54 
45 
36 
27 
18 
0 
fvg 

r,# 

6 

5.J 

»"•& 
3 


CKO 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 


5 

% 


r 


L. 

D 

)( 

0  •« 

r>.  < .  *      h 


Sedeeupli. 


1G000 

11400 

12800 

11200 

96li0 

8000 

6400 

4800 

3200 

1600 

1410 

1280 

1120 

900 

800 

640 

4S0 

320 

160 

144 

128 

11« 

96 

80 

64 

48 

33 

15 

14.« 

15  tt 

13 

10.« 

I" 
if 


1000 

900 

800 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

I 

8 

7 

6 

S 

4 

3 

3 

1 


N 

"l6 


681 


DE  NUMEROIUJM  DIVJSIONE. 


684 


DE  JSUMEROIIUM  DIVISIONE  LIBELLUS. 


PILEFATIO. 


Ad  Comtaminum  tuum. 
Visi>mieiti.'epeiieiinpossibilia  redigit  .i<i  possibilia, 
natn  quomodo  rationee  numerorutn  abaci  explicare 
coniendcreraiis,  nisi  te  adhortante,  o  mi  iiuice  sola- 
men  lahoruin,  Conslautiiie?  Itaque  eum  aliquot  liis- 
tra  iain  Iransierint,  ex  quo  nec  librum,  nec  exerci- 
tium  harum  rerum  habucrimus,  quaedam  repetita 
meiuoria  eisdem  verbis  profcriinus,  quaedam  eisdem 
senteutiis.  Necpuietphilcsoplius  sinelitleris  hsecali- 
ruiarti  vel  sihi  es  c  contrana.  Quid  enim  iliert  esse 
digitos,  articulos,  minuta,  qni  auditor  majorum  fore 


A  dedigoainr.  Vult  lamen  videri  solus  scife,  quod  me- 
cum  ignorat,  ut  ait  Flaccns.  Quid  cuin  idem  nume  ■ 
rus  modo  simplex,  modo  eorapositua  :  nunc  digim.s, 
nunc  comtituatiir  ul  articnlus  ?  liabes  erj> .  (taiium 
diligens  invesligator)  vlam  rationis,  brevem  quidcm 
verbis.  sed  prolixam  senlent.it,  el  ad  collectionem 
intervallorura  et  distribulionem  in  actualibus  gco- 
metfici  raJii  secuuduni  incfinationem  ei  erectionem, 
et  in  spcculatiombus  et  actualibus  simul  dimensionis 
coeli  et  terrx  piena  lidc  coiiiparatani. 


INCIPIT  LIRELLUS. 


0    timptici. 

Si  inulti.  licav.'  ria  siugularem  numerum  pef  singu- 
lareiu,  dabis  iinicuique  digito  siiigulareiu,  et  oinni 
ariiculo  decem,  direcie  scilicet,  etconversim. 

Si  singularein  per  deceninn,  dabis  nnicuique  di- 
gito  decem,  et  onmi  articulo  centmn.  . 

Si  singularem  per  c  ntenuin,  dabis  uoicuiquidigito 
cenitim,  et  arliculo  mille. 

Si  siogiilareni  permiilemim,  dabis  digito  niille,  ct 
articulo  decemmillia. 

Si  Miigularein  per  decenum  millenura,  dabis  digito 
deceni  millia,  et  artictilo  centiim  millia. 

Si  singularem  p.  r  centenum  niillenuin,  dabis  di- 
gito  centum  millia,  et  arl  culo  mille  millia. 

De  deceno. 

Si  decenurn  per  deieniiin,  ilabis  digito  centum, 
et  iiiiculo  inille. 

Si  deceuuin  per  centcniirn,  dabis  digito  ruille,  et 
arlirulo  deecm  millia. 

Si  decenum  per  millenum,  dabis  digito  decemmil-  r» 
lia,  et  articulo  centum  mil  ia. 

Sideceiiutn  per  decenum  millennm,  dabis  digilo 
centum  millia,  et  articulo  mille  mi  l.a. 

Si  decenum  per  cenleDum  milleuum,  dabis  digito 
mille  raillia,  et  etiain  unicuique  articulo  de.ies  n.ilte 
lnilii  , 

De  c^mleno. 

Si  ceiilcnu  n  per  centenum,  dabis  digito  decera 
miilia,  et  arliculo  cenuin  millia. 

Si  centenum  per  millenuin,  dabis  digilo  ceutum 
millia,et  articulo  decies  centena  millia. 

Si  cent>  num  per  decenum  millenuin,  dabii  digito 
mille  miliia,  et  articuio  deries  rnille  milli;i. 

Si  centeiiuin  per  centenum  millenum,  dabis  digito 
decie.b  mille   iniltia,  et  arttculo  ceuties  milie  miliia. 

De  mUleno. 

St  millenuui  per  roillenum,  dabis  digito  decies 
rentena  millia,  ei  articuio  niiilies  milie  miilia.  n 

Si  raillenum  pcr  deceaum  mirleniim,  dabis  iligito  " 
.!•••  :es  niille  inillia,  et  srticulo  centies  miile  miliia. 

Si  aiiilenum  per  ce.iienum  millenum,  dahis  digilo 
eeaties  raiUe  niillia,  el  articulo  cen  ies  millies  uiille 
iuillia. 

De  deceno  milleno. 

Si  decenum  millenum  per  deceimm  m  llenura,  da 
bis  digilo  centies  niille  rail.ia,  et  articulo  millics 
uiillc  millia. 

Si  decenum  miilenum  per  centeaum  inillenuin, 
dibis  digito  millies  mille  railiia,  el  arliculo  decies 
tniilies  niille  raillia. 

Patrol.    XG. 


Dc  cenleno  ntiUeno. 


Si  centenum  milleuum  per  ei-!it>-nir.i  milieiiufn, 
dabis  digito  decies  millies  mille  iuiliia,  cl  artieulo 
cemies  millies  mille  millia. 

Quomodo  dividaur  tmgutaris  per  unqi.inre-t,  vel  csn- 

tenus  per  centetmm,  vel  millenut  per  milkntint. 

In  partiiione  numerorum  abaci,  sicut  se  habent 
singulares  ad  singulares,  sic  quoiiaimiiodo  babent 
se  decem  ad  decenos,  ccnteni  ai  ccnteuos,  mtlleni 
ad  miltenos,  hnc  inodo  : 

Si  volutris  dividere  siugul.ues  per  singulares,  vcl 

decenura  per  decenum,  vel  cenienuui  p  rcenleuum, 

«ei  niilleiium  per  iiullenum,  secundum  denoniinaiiu- 

uem  eorum  singulares  singularibus  sublrahes. 

Quomodo  lingularet  sua  quanlitate  metiuntur 

decenot,  cenienoa,  millenoi, 

In  partilione  numerorum  abaci,  sicut  s?  habent 
singulares  ad  decencs  ct  cenlcnos  et  milienos,  sic  se 
habent  decein  ad  centrnos  et  millenos,  et  cent-ni  ad 
imllcnos,  et  iniilrui  ad  ullra  se  composiios  deeeisos 
millenos,  »t  centenos  miiienos,  hoc  raodo:  Si  vo- 
lueris  per  siiigtil.-uera  nunierum  dividere  decenum 
au  cenlenum,  aul  millenuns,  vel  simul  vel  inter- 
misse,  differentiam  divisionis  a  singulari  ad  dcce- 
num,  per  ilitegram  denominalionem  divideinii  mui- 
tiplicaois,  et  ar.iculos  qiiidem  propria  denoraina- 
tione  et  posita  differemia  diminues,  digitos  vero 
digilis  aggregabis  :  et  si  autc.uli  i.rovetiient  ut  snpra, 
diminues  usque  ad  solos  digilos,  et  millenus  quideni 
Jinbebit  articulos  in  millenis,  digitos  in  cenlenis, 
di^itos  in  decenis ;  decenus  articulos  in  deceuis, 
digitos  iu  singularibus. 

Qnomodo  meiinlur  decenus  centenum  aut  millenum, 
vel  centenum  millenum,  vel  miilenum  et  ulie- 
riore*. 

Si  volneris  per  decenum  numcnsm  liivi.lere  cente- 
num  vel  millemim,  aut  pe,-  centenum  millenum  vel 
uWe.riores,  aut  jier  milleuuin  sequentes,  differentiain 
divisoris  quasi  singularis  ad  decenum,  per  integram 
denominalinnem  dividendi  multiplicabis,  idestuer 
vorabula  singuhiis,  ae  decem  articulosac  digilos 
diminues  usque  ad  extremuiri  divisnrem,  sicut  fie- 
bat  in  singuljribus  quemlibet  nuiiierum  d.videu- 
tibus. 

(juomodo  singula  es  cuncli,  decenis  meliantur  decenos 
cenleuos,  miltenos,  tel  simul,  vel  inti  rmiste. 

Si  volueris  pcr  compositum  derenum  cmu  singn- 
lari  dividere,  vei  simpliceiu  decenuni  ■"«!  cum  singu- 
lari  compositum,  considera  quoiara  parteiu  divisoris 
teueat  siugulaiis  ;  nam   secundus  singuiaris  habct 


DED.E  VEN.  OPER.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DIDA8CALICA  DOBIA  ET  SPORIA. 


6S3 

ratioiiem  ad  secundas  dividendi,  lerlius  arf  terliai,  A 
ijuarlus  *d  qnarlas.  qiiiulus  arf  i|uinus,  el  deinceps, 
id  est  diff.re  lia  a  lingularl  rfrvisoris  ad  deccnum 
niultiplicabilur  pcr  denoiiiiuaiioiieni  secundarum, 
leriiarum,  quartarum ;  quo.t  vero  exsupeial  secun- 
das,  lertias,  quartas,  quinlas  aggregabis  j  ei  si  mulli- 
pliciores  sunl  divisore,  eadem  regnla  dimiiiuenlur : 
similiter  veio  eX  singulares  eoinpositi  arf  dividendum 
aggregalnmlur.  El  in  cenienis  el  uiillenis  ideui  facics, 
nisi  quod  uniiiu  cenleiium  vel  millenum  in  aeleros 
dissipabis,  quod  in  uno  non  evenit  deceno,  el  articuli 
quidem  ab  uno  centeno  vel  inilleno  secundabunlur, 
a  pluribus  dividendoi  um  obtinabunl  sedes. 

l.em  aia  (ivuio  cenicni  vel  miileni,  et  deinceps  per 
eosdem  divisores. 

Si  volueris  dividere  cenlenum  vel  millenum,  et 
deinceps,  per  decenum  cum  singulari  composiluni, 
primuni  ceutenum  veluii  supra  divides,  suinpla  dif- 
ftr.niia  divisoris  l  singulari  ad  decenum  :  et  quod  p 
«uperaverit,  per  denoniinalionera  propositi  centeiu 
multiplicabis  :  et  si  sinttulariter  centeno  ad  compo- 
silionem  addilur  :  aut  deceims  cum  singulari,  duni- 
nues  vel  nggregabis  (quemadmoduin  superius  di- 
ctuin  esl)  in  dccenis  el  singularibus  :  el  pruni  qui- 
dem  articuti  sunt  iu  summa  dividendis  proxuna  ac 
minoi  •  :  aiigmenlali  vero  in  arliculos  alios,  divideu- 
dorum  obtiuenl  sedes. 

Qnomodo  decem  juncii  centenit,  vel  cenieni  millenit 
metiawur  centenos  aut  mitlenot  aitt  ulteriores. 

Si  volueris  pcr  composilum  ceuieuiim  cum  dece- 
no,  vel  compositum  uiilleiium  cum  centeoo  dividere, 
.aul  cenlenum,  aut  niillenum  :  considera  quotam 
p.niem  divisoris  teneat  quingenus,  vel  centenus,  vel 
millenus,  et  per  deiiominaiionem  earum  partium 
mulli,  lica  differeniiam  divisoris,  sicul  faciebas  in 
singulaiibus  junctis  cum  decenis. 
item  alia  divisio  centeni  vel  milleni,  et  deinceps  per 
eotdem  coniposllos  divitoret  et  simplicet. 

Si  voluerls  dividere  cettenum,  vel  inillenum,  per 
-deceuum,  aul  niilleuum  per  cenienuu»,  sumes  dilfe- 
reutiim  diviioris,  secuudiim  rationein  singuiarium 
a.l  decenum,  el  muliiplicabis.  Aul  per  totaiu  deno  - 
minalionein  divideu  H,  si  simpiex  decenus,  vel  ctn- 
tanue  divisor  est,  vel  prr  secuudas  vel  per  tertias, 
vel  per  qu  «rtas ,  ve'  per  quiutas,  si  composilus  esl ; 
li.lma  videlicel  ratione.  quam  parlein  coinpasiti  di- 
risoris  teueal  deceuus  vel  cenlenus. 

Quomodo,  uno  medio  numerorum  intermisso,  juncii 
duo  tstremi  canerot  metiantur. 

Si  volueris  dividere  cent.Muun  vel  millenum  per 
composiium  centenum  vel  iniileuum,  uno  intermisso, 
uiunn  divideudorum  su  nes  ad  minuU  componeuda, 
tt  iiminutni  divisorem  reliqui;  parli  comparabis.  Et 
ei  quid  ahundaverit,  relinqueudis  repones.  Hinutiim 
autein  per  tlenoitiiualionein  ejus,  per  quera  divisor 


684 


Quomodo  ce  tenut  cum  tingutnri  metialur  mUttnum 
et  utierioiet,  vel  millenu»  cum  decenis  decenot  mil- 
lenot  el  ulterioret. 

Si  volueris  divi  lere  milleniim  vel  ulteriores,  per 
rcnlenum  cum  singulari  composiluin,  unum  niille- 
nnm  in  centenos  dissipabis.  Et  rursus  unum  cenle- 
r.iini  a.1  11111111  a  componeuda  secludes,  el  inar.imum 
divisorem  reliquae  parti  comparabis.  Et  si  quid  se- 
clndeior,  rclinqucnilis  r^p«ncs.  Miuulum  auteui,  ut 
in  superiori  capitulo  multiplicabis,  reliquaque  om- 
nia  vel  qux  seclu  luulur,  vel  quae  pro  differetitiis  ad- 
hibenlur,  or  inabis.  ltursusque  easdem  diflerenlias, 
ac  si  qui  forle  secliwi  sunl,  per  denominalionein 
propositi  diviilemli  mulliplicabis.  Ac  itcrum  eadem 
regula  deduces,  usque  ad  extremas  dilTerentias,  et 
in  millenis  divisoribus  cum  ilecenis,  ad  decenos  mil- 
lenos  et  ulteriores,  quasi  eamdem  ipsam  ralionem 
servabis. 

Quot  diiisores  tiut  in  quolibet  dividendo. 

Si  volueris  nosse  quol  divisircs  sinl  in  quolibet 

diviitemlo,  arliculos  a  qnibus  denominaliones  liunt 

niulliplicatioiiis  secundabis  ad  digilos,  et  si  aiigincnlo 

eorum  articuli  provenienl,  reflecles  ad  articulos  ;  et 

si  in  singularibus  pares  ilivUoribus  provemrinl,  lo- 

lidem  unitates  colleclionibus  aggregabis.  Igilur  et 

in  denominationibus  a  loto  et  a  partibus  qme  suitt  a 

secundis  el  lertiis  et  quarlis,  e.  deinceps  secuudum 

t-am  le  n   rationem   pro  exiremo  divisore   unitalera 

constitues-  Et  sicut  in  ccntcnis  et  millenis,  quod  ab 

uno  exsuperal,  per  denominationein  lotius  sunMi.e 

multiplicautur  :  sic  divisores,  per  denominationeia 

tolius  dividendi  multiplicabuntur.  Sed  io  ipsis  lan- 

tummodo  centenis  et  millenis,  simplex  decenus  di- 

visor  centeni  vel  milleni,  et  ullra  composilorum  de- 

nominationes  mittit  ad  lertias,  i  lem  ad  tei l  um  lo- 

cum  ab  eo  quem  dividil,  seilicet  in  colligendis  divi- 

sorihus.  Cenlenus  vel  millenus  divisores  sui,    et 

Q  com^ositi,  uno  reliclo,  de.ioiuioationes  suas  miiluut 

ad  extreraos  digitos. 

De  prolensione  quarumdam  mensurarum  terrte. 

Oigitus  est  minima  pars  agrestium  mensuraruin. 

Oucia  babet  digilos  tres. 

Palmus  iu  quatuor  prolenditur  digilos. 

Pedem  scdecim  nietiunlur  iligili. 

Passus  quinque  pedum  mensuiain  sorliiur. 

PerlicL  «luos  passus,videlicel  dacem  pedes  explicil. 

Passus  ceulum  et   viginti  quiuque  stadium  ab- 
solvunt. 

Stadia  octo  milliarium  prunsta.l. 

Mille  passus,id  est  miliiariuin  el  diinidium,  leucaui 
faciunl,  babeutem  passus  inilie  et  quingeiitos. 

0:i;e  lcuvx,  sive  miiliaria  tria,  rasUm  elfieiuiit. 
Quidam  leucam,  pro  leuva  leguut. 

Ambitus   totius   tcrre  ducentorum  quin.|uaginla 
duorum  millium  sladiorum  absolvilur,  qu  v  latiuut 


cojequatur,   dividendo  multiplicabis.  Et   in   digilis  D  leuvas  Galloruui  viginti  et  unam,  per  duodecim  di- 


qtiidem  perfocta  ponelur  differenlia.  Ante  articulos 
vero,  altera  difieie  uia,  uno  niiuus,  quasi  rationein 
liabens  ad  juxu  positos,  cum  sunt  digiti  et  articuli. 
iNam  r.olus  articulus,  id  est  sine  digiijg,  iutegram 
proponil  sitit  difTerentiam.  Sotus  digitus,  integram 
suppomt :  et  tum  cum  solus  est  digilus,  ci  qui  ad 
iniuula  compoiienila  seclusus  est,  differentia  inlegra 
*ecuiidabilur.  Et  bx  quidetn  diUercnli.e,  ct  si  quis 
loile  a  uiaximo  divisore  s.clusus  esi,  siguificabunt 
guod  relinquitur  ex  dividendis. 


visis  eisdem  sudiis  ;  uiilliaria  irigmu  uuum  el  qniu- 
genta  :  per  quinquaginta  ir.  divisis  eisdeiu  sladiis. 
Passus  tricies  el  semel ,  raille  millia  el  quingentos 
pedes  (centies  vicies  ei  quinquics,  raultiplicalis  eis- 
dem  sladiis) ;  centies  quimiuagies  et  septies  mille 
(passibus)  111 1 II i.*  et  quingenlaa  uncias  (quinquies 
mulliplicatis)  millies  oclingenties  (pedibus)  nouagies 
inille  uiillia  (duodecie»  luuitipliealis)  mille  millia. 
Oigilos  quinque  inillia,  tei  leniirs  septi>ageai«s  el 
uniiiii  iiuile  ;  uucii'  per  lits  muli  plitaUe. 


685 


DE  LOQUELA  PEK  GESTUM  niCITORUM. 


686 


PATROLOGIJE  EDITORIS  MONITUM  IN  DDOS  SUBSEQUKNTES  LIBELLOS. 

Llbelli  suhseqtienles,  supra,  capilibus  primo  el  quarto  libri  de  Tempvrum  Itaiione,  legi  potucrunt.  Qua 
attcioriiate  hxc  loca  eis  attribuiiniis,  in  nionito  quod  prxdicto  operi  prxtixiinus  diclum  est.  Qua  vero  ralione 
nunc  eos  ileramus,  hic  paucis  esl  explicandum. 

Nobis  ulrosque  tractatus  daluri»  dux  lecliones,  satis  quideni  inler  se  dissimiles,  sese  prx  nliis  offerebant : 
prinia,  quam  Bri.leferli  Joannisque  Novioroagi  comroentariis  ditatam  tradid  re  vetcres  editiones;  a  lera  a 
dnclore  Giles  ex  piuhmoruui  codicum  roliatione  picl.ua.  Ilanc  recudere  expediens  ceusuimus ;  ne  veru 
lector  couiitienlariis  quibus  allusimus  frustiar^iur,  eos  el  cum  eis  libellos  ipsos  inlegre  reproduci  cura- 
vimiu. 


DE  LOQUELA    PER   GESTUM   DIGITORUM 

ET  TEMFORUM  RATIONE 

LIBELLUS. 

IN  KUMDEM  LIBRL'M   EPISTOLA  CUJUSDAU  DOCTI  AD  LECTOREM. 

A  trecentorum  quinquaginla  quiiique  dierum  nota,  per 
signilicationem  anir,  lemporis  et  asvi,  se  deum  in- 
dicaret.  Sed  ut  obiier  til^umque  auclorem  emende- 
iiius,  rectius  apud  Pliititiiii  scriptuip  est  quinqua- 
^inta  quinque,  quatn  apud  M.terohiuin  sexaginta 
quinque  ;  nam  profecto  quam  anni  diineiisiunem 
statua  a  Numa  esset  constiiuia?  aut  certe  quonam 
pacto  ea  poluil  lunc  tinni  ratio  indicari,  quam  inullis 
post  annis  G.  Cxsar  potit.  max.  inslitiiissct  ?  Verba 
aulein  illa  duo  apud  Plinium  (per  sigiiilicationem) 
ut  adullerina  inducenda  sunl. 


Quoniam  forlasse  ul  rcs  quxdam  nnva  compu- 
landi  ratio  a  doctissimo  Beda  tradila,  ita  eliam  le- 
vius  quidpiam  liln  facile  videri  possit,  quam  quod 
te  (viro  gravissimo)  dignum  sit,  siatui  e  re  fore,  si 
tibi  cum  Grxcormii  tum  Latinorum  testinionia  qux- 
dam  proferrem,  quibus  banc  numeraodi  ralionero 
haud  modo  nostris,  tsqtie  arrtiquioribus  quam  Beda 
ac  Hieronyrous  fuerint,  verum  etiam  ipsis  Grxcis  in 
usu  fuisse  perspicias.  Ita  enitn  fatile  fore  conlido, 
Dt  rounus  noslrum  tam  gratum  tibi  futuruin  sit  quaui 
quod  gratissimum.  Quare  jam  Plutarchuin  illum 
Ch  eroneum  prin.nin,  lestimoniuiu  Grxce  dicentein 
audiamus. 
Plutarchus,  per  initia  Apophthegmalum  regum  et  iinpp. 

'OpivTnc  i  Paatkiat  s  'AfTa£/jo;ou  ya/xfipor,  ariuia 
TrEpi7rs?(iv  3«'  apynv  xai  xaT&yvucrQii; ,  e\»,  xxQutrep  o'. 
Tfc>v  &.pi&it/iTt'<*>v  3«"TuXot  vjv  piv  ftuptaSac,  vuv  ris 
»ovk3«  Tifievat  ouvavTat.  to  auro  xA  ToOf  t<uv  (Sao-tXewv 
e(Xouf,  vuv  j/sv  t'%  Trav  8jvao-'at,  vCv  Si  t'jv  Xc/^ittov. 
Iloc  est,  Orontes  reijit  Artaxerxis  gener  ,  cum  ob 
iram  inhonoratus  condemnalusque  jaceret  :  Q,emad- 
modum  (iuquil)  rowptilaloruui  rfigili  uunc  dccem  mil- 
lia,  nunc  unum  tignificure  possunl,  eodem  modo  et 
regum  amici  quandoque  onnia,  quundoque  minimum 
possunl. 

Macrobius,  Saturnat.  lib.  i. 

Indc  et  siinulacruui  ejus  plerumque  Kugitur  manu 
dextera  trecentum,  el  siuislra  sexaginla  quinque 
nunierum  t  nens,  ad  demonstrandaro  anni  dimen- 
sionem. 

Pliniut,  natnr.  Ilis'.  tib.  xxxiv,  cap.  7. 
Janus  ueniinns  a  Numa  regc  dicatus,  qui  pacis 
bellique  argumento  colitur,  digitis  ita  liguratig,  ut 


Apuleius,  Apologia  2. 
Si  trigiiila  annos  pro  deiera  dixisses,  posses  vi- 
deri  pro  compulalionis  geslu  errasse,  quos  circu- 
lare  debueris  digilos  aperuisse.  Cum  vero  quadra- 
ginti,  qnx  facilius  cxteris  porrccta  pahna  signiG- 
cantur,  ea  quadraginla  lu  dimi  lio  auges,  nou  po  es 
digitorum  gestu  errasse,  nisi  forle  ii  i-inta  annorum 
Pudentillaui  rattts,  binos ,  cujusque  anui  consules 
B  nuroerasti. 

Quintilianut,  Orat.  Jntlit.  lib.  i. 

Nam  cum  sil  geometria  divisa  in  numeros  atque 
forinas,  ntimeroruni  quidem  nniitia  non  oratori  mo- 
do,  sed  cuictinque  primis  saltero  lilleris  erudito  ne- 
cessaria  esi.  In  causis  vero  vel  fri-quenlissime  ver- 
s.iri  solet,  in  quibus  actor,  non  dico,  si  circa  suin- 
uias  trepidat,  sed  si  digilorum  solum  incerto,  aut 
indecoro  gestu  a  compulatione  dissenlit,  judicatur 
indoctus. 

Juvenalis,  satijra  iO. 

Sed  quid  ego  plura  in  re  non  dubia  ?  quasi  vero 
(iector  optimr)  jam  le  ita  digitis  ludentem  videre 
inihi  iion  videar,  ut  risuro  moveas. 


INCIPIT  PRiEFATIO. 


(Biiidficrti  Bamesiexsis  Gioss.g.  —  Prwfatie.  Id 
est  pra\locutio.  Incipit.  Coinposituin  verbum  cst  ex 
iniegro  el  cornijdo,  ut,  in,  integra  pars  est,  el  capio, 
rorrupia,  «  fHim  niulalur  in  i.ele  rripitur.  Inctpil 
aitleui  est  iiichoat,  vei  iiiiliuui  capii,  vel  exordium 
sumil.  Quidam  autem  diciint  quod  componilur  ex  ih, 
prxposilione,  et  ceepi,  defeclivo  verho,  quod  laiiluiu 
prxterilum  habet,  el  per  ce  scribitur,  et  signitical  r  as  • 
ptionetn,  vel  incboalioneui,  unde  et  legimus  :  Coepit 
David  arcein  Sion. 

De  nalura  rerusn  el  ralione  temporuui,  duos  quon- 
dam  stricio  sermone  libellos  composui ;  iuinc  pro- 
lixius  de  temporum  ratione  (Doniino  juvanie)  di- 
cturi   uecessarium   duximus ,    utilissiinam  primo , 


C  promptissimamque  flexus  digilorum,  paucis  prx- 
monslrare  soleriiam,  ut  cnm  niaximam  coniputandi 
facililalem  dedcrimus,  tuin  paratiore  iegenlium  in- 
genio  ad  iuvestigandam  dilucidandaiiique  compulan- 
ilo  seriero  leinporum  veuiainiis.  Neque  enim  con- 
lenineiida,  parv  ve  pendenda  est  regula,  cujus  oin- 
nes  pene  sacne  expositores  Scripiura»,  non  minus 
qiiam  litterarum  fignros  inonstranitir  amplexi. 

Glossa.  De  natura  rerum,  elc.  Non  est  prxtermit- 
tendtiin,  cum  dixit  De  nulura  reium,  cur  non  eliaiu 
de  Natura  temporutn,  vel  de  ralione  reruiii  et  ralio- 
ne  lemp  rum  dixit.  Aliud  est  er;:u  de  natura  lermn 
disserere,  aliud  de  ratioue.  Natura  rerum,  estsob- 


6iH7 


Bl  l>.F.  VEN.  OPKR    PAIis  I.  SKCT.  II. 


suntla  ipsa  spiritualis  vel  corporalis  crealurarum  A 
cuin  qualiutibus  propriis,  scil  prius  qti.xreiidum  ile 
n.ilura  teinpnruin,  ul  faeilis  ralio  e»rum  ap,>areat, 
non  enim  in  lioc  loeo  nllo  pr»  nalura  posila.  Na- 
lura  crgn  lciiiporuni  esl  inulaliiliuiii  reruni  nmtiis  ; 
st-.l  quoniam  inotiis  ipse  orilinalus  esl,  et  nalurales 
numeros  non  excedit,  a  Deo  creatus  eel,  et  ere.itura 
oritinali  est,  et  polest  pro}iria  subslantia  esse  ct 
aliaruin  crralurarum  qualitas,  id  est  ordinala  nVlta- 
ttrlitas;  ted  quia  iiioIim  ipse,  qni  est  lemp -ris  sub- 
slanlia.naltvalrs  arliculos  hahel.elmnrarumccla  et 
sec  tUS|>alia,cumdeipsisarliculisvel  iiioruli->aliqii  d 
disseritnr,  ratio  temporum  appellatar.  Non  ergo  de 
uiolibus  rerum,  auctor  istius  libri  disseruit,  sed  de 
arliculis  et  ceriis  spatiis  lemporalium  motionuin  li- 
liellum  coinposuit,  Slatu,  cursu,  et  fine  temporiim 
lolus  istius  iibri  lextus  perli.  itur.  Prima  enim  pars, 
id  est  a  principio  usque  ad  Clironica,  slatuin,  id  esl 
naluratem  temporum  cursum  conlinel.  Media  vero, 
id  esl  qux  in  Clironiris  conlinentur,  cursum  lempo-  „ 
rum,  id  est  qux  in  eis  facia  siint,  pronutitial.  Oltima  ** 
auiem  fiuem  temporum,  i.l  est  reliqua  sexlx  xlalis 
et  diem  jud  cii  declaral.  Namrjue  quaitvis  tempus 
semper  videalur  esse  in  inotu,  Umen  a.l  slalum  re- 
«lil  a  qao  incboat.  Nunquam  cnim  molus  ficri  pntesi, 
qui  non  aliquando  a  slatu  iuchoavei  il.  L  ihetilibus 
lemporum  curriculis  ,  fioem  cum  voluerit  imponet. 
Uhi  notandum  quia  si  ipsa  tempora  liuienda  esse 
pronunliat,  diflicilisquxslio  esl.  Tempora  enim  crca- 
la  et  ordinata  a  Deo  sulist.ir.tia  sunt.  Quomodo  ergo 
creaia  subs  autia  dcficiet  nisi  forte  ipsa  signa  ,  cu- 
$09  molibus  efliciuntur ,  lempora  sUbilia  erunt , 
et  currere  cessabunl?  Quod  nondum  credcre  possunt. 
Nam  si  semper  coelestia  signa  cucurrerint,  necesse 
est  lempora  finem  uon  habere.  Si  aulem  labenles 
lemporum  currieuh  dictea  quxin  lemporihus  agun 
mr,  id  esi  liumana  nepotia,  homines  nasci,  crescere, 
«lecrescere.  mori,  similiier  et  rxtera  animalia,  ligna, 
olera.deficererenovari,  elc,  facilis  quxstio  est.  Ista 
enim  omnia  inier  (urricula  linem  habebunt,  autcerie  C 
sic  intelligendum  est  •  Omnia  tempo'  a,  el  ea  quai  in  eis 
agunlur,  linem  habrbunt,  sed  ea  qux  in  temporihus 
agnntur,  iia  fiuem  hahe'  unl,  ut  peniius  non  sint; 
ipsa  vero  lempora  ila  finiantur,  non  ul  eorum  nalu- 
ralia  ressenl  spaiia,  sed  ut  ipsa  c.rrer  •  non  seniiati- 
tur.  Cum  enim  suinmis  boininibus  ipsa  xlernius  ap- 
paruerit,  obi  niliil  prxleril,  nihil  fulurum  esl,  sed 
semper  idem  esl,  lunc  quidquid  temporum  prxtcr- 
l.fliisur,  non  sentilur;  sicul  nos  cum  requiescimus  in 
somnls.  prxtereumia  spatia  non  sentimus,  unde 
Pmpheu  dicit:  Melior  dies  una  iu  alriis  ineis  super 
inillia.  Etalibi:  Inehriahunlur  ab  ubertate  domns 
Itn.  1 1  noiiiine  nam  ue  ebrietalis,  ohlivin  omniuni 
teriiiii  niii(:ibilium  inl  lligitur.  Sed  omnibus  liis  He- 
eraira  veritutis  iniegritm  prof  ro  puritat  m,  quam 
praeminenlittimi  doctorum  llieronymus  in  libris  He- 
iraicar.  Quetlion.,  Augusl.  in  lib.  deCiv.  Dei,  Ettse- 
»i<<»  ipseclironograplius  in  tertio  Historia  ecclesiasiica 
libro,  cic.  In  libro  Hehraicarum  quesiionum  sic  ., 
tlicil  bealus  tlieronymus  :  Sciendum  quod  usqne  ad 
diliivium,  uhi  in  nosti  is  dureiilurum,  et  quod  excu •■- 
reril  annorum,  g.-nuisse  quis  dicilur  in  llebr.eo  i  a- 
beatcenliim  aiuios,  el  reliquos  quisequtinlur.  Elpnst 
pauce  :  Kainosa  qu  rstio,  et  disputatiooe  Ecclesiartun 
iiiiiiiiuiii  ventilata,  quod  juxU  diligentem  supputa- 
tiniiein.il  annos  posl  diluvium  Mailiusalam  vixis- 
se  feralur.  Et  quoniodn  verum  est  quod  ocio  tautum 
animx  in  arca  salvx  factx  sunlT  Reslat  ergo  ut  quo- 
modo  in  plerisque,  iu  et  in  hoc  sil  error  ih  numero. 
Itein  iin.lt-  supra  in  xv  I  bro  deCivilateDei,  gic  dicit 
bealus  Auguslinus  :  liaque  illa  iliversllas  numero- 
rum  aliier  se  huhenuuiu  In  codicihtts  Grxcis  el  La- 
iinis,  aliter  in  llebrxis,  ubi  non  esi  isU  de  rentiiiii 
anuis  prius  additis  ei  poslea  dairactia  p«r  totgene- 
r.  liones  coutiuuaU  parilius,  ncc  maliiix  Jmlxo- 
riiin,  nec  diligeulix  vel  prudeiitia:  SeptuaginU  inler- 
preiuin   sedscriplurisliiliuaiur  enoii.quidebiblio- 


—  MDASCALICA  DlllllA  KT  SPURIA.  6.18 

theca  Ptolemxi  regis  Codirem  deicribendnm  prmios 
accepil  ubi  pottiii  qnidem  accidere  ctiam  scriptoris  et 
error.  Ilein  in  eodcin  libro  sic  dicll  :  Nam  ex  Alam 
iisque  ad  .liluvi mi  compulaniur  anni  secunduni  co- 
dices  nostros  9.4'i.',  secundtim  llebrxos  aulem  1656. 
II <-iu  in  dacimb  scxlo  hbr»,  deciino  capitc,  beaius 
Augtistinus  :  Sunt  ilaque  aniiidiluvioiisque  ad  Ahra- 
liam  Iti .  _',  secundum  vulgatam  Ediliouem  Septua- 
ginta  ihlerpretum.  In  llehrxis  aulem  Codicihus  lon- 
ge  pauctorea  annos  perhibenl  inveniri,  de  quibus  ra- 
lioneiu  aut  nuilam  aul  difiic  lliinam  rcddunt,  diverso 
stylo,  eliam  a  plurihu-j  scrihi  dixeranl  anl-.i,  id  est 
diversa  pfoiiuniiation»,  non  divei-sa  lide,  id  esl  non 
diversa  iiilclligenlia.  Hoe  lesiimonio  uiitur  sanclus 
Auguslinus  coutraeo-  qni  sensuin  verborum  ejus  in- 
lelligere  n  n  nldBlM,  dicehaut  Augtisiinuin  non 
benc  scripsisse  de  his  quxsiion  bus,  dc  quibus  alii 
scripiores  bene  scripseruui,  i  I  est,  farilius  ex  verbis 
aliorum  scnptoruui  quam  ex  Angit-iini  scriptis 
unus  atqtie  iiJem  sensul  intell  giiur.  Suadet  ergo  eis 
ut  lelinquant  sna  scripl  i  his  <|iii  possiinl  ca  intelli- 
gere,  et  reru  rant  ad  eos  a  qtiilms  farilius  Eentiuut. 
Quoniam  ideo  n  cesse  est  plures  libros  a  plurius 
auctoribus  cunfici,  verbis  lanluu  m  do  discrepanlibus, 
unum  alque  eumdem  sensum  habenliiius.  ut  quidquid 
in  uno  auctore  non  intelligilur ,  in  alio  (aciliut  inlelli- 
gatur.  Nerbi  gralia,  Hieronymtis  et  Atigustinus  in 
una  eademque  quxsiioue  unum  atque  idem  sense- 
ruut;  sed  ex  vcrbi,  Augiisliui  intelligo  qti  >d  Iliero- 
nymi  non  inl  liexi;  tu  autem  e  contrario,  llieroiiy- 
iui  seniis  qno  I  Augustini  non  sensisli. 

[Scbolio»  Joanmis  Nuvioii\Gi.  —  De  tempornm  ru- 
tione,  Domino  juvanle,  dieturi,  necetsarium  duximus, 
utilittimam  primo  promplittimamqite  /lexus  digilorum, 
paucit  pramonttrare  tolertiam  Indicat  Beda  nu  uero- 
rum  iiniatinnem.  qux  lil  varin  digilorum  geslu,  ne- 
cess^riam  e  secompuUlionibus  teuiporuin;  euni  enim 
cyeli  solares  lunares<|ue,  unde  hxc  temporum  ratio 
peudet,  magnis  numeris  expedianiur,  quos  scripiis 
numerorum  llotia  signare  moiestuui  essel,  complecli 
tam  longam  serieui  diflicile,  conimodissimum  estha- 
bere  expedium  ral  oiiem  uniim  quemlibet  numeruiu 
evprimeie  Oexibus  digiiorum,  qund  priuium  bomines 
iiaiura  admoniti  ceu  apto  digitorum,  numero  fecisse 
viilen  tir.  Cum  enini  singulx  maniis  quinos  liabeaut 
digilos  unde  conslal  denarius,  factus  est  bic  numerus 
pro  digilorum  mo.lo  perfectus,  s  >lus  et  summus;  naiu 
supra  dcnarium  coniiinio  pergenles.  m.nores  inime- 
ros  oiiinis  nalio  relleclil :  quod  non  solum  til  vocali 
numerationc,  veluli  deceiu  ubi  diximus,  ptrgeiues 
non  simplici  utimur  tliciioae ,  sed  uuum  repetenies 
dicimus  u  .derim,  id  r-i,  decem  elnnum.  \  cruin  iu 
notis  nlr.ni  lit :  ilecem,  deinde  r  peiit  noU  unitalis 
x  rl  i,  qux  sunl  underiin;  el  aritlimeliri  digilnm  vo- 
cant  numeriim  umnein  infra  denarium,  ul  i,  II,  iu, 
elc.  Ilorum  enitn  quisque  digito  aliqno  expriuii  ur, 
veluii  i  in  levaa  manus  pollice,  u  in  ejusdem  io.iice, 
vi  in  pollice  dexiro,  et  sic  deinceps  usquc  ad  de- 
u  i  ium.  Ariiculns  qu  >qua  vocaiit  numeralnres,  qni 
iu  decern  a-qtulcs  parles  tlividi  possunt,  ut  x,  x-x, 
xxx,  xl  ;  hi  enim  articuhs  Ji^iioi-um  expriinuuiur  ve- 
luii  primusdena  ius(quaiido  naturali  ordiite  iiumera- 
tiit)  iu  superinrc  articulo  polliris  sUtuilur,  s-cuudus 
in  inferiore.  Sed  hxc  luunerandi  raiio  vulgaiissiina 
et  pueris  nou,  i).iiiii  ob  id  p>sui,  ut  qux  esset  di- 
giiorum  el  arliculoruiu  urigo  apu  I  aritumotiros  ins- 
dii-arelur  purns.  K>i  alia  iiiimrroruin  nolaudorum 
ratio,  pt-r  ralculns  iu  tahula  lelmeala  durlibus  paral- 
lclis  posiios,  qu.i-  at  Ipaa  vrltis  esl,  ueque  ab  usu  re- 
cess  I,  iit v  quod  1  ..  .1  ralrulorum  numiins  imnr  uIjb- 
lur,  alque  bujtis  rsl  el  luit  usus  iu  iiui(i<namli  »p«- 
cicbus  neguiialih.  Nain  illa  qua  etiam  nuao  utiiniur 
per  DOlai  Arabicas  ,  vi.li  hrel  t.i.A.l.ri.li^.S.il.O, 
quas /ipiira;  v  .ranl.  rer.-u-,  BtM  viJelui ,  nrr  vrle- 
nbus  Roiilauis  rrliquiSM-  iiiliomhus  cofuita,  nulU 
eiiitn  aiitiquiutis  uioiiuiiienia  has  nulul.u  lubeul  ir.»- 
culpus.  Sr.l  ad  Dedam  rcden.  Est   postrnue  quidam 


«89 


DE  LOQULLA  PEIi  CESTU.M  DIMTOIiUM. 


630 


docius  ft  ingeniosts  aliler  perdigilos  niiiiierandi  ri- 
lK>,  qneni  liic  Bcla  tradit,  quo  velcres  usos  e-se 
phribus  argumenlis  conslat,  sed  ineuria  negligenlia- 
que  linminum  ab  usu  recessii.  Veterem  aulen  appa- 
rel  ex  Plinii  libro  x\iv,  naluralisHis'..  e.7,  ul>i  ail  Ja- 
num  ilicaluni  a  Njima  1'ompilio  i|a  liguralis  digins 
expressiim,  ul  535  dienuii  uoia  per  signilicalionem 
annui  leinporis  et  a?vi  se  di  mii  ostenderet;  ei  M.  T. 
Uic.  Ilortensii  subtilcm  aciionis  in  digiios  dislributio- 
iieinaliqunlies  eluilit.  Aimotatumesl  quoquein  bjsto* 
ria  Ariaxerxis^Ornnicuigenerum  regis,  <  um  a  socero 
iudigiiaiinne  qtiadam  in  ordinem  redactus  esset,  di- 
lisse  solituin  priucipuin  aniiuos  persimites  videri 
ariihmeliroriun  digilis;  nnm  sicut  coiii]iulando  nunc 
myriadadigilorumgestii  conliciuDt,  nunc  mnnada,  sic 
quoque  qui  a  regibus  loti  pendeot,  inodo  valeul  piu- 
rimum,  modo  ab  illo  lionuris  gradu  ad  iiuuni  devolu- 
ti,  omnibus  siinl  derisui.  Crelius  in  autiquis  Lectio- 
nibus  eodem  put.it  relerendum  esse  illud  Fabii  in 
inslitutionibus  oraloriis  :  Si  aclor  (inquil)  non  dico 
si circa  summas  trepidat,  sed  si  di.iiorum  soluni 
imperilo  aut  indecoro gestu  a  computatione  ilisscntit 
judicatiir  indoctus.  Sed  hoc  loco  apparet  Quiniiiia- 
iiiini  respicere  iilam  vulgnrem  computationem,  de 
qua  supra  diximus,  quod  etiam  de  iioi  tonsio  dici 
polesl.  Oralor  enim  apud  populum  agil.qui  liassub- 
lilitaies  srrpe  noniiilelligercul;sed  alihi  iuvenio  eum 
manifestitis  ile  hac  campulatinne  !■  ciilutn,  tit  !ili.  un- 
decimo  de  forinando  Gestu,  ul«i  sic  liabel:  Nam  ge- 
sium  poculum  poscentis,  anl  vcrbera  ininamis,  aut 
numerum  quingentorum  llexo  pollice ,  ellicicnlis, 
quse  smil  a  quibiisdam  scriptoiibus  repreliensa,  ne 
iu  rusticis  quidem  vi.li,  ulii  sine  cnnlroversia  biine 
computandi  modiini  iutelligit:  exprimiinlurautem,  iK 
et  liic  ex  Beda  discis,  quingeiila,  dcxlrrc  manns  pol- 
lice  n  xo  versus  palmam  instar  liilerae  Graecse,  qui 
gestus  oi  dicendo  foret.  Legunt  alii  quiuqiiaginia, 
loeum  forte  non  intelligenles,  illa  enim  expiiraun- 
tiir  sinis:ra,  scd  iila  manus  sola  nou  facit  gestum. 
Est  etiam  apud  Apuleiuin  locus,  in  secunda  Defen- 
sinne  magire,  qui  sine  liac  parte  numerandi  inlelligt 
■eqoiL  Nolum  et  illud  est : 

...  Atque  suos  jam  dcxlera  coniputat  aonos, 
de  Neslore ,  qtii  ad  centum  annos  pervenit.  Cen- 
lnm  atitem,  ducenta  cl  trccenta,  sic  eompulantur  in 
de\tra,  sicut  unum,  dtto,  tria  in  sinistra.  Facete  Ni- 
chardus  in  vetulam  nimio  plus  vivaceni,  qurjc  3nnis 
etiain  cervos  superaret,  sic  Ittdit : 

'Bw:«;  uipr.tratr  O.ajoM  ir).cov  w  yjfi  Mtn 
Tispct;  uptffitiaQKi  oe0t;j5ov  upiau.hr). 
Est  igitur  i-lius  coniputalionis  coguitio  ad  plera- 
que  velerum  inlelligendanecessaria  :  quod  propterea 
iongius  egi,  ne  frivulum  mox  judicelur  quod  priina 
froute  non  blanditur.  Priusiiuam  hic  Bedx  liber  vul- 
garetur,  incognita  isia  erant,  el  sola  ( ut  opinor)  hrcc 
vctuslas  per  euin  servala  esl;  quare  quidquid  lmjus 
esi,  id  Bedre  in  universum  debes.  Puen  habent  quo- 
que  in  hac  re  non  injucundam  digitoriuiiexerctiaiio- 
neui;  liberalis  namque  digitorum  exlecsio  el  flexus, 
eiiam  ad  ytt>f<mp\w»  perlinet. 

Tum    pi.rutiore    iegentium   inqenio.     Nam     capttl 
quinqtiagesiiuiim  quiulum,  quod    est  de  rccursu  cy- 


A  clomm  solariuni   mcnsiriionim,  cxpedilur  ea  nume- 
ralione,  quae  lit  flexu  digitorum. 

Permulli  siquiilem  alii  alias,  cl  ipse  divin:c  inler- 

pres  historire    Hieronynms,   in    evangeliia»    traciatu 

sentenlire  liujus  ailjumenlum  disciplinrc  non  dtihitn- 

vit  assumere  :  Uentesiiuus  ( in~]uit)  et  sexagesimti% 

ct  tricesimus  fructus  ,  quanquam  de  una  terra,  et  de- 

una  semcnte  nascitur,  tamen  mtiltum  differt  iji  nume- 

ro.Triginta  referunlur  ad  nupiias;  nam  et  ipsa  digi- 

loruni  corijunclio,  qnasi  molli  osculo  se  compleclens 

et   foederaus,   iiiarjtum   pingit  ct  conjugem.  Sexa- 

ginta  ,  ad  viduas ,  eo  qtiod  in  anguslia  et  tribulalio- 

ncsinl  positrrtundcet  in  snperiore  digito  deprimun- 

lur,  quanioqtie  otajor  e?l  difGcultas  expcrtae  quon- 

dam  voluptalis  illecebris  ahslinerc,   tanto  majus  et 

B  praemiuni. 

[Bridferti  Rauesiknsis  Glosfa.  —  Permulli  siqtti- 
dem  alii  alias,  et  ip$e  divinai  interpres  liisloria?  llie- 
romjmus  evangelica:  traclnium  senhnlia:,  lntjus  adju- 
menlum  disciplina:,  non  dubitttrit  nssumere.  in  Evangc- 
lio  Mnlthaci,  capile  dccimo  lerlto,  u!  i  scripluin  lia- 
liettir.  Qui  vero  in  terra  hona  seiuiiiatus  cst,  hic  est 
qui  audit  verhum  ,  et  intelligii,  cl  fruclum  alT.  rt  <  i 
facit  aliud  quidem  centesimiim,  aliud  atitcui  sexagesi- 
mum,  sic  dicil  saneltis  llieronymus,  capitc  t:  igoiino 
quinlo  in  Mattli.i  uni  :  primmn  crgo  debcmus  audire, 
deinde  intelligere,  et  post  iuielligentiam  fruclus  red- 
dcre  oHicirinaruni,  et  facere  vel  ceniesimum  Iructum, 
et  sexagesiinum  aiquc  iriccsimuui.  Dequibtis  pleuius 
in  libro  contra  Joviniamim  diximus,  et  nunc  brc- 
viter  perstriiigenms,  ccniesimum  fructiim  virginihus, 
sexagesimum  viduis  et  r.oni inentihus ,  iricesimiuu sau- 
cto  malriiuonio  deputantes.] 

C  Porrocenteshnus  numerus  (quxso.diligentcrlecior 
aaende)  a  sinistra  transfeuurjid  dextram,  el  iisdcm 
quidem  digitis,  sed  non  eadetn  mnnu;  quibus  in  !,<■- 
va  manu,  nuptre  signilicanlur  el  viduae  :  circulum  la- 
ciens,  expritnit  virginitatis  coronam. 

fioANMiS  Noviomaci  Sciiolion. —  Et  ipse  di:inxiu- 
lerprts  hitiorite  Hieronymus.  Apud  Mallhxum  locns 
esl  capile  dccimo  lerlio,  de  agricola  qtii  exiil  ad  se- 
minandum;  qtio  loco  Servator  noster  triplicem  facit 
IrueUferi  soli  differentiam  :  ex  primo  fructum  vigecu- 
pium,exsecundosexagecuplum,teriio  centuplumsus- 
luiil  :  in  qua  parahola  divus  llieroiiymus  libro  primo 
contra  Jovinianum  ,  inaximuut  uumerum  refert  ad 
virgincs,  proximumad  viduas,  ntinimum  ad  inalrimo- 
nium:  sumpla  conlirmalicne  festiva,  magis  quam  ne- 
cessaria,  a  digitorum  gcstu,  quam  eleganter  hoc  loco 
Beda  espUcuiU  Eum  autem  locum  Erasintis  conjeclu- 
ris  exposuit,  sic  tamen  ut  a  veritate  non  abcrret ;  iu 
l'1  Bed%  librum  tum  nondum  incileral.  I'u-iea  lamen 
ubi  forte  eum  alicubi  nactus  e.-set,  ex  ipso  auctore 
rein  egit. 

Tres  digiti  in  manu  dicuntur:  auriculari?,medicus 
et  impudicus ,  caeteri  duo,  ir.dex  el  pollex.] 


INCIPIT  LIBELLUS. 


Primofit  indigitatio  in  Ixva  manu,  iali  mpdo. 

Cutn  ergc  dicis  unum,  minimum  in   l-.eva  digitum 
iidleclens,  in  (cediuiri  palmre  artum  infigcs, 

1  dicis  duo,  secundum  a  luinimo  ilexum  ibi- 

dem  impones. 
Cuni  dicis  tria,  tertium  simililer  aflkcies. 


Cum  dieis  qualuor,  ilidera  minhnum  levabis. 

Cum  dicis  quinque,  secundum  a  minimo  siinililer 
eriges. 

Cum  dicis  sex.tertium  nihilominus  elevabis,  me- 
dio  duntaxal  solo,quimedicusapre!!alur,  in  medium 
pahnre  fuo. 

Cum  dicis  scptem.  miniatiun  solumK  cxteris  inte- 


G9t  DEDyf:  VEN.  OPEK.  PARS  I.  SECT.  II.  - 

rim  levaUs,  supcr  palmx  radiceui  poues.  Jmla  quod,  A 

Cuni  dicis  octe,  medicum. 

Ciun  dicis  novcm,  ini.ujilicum,  e  rrgioni»  cnmpnncs. 

Cum  dicii  decem,  unguem  indicis  in  inc  lio  liges 
ariu  pollicis. 

Cnm  di cis  viginti,  summilalcm  pnllicis  intcr  nie- 
dios  indicis  elimpudici  artus  immiiics. 

Cumdicis  iriginta,  ungues  indiciset  polllcil  blan- 
dn  conjunges  amplexit. 

Cu  n  dicis  qnailraginla,  intcriora  pollicis  lateri 
rel  «iorso  indicis  superduc«s  ambobus  dunlaxat 
erectis. 

Cum  dicis  quinquaginta,  pnllicem  exteriore  artu 
instar  Grxcx  literx  r  curvaium,  ad  palmam  incli- 
nabis. 

Com  dicis  sex3ginta,  pollicem  (ut  supra  )  curva-  B 
tum,  indice  circumOc\o  diligenler  a  fronte  praccinges . 

Cum  dicis  septuaginta,  indicero(ul  supra)cir- 
cumflexum  pollice  immisso  superimplebis ,  ungue 
dunlaxai  illms  erecta   trans  medium   indicis  artum. 

Cum  dicis  octoginta,  indiccm  ( ut  supra )  circum- 
ftexum,  pollice  in  longum  tenso  implebi-,  ungue 
videlicel  illii.s  in  medium  indicis  arlum  inlixa. 

Cum  dicis  nonaginta,  indicis  inflexi  ungulam  radi- 
ci  pollicis  inliges. 

Haclenns  in  Ixva,  aut  sinistra  manu. 

Secundo,  fil  indlgilalio  in  dexlera,  sic  : 

Centum  vero  in  dextcra,  quemadinodum  decem 
in  lxva  facics. 

Ducenta  in  dextera.quemarimodum  viginti  in  lneva. 

Trecnlaindettera.qiiemadmoilumlrigintaiulxva. 

Quadringenta  in  ilextera,  quemadmodiim  quadra- 
g  nla  in  Ixv.i. 

Quingenta  in  dextera,  quemadmodum  quinqua- 
ginta  in  Ixva. 

Setcenta  in  dexlera,  quemadmodum  seiagnia  in 
Ixva. 

SepCng  ntj  in  dexlera.  quemad  nodum  septui- 
ginia  in  Ixva. 

Octingenla  in  dexlera,  quemadmoJum  nclogitila 
in  I.t>  .1. 

Noningcnla  in  dexlera,  quemadmodum  nonaginla 
in  Ixva. 

Item  millc  in  dextera,  queinadmodum  iinum  in  Ixva. 

Duo  millia  in  dexteia,  qucmadmodiimduo  in  Ixva 

Tria  nirllia  in  dexlera,  quema  Imodum  tria  in  Ixva 

Qu  luor  iii  I  u  iu  dextera,  quemadinodutn  qua- 
tuor  in  Ixva. 

Quinque  millia  in  dextera,  qucmadmodum  qun- 
que  in  keva. 

Sex  millia  in  deitora,  quemadmodum  sex  in  la-va. 

Seplem  inillii  in  dextera,  queiiiaJinodum  seplem 
in  Ixva. 

Octomillia  indextcra,  quemadmndumocloin  Ixva. 

Nevctn  iu  llia  in  dexlera,  quemadmodum  novem 
in  Ixva. 

/n  reiiqua  parle  corporit  indigilutio,  primo  cnm 

(.1,1  IH.IIIU. 

Porro  iuiii    dicif  decem  millia,  l.ivain  in    mcdio 


I) 


-  MDASOAI.ICA  D1JBIA  F.T  SPCRIA.  6M 

pectori  sepinam  appones,  digiiis  tantum  ad  colltim 
crectis. 

Cum  dicis  viginti  millia,  eaindem  pectnri  expen- 
sani  latc  superimpones. 

Cum  dicis  IriginU  millia,  eadem  prona,  s>>d  ere- 
CU|  pollici  m  earlihgini  inedi  pcctoris  iirunitles. 

Cuin  d  cisquadragiuta  millia,  eamdem  in  unibi- 
licn  ereolain  supinabs. 

Cuui  dicis  quinquaginla  millia,  ejttsdem  (  seilicet 
Ixva:)  prnnx,  sed  ercctx,  pollicem  umbilic    impones. 

Cum  dicia  sexaginta  millia,  eadeni  prnna  feinur 
Ixvum  desuper  comprcbendcs. 

Cum  dicis  septuagin'a  mitlia,  eamdera  supinam 
femori  superimponea. 

Cum  dicisoctoginla  millia,  cadem  pronam  f  mori 
«uperponcs. 

Cu'ii  dicis  nonsginta  millia,  eamlein  luinbos  ap- 
prehcnde-,  pollice  ad  inguina  verso. 

Hactenu$  in  Ixva,  nune  ad  dcxleram. 

At  vero  cura  centum  millia  dicis,  derteram  ma- 
num  in  medio  pectoris  supinam  appones,  digilis 
lamen  ad  collum  ereclis. 

Cum  dicis  ducenla  millia,  camdein  pectnri  eipan- 
sam  late  superimpones. 

Cum  dci»  trecenU  roillia,  cadem  prona.sed  ere- 
cta  polliccm  cartilagini  medii  pectoris  immitles. 

Cum  dicis  quadringenla  inillia,  eamdem  in  umbi- 
lico  treciara  supinabis. 

Cum  dicis  quingenla  millia,  facies  cum  ipsa  dcx- 
tera,  quemadmodum  quinquaginta    millia  in  Ixva. 

Cum  dicis  sexienla  millia,  facies  cura  devtera 
quemadmodurn  sexaginla  millia  in  Ixva. 

Cum  dicis  seplingenla  inillia,  facics  cura  dextcra, 
queiuadninduui  scptuaginla  miUia  in  lieva. 

Cum  dicis  octingenla  n-illia,  facies  cum  ipsa  dcx- 
tera,  quemadmodum  octoginta  millia  in  lu-vj. 

Cum  dicis  noningenia  millia,  facies  cum  dexlerav 
quemadmodum  nonagenta  inillia  in  Ixva. 

Cum  dicis  autem  centena  millia  (hoc  est  centies 
ceiitum,  m  llio  neoteric.is  dicl.i),  ambas  sibi  m  nus 
inserlis  inviccm  digitis  implicabis. 

[Bbidfehti  Glossa. —  Jam  hic  insunt  sex  illi  nu- 
merorum  integri  ordines,  iu  ipsa  uuiversa  imligiia- 
tionis  ratione. 

Primus  vero  ordo,  est  unitatum  ; 

Secundus  autem,  decadum  ; 

Terlius  esl  ceiuuriaruin  ; 

On.i rius  esl  millenariorum  ; 

Quinlus  est  dccaduin  millenariorum; 

Sextus,  et  hic  ultimus,  est  (enluriarum  millcrta- 
rioruin  ordo. 

Isidorus,  in  libro  Elymologiartim  undecimo  :  Di  - 
giti  nuncupali,  vel  qu  a  derem  sunt,  velquia  deceui 
juncli  e&islanl.  Nam  habent  iu  se  nuuinuni  pertV 
clum,  el  ordinem  deceniissimuni. 

Priinu*,  pollex  vocslur,  eo  quod  inter  rxlrros 
polleal  virluleet  p  >u-  late 

Srrundus,  indev  et  saliitaris,  seu  deiiioitstraloriuf, 
quia  eo  fere  salulamus,  vel  ostenditiius. 

Tcrlius,  inipu  licus.  quia  cum  ip»o  puiredinm  vul- 
ncriim  med.cl  langere  soleni. 

ijuariui.  annularis,  eo  quol  in  ipso  aiuiulu»  srn- 
tur.  Idcau  cl  uii-.lii.imli-,  quod  ro  Irila  eolljiu  a 
medicis  colliguiitur. 


605 


Quinttis,  auric 

ularis,  quia  ex   ipso  aureni 

scalpi- 

IIIU*. 

1 

10 

100 

1000 

10000 

100000 

9 

20 

200 

2000 

20000 

2WIO00 

3 

30 

300 

3000 

30000 

5011000 

4 

40 

m 

4000 

40000 

4C00OO 

S 

»0 

500 

5000 

JjoOuO 

500H00 

6 

60 

600 

G000 

diono 

60  000 

7 

70 

700 

7000 

70000 

700000 

8 

80 

800 

8000 

80000 

800000 

9 

90 

900 

9000 

90000 

'.!0:;0U0 

H 

O 

o 

H 

«5 

© 

8182 

g2§ 

g2§ 

S  2  <3 

=-.*»  §.' 

D  —•» 

o   -V  -. 

Sah» 

«*     #? 

||f 

f„-§ 

lil 

111 

fll 

c  n>  a 
B^  - 
»     = 
=  5  2- 
3-§2 
•  <»  5 

°  s 

S   "    Ct 

o  ^.  -■ 

■  1» 

=  O.Q. 

6>  c  *; 
3-"3 
|fi 

i*s 

CO  » 

3  5  8 

«sl 

h 

£.=  -> 

?£" 
j.3 

"Ba 

=  —  s 

3  •>  " 

»■3  M 

5  »  2 

§:.a 

•  =» 

1* 

ill 

B  5 

S   P 
<W" 

*»  c  c 

£-2 
cw'"3 

e  c 

••i 

■*  c 

ils 

J  = 

8I 

d  o- 

i-ws 

11*   u 

c  _=  c 

?  (T. 

—  •> 

e  — 
3  - 
o  3 
o  = 

Cl 

c  o 

§-?• 

S   K 

>  n 

?J7 

C    W 

•     1 

e? 

l'ollex,  etianisi  caeteris  brevior,  tamen  inrer  cxle- 
ro6  rortitudine  pollet. 

Index  quoque  s  lutaiorius  quondam,  et  demou- 
3'raiorius  dictus. 

Pollex  et  index,  in  dextra,  a  centum  usqne  ail 
noniogenla. 

Niuic  tres  alii  in  eadem  dexira  inanu,  a  mille  u»- 
que  ad  novem  millia. 

Sinistra  per  artus  dimensos  corporis  continebit 
numeros.  et  dextra  per  juncturas  et  dispositiones 
iiienibrofinn. 

Sic  habes  niinierorum  omnium  per  cliaracleres 
deinunslrationem,  aut  per  digitortim  inflexiouem. 

Ai.i.r  Bbidfehti  Gu>S5.e.  — Cnm  ergo  dicis  unum, 
nunimum  in  tccva  digilum  in/lecles,  in  med  um  palmcc 
anumiiift  es.  In  lilno  de  Civilale  Dei  undeciino,  sic 
dicit  beatus  Augustinus:  Ratio  numeri  conlemDen- 
da  non  esl,  quai  in  muliis  sanctamm  Scri|iturarum 
locis,  quam  magna  ic  limanda  sit  elucei,  diligenler 
inluenlbus.  Nec  frustra  in  iaudibus  Dei  dictnm  est . 
Omnia  in  mensura  et  iiumern  et  pondcre  dispnsuisti. 
El  Euc'  erius  vir  sapieniissimus  ila  comniemorat : 
llic  oumerus,  qui  esl  unus,  aJ  unilatem  Dei  referlur, 
ut  est  in  libio  Exodi  :  Audi,  Jsrael,  Doiuinus  Deus 
tuus  unus  est. 

Du  i,  duo  Teslamenla.  In  Regum  libris  :  Et  fecit 
iii  Dabir  duo  cberubiu  decem  cubiiorum  magnitu- 
•dine. 

Tres,  adsanclam  Trinilalem.  in  Epistola  Joannis  : 
Tres  suiil  qui  lesiimonium  dant,  spiritus,  aqua  el 
tanguis. 

Quatuor,  ad  quatuor  evangelia.  In  Ezechielc  :  iit 
e\  medio  eorum  similitudo  qualuor  aniiiialium ;  et 
Jnannes  in  Apocalypsi  sua:  Quaiuor  aniiualia  ante 
tbronuiu  Dei  plena  oculis  ante  et  retro.  item  :  Qua- 
lernarius  enim  numerus  perfectus  est,  et  in  suis 
partibus  divisus  perfectionem  ob  tnet.  Dividitur 
enim  in  unura,  duo,  vel  tria.  Unum  nanique  ad 
D.-um  pertinel,  quia  unus  Deus,  una  lides,  nnum  ba- 
ptisma,  unus  Deus  et  pai  r  omniutn,  qui  super  ont- 
nas,  et  per  omnia,  et  in  oniuibus  nobi>.  Duo,  ad 
geiuinam  dilectionem,  vel  (ut  supra  diclum  est)  ad 
duo  Teslamenia.  Tres,  ••J  sanclain  individuann|UC 
Trinilalem,  Patris  scilicet  et  Fiiii  et  Spirilu  .  sancti. 
Quatuor  autem  aJ  gratiam  iNovi  Testamenii,  vel  ad 
quatuor  libros  sancti  Evangelii,  qtne  maxime-in  bis 
ascribitur.  Quia  enim  quadratus  lapis  non  fluctuat, 
Eed  in  qujiuciinque  parieui  versus  fueril,  sequaliter 
jacei,  recte  quaternario  con.taniia  sanctorum  desi- 
gnaiiii ,  quia  uon  circumferuiitur  ootni  vento  doctii- 


DE  LOQUELA  PER  GESTUM  DIGtTORUM.  694 

A  nje,  sei  ut  firmi  lapiJes  sive  in  prospcris  sive  adver- 
sis,  in  bonis  actibus,  ei  flde  eonslaiiiissime  perseve- 
rant,  considerantes  illud  i^uod  ail :  Qui  perseverarit 
usque  in  tinem,  kic  salvus  eril. 

Quiuque,  ad  ijuinque  libros  Mosi.  Pauliis  :  In  Ec- 
clesi  i  volo  quinque  verba  sensu  meo  loqni. 

Sex.  ad  diem  sexium,  quo  Dominus  homineni  ciim 
uni^ersis  animanlibus  fecit.  in  Gencsi:  Faciumus 
hominem  ad  imaginem  el  similitudincm.  Et  factiim 
cst  vespere  el  mane  dies  sexlns.  Item  beaius  Grego- 
rius,  in  homilia  17  super  Ezecliieleni,  ila  dicit: 
Sxpe  jam  diximus  senario  numero  perfectioncm 
boui  operis  designari,  non  illud  ^equentes  quoj 
conali  sunl  hujus  saeculi  sapientos  astruere,  dicen- 
tes  idcirco  senarium  nu  rerum  esse  perfectum,  qnia 
sno  ordine  numeratus  perficitur,  ut  cum  unus,  duo 
vel  ties  dicunlur,  senarius  numerus  implca  ur;  vei 

3uia   in  tres  partes  dividitur,  id  esl  sextn,  lertia  et 
imidia,  videlicet  in  uno,  duobus  ct  tribus.  Sed  id- 
n  ctco  senariiim  numerum  dirintus  esse  perfectum, 
quia  sexto  die  bomo  est  condilus,  eoque  die  Dnmi- 
nus   peifecisse  opera  sua  describilur,  unde  etiauo 
pro  perftclione  poni  sen.irius  numerus  solet. 

Sepiem,  ad  diem  sepliinum,  in  «|uo,  perfeclis  om- 
nbus,  Dominus  requievii.  InGenesi :  F.lreqnievildie 
sepliiuo  ab  univeso  opere  quod  patrarai.  licni  liea- 
lus  Gregonus  :  Certissime  scinius  qnod  scptenu- 
rium  nuicenim  Scriptura  sacra  pro  perleclioiie  pn- 
nere  cnnsuevit.  Undeetseplimodie  Dominum  requic- 
vis  e  ab  operibus  asseril.  Ilincesl  etiam  quod  sepli- 
mus  di"s  in  requiem  hominibus,  id  csl,in  Sabbalo  est 
datus.  Ilinc  estquod  jubikcus  annus,  in  quo  plena  ia 
requics  exririmilur,  septem  hebdoiiiaJilius  consum- 
matur.  Cui  mnnade  adJito,  noslrx  adunaiionis  sum- 
ma  iinple  ur.  Ilxcigitur  verba  scripta  sunt  in  primo 
libro  Moraliu.n  divi  Gregorii.  Auguslinus,  iu  libro 
undecimo  de  Civilale  Dei  :  Scplenarius  numerus. 
pro  cujuscunque  rei  diver.sitale  poui  solet.  Uude 
dicitur :  Septies  cadit  justus  et  rcsurgit,  id  c.-t,  qu»— 
'j  liescunque  cecideril,  non  pcr.bil.  Quod  non  de  ini- 
quitalibus,  sed  de  tribulaiionibus  ad  bumililatcm. 
pcrducenlibus  inlelligi  voluil.  Et  :  Septies  in  dic 
laulabo  le  ;  quod  alibi  alio  modo  dicluni  esl:  Sem- 
per  laus  cjus  in  oie  meo.  Propterca  hoe  eodem 
suepe  noinero  Spiritus  sanclus  signilicatur,  de  quo 
Dominui  ail :  Docebil  vos  omnem  verilalem 

Octo,  ad  dieni  resurrectiouis,  id  esl,  oclavuin.  In 
lilulo  psaimi :  in  linem  pro  octava. 

lNovem  ad  sacramentum,  quod  boia  nona  Domi- 
nus  spirilum  emisit.  In  Evangelio:  Et  circa  boram 
nonam clamavit  Jesus  voce  rnagna, el  emisil spiritum. 

Decem,  addecalogumlegis.ln  psalruo:lnpsa)terio 
decacbordo  psaliam  libi. 

Duodecim,  ad  aposlolos.  In  Evangclio  :  Duode- 
cim  autem  aposlolorum  nomina  ha?.c  sunt. 

Quaiuordecim ,  ad  sacrumenlum  Doniinica»  gene- 
"   rationis.  In  Evangelio:  Ab  Abraham  usque  ad  David, 

generalioncs  quatuordecim. 
O     Quindecim,  ad  quiodecim  gradus  templi. 

Sedecim,  ad  numcrum  prophetarum. 

Vigintiduo,  ad  sacramentuin  diviuorum  voiumi- 
num  secunduin  lilteras  ilebneorum. 

Vigi.ili  qualuor,  ad  mysterium  numcri  seniorum. 
Iu  Apocaiypsi :  Et  super  thronos  viginti  qualuor 
seniores  sedenles. 

Triginta,  ad  friictus  ftdclium  conjugum.  Iu  Evan- 
gelio :  Ei  dabunt  fructus  aliu.I  centesimum.  aliud 
sev;igesiinu!»,  aliud  trigesimum. 

Trigiuta  ires,  ad  myslerium  ivlatis,  qua  Douiinus 
in  carne  versatus  est.  ln  aposioio,  sicut  quibusdam 
ex  iioc  videlur:  Douec  occurramus  in  unitatem  li- 
dei  el  agnilicnis  lilii  Dci  in  viruin  perfcctum,  in 
mensitram  xtatis  plenitudinis  Cbrisii. 

Qiiadraginta,  ad  quadragesimx  sacramenlum.  li» 
Evangelio  :  Et  ugebatur  spiritu  in  deserto  quadra- 
giiua  rliebu<. 

QuadragiuU  liwo,  ad  utunerutTi  iu  crcmo  mansio*- 


695  BED,£  VEN.  OPER.  PARS  I.  SECT.  I.  -  DlIiASCALICA  DUBIA  ET  SPURIA.  696 

11:1111  vel  aJ  nnmerum  generationum  qux  ab  Abrahaiii  A  ostendi?  deritnani  in  ii'»no  lua.   Iiem  aliler  :  cun:  i 


R 


HMt  usqin*  u  t.hrisiuin. 

Qiunqiiaginta,  ad  Penlecosten.  In  Aciibus  aposlo- 
Inruin  :  Cum  coniplereniur  dies  Peiilecusles. 

Sexaginla,  »<i  frucuun  viJuis  sive  eiiiiliiriilibus 
ilebilum.  ln  Kvangelio  :  Et  datouui  .'ructuiM,  aliud 
sexagesimum. 

Septuaginta  duo,  ad  numerum  pieibyieroruin  vel 
il  scipiilnriini  quus  Dominus  elegu.  lu  Evan^*'lii» ; 
Pust  h:ec  designavit  Dontinus  el  alios  sepliMguiia 
iluos  et  liiisit  binus  aute  liciein  siiam  jn  ouiucui  ci- 
vitalrm.  (.'c.nliini,  ail  'narlyruni  Iructuin  vel  virgi- 
nuiii.  In  Evangelio  :  El  dabunl  rructuin,  atiud  centc- 
simum. 

Ftt  et  alterius  medi  computn»,  etc.  Articulatim  de- 
currens.  Qui,  quoniuin  specialiier  ad  Pascbx  ratio- 
nem  pertinel,  euni  ad  hanc  ex  ordine  ventum  fuerit, 
opportunius  evplicabilur. 

Isie  compulus  pert  uei  »d  dcceiinovalem  cycluin, 
nt  ad  solarem.  Et  in  lioc  quot  dicii  arliculatim,  coin- 
preliendit  luoarem  cyeimu. 

Polest  autem  et  de  ipso  quem  prxnotavi  computo 
quxdain  manualis  loquela,  lam  ingenii  cxerccudi, 
qtiaro  ludi  agendi  gralia  (igtirnri  :  qua  litleris  quis 
sigillatiin  expressis  verba  qu:c  iisden  I  tteris  con- 
tineautur  alteri  quilianc  quoque  noverit  induslriani, 
lametsi  prorul  po-iio,  legenda  atque  intelligenda 
conlradat,  yel  neccssaria  quoquc  per  ba>c  occuliius 
iniuiendo  signincsns,  vel  iiuperitos  quousque  quasi 
div  naudo  deludeus. 
Cujus  onlo  ludi  vel  loquelx  lalis  est : 
Cum  primam  alphabeti  litteram  inlimare  cupit,  unnm 
•ninu  teneto, 

IJ  est,  sicut  ostendis  unum  in  nianu  per  miniroiim  C 
«lipilum,  sic  debc<  a  intelligere  in  ipsa  inHexione  di- 
gili,  elsicde  reliquis. 
Cuin  secundam,  duo, 
Cum  tertiam,  tria. 
1  1  sic  cx  ordine  cxieras. 

\crbi  gratia,  si  amicuin  inter  insidiatorcs  pnsilum, 
m  rauie  rem  ago»,  admooere  desideras,  digitis  os- 
tei.-de  : 

Tertiam,  est  in  alphabelo        c 

Primam,  —  a 

Vigesimim,  —  ■ 

Dfcimam  nonam,  —  t 

Cointam,  —  e 

Primaiu,  —  a 

Sepiiinain,  —  g 

Quintain,  —  e 

«tiijiis  namqiic  ordinis  liiterx  e«ii/e  age  signilicant. 
1'eiesi  el  ita  sriibi,  si  causa  secrelior  exigat. 

Etlct  nllerius  rr.cdi  computus.  S  lltuej  quam  isle, 
per  digilos  et  urlus.  Ariadutim  decurrens.  I.i  esl  ner 
articulos,  scilicrt  digilos  maiius.  Ipseennu  paiticulas 
exicriores  decurril.  Ijuunt  manu  lene  0.  Id  csl  uuita- 
teui  signa  in  111100.  Mmw,  seilicet  liniitn  tenelo,  id 
e»t  sicul  ostendis  uuuiii  ia  m.tn-i  pcr  miiiiiuiiin  digi- 
inin,  ak  debeg  iiUt-rain  a  inieliigcre  iu  ipsa  digilo- 
rum  infleitioiie.  Cum  tteitndam  ligaiicaa  lilleram, 
:lun,  scilicet  ICiielo,  el  sic  de  reliquis.  i.l  esi  sicut 
iniiiicrii.  digitorum  se  ex  ordine  eilcmlii,  usqne  ad 
viginti  trcs,  plure»  eni.11  non  babemus  littcras.  Kt 
>  uiii  volueris  deinonslrare  Jt,  qu:e  esl  ilecimu  apud 
uut  Ikuk,  osieade  per  eumdein  uumeriiiii  por  qm>Hi 


volueiis  demoiiKlrare,  nstemle  eam  pcr  k  et  A,  n 

Eeleiis  a  capile,  qma  I,  uiideciiua  esl  :ipud  Latino*. 
1  si  volueris  x  deiuousirare,  quiB  est  vicesima  prima 
liltera,  nota  eaniileui  per  a,  qux  est  vicesima  littera, 
n  per  A,  qux  est  priuia.  V.\  3ic  de  aliis  uspie  ad  x 
uliiuiam  liileram. 

Sed  bxc  Grxcorum  compulo  liilerisquc  facilius 
iIim  i  simul  atque  ^gi  possunt,  qui  nou  ut  l-ilini, 
paucis  iisdemquc  gr-miuatis  suos  numeros  solcni 
ejprimere  li  leris,  verum  tolo  alphabeti  sui  chara- 
ctere  in  numerorum  ft^nras  expenso,  Ires  qui  plns 
sunl  uumeros  votis  singulis  depingunt,  eumdem  pene 
numeri  Dgurandi,  quein  s  ribcndi  al|ilubcli  ordiiieiu 
sequentes,  boc  modo : 


■ 

1 

11  n  11  rc 

j 

8 

2 

duo 

U 

7 

5 

tria 

»U 

S 

i 

qualuor 

iiij 

t 

S 

qiiioque 

» 

c 

6 

sex 

»j 

£ 

7 

seplem 

vij 

yj 

8 

OClu 

viij 

0 

9 

noveni 

ix 

1 

10 

decein 

l 

r 

ii) 

vigimi 

XX 

\ 

50 

tringiuta 

XXX 

a 

4J 

qiiadraginta 

xl 

V 

50 

quinquaginta 

1 

5 

60 

sexaginla 

Ix 

0 

70 

scpluaginta 

hx 

7T 

80 

ocloginia 

hxx 

XII 

90 

noaagiiita 

xc 

9 

I'i0 

cn  Utin 

c 

<r 

200 

duceola 

cc 

«T 

500 

irecenin 

ccc 

u 

400 

qaadringeola 

crcc 

V 

500 

quiiigrnia 

d 

X 

6i0 

sexcen:a 

dc 

T 

7C0 

sep  ingenia 

dcc 

•i 

800 

octiugenla 

dccc 

r« 

900 

ooningenta 

dcccc 

viiij 


XXIX 


IxxiX 


ccicc 


IX 


Quem  tcritendi  alphr.be. i  ordittfm  $equenles  lioc 
modo.  Si  quemiibei  nosiri  alvbalieli  liileram  vis  de- 
monstrare,  considcra  nunieruin,  qui  sibi  ln  a'i'habeii 
_  ordinc  naluraliter  <*st  alirihutus,  el  lnne  Cr.ecam 
"  liuernm  non  ejusdem  nominiK,  sed  eHiuJero  imine- 
ru  u  sigiiinenniii  insciibc.  Verbi  gratia,  si  fia  de- 
uioii.-irjie  ■/.  qux  aal  seplima  liltera  ii-.  or.tii.c  nn- 
tri  alpbabeii.  non  ideo  debes  ponere  gvninia,  quod 
eanidein  vim  retinet  apud  illo»,  quia  aartto  e»t  in  or- 
dine  alpbalieii  ill  riun,  et  non  septiuia ;  »cd  polius 
u'ui,  quod  «epienanuin  nnmevuui  af  11J  iIUis  relinet, 
sic.nt  ei  apud  noa  9.  Illud  autem  aiiiniadverieiidtno, 
qaia  Crieci  per  s  a  oleineula  nunieros  exprimciuc- , 
a  denario  iraniibunl  ad  vieenaritxtj,  ab  iou,  scilicel, 
quc  deeaia,  ad  cappa,  ijiis*  srgniiicat  viginii ,  reli- 
quXM  vero  iciiiieros,  qui  inler  decem  et  vbjinli  coto- 
piilantur.  iu>o  per  siii^ulos  cliaracleie*.  seJ  ^wir  bi- 
uos  >i1m  iiivu.cni  copulalo*  rompuiantiir,  veluli  ai 
uninHaiiuui  nunieruiH  osleiidere  veliul,  «cnbunt  al- 
pn.i.  quoJ  lignlttcal  unum,  el  iota,  qnod  sittiiiliot 
decem  ,  sic  ei  da  irlniui*,  cued  «liaia  in  tali    h  u- 

U.ijic  oli»er\  .iii.loni  4-»l 


697 


1>E  LOQUELA  PER  GESTUM  OlGITORUJi. 


/ 

r7 

c 
ii 

5\ 
20  \ 

■A 

m 

12 

<■'/ 

n 

13 

y. 

u 

20 

(6 

m 

12 

■ 

c 

5 

«T 

r 

M 

(5 

i 

9  5 

IX 

s 

18  | 

U. 

a 

1  I 

'E 

P 

15 1 

9 

i 

91 

7 

c 

51 

s 

c 

5 1 

Quarumdain 

?x 

s 

18 

liueraium  Lati- 

H 

1» 

15 

iiaruni   tni.nerus 

«5 

r 

17  \ 

Graecusjuxta  se-y 

.8 

0 

14  \ 

riem    iilit  rarum\ 

l3 

n 

13  / 

Lalinaruininsuo 

0 

14/ 

nlpbabelo. 

i  IX 

s 

18 

,9 

t 

191 

I1' 

r 

17| 

■ 

i 

H 

|  .:■ 

s 

i«| 

| 

i 

"1 

r/ 

n 

131 

1  '' 

s 

181 

s 

c 

i; 

<? 

r 

17 

B 

5  ' 

r 

B 

7 

if 

r 

17 

■ 

a 

1 

e 

i 

9 

i  «5 

0 

H 
18/ 

\ lx 

s 

C98 

A  epsyion  slnt,  sigsiilicans  quinqtie,  Cophc  qtioqiie  id- 
cird>  ponitur  juvl:i  lilleram  pi,  qucc  valel  xr.  Enof.i- 
ccsis  in  !ine  ponilur,  pro|ter  uliimuni  iiumerum, 
qni  est  900.  Trcs  novenarias  Ggurarum  nuineralium 
claudens,  quia  apuii  Latinofi,  ullra  mille  smiius  est 
nuinerus.  Graeei  vero  cum  ini  ie  u  uolant,  per  vir- 
gulam  siiprasignatani  supra  qnamlibeS  uumeroruin 
notam  distincte  in'lic;wit,  utX,  etc. 

Et  ouia  isi  csteris  Inguis  lix-c  lieri  possimt,  nihiio- 
minus  tres  sun>  principaliores  lingue  :  Ucbrsea 
pri  no,  sccumlo  Graca,  Lafin.t  tertio. 

licbraa  auletn,  duag  ei  viginti  liiieras  habet  in 
a'pliabctu,  etquluque,  linales  diela?.,  ul : 

nnnpxsyDjabimnnmnft 


•y  d  "|  m 


Hic  autem  liabes  certum  cxeiojilum,  quo  le  in  aliis  C 
exercere  possef,  ul  in  boc  carmine, 

Cum  in.incris  apices,  pio  nostris  insere  Gfiiox. 

Inierim  scies  litteram  x  a  Gnccis  lumptam,  curo 
babeat  figuram  litterx  qua>  apuil  ilius  vocatur  cbi, 
tamen  spud  illns  nomen  accepit  per  anasirophen  vel 
conversionem  bujus  Gnecse  liiirns  qu.u  dieitur  xi, 
inde  apud  Lsiinos  ix.  Quod  autem  nos  per  e,  6ive 
per  k,  sive.  per  qit  scribirous,  Gr;eci  per  soium  oppa 
i  scribunt.  V  etiam,  quod  non  liabenl  Grseci,  quoiies 
soiiuiii  ijisius  u  exprimere  vnlunt,  per  o  micron  ei  u 
psiiwi  siiuui  copulalos  signilieanl.  Sed  hrec  loqnela 
el  scriptio  nuineralis  ad  lilteras  Latinat  jnvenieu- 
•lum,  littcrisquesciiiceiGraecoruBi  faeiiiusdisci  simul 
atque  agi  possunt.  Faciiius  enim  cognoscunt  Greci 
numerum  et  suis  litteris,  qusm  nos  ex  noslris,  quia 
unusquisque  numerus habet  suam  propriam  iitteram, 
per  quam  intcliigatur.  Latini  autem  :>on  ini«liiguut 
numeros,  uisi  paucis  litteris,  iisdemque  eliam  gemi- 
natis.  Qui  siilicet  Grseci,  non  ut  Latini,  paucis  utun- 
tur,  sed  omnibus  litteris.  Paucis  vero,  ut  his  septciu 

t.llitUHl  :  IVXLCDM. 

Quaitior  ex  his  dupiicanlur,  iriplicantur  et  mia- 
druplicantur,  juxta  nuineri  exigentiam,  ut  sunt  lisc, 
HU.XXkx,  cccc,  humm.  Graci  enius  omnibus  suis  iit- 
teris  expriiuiiJit  numeros ;  verum  totfl  alpliabeti  sui 
cbaractere,  in  numerorura  figuras  extenso,  tres  qui 
plus  sunt  nnroeros  notis  propriis,  quae  ex  alphabeio 
non  sqnt,  depingunl.  Prima  est  f,  qu*  dicitur  episi- 
iuoii,  et  esi  noianu:iie;i  vi.  Secunda  esl  j„qu«  vccalur 
eophe,  et  valct  in  namero  xc  Tertia  esl  ",  qurc  di- 
citur  enneacosis,  quia  valet  dcccc  ,  quia  ennea 
Grace,  novem  Laline  ;  enneneconda,  nonaginta  ; 
enneaeosia,  noningenla  dicilur.  ili  tres  characteres 
numerorum  Ucet  inlerponanlur  lilteris  Grce-orum, 
non  tamen  sunt  littera,  scd  cojnsdaro  nuroeri  notae. 
Episimon  ideo  sexlo  loco  ponitur,  o,uia  formam  se- 
iujs  habei,  quod  significal  sex  uncias,  vel  quia  jux  a 


Lillernrnm 

ssiri&usr    su,a  '8iti,r  pw  °m  sia  ,iebr:cis  visi,,ii  scPiei''  '■'- 

secundura  onii-  lcu-  *',x  '"  ires  *,:srles  (,lt  !,,c  aPParel)  M»auiiir, 
nem  lill-rarnni  R  el  nuxl,0<;l  Pars  'iabo1  «ovem  Iiileras  :  m  prima 
oi  h>hitil  oiini  voro  novenaiia  sunt  tanlum  usiiutes;  in  allera  au- 
aipnadeii  ^auni.      t(,m  S(1||t  ,.,,caileS(  iive  rienaria :  et  in  ullima  hahen- 

tur  centur.i.'.',  sive  chiliades.  ^ic  etiam  Grxxis  est. 
qui  (ut  supra  ostensum  est)  loiiileni  babeut,  nempe 
septero  et  viginli. 

Postea  seqiiuiitur  Lalina  litiene,  qu»  sunt  tres  et 
viginti,  scilicet : 

prima 

secunda 

lertia 

quar.a 

quinta 

sexia 

septiina 

ociava 

nona 

deeima 

nndecima 

duQdecJina 

decimn  ii>i(iu 

decima  quaria 

deciuia  quiuia 

decima  sexla 

decima  septima 

deciina  ociava 

decima  nona 

vigesima 

vigesima  priroa 

>  igcsima  seciimla 

vigesiina  lcrlia. 


1 

a 

2 

b 

3 

c 

4 

d 

5 

e 

6 

f 

7 

e 

8 

1: 

9 

i 

Grsca  etiam  l.ttera 

10 

k 

11 

1 

Media  alpbabeti  liltera 

12 

ni 

13 

n 

ii 

0 

15 

p 

10 

q 

17 

r 

18 

s 

19 

t 

20 

ii 

' 

21 

X 

Etutn  Gr.ec:e  liltersc 

22 

y 

1 

25 

z 

Non  est  necesse  de  Graecorum  numero  hic  amplius 
tradere,  quia  jain  superius  est  scriptum,  eumdem 
pene  nojneri  (i^urandi  quam  scribeudi  alphabeli  or- 
dinem  s^quenies. 

Monet  autcni  Beda  hoc  esse  facilins  apud  Grsecos, 
qniad  signilicalionem  uuineroruro  oronibus  alpbabeii 
liiteris  ei  notis  ex  ordine  utuolur. 

D  Qui  ei  idco  roox  ut  numeios  digitis  signilicare 
didicerint,  nulla  interstanle  inora,  litteris  quoque 
pariler  iisdens  praefigere  sciunt-  Ycrum  haec  hac- 
ler.ii*. 

Niroc  ad  lempora,  quanlum  ipse  teniporum  condi- 
tcrcidiualorqu8  Dominus  adjuvare  dignabilur,  expo- 
ncnda  veniamus. 

Hutnero*  digilis  si  ,ni/ieare.  Quasi  dixissct,  sicut 
sciunt  iiuiner«re  et  legere  per  easdem  lilteras,  stc 
per  eosdem  digit.is  sciunt  ininierafc,  el  liiteras  os- 
lendere  atque  pneligorare,  Nutto  interslanle  mora. 
Id  est  larditate.  Hsdem,  sciiicel  nnmeris,  vel  signis. 
Preefi.iere,  vel  perlicere.  Sciuni,  sciiicet  i!li  Grasci :  id 
est  secnnduin  signiiicajionein  numeroium.  Verum 
hwc  haccnns,  scilictt  tiicia  sufficiant.  Oe  indigita- 
tione,  jani  saiis. 


60» 


DEU.€  VRN.  OPER.  PAR.S  I.  SECT.  II.  —  DIDASCALICA  SPDHIA  ET  DUftlA. 


700 


DE  RATIONE  UNCIARUM 

LIIIKLLUS. 

Cnciarum  qunquc  divisioncm  nosse,  qua?  non  mi-  A  niunt.  Unde  ct  ratio  vel  mos  oblinuit  ul  in  cantione 
nus  lemporibus  rebusve  aliis  qtiam  nummis  est  apla, 
cumpuiandis,  non  iguobilis  Invmtio  esl.  Quibus  quia 
«l  dispersx  passim  historix,  el  ipsa  sarra  Scriplura 
nliiur,  nemina  pariterel  llguras  eorum,  paucis  alli- 
gere  curaviraus:  a  libra  incipicns,  qux  dicla  est 
cjuasi  libera,  quod  liberalilerpondera  adxqnal ;  nani 
neqnc  amicum,  neque  inimicuin,  nemini  favel,  nisi 
jutliiix. 

Ditliio  per  uncias. 

Libra,  as,  sive  assis,  est  unciarum  duodecim,  et  si- 

gnalur  ita  :  X,  vel  lli. 
Deunx,  sive  Ubus,  uiiciaruui  est  uudecim,  el  signatur 

iU  :  W,  vel  9rf- 
Decunx,  vel  dexians,  esl  unciarum  decem,  el  n  ta- 

lur  sic  :  8$?,  vel  Vr). 
Dadrans,  sive  doras,  est  uociarum  uovem,  ei  signa- 

lur  ita  :  *ft,  vel    J^. 
Bcs,  tive  bissc,  aul  b  sse,  est  unciarum  octo,  et  no- 

Ulurita  :  ty,  vel    <j. 
Septunx,  sve  S  ptuns,  est  unciarum  septera,  el  fgu- 

ralur  iu  :   S- ,  vd  C>« 
Scniis,  sive  srmissis,  aul  sexlus,  unciarum  sex,  et 

notalur  sic  :  ^ ,  vel  S. 
Quinquunx,  sive  quincuns,  unciarum  quinque  et  sic 

denoutur  :   }\ . 
Triens,  sive  treas,  est  uuciaruro  qualuor,  el  sic  pin- 

gilur  :  P . 
Quadrans,  sive  quadras,  est  nnciarum  tres,  et  deli- 

neaiur  sic  :  2". 
Sexlans,  sive  scxtas,   sunt  uncix  duse,    et  not  - 

tur  ita  :  3- 
Sexcunx,  sive  sefcuncia,  est  uncia  una  etsemis,  di- 

ciiur  eliam  sesquiuncia  ;  sic  notatur  :  il . 

Divhio  per  urupulot. 
TTncia  esl  vigiuli  qualuor  scrupuloruin,   el  nolatur 

sic  :  5,  vd  25T- 
Semuncia  est  duodecim  scrupulorum,  lerlia  pars  un- 

ax,  et  sic  denotalur  :   ■)" . 
Se.xlnle  dux   est  oclo   scrupnlorum,   el    fonnatur 

ha:|L.. 
Sicilicus  esl  sex  scmpuiorum,  el  sic  notatur  3.     ' 
Seitul  1,  sive  sescla,  esl  qualuor  scrupulorum,  et  sic 

formatur :  5*j,  aul )(,  vel  L~  . 


computorum,  pueri  unum  et  duo,  swpiiis  asse  el 
dipOndio  mutenlur ;  item  tressis,  quartussis,  quin- 
luisis,  sextussis,  septussis,  et  c:clera  liujusmodi, 
quasi  Ires  asses,  quatuor  asses  profertur,  ei  in  eum- 
dim  modum  sequenta  numeroruin  quam  plurtuia. 
Sive  igilur  lioram  unam,  sive  diem  intcgrum,  sive 
mensem,  sive  annum,  seu  certe  aliud  aliquod  majua 
minusre  temporis  spalium  in  dundccim  parliri  vis, 
ipsa  duodecima  pars  uncia  esl ;  reliquas  undecim 
deuncem  appelUnt.  Si  in  sex  parlire  vis,  sexla  pars 
sexlans;  quinque  reliqux  dexlans,  vel  (ul  aliii  dislas 
vocanlur.  Si  in  qualuor,  quarta  pars  quarirantis 
nomen  obtinet ;  residux  tres  dodranlis  nonvn  acci- 
piiint,  Et  bujus  disciplinae  regula  solvitnr,  qund  ple- 

B  rosque  turbat  imperilos,  quia  1'hi'ippus  in  exposi- 
lione  beati  Jobseslum  maris  Oceani  quolidie  bis  ve- 
nire  detcribens,  adjunxerit  hunc  xquinoclialis  lior.e 
dodranle  Iransmisso,  tardius  sine  intennissione,  sive 
die  venire,  sive  nocte.  Porro  si  per  Iria  quid  divi» 
dere  cupis,  le  liam  partem  trienlem,  duas  residuas 
bissero  nuocupabis.  Si  per  dun,  dimidium  semis  ap<- 
pcllatur  (duodecima  aulem  pars  assis  sive  librx,  est 
uncia,  que  babet  scrupulos  viginli  quaiuor  et  scx- 
tulas  sex,  ac  siliquas  cenlum  et  quadraginta  qua- 
luor;  scripulus  est  brevis  lapillus).  Sic  et  cxtera 
qufn  verho  melius  colloquentis  quam  scribenlis  stylo 
disci  pariter  et  doceri  queunl.  Ilem  de  rorp*oribus, 
sive  miiliarium,  sive  sladium,  sive  jugerum,  sive 
perlicam,  sive  eliara  cubitum,  pedemve  aut  palmuiu 

Q  pariiri  opus  habes,  prxfata  ratione  facies.  Deuii|iie 
el  in  Exodo,  dimidium  cubili  semis  appellatur,  nar- 
rante  Mose,  quod  haliueril  arca  teslamenli  duos 
semis  cubitos  longitudinis,  et  cubilum  ac  semissein 
alliludinis.  El  in  Evangclio,  quarla  pars  totius  mun- 
dani  corporis,  id  est  terra,  mystice  quadraniis  11«- 
niine  censeiur,  cum  miitenito  in  poeiiam  peccaiori 
diciiur :  Non  exies  inde,  donec  reddas  novissiniiiin 
quadrantem,  id  est  donec  iuas  lerrena  peccaia,  ul 
beaius  Augustinus  exponil :  lloc  enioi  (inquil)  pec- 
catnr  audivit,  Terra  es ,  el  in  lerram  ibis.  Quana 
siquidem  pars  dislinctoruin  mcinbrorum  bujus  mun- 
di,  et  novissima  lerra  invcniiur,  ut  incipias  a  ccclo, 
secundura  aerem  numeres,  aquam  tcrliain,  quartam 
terram.  Qai  etiam  iu  expositione  ubi  tcriptum  cst: 


Dimidium  texlulx,  e«l  duorum  scrupulorum,  el  sic  D  EfAl  atU(jm  rarasceve   pasth£e,  hora  quasi  sexia. 


depingilur  :  ■* , 
Scrupulus,  sive  scripulus,  habet  scx  siliquas,  et  ila 

notalur  :  f),  vel  H  . 
Sicilicus,  in  Sicilia  primo  invenlus. 
Stliqua,  genus  e.l  farris. 

IIjcc  (inquam)  pondorum  vocabula,  vel  cliaracie- 
1  <■> ,  non  modo  ad  pecuiii.1111  iiiensurandani,  verum  ad 
quarvis  corpora,   sive  lempoia   dcmclienda  conve- 


hujusce  disciplinx  memiuii,  dicens  :  Nonjam  plena 
eral  scxla,  seJ  quasi  sexla,  id  est  peracta  quiula,  et 
aliquid  de  sexta  e»se  coep^rat;  nuiniuam  aulem  isli 
diccrenl  qiiinla  el  quadrans,  aui  quiula  et  trieo», 
aut  qtiinia  et  seiuis,  aul  aliquid  hujiuiuodi,  m  non  h  | 
panes  apud  divinos  auctorcs  vulgalx  invenircnl.ir. 
IMWttTt  •IQMA, 
ffirr,  i.^^jim  Scilicei,  111  dni,  OOtfil.   Fmdm&k* 


701 


DEAnGUMENTISLUN^E. 


702 


Pondus,  a  pcndendo  dicitnr,  eo  quod  in  staiera  li- 
brala  pendeal.  Characleres,  id  est,figurae.  Non  modo, 
id  est  lanlummodo  ad  pecunias,  aurum  Beilic  t,  vi  I 
argentum,  aut  quodlibet  mrtallum.  Antiquorum  suh- 
slanlia  fere  onmis  conslabal  in  pccoribus;  etsi  nunc 
in  illis  et  cxieris  constat,  ismen  nanien  isttid  uon 
servalur.  Vnde  et  ratio  vel  mos  Qnia  non  soliim 
Iiacc  vocabula  ponderum  conveniunt  ad  peoniiiain 
mensurandam,  sed  etiam  ad  alias  res,  oblinuit  mos 
ut  pnnanlur  eliam  pro  iioniinibus  inunerorom,  in 
canliooe  compoiorum,  id  est  quamlo  aleam  librant, 
quod  est  genus  ludi.  Cantio  compuiorum  esl,  ctim 
dicimus  unum,  duo,  etc-  Proprie  tamen  assis  unam 
libram,  dipondius  duas,  Iressis  ires,  quariis  qua- 
luor  significanl.  Sesieriius  olim  dipondius  vel  du- 
pondins  ei  semis,  quasi  semis  1'Tlios,  tressis  qttas 
Ires  asses,  elc.  Seqnentia  scilicet  nomina  quain 
plurima  proreruntor  osque  cenlussis,  id  est  cenium 
asses.  Pl.ilippus.  Ille  fu  i.  divi  Hieronymi  discipulus. 
Sive  igiiur  horam.  Majus  temporis  spalium,  si  in 
duodccim  partiri  vis,  ipsa  duodccima  pars  eril  un- 
cia ;  majus  esl  ut  cyclus  decennovenalis.  Minus  tem- 
pnris  spatium  est,  ut  momentum,  etc,  ipsa  duode- 
cima  pars  etiam  est  uncia.  Quidquid  in  xxiv  partiri 
vis, 

pars    24  appellalur    scrupulus 

12  —  semis 

2  —  triens 

16  —         bes 


A  pars      C  appellaior    qnadrans 

18  —  riodrans 

4  —  sexiaus 

20  —  dexlans 

Si  vis   partiri  huram  in  xl,  vel  dieni,  vel  aliquid 

liiiju  modi,  ip  a  vero  xi.  pars  niooienii  nomen  habet. 

pars     20  vocatur       scmis 

10  —  quadr.ins 

50  —  dodrans 

Quidquid  in  x  parliri  vis,  decom  ejus  partes  siroui 
deconcis  nomen  accipiunl;  similiier  ejus 

pars    10  nuncupatur    decunx 

!l  —  dodrans 

8  —  besse,  etc. 

Similiter  quidquid  in  novem  partiri  vis,  omnes  par- 
tes  simul  nomen  dodranlis  tenent.  Ablala  nnna  parie, 
oclo  rcmanentes  besse  vocanlur.  Quidquid  in  octo 
pa:  tiri  vis,  oinnes  simul  bosse  vocautur.  Tolle  unum. 
"  septem  remanentia  seplunx  appellanlur.  Ilaqoe  e\ 
consuetudine  venil  ut  octo  horx,  vel  oclo  dies,  v  ; 
ocio  puiicli,  vel  octo  momenla,  et  quidquid  oclic 
ducalur,  bessem  appelletur  ;  ila  novein  semperd''. 
drans  appellanlur,  decem  decunx,  undecim  deuii  -. 
septem  septunx,  sex  sexlans  vcl  senii-,  quinqi,, 
quincunx,  quatuor  tiiens;  et  sic  de  cxteris,  ut  i.- 
textu. 


DE  ARGUMENTIS  LUNiE 


LIBELLUS. 


Argnmentum  esl  velox  approbatio  rerum  oniver- 
sarum,  qn.e  fidem  facit  rei  dubix;  et  esl  arguinen- 
luin  dicium,  quasi  argutx  raentis  indicium,  vel  qua- 
si  argnie  inventum.  Argumentum  et  argumentatio 
boc  inter  se  difTert.  Argumenlum  enim  est  quod  io 
priocipio  libri  breviter  causam  pandit.  Argomenta- 
tio  enim  qux  in  dispolatione  fidem  assenionibns 
facil;  vel  argumenlum  dictum  qnod  arguit  menlem. 
Argumenta,  aslulix  ingenia,  qux  rei  dubixdant  (i- 
dcm.  Argumentum  est  quando  aliqua  e.x  his  qmi: 
prius  dicta  sunl  coraprobantur. 

Ad  [eriam  in  halendis  mensium  inveniendam. 
Si  vis  nosse  feriam,  hoc  e.-t,   diem  septimanx  in 
Kalendis  mensium,  scito  quot  regulares  habet  unus- 

Jfiisque  mensis  a  Marlioincipientis,quiainiIlomense 
actus  est  mundus,  et  ille  mensis  fuit  principium 
anni  apud  antiquos  Romanos  in  lempore  Romuli  ; 
et  in  illo  mense  discorrunt  epacix  solis,  id  est  con- 
currentes  septimanx,  dies  in  vnt  Kalend.  Aprilis,  in 
cyclo  xvviti  annorum.  Martius  ergo  habet  regulares 
v,  Aprilis  i,  ct  reliqna  usque.  Februarius  vi.  His 
ergo  regularibus  addilis  concurrenlibus  prxseniis 
cnjuslibet  anni  per  xxvni  xnnos,  tunc  cnim  cycius 
solis  in  se  revertiiur,  tntaque  summa  jn  vm  divisa, 
quolus  nume;  i!..  remanserit,  tola  eril  seria  in  Ka- 
lendis  xn  mensium.  Si  aulem  totum  numerom  per 
vii  diviseris,  Sabbalo  erunt  Kalendx  ipsins  mensis, 
de  cnjos  teria  quxrilur.  Si  vero  ilie  numerus  regti- 
larium  et  coiicorrentium  simul  ad  vn  non  pervene- 
rit,  quotus  numerus  fuerit,  tota  erit  feria  prxsens  in 
Kaleudis  uoiuscujusque  mensis  per  totum  annuro. 

Ad  feriam  per  die»  mentis  inveniendam. 
Si  vis  scire  quotidie  qtiota  feria  sit,  coroputa  dies 
a  principio  mensis  cujuscunque  volueris,  et  unum 
semper  subtrahe,  id  est  primum  diem  mcnsis,  qnia 
cum  dicis,  adde  feriam  qux  fuit  io  capite  islios  men- 
sis,  lunc  primum  diem  ipsius  comprehendis,  quem 
mininie  duplicare  debes.  Simililer*ibi  de  luna  inlcl- 


C  ligeodiim  est,  tibi  diritoradde  xtatem  lonx  qux  fuil 
in  Kalendis  htijus  anni  et  mensis.  Adde  eiiam  niime 
runi,  quota  feria  fucrit  in  Kalendis  ipsins  mensis. 
Verbi  gralia,  si  prioia  feria  Kalendx  ipsius  mensis 
fuerunl,  adde  diebus  prxleriiis  unum.  Si  secunda 
feria  luerint,  adde  duos  ;  si  tertia,  tres;  et  ita  us- 
quc  septem  ;  ct  uhicunque  opus  fuerit,  partire  per 
seplimam  parlem,  id  est  in  quantiscunqiie  vicibus 
seplem  toilere  potueris,  quidquid  remanserit  su- 
per  septem,  lalis  crit  feria.  Si  nihil  remanserit,  feria 
est. 

Ad  feriam  per  dies  anni  inveniendam. 

Si  vis  scire  quoia  sil  feria,  quocunque  die  per 
annum  compula  dies  a  Kalend.  Januar.  usque  in 
rliem  de  quo  inqttiris;etcum  scieris,addeferiamqux 
fuerit  die  Kal.  Jan,;et  si  bissexlilis  annus  est,  eliam 
bissexli  diem  postquam  tran-ieril,  argumentare  me- 
menlo,  et.parlire  omnia  per  vn.  Quot  reinan  erint, 
lalis  erit  feria.  Si  nibil  remanserit,  septima  erit. 

D  Ad  ferinm  in  Katend.  Jauuar.  per  annot  Domini 
inveiiiendam. 
Si  nosse  desiderasquola  sitferiain  Kal.  Jan.,sume 
annos  ab  Incarnalione  Domini  quotqtiot  fucrint,  his 
quariam  partein  adjice,  ex  his  sublrahe  uiium ;  si 
bissextus  fuerit,  duos  :  reliquos  divide  per  vn.  Quot 
remanserinl,  lalis  erit  feria  iu  Kalend.  Januarii. 

Ad  lunam  in  Kalendis  mensium  inveniendam. 
Si  snhito  invenire  volueris  quota  luna  semper  in 
Kalendis  mensis  eveoiat,  tene  regulares  mensis  prx- 
seniir.  adde  epaclas  ipsius  anni  de  quo  inquiri», 
comprehende  in  unum.  Si  usque  xxx  pervcnerinl, 
xxx  erit  luna  in  Kalendis.  Si  aulem  minus  a  xxx, 
ita  et  luna.  Quod  si  super  xxx  fuerinl,  recidexxx; 
quod  remanet,  ipsa  esl  luna  in  Kal.  mensium.  Hoc 
autem  cave,  ut  si  xxx  ionatio  est,  xxx  recidas.  Si 
vero  xxtx,  xxix  recidas,  quia  ab  initio  anni  usque 
ad  fmem,  una  lunalio  est  xxx,  alia  xxix.  Quando 
autem   bissextus  est,   vadil  dies  cuui   luna.  Verfci 


7u3 


UKD.K  VEN.  OTER.  PARS  I.  SECT.  II.  —  DIDASCALICA  SITRIA  ET  DLBIA 


704 


gratia,  li  liodie  compulalur  luna  vi  el  iu  craslinum 
•siimliter  computari  debet. 

Ad  lunam  per  dies  mensis  inveuiendam. 

Si  vis  >oi(r  quola  sit  luna  die  quocunque  volueris, 
seilo  quo'a  iu  Kal.  ipaiin  inensis  \»t  epaclas 
el  r.  gulares  invena  fucrit,  lene  per  'lictiim  uuiue- 
rum,  ailde  eliam  tiies  mensis  pr.eterilos,  sicut  supe 
rius  :-.il  feriaut  diximus,  et  iimmi  semper  recidc, 
coniprebende  in  unum.  Si  ni  perveneril,  xxx  luna 
est;  si  ault-ni  minus  a  xxx,  ita  est  el  luna.  Si  super 
xxx  fueril,  recide  xxx,  et  quod  reinaiiserit,  lalis  esl 
luna. 

Ad  litnam  )'f-  div'5  niini  inreniendam. 

Si  vis  scirc  omnibus  diebus  quola  sit  luna,  com- 
puta  dies  a  Kal.  Jau.  usque  in  diem  de  quo  compu- 
lare  volucris  ;  elcum  s'  ieris,  adde  xtalein  lunx,  qiue 
fuerit  iu  K  ■i-n.  Jan.  Partira  nnmia  per  xxix  et  xxx. 
Ktsi  amplius  quam  xxx  reinaiiscriiit,  lulle  xxx,  el 
xxix,  cl  quol  stipeiftieriut,  talisciit  luna. 

Ad  litnam  in  Katendis  Jan.  inveniendam. 
Si  auiem  sciredesiiler.is  qunnlasit  luna  in  Kalend. 
J.ninar.,  sume  cyclum  liinarcm  anui  pra  s  ntib  ciijiis- 
.|n  ■  volueris,  et  uiiilliplica  illum  uudecic-,  ad  le  re- 
gularem  mium,  et  partire  ouinia  per  xxx  ;quot  vero 
remanserint,  lalis  crit  ;■  las  lunas  iu  Kal,  Jan.  Tan- 
lu  n  niemor  esto  ut  post  lb  cycium,  vidclicel  17, 18, 
19,  non  unum,  sed  duos  adjicias  regulares. 

In  qita  hora  et  punclo  luna  accendalur  a  sote. 
Si  sciie  cupis  in  «.ua  hora  el  in  quo  puncto  luna 
qtiotidie  accemlitur  et  mulatur,  sume  cycluni  juna- 
rem  prxscmem  ciijnslihet  anni,  ei  muitiplica  illum 
qninquies,  ad.le  et  numcrum  a  Kal.  Jan.  usque  in 
prsesenlem  dicm.  llloi  ergo  dies  anni,  el  ipsam  mul- 
liplicationem  cycli  lunaris  prxseutis  additos  siniul, 
partire  per  lx.  Quot  auiem  superfuerin»,  ipsi  sunt 
puncii  ejusdem  diei :  fac  ex  eis  lioras.  Quinque  puncii 
laciunt  unam  boram.  Verbi  graiia,  si  remanserim  v,  i 
in  novissimo  ptincto  primnB  herx  terminalur  luua, 
et  incipit  esse  alia. 

Ad  mtiilem  lunie  inveniev.dam. 
Si  autem  sequentem  aetatem  luna)  per  eumdem 
cyclum  scire  cupis,  duc  eum  sexies,  et  adde  supra- 
diclum  numeruu),  qui  fueril  de  diebus  amii,  el  de 
multipiicalione  ipsius  cycli  per  qoinquies ;  et  adde 
tot  regulaies  quot  sexageni  fueriut  piimitus  in  ea 
multipiicatione,  partire  oiunia  per  xxx,  quot  reraan- 
serint,  talis  eritsetas  lun;c;  si  niliil  lemanserit,  xxx 
erit. 

Ad  r.tveniendam  lunnm  in  Iransado,  vel  in  sequenli 
anno  in  uit»//Koi/ite  daUirum. 

Si  vis  scire  qualis  luna  fuerit  in  transado  anno, 
in  uno  quoque  dalarum,  siuue  lutiam  de  prxseitli 
anno  in  qualicunque  datarum,  quara  probare  vis  iu 
transacto  anno;  ct  tolle  xi,  quot  remanserint,  scito 
qitia  talis  luit  luna  iu  IransaetO  anno  in  illud  data- 
runi.  Et  si  minor  esl  xtas  lunx  quam  xi,  scito  quia 
ubi  nune  esl  prima,  illic  fuit  20,  ct  ubi  nunc  est  se- 
cuini.i,  ibi  fuit  21.  I.i  sic  compula,  qiiou.sque  venias 
..ii  1  i  luiiam,  et  lujie  lolie  ii,  Qunt  iciiianseriiii,  U- 
lis  fuit  Itina  in  transaclo  auno  in  illud  datarum,  ubi 
nunc  e-t  12.  Si  autem  de  sequenli  aiino  smiiliier 
apprnbare  vis,  ad  prxsenlem  xtalem  lun;e  adde  XI, 
el  quot  fueiinl,  scilo  quia  lalis  eiil  luna  in  scqucnii 
atitio  in  pr.cscnli  ilal.irum.  Si  aiitcm  intra  xxx  nu- 
iutus  cxcreverii,  lolle  xxx,  et  quot  renjftuseriuL 
lalis  erit  a-ia-  ipsius. 

Ad  lunam  in  ccntciimo  nmto  intenicnJam. 
Si  vis  scire  quota  l)l  luna  in  centcsinio  anuo  bine 
*  pr»»eiile  quolibel  die,  mtilliptiia  xi  aiiiiuas  eenlies, 
fiuni  sic.  Aiide  epactaio  illis  diei  pra:seiitis,  a  quo 
incipiai  humerare.  Adde  NgHtarM  V,  boc  esl  v  sal- 
tus,  qui  idto  legularcs  diemilui     ;uiite  simul,  ct 


A  qunlquot  fuerint,  parlire  nmnia  per  xxx  ;  quot  re- 
inanseriul,  ita  erit  xtas  lunx  in  cente  iiuo  anuo. 

t'«i'i  punclis  luna  lnceai. 
Si  vis  icire  quot  pmtciis  vel  boris  luccat  luna, 
priiiiuin  consiilcra  ulriim  iu  augmeino  sit,  an  in  de- 
Iriniciilo.  Et  3i  qiiidem  iu  aiigmento  est,  muliiplica 
xtaieni  ejus  per  iv.  Vcrlii  gratia,  si  decima  est,  inul- 
liplica  per  iv,  fiunt  xi..  Tot  punclis  lucet  luiia  10, 
id  esl,  viii  boras.  Item,  si  vis  scire  quoi  nou  luceat, 
vide  qitolsunl  a  x  usque  ad  xv  ;  sine  dubio  quinque  : 
mollipliea  quater  qninque,  fiunl  xx  puurli,  qui  fa- 
ciunl  boras  qualuor,  tot  boris  eniiu  lucet  luua  dc- 
cima.  Iicui,  si  vis  scire  post  pleniluiiium  quot  boiis 
1  ceat  luua  vigesima,  \ide  quot  sunl  a  xx  u-que  xxx  ; 
sine  dubio  x.  Multiplica  quater,  fiunl  xi.  puiicli,  qui 
facimit  octo  boras.  Deinde,  si  vis  scire  qiiol  non  lu- 
ccat,  vide  quol  sunt  a  xv  us  iuc  xx  ;  sine  dubio  v. 
Multiplica  quater,  tiuut  xx  puncli,  qui  faciuul  boras 
quaiuor  -  lot  lioris  iuui  lucel  luna  2U.  Sic  deinceps 
D  usque  ad  lineiu.  Tricesima  aulem  luna  nibil  lucet, 
qma  in  coitu  est  opposila  soli,  ct  illud  tcmptis  inter- 
luuium  dicitur. 

In  quo  signo  vel  parle  signi,  sol  vel  luna  versenlur. 
Si  vis  nosse  in  quo  si^no  vel  in  qtia  parte  signi 
sol  et  bina  yersrnlw,  hoe  argumentum  assmne  :  in 
primis  perquire  ulii  sil  accensio  luux.  Lunx  accen- 
sio  tic  eril  :  in  lllo  mcnse  ubi  xxx  crit,  ipsa  eril  ac- 
ceiisio  ejusdem  mensis,  et  qui  vigesimam  octavam 
lunalionein  babet,  siiuiliter  eril  ejusdem  uicnsis  ac- 
ceusio,  et  iu  ipsa  die  erunt  simul  sol  el  luna;  deinde 
coniputaxlatero  Innx,  qualis  luerit,  et  multiplica  xn, 
quia  qnotidic  duodccim  paries  elongatur  a  sole ;  ip- 
siiiii  autem  Dumerum  parlire  per  triginta,  et  me- 
nienlo  quotvicibus  triginta  babueris,  tolsigna  plena 
habebis,  quia  unumquodque  signum  trigiula  parles 
babct.  Hoc  tamen  scire  debes,   ut  priinum  signum, 
in  quo  luna  accensa  fueril,  rcsiaur  >ri  facias  de  ipso 
numero,  quem  in  mnltiplicalione  babueris. 
Quoi  pariibus  distct  luna  a  sole. 
Si  nosse  desideras  qaot  partibus  distat  luna  a  sole, 
miiU 'plica  xtalem  ejus,  quolacunque  fuerit,  qualer, 
et  numerum  qui  exindc  fueril  iterum  multiplica  ter ; 
et  quot  inveneris,   tot  partihus  distat  luna  a  sole. 
Veibi  gralia,  si  decimam  requiris,  sic  lac.ies  :  qua- 
ler  deni,  xl  ;  ler  quadrageni,  cxx.  Tot  parlibus  luiia 
decima  distat  a  sole,  id  esl,  in  tali  parte  cu-li  mo- 
raiur  ltin.i,  ad  quani  venturus  est  sol  post  dies  exx, 
Parles  enim  signorum  nibil  aliud  dicimus,  nisi  quan- 
tum  sol  singulis  diebus  ex  uno  quoque  peragrat.  Rur- 
sum  si  per  ideui  arguineniuiu  inveuiie  cupis  in  quo 
sil  signo,  primo  consideia  in  quo  sit  sol,  el  in  qunia 
parle  ejus,  id  esi,  quot  dies  ibideiu  exaclor  habcat, 
et  quot  remanent  usque  xxx  ;  lot  eniiu  diebus  sol 
in  uuoquoque  moralur  signo.  Quot  ergo  de  triginta 
reiiiaiisernit,  (ol  de  supradkto  numero  sumens,  da 
buic  siguo  ad  perficiendum.  De  ca-leiis  vero  qui  ex 
_.  eodem  numero  renianseriut ,   singulis  sequenlibus 
*   signis  xxx  dalo,  usqueqno  xxx  noti  liabeas,  in  quo 
signo  vv\  dcfuerinl,  ibi  Iuiiihh  iuesse  noveris.  El  ul 
manifesiiiis  boc  quoJ  dicimus  possit  intelligi,  exem- 
pli  cauaa  unum  ilieiu  poiiamus.  Pimnnti  tano  ia 
Kal.  Atigusti,  liina  est   i">.   MulllpuVa  qnalcr,   fiunt 
cenliim  :  hos  inuiliulu  a  tt  r,  liuiu  ireceiUi.  Tol  par- 
libus  boc  amio  Kal.  August.  luna  distal  a  sote.  Sol 
aulciii  in  Lcone  est  in  decima  quin  a  parle  cjus,  quia 
xv  Kalen.  iniroivii   :  ad  bunc  rostaiil  dies   vv;  hot 
xv  suiue  ex  illis  treccntis,  el  da  I  eoni  ikl  \vrrlicieu- 
dum  si^num,  ct  reinaneni  duceuli  ocloginfa  t|iiiui|ue: 
ex  bis  Iterum  da  sequenli  ligoo,  itt  csi  Virfinl,  ixx; 
et  Librte,  el  bcorpiuni,  et  SagKlano,  et  Caprieonw, 
et  Aquarin,  el  1'iscibu*,  el  Ancli,  et  Tauro,  singu- 
lis  xxx.  tjiii  limul  collecti.  Iluni  CCLXX,  Kriiiancnl 
xv.  in  IS  parte  genfnoruni  moratur oo dle  wm.  1  u- 
na  Codiacum  irodeciei  iu  iu  ■•uis  conRcil  ineuidbM< 
llnc  autcui  arfunieniuo)  cuui  |i  caf. 


.705 


DE  ARCCMENTIS  LUN/E. 


706 


S  5  7  7 

Seploniber,  Oclobrr,  November,  Pecember, 


10 
rins,  Pebruariua, 

13  14 

Julius,  Auguslus. 


9  10 

Mailiu9,   Aprilis, 


11 

Maius, 


9 
Janua- 

12 
Junius, 


NiiH.t, 
1     12 


II 

25    4 


23 

!  . 


Epactat. 

3    14    23    C 
2'j     7     13. 


17    28    9    20 


17.  Luna  quotidie  quatuor  punetis  sivo  eresceus,  a  A  Ad  invemendam  litnam,  tecmidum  notinm  numerum. 
sole  longius  aliit.  Quodsi  es  signofnm  nescius,  b;ec 
aulem  fia  argumenta  lege,  el  differentias  illarum 
diligenter  inquire. 

Qua!  siitl  epaclw  vcl  rsgutares  so/is  et  lunm. 
Dum  audis  epaclas  lunse,  %lalem  luna:  per  sin- 
gulos  annos  iniellige  in  rtuodecimo  Kalerid.  Apri- 
limn  die.  Duin  audis  epaclas  solis,  lioc  est,  eoncur- 
renlcs  sepiimana?  dies,  inlellige  qimla  feria  per  sin- 
•ulos  anuos  iioiiiis  Kilend.  April.  dics  pcrveniet. 
Dum  audis  regulares  secundum  lunani,  inlellige  iela- 
tcs  luuares  singulorum  mcusium,  iu  eo  duntnxat 
anno,  quo  trigesima  luiia  in  xi  Kalend.  April.  <lie 
iiiveniiur,  ipse  est  eleuiin  primus  decennuvenalis 
circuli  annus.  Duin  audis  regulares  sectindum  solem, 
inlellige  singuloruni  mensium  Kalendas  qnota  feria 
pervenianl,  eo  s<  ilicel  anno  quo  loncurrentes  sunl 
seplein,  i  l  esi,  quo  nonus  Kiiend.  April.  dies  est 
Sabbatum.  DieB  quoque  Kal.  datre  vucantur  Kalend;e, 
quomodo  in  eis  aiiliquiliis  dabantur,  id  esl,  provide- 
bantur  qnot  dies  sii|ieresseiil  a  I  nnnas.  llinc  usqne 
i.o-.lie  in  usu  reicnlum,  quol  datarum  dies,  id  rsl, 
quot  dies  a  Kalemlisde  mense  transierunt,  velquot 
dies  usque  ad  Kal.  fuluri  inensis  supersunt.  l.ege 
iu  lib.  n  de  temporilms,  cap.  15,  ibique  de  Kaleudis 
ct  Ninis  ac  Idib  s  phra  invenics. 

De  cpactis  in  K  lendis  rnensium. 

Si  visscire  cpactas  in  Kalend  duodecim  mensium, 
fcias  quot  regulares  liabet  uniisquisque  niensis,  inci- 
piens  a  Scpicmbri,  qtiia  ille  esl  principium  anni,  et 
priocipium  mensium  aptid  .£gj iptios,  et  in  principin 
Seplembris  muianl  jfigyptii  epactas,  et  illas  epaclas 
primas  quas  /Egyplii  babent  in  principio  cycli .  in 
Kalend.  duodecim  mensimu  nos  re^ulares  habemns. 
Verbi  gratia,  Seplember  v,  October  v.  et  reliqna, 
usque,  Auguslus  xiv.  His  ergo  regula-ibus  additis 
epactis,  quxcunque  fuerinl  in  xi  Kal.  April.  quoli- 
bel  anno  iuvenies  epaclas  in  Kal.  xn  mensium. 
Argumextum  regitlarium  ad  feriam  in  Kalend.  men- 

:iiiin  inveniendam  cum  epacli-,  soiis,  id  esl,  concur- 

renlibus  tecundum  llomanot. 
2  5  5  1  5 

Januarius  ,  Februarius  ,   Martius,   Apr.lis  ,  Haius  , 


I 


Julius 


4  7  2 

Auguslus ,  Scptember  ,   Oclober , 


6 

Juniiis 

5  7 

Novcmbcr,  December. 

Secundum  jEgyplios. 
5  13  6  1 

Harlius,   Aprilis  Maius,  Junius,  Julius, 
7  2  5  7 

Sepiember,  Oclober,  November,  Di-cein  :er, 

(3 
rius,  Februarius. 

Epaclce  sol  s, 

1  3  S  4    B 

2  5  4  5    B 

3  i  5  0. 


AugUSlllS 

5 
Janua- 


Primo,  decennovenalis  circuH  anno,  in  quo  nul- 
I;e  sunt  epactai,  sic  invenies  lunam  pcr  Kalendas 
quasque;  c;eleris  vero  annis  a-lde  ep.-iclas,  et  sic 
•juota  sit  luna  per  Kale  i 'as  qtusque  rcperies.  Cur 
a  tein  octavo,  et  undeciino,  et  decimo  octavo  anno 
cycli  deicnnoveualis  hoc  argumentum  siabilitatem 
sm  tcnoris  in  iiuibusdam  Kalendis  non  servei,  in  libro 
|j  De  lemporibus  u,  cap.  20,  pleuiler  inveuiri   polcst. 

Unde  procedanl  regulares  ad  (eriam  invrniendam. 

Si  vis  scirc  unJe  procedunt  regulares,  qui  secun- 
duui  S"Iem  iiumeranlur,  iil  est,  Marlii  v  ;  quot  men- 
ses  sunt  in  anno  unde  rcgulares  requiris,  tot  nume- 
rum  in  calculo  nuinerabis  :  id  est,  ccclxv.  Ilos  par- 
lire  per  xu,  xxx  duodecies  liunl  ccclx,  n  manent  v, 
hoc  est,  Mart.  v.  Mariiushabci  dies  51.  Adde  suns 
rcgulares  v,  quos  invenisti,  liunt  xxxvi.  Ilos  parlire 
pir  vii  :  quinquies  vu,  xxxv,  et  remaneti,  April.  I. 
Aprilis  habct  dies  xxx.  Adde  regularem  unum,  quem 
invenisli,  iiunt  xxil.  1'artlre  per  scplem,  quaer  vn, 
xxviii,  rtemanent  ni.  Maius  m.  Sic  fac  de  cxleris 
nsque  in  linem,  attende  diligrnlei'  el  libi  non  fallil. 

Unde  procedant  regtilares  ad  lunam. 

Si  vis  scire  unde  procedunt  rcgiilaras  ad  lunam, 
lene  dies  ccclxv,  parlire  per  xxx  ;  deeies  xxx  tiunt 
C  ccc,  et  bis  xxx,  i.x,  remanent  v.  Sepiemb.  v.  Se- 
ptember  habet  di'-s  xxx.  Adde  rcgulares  v,  quos  in- 
ver.isti,  fiunt  xxxv.  Absquexxx,  remanent  v.  Octob. 
v.  Ocio!:er  babel  dies  xxxi.  Adile  regulares  v,  quos 
iu\enisti,  liuut  xxxvi.  Ab»que  xxix,  reraanenl  vn. 
November  vn.  Novemb.-r  baliel  dies  xxx.  Adde  re- 
gulares  vii,  quos  inveuisli,  liuni  xxxvu.  Aiisque  xxx, 
remanent  vn.  Deceinlnr  vu.  H»c  tai.tum  memor 
esto,  ut  una  vice  xx\,  alia  xxix  recidas,  propter  ac- 
censiones  et  exslinclioiies  lunas  qtix  sic  iiunt. 

De  pronuntialione  dierum  anni  tecnndum  Viclorium, 
ad  .ingntarem  Nonaruni,  Iduum,  Kalciidarum  [e- 
riam  in>1.  li.-ndam. 


U 
B 
B 


■  sl,  conciirrentes. 
7  I  2    B    4  5  6 
12  5    B    5  8  7 


J> 


Qui  viilelicet  regulares  juxta  uirosque,  id  est,  se- 
cundum  Romanos  el  gecundum  ^gyptios,  iioc  spe- 
cialiter  Indicant,  qnota  sii  feria  in  Kalendis  eo  anno 
qno  viicnncui-renies  a.lscripti  suntdies.  CaHeris  vero 
annis  addes  CO;  currenles  quoiquot  iu  pra;-eiiii  fue- 
riii>  annotaii,  ad  regulares  mensium  singulurum,  ei 
ita  diem  Kalendarum  sine  errore  reperies. 
Ad  lunam  in  Kaleiviis  mensium  inveniendam  ,  cum 
epa  lit  lume  secundum  Homanos  et  Mggptios. 
9  10  9  10  II 

Januarius  Februarius,  Martms,  Aprilis,  Maius,  J;i- 
12        15  14  i5  16  17 

nius,  Julius,  Angustus,  September,  October,  Novem- 

18 
bcr,  December. 


' ■';■!!.            in  Kai . 

1 

in  Non. 

5 

in  U. 

13 

Febr.             — 

5i 

— . 

30 



U 

Man.              — 

(iO 



G6 



74 

Ainl.              — 

91 



95 



103 

Maiiu.             — 

\i\ 

— 

127 



133 

Jun.                — 

152 



15« 



104 

Jul.                 — 

182 

— 

188 



19< 

Aii|T.               — 

215 

— 

217 

— 

22S 

Sept.             — 

24t 

— 

248 

— 

2S6 

Ort.                — 

27* 

— 

280 

— 

288 

Nov.                — 

305 

_ 

309 

— 

517 

Dec.              — 

53" 

—. 

339 

— 

347 

Jaiiu.              — 

356 

ifeirt  d?  eodem  secmdum 

Dionijsium. 

Marlir.s        iu  Kai. 

«o 

in  Non 

7 

in  Id. 

15 

Aprilis           — 

32 

— 

5 

— 

13 

Maiu»             — 

31 



7 

— 

iK 

Junius            — 

32 



5 

— 

13 

iiiliun             — 

3! 



7 

— 

15 

AlilfliSIUi          — 

oi 

— 

5 

— 

13 

Sepiemb.      — 

32 

— 

S 

— 

15 

Octobr.           — 

31 

— 

7 

— 

15 

Noveinbr.      — 

32 

— 

S 

— 

15 

Deeemlir.       — 

31 

— 

Fi 

— 

13 

.ianuariiis      — 

32 

— 

5 

— 

13 

Fcbruar.        — 

32 

- 

S 

— 

13 

707  BED.E  VEN.  OPER.  PAKS  I.  SECT.  U.  -  DIDASCALICA  SPUKIA  ET  DliniA 

De  pron  nlialioite,  quae  etl  tecundum  Victorium.      A 


■708 


Si  vn  scirequare  dicilur  Febiuarius  in  K.tl  xxm, 
r(  i|<i  11  •  11.  n  ad  unuin  nieiisem  111  ipiuni  ist:e  lectio- 
nes,  .-niii  .n:il< .!■  periinent  ad  lcrimi  :  <|iii:i  illam  pri- 
1111111  tenniniivil  Yivlorius  Aquiianus,  i-lam  1'iony- 
sins  Gnteat,  llle  11u111er.it  dies  anir,  i-te  nuiueiat 
dies  mensii.  Dinnys  us  nuineral  quanlns  dies  prcclix- 
itns  lialiel  de  ineuse,  Viclorius  dc  anno  :  proplcr 
lioc  liiciiur  Fe  rn.iriiis  in  Kalend.  xxxii,  qtiia  J  nna- 
rius  habei  ini.  Ade  Kal.,  liunt  xxxn:  et  proptcr 
hoc  rcepil  a  Jniuario  compuiare,  quia  ipse  esi  ja- 
nua  auui,  et  ille  numerat  dies  au  i;  el  i-le  Diony- 
sius  ineipil  a  Martio,  quia  ip-e  est  primus  mensis, 
sioul  dixil  Dominos  '  Mentit  itteprimut  eril  in  men- 
tibus  mnii ;  et  i>leo  nuuierat  dies  niensis.  V  cloiius 
11un1er.1t  Febr.  in  Non.  xxxvi,  llle  liabet  iv  dies  in 
Nonis;  adile  super  xxxn,  fiuut  xxxvi.  In  Idibus  xliv. 
Uelo  dies  hahei  in  l.lilms ;  adJe  super  xxxvi ,  liunt 
xliv.  Marlius  i  1  Kal.  lx.  quia  quindeciru  dies  h.ibel 
post  lilus.  A.lde  Kal.  Mart.  liunt  xvi.  Adde  xvi,  xliv, 
iiunl  lx.  In  Nmi.  lxvi,  quia  vi  Nonas  habet.  Sic  sem. 
per  imiu-ra  per  lotns,  et  non  fallil.  In  linem  dicit : 
Januarius  in  K  I.  ccclxvi,  quia  annus  solaris  babet 
dies  ccclxv.  Ailde  K<l.,  liunt  ccclxvi.  Iii  Non.  v, 
quia  jam  liuili  sunl  dies  anni,  in  idus;  xiii. 

De  pronttniiatione  qucc  ett  tecundum  Dionytium. 

Si  vis  scire  qu.ire  dicitur  1  arliusin  Kal.  xxix.  Quia 
retro  Mart  o  Februar  us  est.  Ip-e  habet  dies  xxvm  ; 
adde  Kal.  Mart. ,  liunt  xxix.  In  Nou.  vii,  quia  sex  Nonas 
habel;  adde  Kalendas,  liunt  vii.  I11  lJus  xv,  quia 
oiiines  menses  ocln  Idus  habent.  Adde  vn,  quos  ha- 
buisli  iu  Non.,  liunt  xv.  Adde  xvu,  quos  habel  Marlius 
suptT  Nnnas  et  Idus,  fiunt  xxxn.  Dicitur  Aprilis  in 
K:ilend.  xxxu,  quia  Marlius  habet  xxxi  dies;  adde 
Kalend.,  fmnt  xxxu.  In  Non.  v,  quia  qua  uor  Nonas 
babet.  In  Idus,  xm;  adde  v,  quos  habuisti  in  Nonis 
super  viii  Idus,  liunt  xm.  Adde  xvm  supra  1x111.  iiunt 
xxxi.  Dicitur  Maius  iu  Kal.  xxxi.  Sic  fac  per  singulos 
menses.  iluc  tantum  oave,  ut  Kalendas  seniper  ad 
mensem  qui  retro  est.  ei  ad  Nonas,  qure  antea  sunt, 
ailjunge;  ct  si  quis  ignarusest.  lene.it  niemnriier. 
J.iimarius,  Augustus  et  Decemher,  quatuor  Nonas 
hubent :  ibi  potes  pleniter  discere. 

De  partilione  seplenarii  numeri  ad  (eriuin  invenie  dam 
per  diet  unni. 


MM 

50 

dipondio 

1t8 

liTIII 

177 

qiialcrni 

236 

quim 

495 

S    111 

3M 

Seplies  as  e 

Scptom 

Septies  ilipoudio 

Decusqiiarlus 

Septie»  leini 

Vies  asse 

Seplies  quaienii 

Vies  octus 

Scpiies  qiiiui 

Tries  quiuquis 

Septies  scni 

Quadraes  bini 

Seplies  sepieni 

Quadraes  nonus 

Seplies  ocioni 

Quinqnaes  sexis 

Septies  imveni 

Sexaes  tresis 

Septies  ileni 

Sep  a.s 

Septies  viceni 

Cenquadraes 

Seplies  iriceni 

Diicciidecus 

Sepiie*  quadrigeiu 

Duceuoctaes 

Sepiies  i|iirni]ii/i->'in. 

Tiicciiquiuquaes. 

Semel  sepiem 

7 

Kis 

14 

Ter 

21 

Qualer 

i» 

Quiiiquics 

35 

Sextes 

42 

Septies 

4» 

OotiM 

f.e 

Novics 

4» 

Deciog 

70 

Vieies 

110 

Tncies 

410 

Qnadragies 

280 

Quiuquagies 

5K0 

De  pariilione  quimiuaijenarii  noveitarii  ad  hxium 
inteniendam. 
Quinquagies  nnvies 
< iii:in|ii.i:Trs  novies 
Quinquagies  novies 
Quini|uagies  novies 
Qiiinqu.igics  nnvies 
Quini|iiagies  isovies 

Idem  deeodem. 
Si  vis  scire  quare  dicitnr  semel  1.11,  atende  adcal- 
cii  mii.  et  invenies  ibi.  Ad  lunam  iuvenicndam  pcrli- 
nel  isia  eleclio,  quia  Kina  una  vice  ascen.lit  xxx,  alia 
xvii.  Miile  insiinul,  fiunt  lix.  F.t  quare  11011  ainplius 
scripsit  de  illo  calculo  in  isto  loeo  nisi  sexies  lix  ? 
Quia  sexies  lix  liiint  3t>t,  qui  sunt  dies  lunx  :  propter 
hoc  11011  ascendit  ultra  in  cjIcuIiiiii. 

Unde  dicnlur  lerminut. 
Terminus  aiilem  dictus  esl  (ut  quidam  volunt)  quod 
g  lapis  ipse  a  Iribus  pcdibus  aliquid  inin  >s  habet. 
Patchutiitm  lerminoriim  decintan  qunrlam  lunani 
oslendcnlium. 

Nouis  Aprilis. 
Nonrc  Aprilis  norunl  qitinos.  5 

Octavo  Kaleudas  Aprili*. 
Octonx-  K.ileml.e  assim  ileproinunt.  1 

Idibus  Aprilis. 
Idus  Aprilis,  etiam  sexis.  8 

Quarlo  Nonaruin  Aprilis. 
Non.e  qiiateriue.  namque  iliponlio.  2 

Undecimo  Kalendas  Aprilis. 
Iti-ni  undenoe  auibiunt  quinos.  5 

Quarlo  Iduum  Aprilis. 
Quatuor  Idus  capiunt  ternos.  S 

Teriio  Kalendas  Aprilis. 
Tcriix  Kaleiiil.i-  tilulant  senos.  6 

Decimo  quarto  Kalendas  Maii. 
,  Quatuordena;  cubant  in  quadris.  4 

^  Septimo  Iduum  Aprilis. 

Septen.e  Idus  septem  eligunt.  7 

Sexio  Kalendas  Aprilis. 
S  Ti.c  Calend.e  so  tiuntur  ternos.  3 

Decimo  septimo  KalendasMaii. 
Deox  septen.e  d<  nantur  assim.  1 

Secundo  Nonarum  Aprilis. 
IViJie  Nonaruin  porro  quatemis.  « 

Nono  Kalendaruui  Aprilis. 
Novenx  Kalend:e  noiantur  septeuis.  7 

Secundo  Idiiuni  Aprilis. 
Pridie  Idus  pan  I:  ur  quinis.  5 

Kalendis  Aprilis. 
Kalemlas  Aprtlis  unus  exprimit.  I 

Duo  leciiuo  Kalen  larum  Aenlis. 
Duodenx  namque  iI.ht.v  quateiiiis.  4 

Quinlo  Idiium  Aprilis. 
Speciem  quintam  speramus  duohus.  S 

Quartn  Kalendas  Aprilis. 
1)  Qiialerni'  Kaienda;  quinque  coujiciunl.  5 

Pecimn  quiulo  Kalendas  Maii. 
Quindeiue  consianl  tr.lms  adeplis.  3 

His  ergo  regularibus,  quns  cum  terraiiis  pascbali- 
bus  pronuniiasti,  adde  ronciirrenles  cujusl.bel  anni, 
lolainque  suinmain  in  seplein  dislribue  .  quod  reinan- 
serit,  ipse  esl  septimaiae  dies,  qua  decmuui  iiuarlaiii 
liinain  reperies. 

De  regularibus  cyili  decennorenalit  per  termimum 
patchalem. 

Si  vis  invenire  principalitatis  urtabMM  regularium 
in  1  yilo  decennnvenali,  qno.l  esl  :  Nonm  Aprilit  no- 
riml  quinos,  iii  (uiur  Kalendm  aaim  depromuut,  IJ.it 
Aprilit  eltam  te.xit,  et  ita  usque  in  lloem,  suuie  KjI 
Api  11  si-mpiT  in  prima  fena,  el  in  qua  frriapradkluiu 
nunieruni  Kalcndarum  rfperio,  toi  regulares  eiuni 
Verbi  graiia.  smiie  Kal.  April  in  piiiua  feria,  ei  m- 
veiues  Nonas  Aprilis  iu  quiuu  leria  :  qua  iuvriita. 


700 


DE  ARCUMENTIS  LUN.E. 


7!t> 


pronuntia  :  Nona;  Apritis  norunt  qiinos.  El    n   alio  A  emliolismo  ogdoadis,  iniiiuro  primi  mensis,  id  est, 


anno  similiter  fac,  el  invenies  vri  Kal.  Aprilis  in 
prima  feria ;  qua  reperla ,  dic  :  Ocionm  Kalendoe 
astim  depromunt.  El  sic  facies  per  singulos  aunos 
cycli  decennoveoalis,  et  invenies  ab-que  atnbigtiilatis 
errore  nuinerum  regularen.  :  cum  quibus  adde  nu- 
meruni  concurrenliuni  ejusdem  anni,  de  qno  iiiquiris, 
eiinvenies  feriam  in  qua  decima  quarta  luna  tenniui 
paschalis  incurrit.  El  hoc  observa,  ut  quolies  ipse 
terminus  ante  Kal.  April.  evetiit,  vitlelxet  vm  Kal., 
vel  xiKal.  Aprilis  retro  couiptitandumest  per  feriam 
et  per  Kalendas  taliler  :  h  al.  April.  in  prima  ferw, 
h  Kal.  in  7  feria,  tn  Kal.  in  6  feria,  iv  Kal.  in  5  fe- 
ria;  el  sic  deinceps  usque  ad  tenninum.  Quando 
vero  post  Kal.  Aprilis,  videlicet  Nonis  Aprilis,  vel 
quarto  Non.,  recio  ordiue  ad  tenninuni  venienduui 
est. 

A  quo  sinl  invenli  idem  lermini. 

Legmus  in  epistolis  Gnec«riim,  quoii  post  pas- 
sionem  apostolorum  sanolus  Bachumius  abbas  in  II 
/Egypto  cutn  monachis  suis  in  oratione  a  Doininn 
rogavil  ut  ostendrrel  ei  quumodo  Pascha  deberet 
celebrare ;  et  misil  Dominus  per  angeluin  sumn  ad 
pr&faluni  sanciuin  Bachumium  ryclum  decennove- 
nalem,  hoc  modo  :  Nonx  Ap.  itis  noruni  quinos, 
oclonce  Kalendm  assiin  depromnnl,  etc.  A  diversis 
autem  calculatoribus  diversis  moJi?  lermini  pascha- 
les  inveniuniur,  qttorum  calculationem  non  esl  ne- 
cessehic  patefacere;  sed  taniinn  lege  iu  quaierniune 
domini  Ulperici,  cap.  30,  32,  33,  34  el  55,  ibique  de 
omnibus  lerminis  quidquid  uecesse  esl  muhipl  ciier 
iuvenies. 

Item. 

Sic  legitur  in  episiola  quam  beatus  Cyrillus  ad 
Leonem  papam  scripsil  :  i  In  licabo  eniin  vobis  quid 
Bachumius,  inonacbus  insiguis,  factis  aposlolicie 
gratix  egregius,  fundalorque  .1  gypti  cccnobiorum, 
qui  edidil  et  monasierium  quod  lingua  /Egyplia  vo- 

calur  Panum,  littera  angelo  diclante  perceperal,  ut  C  vTrreguiares"  ¥jec'oinn^7oiirg"e7et'ioVl'per^e7ie- 
non  errorem  mcurreret  in  solenmilalis  Pascbalis  ra-      narium  divide    el  „,10j  remanserii.  ipsa  e,i  ferja  \ ; 
tione,  scireiquc  lunam  prinu  mensis  10  anno  com- 
niuiii,  cl  embolismi.  > 

De  regularibu*,  qui  dicunlur  majores,  ad  decimam 
quartam  lunam  primi  mensis  inve-iiendam. 
Martins  babet  regulares  majores  xxwi,  Aprilis 
xxxv,  ad  decimam  quartaui  lunatn  iiivenic.idain.  Si 
ergo  vis  scirc  terminuni  raschalem  in  Martio  aut 
Aprili,  subtrahe  de  ipsis  regularibus,  io  quo  metise 
e  duobus  coini  utare  volueris  epactam  qua?  eodem 
anno  cuiril.  et  si  plus  quam  xxx  de  ipsis  regularibus 
rcmanseiiiit,  lolle  xvx,  et  quanti  superfuerint,  lot- 
idem  dies  iufra  ipsum  mensem  habebis  terminum 
Paschalein.  Si  unus  remanserit,  prima  die  meusis 
erit  leriiiimis ;  si  quindecim,  decimo  quinto  ie;  si 
triginta,  tricesimo  die  erit  teruiibus  Paschalis,  iJ 
est,  deciina  quarla  luna.  - 


prima  luna  invenilur  in  Nonis  Aprilis.  in  primo  em- 
bolismo  endecadis,  quarto  Nonaruin  April.  invenilur 
luna  prima  priini  mensis.  In  ultiino  vero  embolismo 
endec.idis,  secuudo  Nouarum  Aprilis  initium  prinii 
mensis  invenilur.  Il;ec  observalio  niniqiiam  iallit. 
Reliquis  annis  semper  iu  Marlio  fac  ordinem  qtiem 
diximus,  exceptis  his  tribus  relatilnis,  inKat.  Jan., 
luua  26,  29  et  27.  Inventa  igilur  priina  luna  primi 
niriisis,  adde  ei  iredecim  dies,  cl  ic  lunaru  decimam 
quarlaiu  paschalis  terinitii  invenies. 

Argumcntim  dati  exempli  de  annis  Incarnalionis  Do- 
mini  776,  et  936,  vet  937.  quomodo  inveniotitr  de- 
cima  quurla  tnna  primi  mensis,  et  feria  iptiits  l  iiie 
cum  anlidictis  reyuhtribus. 

Marlius  habet  regulares  majores  xxxvi  et  minores 
tv.  Aprilis  habel  regulares  inajorcs  xxxv  el  inino- 
res  vu. 

Primo  auno  circuli  decennovenalis  30  esl  luna,  iu 
uiideciino  K.il.  April.,  eodemqiie  anuo,  liuia  14, 
quinto  die  Kal.  April.,  id  esl,  Nonis  April.  Junge  v 
aJ  x\x,  el  sume  pro  regularibus  mensis  Aprilis,  eo 
anno  quo  deciina  qtiaria  luna  in  mensem  Aprilem 
iuciirrit.  Eo  vero  anno  quo  in  mensein  Mailium  14 
luna  iucurrit ,  trade  Martio  regnlares  xxxvi.  Ex 
e.iartis  ulique  ficillime  agnoscis  utnnn  in  Marlium 
an  Aprilein  decinia  quaria  'ima  evenial.  Si  eniin  plus 
xv,  aul  minus  v  epaclis  babes,  Aprili  decitna  quarta 
Ittna  compulaitir.  Si  vero  plus  v  et  niinns  xv  epnctis 
habes,  Martin  14  luua  iinpulatur.  Tene  ergo  regula- 
res  xixv  in  Aprili,  et  suhlrahe  epacias  semper  ejus- 
dem  auni,  el  quod  remanserit,  ipsa  estdies  14  lunx : 
ut  puta  3  aitiio  circuli  decennnveualis  xxn  erunl 
epaclx.  Tolle  xxn  de  xxw,  remanent  xm.  Terl  a 
dicima  die  niensis  Aprilis,  id  cst,  l'us  Aprilis,  14 
luna  occurrit.  Si  vero  feriam  q.ixras  14  lume,  adJe 
concurrentes  auni  lllius  numero  qui  relictus  est,  ut- 
puta  istis  xin  qui  in  pr.csenti  sunt,  in  Aprili  quoque 


lnn.i  ;  et  sic  facillinie  ad  diem  Dominicum  perveuie- 

Mense  auleni  Martio  lene  regulares  xxxvt ;  subtrahe 

epactas  anni  illius  :  verbi  gralia,  srcundo  anno  cii- 

culi  deceniiovenalis  xi;  restanl  xxv.  Viccsima  quinta 

die  meiisis  ejusdem  14  luna  aderil,  id  e.-t,  vin  Kal. 

Aprilis.  Si  vero  feriam  ejusdem  diei  requiras,  adde 

numero  prjcscripti  concurrenies  anni  illius,  et  regu- 

lares  iv  iu  uiense  Martio.  Ili.-qne  m  iiniim  collectis, 

I  artitoque  per  septenarium,  quod  reiuanserii,  ip.-e 

est  dies  luna?  14.  Si  nihil  remanserit,  7  feria  est. 

Igitur  si,  delractis  epactis,  xxx  remaiient,   lamen 

quodcunque  superest,  ipse  est  dies  mensis,  in  quo 

oecimam  quartam  lunain  reperies,   ul  eo  anuo  quo 

iv  epaclse  liunt,  absuine  iv  de  xxxv,  et  remanent 

xxxi ;  lollc  xxx,  remanel  i.  Prima  Jie  mensis  14  luna 

occurrii,  id  est,  Kalendx  Aprilis.  Si  vero,  deJui  tig 

eparlis,    xxx  tanttim  remaueiit,   xxx  die  inensis  14 
De  regutanbus  qui  dtcuntur  mtnerct  ad  fertam  ipstus  D  ,miJ  evenlt>  Qllod  seme|  inter  m  accidil  annos  scj. 

licel  quando  vi  epacteascribuntur,  et  111  Kal.  Apiil. 


tui.ce  inveniendam. 

Martius  habet  regulares  minores  iv,  Aprilis  vu,  ad 
feriam  decinuc  quarta;  lunae  invenieiidam.  Si  ergo  vis 
subito  6ciie  in  quola  feria  lerniinns  pascbalis,  seu 
quadragesimalis,  vel  rogationalis  eveneril,  leiie  illos 
dies  qui  post  dcductam  epaclam  de  ipsis  reguUribus 
majoribus  reuianseriiil :  adde  conrurrenies  prtesentis 
auui,  adde  seuiper  in  Martio  regulares  quaiuor,  et  m 
Aprili  se,  tem,  coiuiireliende  in  uniun,  el  ipsos  par- 
tire  per  seplem ;  qu  t  reinanserinl,  lalis  est  f«ria  in 
qua  terminus  paschaiis,  id  est,  luna  decima  quarta 
octurrerit,  scu  quadiagesiinalis,  vel  roga.ionalis,  id 
est,  luna  secunda,  sive  vigesima.  Mem  r  e.-io  quola 
iuna  in  Kal.  Jan.  eodem  an  o  fuerit,  tot  dies  lclle  de 
Martio  a  line  retrorsum;  el  uhi  dies  evenerii,  ibi  etit 
nativitas  luiue  prinii  mensis.  Iloc  fac  omnibus  annis, 
exceptis  tribus  embolismis,  id  est,  novissimo  ogdoa- 
«lis,  einrimo  alqueiiovissimo  endecsdis.  In  novissimo 


14  luna  evenii.  Et  ut  le  exemplis  ad  iiivcnienJam  fe- 
riam  iustruem,quanJi>14  luna  occurrat,  u  puta  anno 
pncsenti  Doininicx  Jnca.  nalionis  776,  suuic  epactas 
hujus  anni,  xxvi  detractis  dcxxxv  regi  laribus,  rema- 
neut  ix.  Et  eece  nono  dic  mensis  decitna  quarla  luna 
erit,  iJ  est,  v  Uus  April.  Jung.1  etiam  concurrent- s 
aniii  pra.-sentis.  iJ  e>t,  ttiium  a  I  ix,  el  fiunL  x.  II  s 
ad  !e  vii  el  uuui  xvu ,  hos  partire  per  vn  :  bis  vu,  xiv, 
et  remanent  m.  Terlia  feria  erit  luna  14,  quarta  13, 
sexta  17,  srptiuia  !8,  prima  19,  qu«esl  dics  Pas- 
chie.  Quinlo  Idus,  14  luna,  quarlo  Idus  15,  lertio  Idus 
16,  secundo  Idus  17,  IJus  18,  xvm  hal.  Maii  19. 

Secunrio  anuo  p«sl  huiic  v;i  q.ia  plus  quinque 
sunt,  et  minns  la  Ad  Marliura  pertinet  U  luna. 
quam  sie  reqiri  es.  Sume  regulas  Mai  tii  mensis  xxxv:. 
Detrahe  ab  cis  vu,  et  remanent  99.  Vicesiraa  nona 
die  Martii  mensis,  id  e»t,  iv  K  I.  April.,  14  Itiua  t  bi 


,11 


IIKR/E  VI  N    01'KR.  PAItS  I    SIXT.  II. 


DIDASlAIICA  SPWUA  ET  DURIA. 


71* 


ocrurni  Ad  invenieiiit.im  fciiaui  Mime  easdem  xxix,  a 
el  addf  i*is  cuitcurrcntes  Ulilll  aiini,  i<l  e-i,  tluos  liunl 
IIU  lli-  quuque  atljico  regulares  tv,  ei  eril  omnil 
8|inin.i  x\xv.  Parlire  per  vil  el  7,  quimpiles  euiiii 
s>  Btein  ww,  ct  nihil  remauel  :  quia  &>p:ima  feria 
eru  luna  ll,  quario  K:il.  April.,  et  18  itriio  Kel. 
Apiilis,  ipse  Mt  dies  DoillinieiU  P.tscliaj.  F.liam  sic 
per  kinguHH  dreuli de< eunovenalit  aunoa,  Miuper  liis 
rcgularibus  el  hac  ralioiieaniiuis  epaclaruui  deliactil 
diehns,  tlecimani  quartam  liueerrore  reperies  lunam. 
Ei  ilhs  regularibus  coucurrenlc  iiiiuiein  prscicripto 
jitntlis,  leriaui  quoque  derim:c  quaruc  luilii  shie 
seru,  iilii  investigabis;  el  sic  compulaiis  feriil  qme 
siiper.-ini  septimans  illiui,  Itinsc  qnoque  etalemere- 
sce  .lis  singulis  appone  tiielius,  et  lunc  siinul  locum 
luii.f  el  ttlalem  ejus  c.lissimn  invenie<. 

De  unno  ab  Incnrnulione  Domini  !5l>. 
Quartti  iiins  Aprilu  lerminus  Pasch  ilis.  I).  (Imle 
Imi  •  paiet?  H.  Aprilis  habet  suv  regulares  a>l  deci- 
iiiain  quarlaiii  luuam  iitiiiirentlain,  et  epaeUr  sunt  [) 
boc  aiiiio  SS.  Suiilaiis  zl>  de  3'i,  restanl  10.  bccima 
tti  iufm  meuscni  Aprileill  lcrmicus  Paschalis,  itl  esl, 
luna  1 1.  D.  In  quoti  leria?  M.  Aprilis  liau.  I  regiita- 
r>s  vii  ;t.l  leri.tin  deciuua  qua  tt  luna;  iiiveniendam. 
Si  ergo  cuin  Ipail  deeeui  ipiOS  videlicel  qui  posi  >ic- 
duclas  epaclas  rciiianserunt,  iusii|ier  eiiaiu  coucur- 
rentes  isiiusauni,  qu.e  suut  v,  annectimoe,  liunt  si- 
niul  xxii.  Posihabilis  xxi,  remnnet  i.  Decim  i  crgo 
dic  Infra  iiteusem  Aprilem,  >;iku  esl  iv  Idns  ipaius, 
leria  prinia  trrin.nus  pasclial. 

XV  kat.  Muii,  1'atcha,  l*na  21. 
Kalem!.  April.,  «i  I  us,  v  iJu»,  iv  lJus,  tcrminus 
paschalis  i,  luua  14. 

XVI  kul.  Marlii.  Septuagetima,  lunn  18. 
Projtter  i  iuexlum, 

4  K.il   Fcb.,Nun.,  vmlJ.,  7l.l.,ierminiis70,  lunall. 

XI  Nunarum  Martii,  Quadragetima,  luna  9. 

XI  Kal.  Mart  i,  v  Kal.,  iv  K.il.,  1 1  Kal.,  lermimis  40,  C 
luua  secuuda. 

XI  Kat.  Junii,  /?  gationes,  luna  27. 

II  Nonas  Mail,  ni  l.lus,  n  itlus,  dlus,  terminus  Iloga- 
tiunum,  luna  20. 

IV  Nonurum  Junii,  Pentscosles.  luna  II. 
XIII  KalenJ.  Junii,  vi  K.il.,  v  K . I, ,  iv  Kal.,  lerininus 
Penlecosles,  luna  4. 

Deannoab  Incarnatione  Domiili  937. 
D.  In  quo  mense,  vel  in  quo  Kaleudarum  die  eril 
icrmiiius  p.isi  lialis  hoc  auno?M.  M  irtius  hahel  re- 
gulares  xxxvi  ad  decimam  quart  i:i  lunam  investi- 
gandam,  el  cpaciai  suul  hoc  anno  sex.  Abji-clis  ergo 
sex  epaclis  >'e  xxxvi  regulis,  renant-iit  xxx.  Trice- 
simo  die  infra  iiienseiu  Marliuin,  quod  cst  in  Kat, 
April.,  teruiiiius  paschatts,  itl  e=i,  tuna  14.  D.  Iu 
qnnla  feria  ?  M.  Marlius  hab  t  regutares  iv  a  I  leriaul 
decinix  qu  rtae  luna:  iuvenieudani.  Si  autem  eom  ip- 
sis  illos  x.\x  qui  posi  cxpensas  epactas  reniauseru..!,  D 
et  insuper  sex  eoncurrenl-s,  t|u:e  isio  concurrunt 
anno,  aduiittiinus,  >i.  staliin  conipoiiiinus.  t,.tiiiiquies 
vii,  xxxv,  et  reuiaiient  v,  qut  I  riaui  quam  qutcrilis 
designanl :  qiiatn  etiain  bciliui  ciiiusque  inveuire  sic 
poisiimus.  liujns  termini  rcgulare^  suni  vi,  et  pr.e- 
MAtia  aniii  concurrentes  biunliter  vi,  qui  sunl  imul 
xu.  Deposilis  vu,  ivsiaut  v,  qui  pr.c.lictam  feriaai 
noiiOcanL 

IV  i\onarum  April  ,  Patcha,  tuna  17. 
Kal.  April  ,  u  KaL.iu  Kal.,  lermiuus  pasch.,luna  14, 

IV  kaleiid.  t'ebr  ,  Septuageiima,  luna  13. 
V  Kal.  Febr.,  yi  Kal.,  vu  hal.,  teruiinus  70,  luna  10. 

XI  kat.  Murlii,  Quiulraiiesima,luna  N. 

XII  Kal.  Marl.,  xiii  Kal  ,  xiv  Kal.,  lcruiiiius  iO,  luii.i  2. 

Nona?  Maii,  Hoqtitionet,  fun<i25. 
II  Nnuaruiu  Mj.i,  m  Nou.,  iv  Nun.,  leriiu.us  Koja- 
liuiiuin,  luna  vigesiiua. 


XII  kal.  Junii,  Peittecottet,  luna  7. 

XIII  Kalend.  Junii,  xiv  Kal.,  xv  Kal.,  teriiiiiius  Pen- 
lecoMes    f ii ii  t  qnarla. 

linde  oroctdunt  regnluret  mujoret. 

Si  cognnseere  cupis  unde  proceiluni  regulares 
mijores  in  mense  Marlio  30  el  in  Aprili  3.*>,  hoe  ar- 
giitiienlo  repirit-s.  Mariius  habrl  ilies  3  ,  cui  si  qniu- 
que  resduos  iGgyptinrum  dies  adtlideris,  eruut  3 >. 
Siiniliicrsi  A[inli  eostlem  qiiiuque  adjunxcris,  eruut 
35.  Iliti'  mOilo  |  rnveniunt  in  Martiuni  rt  gularcs  50, 
el  iu  Aprili  .">.),  quibus  ulendum  est  in  (uisitione  ile- 
ci  >  ■  i-  i|iiarix  Iuihb  Pa-chal  *,  ut  iuvcniri  pnssit,  in 
« 1 1 i.i  fcria,  vel  in  Marlin,  vel  in  Aprili,  occ>nr.it. 
Unde  procedant  regularet  minoret. 

Si  sclre  cupis  umle  oriu  lur  regulares  min  iret  in 
mense  Martio  i  ct  in  Aprili  7,  suine  dies  ann  a  Kal. 
Jan  larii  usque  iu  Kal.  Martii,  id  esl  dies  6  l,  •  t  per 
sipiiiiaii  divide  partein,  hoc  csi,  >  t  ties  sepl.iu, 
hunt  ;>i ;  re  >ianent  quatuor  :  nempe  4  sunt  recular-  s 
in  mense  llarlio.  Si  vuro  in  mense  Aprili  umililrr 
reperire  vis.  hoc  argumenio  reperies.  Sunt  eiiim  d:>  s 
j>ii;ii  in  Kal.  Aprilis  'Jl ;  hos  deiude  per  7  ;  uee-es  7, 
70  :  reniau.nl  81,  Divitle  per  7  ;  septies  asse  7  ;  *e- 
pties  Itini  14  :  reiuauent  7,  qu<s  assumeus  lene  pro 
regularibus  in  me  .se  Aprili.  Iloc  autem  fac  per  tin- 
gulos  annos,  et  regulares  prxditlos,  oinui  subl  lo 
ainbiguilatis  er  ore,  reperies. 

De  Pasrhuli  et  iiutuitale  decimtv  nmrta;  lunoc. 

Slatutiim  nvenimus  in  cyclo  Romaiioruui,  u1  nec 
aute  xi  Kal.  Aprilis,  nee  po»  vu  Kal.  Maii  Pascha  ile- 
tieat  lieri.  Lt  nec  ant  ■  xu  Kal.  Aprilis,  n  c  post  xiv 
Kal.  Maii,  decima  quai  la  luna  paschalis  nllaleuus  in- 
uuiri.  Sintiliier  qtutliagi  simal  s,  i  ec  ajiie  vu  Idus 
Februari',  i  ec  post  Nonas  Martii  et  Rogationum, 
nec  ante  vn  Kal.  Maii,  post  x  Kal.  Juniiet  Penlero- 
sles,  uec  ao*e  vn  ldus  Muii,  uec  post  vm  Idus  Junii 
fieri  debet. 

Sancte  etiam  memorise  Theophilus  Alexandrinus 
episctiptis,  dalis  epislolis  ad  synodum  apud  Nitxaiu 
Civilalem  Bi  !ivni;e,  ubi  cccxix  ponlilices  convene- 
r:inl,  seu  ad  TheoJosium  imp  ratore  n,  in  quibus 
annunliaiis  ut  ab  ociavo  ldus  Marlii  usquc  in  diera 
Nonariim  Apnl.,  diebus  scilicet  29,  qualiscunq.  e 
lniii  naia  fuerii,  in  quoiibet  medi.>  spatio  p< rbibet 
facere  initium  primi  mensis  II  a  xu  Kal.  Aprilis  as- 
que  in  1 '«  Kal.  Maii,  solerter  iuquiri,  etiaiusi  die 
^abbaloruin  venerii,  consequente  die  D niii  ico,  ni 
est  lt>  luna,  Pascha  cekbraie  eo  scripsil.  Et  si  die 
Dominico  iuna  14  ejusdem  meiisis  ev  nc  it,  ipia  li  b- 
doniada  irausacia ,  ad  alterum  diem  Domiuicuiu 
!una  21  Pascba  sine  dubio  lonsiripsiu  Et  hoc  sancts 
lyiiudus  mudis  oiiiiiilnis  pr.eta>euiluni  consiiiuit.  ui 
ante  vernale  itquinocliiini,  quod  esl  xu  Kal.  Auril. 
Pa>clia  iiullus  inquirai ;  uec  in  illa  luoaliuue  q.i.i' 
anle  octavuin  Itlus  Mart.  nata  eit,  vel  nonum  April. 
in  illa  lunaiioue  Pascha  millo  modo  ceiebrelur.  Hoc 
BUtem  omnibus  modis  adir.onemus,  ne  quis  in  priiui 
mensis  agnitioue  laliatur  :  iiule  eniiu  uiaxime  d  scre- 
pan  l;n  Ifstivitat.s  unii-je  error  exorilur,  duni  iniliuui 
temporis  ignnratur.  Initium  autein  mmi  et  materia 
blasexii,  iu  12  Kal.  April.  nunc  in  plemiudiue  niundi 
re  ^uireuila  sunl. 

Uiidt  titpra. 

Si  vis  invenire  teriiiiiium  pa^chalem  ,  vide  epac- 
lam  ad  ipsiiin  term  iiuni  pasrh.e  re-pict>  ntcm  ;  n  ■  lU 
si  minorrm  qnam  18  iuveneris,  perBi  e  ^'i  eumilem  13 
nmneruin,  computanJo  ab  15  Kal.  Aprilis,  el  in  <|uo 
Kalenilartii  itl  m  numerus  eomplelui  fuerit,  procul 
dubio  ibi  terminus  erit  i>u  d  aiitem  13  e;iactam  m- 
vencris,  xi  Kal.  A;>ntis  habebts  teriniuum  paschjleiu. 
Si  viTii  epacta  major  lueril  qtiaui  1S,  perlice  ei  nu- 
uieruiii  .">.  funipulando  timililer  ab  12  K  .1.  Aprtlis  : 
el  in  quo  Kaleudario  ipM  uumerus  fuerit  pei  Uvius, 
iiu  ci  ii  lenalens,  (Jjuando  autem  uulla  fuenl  epaeia, 
ab  xi  Iv.tl    Aprilis  semper  coiupu.aiidum  esi,  tlouec 


DF.  ARGUMENTIS  LUiN/I: 
videlicel  i.sqne  ad 


7H 


71« 

15  numerus  expleaiur, 
Aprilis. 

1'ude  tupra. 

Si  nost  aliquol  a  prssenti  aunos,  veihi  graiia  posi 
100,  Pasclia  scire  velis,  epacta;  tan'.um  et  concur- 
renles  solis  dies  inv.-nire  sufiicil.  Parlire  centuui  t»er 
19,  et  renianent  5.  Illas  ergo  scilo  epacias  cenlesimo 
quasi  quinlo  fuluras.  Eodeni  inodo  ccnlum  per  28 
dividens,  eas  ceniesiino  quas  dccimo  quinto  anno 
cmcurrente  solis  invenies. 

Vmle  supra. 
Legimus  in  Veteri  Teslamentoquia  tribus  argu- 
nieui  ■ruui  judici  s  Paschale  lempus  sit  observare 
prsecepium,  ut  post*Dequinoctiur.i,  niense  primo,  ut 
3  septnnana,  id  est,  a  vespere  decim*  quartae  luias, 
quod  est  initium  15,  usque  ad  vesperum,  id  est  ter- 
ininum  21  innx  celebraretur.  Quarla  in  ejusdem  ob- 
servaiione  regula  esl  nobis  a  lempore  Cbristi  resur- 
rectionis  imposita,  ut  sequinoctio  transcenso  luua 
primi  mensisli  a  vespere  orlum  facere  videritmis, 
non  stuiiin  ad  faciendum  1'ascba  prosiliamus ;  sed 
Dominicum  die:i!  quo  ipsum  Pascba,  id  est,  trans- 
itnni  de  moi  te  ad  vitam,  de  corruptione  ad  iucorru- 
plionem,  de  prena  ad  gloriam  resurgendo  facere  di- 
gna'.us  est. 

Cnde  supra. 

Cbrislianorum  Paseha  a!>  xi  Kal.  April.  tisque  vn 
Kal.  Maii,  quocunque  Dontiiii  a  die  regula  i  videli  et 
luna  occurrit,  sccundnm  Pascha  modis  omnibus  ce- 
Icbratnr. 

l)e  mysterio  H  diei  quo  ugnus  immolatur. 

Quarins  daciimis  dies  fldem  Chrisli  nobis  demon- 
sirat  pcr  decem  pneeepia  etqiialuor  Evangelia.  Im- 
molatio  agni  14  die  convenit,  quia  Mesraim  decimus 
quarlus  ab  Adam,  primus  sanguincm  idolis  immola- 
vit,  usque  ad  diem  vicesimum  primum  :  id  est,  in 
flguris  duarura  legunt,  et  illarum  unilatis.  Quarta 
decima  agnus  immolabatur  riie,  quando  luna  plena 
esl,  et  nihil  ei  de  luminc  dcest :  qnia  Chrislns  non 
immolaiur,  nisi  in  perfecto  cordc,  et  pleno  lumine 
sine  lenebris. 

Ad  inveniendum  locum  14  lunm  per  19  Annos. 
Constal  igilur  quodprimo  anno  cycli  decemnoven- 
nalis,  quando  nulla  epacla  iu  c.ipite  poniiur,  in  Kal. 
Mart.  luna  9,  et  in  oclavo  Idus  Martii  16,  oectirrit ; 
hancdeduc  50,  ct  incipe  primain,  ct  nonarum  April. 
occurrit  11,  qui  est  terminus  priuius  decemnovenna- 
lis.  Ileruin  ejusdem  16,  quos  anno  priore  in  vui  idus 
Marlis  habuisii,  adde  1 1 ;  occurrit  eodem  die  27. 
Hanc  cum  trigesima  deduxeris,  occuirit  sequens  14 
luna  8  Aprilis,  qui  est  tcrminus  secundus  :  iicque 
luiiaiioiiibiis  singulis  usque  19  annnm,  eodcm  die, 
8  Mus  scilicet,  addendn  semper  1 1  ad  prascedentem 
ejusdem  diei  lun;e  aMatem  anni  praecedentis.  Quoia- 
libet  infra  trigesimain  f.ieril,  deiluceam  trigesimam, 

etdeduc  sequnle.n  us.t.tic  11.  Et  ubicunque  14  lue-  I»  iiabebTs  iniiiumQuadra^gVshnai! ^Elsf'inVr?difi"'ld«s 
nt,  jbi  sine  ulla  amb  guitaie  lermir.us  paschalis  erit. 
Porrositodem  die  30  iuciderit,  quod  tainen  non 
nisi  semel  per  19  annos  lit,  deduc  more  solilo  se.- 
quentciii,  et  ubi  14  occurreril,  iiii  tcrminus  erit. 
1'rima  vero  cum  vm  Idus  Marlis  occurreril,  eadem 
procul  dubio  Paschalis  erit.  Lt  hoc  cerlissime  cave, 
ne  prius  natam  lunam  qtiam  viu  Idus  Martis  Pascha- 
lein  deputes  :  sed  quoiactiii<|iie  endem  die  occurre- 
rit,  aut  tricesimam  eodcui  die  lcneas,  aut  tricesiinam 
deducas,  el  sequeiiiem  quolibot  loco  11  occurre  ii, 
Pascbalem  essc  non  dubiles.  Iste  or.lo,  et  Iiecc  raiio 
minqiiaiii  ex  co  die  qi  o  in  Nicarno  conulio  slaluta 
fuit,  turbari  ab  ullo  noluil  aut  poterit,  ted  iiolius 
ille  concussus  crit  uui  eam  concuiere  visus  fuerii. 
Explelo  igitur  anno  decimo  nono,  slalu  (iuo.|ue  ejus- 
dem  anni  t.rmiuo  no\issimo,  si  ilerum  probare  vo- 
lueris  quod  hcec  raiio  ratione  conslci  el  bxc  aucto- 
rilas  digna  aucloriix!e  subsistat,  adde  eodem  s-iepe 
Patp.ol.  XC. 


Nonas  A  diclo  die  octavo  IJus  Martis  prsecedcitiis  luna-xtniis 
nonarum  xi,  ut  prius  scilicel  propler  sallum  lunas  12, 
et  iterum  occurrel  libi  luna  in  principio,  eodeni 
die  16,  atque  ita  sequenlia  eodcm  quo  prius  ordiuc 
cuncta  provenienl. 

Qnadragesimalium  terminorum  secundam  lunam 
oslendenlium. 

viii  Kalend.  Martii  5  rejfiilcri*. 
Octnnas  Mariis  coejdt  lex  quinque  librorum. 

iv  Idus  Februarii  1  regularis. 
Ast  IJus  F.  brui,  lernas  Deus  unus  houorai. 

vi  Nonarum  Marlii  6  regulares. 
Nonarum  senas  sectim  sex  vasa  tulerunt. 

xi  Kal.  Marlii  2  regulares. 
Cndciias  Marlis  capiunl  duo  jus  a  Kalendas. 

\  i  ldus  Februarii  5  regutarcs. 
Uibus  iu  seuis  alacres  slanl  quinque  pucllac. 

iii  Kulendas  Martii  3  regulares. 
Terna  Kalendarum  iria  munera  sij^iia  rejioitani. 
D  xiv  Ral.  Mariii  6  regulares, 

Quatuor  et  demc^ex  ex  revere  diebus. 
Nouis  Mariii  4  regulares, 
Mariius  in  nonis  bis  bii  a  eleir.enla  creavit. 

vi  Kulendas  Martii  7  regularrs. 
Sexta  Kalendarum  scptem  fert  norma  lucernas. 

Idus  Februarii  5  regnlares. 
Idibus  in  Fcbrui  soqiaiur  trina  potcstas. 

IV  iVo/iarum  Marlii  1  rcgutaris. 
Nonarum  speciale  geril  baptisma  qualernas. 

ix  Kalendas  Martii  i  rcgulares. 

Bis  bina  cursus  capimus  vinutenovenos. 

iv  Idus  Februarii  7  regulares. 

Qualernas  Idus  septem  coluere  ministri. 

Kalendas  Marlii  5  regulares. 

Seiisibus  ex  quinis  Marlis  scrutare  Kalendas. 

iv  Kaiendas  Marlii  1  regularis. 
l!na  fides  poluit  duodenas  ferre  KalenJas. 
IV  Idus  Februarii  4  regulares. 
C  Septem  IJus  ornant  paradisi  quatuot  amnes. 
iv  liitlendas  Murlii  2  regulares. 
Teslamenta  duo  quartas  dant  ire  Kalendas. 

xv  Kulendas  Martii  5  regulares. 
Quinderias  capiiml  slolide  vix  quinque  sorores. 

il  Nvitarum  Martii  3  regulares. 
Pridie  iNonarum  posuit  tria  lempora  sa;cli. 

Iu  his  ergo  veriibus  Idus  cum  audis,  men^e  Fe- 
hruario  eas  esse  scias ;  Kalendas  vero  et  Nonas  in 
ipsis  cnm  legis,  Martii  mcnsis  eas  e-se  intelligas.  Re- 
gulares  vero  eorumdeni  versuum  Nonis  piae  eulibus, 
seJ  statim  a  Marlio  incipientibus  jtinge  concurren- 
libus. 

De  initio  et  luna  Quadragesinia;  el  Pasclia;. 
Si  vis  scire  initium  Quadragesinuc,  hoc  argumenlo 
utere  :  quot  diebus  post  pridie  Idus  Aprilis  liabueris 
Pascha,  tot  diebus  post  Kalend.  M<trtis  habebis  ini- 
(ium  Quadragesimae  :  el  quot  diebus  ante  u  Idus 
Aprilis  habueris  Pascha,  tot  diebus  anle  Kal.  Martis 


Aprilis  habueris  Pascha,  in  Kal.  Martis  liabebis  ini- 
liiiui  Quadragesimae.  llein,  quot  diebus  ante  Kal. 
Aprilis  habueris  Pascha,  tol  diehus  ante  xn  Kal. 
Marlis  habebis  inilium  Quadragesimse;  nisi  forle  e<> 
anno  bissexlus  sil;  lunc  uno  die  iiiintis  anie  xu  Kal. 
M.nriis  invenies. 

Si  lnua  3  inilium  QuaJragesim.T,  l">  erit  in  Pa- 
scha  ;  si  4  inilium  Quadragesimse,  16  in  Pascha  ;  si  5 
iiiitiuiii  Quadragesimx,  17  in  Pascha  ;  si  6  iniiium 
Quadrage.imx,  18  in  Pascha;si  7  initium  Quadrage- 
siinse,  19  in  Pascba;  si  8  inilium  Quadragesima;,  20 
iu  Pascha;  si  9  iniiium  Quadragesimas,  21  in  Pascba. 
Oinnis  paschalis  luna,  cujuscunque  xiatis  sit,  si  de- 
trahas  a!>  ea  12,  liel  tibi  alas  lunae  quar:  sit  in  initio. 

De  Idibus  Februarii  usque  in  secunJiim  Idus  Martis 
dies  sunt  31,  et  de  unde.cimo  K.ilendas  Aprilis  usque 
in  septimoin  Kal.  Maii  dies  sunl  3*.  Sic  invesiigaiiim 
esi,  quod  nec  anle  sexium  Idus  Fehruarii,  nec  posl 

23 


715 


BED.C  VEN.  OPKR.  PAKS  I.  SECT.   II.  -  DIDASCAUCA  SPUMA  ET  DUMA. 


716 


prMie  lilus  Marlii  inilium  Quailragesiuuc  alio  modo  ,\ 
iiuU.iieniis  iien  puu-si,  nisi  i.iniiiiii  infra  54  dies.  Et 
de  Pascha  investigaiunl  esl  In  conclio  sanctoiimi 
Patruui,  quod  ncc  aiite  u  Kal.  Aprilis,  nec  post  vn 
Kal.  Maii  debeat  lleri.  Luna  iu  lenuino  Quadragtisim* 
non  reperitrir  iu  iciunno  Pastha»  14.  Sic  regululur 
Domiuicus  dies  fesli  Pauiialis  ad  decimam  quariam 
lunam  iniini  mensis ;  lla  et  initium  QuaJragcsimx 
regulalur,  etohscrval  secundam  lunam  mensis  Uar- 
lii.  Qnicunque  enim  Dominicus  seculus  fuerit  dcci- 
mam  quartam  lunaui  priini  iuenais,  sine  duhio  Pas- 
chalis  lesii  eriu  Similiter  de  Quadragesima. 
De  ceriis  termini$. 

Termintis  Pasclialis  requirilur  a  hal.  April.  et  ab 
ipso  accipiunt  cseieri  Ordinein.  Et  hoc  observamlum 
quia  nunquam  aiite  iH  Kal.  April.  lerminus  Paschx, 
nec  iiisa  solemnitas  celebralur,  < j u 1 1  dccretum  est  a 
sanclis  Palribus  caiholicis,  ul  quandiu  nox  superat 
ilieni,  non  celebretur  Pascha.  At  vero  postquam 
tlies  superare  coeperit  noctem,  adveniente  11  luna  B 
agilur  terminus,  et  subsequenti  die  Dominico  stali  n 
solemnitas  Pascbse  a  cunctis  liilelibus  celebrelur.  In 
ipso  termino  oirmi  tempore  inveiiilur  luha  1 I. 

De  Septuagesima. 

Tcrminum  Septu:'gesims  invenire  cupiens,  vide 
prinium  quot  diebus  Paschalis  terminus  a  Kal.  Apri- 
lis  nbsil,  sivc  rero,  siic  in  ante  :  et  coinputa  toti- 
dem  tlies  a  v  Kal.  Fcbr.  similiter  vel  ih  anie,  vel  re- 
tro  :  et  lerminum  Septuagesimde  absqiie  scrupulo 
reperies.  Est  nutem  tefminus  Sepluagesimx  luna  de- 
cinn,  qti.c  lll  Febuiarii  mensis,  id  est  quse  in  illo  li- 
niatur.  Luna  enim  citjiisque  mensis  esi  quoe  in  illo 
linilur. 

Terminutn  qdaJragesimaletn  a  xn  Kalend.  Martis 
re  |uire  :  incipiens  pef  omnia  sic  faciio,  sicut  de 
Septuagesima  dixitfius.  Est  auiein  luna  2  mensis  Mar- 
(is.  Iloc  aulem  In  istis  duobus  ter.ninis  observabis, 
ut  bisse.itili  anno  imo  die  tardius  requirere  incipias  : 
id  i  st,  Sepluagesimahi  a  iv  Kalend.  Febr.,  Quadra-  C 
gesimam  vero  ab  \i  kalen.l.  Marlis  requirere  inci- 
pieos,  quod  ti  aliis  non  lacies  lerminis.  El  deSe- 
pluagesiraali  qui  lem  in  o:nni  bissexlili  anno  hoc  ob- 
scrvabis.  De  QuadragCsimali  Vero  tunc  tantum  cum 
ipse  tenninus  ante  bisseitum  eventurus  sit.  Cxte- 
i  inn  si  po  -t  bissextum  evealurus  sit ,  et  jam  in  bis- 
sexlo  sicut  in  aliis  aimis  a  xu  Kal.  requirere  ihci- 
pieus.  In  termino  quoqne  Quadragesimie  bissextili 
.ini.o  solet  evemre  luna  II,  quod  ideo  notavl,  ne 
cum  eveniret.  torbaret  calculatorem. 

TermiRus  Rogaiionun  requiiitur  a  n  Mon.  M.tii, 
el  computanlur  tot  dies  quot  et  in  cxleris  letminis. 
In  ipso  lermiuo  invenilur  luua  vigesiiua. 


Terminus  Pentecostes  rcquirilur  a  iiii  Kal.  Junii, 
81  rompiitaiitur  similiter  ibi  toiidem  dies  quol  el  iu 
cxteiis  lermiuis,  in  ipso  termino  inveniiur  luna  4. 
Umnes  vero  lermini  una  e»  lemque  feria  provenicnl, 
ci  ui  Pascha,  tt  sic  ei  i  lic  crctera  fesiivitales  in  Do- 
ntinii  iiiii  diem  prote  abnniur  :  et  sicut  de  Pa^e'  a 
diximus,  sic  de  cxteris  iniellige,  ut  si  in  Dominicnm 
diem  terminus  evcuerit,  in  altcram  Dominicaiu  festi- 
viialetn  dilYera*. 

Vnde  supra. 

Memento  enim  quod  per  10  el  9  annos  lerraiui 
Septuagejim.e  luna  10  Febr.  niensis:  Quadragesimx1 
rero  luna  II  Martii;  l'ascli;e(  hina  14  April. ;  Roya- 
lionuiii,  Ituia  20  Maii ;  Penlecosles,  luna  4  Jonii  tir- 
<  iiuiferoiiliir,  praUer  oCiavum  videlicel  el  decimum 
nnnum  anuum,  in  qtiibus  tenninus  Bepiuagesinue 
luiia  51  Martii,  nec  non  eiiam  Quadragetiffre  luna  2 
embolismi  racnsig  constat. 

D:  sedibus  lirntinorum. 

Posl  tvn  Kal.  Febr.,  ubi  lunam  decimam  invenc- 
ris,  ibi  fac  leriilinum  se,iiuagesimalein. 

Posl  vi 1 1  ldus  Febrtiarii,  ubi  lunaai  secundain  in- 
veneii,,  ibi  fac  (erminuin  Quadra.:esiinjc. 

Post  xui  Kal.  Aprilis,  tibi  lunam  decimam  quar- 
tam  inveneiis,  ibi  fao  lerminum  Pascha?. 

Po  t  vii  Kal.  Maii,  ubi  lunam  vigesimam  invene- 
ris,  ibi  fac  lerminnm  Rogationum.    - 

Pnst  sextiim  Idus  Maii,  ubi  Itinam  qttartam  inve- 
rieri-,  ibi  fac  lerminum  Pemecostes. 

Quotnodo  ttrmini  sequentis  anni  per  prarutfem 
inteniantur. 

Teniinum  uriiuscujusque  anni  taliter  facillime  re- 
perire  vales  :  pttecedentis  anni  lerminum  in  prina 
junetura  pollicis  pone,  deinde  reliquas  ipsius  el  cx- 
lerornm  digitorum  compotando  percurre :  et  quot 
tibi  ad  eamdem  juncturain  repeiitam  occurrerii,  abs- 
que  dubio  terniiiius  erit.  Hoc  lantum  prxcave,  ut 
ante  xu  Kal.  Aprilis,  nec  post  xm  Kal.  Maii  velis 
teriuinum  celcbrare. 

Item  de  termiuiu 
Notandum  quo.l  Septuagesimalis  lerminus  bi.-sex- 
tili  anno  non  observal  toca  terininorum  qni  in  se- 
quenlibus  describuntur,  propler  bissextum,  et  ob 
boe  in  sequenlem  diein  terminus  ferenJus  esl,  ut 
concordiam  cutn  termino  pascbali  habeat  in  ipsa  fe- 
ria,  in  qaa  terminus  paschalis  eodem  anne  occurrit. 
Vcrbi  gratia  :  terminus  qui  in  pr.tsenti  anno  pr.r- 
scriptiis  est  x  Kal.  Febr.  transialus  est  in  ix  Kal. 
Febr.  Similiter  de  termino  quadragesimili  hitelli- 
geuduin  esi,  si  tamen  ante  bissexlu.n  evenerit;  bis- 
sexlili  auno,  Februarii  Itrna  iricesima  erit. 


Argumentum  descriptionis  omniutn  terminorum  singulit  annis  decemnovennatis  cucli. 


Luna  Termixus   Se-  Tnrmini   Qua- 

Ifiitinmprimi 

Ttrnivii  j°iis- 

Termini  Rd- 

Terniiiii  Pen-i  » 

Cuclus   Vosereaiio'» 

mdii.    ptuagesimce. 

drages.^tuiuii. 

mensis. 

c/nr,  i'»j..'  1 1. 

gal.,  luna  20. 

tecoU.ittnai .  !-S 
' 

luita  is. 

n-v  1  mensii. 

x     Kal.  Febr. 

viii  Kal.  Marl. 

x     Kal.  Apr. 

Noo.  Apr. 

ii      M.    Iduii 

ix    Kal.  liiiui    5 

!7    em. 

Noo.  Der. 

II     xu  KM.   felir.  iii    M.     1'el.r. 

iv    ld.  Marl. 

viu  Kal.  Apr. 

ii    Kal.  Maii 

iii    Id.    Maii.    t 

iri  euiii. 

tiii  Kal.  J:in. 

22    .v     Id.    Febr.lvi    ^on.  Mart. 

il     k  .1    Apr. 

ldusApr. 

\v    Kal.  M  ii 

K.il.  J.iiiii    6 

1»    eiu 

M.     Dec. 

3    iv    Kal.  Febr.xi    Kil.  Mart. 

xltiKal.  Apr. 

iV    Nou.  Apr. 

Nno.Mab  iii   Kal.  Juud    I 

1  com. 

Kal.  Jmi. 

II 

iv    Kal.  Fcbr.  vi    Id.      Febr. 

vti  Id.  Mart. 

ii    kal    Apr. 

vi     Kal.  iu.i    vi    Id.      M  ,n 

5 

i  cuiii 

iii  Kal.  Jau. 

23 

viii  Iil.    Fenr. 

iii    kal.    Mart. 

v     Kal.  Apr. 

iv    Id.     Apr. 

Idus  Maii 

iv    Kal.  Junii 

S    3    em. 

iv   M.  rv. 

6 

vii    K>l.  Febr. 
ivi  Kul.    Marl. 

xiv  KjI.    Marl. 

ivi  Kal.  Apr. 

iii    kil.   Ai.r. 

iv     kal.  Iiiiiii 

\v    K.il.  Jiiiiii 

0    4  coiii. 

iv    Kal.   Jali. 

17 

Noa.   M.ni 

Non  Apr. 

itv  Kal.   Mai' 

v      Kal.  J.nii 

vill  1.1        lliuli     |,    B     eni. 

tv  Kil.  Ja». 

28    lil    Non.  Febr. 

vt    Kal.    Mari 

vui  Kal.  Apr. 

vn   Id.  Apnl. 

v     K..I.    Maiiivu    K.il.  JoQji!  ' 

K  coiu. 

VII    M.   D»c 

9 

i     Kal.   Kebr 

ldui  rebr, 

ii     Id.  Marl. 

vi    k.il.    Apr. 

Kal.    Mai<        M.      Maiil  S 

7    eiu 

vu  Kal.  Jmi. 

20 

III      11          l-Vl.r. 

iv    Non.  M  iri 

iv    Non.Apr. 

xvii  Kal.  Maii 

mii  kal    JiiiiIi  iii    Noil.  Jiliillj    1 

B     ein. 

vu   Kil.  Jjii. 

1 

ii     Kal,   Febr. 

ix     kal     Mart 

ii   Kal.  Apr. 

ii     Ne.il.  Apr. 

vti  Noa.   U  'ii  |     KjI.    i,ii..      i 

)  . ciii 

.11    Non.  Jwi. 

12 

xiii  Kal.  )'ebr. 

iv    Id.     Febr. 

v     11.  M  .ii 

il    kil.  Apr. 

iv   Kal.    BtllllV  Id.       Maii    1 

10  coin. 

I     k.l.    Jw 

H 

vi    ld.     Febr. 

Kal    Marl. 

ni   Kal.  Apr. 

ii     11      Apr 

ivt  kal.  Junll  ii   kal.    Juoii 

B 

K     em. 

1      I.L   D*^ 

4 

v     Kal.    Febr. 

xil  Kal.   M:nl. 

nv  kal.  A|.r 

Kal.  Apr. 

1     Nou.   Min 

iiii  Kal.  Jiiiiii 

1 

12  cuot. 

i.    KjI.  Jiu. 

IS 

xvi  Kal.  IVli  . 

vu  lil.     1  ehr 

VIII  ld    iii 4.  1 

iii  kal.   Apr 

vii   Kal.   Miii 

llM,       M.ii     l 

15  i-o iii. 

iiii  Kil.  Ji... 

2l> 

Nou.  Febr. 

iv    K al.  Marl. 

(i    Kal.    V  r 

v    M.  At.ril 
iv    Kal.   A:r 

ii     K.l.   M  i, 

>     Kal.  Jinui    2 

14     CBI. 

»      1.1.   l>r,-. 

7 

\m  Knl.  Kebr 

iv  kal     M.irl. 

ivnkal    Apr. 

v    Non.   Mjh 

i>i  KjI   Jub.I    S'tt  con». 

v    Kil.   J«u. 

18 

ldu>  l''ubr. 

ii     .Nuil.  Mjrl 

ii     Nun  Apr 

IV  Kal.  Maii 

II   Kal.  Jiiiui 

\eu   Juu  i 

5 

to    ein 

iti  Kit.  im. 

Tt7 


Argumentum  de  clavibu*  tenninorum. 
An.  Clav.     An.  Ctac.     An.  Clav.     An.  Cltv 


1 

20 

VI 

31 

XI 

36 

xvi 

11 

II 

la 

VII 

20 

XII 

22 

XVI! 

-0 

III 

31 

Mll 

59 

XIII 

11 

X  VIII 

19 

im 

583 

IX 

28 

Xllll 

33 

XIX 

58 

V 

12 

X 

17 

XV 

22 

St  quis  per  perscriptos  regulares  quolibet  decem- 
novetinalis  cycli  anno  terminos  omites  invenire  cu- 
pit,  stiiti.it  semper  Septuagesimalem  a  vn  Idus  'a- 
miarii;  OjuadraResimalem  a  v  Kalcnd.  Februar.;  Pa- 
schaiem  a  vt  Idns  Martii ;  Kogalionum  a  xvn  Kal. 
Maii;  Pentecostes  a  m  Kal.  Maii;  ei  nbi  ipse  nume- 
rusprxsenli  anno  annotalus  trrminabilur,  ibi  absque 
dubio  teniiiniiin  inveniet. 

De  Adventu  Domini. 

Nalum  sit  omnibus  hominibus  ut  quicunque  ad- 


DE  ARG13MENTIS  LUN.E.  "'8 

Ad  cyclunt  decemnovennnlem  inveniendum. 

Si  scire  cupis  quotus  sit  annus  cycli  decemnovcn- 
nalis,  snme  supra  lictoi  annos,  cui»  l.is  adde  regtt- 
lares  seplem,  bos  partire  per  19;  quod  remauserit , 
lalis  cst  cyclns  decemnoveniiMis.  si  nihil  remanse- 
ril,  decimus  nomis  erit. 

Ad  eijtlum  luuw  inveniendnm. 

Si  scire  cttpis  quotus  sit  cyclus  lutiae,  tene  annos 
ul  6upra  diximus,  cum  his  ailde  regulares4;  hos  di- 
vide  per  19  :  quod  reinanserit,  ipsn  est  cyclus  lun«; 
si  nihil  remanserii,  decinius  nonus  eiil. 


ventum  Domini  diligenler  vult  celebiare,  videat  ut  jo  ,iicjtur  n, 

nec  ante  v  Kalend.  Decemb.,  nec  post  Nonas  ipsius  B  „ 


Ad  cpaetas  iii\eniendu%. 
Si  vis  scire  quota  sil  epacla,  sume  annos  ab  inilio 
mundi,  adde  regulares  6,  hos  divide  per  19  ;  quod 
vero  remanserit,  nuiUiplica  undecies;  ipsos  iierum 
divide  per  3J;  quod  remanseril,  ipsa  erit  epacta  : 
si  nibil  remanserit,  39  crit,  id  esl  ilia  qute  in  prin- 


mensis  transeat,  sed  in  his  septem  diebus  ubicunque 
dies  Dominicus  advenerit,  ibi  sine  dubio  et  absque 
ullo  ambiguitalis  errore,  celebrare  valebit.  Brcvis 
enim  tectio  avidius  legilur,  citius  intelligilur. 

De  annit  ab  initio  tnundi  inveniendis,  et  pcr  ipsos  in- 

etict.  cydum  solarent,  bisseilum.  cyclitm  decemno- 

venn  lein,  1 1  lun  rem. 

Si  vis  scire  quot  sint  anni  ah  origine  mundi,  mnl- 
tiplica  quindecics  409,  liunt  CI55;  adde  regulares  7, 
adde  etiam  iudictiooem  anni  prxsentis  ill  s,  ipsi  sunt 
anni  ab  origine  iuunli.  Post  expletam  indiclionem, 
id  est,  post  decimara  quinlam,  non  quindecies  4009, 
sieut  modo,  sed  quiodecies  410  multiplicare  debes ; 
eldeinde  post  alios  quindecim  annos,  nnn  quiude- 
cies  410.  sed  quindecies  411.  Et  iterum  post  alios 
qu  niiccim  aonos,  non  quiodecies  411,  sed  quinde- 
cies  412. 

5i  de  ipsis  annis  approbarc  volueris  quola  sit  in-  (. 
dictio,  his  adjice  regulares  8,  hos  divide  per  15  : 
quot  remanserint,  ipsa  erjt  indiclio.  Si  nihil  reman- 
serit,  decima  quinta  erit.  Ideo  8  rcgulares  adji- 
ciuntur,  quia  quando  mundus  factus  est,  quasi  oclo 
anni  de  cyclo  indiclionum  remanserant,  non  qucd 
ante  mumli  exordiura,  vel  in  ipso  muiidi  primordio 
fuerit  indictio,  quae  nec  postea  fuit  usque  ad  Roma- 
norum  tempus,  sed  quia  in  illo  anno  quo  indiclio 
primum  inventa  incoepit  compulari,  annis  ab  inilio 
mundi  transacti  per  quindcnam  partem  propter  cy- 
clum  indictionum  divisis,  quindenarii  numero  anni 
7  decrant,  quasi  in  priraordio  mundi  7  indictiones 
prxcessissent,  el  8  remanerent.  Et  boc  non  solum 
de  cyclo  indiclionum,  sed  eliam  de  aliis  solaribus 
vel  lunaribus  cyclis,  per  aiutos  ab  origine  mundi  se- 
cundum  cujuslibel  cycli  numerum  divisos  invenien- 
dis  intelligendum  esl. 

Ad  cyclum  solarem  inveuiendum. 

Si  vis  scire  quolus  sit  circulus  solaris,  sume  an-  P 
nos  ab  origine  mundi  quotquol  fuerinl,  et  adde  cum 
his  regulares  17,  et  divide  per  28:  quod  desuper 
fuerit,  ipse  esl  cyctus  sotaris.  Si  nibil  remanscrit, 
2*erit. 

Ad  concurrenUs  inveniendos. 

Si  vis  nosse  quot  smt  concurrentes,  tene  ;innos 
ab  origine  mundl,  elad  ipsos  adde  quartari  parlem; 
et  quotquol  luerint,  comprehende  ia  unum ;  dos  di- 
vide  per  seplem  :  quod  tunc  rematiserit,  ipse  est 
concurrens.  Si  nihil  remanserit,  7  erunt. 

id  bissexlum  inveniendum. 

Si  nosse  desideras  quotus  sit  atmas  posl  bissex- 
tuni,  surne  anuos  ab  origine  tnundi,  lios  divide  per 
4 ;  qnot  remansericl  veibi  graii* :  si  tittus,  aut  duo, 
vel  tres,  lalis  erit  anmis  posl  bissexiuni  ;  si  nihil  re- 
uiauserit,  bissextus  erit. 


De  annis  ub  incarnatione  Dnmini  invcniciidis,  et  per 
ipsos  ctetera  quai  sttpra. 
Si  vis  sc.irc  quot  sint  anni  ah  incarnationc  Domini 
noslri  Jesu,  mult  plica  62  quiudecies,  fiunt  933;  adde 
regulares  12,  addc  indictionem  ejusilem  anui  dequo 
computare  volueris  ;  juiige  sinvil,  ct  quotquot  fue- 
riut,  ipsi  snnt  anni  ab  inearnalione  Domini  noslri 
JesuCbristi.  Hoe  taalum  memoi  esto  sollicitus,  ut 
succedenlibus  annis  semper  cum  ad  decimam  quin- 
lam  indiciionem  perveneris.  Verbi  gratia  :  si  62 
quindecies  in  numero  coiiiputabas,  deiu  ie  63  cora- 
putarcdebcs,  id  est,  sequenti  anno  post  15  iudiciio- 
nem;  pnst  15  annos,  iu  est  quando  prima  iudicllo 
iterum  er.t,  non  1/2  quindecies,  sicut  modo,  sed  65 
multiplica.  Et  quando  itenim  prima  tuerit,  04  multi- 
plica.et  cum  rursus  prima  fuerit,  65  quindecies 
multiplica. 

Ad  indktionem  intenicndam. 

Si  scirc  Ciipis  quola  sit  indiciio,  sume  annos  ab 
incarnatione  Domini  nostri  Jcjii  Christi,  cuui  his 
adde  regulares  3,  lios  divide  per  15;  quot  remansc- 
rinl,  talis  ciit  indiclio;  si  niliil  remanserit,  15  orit. 

Ad  cycium  soiarem  inveniendum. 
Si  vis  nosse  qaotus  anuus  sit  soiaris  cycli,  lene 
annos  ab  incarnatione  Domini  quolqnot  fuerini,  cum 
his  adde  regulares  9,  et  quotquot  fuerint,  divide  per 
28  :  quod  remanserit,  ipse  est  cyclus  solaris ;  si  ni- 
hil  remanserit,  28  erit. 

llem. 
Si  vis  nossequot  sint  in  ordine  cycli  solaris.  scias 
annosDomini  quot  fueriut,  et  ex  ipsis  sublrabe  8,quia 
tot  anni  resiabant  de  eodem  cydo  solari,  quando 
Dominus  incarn;'lus  est,  et  quot  remanent,  divide 
per  28 ;  quot  superfuerint,  ipsi  sunl  anni  in  serie 
rjusdem  cycli. 

Ad  concurrentes. 

Si  concurrentes  invenire  cupis.  sutne  annos  ab  in- 
carnatione  Dotnini  quolquot  fuerini,  his  quarlam 
partem  semper  adde,  ct  msuper  adde  quatuor;  lios 
tiivide  per  7  :  quot  vero  remanserinl,  ipsi  sunl  con- 
currestts.  Si  nittii  remanserit,  7  erunt. 

Ad  bissextum. 
Si  cogtiosoore  cupis  quulus  sil  annus  a  bissexto, 
tcne  anoofi.  quos  supra  diximus,  nuilo  addito  vel 
adcmplQ.  U"S  div-Je  per  4;  quat  remanserini,  talis 
erit  annus  posl  bissexium;  si  nihil  remanserit,  bis- 
sexlus  cril. 

Ad  cyclum  decemnavcnnaiem. 

Si  nosse  vis  qncins  sit  cycius  dccemnovcanalis, 
tene  annos  ab  incarnalione  Domini,  et  unum  seui|'er 
adjice.  Hos  pamre  per  10  etO;  quod  remaiiseril, 
ipse  est  cyclus  decemnoveimalis  :  si  nihil  remanse- 
rit,  19  eril. 


719 


BED.E  VKN.  OPKI\.  l'AI\S    I.   SKCT.  II.  —  DIDASfUUCA  SPIJIUA  ET  DIMA. 


720 


li/  tijflum  litimrem. 

Si  vis  COgaotCCN  quolus  sil  cytlus  lunaris,   tene 
annos,  iil  supra  riiximus  ;  ex  h  s  sublrahe  iluos,  reli- 
i|uos  divirie  per  19  ;  quod  reinanseril,  ipsc.  esl  cyclui 
liinaris  :  si  mliil  reutaneril,  19  crii. 
Ad  epactas  inveui.ndas. 

Si  vis  scire  quol  suni  opaot:i*,  suine  lupr.idiclOI 
anno-,  hos  divide  pcr  19 ;  qnod  remanaerit  mulliplica 
undecies,  ipsos  iteriun  divide  per  50;  uuod  vero  ro- 
manseiii,  ipaa  erit  epacla. 

Per  exempla  de  antedictis  argumentis,  per  aiutos 
ab  origine  mundi. 

Si  vis  scire  qnol  sint  anui  ab  origiue  niuudi,  iiml- 
tiplici  quindccies  409,  linnl  0155;  adde  regulares  7, 
lioiit  6112;  adde  itiain  iodiclionem  anni  prai-ciilis, 
i|ii:c  cst  secunda,  liiiol  6141.  Mulliplica  quindecies 
409.  —  D.  Quomodo?  M.  400,  8u0.  1200,  lCOO, 
2  ;C0,  4001',  6000.  9,  18,  27,  56,  45,  90,  155.  Junge 
6155,  adde  regulares  7.  liunl  6142;  adde  indiciiooein 
secundam,  fiunt  6144.  Tot  tgilur  sunt  anni,  sccundu  n 
noslram  compulaliunem,  ab  inilio  niundi  usquc  in 
pr.es  ntem  annuni,  qni  esl  sine  dubio  ab  incarnatione 
Domiui  noningen:esiinus  quadragesimus  quaitus, 
juxta  cyclum  Dionysii. 

De  indictione. 

Ilos  C 1 44  dividc  per  15;  quol  remanserint ,  ip>a 
e»;t  indiclio.  —  D.  Quomodo?  M.  15,  3o,  69,  9  »,  129, 
IM),  180.  210.  240,  270,  510,600,  900,  1200,  150ii, 
IfcwO,  21,0,  2400,  2?00,  5000,  GJUO.  Beslant  152. 
Jlosdivide  pcr  15;  15,  30,  G0,  90,  »20,  150;  rema- 
nentduo  :  secunda  indiclio  cst  lioc  iiino. 

Ad  cyclttm  solarem  inveniendnm. 

Ilos  divide  per  28;  quod  desnper  fueiit,  ipsa  cst 
cvclus  solaris.  —  D.  Quomodo  f  M.  28,  56,  1 12,  221, 
448,  896;  28,  56,  112,  fiuni  1008;  sexi.s  mille 
8.104S;  restanl  115;  hos  adliuc  divide  per  28;  28, 
56, 112,  remauet  1.  1'rimus  annus  est  in  ordinecycli 
solaris  lioc  anno. 

Ad  concurrentes  inveniendos. 
Hos  divide  pcr  7,  quod  lunc  remanserit,  ipse  est 
concurreus.  —  D.  Quomodo  ?  M.  Cum  6000  adde 
1500,  et  cuin  144  36,  quia  talis  est  qtiarta  pars  illo- 
rum,  et  cru::l  in  siiinma  7680  ;  lios  «livide  per  7.  D. 
—  Quomoilo?M.  Quinquagies  7,  350,  700,  1050; 
scplies  1050,  7505;  restant  330  :  hos  adliuc  divide 
per  7  ;  quadragies  7,  280.  et  adhuc  reslanl  50;  hos 
divide  per  7;  septies  7,  49;  rcmanet  1  :  primus  con- 
currcns  esl  boc  anno. 

Ad  bissextum  inveniendum. 

Hos  divide  pcr  4  ;  quot  remanserint,  vcrbi  gralia, 
si  unus,  aut  duo,  vel  tres,  lalis  erit  annus  pnst  his- 
sextum.  —  D.  Quomodo  ?  M.  4,  8,  12,  16,  20,  40, 
60,  80,  100;  decies  centuin,  mille;  sexies  inille, 
6000,  restant  114;  hos  adhuc  divide  per  quatuor : 
quinquies  quaiuor,  20;  quinquies  20,  "03,  et  adlnic 
rrstaul  44;  hos  divide  per  4  :  un  lecies  4,  44.  Nunc 
aulem  nullus  rcmanet,  quia  bissexlus  esi  hoc  auno, 

Ad  deccmnovennalem  cyclum  invcniendum. 
Ilos  partire  per  19,  qnod  remanseril,  cyclus  ost 
riecemiinveniialis. — D.  Quoinodo?  M.  19,  58  57 
76,95.  114.  153,  152. 171.  190.  209,  228,  217  266 
285,  301,  608,  912;  19,  58.  57,  76,  95,quisu'iit  si 
iiiul  10.17.  Sexie^  1007,  6042;  restant  109;  hoa  di- 
videadhuc  pcr  10,  ci  9,  19,  58,  57.  76,  05.  reina- 
nenl  14  :  qnarlus  decimus  aunns  csl  in  ordine  c  cli 
decemnoveiin.ilis  lioc  ann... 

Ad  titnarem  cyclum. 
Ilos  divide  per  19,  quod  renianseril,   ipsc  c-t  cv- 

eJut  luiif.  —  D.  Quouioii  i'M.  Dlvide  per  tt»,  ul  iu- 
pra  restani   1  6  ;  boi  adliuc  divl  le  per  19  ;  19,  38, 


A  57,  70,  05,  .einancni  11  :  uiidecimns  annus  est  in 
oidine  eycli  lunaris  huc  aiiuo. 

Ad  epactain  inveniendam. 

Ilos  divide  per  19;  quod  vero  remanscril,  inuln- 
pllca  undccies  :  ipsos  iteriim  divide  per  Iriginla  ;  qtiori 
remauserit,  inaa  cril  epacta.  —  D.  Quoiuodo  ?  M.  Si 
autem  totuiu  iiium  Domerora  per  19  dividis,  ut  sn- 
pra.  reilanl  Iit8;  hos  adhuc  dividc  per  19  :  19,  58, 
57,  76,  95,  restant  15;  ipsos  enim  muliiplica  unde- 
cics.  —  D.  Qnomodo?  M.  Unlecies  10,  140;  unde- 
cfes  3,  55  ;  qui  sunl  simul  14t;  hos  divide  pcr  tri- 
ginta;  30,  60,  93,  120,  remanenl  23,  quia  lot  suut 
epact;e  hoc  amio. 

Pe  annis  Domiiii  el  cevteiis  argumentis  quw  supra. 

Si  vis  scire  quot  sinl  anni  ab  incarnalione  Doniini, 
mulliplica  62  sexies. — D.  Quoniodo?  M.  6',  120, 
180,  210,  500.  600.  900.  Bis  15,  50  ;  adde12  regu- 
lans,  liunt  942;  adde  indictionem  anni  praBseolis, 
l>  qu.v  cst  secunda.  finiil  944  :  tot  igitur  sine  dulii»  suut 
anni  ab  incarnatione  Donvni  juxta  cycluui  Dionyaii. 

Ad  indiclionem. 
Ilos  divide  per  15,  quoi  rcmanserint,  lalis  erit  in- 
dicin.  —  D.  Quomudo?  M.  15,  30,  60,  90,  120.  150, 
180,  210,  2»0.  270.  500,  600  900;  reslanl  47;  hos 
adhuc  divide  per  15  :  tcr  15, 15;  reinaneul  duo  :  se- 
cuuda  indictio  esl  hoc  anno. 

Ad  cijclvm  solarem. 

Et  quolquot  fuerint,  divide  per  i8;  quod  rem.in- 
serit.  ipse  est  cvclus  solaris.  —  D.  Quoinodo?  M.  28, 

56.  112,  224,  448,  896,  reslant  57  ;  hos  adhuc  di- 
vide  per  28;  28,  56;  remanet  unus.  Priuius  annus 
est  iu  ordine  cycli  solaris  hoc  anno.  • 

Ad  concurrenlet. 

llos  vcro  divide.  pcr  7  ;  quol  remanserint,  ipsi  sunt 

concnrrentcs.  —  D.  Quoiuodo  '  M.  cnm  noniiigenlis 

f.  adJe  225,  et  cum  44",  quia  talis  esl  quarta  pars  il- 

loriim,  et  truiit  in  snniina  /»84  ;  hos  divide  per  7. 

—  D.  Quomodo?  M.  Quinquagies  7.  550,  700,  1050  ; 
reslant  154  ;  bos  a.lhuc  divide  per  7  :  decies  septem 
70,  rcstant  64  ;  hos  divide  per  septem  :  noi.ies  se- 
ptein  05;  remauet  1  :  1'rimus  sive  priuia  concurrens 
cst  hoc  anno. 

Ad  bissextum. 

llos  divide  per  qualuor;  quot  remanserint,  talis 
eril  annus  oost  bissexlum.  —  D.  Qnomodo?  M.  4,  8, 
12  16.  20, '40,  60,80.  100,  200,  300,  600,  90>;  res- 
lant  44;  uos  adhuc  divileicr  qualuor;  undecies 
qoaluor,  44;  nunc  auiein  nullus  remanet,  quia  bis- 
sexius  est  hoc  anno. 

Ad  decemiiovennalein  cticium. 

Hos  partire  per  19 ;  quot  remanserint,  ip^e  esl 
cyclus  riecemnoveiinalis.  —  D'.  Quomodo?  M.  19,  58, 

57.  76,  95,  11  i,  135,  152,  171,  190,  209,  228,  217, 
266,285,  504.608,  912;  reslanl  55  ;  diinille   19, 

D  remaneiit  1  > :  quartus  decimus  anniis  esl  iu  trdine 
cycli  decemiioveuualis  hoc  aniio. 

At  cijclum  luiiurcm. 

Reliquos  divide  per  19  ;  quod  remanserit,  ipse  est 

cychiB  lunaria.  —  D.  Quomodo?M.  Dividc  per  19, 

ut  supra,  re&tant  50;  diiniiie  19,  remanont  II  :  uu- 

decimua  annus  cst  iu  ordine  eycli  lunaria  hoc  anuo. 

Ad  epactam  ittvtnieiidam. 
Il.is  divlde  ner  19;  quod  reiuanserii,  mulliplica 
undeciM ,  ipsod  iteruin  divide  per  50  :  quod  ver» 
reiiiaiiseiit,  ipaa  c>l  vpaela,  —  D.  Qtiomoiio?  M.  Si- 
iniliter  m  lupra.  Dimitte  911,  resianl  31;  e\  his 
iul  iralic  i'1,  remanent  13;  iios  multiplica  uudeote*. 

-  -  D.  Quomolo?  M.  Undecies  decein  110,  undeciee 
tres  5."> ;  qui  mihi  siimillil;  lioa  divide  per  30,  30. 
(in  90,  140,  remanem  2\  t|uia  tot  lum  epacta  hoe 
auno. 


721 


1)E  ARGUMENTIS  LUN/E. 


722 


Per  omnem  quoque  computam  quem  ducis,  si  ni-  A  baiur,  id  esl  ab  xre  :  unde  junclis  liibus  quinquen- 


nil  supra  fuerit.  scias  eumdem  esse  completum. 
Verbi  gratia  :  si  numerum  annorum  Domini  per  4 
diviJis,  cl  nihil  restat,  hUsextus  esl.  Si  vero  indi- 
lionem  quxris,  et  post  decimamquinlam,  divis;onem 
nibil  remanet,  decimam  quiniam  scias  esse  indictio- 
nem.  Similiter  de  cxlcris  inicllige  argnmcntis. 
Itcm  cujutdam  qtiem  prabamus  deaniescriptis 
argumentis. , 
Si  vis  scire  quot  sunt  anni  ab  incarnalione  Do- 
mini,  uiultiplica  76  quindecies,  aJde  quatuor  regu- 
lares,  quia  de  iila  indictione  11  auni  prxcesserant , 
et  quatuor  adhuc  reslabant ;  adde  insuper  illius  anni 
indictio&em  de  quo  compulare  vis,  sicill  boc  anno  8 
vel  Hlis  iiunt  simul  972,  cum  jaxta  Dionysium  950 
inveniantur  boc  anno,  sicut  in  cyclo  ipsius  apparet. 
Post  expletam  indiclionem  ununi  adjice. 

Ad  indiciionem  inveniendam. 

Si  vis  scire  quola  sit  indiciio,  sume  supradiclos 
annos,  et  hisadjice  rcgulares  II,  illos  seilicet  annos 
(mi  pnecesserunt  ipsam  incarnationem,  et  divide  per 
15  :  quol  remanserini,  talis  eril  indictio. 
Ad  Cyclum  solarem  inveniendum. 

Si  vis  scire  quotns  sit  annus  solaris  cycli,  sume 
supradictos  annos,  ft  bis  adjice  quindecim,  quia  tot 
anni  de  ipso  cyclo  prxcesserant,  ac  13  restabant,  el 
divide  per28  :  quot  remanserint,  talis  erit  annuscy- 
cli  solaris. 

Ad  concurrentes  inveniendos. 

Si  vis  scire  quot  sir.t  eoncurrentes,  supradiclos 
annos  snme,  et  prius  duos  ex  h:s  subtrahe  propier 
bissextum,  qui  tunc  in  sccundo  exsliiit  anno  :  deinde 
cum  reliquis  omnibus  quariam  parlem  ipsorum  ad- 
jice,  ac  deuide  per  septem  dividc  :  quot  remauscrint, 
tol  sunt  concurrentes. 

Ai  bUtexlum. 

Si  vis  scire  utrum  bissexlus,  vci  quotus  al>  e.o  sh 
ansius,  sume  supradiclos  annos,  atque  ex  bis  sub- 
trahe  duos,  propter  bissextum,  qui  tunc,  ut  supra 
ilictura  est,  in  secundo  exstitit  anno,  reliquos  vero 
divide  per  qualuor :  quol  enim  remanserunt,  lol 
sunt  anni  posl  bissextum  ;  si  niliil  remanserit,  bis- 
sextus  est. 

Ad  decemnovennalem  cyclum  inveniendmn. 
Si  vis  scire  quotus  sit  annus  cvcli  decenmovenna- 
lis,  sume  supradictos  annos,  et  ex  his  sublrahe  duos 
proptfr  totidem  annos  qui  adhuc  de  eodem  cyclo 
re.-tabant,  ac  deinJe  per  19  divide  :  quot  remanse- 
rint,  talis  erit  annus  cycli  decemnovenualis  ;  si  nihil 
remanserit,  19  erit. 

Ad  luYtarem  cyctum. 

Si  vis  scire  qiioius-  sit  anims  cvcli  lunaris,  tene 
supradictos  annos,  et  ex  his  subtrahe  quinque,  quia 
tot  anni  de  eodem  cyclo  adhuc  restabant,  et  divide 


niis,  quindecim  annorum  indiciiones  singulx  iusti- 
lulx.  Et  cautum  est  ut  nullus  liber,  nullum  principis 
edictum  ralum  baberelur  quod  indictio  no'n  prxfer- 
ret.  Singulis  autem  quinquenniis  peraclo  censu.  inos 
erat  urbem  lustrare,  id  est  circuire,  quasi  ob  purga- 
tinnem  sui :  unde  et  quinquennium  luslrum  diciiur, 
et  luslrare,  purgare  sxpissime  diciinus. 

Item. 
Antiqua  Romanorum  induslria  comperimus  indi- 
ctiones ad cavendum  erroreraqni de  temporibusfoiie 
oboriri  poterat  inslitutas.  Cum  enim,  verbi  gratia, 
quilibet  imperaior  niedio  anni  tempore  vita  vel  regno 
decederet,  poleral  evenire  ut  eumdem  annuin  unus 
bisloricus  ejusdem  regis  ascriberet  teniporibus  ,  eo 
quod  ejtfs  parlem  regnaret ;  alicr  vero  hisloriciis 
eumdem  successori  illius  polius  atlitulandum  |  ularel, 
eo  quod  et  bic  partem  ejus  xque  habenl  iu  regno. 
Veruin  ne  per  hujuscemodi  dissonantiara  error  leni- 
B  poribus  inolescerct,  staluerunt  indictiones,  quibus 
utcrque  scriptnr,  iino  eiiam  vulgus,  oiiinem  lerapo- 
rum  cursum  iacilliine  conservarel ;  quas  pro  facilitalc 
eiiam  calculandi  quindccim  esse  volucrunt. 

Unde  concurrentes. 

_  Si  vis  scire  unde  concurrentes  accipiunt  exordium, 
sine  dubio  de  ipsis  seplem  diebus,  p  r  quos  volvitur 
mundus  ;  quia  ullra  septem  non  lian-it  numerus  con- 
currentiuin,  nec  numerus  septimanx  dierum.  —  D. 
Primus  concurrens  in  capite  unde  accipil  exordium? 
M.  Annus  solaris  habel  dies  565;  bosdivide  pcr  7  : 
scpties  52,  5iji,  reinanet  1  :  inde  ponilar  in  o,  iie 
primus  concurrens.  Et  poslea  in  secundo  anno  adde 
tnuui,  in  tertio  du<s.  in  quariotns,  ei  in  annn 
quinio  bissext.li  adde  quinque.  In  lioc  autcm  soler- 
tein  curam  adhibe  ui  per  alios  prxparaiionn  bissexti. 
sicul  supra  diximus,  sic  adjicins  scinper  ununi  pobl 
unum,  el  anno  bissextili  duos  adjicias,  et  cave  r:e 
,  ulira  septem  transeas,  <ed  ad  unuin  p*  st  septem 
u  seiliper  redeas;  e(  sic  per  28  lineas  (ii  ras.  Diligen- 
tiu;  atlende,  et  uiinime  in  boc  fallens. 

De  punctis,  quadranle  ei  bisse  lo. 
Unus  punclus,  quarta  pars  horx,  el  facit  10  mo- 
nicnla  ;  dtio  iiuncti,  20  momenla  ;  Ircs,  "0  ;  quiluor. 
40;  et  isla  40  inoiueiita  faciunt  unain  horain.  Et  I! 
borx  in  uno  anno  faciunt  quadranteiu  iinuiii ;  el  4 
iiuadrantes  in  4  annis  faciunt  diem  ct  noclein  ;  et  t&% 
ip.-a  dies  qiue  diciiur  bissexlus,  qui  legilnr  vi.  Kal. 
Martii ;  Verbi  gratia  :  Si  bodie  legitur  vi  Kal.  Marl. 
et  cras,  vi  Kal.  Mart.  Proplerea  diciiur  bissextus, 
quia  bis  legitur  vi  Kal.  Martii. 

Item. 

Bissexlum  non  ob  illum  diem  fieri,  ul  qui  lam  pu- 

lanl,  cuni  Josue  orabat  solem  stare,  crcdendinn  cst 

(|uia  ille  dies  fuit,  et  prxteriit.  Sed  ob  hoc  dicitur 

bisscxlus,  quod  in  unoquoque  mense  punctus  unus 


jer   19:   quot  remanserint,   lalis  eril  annus  cvcli  i>  wcrescat.  1'uncius  vero  unus  quarta  pars  horx  cst. 


lunaris 

Ad  epactum  inveniendam. 
Si  vis  scire  quot  siut  epactx,  sume  supradiclos 
annos,  el  ex  bis  subtrahe  3,  ul  ad  secundum  liecem- 
iiovt-iiiialis  cycli  aunuin  pervenire  valeas,  ubi  ipsc 
epaclarum  cyclus  iucipit.  Reliqtios  per"l9  divide ; 
q:iod  vero  remanserit  muiliplica  undecies,  et  si  nu- 
merus  ille  infra  50  rcmanserit,  epaclas  illius  anni 
cs  c  scias.  Si  ultra  excreverit,  lolle  30,  el  reliquos 
pto  epactts  lene.  Ilxc  enim  ille  solus  contemnal  qui 
auclorem  illorum  jure  reprebendeic  valet. 

De  ordine  indictionum. 
hidictio  dicitur  ab  indicendo.  Cum  enim  Romani 
omnibus  genlibus  imperarent,  omnibus  tribiita  in- 
dixerunt  qux  cis  quinto  semper  anno  pendebantur  : 
sed  primo  quinquennio  xs,  secundo  argentuni,  tei  tio 
s  dvebatur  aurtiui;  quaitG  rursus  a  principio  rppete- 


Quatuor  vero  puncli  in  sole  unam  boiam  faciunl, 
diiodccim  vero  puncli  tres  horas  explicant.  Eigo  in 
quatuor  annis  lernx  horx,  qux  sunt  xu,  unnm  diem 
arliUcialeni  faciunt,  qux  additur  Febiuario  cum  vi 
Kal.  Martii  habuerit,  ut  in  crastino  sic  habeat.  Verbi 
gratia  :  si  hodie  vt  Kal.  Martii  addititr  ille  dies,  qui 
in  qualuor  annis  exolelus  est,  nihiloininiis  el  in  cra- 
stino  legitursexto  Kal.  Marl.  Et  idco  bissextus  dici- 
lur,  quia  bis  vi  Kal.  Mariii  babet  Febriiarius.  Ob  boc 
eigo  bissexiilem  dieni  in  raense  Feliru.-uio  placuit 
inlercalaii  Romanis,  quia  b  c  brcvior  cxleris,  et 
extremus  anni  mensis  erat. 

Ilem. 
Bissextos  est  per  anuos  qualuor  unus  dies  adje- 
ctus.  Crescit  cniin  per  siugulos  annos  quarta  pars 
assis;at  ubi  quarto  ajino  assem  compleveril,  bis- 
sexljlem  anr.um  facit.  Dicitur  cnim  bissextus,  quia 
bis  sexies  ducius  assein  facit .  quod  esl  unu-  dies. 


7x3 


beda:  ven.  oper.  pars  i.  sect.  ii.  —  djdascai.ica  spuria  et  dubia 


72» 


sirut  et  quarlr.mu-w  proplcr  quater  ducluin,  quod 
est  hissexius,  qiiein  super  dieruui  ciirsiiui  in  anniiiu 
sulfacit.  A  MKM  Nuiibs  M.iriu  usque  in  itieiu  u  Ka'. 
Jan.  in  lunx  e.ursu  bissexius  apponilur,  alque  inde 
trahitur.  Inteioalares  aulem  dies  idcirco  vocantur, 
quia  inlerponuiitur,  ul  ratio  lunx  solisque  eveniat. 
Calare  enim  puneretltcitur;  intercalarc,  micrj>oiiere. 

Quis  primus  hisscxtum  invenil. 
D.  Quis  primuin  bissoxluni  invenit?  M.  Julius 
Cxsar  invenit  eum  quaJi  agc-iuiu  octavo  anno  anie 
nativitatem  Christi,  et  cciisuii  iioiuiuantltim.  —  D. 
Itissextus  eur  dicilur  ?  M.  Quia  bis  vi,  vi  anlequam 
venias  ad  Kal.  Mart.  duos  dies  signilicare  uno  nomiae 
veht,  unum  iialuraleui,  et  allcruui  arlilicialeiu.  —  D. 
Qoa  causa  ponittir  in  dielius  anni !  M.  Pcr  siuguios 
annos  unum  qiiadranlem,  el  cum  imple.i  fuerinl 
quataor  quadranles,  lunc  diem  pleuuui  faciunt,  qui 
hissextus vocatur.  Collerlus  cst  per  m.ccclx  dies,  et 
esl  quasi  advena  elpcregrinus. —  D.  Quare  bisscxlus 
•lieituT,  et  quid  csset.  si  noe  fuissel  bissextus  ?  M. 
1'roplerea  lit  bissextus,  quia  mm  implel  r.< ci.tv  dies 
anuo  solari  sine  quadranle.  Qua  Jrans  lit  per  iolum 
aniium ,  et  menses  siugulos,  et  per  dies  et  annos  uio- 
incnla  colligimurr. —  D.  Quomodo  colliguntur?  Per 
umiiiiquetnque  rlieiii  et  noclem  colliguntur  dua»  par- 
tes  momenti.  In  tribus  tliebus  colliguntur  dtto  mo- 
iiienta,  et  ila  in  triginla  diebus  et  uociibus  cotligun- 
tur  niomenta  vigimi;  et  sic  per  totuiti  aiinum  colli- 
gtintiir  momenla  ccxl.  Iloc  sunl  xxiy  poncli,  qui 
laciunl  sexhoras,  id  est,  quadrans. 

Quol  bistexlis  unus  accrescal  uimus. 

In  qualuor  annis,  unus  dies ;  iti  octo,  diio  ;  in 
«luodecim,  tres;  iu  selecim,  quatuor  ;  in  viginti, 
quinque  dies  accrescunt ;  in  viginli  oolo,  hebdoma- 
'lam  complent ;  tn  quadiaginla  annis,  dies  triginta  ; 
in  cxx,  unciani  unius  auni  praeparant;in  cccxt, 
duos  ntenses  ostenduut ;  iu  cccclxxx,  qualuor  men- 
*es  esse  proliantur,  quai  esl  terlia  pars  uaius  antti. 
In  bcccclx,  bissem  unius  anni  manifcstutn  cst.  In 
m.cccclx  annis  annum  integruui,  il  csI.ccclxv  dies 
approbantur. 

Qiut  tit  differeutia  inJer  deeemuovennalem  ei  lunarem 
cyclitm. 

Qltrj  sil  differenfia  inter  cycluin  d  cemno  enna'em 
el  luuarem,  legentiiru;  sciie  convenit.  Scimus  enim 
i,iiod  ulerque  cyclus  in  lunam  curril,  cl  uterque 
tieretu  ei  nuventannos  liabct.  Cyclusdeceinnovenna- 
lisasancto  Moyse  tlivinitus  revelatus  est,  jubente 
D»iniiii>,  ut  bi  qui  longe  haliilabant,  in  secundo 
meiise  Pascha  scirent  celebrare  ;  et  in  dtebus  Solis 
varialur,  hocest  super  luna  xiv  piiini  mensis.  Deinde 
nos  oporlet  investgare  quis  consiituisset  cycltini 
tunarem,   ant  quo   lempme   inventus   fuisset.  Con- 

stat  enim  a   Rotnaniis   xxx    ;h ante    nali.ii.Hein 

Christi  inventuin  fuisse,  boc  est  in  prinio  xuno  re- 
gni  lierodis  liiti  Antipatris  Ascalonitis,  qui  priinus 
Je  genlihus  rignttm  Jud.eortim  ab  Oclaviano  per 
inunera  acquisivii,  el  regiuwit  annos  xxxvil.  Et  sicut 
cyclus  ilec.  iimovennalis  secuiKluni  legaiem  llebrxo- 
rum  conslitutinnem  itina  xiv  Paschx  iucipit,  iliique 
liniiiir,  ita  Knmani  eonslitoertml  cyelum  lunarein 
indtoari  a  Kal.  Jaii.  ibkjus  lertuinaii ;  el  per  singu- 
los  anmis  xlaiem  lun*  probare,  quin  eliam  quoii- 
dic  nua  Imra,  quo  piutcto  accenditur,  vet  cxsiingui- 
lur.  Et  sicul  decetnnoveunalis  cyclus  pcr  binos  com- 
munes  ct  lerlinm  embnbsniimi  discttrril,  ita  cyclus 
Ivmaris  simili  or  line  procedil,  exceplo  quod  i|uartus 
annus  decemiiovennalis  cycli  ipsc  est  |irunus  cycli 
lunaris. 

De  oiujinr  epiictnrum. 

Si  vis  scire  Hiide  procetlunt  epai  i.e,  id  est.  adje- 
ctiones  luna>,  tene  dies  de  anno  solari  el  de  anno 
communi  lunari.  Aunus  sol  iris  lubel  dies  ccct.xv, 
ltiiiariscr.ci.lv.  1'lurcs  uiidcritn  difs  stint  in  aiino 
vWari  (iu.iin    lunari.   De   illt»  eflici ■tniur  ■MOttr,  Id 


A  est,  uii.li-ciiii  adjeclioncs  lunares  in  capile.  Ilos  pro 
epaclis  nndecim  !u  capile  assnme.  Vel  alio  inoJn  • 
tene  uuinque  intercalares,  et  scx  semi  lutu:  ruitto 
insiinul,  taciunt  undecim,  sicsunl  undecim  in  capito. 
Ilos  pro  adjectionibos  habeto,  de  quibas  cxlcrse 
boc  modo  proveniunt.  Addc  undecim  quos  invenisli, 
cl  adde  itcruin  uinlecim,  suni  xxu.  lios  pro  epacia 
sequenii  habelo.  El  undecitn  super  vigiuti  duo  ite- 
rmii  adjioies,  uuut  lxvm.  Keade  xxx,  reoianent 
tres,  quos  pro  epncia  teueio.  Rursus  adjunge  xi  m- 
per  Ires,  eificiuiit  xiv.  Tota  sequitur  epacta.  Sic 
deinceps  faricns  epaclas  faciltime  reperies.  Tantum 
nieiHor  esto  m  utlra  xxx  non  transeas.  In  line  xix 
anui  habebis  epaclas  xviu.  Adde  xtsuper  xviu,  fiant 
xxix.  Adde  saltum  luu.e,  fiunl  xxx.  Ilic  apparel  quod 
noo  addit,sed  salit  in  retro  imtuu  diem.  Ista  trigeslma 
epactaest  iu  capitc.  Ilasigitur  cpactas  ci  regu'ares,  id 
est,  Septembris  v,  Ociobr.  v,  et  cxtera  usque  in  llucm 
miiie simul,  et  si  ulira  xxx  remanserint,  sublrahe  xxx, 

P  quod  remanserit  (atis  erit  lun.e  xlas  in  Kalendis 
uniuscnjusque  mensis,  quando  communis  erit  annus. 
In  embolismis  igitur  cave  diligenter. 

De  mngno  cijclo. 

Si  scire  cupis  unde  oriatur  cyclus  magnns,  hoc 

scito,  quia  coticurrenles  solis  sunt  xxvin,  et  concur- 

renles  lima?  xix.  Ipsi  in  semelipsis  multiplicati  fa- 

ciunl  cyclum  magnum :  Ul  est,  si  duxerii  xix  vigesies 

ociies,  facimil  dxxxii  annos,  qai  est  inagnus  annus,  in 

qtio  oinnia  sidera  caeli  ad  pristinum  redeont  eursum. 

De  ioistiiiis  el  wquiiwctiis. 

SoUiiiia  duo  sunt,  primum  hiemale  viu  Kal.  Ja- 

nuar.,  qua  die  natus  est  Doroinus  noster  Jesus  Chri- 

stussecundumcarncm  exMaria  Virgine  inBethlehem, 

in  quo  sol  stat,  et  dies  incipiunt  crescere.  Alterum 

solstitium  xstivale  vm  Kal.  Julii,  qua  die  in  provin- 

cia  Pal.c-inia-,  civitate  Sebastx  est  nativitas  sancli 

Joannis  Baptistx,  et  in  Epheso  sancli  Joannisevan- 

-,  gelisia-;  el  lunc  sol  stat,  et  dies  incipiunt  decrescere. 

^*  ilis  contrario  duo  suni  xquiuoclia.  Primuca  verna- 
lem  xqtiinoctiiim  vm  Kalen.  April.  in  qua  die  co- 
xquaiur  diescrescens  cum  noeie,  etipsadiecsl  con- 
ceplio  sanclx  Dei  gcnilricis  Mar  x,  quando  sulutata 
est  ab  angelo,  in  qna  etiam  die  passus  esl  Dominiu 
nostcr  Jesus  Cbristus  secuoduni  caruem  in  Jcrosoly- 
uia.  Alteruin  xqiiinociium  autumnale  vm  Kal.  :  Qc- 
lob.,  iu  qua  die  coxqualur  dies  decresce,ns  Ciim 
nocte ;  et  ipsa  die  est  conc  piio  sancli  Joannis  Ba- 
plisix,  in  castetlo  Macherunta.  Ex  viii  Kal.  April. 
usque  in  vm  Kal.  Jan.  dies  numeranlur  cclxxv. 
Unde  secundum  nnnitrnm  rlierum  conceplos  est 
Chrislus  Dominus  noster  die  Dominico,  vm  Kal. 
April.  et  natus  est  leriia  feria,  vin  Kal.  Jan.,  et  a 
nativiiaie  ejus  usque  in  diem  qua  passus  cst,  thuit 
aiini  xxxu,  ei  menses  iit.  xiih.ccccxiv.  Indesecuiiduiu 
numerum  dierum  coustat  euiu  lertia  ft-ria  naluin,  et 
passum  sexta  feria,  natum  vi  i  Kal.  Jan.  passum  viii 
Kai.  April.  Ex  quo  vero  baptiiatus  est  Dominus  no- 

D  ster,  usqne  in  diem  qua  passus  est,  liunl  anni  u,  et 
dies  niimero  xc,  qui  faciunl  dies  dcccx;  el  sic  ba- 
ptizatus  est  vm.  Idus  Jan.,  secunda  feria,  et  passus 
est,  ut  supi  rins  dixi,  viii  Kalcnd.  April.  sexla  feria. 
Cum  dicbus  vero  suis  lUini  siutul  dies  xu,  ccccxiv, 
-i  a  tiii  Kal.  Jan.  usque  in  vm  Kal.  April.  diesxc. 
IK  riiversit  argumentit. 

Si  vis  scire  quare  septem  regularcs  addes  in  argu- 
mcnto  de  initio  intin  li.  hoc  iueHior  esln,  qood  in 
seplem  diebus  lecil  Domiuus  coflum  et  lerram,  et 
septem  dies  prvcepit  esse  futures,  et  propter  hoc 
sumuuiur  in  calculatione. —  D.  Ktquare  per  quinde- 
cim  jubcl  inultiplirare?  M.  Quia  cyclus  iudicl  onis 
xv  aunos  hibct  uon  ampluis.  —  l>.  Quare  cyelusio- 
laris  per  xxviii  parlrs  Mt  divisus?  M.  Qnia  in  vi- 
ginti  et  ocln  annis  exptei  enrunu  suum.  —  D  Qiure 
in  cvclo  luiiari  adttunliir  iv  regulares  ?  M.  Quia  hma 
qti.idraiilem  habel  sicut  tt  W,  (I  propier  hor  <|.i>- 


725 


DE  ARCUMRNTIS  LUNiE. 


7«6 


(uor  regulares  admilluntur,  vel  propter  hoc  quatuor  A  habet  sex  regulares,  hi  quoque  et  sepleai  coiicur- 


regulares,  quia  retro  cyclo  decemnovermali  in  quarto 
anno  cjrclus  tunaris  millilur.  —  D.  Quare  perHOvem- 
drcim  partes  dividitur  ?  M.  Quia  ultra  novemdecim 
annos  non  ascendit,  sed  iterum  primus  numeraiur. 
—  D.  Quareeiiam  septem  regnlares  ponuatur  incyclo 
decewnovennali?  H.  Si  intelligis,  pleniter  invenies. 
AttcnJe  quid  dieit :  ln  cyclo  lunari  iv  regulares  as- 
sumes,  numera  postea  quot  annis  est  in  rttro  cyclus 
decemnovennalis.sine  dubiom.  Ad.le  tresad  quatuor, 
fiunl  tii.  lsti  vn  assumendi  sunl  in  r.yclo  decemno- 
venali,  et  ipsos  divide  per  novem  deciin  partes.  —  D. 
Quare  per  ipsas?  M.  Quia  suum  nomen  explet.  Cy- 
clus  decemnovennalis  vocatur,  quia  per  nx  annos 
currit,  et  propter  hoc  per  xix  divisus  esl.  —  D.Quare 
ad  bi&sextum  nibrl  arfdis  nisi  annos  ab  inilio  mund.  ? 
H.  Sine  dubio  quia  maieria  bi  sexii  ab  initio  sem- 
per  praparatur.  . —  D.  Quare  eliam  xu  regu'ares  ad 
aimos  Domini  inveniendos  computavit?  H.  Qoia  non 
putavil  iude  facere  plenaiu  indiclionem,  nisi  111    ad-  , 
dixisset.  —  D-  Qaare  tres  regulares  milluntur  ad  :n-  * 
diciionem  inveniendam?  H.  Quia  quando  incarnatio 
Domini  faeta  esi,  tres  anni  de  illa  imlictionc  prxcesse- 
runt.  — D.Quare  perquindeeim  partesjubetdividere? 
M.  Quia  cyclus  indictiouis  per  quindecim  annos  cur- 
rit.  —  D.  Quare  epactx  per  novemdeciui  partes  divi- 
duotur?  H.  Quia  cyclus  epactarum  per  novemJe- 
cim  annos  variatur.  —  D.  Quare  iteruui  per  xi  jubet 
■nultiplicare  ?  U.  Quia  undecim  accessores  accedunl 
omni  anno.  —  D.  Quare  iterum  jubet  dividere  per  xxx 
partcs  ?  M.  Quia  ulira  xxx  non  ascendit.  — D.  Quare 
ad  concurreuies  ioveniendos  cyeliim  solarem  jubel 
addere  ?  M.  Quia  p.ercyclum  solarem   numeranlur 
bisscxti. —  D.Quare  quartam  pariera  jubetaddere,  el 
qui.l  cst  quarla  pars?  H.  Quarla  pars  cst  bissexii  ab 
iuitio  cycli  usquc  ad  fineui,  et   propter  l.nc  ipsaui 
quariam  partem  jubel  addere,  quia  in  quarlo  anno 
filbissexlus.  — D.  Quare  perseplem  parl-s  jubel  di- 
videre?  M.  Quia  ultra  septem  concurreules  non  ascei.- 
dunt. —  D.  Quare  ad  cyclttm  dece.nnovennalem  unuro 
regularein  jubet  adjicere  ?  M.  quiaquanrio  incarnatio 
lacia  esi,  utnts  annus  de  cyclo  decemuovennali  prx- 
ccssit.  Aiieude  qtiomodo  vui  Kal.  April.  Chrislu-  coo- 
ceptus,  fiion.  Aprrlis  jam  transiit,  el  propter  boc  untim 
addit. — D.Quare  paniri  jubelper  xix  parles?  M.Quia 
per  novemdedm  annos  cunit.  —  D.  Quare  de  cyclo 
iunari    duo<   rcgulares   sublrabere    jubel?  M.  Quia 
quan  lo  incarnaiio  facta  est,  duo   anni  de  cyclo  iu- 
nari  remanseruiit.  —  D.  Quare  per  novemdeciui  par- 
les  jubet  dividcre?  M.  Quia  ultra  xix  uon  asceiidit. 

libi  mutenlur  aruii,  epaclx,  indieii.nes,  e!c. 
Anni  ab  origine  mundi  mutanlur  in  xv  Kal.  Apri- 
lis  singuiis  aunis.  Anni  ab  iiicarualione  Domiui  in.i- 
tantur  viii  Kal.  Jan.  Epaetx  iacipiunt  secundum 
/Lgyptios  a  Kalend.  Seplembris,  secundum  Koma- 
nos  a  Kal.  Jan.;indicliones  incipiunt  a  vm  Kaleud. 
Oclobris,  tbidemque  tertniiia«lur.  Cyclus  lunaris 
incipil  et  riesinit  iu  Kal  Jauqar  Coiiciirrentes  uici- 
piuut  a  Kal.  Marlii,  ibi.leroque  lerirviuaiiUir.  Aiuu'S 
cominuniset  etnboiismus.eicyclus  decemaoveunalis 
incipit  a  prima  luna  primi  uiensis,  i !  cat,  ab  ipsa 
qux  teririiiium  paschalcm  deinonstral,  eo  anno  qu> 
luna  prima  est  x  Kal.  Apriiis 

De  feria  et  luua,  pueri  ail  pneriun  diaiogus. 
Interrog.  In  qtia  lcria  fuerunt  Kulendx  Jan.  hoc 
anno?  RespAn  ieilia.  — I.Unde  noslis  .'  K.  Januarius 
habei  tres  regulares  secundum  ^E^yp  ios  ad  feriam 
in  capile  ipsius  inquirendam,  et  concurrentes  eranl 
tuuc  seplem,  nui  simul  juncli  decem  faciunt.  Slibla- 
lis  septem,  reinauent  ires.  Aiiler  Januarius  babet 
ti  regulares  secundum  Komanos.  Si  cum  ipsis  i  con- 
curreuteiu,  iliutu  scilicel  qui  posl  septcm  prxdiclos 
concurrenles  sequitur  adjuiigimu-,  sunl  iimiliier  111, 
Kalendx,  vi  ldas,  xix,  xvm,  xvn,  xvi.  xv,  viu  Kal. 
Kebr.  m  vi  feria.  ■— !.  Onde  hoc  sciii-?  K.  Febrnarius 


rentes  xiii  redderc  videntur.  Remoiis  seplem,  rc- 
inanent  s«x  Kalendx,  sex  Idns,  xvi  Kalend.  Hart. 
xv,  viii  Kal.  Mart.  iu  sexla  feria.  —  I.  Uude  lioe  cer- 
tiim  babetis  ?  K.  Quinque  regulares  Hart.  et  unus 
concarrens  sex  facere  dicuntur  Kaleodx,  octo  IJus, 
el  Idus,  svii  Kal.  Aprilis,  xvi,  xv,  vm  Katcnrix 
Aprilis  in  secunda  feria.  —  I.  Qtuliler  hoc  probaro 
poteslis  ?  R.  Aprilis  babet  unum  regularem  sumptum, 
etunum  concurreiileui  connectiuuis,  suut  simul  duas 
Kalendx,iex  Idus.octodeeim  Kal.  Haii,  xvn,  xvi,  xv, 
viu  Kal.  Maii  in  quana  feria.  —  1.  Quouiodo  scilis? 
K.  Sui  tres  regu'ares  et  unus  concurrens  quatuor 
demonsirani  Kalend.,  octo  Uus,  et  Idus   xvn  Kal. 

Junii,  xvi,  xv.  vm  Kalend.  Junii  inseptima  feria . 

I.  Qualiter  boc  scire  possumus?  R.  Ipse  autem  babet 
sex  reguiares,  et  unum  habemus  coucurreotcm  :  hic 
simul  aseitus  numerus  vn  reddere  creditur  Kalen., 
vi  Idus,  xyiu  Kal.  Julii,  xvii,  xvi,  sv,  viii  Kal.  Julii  in 
.  secuoda  feria.  — I.  Osiendil:  quomodo  .  K.  Unus  re- 
gularis  et  unusconcurrens  duas  conliciunl  Kal.,  octo 
ldus,etldus,  xvn  Kal.  Augusti,xvi,xv,  vm  Kal.  Augu- 
sti  in  quinta  feria.-—  1.  Uu  !e  hoc  palet  ?  R.  Augusiu> 
habetquatuor  regulares;  et  unus  est  modo  concurrens : 
qui  numerus  in  unuin  nexus  quinque  facere  eeraitur 
Kalend.,  sex  Idus,  xixKal.  Seplemb.,  xvm,  x*i,  xv, 
vm  Kal.  Septemb.  ;u  piitna  fern.  —  I.  Panditeutrum 
ila  sit,  an  non?  K.  September  habel  reguares   se- 
piera,  si  cum  illis  sxpe  dictum  jun^imus  concuren- 
tem,  octo  sine  dubio  habebimus.  Avulsis  septeni, 
remanet  unus  Kal.,  sex  Idus,  xviii  Kalend.  Uctobr., 
xxn,  xvi,  xv,  v.n  Kal.  Octobr.,  in  lertia  feria.  —  I. 
Tractale  ipsum  numerum.  R.  Unus  et  duo,  tres  insi- 
raul  conliciuut  Kal.,   oclo   Idus;  ct  Idus   xvn   Kal. 
Novembr.,   xvi,  xv,  viii  Kal.  Novembr,  in  sexta  fe- 
ria.  —  I.  Quo  ingeuio  hoc  viJeri  potesi?  R.  Quinque 
el  uiium  sex  reddunt  Kalend.,  sex  Idus,  xtiii  ftalend. 
Decembr.,  xvn,  xvi,  xv,  viu  Kal.  Decembr.  in  prima 
_  leria.  I.  Llnde  boc  scire  possumus?  R.  Ln  is  aulem 
"  cl  septem  oclo  ex  sa  procreare  visuntur,  dimissis 
septcm,  restat  unus  Kalend.,  vi  Idtis,  xix  Kal.  Jan. 
xvin,  xvi,  xv,  vni  Kal.  Jan.  in  quarla   ler.a.  I.  Ua- 
nilcalaleboc.  R.  Unus  autem  cl  tresqnatuor  reddere 
arbitranlur.  —  I.  Quota  fer  a  esl  bodie?  R.  SeM^. 
—  I.  Unde  nostis?  u.  Haius  b.ibet  tres  regulares  aJ 
feriam  hebdomadis  inquirendam.elconcurrenlessuiit 
inorio  tres,  qui  simul  juncti  faciunt  sex  :  sexta  feri.i 
esthodie.  —  I.Quotaesl  luna?  K.Vigesima.  — I.  Undu 
linc  apparet?  R.  Maius  habel  uodecim  regularcs  ad 
xlatem  lunx  inquireudam,  et  epactx  sunt  modo  no- 
vem,  qui  simul  juncti  sunl  viginti.  lia  bndie  xtatem 
lunx  esse  credirous.  I.  (juoia  feria  est  ho  lie  ?  K. 
Sepiima.  Undehocpalet?  R.  Die»  istius  mensis  stttit 
hodie  duo,  horum  uno  detritn,  remanet  aller.  El  si 
citm  iJlosex  regulares,  ij  est,  numeruiu  fe  ix,  qnx 
ftiit  io  Kalendis  jungitnus,  aperle  sepJcm  esse  vide- 
mus.  — 1.  Quola  eslluua?  R.  Vigesi.na  prima.  —  I. 
Unde  Jioc  agnoscere  possumus?  K.  Dies  mensis  sunt, 
D  ut  dixiraus,duo.  Si  ex  ipsis  unum  sejungimns,  ei  cuui 
altero  xx  alieximus,  sunt  sinml  \\  et  i,  qui  quamvis 
laciie.xlatem  luux  produnl.  —  I.Quota  feriacslho- 
die  ?  H.  Prima.  —  I.  Unde  hoc  certum  est !  R.  Dies 
istius  meiisis  sunt  jam  pneteriti  duo,   si  enim  cuni 
iHis  sex  regulares  censerimus,  octo  in  propalulo  ha- 
bemus.  SequesTalis   seplem,  remanet  unus,  quia 
pritna  feria  esl.  — I.  Quota  esl  luna?  R.  Vigesima  se- 
cunda.  — I.  Uude  boc  cerlum  lenetis?  R.  Duos  dies 
islius  mensis  sciimis  esse  prajleritos,  si  autem  crnn 
iilis  xx,  id  est  xiaiem  luu.e,  qux  fuil  iu  capite  isiiits 
mensis  apponimus,  viginti  et  duo  apparent,    ui  hu- 
diernamlunx  xtatem  signiflcant. —  I.  Quola  feriale- 
giturholie?  R.  Sexta. — I.  Qu.liler  iios  scire  possu- 
mus?  R.  Dies  anni  prxsentis  sunl  prxteriti  cxx;  si 
ergo  cuin  illis  numenim  ferix  qux  1'uit  in  capite  is- 
tius  anni,  quatuor  scilicet,  insuper  eliam  diem  bis- 
sexii  auneciitnus,  et  deinceps  hanc  sumiiiam  per  vn 
meiiuiur,  ses  intlivisi  restanl,  qui  prxdiclam  fcnam 


7*7 


HED.E  VEN.  OPER.  PAItS  I.  SECT.  II.  -  DIDASCALICA  SPl  RIA  ET  DUMA. 


:w 


deuiotisiranl.   —   I.   Qtiol.i   est   hodie   luna?  R.  Ul 

reor,  vigesiina.  —  I.  t.ii ->  l.>  lioc  rrcJenJum  esl? 

ft.  Sicut  jani  diiimni,  Jies  anni  sunt  prxieriti  CU, 
at  m  cum  ipsis  BUlem  lun.e  qu;c  fnit  in  Kal.  Jan. 
xviii,  viilelicet,  connumeramus,  cxxxvm,  insimul 
i-lliniiiii.  Demplis  cwiii,  qui  sunt  qualunr  lunatio- 
iiiini  diw,  luni  ropeiflui  sUletn  luna  paudunt. 

I.  Luna  vigesima  quot  punciis  lucet  '  It.  i.iu  i- 
draginta;  juxla  Plinii  vero  suppuialioneni  liia  ino- 
menla,  ei  leriiani  parlein  uaittl  momenU  miiius.  — 
1.  Quoi  horis?  R.  Oclo.  —  I.  Qualiier  hoc  inve.Mi- 
garc  debemus?  I».  A  iO  usque  ad  50  sunl  10,  qul 
qualer  ducli  faciunt  40,  qui  sunl  octo  horaruin 
piinrti.  —  I.  Luna  visesima  quot  parlibus  distnl  a 
sole?  R.  Qualer  20,  80  ;  ilem  ter  80,  240  :  tot  igitur 
partibus  dittal  a  sole;  et  post  lotideni  dies  eunniein 
bolem  venturiim  esse  credimiis  ad  loctim  quem  prx- 
sens  luna  circumfert.  —  I.  In  quo  signo  fuit  modo 
luna  prima?  It.  iu  Ariele.  —  I.  In  qua  parte? 
R.  In  vigfsima  sexta.  —  1.  In  quo  Kalendario? 
It.  In  ii  idus  April.  —  1.  In  quo  signo  commoratur 
liodie  ?'  R.  Noii  possumus  cx  hoc  facile  respon- 
Jere,  nisi  aliquid  inspiciamus  undique.  Scirous  soiem 
nunc  habilare  in  Tauro,  et  li  dics  jam  exactos  In- 
bere  in  illo,  restare(|uc  adhue  10  de  completione  si- 
gni,  quos  ex  partibus  quibus  lunam  a  sole  remotani 
invemnius,  illi,  iJ  esl  Tauro,  ad  explenJum  in  eo 
iter  solis  suppiere  debemus.  Kecisis  de  240  sexde- 
cim,  el  224  qui  rcstanl  per  tricenarium  numerum 
rxpensis,  14  nobis  restant,  qui  lol  partes  lunam  in 
Capricomo  degere  conjiciunt.  —  I.  In  qua  hnra,  vel 
in  quo  puncto  erit  hodie  luna  acceusa  a  sole?  R. 
Cyclus  lunaris  est  modo  septimus.  Si  igilur  illum 
qtiinquics  ducimu',  ipsunique  numcrum  id  esl  55,  ct 
ilies  anni  prasenlis,  qui  sunt  120,  et  unum  simul  con- 
glulinamus,  ac  deinde  per  60  expendimus,  56  re- 
stant,  qui  sunl  puncli  istius  diei :  qui  eliam  in  primo 
punclo  octavx  horne  lunam  a  so!e  accendi  demon- 
slrant.  Iterum  aiiteni  si  pixdictum  cyclura  sexies 
vergimus,  et  56  punclos  qui  reinanseranl,  nec  non  et 
duas  monades  ob  duos  sexagenarios,  insuper  dieni 
eliam  pr.vsentem  in  unuincopuiainus,acposlremoper 
50  linJimu*,  viginli  et  unus  adliuc  inJivisi  mancnt , 
qui  illani  xlalem  panJunt  qu:un  luna  in  hora  sux  ac- 
ccnsionis  est  iugressa. 

I.  In  quo  signo  luit  inodo  luna  prima?  R.  In 
Ariete.  —  I.    Qua    parle  ?  R.    in  vigesima    sexla. 

—  I.   In    quo  Kalendario?  It.  In  priJias  Idus  Apiil. 

—  1.  (,'uola  esl  luna?  R.  Vigesima.  —1.  In  quo  si- 
gno  commoratur  hodie?  R.  Noniie  hoc  prout  potui 
supcrius  elieui?  Verunilamen  si  vultis,  adhoc  arctius 
replicabimus.  Prasena  luna  nala  fuit  in  26  parte 
Arieiis,  et  quatuor  partes  postea  relinuil,  pcr  quas 
cucurril,  20  et  6  Jempsit,  quas  non  tetigit.  Ac  deinde 
si  probare  vullis  hod.e  20  luna  in  quo  si;;no  sit,  mul- 
liplicate  20,  id  e-t  ejus  xlatein,  per  quatuor,  liunt  {0 
quadrai.tes.  Rursus  iniiltiplicaie  uniim  ex  his  qua- 


A  drantibus  per  6,  propl'  r  horas  sex  qiue  iu  iinoquo- 
quc  quaJraiiie  siiui.  el  insuper  suiniic  tei  puncioa 
de  sepluagesimo  uonu  quadranlo,  ct  habebilis  se- 
piein  horas  ct  ununi  piihtluui.qux  dandx  siinl  arieti, 
quia  lot  horas  per  eultl  i  iicurrit  luna  quamlo  fuit 
prima.  Deuiquc  accipiic  78  quailranlos  qni  reuianse- 
rani,  ct  Jale  novem  I  auro,  0  Geminii,  9  Cam  ro, 
0  l.eoni,  0  Virgini,  9  I  ibr.r,  9  Scorpi-jni,  9  Sugilla- 
rio  :  et  sic  restanl  quaJianics  sex,  ac  desuper  4  ho- 
rx  ,'t  4  puin  li,  1 1  cst  lioras  40,  nec  nnn  el  quatuor 
puncti.  Ex  quibui  tamen  horis  quatuor,  >ex  signis 
pcraclis  proptcr  illorum  biliei  dabuntur.  Adhuc  crgo 
maneiil  horx  56,  insupcr  cl  qualuor  piincli,  qu.is 
j.i  ii  lima  in  Capricorno  perlraniit  voiandn. 

—  I.  lu  qu  i  signo  fuit  inodo  luiui  prima?  R.  In 
Ariete.  —  I.  In  qua  parle?  R.  In  vigesima  sexta. 
—  I.  In  quo  Kalendario  ?  —  R.  In  n  Idus  Aprilis.  — 
I.  Quota  est  luna?  R.  Vigesinia  seplima. —  in  quo 
signo  comnioraiur  hcJie?  !t.  Ilxe  igitur  toties  et 

q  lolics  quxritis?  ViJete  ut  boc  magis  eausa  discendi 
quam  reprehensionis  faciaiis.  Scimus  soiem  adhuc 
habilare  in  Tauro,  et  viginli  duos  dics  jain  exactos 
habere  in  illo,  resUreqoe  adliuc  octo  de  iringiuta, 
i.l  cst,  de  complelionc  ipsius  signi,  quos  cx  parti- 
bus  quibus  ii::i.iin  a  sole  rcmotam  invenimus,  i!li, 
iJ  est  Tauro,  a  I  explemlum  in  eo  ilinere  solis  sup- 
plere  deheuius.  Ahscisis  tle  521  octo,  et  ipsos  qui 
restant  per  triccnariutn  nuinerum  expensos,  16  in- 
divisi  manent,  qui  '.otiJem  partns  lunam  in  Ariele 
esse  tlesignani.  —  i.  AJhuc  inquiram,  ut  saltem  ali- 
quaui  inveniam  dislanliam,  in  quo  signo  fuit  modo 
lunaprimal  R.  lo  Aiiete.  — I.  ln  qua  parle?  It. 
In  26.  —  I.  )n  quo  Kalcndario  ?  —  ln  priJie  Idus 
Aprilis.  —  I.  Quota  est  luna?  R.  .Vigesinia  septi- 
ma.  —  !.  In  quosigno  commoratur  hoJie?  R.  Qua- 
ler  20  el  7  100  et  8  quaJrantes  conliciunt.  Ex  his 
quadrantibus  triginta  sex  punctos,  id  cst  sepiem 
boraa  et  imum  punctum,  quia  hoc  quando  liina  prinu 

_  fuit,  de  Ariete  sibi  relinuii,  primum  amiltera  expe- 

u  dit;  et  lunc  reliquos,  idcsi  107  quadranlcs,  dcinpta 
una  hnra  ct  uno  puncto  per  signa  distribuere  dtbe- 
mus.  Ondecies  novem  90  et  9.  Tot  igilur  signa  ( si 
non  fallor)  postquam  fuii  nata  pertransiil  luna,  sci- 
licet  Taurum,  Geminos,  Cancrum,  Leonem,  Virgi- 
nem,  Libram,  Scorpionem,  Sigitiarium,  Capricor 
num,  Aquariuin,  Pisce:.  Supersunt  aJhuc  quaJran- 
les  7,  hone  4  ac  4,  id  est  hoia;  47,  cxcepto  uno 
pumto.  Ex  quibus  tamcn  horis  12  bisses,  iJ  est  8 
noras  oportct  abjicere,  viJelicet  ul  tria  semper  si- 
gna  27  quadranies,  ct  insuper  binas  habeani  noias. 
Lt  a  hucre.-lant  •  orx  58,  uec  non  et  qualuor  puncii. 
Tot  jam  hoias  et  puuctos  lunam  per  Arietcm  cur- 
rere  diciuius.  Al  vero  cuni  pioiinus  Aiieli  ipsas  odo 
horas,  iu  quibusluna  pcst  vig  nti  scpleiu  dits  iaiuio- 
rari  consuevit,  aJJiJciimus,  nihil  illi  Je  o.to  q;ia- 
dramihus  tlecrit,  quia  7  horis  ct  uuo  punclo  piiuia 
luna  per  eiiiu  cucurril. 


C03IPUTUS  VULGARIS, 

QUI   DICITIU 

EPHEMERIS- 

1)K  FERIA    DE  LUNA,  ET  HIS  QVM  AD  LUNAM  PERITNENT, 

II.    EST 

EPACTIS,  MENSIUUS.   SI6NIS,  TEKMINIS,    ANMS    C.MII    Hti.LMNOVtNNALIS. 


PRCKEMIUM. 

QuiD»»Tt'shica;quilaterus,  quidicilur  leiragonus,  D  ceai  in  singulis  maihemallea  dlaci|>luiis,  SlquUaw 
n  50  in  900  progredilur.  Cujus  divislo  per  qiunque  cooliuualii  propriet>libus  niedieiatuiu  Iriinu  ;triium 
Mnarioa bcU,  leclori  oceaiionem  tribuil ut te eser-      tali»  divisio  ostcndii  aniliinetiia!  6,  12,  is,  . 


729 


EPHEMEMS. 


730 


12,  18.24,  geometricx  6,  12,  24.  (g'lur   vicesiuii  \  qnihusJam  signis  .'uobus,  qtiilins  "am  ires  dies  dedi. 


termini  summi  linea  est  A,  qua:  in  inlimo  spalio  In- 
betnr  pro  epactis  nulla.  A  qua  videlicet  intra  A  pt*r 
eaimlem  lineun  siug  I*  litterx  Cr.ecx  quxex  ordine 
seqni  debuerant,  luntum  distant,  sive  Biirsum,  sive 
deorsum,  quautus  esl  numerus  cpnrlar  m  N.im  B, 
in  ordine  lilterarum  secunda,  hic  halielur  12;  et  C, 
ordine  lerlia,  hic  esl  23 ;  cyelus  quuque  dccemno- 
vennalis  talis  erit,  qualcin  naturaleni  ordinem  lillera 
tenueril,  quia  illo  anno  pro  epactis  posui.  Siquideul 
i>  posilione  hic  est  duodec  ina,  cum  sil  lillerarun 
ordine  secunda  :  et  o\>  hoc  constst  esse  annum  cytli 
decemnovcnnalis  seciinduni,  llncaruni  priin:c  el  duo- 


lu  (8  linea  hujus  iabul.it,  inferius  e  >  n  nuero  subno- 
laix,  in  duo  iniegra  signa  quinque  dies  imegros  le- 
neanl,  dtini  qu  d  uni  subtraliitur,  alteruaiiin  detur. 
Meuses  vero  roulra,  in  2i  linea  po-ui.  ut  iu  quu  si- 
gno  sit  sol,  singnlis  mensibus  auui  advertas.  Nam 
hinc  ex  majuscnla  liltera  Arietem,  inile  Aprilcm, 
hinc  Tauruni,  inde  Maium  perspieis,  et  exlera  eo- 
dem  molo.  Ergo  per  singuios  dies  lunam  in  quo  si- 
gno  sit  i  ventnrus,  scito  quola  et  cujus  niensis  sit, 
ac  in  lineia  18  el  2i  considcraia  prima  luna  contn 
se  venieul  oienses,  et  signa  contra,  ut  Aprilis  in  24, 
ei  Aries  in  18.  Tenninos  quoque  semper  invenies. 


decimx   exposilio.    In   priori   senlent  a    conlinctiir      si  observaveris  lunam  Ftbruarii  10,  Mart.  2,  Apri- 
abs.iue  dubio.  Deuique  quia  luna  morator  in  uno-      ]is  14,  Maii  20,  Junii  4 
quoque  signo  duobus  diebns  et  lemisse,  alteruaiini 


INCIPIT  EPHEMERIS. 


Ephemcris,  est  supputatio  siugulorum  dierum,  aut  sidcrura  subllis  inspcctio. 


1 

2 

3 

4 

s 

1 

Bpseta, 

H 

usie», 

H 

usica. 

Musica. 

Cyc 

us  d 

'rc-pm- 

A 

riihmet 

lca. 

Arilhmelica 

Sl 

gnorum 

eo 

[11. 

Mensium. 

1 

lovo 

llS. 

Ceomelria. 

Geumelrii. 

Arillimetic: 

1. 

Geouietria 

9 

A 

r 

d 

u 

a 

X 

on 

n 

e 

X 

X 

.L 

i 

b 

a 

t. 

S 

A 

c 

r 

a 

r 

i 

A. 

f 

0 

r 

m 

3 

e. 

10 

t 

i 

r 

0. 

s 

u 

i 

s 

que.n 

0 

t 

a 

t. 

d 

e 

u 

e 

X 

i. 

1 

u 

m 

i 

n 

a. 

c 

ce 

1 

i. 

II 

h 

i 

s. 

11 

t 

.L 

u 

n 

a 

r 

i 

s. 

n 

0 

s 

c 

3 

T 

u 

r. 

t 

e 

r 

H 

i 

nu».o 

d 

1 

s. 

12 

li 

i 

n 

0. 

d 

0 

ii 

a 

t 

B 

s. 

H 

3 

e 

n 

i. 

1 

u 

s 

1 

r 

a 

m 

i 

n 

e. 

B 

i 

r 

i. 

15 

1 

d. 

s 

11 

> 

.T 

r 

i 

c 

e 

n 

i 

S. 

m 

0 

nlJni 

3. 

e 

X 

P 

1 

c 

D 

d 

a. 

d 

i 

e 

b* 

11 

q 

u 

1 

e. 

P 

H 

e 

b 

0. 

d 

e 

b 

e 

t. 

P* 

i 

11 

G 

i 

s. 

I 

u 

!ll 

l 

n 

i 

s. 

u 

s. 

u. 

IS 

c 

e 

u. 

d 

e 

r 

i 

u 

3 

t 

i 

.H 

a 

t 

i 

u 

I 

s. 

a 

Bl 

n 

i 

b 

V 

s. 

a 

m 

n 

e 

s. 

16 

h 

X 

c. 

c 

t 

•Q 

■ 

a\ 

II 

0 

u 

i. 

u 

0 

b 

1 

■ 

.C 

0 

n 

m 

u 

n 

1 

3. 

s 

0 

1 

i 

s. 

n 

o. 

u 

0 

s. 

d 

E 

d 

i 

t. 

a 

1 

lw 

n 

a 

r 

c. 

d 

i 

u. 

n 

a 

t 

u 

r 

a. 

c 

0 

X 

u 

3. 

IS 

D 

u 

m. 

s 

0 

1. 

i 

n 

u 

i 

t 

0. 

c 

a 

s 

u 

c 

0 

n 

f 

i 

n 

i 

*. 

n 

0 

c 

t 

i 

8. 

19 

t 

e 

r 

t. 

i 

N 

pu 

u 

i 

s 

0. 

pt0  11! 

i 

t. 

u 

e 

L. 

C 

n 

r. 

n 

u 

A. 

P 

b 

e 

b 

e 

S. 

2U 

q 

ii 

a?. 

d 

e 

b 

• 

t. 

l 

0 

t 

i 

s 

J. 

i 

n 

i 

» 

i. 

P 

a 

r 

t 

i 

bus.n 

r 

h 

i 

S. 

21 

B 

0 

0. 

d 

u 

m. 

s 

e. 

c 

0 

ni 

P 

0 

n 

e 

n 

s. 

V 

1 

t 

i 

m 

a. 

s 

c 

a 

n 

d 

i 

I. 

23 

c 

1 

a 

r 

a 

,K 

a 

P 

u 

I. 

d 

u 

d 

u 

m. 

r 

3 

d 

i 

i 

s. 

e 

X 

e 

s 

3. 

d 

i 

e 

i. 

23 

h 

3 

c 

l 

e 

n» 

.e 

X 

e 

g 

i. 

1 

u 

n 

3 

r 

i 

s. 

t 

r 

3 

m 

i 

t 

i 

s. 

0 

r 

3 

s. 

24 

t 

■ 

n 

d 

0 

.S 

0 

1 

■ 

r 

i 

Q 

u 

33 

.s 

i 

i 

.L 

A 

X. 

c 

u 

d 

0. 

1 

a 

b 

0 

r 

i. 

SS 

a 

n 

n 

u 

a. 

G 

i 

r 

a 

t 

i. 

r 

e 

P 

e 

t 

a 

t 

u 

r. 

1 

i 

n 

e 

a 

.m 

u 

n 

d 

i. 

2ti 

q 

u 

■ 

m. 

8 

0 

1. 

d 

e 

c 

u 

r 

r 

i 

l. 

e 

t 

.S 

e 

r 

0. 

n 

a 

N 

■r 

.s 

u 

e 

t 

0. 

tl 

G 

i 

r 

3 

l 

.P 

u 

r 

3. 

f 

0 

K 

i 

s. 

n 

0 

n. 

u 

n 

0 

.m 

e 

n 

s 

e. 

d 

i 

3 

n 

a. 

Sti 

i 

d 

q 

u 

0 

1). 

g 

e 

r 

in 

a 

n 

u 

s. 

t 

0 

t 

0. 

P" 

'  n 

a 

d 

i 

t. 

i 

n. 

3 

n 

n 

0. 

» 

e 

s 

L, 

u 

i 

3 

.prj.s 

P 

a 

t 

i 

0 

1 

e 

n 

i 

.S 

i 

c 

l 

a 

n 

D 

a 

.m 

e 

a 

t 

u. 

SO 

U 

i 

c 

,s 

e 

M 

f 

.s 

e 

r 

u 

S 

■  b 

ae 

c 

.e 

s 

l. 

u 

e 

1 

0 

c 

i 

0 

r. 

e 

l. 

s 

i. 

I 

a 

m 

b 

0 

S 

.a 

e 

q 

u 

3 

1 

i 

c 

u 

r 

« 

u. 

c 

i 

e 

t. 

ii 

n 

I 

u 

s. 

0 

r 

d 

0. 

2 

q 

u 

i 

n 

q«.u 

i 

g 

i 

.d 

e 

iii 

ii 

m 

pTo 

ni 

3 

n 

l 

.c 

a 

n 

t 

I 

bus4 

« 

n 

e 

s. 

3 

i 

P 

s 

i 

s. 

I 

ii. 

c 

ee 

1 

o 

.T 

e 

r 

r 

a 

r 

ii 

m. 

i 

u 

r 

e. 

P 

0 

t 

i 

t 

I 

s. 

4 

'i 

u 

i. 

p« 

'.% 

G 

n 

a 

r 

u 

m. 

u 

i 

t 

a 

1 

i 

A. 

s 

i 

g 

n 

3 

F 

n 

r 

e 

n 

i! 

0. 

5 

d 

i 

s 

e 

u 

H 

r 

u 

n 

l. 

P" 

s 

e. 

u 

i 

i. 

n 

0 

l 

a. 

s 

e 

d 

e. 

1 

0 

c 

a 

t 

i. 

6 

K 

■ 

r 

t 

a 

.F 

i 

Q 

i 

t 

a. 

V 

0 

l 

I 

.d 

e 

P 

r 

r 

n 

d 

I 

11 

u 

s. 

0 

d 

a 

s 

7 

3 

1 

I!l 

e. 

d 

e 

u 

S. 

t 

e. 

n 

0 

s 

s 

e 

.n 

i 

h 

i. 

ccn 

C 

e 

d 

e. 

f 

i 

d 

e 

1 

i. 

8 

P"t 

U 

3. 

d 

0 

n 

3. 

t 

i 

b 

i. 

P 

1 

a 

c 

e 

a 

m 

.  pr0U 

i 

r 

i 

b 

n 

s. 

0 

r 

0. 

- 

tx 

it 

*• 

t: 

y. 

~j 

or 

9 

c^ 

— 

k<i 

oi 

ri 

09 

^ 

x 

to 

|S 

M 

li 
li 

K9 

Ol 

ti 

M 

Sc 

M 

c: 

a 

8 

Ilic  suut  triginta  senarii,  et  qnilibet  versqs  hahct  B      Punrli  autem  indicanl  tantum  uniu-eujusque  dic- 

triginla    mansiones  :  el  per  oninia  noningcntas  lit-  tionis  compleinenium. 

teras.  In  litlerismajusculisest  negoiium,  in  primo  enim 

Iteni  quinque  sunt  ordines  in  ista  tabula  :  —  Pri  ■  cl  teriio  nrdine  alphabclice  procedunt.  Ilx  vero  ma- 

mus  inc  pil  a  dictione  Ardua  ;  —  Secundus,  a  Con-  juscuhe  in  exemplari  scripto,  rubr.e  omnes  erant : 

nexx;  —  Terlius,  a  Libal;  —  Quartus,  ab  Acrari  :  sed  quo.1  posuimus  Grxcuro,  erat  A  viridum. 
parte  dietionis  illius  Sacraria  ;  Quinlus,  ab  A  formx. 


TA 


BED  E  VEN.  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DIDASCALICA  SPURIA  ET  DUUIV. 

U£     MCOMU     EPiCTARUM. 

OgUoat,  «I  esl  m  ytkmk  tlH  e«lumnit  patjina;  808,  et  Endecat,  «I  in  «uis  reJiqui$  V 


Kt 


i 


Quomodo  \n\ra  ngiHli  oclo  annos  decurreute*  re.urranlur. 

.  .        r  1        anle        6        P"Sl      « 

anle       S        P«*l        6  ,        anle        6        p0st       6 

anle      II        po»t       * 

»E   BECURSU   CO.NCURRENTIUM. 


saaasassst  sw»asaSiWSr«s 


Un  rtcurjn  com 
hu.iiuod»,  ut  noverll  cakulalor  nosi  aliquul 


733 


EPHEMEKIS. 


754 


lur  niscrli.  Habet  igilur  figura  singulas  viginli  octo  A     Prirao  decennovalis  cycli   anno  ,   quando  nulla 


aunorum  concurrentes,  smgulisque  subjeclum  nu- 
inerum  posl  quol  annos  exdem  concurrenics  re- 
deunt.  Sed  quia  ista  in  membrana  per  singulos  an- 
nos  incboarc  nou  poiuit,  coepta  est  a  primo  bic  con- 
scripto  anno  cycli  solaris.  qui  babet  i  concurren. 
L-issextilis.  Quod  autem  ibi  lit,  hoc  omnibus  annis 
de  singulis  provenit.  Qux  sequenii  ordine  a  bissf  xio 
fuerit,  ipse  ab  binc  30  exdem  170  eodem  ordine 
provenient.  Quocunque  ergo  numero  annorum  per- 
aclo  concurrentes  scire  cupis  eumdem  nunierum, 
vf.le  qnolies  babel  3 '.  et  30  parte  geminata.  con- 
cordiam  verteniium  cognoscis  annorum  prxlerho- 
rum  vel  futurorura. 

Figura  qux  poslea  sequitur  per  28  annos  cycli  so- 
laris,  per  quem  concurrentes  coroputantur,  sn  gulo- 
ruro  mensitmi  Kalendx  qua  feria  proveniant,  indi- 
cat.  Cujus  inilium  sumitur,  ubi  12  menses  suut,  quo- 
rum  primus  est  Marlius.  Lilterx  vero  singuls  annis 


epacta  ponitur,  in  Kalendis  Mnrliis  nova  invenilur 
luna,  secundo  vigesima,  tertio  prima,  quano  duode- 
cima.  Haruin  Kalendarum  Mariiarum  lunas  per  de- 
cennovales  annos  collecias  priino  prxliximus  or- 
dine,  deindc  qui  in  septem  qui  sequuntur  ordinibus 
feriarum  rationem  l-aschx  descripsimus.  Cum  igitur 
decimam  quarlam  Pascbalis  fesli  lunaro,  denique 
Paschx,  cum  luna  sua  cujusvis  anni  decennovalis 
cycli  desideras  invenire,  in-pecta  luna  Kalendarum 
supradictarum  consideras.  eamque  sequens  devenies 
ad  feriam  in  qua  prxfaii  mensis  babuisti  Kalendas , 
ubi  diem  Paschx  cum  sua  luna,  linea  libi  quatn  le- 
nueris  ostendet.  Verhi  gralia  ,  si  prima  feria  fueriut 
Kalendx  Marlix,  in  prima  feria ,  quam  ppsuimus  ip- 
siirci  diem  Paschx,  cum  luna  sua  invcnies.  Si  vero 
secunda,  in  ea  siniiliter,  ut  in  prima  diximus,  diem 
et  lunam  paschalem  reperies.  Qux  inquisilio  usque 
ad  septimam  feriam  simili  modo  procedens,  nulla 


superposilx,  per  tolum  annum  primam  fcriain  oslen-  ^  unquam  faisitate  nntatur,  quin  hujus  argumenti  ralio 


liiuil.  Quomodo  seinper  quario  anno  bisscxlus  redit, 
infra  cycli  solaris  recursus  apparebit  per  singulos 
reditus  concurrentium,  si  in  hac  figura  notentur  con- 
currenles,  qui  vel  primo  bisscxli  anno,  vel  secundo, 
vel  teriio,  vel  quarto  sunt,  ut  ante  fuerint  vel  post 
fuluri  sunt,  prxfiximus  aonorum  numeros. 

Iqq»  — .3*1 -<'>-•-' ao -_>->-»  Oio  —  ano  "•**"2;*:  •"-*  _  2 

rani  r^  — »ot-c:o»na3  —  ocart  i—  — i~  o  r-  -*"> 
*^u  I  _  <n  __*-|  -m  _  _  —  _  -—  <-m^_  _  —  <-*i  —  (-**  —  —^ 

t-     _  -  —     —     tZ  ■ —     tl  '—     —     —   '  —     —     —■  '  —     —•    tm—m    '—     ~ 

-"<"s<<:e<----<<  33-«!<a<<a<Et- 
13_-3_J_i31__i.3:-_!---3 

>  K  »    s-    I 


eun*r   oc  _- r- —  «pi-c^cJOOttDMWQC-aco 


-<-< s  ■«•;■■<  _s< a <  . s << z < < s <5 

<  •»«_.--.  SS  —*  --  _■  —  a  *a  — ■  _?_:_:  _-___—:  - i - 

;  -*  -~  C  ^!  "2  _c  ^  B^-Mi 


^-fl-5s™2  ;2-=s 


>     >     -■•     >     >     K     ' 


>    >   K   "C 


€Un~    ttOCtro-XOt ©Cr-^-0^i0  5:-- 

t-  -J  •— *  il  *s  -"  b  ._*  u  tJ  «— *  ■_■  tT  •— *  •-  —  u  *-  1— 

<<a<<<<a<<a-«!<-E'<-<<'<a 


.*:  «  o   «   «   O   "B 


^.      «I.     -.«     -—     »■*     -r-i     v     ■»--    __      \-j     t-o  -_     ""*-     -r*     <■—■     r~i  1 

.--<i^-i  -:---<■  aj*2  ciSj^  a^-! 


_  c—  -  =  — 


>   M 


_    =    K 


■<-«!<  **S. 


M 

W  I  -<-<-g<<<<a<<s<<-K 

_  (         •-•-«-•_•<=-•--="_:?_•_••'_•_•  =_:  ?  = 

0  \  -§__  §_-  =__  S  *5-§  J  5-33 

g 


*  j<!  _  . -  -*  -z  e_- 


percenlum  triginta  annos.quod  est  anui  magni  pars 
quarta,  firma  slabililate  progrediaiur.  Qux  cum  ad 
lluem  usque  dcducla  fuerit,  rursum  in  se  rediens 
explicatur,  atque  explicata  in  sc  semper  reverlitur. 
Porro  hunc  cyclum  ita  ordinavimus,  ut  in  capite  de- 
cennovalis,  qmin  posuimus,  in  prima  feria  reddat 
Kalendas  Martias  concurrens  tertius,  qui  ponimr  iu 
anno  primo  prxparalionis  bissexti.  sed  qnia  solaris 
cyclus  vigesimus  ociavus  lunaris  novcmdecim  per- 
agilur  annis,  non  anleadeumdem  locum  concurrens, 
quem  diximus,  quain  quingentos  triginta  tres  eiplicat 
annos,  id  est,  hunc  cyclucn  quater  circumeai,  quam 
surnmain  uterque  circulus  per  alterutruin  eliicit, 
multiplicatus.  Sciendum  vero  quod  hxc  pagina  nibii 
a  superiore  discrepat,  nisi  quod  illa  lunas  Kalenda- 
rum  Januarium,  ista  conlinet  Marliarum;  qux  ta- 
meu  uirxque  eumdera  conlinent  modum.  Hoc  quo- 
que  differunl  quod  qux  Kalendaria  subnoiantnr , 
quinix  ferix  lunaiionum  Januarii,  occurrunt  Domi- 
nica  die  ipso  ordine  sub  lunalionibus  Martii.  Cuui- 
qiieulriusque  paginx  exdem  sint  Kalendarum  lunx 
forix,  el  Ka'endaria  Pascbalis  diei  cum  suis  lunalio- 
nibiis,  boc  uno  diilerunt  quod  dissimiliter  currunt. 
Nam  (ut  dictum  est)  Kalendaria  qux  subnoiantur 
quintx  ferix  Januarii,  liic  proveniunt  Dominica  Mar- 
tii,  et  qux  ibi  sexta  leria,  bic  scribitur  in  secunda,  ut 
tali  modo  pcr  omnia  de  c«lero  sil  concordia.  Siqui- 
dem  quartas  decimas  lunas,  ut  in  superiori  pagina, 
hicnona  continet  linea.  Kx  quibus  singulis,  in  eodem 
versu  contra  se  posila,  oriunlur  sepiem  Kaleudaria, 
qux  sequunlur  kaleudarium  in  quolibet  aimo  decimx 
quarlx  luiix  debilum,  jnxta  decretum  Nicxni  conci- 
lii  sanctoruin  trecentorum  et  octodecim  Pairum. 


eun-j 


*-*.■—  5-  *-=.*- : 

c^.«  _  B_j  a.  a  __—  _  _  —  — — ___ 

«<<-|«<<'S-«<-gt-J<<-<-g| 


<<a<< 


.  ™  tx  _--;  — 


|S  S5    •    ■ 


xiin*] 


13.3 111  i3i3Ii!5i3ai]i 


aoc»  —  GOJ-St--  —  ec  —  *-3!!OOK-Bl"Xi-r. 


a^-  _  _  S,  a.=  q-  ""-"-;  _  — .  a.  — ■  _  2.  _  ™ 


D 


Seplizoilium 

S3bbalo, 

-    fi 

f 

e 

d 

c 

b 

Oominicsi, 

b    a 

g 

f 

e 

d 

c 

Feria  sccunda, 

c     1) 

- 

B 

f 

e 

ij 

Feria  ler.ia, 

d    c 

b 

1 

n 

f 

e 

Feria  qnarla, 

e    d 

c 

!) 

I 

S 

f 

Feria  quiula, 

f    e 

d 

c 

b 

3 

g 

Fcria  sexla, 

8    ■ 

c 

d 

C 

b 

a 

jjj   '-"  _•  _j  C  _  *2 

1-3-5  3-5_ 


-i  3  *--=  5 1 ._  3  *i  _  3 


__  —  .-____"=._■      72_|_._ 

>*<      _Pg_      >►<      £x 
rnrti   se_fie  x':.-5  r-  —  xor.  —  ©otDC!»» 

<'u'1  1    _.-"5^._____-M_-N_«^_8N____ 

—  al  ■_"%"  *-  •- r  *-  '-Z'T  *-■  .--£  *-  *-_"*-'«-  :*;  fc  :— 

5-S.*a  "_-.-;  i-n  n  —  m  B.O.-S  _.&-*;&.,, 

•*<-!<  <_5<-S-<-5-'<JE  <*<-_<-" 

I-  __-_-S-i_; -•_:_•_•_:  S-_  E---.-^-" 

S_5_52_S-5-=  0  C-*o.3_?-5 


Litterx  bujus  laterculi,  qui  vocalur  Ralio  septizo- 
dii,  co  quod  per  septeiu  annorum  circulum  in  semet 
revc-lvunlur.  Qui  secundo  a,  b,  a,  usque  g,  in  singu- 
lis  mensibus  positx,  perlinent  ad  raiionem  bissexii, 
ct  ad  rationem  feriarum,  qui  pcr  oclodecim  »1110. 
rcvolvunt. 


a        i         = 

^-    _:   M  t>    "    ''    3r>    --    -    *    >    : 


■£=  = 

:  k  >  1 


735  BEME  VEN.  OPEH.  PAUS  I.  SECT.  II.  -  DIDASCALICA  SPURIA  ET  MJMA              730 

^.  ■»        n  =                    TAIItLA   AD  TOTAM  RATIONEM  COUNtTI  ITILIS,  ClRCUHBEPTA  UMMUUb  ANNIS, 

JJ  ?  S*.=          =•>■  fi  '*•                                                              OUI  Sl.M  COWPUTO  MAXIVIi:  AVTI. 

r-jS  Sse       •£§.  2.1.     i       i       I      4      5      f.      7       8     9      10     II     12    13    U    IS    16     17     I»    IU 


Prlnu    Rtri    hn|u<    Tabnl» 
wl  H  eoliimiiirnin  !  so- 

i  ij  .  1 1  \.  i<>,  1 1. 


727 

F.PHF.MEWS. 

738 

Anoi 

Aim 

i  _ 

>i 

-« 

* 

V. 

»     -j 

50      -•o 

= 

1* 

-i 

=.t 

-. 

^l 

30 

<d 

Decennovnles 

Diii, 
1064 

magii 

i, 

anui. 

18 

a. 

n 

h 

c 

. 

k 

e 

m^ 

g 

1). 

1 

Duodrc.  sign. 

4 

5 

c 

7 

2 

3 

4 

5 

7 

1 

2 

5 

3 

6 

7 

1 

3 

4 

5 

Aries. 

iosj 

37 

k. 

e 

m 

g 

b 

. 

^ 

0 

i 

d. 

1. 

f 

2 

6 

1 

2 

3 

4 

C 

7 

1 

2 

4 

b 

0 

7 

2 

5 

4 

3 

7 

1 

Taurus. 

1102 

56 

b 

0 

i 

d 

•^ 

I 

1 

f. 

a 

n. 

h 

c 

3 

2 

3 

5 

6 

7 

1 

5 

4 

3 

G 

r 

2 

5 

4 

G 

7 

1 

2 

4 

Geinini. 

1121 

75 

1 

rf 

a. 

n 

h. 

c 

. 

k 

e 

m^ 

g 

4 

3 

6 

7 

1 

3 

4 

b  ■ 

7 

1 

2 

3 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

3 

G 

11M 

91 

c. 

k. 

e 

. 

m 

e 

b 

1 

0 

i 

d. 

5 

1' 

2 

5 

4 

6 

7 

1 

• 

4 

3 

6 

7 

2 

5 

4 

5 

7 

1 

2 

1159  = 

113 

ni 

B 

b 

. 

0 

i 

d 

•1 

1 

f. 

a 

n. 

h 

G 

5 

3 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

5 

6 

1" 

2 

3 

4 

6 

7 

1 

2 

4 

5 

Cancer. 

1178» 

152 

d 

1 

n 

a. 

n 

h. 

e 

k 

e 

. 

7 

3 

6 

7 

2 

3 

4 

5 

7 

t 

2 

3 

3 

6 

7 

t 

3 

4 

5 

6 

1 

1197  g: 

151 

»i 

h 

c. 

k. 

e 

m 

g 

b 

, 

1 

0 

i 

8 

»4 

5 

5 

4 

6 

7 

1 

2 

4 

5 

6 

7 

2 

3 

4 

3 

7 

t 

2 

3 

1216  £ 

170 

e. 

m. 

g 

b 

0 

i 

d 

•1 

1 

f. 

a 

9 

3 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

5 

6 

f 

2 

3 

4 

6 

7 

1 

2 

4 

5 

6 

Leo. 

1135  S 

189 

0. 

i 

d 

. 

1 

flj 

a. 

n 

h. 

c 

. 

k 

10 

7 

2 

3 

4 

5 

7 

1 

2 

3 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

3 

G 

r 

2 

1251  2 

208 

f 

a 

i 

D^ 

b 

c. 

k. 

e 

m 

g 

b 

II 

s 

rt 

S 

4 

G 

7 

l 

2 

4 

5 

6 

7 

2 

5 

4 

3 

1 

1 

2 

3 

5 

Virgo. 

1273  9. 

OQ 

227 

^- 

k 

e. 

m. 

■ 

b 

0 

k 

d 

•1 

1 

12 

3 
C 

6 

7 

1 

5 

4 

5 

6 

r 

2 

3 

4 

6 

7 

1 

2 

4 

5 

6 

7 

1292  3 

216 

g- 

b 

0. 

i 

d 

. 

1 

fl 

a. 

n 

h 

c 

13 

m 

m 

2 

3 

4 

5 

7 

1 

2 

3 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

5 

6 

f 

2 

5 

Libra. 

1511  ~ 

265 

1 

f 

a 

. 

»1 

h 

c 

1. 

e 

. 

m 

14 

o 

4 

6 

7 

1 

2 

4 

3 

6 

7 

2 

3 

4 

3 

7 

1 

4 

3 

5 

6 

1550  1 

281 

h 

c 

1 

k 

e. 

m. 

g 

b 

. 

0 

i 

d 

•1 

t!> 

i 

1 

1 

3 

4 

5 

6 

17 

2 

s 

( 

6 

7 

t 

2 

4 

3 

6 

7 

2 

Scorpiu*. 

1319  3 

363 

m 

g- 

b 

0. 

i 

d 

m 

H 

3. 

n 

16 

o 

(t 

3 

4 

5 

7 

1 

2 

0 

3 

6 

^ 

1 

3 

4 

o 

G 

t" 

2 

3 

4 

1368  ' 

3*2 

i. 

d 

1 

f 

a 

nl 

h 

c. 

k. 

e 

17 

r» 

6 

7 

1 

5 

4 

5 

6 

7 

2 

3 

4 

5 

7 

1 

2 

3 

3 

G 

7 

1387  | 

5(1 

. 

k 

h 

c 

^ 

k 

e. 

n. 

g 

b 

0 

18 

Q* 

1 

3 

4 

5 

« 

l" 

2 

3 

4 

6 

7 

2 

5 

4 

5 

6 

7 

2 

3 

Sagitlariitt. 

1406  * 

360 

1 

« 

■1 

m 

6- 

b 

0. 

i 

cl 

. 

1 

H 

a. 

19 

£ 

4 

5 

7 

1 

2 

5 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

5 

G 

r 

2 

3 

4 

G 

1*25  | 

379 

0 

i. 

d 

1 

f 

a 

o^ 

h 

c. 

20 

9 

7 

1 

2 

4 

5 

6 

7 

2 

3 

4 

5 

7 

t 

2 

3 

3 

G 

7 

t 

raprieornus. 

14H  " 

398 

f. 

a 

"n 

h 

c 

^ 

k 

e. 

a 

m. 

g 

b 

21 

3 

4 

5 

6 

1" 

2 

3 

4 

6 

7 

1 

o 

4 

3 

6 

t 

2 

3 

4 

1403 

417 

f 

k 

e 

•^ 

m 

(?• 

b 

i 

d 

. 

22 

5 

7 

1 

2 

3 

5 

6 

7 

1 

5 

4 

5 

6 

r 

2 

3 

4 

G 

7 

Aquarius. 

1482 

436 

m 

el 

0 

i. 

d 

1 

f 

b 

. 

•>! 

h 

c. 

23 

1 

2 

4 

5 

6 

7 

2 

5 

4 

5 

7 

t 

2 

3 

5 

6 

7 

l 

3 

1501 

455 

1. 

f 

a 

n 

h 

c 

. 

^ 

k 

e. 

24 

4 

5 

6 

1" 

2 

3 

4 

6 

7 

1 

2 

4 

5 

6 

7 

2 

3 

4 

5 

Pisces. 

1520 

47 1 

n. 

li 

c 

. 

k 

e 

■1 

m 

?• 

c 

0. 

i 

d 

23 

7 

( 

2 

3 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

5 

6 

I" 

2 

5 

4 

G 

7 

1 

1539 

493 

. 

m 

g^ 

b. 

0 

i. 

d 

. 

1 

f 

a 

. 

26 

2 

4 

5 

6 

7 

2 

3 

4 

5 

7 

1 

2 

3 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

1558 

5(2 

ol 

i 

d. 

1. 

f 

a 

n 

h 

d 

1 

k 

e 

27 

5 

6 

17 

2 

5 

4 

6 

7 

1 

2 

4 

5 

6 

7 

2 

3 

4 

5 

7 

Aries. 

1577 

531 

k 

n 

. 

c 

. 

e 

■1 

m 

, 

b 

29 

1 

4 

3 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

5 

6 

V 

2 

3 

4 

6 

7 

1 

2 

Quid  subjecta  ftral  cognosces  pagina,  leclor,  A  Myriades  elenim  nostrate  cliaractere  signat. 

Hnc  prius  in>pecto  carmine  perspicno.  Hclladici  reliquos  danl  apices  nurneros. 

Atlica  distinctis  pr-efert  elemenla  (i^uris.  Marginibns  quos  extremis  binc  inde  Dfltavi. 

Assignata  suis  singula  cuni  numeris.  Sepiuaginta  sequens,  Hebraicamque  fidem. 

Qo'S  humanitati  hinc  design  .t  lempora  verbi,  Hine  cyclus  Grsece  ftm  x«i  Ssa*  itpiSa.  diclis. 

Hisrlem  illinc  magnum  est  reperire  cyclutn,  Quod  denis  currat  meusibus  atque  novem, 

Uisiem  pariiin  annos  ab  origine  digerit  orbis.  Qui  nostrc  sermone  deceninoveiinalis  habelur, 

Nam  paniu:  solito  scheinate  prjeiitulat,  Per  quem  paschalis  annua  luna  rcdit. 


733 


l\E\)JE  VEN.  OPEU.  PAUS  I.  SECT.  II.  -  DIDASCAI.ICA  DUBIA  ET  SPtHllA 


710 


Per  quem  omnes  propc  decuri  unl  hac  arlc  llgurae, 

Pboenicco  priinus  istc  colorc  rubet. 

Cernis  ct  slixov  >1_Ut/ji  aspcrgine  xuxtav. 

Octo  viginlique  i»le  recurril  anuis, 

Bis^cxtus  cunctis  ln  i  oueurieiilibus  ut  sit, 

Sepiem  namque  quaier  ducta  lol  clilciunl. 

Scplcno  concurrenles  coliilicnliir  nilliino. 

liisscilum  vero  quarla  reducit  liieins  : 

llis  igitur  c\clis  pcr  semel  mukiplicalis, 

Klticilur  Pl-C-S  ina.inius  ille  c  clus. 

Qui  post  quingenlns  aunos  triginla  duosquc 

lu  semcl  rediens,  cuncta  rcfert  cadem. 

Pcnsio  ler  quinos  census  indict.i  pcr  aiutos, 

I II n. -i  prasiuo  qiKeque  colore  viret. 

Tuin  concurrentes  per  lotum  cerne  nigranles. 

Per  quas  bissexluin  stigmata  tcma  nolant. 

Undenis  eliam  augnicntis  epacta  quotanuis 

Proliciens,  posi  baw  attituluia  subest. 

Subjectos  quart*  decima;  luiuc  inspice  soles  : 


A  Hisque  suos  cerncs  supposilos  canones. 
Terminus  boc  Pasclix  communi  dicitur  ore. 
Ilic  quia  iiiiiu  rcdeat,  boc  cclebrare  nefai : 
Vindicat  exlremas  in  flne  cbaracteris  oras. 
Posl  cycltun  luiuv  meta  Quadragesimae. 
Quis  Puchffi  ipsa  dies,  quadragcsim^que  Kalenda, 
Quoque  .1IIHO  occurral,  bac  ralione  nota, 
Itubra  super  coucurrcnlcin  quacunque  iigura. 
> 1 1 ii i  et  in  annali,  quxrc  colorc  pari. 
Primo  nempe  reperta  loco  quadragesimalem, 
Pascliult-inqiie  dchinc  indicat  esse  diem. 

Epaclas  et  pascbales  lenninos  cum  suis  regulari 
bus,  ncc  non  cyclum  Iuiijb  cum  tenninis  Quadragc- 
siiiuc,  ut  vcrsibus  annutatur  luiic  labulje  annotare 
d  buimus.  Sed  quia  in  priori  tabula,  quae  huic  est 
proxima,  subiiotavimus  :  idco  bic  iterare  supcrs^di- 
inus.  Eamdcm  enim  utilitatem  daut  ibi  semel  uotala, 
quam  bic  prseslarenl  itcrata,  quia  uiraque  una  con- 
veniunl  ratione. 


.- 

'1 


■2  3 


?B 


•s  JT 


S* 


£• 


n  = 

n  s 


_._ 


s 


8 


8 


r  __ 


_.F 


_    _ 


>3 

•2  *• 


S- 


-t  o 


i3 


n 


_»• 


8 


8 


.-     3 

._!     5' 
5 

3 


BEE 
t.  = 


E 


iff 


_  >r 


S«      2 

s.  ■      (^ 

>-  i 


"H  *• 


a  51 


—  •30  C 

~r     S 


s 


_.£ 
-g 


z* 


S2     B 
4     I 

<_B    _> 


•*   _ 


>_     1? 


S~  - 

■  S  — ' 

Se  H 
*    ui 

— =•  "8 

^  M 

•o  o  « 

?_  _. 


s- 

3S- 


BB5 


Ss 

-  S 


S2 


« 


S    U 


_  —      O 


►4         ___ 


E-     1. 

— •        (A 

»8 


s^ 

9  5 


s 

§ 


D  = 

< 

5" 

s  i 

4 

a 

s 

5  __' 

8 

__ 

?  m 

c 

"■* 

•o 

-  I 

— — T" 

3. 

-.2 

B 

£• 

I 

ftl 


8    i- 


8    E 

OD       y 


— -r  o 
_-,=  »2. 
o  o 


=  l 


J* 

_2 


« 


li 


II 

s:-< 

s 

_.x 


>r. 

_    Q, 


U»s 


o:. 


K 

5 


►2. 
■S2T 


s  = 

3=; 


■SF 


»*_ 
■S- 


s< 


I  3 
?_ 


?l 


8 


__ 


8 


3 


741 


EPHEMERIS. 


m 


Qiiilibet  hortmi  nuhteroruni  convenil  omnibos  lo-  , 
lins  anni  terroinis,  si  siitgulis  aunis  decennovenalis 
cyell  nosii  (jHi  sit,  quem  his  Kalendariis  supputarc 
incipis.  Septuagesimalem,  vn  Idus  Januar.  Quadra- 
gesimalem,  v  Kal.  Febr.  Paschalem,  v  Idus  Marlii, 
Rogaliones,  xvn  Kal.  Maii.  Pentecost>s,  111  Kal.  Maii. 

Paginx  i|u  x  videntur  suhscripUe,  pene  nhil  a  se 
diflerunl  in  uiilitate  :  ulrxque  cniin  habent  annos 
Domini  a  legenlis  sinislra ,  annuin  veru  magnum  a 
dextera.  Per  toiam  quoque  paginam  conciirieiit  "s 
nigrescunt,  in  quibus  bissextilos  anii  nilius  punctis 
apposilis  palescunt.  Croceus  color  in  utrisque  not.il 
cycli  solaiis,  qui  per28  annos  currit,  inilium.  Viri- 
dis  Tero,  indictionuin,  qui  per  15  annos  volvuntur, 
indicai  exordiom.  Habenl  eliani  argumenta,  qn;c  vi- 
des  subscripta  :  quae  licel  nonnisi  uni  subscrihanlur, 
lainen  omnibus  sequentibus  paginis,  col<>ribus  el 
concurrentibus  depictis,  uuo  modo,  simili  otdine 
junguntur.  Ex  bis  argumenlis  boc  nolandum,  quid 
Eit  quod  prxtilulatnr  observalio  lunse  primi  nieusis 


,  ld.  Jan.  Ubi  sciendum  quia  annotantur  duodecimm 
luii.i',  quasi  pro  terminis  secunduin  ordinein  lunaris 
< \c'i,  qui  proprius  Romanorum  4  anno  decennnvalis 
cycli  imipil.  (Jbi  sicut  vides  in  superio  ibus  12  Iuna, 
in  K  I.  J.inuar.  que  sequenli  anno  12  babetnr  in  12 
Kal.  elusdem  niensis.  Sicqtie  fit  ut  secundum  Roma- 
nos  subnotatis  Kalendariis  observentur  cominunes  et 
emholisinares  anni  ad  modum  termini  pascbalis.  Ab 
ipsa  dataruin  in  qua  prxseiuianno  12  lunam  Januar. 
hahueiis,  nuniera  in  r  tro  1 1  dies,  et  in  12  lunam  1 1 
hahebis,  si  cotnmunis  annu>  fueril.  Quod  si  embolis- 
iiius  esl,  in  antea  numera  II)  dies,  el  in  20  lunam  12 
habebis.  Hoc  nunquam,  nisi  in  19  anno  fallit,  prop- 
ter  saltum  lunae;  nam  ipso  anno  I3dies  numerabis. 
ilxc  prior  pagin.i  differt  ab  aiii  quod  concurrenti- 
bus  alternalim  siibjicitur  pgmul  t,  quam  venerabilis 
Beda  reperit,  ad  invesliganrium  in  quo  signo  sit  luna 
11,  conslans  apliabeti  lilteris,  12  siguis  Ubulxprx- 
hxis. 


1 


10      II      12      13      14      13      16      17      18      19 


«■'ttS 
1101 

<t'ta» 

1121 

■TTvS 
1U0 

^TOf 

1159 
1178 
1197 
1216 
1235 

f'uO« 

1251 

r'ut( 
1273 

r'fi 

12.12 

«■'<?>"» 
1311 

1330 

rik 

1349 

f',1" 
1368 

CX* 
1387 

c'x*y 

1406 
rxf*6 

1423 
1443 


0  n 
2  3 
<x  ii 
5  6 

1T.\  8 

1  2 


<r.\ 
5 

? 
7 

X 

5 

pl 

6 

o.\ 

2 

■ 

4 

6 

1: 


5 


P       * 
6       7 

i     s 


c 

6 

tV 

■i 

s 

4 

t 

1 

» 

3 

c* 

6 

t 

1 

e 

4 

x 
7 

i-* 
3 

T 

5 


S.\ 
5 

7 

h 
3 


f«- 
2 

F 
4 

V 

7 

1 

3 

w.' 
6 

X 

1 

f» 
4 

u 

7 

f-' 

3 

5 

X 
1 

u 
4 

5." 

7 

X 

X 
9 


P 
6 

o.' 

2 
v 

4 

e 

7 
5 
3 

rV 

6 


v 
4 

o 

7 

?•• 

3 

\ 

5 

ir 


4 

f- 

7 

o 

2 

f 

5 


P 
6 


n 
3 

C 
6 

7 

I 

? 
4 
1 
7 


5 

1 

? 
4 
S.\ 

7 

2 

<T 
5 

V 
1 

?••• 
4 

IT 

6 

P 

2 

c 
3 

¥••■ 

1 


1 


u.\ 

3 

5 

X 
1 

c 
4 

?•• 
7 

, 
2 

* 

5 

X 

1 

i.\ 

4 

f 

6 

2 

S 
X- 

1 

v 

3 


?--^ 


o 

2 

f» 
5 


1 

5 

3 

1 
6 

o^ 
2 

r4-' 


4 

7 

7 
2 

P 
5 

T 
1 

r"- 

4 

f 
6 

2 

P 
R 

T.\ 

I 

f" 

3 

6 

7 

2 

P'- 
3 

f 

7 

>; 
3 


X 
1 

c.\ 
4 


7 

f 
5 


e 

/'• 

2 


P 
6 

f 

2 

cr 
b 

X-" 
1 

3 

P 

6 

? 

tr.\ 
5 

H 
7 
u 
3 

P 
6 

?••• 

2 

7 

4 

f 

7 
u 
3 

/>•■• 
6 


X 

6 

e 

2 

? 
S 

1 

3 
X 
6 


f 

5 
x 

7 


A 
6 

e.- 

? 

4 

X 

7 
v 
3 
1. 
6 
n 
1 
? 


T. 
1 

f 

3 

S 
6 
v 
2 

&.' 
5 
c 
7 

f 
5 

f 
6 

p.\ 
2 


7 

Pl 
3 

?■'• 
6 

» 
I 

f^ 
4 
9 
7 

E.\ 
3 

X 


a 
2 

ov 
5 

e 

7 

<r 

5 

.? 
6 

/>••' 
2 


7 

? 
3 

6 

1 


q 
3 

,    c 
6 

e.- 

2 
? 
4 
5 
7 
>i 
3 

6 

>j 
1 

? 

4 

3 

7 

».". 

3 

T  «• 

4  5 

<r      t 
7        1 

T.\    ? 

3       4 

7       S.\ 

5  7 

«     e 

1        2 


V 

4 

f-' 

7 
<r 
2 


<T 

s 

t 

1 

e.- 

4 


f 
4 

u 
7 

3 


p.\  3 

6       7 


6 
5 
1 

F 

4 


,"• 
3 
y. 
6 


f 
4 

v." 
7 

* 

2 

* 
5 

X 
1 

>.- 
4 


4 

f 
7 

X- 

3 

f 
5 

1 

f» 

4 

?•• 

7 
o 
2 

f 
5 

7T 
1 
»  \ 

4 

»1 

6 
o 
2 

e 

5 


4 

f 

»5 


3 

T 
5 
) 
1 

? 

4 


2 

f 

5 

.    r 

1 

?■■ 

4 

c 

6 

/3 
2 

<T 

s 

7-* 
1 

7 
5 

s 

6 
e 
2 
<?.". 

5 
3 

7 


?  o  i*.\ 

1  2  4 

t  f/^  u 

4  5  6 


o.\ 
7 

? 
2 

G- 

5 
1 

!.'. 

4 

e 

6 
2 


7 
6 

o 

2 

s 


r1 
I 
V.' 

4 

K 

6 
o 
2 
5 
5 

X- 
1 

? 
3 

s 

6 
o 
2 

f-" 
5 

& 

7 
6 
3 

2. 
6 


c 
2 
f 
5 

T.' 

t 

R 

3 
fi 


?•• 

S 

P 

7 


T 

6 

f  • 
.,. 

2 


7 

2 

3 

u 

v^ 

0, 

3 

4 

f> 

Ctl 

& 

c 

6 

7 

1 

f-' 

•   ? 

f 

2 

3 

4 

10 

u 

u 

13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 


Anni  ah  origine  mundi  snnl  hic  Gracis  numeris 
notati,  juita  Septuaginls  Interpretes. 


Anni   ab  incarnatione  Domini  nolaulur  cuiffris. 
Ulrique  anni,  a  fronte  hujus  tabultc. 


745  BED.£  VEN.  OIER.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DIDASCALICA  DUBIA  ET  SPURIV.  744 

Paglna  iingi.ifl.ii.  qiise  dicitur  Are»  eycli.  Tngintaiue  duos  .|uingeutos  qui  unei  iunoa. 


1 

« 

5 

4 

5 

G 

i 

8 

0 

10 

11 

1* 

13 

14 

15 

16 

17 

1S 

49 

.7 

T. 

in. 

n. 

t. 

ni. 

.ii 

.( 

m. 

e. 

.f 

1. 

e. 

•f 

(. 

e. 

•f 

/. 

m. 

.ii 

1 

1. 

-iii 

S. 

1. 

.iii 

.e 

1. 

m 

.c 

(. 

/>. 

,e 

3. 

d. 

.« 

(. 

1. 

.e 

*. 

0 

.1 

r. 

k. 

.1 

R, 

k. 

.1 

,i 

k. 

.1 

9- 

r. 

c. 

.d 

r. 

c. 

.d 

r. 

k. 

3 

1 

i. 

.k 

<1- 

i. 

.k 

.C 

i. 

,k 

.c 

■9 

.k 

.c 

9 

6. 

.c 

•9 

i. 

./. 

.h 

g- 

.Ii. 

0. 

g- 

ii. 

a. 

t> 

h. 

.A 

0. 

■P 

M 

0. 

■P 

.u 

0. 

9- 

h. 

0. 

C 

•g 

ii. 

f. 

6 

u. 

f- 

9 

ii. 

f. 

9 

V. 

11. 

.0 

u. 

n. 

.0 

/'• 

n. 

f. 

7 

in. 

e. 

f 

t. 

c. 

•f 

r. 

c. 

•f 

t. 

iii. 

.11 

T. 

ni. 

.n 

t. 

m. 

n 

•f 

1 

.m 

.c 

1. 

1. 

.c 

s 

d. 

.c 

j. 

/. 

e. 

S. 

1. 

iii 

S. 

t. 

.iii 

.e 

/. 

.5 

.c 

q- 

.k 

c. 

9- 

b. 

.c 

9- 

i. 

.k 

q- 

i. 

.k 

q- 

i. 

.k 

,C 

i. 

.1 

4 

h. 

.i 

.1. 

P- 

■9 

.6 

(■ 

h. 

.6 

P- 

ii. 

.i 

P- 

ii. 

.i 

.b 

h. 

.i. 

b 

5 

.Ii 

.A 

0. 

•P 

.a 

0. 

■P 

ia 

o. 

s:- 

Il 

o. 

g- 

.i. 

0. 

9- 

.h 

0. 

9- 

G 

u. 

f. 

•g 

V. 

n. 

.0 

u. 

Ul. 

.o 

■S 

n. 

f 

■g 

n. 

f. 

9 

n. 

f. 

9 

.1 

1. 

.e 

s. 

1. 

.iii 

S. 

/. 

.m 

.c 

1. 

.iii 

.c 

1. 

d. 

.e 

s. 

d. 

.e 

s. 

2 

..1 

r. 

.1 

.1 

r. 

k. 

.1 

n. 

i. 

.1 

d 

(. 

.1 

d 

r. 

c. 

.d 

r. 

.c 

3 

1 

i. 

.k 

</• 

i. 

.k 

n- 

i. 

X 

X, 

I. 

.1 

.i' 

.k 

9- 

.c 

<\- 

b. 

.c 

4 

/,. 

b. 

P- 

/i. 

.i 

c. 

h. 

i. 

b. 

h. 

.1 

B. 

/i. 

,i 

.b 

p- 

•'1 

.b 

P- 

6 

•!/ 

n. 

c. 

•9 

ii. 

f. 

•g 

T. 

i. 

.*»* 

"» 

T. 

f. 

■9 

V. 

n. 

0. 

u. 

n. 

.0 

7 

»i. 

.K 

.e 

m. 

e. 

.f 

t. 

C 

.S 

t. 

C. 

.f 

1. 

m. 

,n 

T. 

m. 

.n 

t. 

1 

.m 

•f 

t. 

.m 

.c 

1. 

d. 

.c 

s. 

t/. 

•f 

s. 

1. 

e 

.5 

1. 

.iii 

S. 

1. 

1 

K. 

.k 

.1 

.d 

k. 

.1 

.d 

r. 

e. 

b 

r. 

c. 

.d 

T. 

k. 

.1 

r. 

k. 

.1 

-.4 

h. 

.i 

.0 

h. 

.i 

.b 

P- 

•i| 

.b 

f. 

/i. 

.b 

P- 

h. 

j 

P- 

n. 

.i 

.b 

5 

.h 

.0 

9- 

.h 

.A 

.0 

•P 

,a 

0. 

P- 

u. 

0. 

9- 

.h 

0. 

g- 

.h 

0. 

g- 

6 

u. 

f- 

■9 

u. 

r. 

g- 

V. 

n. 

.o 

u. 

n. 

.0 

9- 

n. 

f- 

•g 

n. 

f. 

•g 

7 

c. 

•/' 

1. 

c. 

•f 

t. 

m. 

.u 

T. 

m 

,    .n 

t. 

ni. 

.n 

f. 

ni. 

c. 

.f 

l. 

*  2 

.d 

r. 

c. 

.d 

r. 

h. 

r 

■1 

r. 

/.. 

./ 

R. 

k. 

.1 

.d 

k. 

.1 

.d 

r. 

c. 

3 

9- 

b. 

.c 

9- 

i. 

.k. 

</• 

i. 

.k 

<!• 

i. 

.k 

.C 

i. 

.k 

.c 

q- 

.k 

.c 

4 

1 

.b 

P- 

h. 

.b 

(■ 

h. 

.i 

P- 

h. 

.i 

.b 

h. 

.i 

.B 

li. 

.1 

.b 

p 

5 

.a 

0. 

■P 

.a 

0. 

9- 

.h 

0. 

9- 

.h 

0. 

g- 

.1, 

.2 

g- 

.li 

-A 

0. 

•p 

In  ipso  T.ibul.c  medio  erani  in  BCriptO  exempbri  line*  18.  Hoc  lit  in  medio  octo  linearum  :  quxlibet 

xl  virides  litlene  :  ipsas  autem  posuimus  Ccrmani-  enim  linea  ex  illis  octo  saltem  quinque  litleras  viri- 

cas  (Uic  vero  crassiore  typo  distincias.  Edit.).  lnri-  des  aul  Teulhonicas  capit. 
piunt  in  8  liltera   iinea:'  II  el  (in.uiil  in  i*l  liliera 


Anm 


EDCBAOFC  ncurrentes. 
2       3       4       5       6        7        1       Termini  Paschse. 


\ 


1 

a 

n 

B 

e 

1 

ii 

s 

Nonis 

Aprilis 

» 

0 

1 

u 

s 

3 

n 

B 

viii  kulend. 

A,  rilis 

5 

n 

8 

e 

1 

u 

s 

a 

Idibus 

A.-rilis 

4 

1 

u 

s 

a 

II 

8 

e 

iv  nonis 

Aprilis 

5 

j 

n 

S 

e 

1 

u 

s 

xi  kaiead. 

Aprilis 

B 

u 

I 

» 

n 

B 

e 

1 

■v  idus 

Apri  is 

7 

II 

B 

e 

1 

ii 

s 

a 

iii  kalend. 

Aprilis 

6 

s 

a 

ii 

B 

e 

1 

ii 

mv  kalend 

Maii 

9 

e 

e 

1 

ii 

s 

a 

ii 

VII    l  I.IS 

Aprllis 

10 

u 

1 

a 

n 

B 

e 

1 

vi  kalenJ. 

Aphlis 

11 

e 

1 

u 

s 

a 

n 

1 

xvii  kalen.l 

.  Miii 

12 

s 

■ 

ii 

B 

e 

1 

u 

n  nonis 

Aprilis 

13 

g 

e 

1 

ii 

-. 

a 

ii 

ix  kalend. 

Apr.lis 

14 

« 

n 

B 

e 

1 

u 

s 

ii  idus 

Aprilia 

13 

c 

1 

ti 

s 

a 

n 

1 

kaleiuHs 

Apiilli 

Iti 

a 

a 

n 

B 

e 

1 

u 

xn  kalenJ. 

Apnlis 

17 

1 

u 

s 

a 

n 

| 

e 

V  idui 

ipnlii 

1» 

a 

ii 

e 

e 

1 

u 

s 

n  kalen.l. 

Aprihs 

IB 

u 

1 

a 

ii 

B 

*■ 

1 

11  k.lll  •ll.l 

Httl 

Lunaiiu 


a 

1S 

n 

il 

1 

M 

e 

19 

1 

13 

1 

17 

s 

16 

74C  EPIIEMERIS.  7-5 

AllOI   DjDDuI.  ^    —     _:    -j    oe    w    _-    :o    -i     c*    c-    t*    o    _;    o>    *-    10     o    cc    c*    .-     ci    —    eo    -i    c:    ci    -- 

».     ■  fn._i-i:  uuuvu*<?4-*i    _-    w    c>i    _«    c-t    .<    [t    iiJ    hsuim-r    •—    rf—    **»    —    o   o 

Anol  CnnJll  -»   S;    t-    i*occSiSi*oeoi»^-c.i    —    i_>   -3    ixw    -  10    -i    ;c    j    u    o    »  S 

^4CO-IOM^«a.lx*--iiW*'«C^tBOO-HlMI> 

•  i-irtyiiiifl',iTMco,'Bict.,'i»piKO»ii)rT 
■—  e  M^iy^aHM^^sH^awnu-icti-ftUii-aita». 
«c-^er—  »»  »r  g  tr  —  »r  _••  s  tr  -  -.  —  g  srrn-fjJiiT-i-.  — er 
II  ft  |b  >*  ai«^i>Mau^*>>*e)iyi^*.teO)C4^c  tc.  c:  c*  —•  c» 
»r   o     cr— ■»—   r»    cr    —    — >   —   ■•   c   r    i   -    ~»  e»    PT  •»  —    —  erc    »r    -%   —   ^  „ 

U  -  «  IS  T.  ii  ^  0!  |j)  -J  ».  -  1T  ti  -|  ^  -  i  -I  -■  »■  ,;  c  -I  -I  n  1*  -i 
U    lt     9    W     -    «00»-i*WlJ-J».*««^»''»liM-JtVI«l3|t«.J 

■>--»»)  o  i-am  b  •<B,a»i  i>  "  caw  --.ca-i-»  trr, 
£w-t:ii*o)u-ui5»i>.-utJ'-ii--u«^*"-c;.  y-jy!} 
'CB.«iti-.s,a»iti»icft»it'-ct1,iff||Ci),.c»Oi) 
•'••tsc.  u^au«UdRi>g)il,MCiH-4*a»UM-a».>.ti.u 

—  Bap«,!BJ5g'is*-o,,s'!",,,iB1s'"o*lr^ : 

»    ffi    :i  -i  <■    i«    s     ;i     -i  ;•     i!    a    u    -  ;:    il     «     f    ••    «    u    -^    »■    -    Cl    i'    "    *■ 

i»ro.o  =  0>>rD.O—  o:rB-o—  o-^B''~0'Q9'«""B-QB'D  M 

C4   -4  *-  -»  _*._*,    -4    •_   »»  c.    w   .i   .:    w  -.    y    -    ::    ifiC»»^.»*.,»----**"",* 

C  .•«   •  1»  '    c    •     C     °  •"    ©•  ft  ■    O  •»    ■      c    c     »     o     ■>      C.    c     o-    t»     »     °-    — > 

•     _  •  •  co> 

*  -  :t    ;i    -i    »,   _    j    u    -i    i.  u    »   :•   j    C1    n    a.    u   -    n    »   e   ».    ^  «  M  .; 

©    »r   g    er   —  c--.g_r   —   B--D,er»rBoBo»rB--  —   osrDC-  — 

o 
oi    i*    -4    •-    —    _t    :',    -,    «-    —    c.  u    *■«    _.  tb    o    -t    -J    «    >49    -,    w    —    y:    is   eu   »-  — 

oq    7  J   Ir  "  a  -    g    sr   »r   B    —  g  •»  pr  ■    —    —  era    »r    =    rr—  x    »r   g    o-  o 

c>    •>    -   :;    t«   ^i    fc    -    :■:    y    ^i  ».  -.   oj   y    --i    »■    is    «    n    ->    u    -    o>   :,    -  «  u; 

tB»-icC»Hirc»»i*>cr»e»if*D'-iec,**»*ttc 
Communis.  .  _» 

-  «     I*     O     «■     -     ;.      !t     -1     *.     -    «    U     _     >     -     C     u     -1     »*     |i     Cl     :t     ^     y     rt     Ci    y 

►r  -»   —    —  cr»    rr    -»    _r   -"  •>    »r    —>  sr  —  e»j    —    •"*   er   "-"»_-   o    cr*r*    _»•*>•_ 

•  w 

i^oc-cn_Ti_c^.>.-»_ii^e-5*---c*"^»-"*'so«.-J*><»e-i>-J,_,: 

»r   •*»    _r   c  c»    :*r    — ,_-_>.<»>    —    -»    _r   tt    ■->   —   ■    tr    »r    -»  —  "»  «q     »    sr  •—    rj; 

•  _* 

*» 
u-i:.    Kcu_:Ti»i,>f.-uij>i^-c!«-i».»o>ivi-j»'i*c. 

"o;»B.a'"0-,B.fi»o->B"oc»0-'"?»r«»_4..S«"^--B--r- 

— »  « 

>    if    j    u     -i    J:     li    -    :i    -    c:    ^    o    >    -     ;:    I*    -l    ♦■    -    :t    u     -i    »   -    cr    u    -> 

-p  er   -* i   c    «    -*•_-;»_,    o    —    _.   c  — .   r>    •.  c   a*    o    **>  cr  ^    e»s    ero    ■"  B 

e» 

ffi    :i     -l    i.     ij    cs    y     ^    ,":    i;    ©    :i    -    ;:    i:     r.    i-    -    ;:     15    ^    ♦.    -    ::    «    »    »    - 

*«  o*   *»  0*4    p    — >   _>    c   ■*>  -t)    -*»>    o*  oq    o    o    _*    c  tn    o*o    m    c  *•  _r  ■    »r  •• 

•  _j 

-4    *_-»_*)     O»     -4     »_     I^OCI-JCtl^vi-lC-l^C-WOv-^UM--*.!-»^ 

— •o_-c^"-r3»-g-o»r'oogo»rcB"-o»rB"B—  ■  o   ■"  0  a 

at> 

-  :t    u    -t    _    -    o    ;i    -i    i.    i«    c    :i    ^    :t    ii   ci    u    -   u    u   u    _   -   u    »   ■„  > 

—  o—  g"«»r   —   —   g    o    »r   s    -•   —  _a    r-o^o    —   —   _rgTB—  <e—  o-o  — 

co 

^    ->    *•   -    ::    ;>    -i    #.    -    c   u    -i   ».    t*   cc    ;i    ~>    u    ts    o   u   -   u   t.    o   •>   -   :t 

IC     U      l*     M,      IS     li     I»      ID     15      -     -      -     -      -      -      -     -     -       - 

cc    -m    o-.    c:    «-   c»    i*,    —    o    cp    ce    -j   ai    ct    —    o»    t*    —    o    ce    x    -4   e»    ci    *■    w    i*  — 

Epaclas  et   Pasc  bales    terminos ,    necnon   cycli      notari  debuerant,  invenies  rctro  el  in  sequentibus 
Lun » ,  cum  termi nis  Quadragesiina»,  qux  hic  sub-      paginis,  cuui  aliis  bis  competentibus  argumentis. 
Patrol.  XC.  24 


Comniuni*. 

Communis. 

Embolismus. 

Commusis. 

Conimums. 

Embolismus. 

CoDirauol;. 

Communis. 

EDibolismus. 

Commuais. 

Embolisrau». 


Communis. 

Eiribolismus. 

Communis. 

Comnianis. 

Effibotismos. 

Cotnmunis. 

Etii'  oMsmus 


747  DED/K  Vfcr1EilABIU8  OI'liUU»l  PAHS  I.  SECT.  II.  -  DIDASf.AUCA  SPUIUA  ET  DIBIA    748 
Bineittles  anni.    D  !•'  A  C  fc  G  H 


Duuimici    dies. 

Coucurreales. 

.'  nni  Domiui 
1664 
1892 
1110 
1166 
1I7G 

ini 

1232 
1160 

\m 

1S16 

1341 
1562 
1 166 
lltt 

1116 

nsi 

1519 

1316 
1686 


4    3    C 


»    I 


I     |     8 

7    t 

l.    c 


pcligf     e    d    b    a     g    q    d 
34»    7123567     13 

.C     p.   p.    I.    I.  .1     <|    g    K     T   d. 


c    q     a 
4    5    6 


f 


e     i    «■     . 
2    3    4 


8    I 
6    7    1 


i'  .e    V.  I,     I    4.  h.  .<]    m.  .m  d 

,q    -.'    n.  .ai    r.   i.  i     ii.   e.  .e  k. 

k  p.  f.  .f    I.  I 

«/.  A.  .«/    I.    cf.  «i 

f  .i     ii.  c.  ,f  r, 

.lt  .b 


F  .f 


.c 
/i  ff  u.  <-.  .«i  r/.  A.  .«  m.  m  R.  i.  Ii.  u  e.  .«•  Q 
.1  .A  /".  f.  r.  i.  ».'  o.  n.  ./"  />  ./.  a  f.  .f  ».  6.  .1»  0  .0  S.  k. 
.I>  o.  .g  i.  k.  JC  p.  g.  r  I.  !  .C  g.  g  «.  it  x  p.  .p  k.  L.  I 
p.  .p  K.  in.  I  q.  h.  ff  m  m  d  i.  h  u.  e.  e  q.  Ii.  .a  u.  .m  R. 
,c7  .n  I.  .n  r.  i.  .i  o.  e.  E  k.  U  .4  f.  f  R.  i.  b  o.  .o  .e  k. 
.b  o.  .o  T.  k.  .k  p  g.  (  l  t  C  o.  o  i  I.  k  p.  g.  .g  t.  .1 
p.  p.  ii.  m  i  q  li.  h  i.  (I.  <J  q.  P-  V  m.  e  q.  h.  h.  n.  m  d 
H  a  n.  n.  R.  i.  i.  o.  e.  e  r.  .k  ,t  n.  .n  S  i.  i  o.  f.  .e  k. 
b  o.  0  i.  k.  k  .b  g.  .(  s.  M  .e  o.  .o  T.  I.  .k  P  g.  g  I.  .1 
p  g.  .g  m.  L  .C  /i.  A  /.  d.  d.  «7.  .p  u.  m.  jn  «j.  A  ..'1  S  d.  .d 
li.  Ii  11.  .n  J.  i.  f  ,l  e.  .e  r.  b.  .a  n  .11  S.  i.  i  0.  /*.  .«  .R  .fc  .6  I».  .11  * 
i.  0.  f.  .f  k.  .k  B  g.  F  s.  c.  .c  0.  .0  t.  I.  k  b  g.  .g  $.  c.  .<■■  P  n.  T.  /.  .f  36  4 
p.  17.  g.  m  ./  c.  /1.  /1  /.  /.  D  q  g  .{  111.  .111  .C  h.  h.  u.  d.  .d  q.  ,q  u.  M..111  r.  39  2 
h.  h  11.  c.  .d  q.  .i  .A  m.  t  r.  i.  II  n.  n  e.  i.  .1  .0  (.  .e  r.  b.  .b  11.  .11  S.  K  42  0 
i  0.  f.  f  r.  k  .b  0.  .n  s.  k.  k  o.  f.  F  1.  .k  B  g.  .g  s.  e.  .e  p  0.  i.  t.  ./  4i  8 
.b  G  0.  t.  c  x  p.  p  T.  1.  .1  q.  g.  .g  m.  .ru  C  h.  Ii  u.  I.  .<!  q.  h.  .g  m  .m  R.  47  6 
h.  .k  u.  F.  .d  g.  .17  .s  m  m  r.  1.  /i  .11  c.  e  q.  i.  ..4  f.  .e  r.  i.  li.  n.  .11  .e.  k.  50  4 
.i  .a    f.    f.   .r     R    b.  n.  ,n    S.  fc    k    0.   (  ■(    l    .k    b    o.  .g    S    n.  .k    b.  (.  .(    I.    I    SS  2 


.C  h.  g  t.  D 
u.  e.  .«■ 
.  .(  1. 
g.  I.  I. 
K.m..e 


.1 

k  .11 
.c  h. 
q.   i. 


2  8 
5  6 
I  H  4 
d  11  2 
r.  li  0 
c.  11  8 
d  19  0 
r.  22  4 
c.  23  2 
,.l  28  0 
r.  30  8 
k.  33  6 


Linera!  iulico  typo  in  labula  |ir:nce(lciiti  llgnratfl?,  rnbro  colorc  in  aniiqnis  eiliiionibiis  ilepingebaniui-. 


1 

2 

5 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12  13 

14 

1 

3 

d 

a 

1 

b 

XI. 

kal. 

Apr. 

VI. 

kal. 

M.iii 

VI. 

i.lus  Maii 

6 

3 

25  4 

111. 

kal.  Decemb. 

r 

2 

e 

b 

2 

c 

X. 

lul. 

Apr. 

V. 

kal. 

Maii 

V. 

idus  Maii 

6 

2 

25  4 

11. 

kal.  Decemb. 

a 

1 

r 

c 

5 

d 

IX. 

kal 

Apr. 

IV. 

kal. 

M;.ii 

IV. 

idus  Maii 

6 

1 

25  4 

kal.  Decemb. 

t 

7 

g 

«J 

4 

e 

VIII 

kal. 

Apr. 

III. 

kal. 

Maii 

III. 

idus  Maii 

6 

25  4 

IV. 

non.  Decemb. 

e 

6 

a 

e 

5 

f 

VII. 

kal. 

A|T. 

II. 

kal. 

Maii 

II. 

idus  Maii 

5 

6 

25  4 

111. 

non.  Decemb. 

n 

5 

b 

f 

6 

■ 

VI. 

kal. 

Apr. 

kul 

Miil 

idus  Maii 

5 

S 

25  3 

V. 

kal.  Decemb. 

e 

4 

c 

g 

7 

u 

V. 

kal. 

Apr. 

M. 

non 

M.n 

XVII. 

kal.  Juti. 

5 

4 

25  5 

IV. 

kai.  Decemb. 

t 

3 

d 

h 

8 

i 

IV. 

kal. 

Apr. 

V. 

uon. 

Maii 

XVI. 

kal.  Jun. 

S 

3 

25  3 

III. 

kiil.  Dec  mb. 

m 

2 

e 

i 

9 

k 

III. 

kal. 

Apr. 

IV. 

non. 

Maii 

XV. 

kal.  Jun. 

S 

i 

23  3 

u. 

kal.  Decenib. 

>• 
3 

e 

1 

f 

k 

10 

1 

11. 

kal. 

Apr. 

III. 

non. 

M  111 

XIV. 

kal.  Jun. 

S 

1 

253 

kal.  D«.'ceu>b. 

8 

7 

g 

1 

11 

m 

kal. 

Apr. 

II. 

11011. 

Maii 

XIII. 

Lal.  Jun. 

3 

23  3 

IV. 

11011.  Decemb. 

8 

6 

1 

m 

12 

n 

IV. 

oon. 

Apr. 

IIOII. 

Mnii 

XII. 

kal.  .1.11). 

4 

6 

25  3 

III. 

n>n.Deccnib. 

D 

e 

5 

b 

n 

13 

0 

III. 

non. 

Apr. 

VIII. 

i'lus  Mail 

II. 

kal.  Jun. 

4 

5 

23  2 

V. 

kal.  Deceu.b. 

m 

m 

4 

c 

0 

14 

p 

11. 

non 

Apr. 

VII. 

idns 

Maii 

X. 

kal.  Jiin. 

4 

4 

25  2 

IV. 

kal.  fWemli. 

E 

s 

S 

d 

p 

15 

q 

11011. 

Apr. 

VI. 

ilus 

Maii 

IX. 

kal.  Jun. 

4 

3 

SS  2 

III. 

kal.  Derentl) 

i 

u 

2 

e 

q 

16 

r 

VIII. 

iitus 

Apr. 

V. 

1  lns 

M-in 

VIU. 

kal.  Jnn. 

4 

2 

25  2 

II. 

k«l.  Decenib. 

u 

1 

f 

r 

17 

s 

VII. 

idus 

Apr. 

IV. 

idus 

Maii 

VII. 

kal.  Jun. 

4 

1 

25  2 

kal.  D  'cemb. 

B 

8 

7 

6 
a 

s 

18 

t 

VI. 

iilus  Apr 

111. 

IdUS  Viiii 

VI. 

kal.  Jun. 

4 

25  2 

IV. 

noii.  Decen.h. 

c 

0 

6 

t 

19 

u 

V. 

1'ltn 

Apr. 

II. 

idus 

M.ni 

V. 

kal.  Jun. 

3 

6 

25  2 

III. 

uon.  Df.iniS». 

B 

5 

r 

5 

b 

u 

20 

a 

IV. 

idus 

Apr. 

1'ltlS 

Maii 

IV. 

kal.  Jun. 

3 

3 

23  1 

V. 

k»l.  Deitiiil.. 

0 

4 

c 

1 

21 

b 

II,. 

iilus 

Apr. 

XVII 

k«l. 

Jtiti. 

in. 

kal.  Juu 

3 

4 

25  1 

IV. 

kal,  Decen  b. 

•1 

c 

t 

3 

d 

y 

22 

c 

II. 

idus 

Apr. 

XVI 

kal. 

Jnu, 

11. 

kal.  Jun. 

3 

S 

23  1 

III. 

kal.  IV. .  nili. 

e 

2 

e 

1 

23 

d 

idus 

Apr. 

XV. 

lul 

Jun. 

kal.  Jun. 

3 

2 

25  1 

II. 

kal.  Deceinb. 

(t 

e 

1 

f 

a 

21 

e 

vviii.  kal. 

Maii 

XIV, 

kal. 

Juu. 

IV. 

non.  Jmi. 

5 

1 

25  1 

kal.  Deceuib. 

rt 

*— 

p 

e 

7 

e 

a 

b 

23 

f 

xvii 

.  kal. 

Uaii 

XIII 

.  kal. 

Jun. 

III. 

11011  Juu. 

3 

25  1 

IV. 

non  Deceu.b. 

t 

6 

c 

56 

a 

XVI. 

kal. 

Maii 

XI. 

kal. 

Jun. 

II. 

non  Jou. 

2 

6 

25  1 

III. 

non.  Decen.b. 

t 

5 

b 

d 

27 

h 

XV. 

kal. 

Maii 

XI. 

kul. 

Jun. 

n,ii.  J1111. 

t 

5 

25 

?. 

kal.  Deeemb. 

e 

4 

c 

e 

28 

i 

XIV. 

kal. 

Maii 

X. 

kal. 

J1111. 

VIII. 

id.ts  Jnn. 

% 

4 

2» 

IV. 

kal.  Decemb. 

6 
e 

S 

il 

f 

29 

k 

XIII. 

k,i 

Maii 

IXa 

k:il. 

Jun. 

VII. 

idus  Jun. 

2 

5 

23 

111. 

kal.  Decen.b. 

3 

e 

t 

30 

1 

XII. 

kal. 

Itail 

VIII. 

k.l. 

Jiiii. 

VI. 

idus  l.tii 

2 

• 

25 

II. 

kal.  Deceinb 

t 

1 

f 

31 

m 

XI. 

kal. 

M,ii 

VII. 

kai. 

Jun. 

V. 

idus  Jun. 

2 

1 

23 

kjl    Decemb. 

e 

7 

8 

• 

i 

32 

n 

X. 

kal. 

Mall 

VI. 

kal. 

J1111. 

IV. 

1  1,1.  Juu. 

2 

2* 

IV. 

non.  Deceuib. 

c 

6 

k 

33 

0 

IX. 

kal. 

Maii 

V. 

Itl. 

Juu. 

III. 

i.Jus  J.111. 

1 

6 

25 

III. 

n>n  Deceinli. 

? 

5 

b 

1 

31 

p 

VII.. 

kal. 

Maii 

IV. 

kal. 

Jun. 

11. 

UllS  Juu. 

1 

S 

21 

V. 

kal.  Deeemb. 

4 

c 

m 

35 

q 

VII. 

kal. 

Maii 

III. 

kal. 

JUH 

idus  Jiiu. 

1 

4 

24 

IV. 

kal.  Dc.eini.. 

I  I 


M 


£ 
■ 

a 


3 


l    ISlilrJ 


s 

I 

! 
I 


1 

S 

3 

i 

a 

i 

1) 

XV 

Cll. 

Febr. 

b 

2 

c 

XIV 

Cll. 

Febr. 

c 

3 

d 

XIII 

cal. 

Febr. 

ii 

4 

e 

XII 

cal. 

Fehr. 

« 

5 

f 

x: 

ral. 

Febr. 

f 

R 

g 

X 

ral. 

Fehr. 

K 

7 

h 

IX 

cal. 

Febr. 

h 

K 

i 

VIII 

c;il. 

Febr. 

1 

9 

k 

VII 

.»1 

Febr. 

k 

10 

1 

VI 

cal. 

Febr. 

1 

11 

m 

V 

03 1. 

Felir. 

H) 

12 

n 

IV 

tal. 

Febr. 

n 

13 

0 

III 

cai. 

Febr. 

0 

11 

p 

II 

cal. 

Febr. 

P 

15 

q 

ral. 

Febr. 

<] 

16 

r 

IV 

non. 

Febr. 

r 

17 

s 

III 

non. 

Febr. 

s 

18 

l 

II 

h.ui. 

Febr. 

t 

19 

ii 

nun. 

Febr. 

ii 

20 

a 

(III 

llJlls 

Febr. 

X 

21 

b 

VII 

i.lns 

Febr. 

y 

22 

c 

VI 

idns 

Fel.r. 

* 

23 

d 

V 

i  lus 

Febr. 

i 

21 

e 

IV 

ilus 

Febr. 

b 

23 

f 

III 

Hus 

Febr. 

c 

26 

K 

11 

illllS 

Febr. 

■1 

27 

li 

idus 

Febr. 

e 

28 

i 

XVI 

cal. 

tfar. 

f 

29 

k 

XV 

cal. 

Mar. 

R 

30 

1 

XIV 

cal. 

Mar. 

h 

31 

m 

XIII 

cal. 

Mar. 

i 

32 

(i 

XII 

cal. 

Mar. 

k 

33 

0 

XI 

cal. 

Mar. 

1 

51 

p 

X 

cal. 

Uar. 

Dl 

SS 

q 

IX 

cal. 

Mar. 

a. 


EPHEMERIS. 

750 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

VI      l.lllS 

Febr. 

3 

3 

6 

3 

12 

5 

v      idus 

Febr. 

3 

4 

6 

i 

12 

4 

iv     idua 

Febr. 

3 

S 

6 

5 

12 

5 

iii     idus 

Febr. 

3 

6 

6 

6 

12 

6 

ii     idus" 

Febr. 

4 

7 

13 

idns 

Febr. 

4 

1 

7 

1 

13 

1 

xvi  cai. 

Mar. 

4 

2 

7 

2 

13 

2 

xv    cal. 

Mar. 

4 

3 

7 

3 

15 

7\ 

xiv   cai. 

Mar. 

4 

4 

7 

4 

13 

4 

xiu   cal. 

Mar. 

4 

S 

7 

5 

13 

S 

Xll      c.-il. 

Mar. 

4 

6 

7 

6 

13 

6 

xi     c.l. 

Mar. 

B 

8 

14 

x      cal. 

Mar. 

5 

1 

8 

1 

tl 

1 

»     cai. 

Mar. 

S 

2 

S 

2 

14 

2 

viii    cal. 

Mar. 

S 

3 

8 

3 

14 

S 

vn     cal. 

Mar. 

5 

4 

8 

4 

14 

4 

vi     cal. 

Mar. 

3 

S 

8 

S 

14 

5 

v      cal. 

Mar. 

S 

6 

8      ' 

6 

14 

6 

iv     cal. 

Mar. 

6 

9 

15 

iii     cal. 

Mar. 

6 

1 

9 

1 

15 

( 

u      cal. 

Mar. 

6 

2 

9 

« 

15 

2 

csl. 

Mar. 

r, 

3 

9 

3 

15 

5 

vi     non. 

Mar. 

6 

4 

9 

4 

15 

4 

v      nnn. 

Mar. 

6 

S 

9 

5 

13 

5 

iv      non. 

Mar. 

6 

6 

9 

6 

15 

6 

iii     non. 

Mar. 

7 

10 

16 

ii      non. 

Mar. 

7 

1 

10 

1 

16 

( 

non. 

Mar. 

7 

2 

10 

2 

16 

i 

vni  idus 

Mar. 

7 

3 

10 

3 

« 

S 

vn    idus 

Mar 

7 

4 

10 

4 

16 

4 

vi     idus 

Mar. 

7 

3 

10 

5 

16 

5 

v      idtis 

Mar. 

7 

6 

1« 

6 

16 

6 

ir     idus 

Mar. 

8 

11 

17 

iii     idus 

Mar. 

8 

1 

11 

1 

17 

( 

u      idus 

Mar. 

8 

2 

11 

2 

17 

i 

1 

51 

s 

ct  a 

X    ~ 

*  <v 

:e§. 

—    VI       - 

ss 

2 

0)   Q3 

3  =  s 

Cfi 

M 

s*  — 

■n 

__          ar! 

■-§ 

•o 

m 

S» 

O 

5 
.-. 

._  «•  5, 

C  M  £ 

*"  s  i 

fli 

.2 

"3 

3. 

1*3 

•a 

5.21 

Nolandum  quod  singulis   annis  anni  Domini  hic  mutamur,  et  cum  ijisis  pene  omnia  bujus  paglna? 
cumenta  ordimitur. 


argumenta  ordiuntur 

Quoniam  in  primo  dccennovalis  cycli  anno  in  Kal.  \ 
Januariis  luna  9  semper  csse  solel,  in  secundo  etiam 
anno  ejus  cycli  in  prxdiciis  Kal.  luna  20  aique  in 
leriiu  prima  ;  nnla  lunas  Kal.  Januar.  iu  primo  ordine 
posilas,  ac  dcinde  suis  i  rdinibus  onines  7  ferins  po- 
silas,  id  est,  dicm  Dominicuin,  i  feriam,  5,  i,  5  ei  6, 
6ive  sabbaium.  Post  hanim  qnoque  feriarum  ordines 
in  9  ordine  posiias  lonas  14  pasehales,  et  lunc  demum 
computa  cujusvis  anni  Kal  Jan.  qunta  occurral  feria, 
qiiotaque  in  ipsis  K.il.  lii  luni,  t  incipc  ab  ipsa  luna, 
lenens  ipsum  versum,  in  qua  xiatem  luna:  inveneris, 
quonlam  in  Kal.  Jan.  computasti  usque  dum  venias 
ad  nrdinem  feriae,  in  qua  easdeni  Kal.  invenisli;  et 
ibi  habes  lominicum  Pascnx  cum  luna  si.a,  quo- 
modo  in  eodem  anno  e  se  dehei.  Perge  qunuue  per 
eumilera  versum  usque  ad  ordinein  lnnarum  li  qnse 
posilie  sunl  in  ordme9,  eiibi  habeslunain  14,  inqua 
llebraicum  Pa>cha  esse  debet.  El  quia  deciesnuvies 
7  liuiii.  1 35,  tantolies  liic  sunt  dies  paschales  Domi- 
nici  dcscripti.  Quos  si  per  4  parlem  nmlti  lica\eris. 
il  esl,  quater  cemeni,  quater  triceni,  quaier  lerni, 
fiuut  in  summa  d52,  qitce  sunmia  est  anni  magni.  Et 
cwn.per  133  aimns  diversus  sii  cursns  !eiiariiii>  ad 
linijni  propier  raiiunem  bissesli,  posl  oo^  annos  ad 
emmlem  ordmem  reiil.  Sicque  tit  ut  lolius  anni 
magni.pas.  halium  ordinum  absque  errnre  li*c  for- 
inuli  cuntineat  veritatem,  prxlerquani  unu  lantum 
in  It.io,  uhi  commuiii  anno  inveneris  15  lunam  iu 
Doiiiinico  die  Pasclue,  posl  multos  anno?  invenies 
eam  16  ihi  esse  debere  semel  tanlum,  011»"  res  nuiluin 
i.iiu:n  aBerl  errorem. 


►«-*     i«r-     w  ^ts^     ifiM.     t©^     b»        Luua 

•int:i-;.is-3Eit-iSi-»iiii-s  j  Januarii 

ra  nra  vrpr--  rr=  rTD  *?  rr  ?■  rr  *r  •?• 

«OB|l3K»l-ll5'-l(Ol!B-.BP* 

-•  ?  ~~?  ~~-a.~r  L  •   =  ~~'^~~ L  Dominica. 

—    -»   —  .     ~a  —  .  — ■  -3         —  -t  —  .  —  ~i 

X  X   <    -f   X   ~*    ■' 


—    M  X    ^    <     X  ^ 


rf  ■*•  vr  9?  pr^  **  r-  k-  zr  -•  *-  ~r  ~r  ~r  r-  tt  -r  -. 

*   s   ^   -^,   ; —  _•   j   -  w  j  ^*  t   ..    1:  w   -  ^  r   ■ 


Ftria 


— ;  ~t  — ;  "9  *     — :  ^  -     —  •  -3  *     —,~i—'.~i'     Zl'.  .     ' 

-.  —  (_  —  ti:  —  —  ——  —  —  —  —  —  —  r^,—  t^.—  LUM. 


*^xr<x  =  x>« 


B  . 


5:  "2  i."2  -'  t  —  •»  «  ■:  «  1  "c  b  -  -:  gr^  -i 
— -  y  ZT.  ^  ■    z:  r3      r:.  "»  =.  z.  T1  ^:  *>  '    e*  ■»  ■ 

—  —  —  —  Kl^ijl^Ui»  ti>-*  *-»-***■-*— .  K9  •*■  I  111)'» 

^—        ^i  H**=        x<        x<x~« 

a:  i.-™^  -  ^  h  p- »  i!  .«  »■— «  r~w  s*  r~   Veria 
c:  r=  *  r1  ■  ■  =i  •  -:  .*i '  5s  r1     r*  ■  ^-  f1  * 

*J  yt »  *  «  w  ?  o:  »  -j  O  C>  •*■  *J  w  »  -  cs  »  i-uii». 


7_l 


BKU*:  VEN.  OPER. 

M  BM  m    ~  M    -    3    »-  r*.    -  M  5   | 

B         *"     5         5         2  H 

pr »  s:^-o  ■-*-*■*-■-■■  _-r -,r  ?l  *--*  _?  ____--■  2  WtFl 


PARS  I.  SKC.T.  II.  -  IMDASC.AUCA  DUBIA  F.T  SPURIA. 


75« 


Feria 
qtitnla. 


«-•^joeSc  — »tJ  jToi  »o«  =  S  — 5s3—  J.uua. 


A  pcr  omnia  de  castero  sii  concordia  :  .iquidcm  14  lu- 
nas,  uiin  supi  riori  pagi ia,  liic  9conlineal  linea.  Ex 
quihus  siiigulis  in  eodemversu  contra  se  posila  oriun- 
iin  7  Kalendaria,  quac  sequuntur  Kalciidariuin  in  quo- 
libel  antio  14  lnn.r  debiium,  juxla  dccrelum  Mici-iii 
concilii  sancloruin  cclxwii  Pairuin. 


c->-_->^ -.>-_"*>-_--,  >£>>_■>£  Fenateiia. 


Yb  3  di  >■  1  3  m  s  3  <  E  M  S  s  **  S  5 

_•;    —    --~    —    _-    —    *"-_-—      •_--_-:    —    -«_—•■*• 


E  Bii*"  > 


T3  WT  *ra  vrvr. 


r_ 1  _  —■  —  .T-  *".  _  -  _J  —  ^,  —  »-,  -■  __  S  *-•  — 

S  fKS  H  ■  rEg  r*  5  ■  _,*  o  »*  w  °- 
-4-?  fc--?  --«;.   Pj.--?  •-•-?•-•-'       Peria 


•4"n»v>MM»o%M<go:o'^oic^oi> 


fs  PEI  rrsrg  *;_-*■■_--*  s_-§  rrs 

.—  ■  ^  —  p  .—  —  p  .  r.  ri;  rp  r.  ^ 

S  _.-_  >  >  K  >  >  SS  >■_  >r  _.-}  >  k>  X  >-g 

»--  i«  _-__*■_•-_*--_■--_•_-.-•■  Mhr*|#AH|«*|#»*MI       i  „_. 

o.  — i  —  oo  —  «ocxo^uoc»  — io«-      Luua, 


DomititcJ. 


B 


>«-::<  =  ;-<<„_<_<  =  -<_.«<  = 
3      -  _      _a      _s      _  _      ■ 

_.!  s_=  __?■_  tf^ES  !"•___!  _  EP 


■  h  ■*  _a  m  s  ; 


_■*-*____■-  _*-*•*_*_-_ 

a_  >-?  >>  ?  >-s  a_  >■?  _  teiffi 


Ferla 

sccutiiia. 


Et|: 


r  — S:  ye  ~ '  5:  ~ '  ri  nfs^rgrD  _;»••- 


"  ie  >■_"  >  >■_"  >  >  -">-_■  _.*• 


>_. 


>*_ 

>*"■■£■*■ 

S7p-*S 


Luna   oona. 


sssssssisssjssssgss-;-   *-«<»■ 


>.<  =  _< 


______*___  Dccennova- 

«oo-43i_i*._i_9  —  eea^nao-Mu-  ns UUaierus. 

Primo  decennovalii   cycli   anno ,   quando   nulla 
epacta  ponitur,  in  Kal.  Martii  luna  5)  invenitur;  se- 
eundo  -0,  terlio  1.  quaito  i.  luna.  Liaruin  Kal.  Mar- 
liarum  lunas  per  19  annos  collectas,  primo  pralixi- 
mus  ordine,  secunrlo  14  lunas  paschales  :  at  deinde, 
7  rjui  sequuntur  ordinibus,  feriarum  raiionem  descri- 
psiinus.  Cum  igiiur  j>ascbalis  fesli  14  lunam  diemque 
Pascluc  cum  luna  sua  nijiiivis  anni  decennovalis  in- 
venire  desiileras,   impecta  luna  Kalendarum  supra  < 
scriptarum.  cousiderataque  feria  qua  ipsrc  occurrant 
KalemLe,  tene  ipsam  lineam  a  primo  ordine,  in  qua 
aeiatem  deprehenderas,  eamque  sequens  devenies  ad 
erdinem  secundum,  in  qua  li  lunam  paschalein  re- 
peries  :  inde  quoque  per  eamdem  lineani  pervenics 
ad  feriam  in  qua  prajfati  mensis  habui.li  Kal.,  ubi 
diem  paschx  cum  luna  sua,  liuea  quam  tcnueris  lihi 
oslemlel.  Verbi  g  atia,  si  prima  feria  Kal.  M.irlii,  iu 
I   feria  quaii»  posuimus,  ipsum  diem  Paschx  cum 
luna  sua  invenies;  si  vcro_,  siniililerin  ea,  ut  in  1 
diximus,  diem  el  lunam  reperies  annolalam.  Quae 
inqtiisilio  usque  ad  7  feriam  simili  modo  proceUens, 
nuCa  tinqinin  falsilate  notatur.  Quin  hujus  argumenti 
ralio  per  135  aniios,  qu  id  est  anni  magni  pars  4, 
li  ma  siabilitate  progredilur  :   quae  cum  ad  lincm 
usque  deducta  fnerit,  rursum  in  sese  reJiens  cxpli- 
cabitur,   atque  cxplicata,   in  se  semper  revcrlitiir. 
Porro  iiunccyelum  ita  ordinavimus,  ut  in  capilc  de- 
cennovalis  quem  posuimus  in  t  feria  K  >l    Marlii,   c>.  rj 
coucurrens  tertios,  qui  pnnitur  in  anno  I  praeparj- 
tionis  bissexli.  Sed  quia  solaris  cyclus  2$  lustris  19 
peragitur  annis,  non  aiile  ad  euimiem  locum  coneur- 
rens,   quein   diximus,   reveititur,   duin  55.  expleat 
annos,  liunc  cycluin  qualer  circmneat  :  qiiam  siuu- 
niam  ulerque  circultis  pr>r  aliertilrum  efliiit  mullipli- 
eatui.  Scifiulum  veio  quod  hoic  pagina  nihil  a  supe- 
riore  discrepal,  nisi  qu  »1  illa  lauai  Kal.  Jan.,  isia 
coniiuct  Martiarum,  queo  t.niicn  uir_)qiia  euiuilcm 
roulinent  moduin.  Iloc  quuqiie  diHeru  it  quod  qu:e 
Kaleudaria  subnotanitir  5  1'eruB  liin.itioiiiim  J.uiii.ini, 
m.'i  urriini  Doutinica  die  ipso  ordlllt  s  li  lutialionilius 
Martii.  Cumqiie  utriustiue  pagiti.t:  ejDitolQ  sint  K.il.-u 
darUffl  luna;,  ferix,  ct  Kuh-iilaria  paschalis  diei  cuni 
.uis  luiialiniiibus,  Imc  UnO  dilferutu  quod  dissiuiiliter 
rurriiiit    Nam  ui  di(  iiiin  csl,  Kaleudaria  qux  stibno- 
laiitui  K  ftjrlB  J  ni  hlo  ptoveniunl  Douilnlca  Martii  ; 
t't  i|ikc  ibi  C  lcria,  hic  lcribUQlur  in  1;  nl  luli  niudo 


tfS  _E*3  >^T_?r 
vorvov»  rb 

>L"  _.L  > 


!S*fi 


as>-6  >>b:>-c  _>'_>_^>kv~ 

M5-i-e^--_  -■  v—  -i  u_Tb  — Jr_—  -, 


Kei  ia  terlia. 


Luna. 


X    <    <   X    <    < 


a^t-_   c  .--_  c   ».-   .«,_   r 


Feria 
quaila. 


rru  rrs  r- 

•»   5  _  t.  Q  M 

S.-S  _S.^-o  -S."--1  ."•  S--o  ?  £-.-=  H."_?  ."-  -^  -* 

tJC--l_--._____.^---_--|^-----.-^t>2----lv_) —■■*-•  r 


<  M  -a  <  M 


**r  rr  ??  -«--  -_•■  x*  w  =■  *«r  -«-'  s-  ■ 

-1  __-  *-  •-  r~  M  --'  -    -'  *-  .    - 

Ki_r  S  fc-g  ac  >-g  K  >*o  SS  >  -E  >*o  s  >-? 


C-JOvl--J-,-X-iCjIXU- 


--r-r------r---<--**'-r--r-r*^ 

_,     :_     -.-    c_>    --*  fc    V     —  i_>     l_>     :-•     t-     _f_  *-    B.     —  W     --    _— - 

»,-o  ---o  --*_»>t  -i  ft--0  *»_»^'  »*__  --  *».^  ■*• 


Feria 
quiuta. 


Luaa. 


Feria  aeuj. 


I.una. 


-.  -       - 


-=•-•=■--  »r  -■  -r  -r  -•  x-  t— 

c.  o.  —  _  _„  _  _  _  _- 


tEr-     o  _• 

.    — --_      bablialum. 


_• '_. > ^  > >-^> ^-*.>-^>> 
_>-ci  >-o-3  >•_  _•>-  d"  -  ■_  _•■->  S>-; 
_■-•—  -i^-   l«o,   b   -.,-    -.aiX >■. 
B:  -I  •    J» "    •    !•  ■    ='.-••    =:  •    •    Jt  •    =:  .">  • 

—  —  — ...t>_ ,.i  —  ^fi  —  __t_  —  _      i  ..... 

-t_X__CT5  7.tD-l9_0-l__-__  ~UU_. 


<  *      a 

w  -r  S'  r-  >-• 

to  _  ._•  w_  _ 

_->? 

■tt  o    -» 


=  2-=*4--_*_.-.3i_«-il 


j  rr-r-r-rs-Jfr  xro 
—  '   *-*  o  r* ,—     r~ .— ■     -    3      .—  9 

>->>_->■-.  _•>-?>>?»■> 


l.iina  oe.-i- 
n. a  .|U-i  u 
l'a>cli_t. 


Monses  h  o  iluodecim  iiinucraiiiui  orJine  ju\ia  __■ 
incniiii  el  oi.l  iii-r.i  i-l.iriim  M  rolnioiiiruui,  ut  n.i.  j. 

Og-oai,  csi  ad  ooto  vciiu» ;  _udecai  au-tii  _d 
uudoclui 


755  HPHEMEUIS  TS4 


ogcl. 


HPHEMERlS 

i 

50 

c 



9 

10 

9 

10 

tl 

13 

13 

14 

16 

16 

19 

19          Ogll. 

c 

I 

11 

c 



20 

21 

20 

21 

2-2 

25 

21 

25 

27 

27 

29 

29 

p 

s 

22 

e 

_ 

l 

2 

1 

2 

3 

4 

3 

6 

7 

8 

9 

10 

c 

4 

5 

V 



«2 

13 

12 

13 

14 

13 

1«5 

17 

18 

19 

20 

21 

c 

5 

14 

c 



23 

21 

23 

21 

23 

26 

57 

28 

30 

30 

2 

2 

« 

6 

25 

e 

_ 

4 

5 

4 

3 

6 

6 

8 

9 

11 

11 

13 

13 

c 

7 

6 

c 



13 

15 

13 

16 

17 

18 

19 

20 

22 

22 

24 

24 

« 

8 

17 

e 



26 

27 

26 

27 

28 

29 

30 

1 

3 

3 

5 

5 

r. 

9 

27 

c 

— 

7 

8 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

14 

14 

16 

16      euih'. 

C 

10 

9 

c 



18 

19 

18 

19 

20 

21 

22 

25 

25 

25 

27 

27 

e 

lt 

20 

e 



29 

50 

29 

50 

1 

•» 

3 

4 

6 

6 

8 

8 

c 

« 

1 

c 

_ 

10 

11 

10 

11 

12 

13 

13 

15 

17 

17 

19 

19 

c 

15 

12 

c 

_ 

21 

22 

21 

22 

23 

24 

25 

26 

29 

29 

30 

30 

c 

11 

25 

• 

_ 

3 

5 

2 

5 

4 

3 

6 

7 

9 

9 

11 

11 

c 

13 

4 

c 

_ 

13 

14 

13 

14 

15 

16 

17 

18 

20 

20 

„ 

22 

c 

16 

15 

e 

_ 

24 

23 

21 

23 

2i> 

27 

28 

29 

1 

1 

3 

3 

e 

17 

26 

e 



$ 

6 

3 

6 

7 

8 

9 

10 

12 

12 

14 

14 

c 

18 

7 

c 

tmm 

16 

17 

16 

27 

18 

19 

20 

21 

23 

23 

25 

23 

0 

19 

18 

0 



27 

28 

27 

28 

29 

50 

1 

2 

4 

4 

6 

7 

c 

Duodecim  mentet  anni  civiht,  q:ii  et  communis  dicilur. 
Signa  xodiaci  sunt  12;  taraen  bic  non  sequunlnr  serundum  earum  serieai  et  siium,  alioquin  Aries  debcret 
esse  in  ioco  1,  Taurus  in  secundo,  et  sic  de  caeieris. 
1  2 

1  Aquar.     Pisc. 

2  Pisc.       Aries 
5    Arn»      Taur. 

4  Taurus  Gem. 

5  Geni.  Cance 

6  Cancer  I.eo 

7  Leo  Virgo 

8  Virgo  Uhra 

9  Libra  Scor. 

10  Scorp.     Sagil.      Capr. 

11  Sagit.      Capr 

12  Capr.       Aqu. 


3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

lt 

12 

Aries 

Taur. 

Gcm. 

Canctr 

Leo 

Virgo 

Libra 

Scorp. 

Sagit. 

Capr. 

[, 

Taur. 

Gem. 

Cancer 

Leo 

Virgo 

Libra 

Pcor. 

Sagit. 

Capr. 

Aqu. 

s- 

Gem. 

Cancer 

Leo 

Virgo 

Libra 

Scor. 

Sagit. 

Capr. 

Aqu. 

Pisc. 

?- 

Cancer 

Leo 

Virgo 

Libra 

Scor. 

SagiU 

C.ipr. 

A'|u. 

Pisc. 

Aries 

,„«. 

Leo 

Virgo 

Lihra 

Sccrp. 

Sagil. 

Capr. 

Aqu. 

Pisc. 

Aries 

Taur. 

11- 

Virgo 

Libra 

Scor. 

Sagit. 

Capr. 

Aqu. 

PlSC 

Aiies 

Taur. 

G.m. 

l5- 

l.ilirj 

Scor. 

Sigil. 

Capr. 

Aqu. 

Pisc. 

Aiies 

Taur. 

Gem. 

Cancer 

1?  1 

Scor. 

Sagil. 

Capr. 

Aqu. 

Pisc. 

Arles 

Taur. 

Gem. 

Caucer 

Leo 

19 

20  - 

Sa.^it. 

Capr. 

Aqu. 

Pisc. 

Aries 

Taur. 

Geni. 

Cancer 

Leo 

Virgo 

21    s 

22 

Capr. 

Aqu. 

Pisc. 

Ar.es 

Taur. 

Gem. 

Cancer 

I.eo 

Virg. 

Libra 

2i  ■ 
23  s- 

Aqu. 

Pisc. 

Aries 

Taur. 

Gem. 

Cancer 

Leo 

Virg. 

Libra 

Scor. 

26  s 
57   s- 

Pisc. 

Aries 

Taur. 

Gem. 

Cancer 

Lco 

Virg. 

Libra 

Scor. 

Sagil. 

29  , 
50  *• 

n 
a 

.2 

m 

Jj 

9 

n 

B 

•rt 

03 

& 

a 

B 

V 

xt 
o 

to 

u 

1       1      s 


— 

»i™a.™  a  e  t»  o  s 

tfaS-<i!a-»^<WOi5Q 

I       9       3       4       5       6       7       8       9      10      11      12     15      14      15      16      17      18      I!) 


a        r  q  p 


2  2  n  I 

3  3  p  o 

4  4      t  b       s  a 
»  5 
6  6               q                          p 


m  u 

q  p  o 

u  t  b        s  a 


ii 


q  p 


7      u 

8  8 

9  9      a        r  q  p 

10  10  Ou  cl  bs  ar  o 

11  II 

12  12      b        s  a        r  q  n 

13  13 

14  14 

15  15      c       t 


(1        u 
'i  c      t  b       s  a 


q 

16  16  f  e  d      u  c       t 

17  17  f 
18l8du                ci                 bi               ar 
*»     «^                     g                       f                        e                      d       a 


20  20      a 

2t  2t   e  d   a       c   l       b 

22  22  li  g  f 

23  23       b 


g 


3  ll 


24  24   f  e  d   u      c 

g 


25  23  i  h 

26  26       c  li 


g  f  e   ^       d 


u 


28  28  k  i  h  c  f 

29  29      d  c  b         a    fc       k 

30  50   h  g  f 


»1    t  1  k  i  h 

32   8      e  (1  c  b  1 

53   5  i  b  g         f  e 


?! 


q 

in 

50 
1 

2 

n 

3 

r 

4 

5 

0 

6 

s 

|i 

7 
8 
9 

t 

to 

11 

q 

12 

u 

15 

t4 

a 

r 

13 
16 
17 

b 

s 

18 
19 

2<> 

c 

t 

21 

22 

25 

il 

ii 

2i 
93 

a 

2« 

e 

27 
98 

b 

29 

f 

1 

2 

c 

5 

755 


RED.E  VEN.  OPER.  PARS  I.  SECT.  II.  —  DJDASCAI.ICA  DIBIA  ET  SPURIA. 


766 


M 

4 

m 

1 

k 

i 

b 

8 

4 

33 

B 

f 

e 

d 

c 

m 

i 

B 

36 

6     k 

I 

b 

g 

f 

e 

d 

• 

37 

7 

■ 

Ul 

1 

k 

i 

h 

7 

58 

8 

8 

f 

e 

d 

n 

m 

8 

39 

9      1 

k 

» 

h 

g 

f 

e 

9 

40 

10 

B 

m 

1 

k 

1 

10 

41 

11 

k 

g 

f 

e 

0 

n 

11 

43 

12     m 

i 

1 

i 

h 

g 

r 

12 

43 

13 

p 

0 

D 

m 

1 

k 

15 

44 

H 

i 

h 

B 

f 

P 

0 

14 

45 

15      » 

■ 

i 

1 

k 

1 

b 

8 

15 

46 

16 

q 

P 

0 

n 

m 

1 

16 

47 

17 

k 

i 

h 

g 

q 

P 

17 

48 

18      o 

n 

m 

1 

k 

i 

h 

18 

49 

19 

r 

q 

P 

0 

D 

ro 

19 

30 

20 

1 

k 

i 

h 

r 

q 

2it 

51 

21      p 

0 

B 

m 

1 

k 

i 

21 

82 

22 

s 

r 

q 

P 

0 

n 

22 

»3 

23 

ta 

k 

i 

s 

r 

25 

51 

21      q 

P 

0 

n 

m 

1 

k 

21 

55 

25 

t 

s 

r 

q 

P 

0 

23 

58 

26 

n 

10 

1 

k 

t 

s 

26 

57 

27      r 

q 

P 

0 

n 

m 

1 

27 

58 

28 

B 

t 

* 

r 

q 

P 

28 

39 

29 

0 

n 

m 

1  . 

0 

t 

29 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

11 

15 

16 

17 

18 

19 

1 

.m 

j 

a 

■i 

s. 

.r 

.f 

P- 

.0 

.c 

m. 

.1 

u. 

.1 

.h 

r. 

•q 

.e 

0. 

1 

2 

.n 

b 

b 

.k 

t. 

.s 

1 

q- 

•P 

.d 

n. 

.1!) 

-a 

a 

J 

s. 

.r 

.r 

P- 

3 

3 

.0 

.e 

c 

.1 

u 

■t 

r. 

•q 

■  e 

0. 

.D 

.b 

b 

.& 

t. 

J 

.g 

q- 

3 

4 

.p 

.d 

d 

iii 

.a 

a 

,1 

s. 

.r 

f 

P- 

.0 

-C 

c 

.1 

u. 

.t 

.h 

r. 

4 

5 

•1 

.e 

e. 

u 

.b 

b 

.k 

t 

j 

•8 

q. 

•P 

d 

d 

.iii 

J 

a 

,i 

s. 

5 

6 

.r 

.f 

f 

.0 

X 

c 

.1 

u. 

.1 

.li 

r. 

•q 

.e 

e 

.n 

.b 

b 

.k 

t. 

6 

7 

.s 

-g 

I 

•P 

d 

d. 

.01 

.3 

a 

J 

s. 

.r 

.f 

t 

.0 

■e 

c 

.1 

u. 

7 

8 
3 

.1 

.h 
j 

•q 

.r 

e 
.f 

e 
f 

.0 

b 
.c 

b 
e 

■  k 
.1 

t. 
u. 

.s 
.t 

1 

6 

•P 

•q 

.d 
.e 

d 
e 

.iii 
.n 

J 
.b 

8 
9 

(0 

b 

.k 

k 

.s 

•8 

X 

P 

.d 

d 

iii 

.a 

a 

.i 

i 

.r 

.r 

f 

.0 

.c 

10 

II 

e 

.1 

1 

.1 

1 

h 

•q 

.e 

e 

n 

.b 

b 

-k 

k 

-s 

1 

8 

•  P 

.•1 

11 

19 

d 

m 

m 

a 

.i 

i 

.r 

.f 

f 

.0 

.c 

c 

.1 

1 

.1 

b 

■q 

.e 

12 

13 

6 

.n 

D 

b 

.k 

k 

j 

•g 

g 

P 

.d 

d 

.01 

m 

a 

A 

i 

.r 

.r 

13 

14 

f 

.0 

0 

c 

.1 

1 

.t 

li 

b 

•q 

.e 

e 

.0 

n 

b 

Jt 

k 

J 

I 

14 

15 

l 

•P 

P 

d 

m 

m 

a 

.i 

i 

.r 

.f 

f 

.0 

0 

c 

.1 

1 

i 

15 

16 

■q 

q 

e 

.ii 

n 

b 

.k 

k 

.5 

•8 

l 

•P 

P 

d 

.m 

m 

a 

J 

16 

17 

i 

.r 

r 

f 

.0 

0 

c 

.1 

1 

.t 

h 

•q 

q 

e 

.11 

n 

b 

■k 

17 

1S 

k 

.S 

s 

8 

■P 

P 

d 

•m 

m 

a 

.1 

i 

.r 

r 

f 

.0 

0 

c 

.1 

18 

w 

1 

.t 

t 

E 

•'1 

q 

e 

.n 

u 

b 

.k 

k 

.s 

s 

g 

P 

P 

d 

ni 

19 

20 

ni 

a 

u 

i 

.r 

r 

f 

.0 

0 

c 

.1 

1 

.t 

t 

h 

•q 

q 

e 

.0 

20 

21 

n 

b 

a. 

k 

.S 

s 

g 

P 

P 

d 

.iii 

m 

a 

u 

i 

.r 

r 

r 

.0 

21 

22 

0- 

c 

b. 

1 

.1 

t 

h 

q 

q 

e 

.n 

n 

b 

a. 

k 

J 

s 

g 

•P 

22 

-25 

P 

d 

e. 

m 

a 

u 

1 

•r 

r 

f 

.0 

0 

c 

b. 

1 

.1 

t 

h 

•q 

23 

21 

q 

e 

d. 

n 

b 

a. 

k 

s 

s 

g 

P 

P 

d 

c. 

m 

a 

u 

i 

.r 

21 

25 

r 

f 

e. 

0 

c 

b. 

1 

t 

l 

h 

■q 

4 

e 

d. 

D 

b 

a. 

k 

J 

25 

26 

3 

8 

f. 

P 

d 

c. 

m 

a 

u 

i 

.r 

r 

f 

e. 

0 

c 

b. 

1 

■  t 

26 

27 

t 

h 

8- 

q 

e 

d. 

n 

b 

a. 

k 

.s 

s 

g 

I. 

P 

d 

c. 

m 

a 

27 

28 

u 

i 

li. 

r 

f 

e. 

0 

c 

b. 

1 

.1 

t 

h 

g- 

q 

e 

d. 

n 

b 

28 

29 

a 

k 

i. 

s 

R 

f. 

P 

d 

c. 

m 

a 

u 

i 

b. 

r 

f 

e. 

0 

c 

29 

30 

k> 

1 

k. 

t 

li 

f. 

q 

e 

d. 

n 

b 

a. 

k 

i. 

s 

8 

f. 

P 

d 

30 

1 

c. 

m 

1. 

u 

i 

h. 

r 

f 

e 

0 

c 

b. 

1 

k. 

t 

b 

t 

q 

e 

31 

;> 

d. 

a 

m. 

a. 

k 

i. 

s 

B 

f. 

P 

d 

e. 

m 

1. 

u 

i 

r 

r 

32 

5 

e. 

0 

n. 

b. 

1 

k. 

l 

ti 

8 

q 

e 

d. 

D 

m. 

a. 

k 

i. 

s 

8 

35 

4 

r. 

p 

0. 

c. 

ni 

1. 

u 

1 

h. 

r 

f 

e. 

0 

0. 

b. 

1 

k. 

t 

h 

31 

5 

g- 

'i 

P- 

d. 

u 

in. 

a 

k 

i. 

s 

8 

f. 

P 

0. 

c. 

m 

1. 

u 

i 

35 

6 

ll. 

r 

q. 

e. 

0 

n. 

b 

1 

k. 

t 

1 

g- 

q 

P- 

d. 

n 

u. 

a. 

k 

36 

7 

i. 

s 

r. 

f. 

P 

0. 

c. 

m 

1. 

u 

i 

h. 

r 

q- 

e. 

0 

B. 

b. 

1 

ST 

6 

k. 

t 

s. 

8- 

q 

P- 

d. 

n 

in. 

a. 

k 

i. 

s 

r. 

f. 

P 

0. 

c. 

m 

38 

9 

1. 

u 

t. 

B. 

r 

q. 

e. 

n 

n. 

b. 

1 

k. 

t 

s. 

t 

q 

P- 

d. 

ii 

39 

10 

m 

a. 

u. 

i. 

s 

r. 

f. 

P 

0. 

e. 

iii 

1. 

u 

t. 

r 

q- 

e. 

« 

40 

11 

n. 

b. 

a 

k. 

t 

s. 

g 

q 

P- 

d. 

n 

ni. 

a. 

u. 

i. 

s 

r. 

f. 

P 

41 

12 

0. 

c. 

b 

1. 

u 

t. 

h. 

r 

q. 

e. 

0 

n. 

b. 

.a 

k. 

t 

». 

8 

q 

42 

13 

P- 

d. 

.c 

U) 

a. 

u. 

i. 

s 

r. 

1. 

P 

0. 

c. 

b 

1. 

u 

t. 

h. 

r 

43 

11 

q- 

e. 

d 

n. 

b. 

a 

k. 

t 

s. 

g- 

q 

P- 

d. 

X 

m. 

3. 

u. 

i. 

s 

44 

15 

r. 

f. 

e 

0. 

c 

b 

1. 

u 

t. 

h. 

r 

q- 

e 

.(1 

ii. 

b. 

.* 

k. 

l 

45 

16 

s. 

1: 

f 

p. 

d 

.c 

m. 

a. 

u. 

i. 

s 

r. 

f. 

.e 

o. 

c. 

.b 

1. 

u 

48 

17 

t. 

-8 

q- 

e 

.d 

n. 

b. 

.1 

k. 

t 

s. 

8- 

.f 

P- 

d. 

.c 

ui. 

j. 

47 

18 

u. 

j. 

.h 

r. 

f. 

.e 

o. 

t. 

■  b 

1. 

ii 

t. 

b. 

•K 

q 

e. 

d 

B. 

h. 

48 

19 

.1 

k 

,1 

s. 

g. 

.f 

P- 

d. 

.c 

m. 

a. 

u. 

i. 

h 

r. 

r. 

.6 

0. 

c 

4'J 

20 

.0 

l. 

.k 

t. 

E. 

■1 

q- 

r. 

.d 

n. 

b. 

.1 

k. 

.1 

s. 

8- 

.r 

P- 

d. 

80 

21 

.c 

in 

.1 

u. 

i. 

h 

r. 

k 

.a 

0. 

c. 

b 

1. 

k 

t. 

h. 

■K 

q- 

e. 

51 

22 

.d 

n. 

iii 

J 

k. 

.1 

s. 

g- 

.r 

P- 

d. 

.c 

01. 

.1 

u. 

i. 

b 

r. 

52 

23 
2« 

.e 
.f 

p 

.n 

.0 

.0 

.c 

1. 

iii 

.k 
.1 

t. 
u. 

h. 
i. 

•8 

il 

q- 

r. 

e. 
f. 

d 

.e 

u. 

0. 

.in 
.n 

.« 

b 

k. 
1. 

.1 

.k 

s. 

1. 

t 

53 

st 

a 

I 

'1 

•P 

.d 

ii. 

ir. 

.a 

k. 

.1 

s. 

t 

.f 

u> 

.0 

.c 

ra. 

.1 

u. 

I. 

3% 

26 

r. 

•1 

,1 

0. 

.u 

.b 

1. 

.k 

t. 

•8 

q- 

P 

d 

D. 

m 

J 

k. 

5« 

27 

.t 

s. 

.r 

f 

1' 

o 

.c 

Hl 

.1 

u. 

i. 

h 

r. 

q 

,a 

0. 

u 

.b 

1. 

37 

58 

k 

t. 

.■ 

g 

'1 

P 

.«1 

0 

III 

1 

k. 

.1 

|< 

.r 

.r 

•'• 

.0 

.c 

m. 

Ml 

2» 

.1 

u. 

.1 

J 

r. 

» 

.• 

0. 

n 

i) 

1. 

k 

t. 

j 

-8 

q 

P 

d 

B. 

k» 

767 

EPHEMKttlS. 

768 

ANNl 

t 

2 

S 

4 

0 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

14 

13 

16 

17 

18 

19 

Anes 

a 

B 

b 

c 

k 

e 

m 

g 

b 

1 

Apr. 

Taurus  } 

k 

e 

in 

e 

b 

0 

i 

d 

I 

f 

1 

b 

0 

i 

d 

1 

f 

a 

n 

b 

c 

3 

M.-iin 

1 

f 

a 

n 

h 

c 

k 

e 

m 

g 

4 

(ieimn  j 

c 

k 

e 

m 

e 

b 

0 

i 

d 

S 

Juuitu 

m 

s 

b 

0 

i 

d 

1 

f 

a 

n 

h 

6 

Cancer  1 

d 

i) 

b 

c 

1 

f 

a 

k 

e 

0 

h 

c 

m 

g 

b 

k 

e 

0 

i 

i 

8 

Juliui. 

Leo       j 

e 

m 

g 

b 

0 

i 

d 

1 

f 

a 

9 

0 

i 

d 

1 

f 

a 

n 

h 

c 

k 

10 

A  11(111-1. 

Vlrfie    } 

f 

a 

n 

h 

c 

k 

e 

ni 

g 

b 

11 

k 

e 

m 

g 

b 

0 

t 

d 

1 

12 

Seplem. 

Lihra    i 

g 

b 

0 

i 

d 

1 

f 

a 

n 

h 

c 

13 

1 

f 

a 

n 

h 

c 

k 

e 

m 

14 

Octobr. 

b 

c 

k 

e 

iii 

g 

b 

0 

i 

d 

15 

Scori  iej 

iu 

g 

b 

0 

i 

d 

1 

f 

a 

ii 

16 

Noveinh. 

i 

d 

1 

f 

a 

n 

h 

c 

k 

e 

17 

Sagitla.  | 

Capric.   1 

n 

b 

c 

k 

e 

m 

g 

b 

0 

19 

Lle   cluli. 

k 

e 

ID 

g 

b 

0 

i 

d 

1 

f 

a 

20 

0 

1 

d 

1 

f 

a 

u 

li 

c 

21 

1 

f 

a 

II 

h 

c 

k 

c 

in 

b 

22 

ianil.il'. 

1 

k 

e 

m 

g 

b 

0 

i 

d 

23 

A'iu;ir.   1 

m 

g 

b 

1 

f 

0 

3 

i 

d 

n 

h 

c 

1 

f 

a 

k 

e 

n 

li 

c 

-24 
23 

Februar. 

I'i  ces    j 

n 

b 

c 

k 

e 

m 

g 

b 

0 

i 

d 

26 

iii 

g 

b 

0 

i 

d 

1 

f 

a 

27 

Uarliui 

Aries 

0 

i 

d 

1 

f 

4 

ii 

h 

c 

k 

e 

28 

C. 

C. 

E. 

C. 

C. 

K. 

C. 

E. 

c. 

c. 

E. 

c. 

C. 

E. 

C. 

C. 

E. 

C. 

E. 

Cnmiiiunis  annus  vocatur  etiam  simplexel  planus,  A 
et  cmistal  duodeciin  meusibiis,  quorum  ct  ordo  el 
nouvna  jam   hic  sequuntur   :   videlicet    secundmn 
aslra  et  sccundum  llebrieos  : 


1    Aprihs, 
1  Miins, 

3  Jiiuiiis, 

4  Julius, 

5  Augustiis, 

6  Septcmber, 

7  Oi  tobcr, 

8  Nnve  i  ber, 

9  Deceniber, 

10  Janunrius, 

1 1  Frbruarius, 

12  Marlius. 


In  bisee  duobus  prioribus,  habetur 
Ver. 

El  in  i  tis  tribus  mensibiit  habeiur 
^Eslas. 

Islis  tribus  mensibus,  hubelur  Au- 
lumnus. 


Et  in   islis   Iribus  iilliinis 
lliems. 


Iiabelur 


llic  incipil    prima    pars   qualuor 
temporum  anni,  dicta  Ver. 

Einbolismicus  annus  dicitur  annus  transitmn   ha- 
bens,  seu  potius  lran<-censiim  :  quoniam  transceiidil  ,> 
annum  conununcni  uno  lunari  meiisc. 

Cyclus  deceuinovalts,  aut  cursus  19  annoruin,  est 
illud  rcrlum  amiurum  spatium  post  quotl  omiies  lu- 
nationes  in  eamdem  horain  redeunt  iu  qna  prius 
fuerunt. 

Epactrc  est  illud  residuum  dierum,  borarum  et 
minularum,  quod  inanet  ex  embolisino,  el  reserva- 
tur  ad  sequentem  annum. 

Siquidem  totain  amialis  circuilusseriem,  quae  duo- 
decim  mensibus  contiuctur,  alphabetis  distinximtis  ; 
ila  duntaxat  ut  prinius  et  secundus  ordo  vicenos  et 
septenos  dies,  lerlius  autem  uno  auiptius  comple- 
i-iatur,  illo  videlicel  qui  de  lertio  rcpetilis  oclu  boris 
superOuis  accrescit,  quia  luna  moralur  in  iinnquoque 
s  gno  unileciin  diebus  et  sex  horis  el  bisse,  id  est, 
duas  lertias  parles  unius  bunc.  Bisse  ergo  repetito 
duoiecies,  efliciuiHur  oclo  horse  in  anno,  id  est, 
lunari  rircuitu  :  ex  qu  bus  ocio  horis  per  ires  an- 
nos,  id  es  ,  luuares  ciicuilus,  crescit  dies  unus  :  si 
tamcn  itle  dies  non  invenitur  in  pagina  regulari,  G 
quamvis  in  annali  iiivenialur  locus  vacuus  inter  o  « t 
n  m  teitio  lo.o.  De  se\  vero  horis  crescit  dies  in 
quarlo  signo,  et  proplerea  quartum  signum  mullipli- 
caiur  seiuper  ler,  has  suhil  litler.is  :  sed  allernis  ap- 
po.-uumis,  id  est,  iniervalla  fecimus,  ibj  unam  scili- 
cel  in  eo  relin  .uendo  \acuam.  Plures  cnim  dies  sunt 
in  circuitu  Iun:c,  in  alphabclo,  sed  quia  non  silljtul.s 
diebus  apposuimus  eidem  operi,  id  csl,  annali  li- 


licTo  :  quoi  enim  litieras  iapii,  tot  eiiam  annos,  id 
est  lunares  circniius,  coinpreliendii. 

Ouare  u«n  invenitur  locus  vacuus  inter  o  et  « 
terlia  vice  in  pagina  regulari,  sicul  invenitur  in  an- 
naliserie?  Ideo  non  inven  nir  qu  a  vigimi  seplein 
diehuset  octi  liors  'una  zudiacum  perc.rrit,  etlii- 
lcra  uniustuju  que  d  ei,  vel  locus  vaiuus  in  pagiuu 
regulari  esi,  el  idem  alphabetu  u  tred  ciescnmruta- 
lur  iu  uno  ai  n  >  :  et  si  locus  vaeuug  fuisset,  viginti 
(ii  to  ies  invenireniur  in  unnquuque  circuilu  ;  et  hinc 
maximus  crevissel  error,  si  u  ter  «  ctn  locas  fuisset 
vacuus. 

tem  qnxritur  quomodo  iu  pagina  regulari  inve- 
irlur  illud  s  dus  qno  1  per  locum  vai  u  .m  inter  o  el  a 
signilicalur  in  annali  serie  in  tertio  circuilu,  ciim 
niillus  loci  s  vacuus  in  illa  pagiua  iiivenilnr.  Ad  hnc 
hreviter  respondere  possmnus,  quod  inier  o  et  « 
illud  sidus  co^nosciiur  similiiudine  bissexti,  cui  nul- 
lus  cst  lucus  vacuus  in  annali  serie,  sed  inseritur  iu- 
ler  ilu  is  solares  d:es,  id  rst,  inter  septiiuum  el  se.x- 
tiini  Kalendaruiu  Muriiarum. 

Iteiu  quaeriiur  quare  sidus  qnarluni  in  aljdiabeto 
semper  ter  srr  ptuin  invenitur  in  pagina  reguiari.  Ad 
hoc  sic  responilere  posMinius  quod  ideo  ter  sciihiiur 
uiiuiii  si.lus,  pmpier  iniegruin  diem,  qui  de  sex  lioris 
quater  repeiilis  uniusciijusquc  sideris  nascitnr  :  illi 
igilursitleri,  in  quo  tunc  luna  inoralur,  ill:  dies  do- 
pnliitur,  id  est,  quarto  semper  sidcri. 

Item  qu.i'1  iiur  utrum  tres  dies  computanHir  in  ali- 
quo  signo,  quod  icr  scriptum  nou  est  in  pagina  regu- 
lari.  Compuiantiir  iiaque  in  teitio  circuitu  luiini, 
ubi  est  locus  v.icuus  intere  ei  «,  in  anuali  seiie. 

1'cm  iju;«i ittir  ulrum  coinpuianlur  qnatuor  dies  in 
signo.  tiique  coinpiiianl.r  quamlo  ter  scribitur 
iiiiuni  siguum  propler  sex  horas  supr.idicia  .  Kt  illi 
sitieri  computatur  ille  dies  qui  nascitur  de  bi-se,  id 
cst,  mlo  l.oris  lenio  repeliiis.  Scrmare  scpi  iiiut-u  et 
ociavum  annum,  et  sextum  decimuiu,  et  seplimuui 
..cciiiiiim,  el  octavuin  decimum. 

licni  q  iieritur  quare  unum  alphaln  lum  tre.lccies  iu 
annali  seric  si  ribitur  iu  uno  auno,  si  tredeci  n  vicibus 
non  ite  alur  unimi  alphabetuin.  Sic  cliam  illud  sol 
vitur,  <i  iio  I  propter  nuinerum  solarium  dicruui  qui 
bns  sol  signiferum  circuit,  unuiii  alphalieium  trcde- 
cies  iierat  in  auoali  serie,  hoc  est  in  treceniis  sexi- 
ginta  quinque  diebns  l  quadrant.e,  viginti  scptem 
vero  ilieluis  et  octo  liorfs,  sicut  supra  diximus  signi- 
ferum  circuiuvolat.  IJco  nun  est  necessc  H  id-m  al- 


169     BEDvE  VEtNF.R  VBILIS  OPEI\UM  PARS  I.  SF.CT.  II  —  DIDA9UALICA  SPUKI.l  ET  DUBIA.     76*0 

phabetum  iuretur  ad  signiflcandos  eosdem  dies  ui  A  diebus  et  sex  horis  ei  bisse,  kl  est,  duabus  parlibus 

unius  hor.R.  Ltisse  ergo  rrpetilo  duodecies,  efliciun- 
lur  octo  lior.c  in  anno.  K  quibus  oelo  horis  per  ires 
annos  crr-scil  dies  unus.  Sed  lamen  ille  dies  non  ii.- 
venitur  in  pagina  rcgulari,  quamvis  inveniatur  locus 
vacuus  inter  o  rl  a,  in  lcrtio  loco. 

De  si!\  vero  horis  cresc  ns  dies  in  quartn  siguo,  el 
proplerea  quarlum  signum  muliipl  catursemper  ler. 
Si  vis  invenire  in  quo  loco  deb  nl  lri|.licarisigna, 
d-scito  quod  runs  zodiacum  circuliim  v'g  nli  seplem 
diebas  et  octo  horis  perlustrat.  Signa  autem  duode- 
d  <  ii-.i  bis  duptica,  liunt  viginli  quatuor,  et  remanent 
Ires  dies  ex  viginli  septem,  qui  lernarius  quarla  pars 
esl  duodenarii,  omissis  octo  horis ,  quae  per  ternos 
annos  increscendo,  diem  integrum  efuciuni;  propler- 
ea,  in  quarto  loco  signa  triplicari  debent. 


eadem  signa  inoustrciilur. 

Item  qn.i-i  iiur  quarc  non  atind  inchoat  alpliabelum 
iniiuscujusque  anni  in  pagina  regulari.  Sic  solviiur  : 
si  ab  a  semper  inrhoassei,  Arietis  siilus  signillcaretur 
semper  el  illo  sidurc  i:i  quo  luna  inoraiur  in  primo 
decennovalis  circuli  anno  quando  est  nona  luna  in 
Kalendis  Januariis,  sub  eoilem  pnneretur  a,  U  esl, 
sub  Ariete  ;  et  in  eotem  si  lere  in  quo  luna  moralur 
in  secundo  anno  snpradicti  circuli,  quainln  est  vige- 
sima  Iihi.i  in  Kalendis  Januariis,  id  esl  Virgiuis  si- 
gim,  sub  quo  inscriliilur  n.  Sic  elia  n  de  aliis. 

Iiem  quxritiir  quare  Aries  scribilur  iu  line  anni, 
ci  in  principio  ejusdem  anni.  Iloc  il  m  ideo  agitur, 
quia  iii  extrema  parte  Arietis  luna  pervolal,  quando 
esl  nnna  in  Katemlis  Jauuarii.  liem  repeilis  oclo 
boris,  quia  luna  moralur  in  unoquoque  signo  ituobus 

JANDARIOS. 

Primus  mensis  Romanorum.  Ilabet  dies  triginta  el  unum.  Luna  vero  Iriginta 
Nox  liorarum  sedeeim  est,  et  dies  tantum  oclo 

Decimus  mensis  llebraorum  Thcbet  habet  in  hoc  mense  locum,  et  secundus 
mensis  Gracorum ,  Eudinios. 


a 

a 

a 

a 
b 

A 

b 

b 

c 

c 

e 

b 

d 

d 

c 

e 

r 

e 
f 

i 

d 

e 

c 

g 

ii 

i 

B 

A 

b 

» 

r 

d 

k 

1 

01 

c 

d 
e 

u 

g 

e 

n 

0 

f 

K 

b 

i' 

A 

1 

i 

f 

<1 
r 

s 

b 
c 

d 

e 

k 

e 

l 
u 

e 

r 

1 

a 

B 

i 

h 

b 

A 

ro 

c 
d 

b 
c 

0 

n 

t 

e 
f 

d 
e 

0 

8 

r 

u 

P 

k 

li 
k 

B 

A 
b 

a 

a 

1 

1 

c 

kilendae 
iv      nona;. 

III         IIOII». 

ii      aonse. 

IIOII.V. 

viii    idus. 

idus. 

idus. 

idus. 

itius. 

idus. 

idus. 

idus. 

kulend. 
VI  III  kalenl. 
xvn  kaleod. 
xvi    kaleud. 

kaleod. 

kalrod. 
xiii  kalend. 
xii     kalend. 

kalend. 

kaleud. 

kaleud. 
vui  kaleud. 
vn     kaleud. 

kalend. 

kalend. 

kalcnd. 

kalend. 

kaleud. 


xv 

XIV 


Circumcisio  Domini  nostri  Jssu  Cbrtsll 
Geoovefa  virginis. 


Epiphania. 
Isidori. 


Csesari  Delpbinus  malutioo  exorilur. 

Cesari  Fidicula  mautlioo  exoritur. 

/t?.gypio  Sagllta  vespenlno  occulit. 

Delobjni  occasns  vespertino. 


Paoli  primi  eremiue. 
Educlio  Doiuiui  de  ifigypto. 

Odava  Epiphanis.  Bllsrii  ep  scopi 

Feiruabii  ]  Felicis  io  Pincis,  confessoris. 


rioruB  Marcelli  papst. 
Romae  Pris ,  se  virginis. 


Sol  in  Auuarium. 


Sebastiani  marlyrls,  el  Fabiam  episeopi. 

Passio  saoctse  Aguse  virgiots. 

Natale  saucii  Vinoeolii  Jiacoai. 

Emerenlian»  vlr^iuis. 

Tnnoihei  aposloli. 

Conversio  sancti  Aposloli,  in  Damasco. 

Sextus  meosis  £gvptk»~UQ)  Meibir  bic  iocipit. 

Oclava  saoclse  Ago  e  virgiois. 

Aldeguudis  virglois. 


B 

a. 

a. 

<M    Z 

a 

3 

3* 

»a 

C   B 

3  o 

s  = 

o  = 

3rl 

r  = 

5-5 

«5. 

9 
tt 

1 

3. 

■i 

E3  = 

2. 

3 

9 

1 

t 

10 

2 

3 

tl 

tl 

3 

3 

11 

4 

4 

19 

15 

5 

5 

8 

14 

6 

6 

t5 

7 

7 

16 

16 

8 

8 

S 

17 

9 

9 

18 

10 

10 

13 

19 

11 

11 

2 

30 

12 

12 

21 

13 

13 

10 

21 

II 

11 

23 

13 

13 

1.1 

21 

16 

16 

7 

23 

17 

17 

26 

18 

18 

I» 

27 

19 

19 

4 

2S 

30 

20 

29 

21 

21 

12 

0 

22 

22 

l 

1 

23 

23 

2 

24 

24 

9 

5 

23 

25 

4 

2t> 

26 

17 

5 

27 

27 

6 

6 

38 

28 

7 

29 

29 

14 

8 

30 

50 

5 

9 

31 

31 

5"5- 


Kat. 


iv  n. 

iii  n. 
n  n. 

Nouaft. 

vui  id. 
vn  id. 

vi  id. 
I  Id. 
iv  id. 

iii  id 
li  id. 
Iilus. 

XIX  k 


MARTTROLOCICIT. 

Primotn  none  Jani  vocilatuio  nomioe  meoseni, 
Uude  sacralus  eal,  recol  itqiie  lesta  caneinus. 

Ouod  v  eterei  coluere  paires,  unibramque fuiuri, 
Exposuit  sancla  Chrisli  de  Virgiue  oali , 
Circunicisa  caro,  jam  sacrat  ecce  KateiMlas, 
Hasiliusque  sarer  meriiorum  spltndet  booore  : 
Kui ■hrosyua  simul  nilet  Aluiachiusque.  beaius. 
Ilacarius  quartum  Nooaroni  dedirat  aslrum, 
ijin  ii-nn  ii  dociiitiiue  erenii  ptus  accola  morem. 
Terlia  Nouarimique  dies  celebrat  Ceoovefam. 
Tom  pridic  Noois  augenli  fesl»  recurruni, 
Illiic  Smias  Sinieou  coutrtsor  possidet  aloius, 
Papa  Telespborus  iisdcm  pariierque  coruscal. 
Octavo  aole  Idus  aKilur  Tlieophania  sanclum. 
Sepimia  ab  .€gy|>lo  Oirislum  celebratquerelaluni, 
Anlincliani  Suiim  recolil  qoo*|ue  plel«  Luiiaiiuoi^ 
Idiium  post  sexto  Kug.-niaoo  vo  a  feiuntur. 
Quimo  Vitali,  Forlunaio  et  Hevocalo. 
Ouarlo  Melciades  Panlus<^ie  eremita  beato, 
Sublali  Hue  «tlierea  la?taiHur  in  arce. 
s.-l viun  liinc  lernas  Canhagine  consecral  Idus. 
Plebs  Itachia  suum  pridie  recobt  i '>i  i  •<  um 
IditNis  Hdario  1'iclavx  mililal  urbis, 
Plebs  de v Mi  suit  |»stor  qiiam  fulcil  hono  e. 
Ooain  noham  cl  drcioiaio  eOnSlat  Februi  anle  ka- 

v  LloudM 

Csse  dleta,  felix  ssccr  et  confcssor  adoruai. 


I 

B  xvink.  BlsquenoveDamHabacucsimotelMicbeasbooorant. 
xvu  k.  Seplima  posl  decimaui  Marcelli  martvris,  ahjue 

Pouiiticis  sommi  meihis,  et  Domine  lulxet. 
xvi  k.    Sextaqoe  com  deciiua  Aotooii  virlute  diratur  : 

llnec  etiaio  socio  geminorum  poftel  hoooro 

Liuitona  qucs  uno  celebrai  plelis  inai  more  lertos. 
Xv  k.      Ouinis  et  dena  simul  Prisca  pro  inartyi e  ^audet. 
xiv  k.     ltis  septeoa  Miceto  Haulmaroipie  cnriiscat. 
v  iii  k.    Terlis  post  deciniam  Fabiano  |>ra>sule  florei, 

Cul  parili  Sebastiauus  virlute  cousret, 

Koina  quem  vectuni  noiic  Sucssio  l.eia  rrequeotat. 
xii  k.  Bls  sexla  esl  Agnes.quain  «irgo  el  maiivr  lioooral. 
ix  k.      Undeciioam  Levita  sacer  V  uicealius  i  roat, 

H ii II*  el  Aoasiasium  virtus  coojuiigit  opimuiu. 
x  k.       Post  Emereutian*  deciino  laus  emicat  ainpla. 
II  k.       Noiio  uuiiM  imii  Babil»  virtusqne  coruMii. 
viii  k.    Octato  ex  sec'o  louversiim  «loru  Pauhiiu, 

ProjecluiiH|ue  Mium  celebrans  Ar\*ernua  adomat. 
vn  k.      Septiuia  utoxque  ilies  Polvcarpi  sauguiue  fulgrl, 

S.i.vin.e  quein  verocelebranl  i  io  rego  rreuialuni. 

Puuixa  lerrj  suum  SOXIO  >  eiler   tur  liilluili, 
vi  k.      Sulpiiius,  Balliildis  et  AdelguinJ  quoi]u«  vernanl. 
*  k.        Ouintuui  progenioii  Komaua  Agnie  IHCOI  «luiar. 
iv  k.      Quarto  marlvriuin  Papi.r  Maunque  rrful|rel. 

Tniii  el  Valerlu  Treviri  pro  prarsule  g.iuilaol. 
iii  k.      Trriia  quod  tlippolyluui  vnii.  clonj-  persoual  uiIm. 
u   k         S.vluriiino.  tuum  ciirKlom  Ttivisiqur  tropvmu, 

Mclurisque  siuiiil  i.iii  drlei  iniiul  mbcm. 


70! 


EPHEMERIS. 


762 


Principium  Jani  sancil  tropicns  Capricornus. 

Januarii  ¥t bruariiqtie  nienses  Numa  Pompilius  an- 
no  adjeril,  utriqne  vigintiocto  tribuens  dies,  sed  po- 
■tea  Januario  unuin  diem,  propteriinparem  numerum 
qui  diis  superis  congruebat,  addidii,  et  eum  Janua- 
rium  a  Jano  nuncupavil,  primumque  anni  esse  vo- 
hiit ,  lanquain  bicipiiis  Uei  mensein,  respicientis  ac 
prospiciemis  transatli  linem,  luturique  principia. 
Quidam  autumanl  eiim  inde  vocalmn  quod  limes  et 
janua  sit  anni. 

Notanduin  esl  quod  umlecimo  anno  in  quarlo  No- 
naruiu  Januarii  luna  finilur  in  embolismo,  oui  in- 


A  scribilur  Sccundo  Nonarum  Decembris.  Annodecimo 
cl  luna  Januarii,  in  Kulendis  Februarii  finiiur. 

A  decimo  sexto  Kilendarum  Februarii,  usque  in 
decimuin  sex.tiin  Kalen  lartim  Martii,  ubi<  unque  dc- 
cima  iuna  occurr.  rit,  in  proxima  Dominica  die  post 
illam  habes  Septuagesiuvmi. 

Mensc  Januario  sanguiuem  non  minuas.  Potionem 
contra  offocaiiouem  aaipe,  et  eleciuarium  sume;  et 
ealicem  es  optimo  vino  plenum  jejunus  bibe,  propter 
iiifusionem  sanguinis.  Gingibcr  et  reupouticum  sume. 

Jani  prima  dies,  et  septima  line  timetur. 

Hora  scilicet  piimapriini  diei,  ul  plurimum,  etiam 
quinta  iilius  septimi. 


FERRUARIUS. 

Secundus  mensis  Romanorum.  Uabet  dies  viginli  et  octo.  Luna  vcro  viginli  et  no- 
vein.  Nox  horarum  quatuordecim  est,  el  dies  tantum  decem. 

Ondecimus  mensis  Hebra;orum  Sabalh.habel  in  hnc  mense  locum,  et  tertins  men- 
sis  Grsecorum,  Peritios. 


m 

b 

B 

e 

m 

0 

c 

P 

q 

1 

d 

Q 

r 
s 

e 

l 

0 

0 

ii 

f 

a 
b 

B 

1 

P 

c 

(l 

b 

e 

a 

i 

q 

r 

l 

ii 

0 

k 
1 

r 

i 

k 

1 

i 

s 

m 

m 

D 
0 

•0 

n 

t 

P 

'1 

0 

r 

ii 

u 

s 

P 

t 

Kalcndse 
iv  non. 
III  iioii. 
ii  non. 
Nonse 
viii  idus 
vu  i  >us 
vi  i  lus 
v  idus 
iv    iilus 

III      lilllS 

ii  idus 
Idus 
xvi  kal. 
xv  ksl. 
xiv  kal. 
xiii  kil. 
xii  kal. 
xi  kal. 
x  kal. 
ix    kal. 

VIII    k.il. 

vii  k:il. 

vi  kal. 

v  k..l. 

iv  kal. 

iii  kai. 

II  kal. 


Brigids»  virginis. 

Ilypapanti  Domini,  sive  oblatio  Cbrisli  ad  teuiplum. 

Blasii  episcopi  et  martyris. 

Ingenuini  episcopi  el  marlyris.  Fidicula  vesperi  occidilur, 

Agalhae  virginis  el  marlyris. 

Vedasli  coulessoris. 

Juhaiue  virgints. 

Veris  initium.  Habet  dies  nonaginta  onum  In 
orlu  Pleiadum  in>  diastinn.  loltit  priucipium. 
Scbolasticce  tlrgirns,  sororis  sancli  hYnedirii. 
Desiderii  episcopi  el  martyris. 

HiC  aves  incipiunt  cantare 

Infernus  bic  faclus  est. 

M abtii.]  Romae  Valenlini  presbvleri  et  martyris. 

Fauslini  et  JovilUe  martytum.  S..1  in  Pisces. 

Septuagesima. 
Pantaleonis  marijris. 

Diabolos  a  Domino  recessit 


Ver.s  crtus,  secundum  Isidorum 
lu  Anliocbia,  cathedra  sancti  Petri  aposloli. 
Zenonis  marlyris. 

Mattbiae  apostoli.  Hic  locus  bissextl 

Valdpurgse  virginis. 

Forluoati.  Seplimus  mensis  jEgypliorum  Phanemotb. 

Sexagesima. 


a. 

=* 

5* 

a. 

u   IZ 

3 

§  * 

?S8 

c  = 

2  cn 

a  = 

s  = 

"*  3 

"'8 

?I 

=  -: 
~  5 

'f  — 

=  2- 

er  = 

Ol    2 

» 

3 

8 

n» 

=  3 

-» 

10 

1 

32 

n 

II 

2 

33 

19 

12 

3 

31 

8 

n 

4 

33 

14 

3 

36 

16 

15 

6 

37 

S 

1S 

7 

38 

17 

8 

39 

13 

18 

9 

4i 

2 

19 

10 

41 

20 

11 

42 

10 

21 

12 

43 

22 

13 

44 

18 

23 

14 

»5 

7 

2i 

15 

4G 

23 

16 

47 

13 

aj 

17 

48 

4 

27 

18 

49 

28 

19 

SO 

12 

29 

20 

51 

1 

1 

21 

52 

2 

22 

53 

9 

3 

23 

54 

4 

r, 

55 

17 

5 

23 

56 

6 

6 

26 

57 

7 

27 

58 

U 

8 

28 

59 

1 

k 
I 
m 

n 
o 
P 

'I 
r 
* 
t 

x 

7 
z 
a. 
b 
c 
d 
e 
f 

! 
i 
k 
[ 

iii 
ii 


JURTIROLOCIUM. 

Nunc  eliam  Februi  texemus  earmine  cursura, 

Quaeque  leral  pariter  feslorum  signa  dierum. 
Kal.       Brigida  virgo  polens  Februi  sibi  prima  Kalendas 

Scolorum  sancit  miro  ceiebrata  favore. 
IV  o.      Qiiartuiii  Nonaruui  teroplo  illatusdic.it  Agnus, 

Quo lustranle  Deo  in  onum  plebs  creduia  lemplum, 

Meole  pia  locat  acceptum,  steruitque  tribunjl. 
ui  n.     Ternis  et  uonis  I.upicino  festa  sacrantur, 

Hisque  cruore  pio  Celerinus  cuin  Celeriua, 

Knilet  Ignatius  Laurcntinusque  beati. 
n  n.      Tum  pndie  Nonas  Aquilinus  vindicat  almus, 

Anlistesque  inter  Pbileas  tum  Pbiloronto. 
Noax.  Sicaniae  i  opulus  Nonis  sibi  subdil  Agatbx 

Virgiuis  eximio  virtus  celeliraladecore. 
vni  id.  ldibus  octavis  niarlyr  Dorothea  coruscat. 
vii  id.     I  AmaiUe  septenis  inundum  vinceudo  li  iuniphas. 

Tutiiquoque  verpriuio«cousurgitastrisiuortu 
vi  id.     Senas  Dionysius  ornat  el  .tuulu  tms. 
v  id.       Quii.is  Ammnnem  recoluut  pia  vola  lieatum. 
iv  id      Solher,  Hyi  eneiis  el  Scholaslica  virgo  qualernis, 

Egregia  pi.riler  merilorum  laude  nitescunl. 
n  id.     Ternis  hinc  l).  s  ilrrius  Lugduna  coronal,  I 

Mifnia ;  Parthenio  et  Calocero  Uoma  refulgel. 
U  id.       Eulaliaj  festuni  pridie  sanguisque  coi  usrai, 

Urbs  Barcynon  eximia  qua  martyre  gaudc-t. 
Idus.      Idibus  .-eihereuin  Julianus  scandit  bouorem, 

Sponsa  heala  auiinum  co/lo  cui  jungit  ovanleni. 
xvi  k.  Tum  decimo  sextoque  die  pr%eunlo  Kaleudas, 
Wart.     Marlyr  Vilalis  nilel  et  Felicula  virgo, 

Atque  Valeuliuum  niemoraut  sua  gestti  beatum. 


B  xv  k.     Hinc decimo  et  quinto  meriturr.  clarescii  Agapes, 
Hocque  die  pcenis  caesos  veneralur  acerbis 
Btixia  Faiistiniim  celebrem,  sanctauique  Joviflant 
Uiceliam  geminos  scandit  sul  sidere  Pisces. 

nv  k.    Quartus  cum  decimo  Juliana  martyre  lucet, 
Ouesimumque  culit  Paulo  doctore  beatnin. 

xiii  k.   Tertiusac  decimus  Polocroni  festa  revolvi:, 
Doaalique  fides,  sanguis,  quos  jungii  et  ara, 

xu  h.     Bissenumqiie  dicm  Marlialis  sanctus  lionorat. 

xi  li.      Pubiius  undecimum  simul  et  Julianus  adornant. 

x  b.       Mox  decimus  laudem  recolit,  famamque  coronat, 

ix  b.      Victorine  luo  nonus  de  nouine  fulget. 

vin  h.    Octavoque  Petri  cathedrae  doctrina  coruscat, 

Urbs  Iseta  Anliochi,  qtio  primum  pra?sule  vernat. 

vii  b.     Septimus  eximio  Polycarpi  spleniet  honore 
Presbyler  ore,  lide,  Chrisli  qui  jussa  secutus 
Marlyriu  lurbam  po'uit  servare  liielem. 

vi  h.       Sexlus  apostolica  radiat  virtute  Malhiae, 

Occuituniqiie  dio  caout  boe  Baplista  reiexit. 

Hic  Eissexlus  anim  quartoque  inte.xilur  anno. 

v  b.       Quinta  dies  Cres'-enli  ang»'tur  i^ude  lieati. 

iv  h.       Neslore  quarlus  oval  socib  paritprque  Thecne. 

iii  !i.      Terliis  Ilesperia?  Leandro  anti-t.le  ilorel. 

it  h.       Macario  priJie  Kulinus  inngilur  almus. 
Hic  &nis  Feurui  condudit  iumiua  mensis. 

Hi  trcs  versus  qui  xque  ordine  caeteiorum  non 
incipiuni,  ex  Martyrologio  segregantur. 

Quivis  quartus  annns  habel  Februarium  viginti 
novem  dierum,  bissexti  causa. 

Mense  Numse  in  medio  solidi  slat  sidus  Aquarii. 


*  Versus  mendosus ,  nec  solus,   ut  iegec.i   patebit.  Euis. 


1C5        BEDiC  VENLHABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  —  DIDAQCAI.ICA  SPUIUA  rVI    DUBIA.        764 


Kehrtiariiim  i  Februo,  i  I  esl  a  Plulnnc  iiifcrormn  A 
ilco,  Nmiia  nomimvit ,  qui  Itisiratioiuim  poiens  ;  /■'. 
parcns|  esse  rredebtliir,  lusirari  |ne  eo  innitu  se  [F. 
eo  ineiiM'|  eivilaleui  neoMM  erai,  qim  statuit  ut  jusla 
diis  Mjinii  >k  vnta  solve.entur.  Ideo  hunc  pari  nu- 
iihto  iliis  infcris  cnitpr  o  ileilicavii. 

Fehriimius  in  hlssexlili  amio  ir  gesiman  dehe1  ac- 
lipere  liiiiain,  i|u  a  et  luna  quadrantem  proba  ur 
haher  •.  Iteliquis  vero  seiuper  niiiiis,  vigmti  nuvcm 
ileliet  lialiere.  Se.t  in  unilecinio  anu  ,  in  kalenilis 
Februarii  trig  >imi  lll  lnna,  qu:n  non  Fcbrnario,  se.l 
Januario  depuiati.r. 

A  scptimo  i.ins  Fehruarii.  asque  in  Nonu  Martii, 
ubicunque  sec.inda  luni  evcneril,  in  proxiina  Douii- 
nica  ilie  post  eain  li  ibe>  Quadragcsimam 

Epacti'  Miii»,  id  csl  concurr:  nles  scplimaiirc  die~, 
aptis»i;ne  in  Kalcndas  Martii  moHintur,  quia  si  eas 
S"cu  du.n  iu  Kilemlas  Jauuar  i  iiiiiia-eris.  in  bis- 
sexiili  anno  bis  llas  niular.:  uecessa  liabcs  ;  iia  ut  in 


JanoarM  ci  Februai  io  imermiMts  in  soiari  cytlo  con- 
curreniilius  ularis ;  in  Mar.io  vcro  ei  cx'i.  ris  nieiisi- 
bus,  illis  i|n  is  in  ci>  ile  cvcl.i  sscriptas  inveurris.  Ad 
concurrenles  vero  inveuieii  las,.  id  esi  \.\n  Irg.  dies?) 
prssseniibus  sdjieilur  ui  sequeniM  laVenisnlur.  ln 
qnano  sotuiu  sempc  anno,  iiu  >  propler  liissextuui 
adduntur,  e:  nunquam  septenarium  numerom  trans- 
groiiiinlur.  Poat  viginii  quuque  et  t-clo  auuos,  ad 
pHncipiuiii  semper  reilitur. 

De  pollire  gau^u  uem  iuiniies,  sic  tameu  ul  :  nte 
aceipias  ad  deuoiieiidum  diagridium  conf  clum,  ei 
quamlo  lioc  es  bibilurus,  i.itra  iu  b;tl  eum  calidum, 
et  cuiii  oiiiiii.imeniora  cceperinlcalelieri,  tunc  asjuam 
eal.dam  >um  vino  mixtambibe:  cataplasma  tai-ili 
impos  to,  ncclos  tu  bu'enlus  smat.  Belas  iion  como- 
das.  quotiiam  vcnciiuui  luiienl. 

Asi  Felirui  quaria  esi,  prx'  e.lil  tertia  linem. 

linr  i  scilict  ii  tava  quani  diei,  ut  piurimum,  et 
quinli  alleiius,  cavciida. 


MARTIUS. 

Tertius  mensis  Romanorum.  Habet  dics  irlginia  ct  unum.  Luna  vero  Irigiuia. 
No\  liorarum  Iredeciiu  est,  et  dies  lantum  undccim. 

Duodecimus  niensis  Hebraeo-um  Adar,  liabet  in  hoc  niense  locuui, 
et  quarlus  mensis  C.necoruui,  Dislros. 


a 
b 
c 

b|  d 
e 
f 

e  g 
h 
i 

d'k 
I  I 
iii 
n 
0 
I1 
'I 
r 
s 
t 
u 
i 
b 
c 
d 
e 
i 


V 

IV 

III 
II 


Ivnell  I  ■' 

ii  ouii. 
nou 
non 
non. 
noo. 

Noiia> 

viu  idui 

vu  idus 

VI      illlls 

v  idus 
iv  idus 
iii  idui 
ii  idus 
Mus 
xvukal. 
xvi  k..l. 
xv  kal. 
mv  kal. 
xiii  kal. 
mi  k.il. 
xi  kal. 
x  kal. 
IX  k;il. 
vlii  ls.ii! . 
ui  kal, 
vi  kal. 
v  kal. 
ir  kai. 
iii  kal. 
u     kal. 


Douali  lnarlvris. 
Romae  SiuiuliiM  pap.c. 

Adriani  cmn  sociis  suis 

S   plima  !uua  einbolismi  eudeea  !is. 

1'r.iiu  niensis  iniiium,  juxta  Laiioos. 
Perpettue  et  Felicitaiis.  Terlin  luoa  euibuiisini  uctod. 

loiUuni  prlmi  niensis  secunduui  O.ion.alos. 
S  mcloru  n  qu  nlragiiila  itiilituui. 
Iu  llubio  Alhal.e  virgiuis. 

Gre^orii  pap;e  R<nn:c. 
Macedomi  ].resb.\leri. 
[auocenlii  ^apx. 

hiuis  iniiii  posi  dies  iriginta  quinque. 
ArBitts.] 
ratiii.n  episcopi. 

Sul  in  Arieleni.  Primus  diessxculi. 

rotentiaux  virgnis. 

Initiuoi  decimai  .jruirl.t  luna- 
Renedicti  sbbalis.  £quinoeUnm  secuodum  tlrientales. 

Sedea  epaciariiui 
Inilium  Pasctue,  a  liliia  quindec  ,  us.|ue  io  visesiui.  priniaiu 
Locus  cuiicurrenliutn.  ^qiiinocliun,  juxta  quosdam 
Anuuniiiio  virgiais  Man.r    DomiBUi  criirilixus  est. 
Itnuiie  C.isiuti  iii irt.  MoBtaai  presb.  Maxime  uxons  ejus. 
Resurreclia  Douiini. 

Octavus  mciisis  tgvpi  Pliaruii'  b 
Uregorii  Nnx'anzeni. 
Diiiniiiini  nunjris. 
Ualbmjc  virgmis. 


-   1 

"  e  1 

5  — 

u  r  1 

-  i 

1? 

r. 

1 

2.  "  j 

5  B 

r-  1 

5  •— 

3 

9 

1 

60  S 

0 

IU 

t 

01 

p 

II 

II 

3 

62 

q 

19 

1* 

4 

63 

r 

13 

S 

61 

s 

8 

li 

6 

63 

t 

15 

7 

66 

u 

IG 

16 

8 

67 

x 

S 

17 

9 

68 

y 

18 

10 

69 

1 

l-i 

19 

11 

70 

a 

2 

20 

12 

71 

b 

n 

13 

72 

c 

10 

ii 

U 

73 

d 

25 

13 

74 

e 

18 

H 

16 

73 

r 

7 

13 

17 

76 

g 

2o 

18 

77 

b 

ir; 

27 

19 

78 

i 

4 

28 

20 

79 

k 

29 

21 

80 

1 

19 

-i0 

22 

81 

ni 

1 

I 

25 

S2 

u 

2 

24 

83 

0 

9 

3 

23 

81 

p 

4 

2t> 

85 

q 

17 

3 

27 

81? 

r 

G 

fi 

28 

K7 

s 

7 

29 

88 

1 

14 

8 

30 

89 

u 

3 

9 

31 

90 

X 

UAKTVROLOUIl  H. 

Martlus  iusigni  ferialus  lempore  demum, 

Qiiiiruui  prtfinioeal  breviter  dicemus  honore. 
Kal.  Manis  Donalus  lenel  Albinusque  Kalendas. 

Sems  lum.  Nonis  Heraclus  Paulusque  eoluntur. 
vi  iiiui.  V.IHIIUS  Majtra  pio  NonM  defendil  amore, 
v  non     II is  et  Kinitberius  Celedonius  atque  Marinus, 

Asleriusque  niicant  efTusu  sanRiiine  clari. 
iv  oou.  LneWs  liinc  papa  prelios  i  ni  irte  qualerals, 

M  ii  i\rinn  ei  octingeiilnruin  lurba  opliina  I  i.^ei 
ni  non.  Teraas  niarlyr  habel  meriloruin  noiniiie  Pliocss, 

Sauguine  qui  morlem  vicit,  vutute  dracouem. 
ii  dou.    \  ielurinus  uvat  pridie  Viclurque  rutrusi 

r.jrrere.  qui  relso  penetrarunt  astra  vulatu. 
Nonx.    Noiiii  Feiieilas  uiieai,  et  Poraetta,  eastaui 

(jn  i'  Cbrisio  vita  n  tclici  innite  diearuDl. 

Viii  I  I     l.lns  .ii  I  iii.  iiurlyr  r.yrillus  el  una 

C.onsiimli  retuiel  veneraiiiius  luiun,-e  ItogJlus. 

vu  id.    Se|i|euis  quailrai;eiio  suh  imlile  festiiui 

Ariiiein.i'  reculunl  unuiu  sacra  lcnn>la  iniuoris. 

vi  Id.      Sems  (iinis,  Aletauderqiie  colunlur  eis.leiii, 
Quadr*gc.na  ei  liim  eohrrel  iurli.i  cruore, 
Quoi  (ijriler  sa-vl  celebramus  IVrside  MSttl 

v  i.l.      Cauuidui  luac  quiuas  sibi  Valeriusquc  retSutauL 


B  iv  id.     Quariam  moi  Idttum  Qnis  tuus,  ilme  llroion, 

Cousecrit  a-tcrui  ccelum  quo  laude  pelisli. 
iii  id.     Presbyicr  et  ternis  Nacedouius  implet  ho.iesti 

l.onjiue  Patrilia  et  naia  comitaule  Mo  lesla. 
ii  id.  Fupbrosius  rridie  Pelro  ruin  martyre  ful^ei 
Idus.  Thessala  idebs  l.lus  inarooa  ininyre  ser\jl 
xvii  k.    Sepiiina  posl  ileeiin.iiii  \prllis  de  inore  kileiklis 

Prajcedeus  Cyriaci  el  Lar)(i  s|lenlet  huno  e, 

Siuaragdique  simul  prelloM  sjDj;uiue  venul. 
xvi  k.     Bis  oeto  a  tuo  1'anci  uomine  pollei, 

Scolhica  geniilem  miser.ite  per  oppida  culiuni, 

llae  qiioque  t.eii  u.l.e  redduolur  vola  beat.v. 
xv  k.      Pra-sul  Alexander  lerquioam  possidet  iIIjiii. 

Presbyter  el  Ronnm  Pigmenui  MB|otM  luslrit 
xiv  k.     Ilis  seplem  Joaniie  ereini  miore  nnuseil. 
xiu  k.     Terlia  cum  decima  Ciubretii  laudr  iiuri.l  i 

AlUjioruin  ilueil  p-!i  iirtsliea  gaudii  plebes. 
xii  k.     Tuni  ilnodeii.i  llde  llenedicii  et  aomlus  (uSjMj 

l.eiioliijle  deeus  dme  quo  Iwlilur  ni  o.l.e 
xi  k.       I  ii.le  iiiu  aollstet  iribtnl  pls  lumlaa  PjuIiis, 

1,'uo  iine  eilullal  proiuio  NsrbOM  tuigisiro. 
I  k.  I  e  i  v  liinc  deeimaiu  el  I  lie.skv  us  ciiiu  Juluuo 

Ornint  rxiinil  viriutuiu  llude  leren.H 
ix  k.      Hoiuulua  ct  auunu  pnrilerqne  Srcuudului  iai|4o* 


7(JS 


EPHEMERIS. 


766 


vm  k.    Angelusoctava  veaturum  nunliat  Agnam, 

Agiids  ei  i|.$e  cruce  mundi  |irn  niorie  levatur. 
m  k.     Septima  Montanum  metnbral  cuni  coujuge  sancia, 

Alque  siniul  qUadrageuo  cum  marlyre  passum. 
Vi  k.      Agiii  surgenlis  respTendel  sexia  triunipho. 
v  k.       UuinU  Priscus,  Alcxauder  Ualcbusque  coluntur. 

HancquoqueGiiniranimus  mlgrans  rex  oplimusor- 
l»  k.      Euslailiius  quaria  virlulis  lande  C«ruscal,        [nal. 

Aliua  Columbano  niluii  Ouiriie  magistro. 
in  k       Terlla  Domniuo  comite  et  Viciore  retulget. 
ii  k        Diodolus  pridie  emicat  Anesusque  beaii. 

Hic  Manis  volveus  detennlual  uibila  meusem. 

Marlius  hic  falcein  reiinens  vultctcdere  viiem. 

Martii  mensem  cuin  sequentibus  novem  mensibus 
Romulus  orJinavit,  priinuiuque  anni  inenem  illum 
esse  ( onstiiuit,  et  *  uin  Marti,  cujtis  se  liliuni  credi 
voluit,  dicavit,  eo  quml  hoc  mense  constel  Junonem 
peperi-se  Mariem  in  Phr»gia.  liide  et  a  Marte  Mar- 
tius  noininalur. 

In  anno  undecimo,  luna  qusc  debuit  in  Kalendis 
Mailiis  vigesima  nona  esse ,  vigesima  octava  fu, 


A  propter  quarlum  einbolismum,  qui  inseriiur  secundo 
Nonaruui  Decembris  ;  nno  decimo.  Quod  si  bissextus 
eo  anno  fuerit,  vigesima  nona  erit.  Scd  h«ec  luna 
non  Martfi,  sed  Februarii  est.  Martii  autem  luna  in 
quinlo  Noiiaruin  ipsius  accendilur. 

A  duodecimo  Kaleudarum  Aprilis  nsque  in  deci- 
niiiiii  i|iiarlum  Kalcndarum  Maii,  tibicwique  decimrt 
quarta  hina  contigerit,  in  proxiina  Doiuiiuca  die  post 
illam  Pascha  rile  cele'  ratur. 

Ab  oclavo  liltis  Martii  usquc  in  Nonas  Aprilis,  quc 
cunqueluua  acccnsa  fuerit,  priuii  inensis  Hebr.roruiii 
Nisan  iuilium  facit. 

Mense  Marlii,  dulcimen  jejuni  comedanl,  et  me- 
rum  ilulri-  bibanl;  agrameu  coclum  edant,  et  rapbana 
i  onf-ela  :  ralido  balneo  usitenl,  sanguiueut  non  ini- 
nuant,  lour.ionem  non  accpiant,  quia  ipsa  so!utio 
frigores  generat :  potio  eorum  sit  ruta  ei  libyslica. 

M.irii.  prima  necat,  cujus  sic  cuspide  quarta  est. 

Ilora  scilicet  prima  primi  diel,  ul  piUriiiium,   ct 
B  etiam  secunda  bora  diei  quarti,  cavenla. 


APRILIS. 

Quarttis  mensis  Romanorum.  Ha!  el  dies  triginta.  Luna  vero  viginli  et  novem. 
Nox,  boiaruui  undccim  cst;  et  dies,  tredecim. 

Primus  mensis  llebrjorum  Nisan ,  hahel  in  boc  mense  locum ,  el  quintus 
meiisis  Grascorum,  Xandicos. 


Kalendse 

IV  liOllJB 

111     nooae 
ii       noni 
Nons 
viii    idus 


idus 
ulns 
idus 
idus 
idos 
idus 


ni 

u 

Idus 
f  |xv>ii  kalend. 
K  ;xvn  ka'end. 


\vi 
w 

XIV 

\m 

XII 

XI 

X 

IX 

.1111 

VII 
VI 


f 
g 

A 
b 
c 
d 
e  v 
f  jiv 
K  lii 
A.u 


kalend 
kalend 
kalend. 
kaieml. 
kalond. 
kalend. 
kalend. 
kalend. 
kalend. 
kalend. 
kaleud 
katend. 
kalend. 
kalend. 
kaleud. 


Fiiiis  primi  mensis. 


Quiutiani  unrtjris. 

Ambrosii  episropi  Mediolanensis. 

Septem  virginuin.  Antonii  confessoris. 

Homa  Leoius  papie. 

Rupti  sunt  foutes  abyssi,  el  factum  est  diluvium. 
Passio  sanrtae  Euphemi;o. 
Tihurlii,  Valeriani  et  Maximi. 

jEgyplo  lidicul  i  ncridit  vesperi. 

Si!  iu  Tauriiiii. 

1'  inis  decimse  quarl*  luiiac  primi  mensis, 

Senesii  martyris. 
Maximi  niarlyris. 

Kinis  Pascha?,  juxta  Lalinos. 
Georgii  martyris  et  Adelberli  episconi  et  marlyris. 

Nonus  /tgyptiorum  mensis  Baehn, 
Marci  evangelista:.  Litania  major,  Itomana. 

Cleti  papx. 

Noe  inlravit  in  arcam  in  pnncipio  auni. 

Iloma:  Vilalis  martyris. 


(iuirini  episcopi  et  marlyris. 


o. 

s 

o. 

c 

X 

e  = 

= 

if 

«2 
0  = 

3| 

=  5 

=  3 

3  "" 

a 

— ;  V- 

i  " 

10 

1 

91 

ii 

li 

2 

92 

19 

u 

3 

93 

l!i 

4 

94 

8 

u 

S 

95 

13 

6 

96 

16 

16 

7 

97 

5 

17 

8 

98 

18 

9 

99 

13 

19 

10 

100 

2 

20 

11 

101 

21 

12 

102 

10 

22 

13 

105 

25 

U 

101 

18 

21 

13 

105 

7 

23 

16 

106 

26 

17 

107 

18 

27 

18 

108 

4 

28 

19 

109 

29 

20 

110 

11- 

1 

21 

III 

i 

2 

22 

112 

3 

2.-. 

113 

9 

l 

U 

1U 

5 

25 

115 

17 

6 

26 

116 

6 

7 

27 

117 

8 

28 

118 

II 

9 

29 

119 

5 

10 

30 

120 

Oi> 


Kal. 

iv  n. 
iii  n. 

ii  n. 

Nen.r 
viii  id 

vil  id. 
vi  id. 
vid. 

iv  id. 

hi  id. 

ii  id. 
Idus. 
xviuk. 


M\I\nnO!.l'l.l|-M.  I 

Vlrgineo  iusi^nes  Agape  et  Cliionia  serto 
Aprilis  socio  sicrant  sibi  jure  Kalend3s. 
Lugduni  quartis  nonis  sacer  urbe  Nicctus. 
Evagrius  tcrnis  splendet  martyrque  Benignus, 
Atque  pari  lulgel  Theodosia  vir^o  nilore. 
Anibrosius  pridie  aDtliereuin  penelra%il  bonorem. 
Nonis  virgopia  de  morte  refulirel,  lia?renl  (sic), 
Idibus  oclavis  Xvstus  inarlyrque  sareniue 
1'raeininel,  Adriano  morlcm  sub  C.a-sare  iiassus. 
Diogenes  sepleuis  Eleusiusque  feruniur. 
Maximns  et  senas  idus  lenel  atque  Solutor. 
Lampade  septena  quinis  micat  Idihusa  10 
Virgineus  radians  simul  a?lhere  tlosque  deoorque. 
Kzecbicl  vates  sancto  dicatore  quaternas. 
Ponlilice  ei  sumtno  terna?  irradianie  Leone. 
Splendent,  ore,  mauu,  Christi  qui  pavil  ovile. 
Julius  anlisies  pridie  Komana  revisil 
Motnia  calbolico-  rlarus  pro  dogmale  pastor. 
Idlbu»,  Hermingilde,  patrem,  rex  aline ,  furenlem 
1'irsentis,  verum  refereos  de  morti'  triumpbum. 
Octava  ct  decima  Maias  superante  Kaleudas 


Valerianus  ovat,  fralerque  Tiburtius,  ipsos 

Maximus  efTuso  cooiilalur  sanguine  miles. 
xvii  k.   Septima  Olympiadein,  decims  conjuncta,  beaiam 

Monstrat,  eaiuque  simul  defendit  Maximus  alter. 
x\i  k.    Sexla  et  dena  Cnariso  Callistoque  relulgel, 

Ouos  mare  sepiena  mersos  cum  plebe  heavit. 
xv  id.     Mappalicns  quiuladecima  Hermonesque   Pelrus- 

Colluceiit  merito  virlule  et  sanguine  clari.     [que, 
xiv  k.    Bis  seplena  Kleutherius,  u.alcr  qiioque  sancla 

Antliia  prsecelleiit  viiam  moriendosecul!. 
xui  k.     Caio,  Arisionico,  RuBo,  Hermo^ene,  alque  dalato, 

Terlia  ciimdecima  expedito(sic)et  marlyre  fulget. 
xu  k.     Mari-cllinns,  Domniuus.Vincentius,  atque[F  ajquej 

Nomine  bissenam  radiant,  fesloque  lideque 

Fe-ta  Sjoesii  celebranlur  marlyrjs  alnii, 
xi  k.      Pontilices  lumufo,  doclrina  el  mortebeali, 

1  inleciiua  Caius  pariter  Simeonipie  coluntur. 
x  q.       Terni  presbyieri  decimam  ternaque  coronant 

Palma  Parnieniusque,  Elimeues  Chryolelusqoe; 

Hac  quoque  diviin  paiuerunt  prodita  iiulii 

Corpora  martyrio  Ecclesiam  luslraulU  Irino, 

Dionysii,  Rustici,  Elculbenique  bcali. 

relicemque  sacruui  geujiQO  di^-uuinque  uiinislro, 


767        BED/i:  VfiNEIUWLIS  01'P.  PAftS  I.  SKCT.  II.  -  DIDASCALICA  SPMUA  ET  OUItlA.        76S 


"  k.      Noul  doecl  rortunatumi|UO  il  Aclnllt-a  piiiclos  , 

ii  ii  eiiaiii,  lavlelo  inundum  qm  aangulBfl  lamnli, 

inllnita  ruiers,  OiM gi  smct ••,  iin,  iir i. 
viii  k.    Hartyr  Alcxandcr  iticeiin  marlyre  luu«, 

Ac  iiTim  nelava  Lugrlaul -m.i  uaelt. 

»i  k.     Hoi  evangclieo  Hircui  tonal  orebeilus, 

Septima  i )ii  i  tiplt  exlmlam  redlmili  uiiorcm. 
n  k.      Sexlique  pooltileis  recolit  eeilamiua  l.leti 

Hicharioipie  nilet  vitx  Cullnrfl  heaUe, 
v  k.       Onuiia  Anastasium  papaui  celcbrainus,  clilem 

Anthimus  antistes  dign a  virtule  oohBral. 
iv  k.       i.io.iria  Yllalem  Chrlsli  pro  noiuiiio  enoill 

Commemor.it,  vilaio  meriiit  qui  inorte  pereunem. 
m  k.      Tertia  pontiticea  ara  merlllMiie  dicalos, 

Agapium,  panlerque  Secundimiin  veneralur. 
U  k.        Martyfii  JlCObuS  limllem  et  Marianus  lionorem, 

Sorliti  priiiifl  flnem  iiu'i  iuiiir  Aprill. 

Purpurco  niicio  ilore  sibi  ver  saucil  Aprilem, 

Dicetuus,  qutbus  aitollal  sua  gaudia  IVstis 

Aprilis  rastrum  lolleitilo  lo.mpcral  Igruin, 

Aprilem  iu  nscm.  quasl  apenlem,  Romulus  nutni- 
navit,  vo  i|o...il  in  illo  reinoiis  nubibus,  prulnii  ao 
Irinpestalibtts  hvbernis,  colunj,  terra,  mare,  boro- 
icopis,  agriuolis,  nautis  aperianlur  ;  arbores  quoque 

HAHTS. 

Qiiintiis  niensis  RomanoiTini.  Habel  diea  liigiiiia  ct  unum.  Luna  vero  triginu.  Nox 
horarum  octo  e.-t,  etdies  sedecitn. 

Secundus  mensis  Hebraiorum  lair,  babet  in  bnc  mense  locum,  et  sexttts 
inensis  Grxcorum,  Artemisios. 


et  v iT-ii.i  in  germen.  sed  ct  animantia  quasque  in  pto- 
lem  se  aperire  incipiant. 

CompUtllU  scire  dcbet,  quod  in  octavo  et  decimo 
nono  aiiuo  luna  Aprilis  in  Maio  liniliir,  proptcr  duos 
embolisiuos,  i|ui  l.iciunt  tmiain  trigeilinam,  iu  se- 
ctiuilo  Nonarum  Aprilis,  deciuio  lcrlio  anuo  ;  et  in 
teriio  ISoiiarum  Aprilis,  decimo  nono  anno.  Item 
.iiinii  iinilccimo  in  K:i'cn  iis  Aprilis,  luna  trigcsima 
esl,  scilicet  bmc  Martio  dcpulatur. 

A  srplimo  Kalcndariiui  Maii  usqitc  in  decimum  Ju- 
nii,  lcrmiiinm  RogaliORum  vigesima  luua  dcclarat. 

Henu  Aprili  bonum  esl  sanguiucm  minuere.  Po- 
lionem  ad  solvcndum  accipere.  Carues  rccenles  co- 
iucderc.  A  radicibus  abslinere.  Sanguinem  inlercu- 
taneum  minuere.  Calidis  usitare.  Dolorem  slomachi 
purgare.  Ungucnln  calastico  usilare.  Polio  eoruin 
sit  bctonica  el  pipiuclla  ;  et  rapbauuin  manducent  : 
quia  lunc  nascuiitur  tcabies  ct  caligines.  Qui  bxc 
CUBlodierit,  nnitatem  naiunlem  resiaurab  t. 

Aprilis  uVcimo  est,  undeno  et  llne  liinetur. 
,      llora  sciiicet  prima  decimi  diei ,  ul  plurimum,  et 
etiam  n  ona  hora  alicrius  diei,  cavcnda. 


ll 

c 

b 

c 

b 

d 

c 

e 

c 
f 

d 
e 

1 

d 

c 

K 
h 

r 

e 

i 

A 

0 

r 

d 

k 
1 

ii) 

e 

d 

u 

g 

h 

e 

0 
0 

V 

e 
f 
1 

a 

i 

f 

0 

r 

s 

A 
b 
c 

* 

k 
1 

l 
u 

1 

d 
e 
1 

i 

h 

b 

R 

iii 

c 
d 

A 

!> 

• 

n 

i 

e 

r 

c 
d 

0 

% 

e 

u 

P 

k 

E 

i 
k 

f 

s 
A 

0 

a 

1 

1 

n  i 

1. 
c 

b 

n 

d 

Kalendte 


iion. 

01)11. 

nno. 
non. 
non. 


Nem. 

viu     idus 


VII 
VI 
V 

IV 

III 
II 
Idos 

XVII 

XVI 

XV 

XIV 

XIII 

Xll 

XI 

X 

IX 

Mll 

VII 

VI 

V 

IV 

III 
II 


idlis 
idus 
idus 
idus 
idus 
idus 

kal. 
kal. 
kal. 
kal. 
kal. 
kal. 
kal. 
Illl. 
kal. 
kal. 
kal. 
kal. 

kal 

kil. 

kal. 
kal. 


Pbiiippi  el  Jacobi  aposlolorom.  Valdpurg*  virginis. 

Alexandri,  EvpdIII  et  Theodoli.  Juvemio  sancta»  crucis. 
Florlani  martyris.  IJubra  assumilur  in  Meros. 

Asceosio  Dnuiini. 
Joauuis  apostoli  ante  porlam  Latinam. 

Victoris  marlyris. 

jGsUUs  Inltinm,  lo  orta  vigiliarum  inatuliuo,  diebus  90. 

l.ordiani  et  Epiniachi. 

Fidicnla»  ortus.  Arcturique  exortus  malutinus. 
Nerei,  Achillel,  Panrralii. 
SainTie  M.n  :;c  ad  marlyres. 
I'.i.  butuii  abbatis. 
I  lesceudit  Spirilus  sanclus  snpcr  aposlolos. 

Primuin  pentecostes. 
Octava  sanctorum  Gordiani  et  Epimacbi. 

Sol  in  t'.  cioii)  is 
Potcntiaus  virgiuis  el  ruarlyris. 

Valeulis  mai  lyris. 


^stas  orilur,  juxta  quosdam. 


I  liioins  lerminm  fl.iij,'atiotium. 
Itoio.i'  I  ili.iiii  pap.e. 
Augustltil  episcopi  Aiiglorum. 

Drcimus  /Egyptiorum  niensis  Pauni. 
Parisiorum  C.ennani  episcopi. 
Maximmi  epiacopi  01  coufessoris  iu  Trcveri. 

Pelrouell»  virginis. 


IUARTVROL0CIUU. 

Kal.       Maias  prima  sacrai  f.hristi  doctrina  Kaleudas, 

Fr.iterexhisDomiiii  JacobusnticatatquePhdippus, 
Hieremiasqoe  sunol  valum  celebratur  opiinus, 
nexque  Sigismundiis  fttso  pro  sanguine  regnat 

vi  .i       Sexlus  iiiuc  Nonis,  Athanasi  ntagne,  refulges, 
Arna  qito  piijitiiio  periil  nciore  colubta. 

v  n.      rroesul  Alexaoder  qalnsa  ci  Bventlaa  eraint, 

Theodolusqiie,  Del  pariler  pru  neatlBfl  CSJll, 

Mis  qooqaa  crlsa  crucis  radianl  vexilla  repert»!, 
iv  n.      Sylvantts  qoartas  Anloiila  rtiin  Kloi  llOO , 

ferpelua  cingunl  ntnnlis  viriute  dccnri 
iii  n.      Slellilerum  lemla  f.hriatus  Iraiisoendil  Ulyntpuni , 

llllarioqiie  Arelas  pollel  Vicilna  NlMtO, 

ti  ii.      Prtaeilaum  pndie («lctirant  Romaua  JoiBDem 

leinpla  Doi,  qni  idono  hausil  de  peitoce  vcrbotn. 
Niiu.e.    Hefte  pia  DOIISI  Jiivenalis  saiiclus  lioporal. 

•iii  n     idiiius  oiinoiH  Mciiioi  liti  urbe  eoroMil 

Hirtyr  ni  i  bI|ioo  rflnanndua  Vlctor  imero. 

>li  ij      'iVrceiiliioiii.li.nl    leptonb)  ld;!nis  uoa 

..      no  jsulque  smiui  dtcoriote  beilo. 


f 

K 
h 
i 
k 
I 

m 
n 
o 
P 

q 

r 

5 

t 

U 
X 

J 

z 
a 
b 
c 
d 
e 
f 
g 
h 
i 
k 
i 

m 
u 

Seuis  Gordiaous  et  Epimaciius  obun.tm 
C.odontor  Cbrisil  pariter  laudemque  tidemque, 
Has  ipiot|Ut<  Job  patiendi  exemplosinrtus  honoral. 
QiilBSS  eximioanlisles  splendore  Hamertus 
Inslnuit,  sslemne  Deoqui  ferre  litamcn 
Jejunii  iiislituit  ternis  aub  lucfl  diei, 
Virgo  ttios  rolimus  comiies  DontiUUa  quaieniii , 
N.n  i-a,  1'Jii'i.iiinoi.  oooi  qola  et  \clnllea  sanvlum 
Prioain  apostolii o  do.ttii  Ltaxitqufl  tsvaoro, 
Ouos.Pctios  sgragla  Itom»  cuui  «irglM  nnutos. 
Scrvaliuni  lernis  reaersoiur   n  Idibus  Jlnioin. 
Piobomlua  prtdie  \  ii  lorqus  litnulqttS  eoroaa 
Rpleudent,  bic  eramiti  poieBt,  HUque  cruorti 
Uartyrllque  Deum  «octa  vinuto  aecutl, 
Pontiflces  sepicoi  Hesperlam  ahaui  iddMS  oruaut. 
xmi  ik.  Septlmi  'l'imoiii«i  cumdoos  BomiBeluest, 
VeridJci  Paului  dosuU  quem  i.ko  iieatun. 
soxiaijue  ciitn  dflui  perefriao  marlyrs  »eru«i 
Quiutatn  cuiti  ilocutu  uarlyr  rJtsacorui  ■■■>, 
llla  sflptona  Pudeullaua  vli  ulac  olnret. 
Cii'n  dc.iu  loiliain  rrunei  fulcil 
llaudeltusque  miu.u  trabeaiua  aanguuid  varajal. 


s 

Q. 

C 

-3 

=  s 
s  3 

2  » 

a 

§£> 

2-5 

H 

if 

f  s 

a-5 

8 

|1 

=  3 
1." 

11 

II 

1 

121 

11 

S 

122 

19 

13 

s 

123 

8 

14 

4 

124 

1S 

S 

123 

16 

1S 

6 

126 

3 

17 

7 

127 

18 

8 

128 

15 

19 

9 

129 

1 

20 

10 

130 

21 

11 

131 

10 

22 

12 

132 

»5 

13 

133 

18 

21 

14 

131 

7 

25 

13 

153 

26 

16 

136 

15 

27 

17 

137 

4 

28 

18 

158 

29 

19 

139 

12 

30 

20 

UO 

1 

1 

21 

Ul 

2 

22 

II-' 

9 

5 

23 

148 

4 

24 

144 

17 

3 

25 

145 

6 

6 

26 

liii 

7 

27 

117 

U 

8 

28 

U8 

3 

9 

29 

l.'i 

10 

30 

150 

11 

11 

31 

131 

C  vi  id 


v  id. 


tv  id. 


in  nl 
II  id. 


Idus. 


xvi  k 

XV  k. 

XlV  k. 

xoi  k 


EPHKUERIS. 


76» 

jii  k.     Bissena  Polias,  Eutycbius  alque  Timolbeus,  A 

Praetul  el  iw  Deo  martyrque  Valens  vontrandns , 

Augia  te  !;riis  duiit  per  gaudia  voiis. 
»  k.      IJndecicnam  Castus  sacer  ,£iiiilius:;ue  dicarunt. 
X  k.       I.iogouicam  deeima  Desiderius  sacral  urbem, 

Aniistesque  martyrque  Dei  galcatus  honore 

Donaiiauus.  Mainnetes  cum  Rogaliano, 
li  k.      Fremqne  olo  exornat  fidei  certamine  nonam. 
viii  k.    OcUva  Urbanus  meritorum  siemnwle  fidget, 

Iusula  quein  doctrina  simul  sanguisque  beavil. 
Vli  k.     Augusiine,  luumcommendal  seplima  nomen, 

Larlea  quo  renitent  Angloruin  milia  verlii, 

Principe  qno  Chrislura  dcimiti  sensere  B:  itanni. 
vi  k.      Jdlias  binc  sestum  miles  cnarlyrquc  vennsiai. 
v  k.       Quiuto  Parisii  Gemianum  lurba  frequeutat. 

Tunc  quoque  pontibV.em  celebrat  sua  Rom.i  Joan- 
IV  k.      Maximine,  tibi  quartoTrevir  alla  coruscat.     lnetu. 
111  k.      Terlius  Hugherio  papa  el  Felice  dicaiur. 
ii  k.       Tum  pridie  PelroneMa  Pelrl  de  germine  gancla 

FulgiJa  virgo  micat  Cbrisli  trabeala  decore, 

Hinc  Maium  ajsiivo  primum  sub  sole  calentem, 

Qox  longisque  fe-at,  promenms  vota  diebus. 

Cantius  el  Cantianus  curo  Canlianella 

Collucent,  Maium  baecclaudiiutsolemoia  measem. 

Allig.it  ad  fusles  hic  Maius  in  ordine  vites. 
Maius  in  honorem  majorum,  sicul  Juniuni  in  lio- 
norein  juniorum  :  in  quos  populum  divisit,  Homulus 

JDNHJS. 

Seitus  mensis  nomanorum.  Habet  dies  trigint».  Ltina  veru  viginli  et  novem.  Noi, 
tiorarum  sex  est :  el  dies,  octodecim. 

Teriius  mensis  Hebrxorum  Sivan,  babet  in  boc  mense  locum,  et 
Octavus  mensis  Grxcorum,  Deseos. 


770 


nomiiiavil :  altera  enim  pnrle  armis ,  altera  consilio 
tueri  rempublicam  voluit. 

Contendunl  alii,  Maiam  Mercurii  matrem,  Maio 
nomeii  dedisse  :  quia  in  hoc  mense  mercalores  Maise 
Mercurioque  sacrilicabanl. 

In  anno  octavo,  luna  quac  debuit  in  Kalemlis  M.ui 
vigesima  oclava  esse,  vigesima  seplima  lit,  propter 
leriium  embolismum,  qui  secuudo  Nonarum  Martii 
inserilu''.  Item  in  anuo  decimo  nono,  luna  qua?  de- 
boit  in  Kalendis  Maii  vigesiuia  nnna  esse,  vigesima 
octava  invenilur,  propler  cmbolismum  septimuiu  , 
qui  terlio  nonaium  Martii  incipit. 

Asepiimo  idus  Maii,  usquc  iu  octavo  Idus  Jui.ii, 
ubicunque  quarta  luna  occurreril ,  in  proiima  Domi- 
nica  die  post  illarn  Penlecosles  celebratur. 

Mense  Muio  nulluin  penitus  caput  comedant ;  ea- 
lidum  bibanl;  c:ilidis  usilent ;  caput  purgenl ;  venam 
bepaticam  incidaut,  et  polione  contra  olTocalionrm 
accipiant;  calaplasma  capiti  imponant,  oculus  iiu- 
n  bulenlos  sanal,  pruriginem  mundal,  urinam  curat ; 
olera  frigida  esiient:  agramma  sumant ;  bibanl  ab- 
syiiiliium,  faeniculum  et  pyrelrum  et  gilganiim. 

Tcrlius  est  Maio  lupus,  est  et  septimus  anguis. 

Hora  scilicet  sepiima,  decimi  diei,  ul  .plurimum, 
el  etiam  decima  bora  aherius  diei,  cavenda. 


e 

in 

0 

e 

c 

p 
1 

f 
| 

1 

d 

n 

r 
s 

A 

b 

e 

t 

c 

0 

0 

u 

d 

f 

a 
b 

e 
f 

u 

K 

P 

c 

d 

B 

A 

h 

e 

b 

a 

q 

f 

c 

i 

t 

h 

d 

e 

e 

k 

r 

I 

k 
1 

f 

S 
A 

i 

s 

m 

b 

m 

D 

0 

c 
d 

0 

n 

t 

P 

e 
f 

0 

r 

R 

u 

u 

s 

A 

P 

1 

b 

a 

tl 

c 

3 

b 

d 

b 

c 

e 

e 

b 

d 

1 

Kalenilaj 

IV        OOD. 

iii      uon. 

II  11011. 

Nonae 
viii    idus 
vu     idus 

VI 

? 

IV 

III 

II 

Idus 

xviii  kal. 
xvu  kal. 


Nicomertis  martyris.  Simeonis  in  Treveri. 
Marcellini  papai  ct  marlyris.  Petri  exorcisUe. 


Bonifacii  Arcbiepiscopl. 


idus    jMedardi  episcopi  et  confessorin. 

;>  ,  .        n..;..,.  «i  l.*A';n*.«..i 


Inilium  de  si,:nis,  secundum  Griecos. 


Hic  desinuut  aves  canere 


idus 
iilns 
idus 
idus 


XVI 
XV 

XIV 

XIII 

XII 

XI 

X 

IX 

VIII 

VII 

VI 

V 

IV 

III 
II 


kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

ka). 

kal. 


Primi  el  i  e  iciain. 


Raroabaj  aposloli. 

HOUUB  Rasilidis,  Cyrini,  Naboris  et  Nazarii. 

Vicinium  penlecosies. 
Jin.ii/]  Valerii,  Rulini  marlyriim. 
Vili,  Modesli,  el  Cresceulix  virginis. 

Sol  in  Cancrum 
Marcl  ei  Marcelliani. 
Proiasii  el  Gervasii. 

Salstilium  secundum  Orieolem 
Albani  marlyris. 
lacobi  Alfiliei  apostoli. 
Vigilia  sancli  Joannis  Baptistx. 
Nativitas  saucti  Joaunis  Bspiisiae. 

Decimus  mensis  .tgyptiorum  Episi. 
Roma;  sanclorum  Joannis  el  Pauli. 

Leonis  papre.  Vigilia  apostolorum  Pelri  et  Pauli. 
Passio  aiiosioloruni  Petri  el  Paali. 


B 

a. 

o. 

„  55 

C 

g 

si^ 

?» 

c  c 

5  T' 

=  c 

e  c 

^  3 

Ss 

M 

-s 

c  2. 

o 

ffl 

3  3 

«-? 

e  c 

-    M 

5  B 

z.  v. 

19 

12 

i 

1N2 

8 

15 

2 

155 

14 

3 

154 

16 

15 

4 

155 

5 

16 

5 

156 

17 

6 

1">7 

13 

18 

7 

m 

2 

19 

8 

159 

20 

9 

160 

10 

21 

10 

161 

22 

11 

162 

18 

23 

12 

163 

7 

24 

13 

161 

25 

14 

165 

15 

26 

15 

166 

4 

27 

16 

167 

28 

17 

168 

12 

29 

18 

169 

I 

1 

19 

l7o 

2 

20 

171 

9 

5 

21 

172 

4 

n 

175 

17 

5 

23 

174 

6 

6 

21 

175 

7 

25 

176 

14 

8 

26 

177 

3 

9 

27 

178 

10 

28 

179 

11 

11 

29 

180 

12 

50 

181 

«> 


o  " 


MiHrifiOLOGICM. 


Klll 


Juoii  origo  tuum  sustollit  iu  aslra  miorem, 
Pampbile,  martyrio  doctor  venerande  beato, 
Marljris  huncque  diein  festuni  Nicomedis  adorn-il, 

iv  noii.  M»rcelline  saci-r,  Petrc.  exurcista  qualernis 
Nonis  iimiiiiuiie.il  dignaoique  litatis  ad  arain, 
Lugciunique  pio  Blandina  vocaiur  lionore, 
Quadragena  qu;e  simul  octonaque  voruscum, 
Cum  plebe  nexit  flamniis  undisque  inonile. 

iii  noii.  Pergeoliiius  ilein  Laurenliuusque  cruoris 
Et  genet  is  lernas  gemino  lul^ore  venusiant, 
Aureliaua  suum  plebes  recoliique  Lipbardum. 

u  non.   Marlyr  el  anlisles  pridie  sacra  vota  Qtilrinus, 

Accuuiulans  proprio  Chrislum  de  tauguine  placai, 

Nonae.   Nonis  antisles  fulget  Bonifacius,  Anglis 

Editus,  ad  Cnrislam  Oceani  qui  traxit  alumnos, 
Kresanum  puro  submilleiis  colla  lavacro. 

vm  id.  Oc.onas  Idus  Ceratus  episcopus  ornai, 


Urbem  qui  fulsit  Gratiano  principediciam. 
>n  id.  Paulus  septeuas,  praesul  tuus,  ->lia  Byzanii. 
vi  id.      Prngenies  meritumque  piuin  quos  jungil  el  nra, 

Gildardus  seiiiis  parilerqne  M  daidus  honoianl. 
v  id.      Quinas  |.rimi!S  liabet,  juncio  sibi  Feliciiuo. 
iv  id.      Ouarta;  Bjsilide,  et  his  deim  niiirlyre  icrna  l. 
iii  id.      Uarn:ihas  lernas  exoriiat  apuslolus  idem. 
u  id.      Cyrinus prldje  efiiilget  Na^arqne  \aliorque, 

H is  el  Basihdein  festo  sociamus  eodem. 
Idus        Idus  illuslrat  i"e!icula  virgo  cruore, 

I.ac,  Pelronella,  ubi  verbum,  quain  junxit  et»<Uis. 
xviu  k.  Oclavo  ,loli  eldeuoanle  exordianiensis, 

Vaies  Helis?us,  simul  Ahdiasque  refulgent, 

Hic  quoi|ue  Valerio  et  llulino  martyre  gnudet 
xvn  k.   Sepleno  deno  Vitus  cuiii  virgine  clara 

Margarila  inartvrii  splendore  uitescil, 

Hocque  Modeslus  el  alu>a  nilnt  f.rescenlia  virgn. 
xvi  k.    Sedecimo  Cyricus  Julitla  cuin  genilricc 

Clarescil  vera  Cbrisii  pietaie  lidcquo. 


771        IIKDit  VKNF.UABILIS  OIT.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DllMSf.ALICA  SPDRIA  ET  DUBIA.        77» 


»v  k.     QulndMimM  septaaa,  qnlwjtt»g«ol"<qna*ieeiil^     A 
HirtjrHwa  jueuadam  niitut  ad  nln  corouata. 

xiv  k.    QuarlMH  cuin  deno  preikiso  sauxuine  Iralres 

lii  in  elliauus  Mrttw  Haraieque  saeraruui,    (que. 

Hum  qMqu»BalW«M  lustr.it  BMrliamqua  deciu- 
xiii  k.    (iervasui.  i. Tili-num  ProtaalM  luecurouaiil. 
xii  k.     Vit .iiis  |iii'  paler  oa.os  sequliur  duodeim. 
xi  k.      Hartyr  RulTnuaque  uiideM  at  Marti»  i»>n  ni 
x  k.        Albauus  dfi-imo defendit  lauda  Hrilaiinos. 

Paallnuaque  No'am  meritia  et  ■■uianii--  lustrai. 
ix  k.      Aiigiorum  ,  oiio  lidiltrud  de,  germiue  fulget. 
mii  k.    Octivo  nalns  coluur  Bapllsta  Joaunes. 
\u  k.      Ku|Heno  Itomam  Luceia  exornai  amore, 

...  iiii|.iu  bisdeno  et  biun  uiarlyre  lasia, 

Daqulbua  AceiMsneto  Mnluoot  honore. 
vi  k       Sexlmn  niartyr  habel  1'aulussimul  aique  Joanues, 

(jermiiie,  amore,  lide,  viriute  el  sauguiaelraire», 

r.um  cjuihus  augustu  radlat  Constanlia  serio, 

Salviua  el  san.-lus  Scaldiluui  liltora  visii. 
»  k.       Hesiieriain  qiiinio  aiilisles  inirtyrque  Zoelus 

Mariyrilms  cnmula  juuriua  denlaqM  noveuiqie. 
it  k.       Praesule  quarius  oval  vetbi  el  docloi-e  l.eoue. 
iii  k.        lerlius  aura  am  sustoltil  ad  ivlhera  lluuiaiii 

Marlyrio  panler  Petri  Pauhque  bealo.  " 

u  k.       l.eiuovicum  prulie  co'itur  Martialis  hooore, 

Jiiuiushis  celsiiiu  fesiis  deti  riiiinat'  urbMB. 

Junius  iinliriftigo  xstalis  sub  cautMle  lcrvens, 

Tenipla,  qOiDUS  festa  velet  tle  tiromle  caoeinus. 

Tellurem  cuivo  Junius  proscindit  aratro. 

JITLIUS. 

Scpiiiims  mensis   Itomanorum.   Habet  dies  iriginia  et  umnn.  Luna  vcro  triginla. 
Nox  horanim  ocio  est,  et  dies  sedecim. 


Ardetitis  penelrai  quoi|iic  Pheehus  sidera  Canrri. 
Centra  hic  Solsiitruin  inedin,  summoque  coruacat. 

Juuiiis,  a  jiiuioriliiis  populi  Romaui  appella  ur  : 
sive  iui  Cyngius  arbilralm)  Juiiouius  ante  vocaba- 
tur,  a  Jiinone  :  et  posl,  detritla  quibusdain  liileris, 
Junius  dictus  eat.  Vnn  et  :cdes  Juuouis  Monctx,  ca  - 
lendU  Junii  dedicakB  suni. 

Intnendum  csl,  quuil  in  nclavo  anno,  in  quarlo 
nonarum  Junii,  Itma  trigesima  esl,  sed  Inuc  Maii  est. 
I.iina  aulcm  Junii  in  Julio  linilur. 

Lem  amii  deciino  oclavo  in  calcudis  Junii  trige- 
sim.i  luna  invenittir,  scd  liaec  Maio  ilepuiatur.  Luna 
vi-rn  Junii  linitur  sccundo  calendarum  Juiii. 

A  piiori  quarta  leria  Marlii,  qua  jejuuium  cele- 
bratur,  nsque ad  jeJunium  Junii,  quaiuordccim  beb- 
domadin  sunl :  et  ab  boc  lempore  usque  ad  jcjunium 
Sciiiembris,  sunl  qiioque  qnaiuorde,  im  bclidomadx. 

Mcnse  Juiu  omniLms  diebus  inane  jejuni,  plenuin 
calicem  >le  aqua  IVigida  bibanl.  Cervisiam,  sive  tul 
iiDunulli  vocant)  Melum,  uon  bibant.  Sinapiui  esitent. 
l.uiucas  inandiiceiit.  Acelum  bibcre  oportet.  Et  ex 
berbis,  salviam  et  savinam  iu  poiiuuciilis  bibaul : 
tjiiia  tunc  cerebrimi  bumores  nrodueere  solet. 

Jtuiius  in  tlecimo,  qiiiiidenum  a  Bue  salulat. 

Ilora  scilicet  quima,  decimi  diei,  ut  plurimura,  et 
eli.im  quatla  bora  alleritis  diei,  cavenda. 


Quarius 


mensU  llebraorum  Thamuz,   habei  in  hoc  mense  locum,  et  octavus 
men.-is  Grxcorum,  Phanemos. 


c 

i 

d 

e 

0 

f 

ii 

6 

h 

I 

i 

e 

K 

1 

i 

111 

0 

» 

Kaleudx 
vi  uori . 
v  noii. 
iv    non. 

III     11011. 

II       11011. 

Nona? 

mii  idns 

vii  i  lus 
idns 
idns 
itlus 
idus 
idus 

ldus 

ivi  kal. 

xvi  ktl. 

xv    kal. 

xiv  k.il. 

xiu  kal. 

xu   kal. 

XI 

* 

IX 

VIII 

VII 


VI 
V 
IV 

III 
II 


Hoin.i»  Processi  et  Marlinani. 
Trauslaiio  Thoms  apoaloli  io  Edessa. 
Hudalrici  episcopi. 

Oclava  aposlolouni. 

Viihbaldi  episcopi  et  confessoris. 

r.lnliani  ct  sociorum  ejus. 

i-  flren  abbatis. 

Sepiein  Iratium  Phiiippj,  Felicitalis  liliorum,  el  socioru  n. 

Irauslatio  corpons  saucti  Uencdicti  abbatis. 

ilargariUB  ilrgiuis.  HcrmaeQorae  et  Kortuaati. 


Reg  nsaindx  virgiais. 

VCCDSII. 

lanuarii  martyris. 


Dies  canicuiares  incipiunt. 


Sol  in  I...  oueiu. 


s.l 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal 

kal. 


Praxedis  virgiuia 

Havenna  Apollinaris  episcopi  el  martyris. 
r.lirislmx  iirginis.  Vigilia  sancti  .lacubi  apostoli. 
Jacobi  aposluli,  et  (Tinslophori  martyiis. 

Duodecimus  ineusis  .Egypliorutn  Mcsore. 
Aiiiin  in.-e  Simeniiis  mo.nclii. 
Panialeonis  iuariyris. 
Ke.licis,  Simplicii,  1'aiisiini  el  Bealricis 
Addou  et  Seuues. 
Terlulliaiu  nurlyiis. 


1 

D 

a 

o. 

1  u  2 

i    ~     C 

§ 

5  ? 

"%~s. 

s  c 

51 
5=2 

—  n 

a  — 

S  = 

3   C 

B 

3 

X-  «r 

3    . 

s 

•~ 

19 

1.- 

1 

182 

8 

li 

% 

183 

13 

5 

184 

16 

16 

4 

183 

3 

17 

S 

186 

18 

6 

187 

13 

19 

7 

188 

2 

20 

8 

189 

21 

9 

190 

10 

22 

10 

191 

23 

H 

192 

18 

24 

12 

195 

7 

23 

13 

194 

2K 

14 

195 

13 

«7 

15 

196 

« 

28 

16 

197 

29 

17 

I98> 

12 

30 

18 

I99l 

1 

1 

19 

200 

2 

20 

201 

9 

s 

21 

202 

t 

22 

303 

17 

3 

23 

204 

ti 

6 

24 

2»3 

7 

2'. 

20S 

H 

s 

2i  i 

207 

5 

!' 

27 

;il8 

I<l 

2« 

2nvl 

1    11 

II 

fi 

210 

11 

.iO 

211 

1    l!l 

1". 

51 

.M2 

5"a 


Kal. 


vi  n. 
v  n. 


kUBTTBOUIOIOV. 

Juliusbiiic  flavis  humeroa  rediiiiittis  arisli», 
Ouossupplex  aris  venerausqae  cobl,  uiemoreuiua. 

1'rlmus  i|ui  velens  poptili  leglsque  s.terdos 
l'x-tiiit  tiicensi  priuiusqau  litavlt  ad  araui 

Aaron  onlillii  Juli  SaoralqM  Kaleutlas, 

llasquo  iue  erateiuptor  MuodlCarilephui  honorat. 

1'rocessus  MStlll  fat t  < »"'  Marliiiiano 

IViiiias  inarlviii  lalo  iruili  iiltt|tie  tlecorc  , 

Ponlilleea  qointai  AnaloliM  Buloghiaqoe. 

I .auriaue  leues  iuei  itnrilui  110  iiiue  ipiarlts, 
Osmqua  Marliin  liinitilo  inlll  il.l  veiiiisLiut 

DomiUua  taruaa  dioal,  ei  clarisaima  Zm 
Aomi  manirioeffituiuque]ura  Malam, 

Rslmitll  laluin  pi  nlii-  delcilus  iii  orl... 

iHanjrin  ICsilas vtrtuii  iu|u«  ,,re  Boruscai, 


Traiiipiillioe,  vimul  tlupliri  splend>Me  ieluL'est 
Sanctoriiui  Kcoilor  BMCUM  craiiitall  paremptM, 
Tumque  (ioar  ITiristi  auDIW  laii.iil'i.sqne  s.irrrque 

Nonaf,    l'.iiileiiiiinius  spleudel  nieriliniitiue  li  I.  s,|ik'. 

vin  id.   Oclaso  aote  Idns  r.illinuj  Pro  opiusque, 
I  vi-i  ilfiilii  liiisiiiin  tinuif  et  iiit.iti.  si-cuii 

vu  id.     Audal  si  tn>  iio  (,.ii  ;iir,]iie  Auainl  »  i  l.ir,  l. 

Nec    iti  tus   lt   cuiitemptui-    cpuni    saet-r    ettn.H'l 

(Kphi.  iii. 

VI  id.      St  xto  nernuii.i  ('lirist"  |  r,'  sorle  .tirnnaiii, 
1'riigriiie  -.■•|.tena  du-.il  Hciii  as  aloii, 
Ouaio  K'"'  ""  itiaiauitpie  Peo  i.r.iiiiisil   nl    rain 

V  ul.        M  ti  iirin  ipiuilliiii  saiictl  Jaiuiariiis  .vlqu« 
t.flisniilli  derural   Pllagia  sanli  u  l  ,^>- 

I  iiiii  Huueveol  mla  li  intlala  uiMUbM  jIuh, 

lius  a  pairla  lliiirdicli  muiic  1 1»'>  r  altus  bv<iK>r<i. 


•778 

iv  iU. 
■u  iil. 

ii  ni. 

Iiius. 

wii  k 
xvi  k. 

xv  k. 

Xiv  k. 
xnt  k. 

xii  k. 

xi  k. 


x  k. 
h  k. 
vin  k. 


Vll  k. 


Hermagoram  qiiarlo  snppicx  Aqnil»-ia  frequenta; , 
Anlisles  precihus  populum  qui  thleil  >;t  urliem. 
Tertius  yKgyplum  pra;spiitat  Serapioni, 
Altalus  et  marlyr  coslesli  flore  nilescit. 
Anllstes  iwiilie  el  narljr  peiit  sihera  Phvcas, 
lil  hns  elTulgent  Cassianus  Syricusque, 
f.  Jacobus  nieritis  celebratur  episcopus  am  lis. 
(  niii  decuna  Augustum  prxsigtuns  seplima  men- 
Hdarine  tuos  marlyr  nilel  opiime  lesto.  n» 

Sedecima.n  volis  Carlbago  speclat  opimis, 
Martyni  plebem  duodenam  ixta  frequenlaus; 
Scyllitaoa  siuiul  capiti,  quns  patria  imsii. 
(.iuindecimam  geuitrix  seplena  prole  dicavit, 
Sympborusa  pio  pariler  germine  ca.-sa. 
Arseuius  quariam  denamqtie  ereniua  veiraslat. 
Kt  irriiaiu  denam  Philiberlus  sancius  adoru.it. 
Praxedis  duo  dena  ellulget  virginis,  alque 
1'rophelae  Daniclis  noimue,  tiue  fldeque, 
Ipsa  luce  pii  solemnis  dedic.itin  Pelri. 
I  iidecimain  Clirislo  felix  miieraiite  Mari.i, 
Oroat  seple.no  caruit  quas  daemoue,  quamquo 
^dalapro 


F.PHeMERlB. 
A 


774 


iii  k. 
11  k. 


Tiiwss  que  Lupiis  qnarlam  comniitniler  auraiii. 
Abdon  et  Senen,  designat  terlia  sanctos, 
Regui  quos  Ronue  lnbuis.de  germine  Persi;. 
Mulvrii  pridie  Falv.um  pia  glnria  lexil, 
Julius  tu-p  orbi  excedens  solemuia  linquit. 


Vk. 


ivk. 


Ma^dala  progenilam  signal  cognomiue  ongo 

\andrigisle,  libi  hac  roonacfiorum  vola  recurruul.  B  mitlimus,   ila  ut  eadem  die  pr 

llinc  decimani  prseclaius  Auoliinaris  bonoral. 

Mox  uonam  Cliristina,  Aquila  el.Nicela  saciarunt. 

Gctavam  Jacobus  Zebedei  filius  ornal, 

Primusaposloiicuiii  \ern  pro  rege  cruorem, 

Ouidedii.liuneCiiiuphasChrisloptiorusquesequiin- 

Seplinwiu  Adrianus  tenet  j£mylius  iue  beali,   [tur 

Mailiaiius  cuui  quis  simili  virlute  tnumpbat. 

Preshyter  llermelaus  sexta  martyrqiie  cortiscal. 

Ouiulam  Nazanuscum  Celso  possidet,  haucque 

Pantaleon  uiarlvr  proprio  silit  saucil  booore, 

Iusignem  meritis  Petri  Paul  que  be.it is, 

Praesu!  Boinanus  Stephanus  luin  cooseerat  aruni, 

Temp!o  qux  Dionysii  gemmata  refulgel, 

Signis  inarlyni,  mouiiis  visisque  rJdeque. 

Felix,  Siuiplicius,  Faustiuus,  eL  aluia.  Bealrix, 

AUGUSTUS. 


Julius  ergo  secai  granien  fenumqueres  rval. 

Julius  ptius  dictus  erai  Quintilis,  quia  a  | rimo 
lunc  niense  Martio  qtiiiittis  est  nieu>is.  Vertini  postea 
in  honorem  Julii  Cxsaris  diclaloris.  legeni  lerentc 
Marco  Anlonino  consule,  Julius  appellatns  esl,  quo- 
niain  hoc  niense  ad  quarlum  Idus  (joiniilis  procrea- 
tus  est. 

Sciendum  postea  esi,  in  oclavo  anno,  qttod  in  Ka- 
lendis  Juhi  men^is  trigesttrta  luna,  sectindurn  regu- 
Iiiiii  debuil  es>e,  sed  propter  lertium  einbol  siiumi 
vigrsiina  nona  luna  Ittcc  esl,  et  ctiani  mensis  Jul.i. 

Iiein  anno  decimo  notio,  nos  qui  epactas  lunares 
a  Septeinbie  ineipimus,  io  tertio  Kaleiidartiin  Au- 
gnsii  irigesitnani  Jolii  lunam,  sallus  raliime  pracier- 

trigesiuia  dtraitius 
pritnaiii. 

Sic  ,ue  in  Kalendis  Angusli  tertia  sil,  ctim  secun- 
(liiin  n  gulam  non  esst;  debuerit,  qualenus  in  Kalen- 
dis  Septembris,  qtiinia  eftiel  possii. 

Mcnse  Julio.  Venere  non  usilent.  Sanguis  non  mi- 
nuattir  ullo  inodo.  Pottonom  non  bibanl.  Kuiani  et 
salviam  usilent:  fiores  apii  ei  u  x  bbani.  Plenum 
i  alicetn  de  aqua  jejttni  bibanl,  propier  choleras  sol- 
vendas. 

Tredecimus  Julii  decimo  minttii  anle  Kilendas. 

Hora  scilicet  undecmta  decimi  tenii  diei,  ut  pluri- 
nium,  et  el  am  nona  bora  illms  sspluni  dici,  ca- 
venda. 


Oclavus  mensis  Rnmanorum.  llabrt  dies  lriginta  et  nnum.  I.una  vcro  viginti  et 

novcin.  Nux  lioiaruin  quaiiinrdeciiii  esl,   el  dies  decem. 
VjVniius   iiiensis  Hebrxorum   Aab,  babet  in   liuc  mcnse  locuin,  et  nontts  mensis 

Graxorum,  Laos. 


KaL 


1 

C  ! 

r 

«i 

s 

e 

t 

1 

u 

a 

i 

b 

b 

c 

e 

d 

d| 

e 

e 

f 

f 

K 

ti 

I 

i 

b 

k 

c 

1 

d 

ni 

e 

D 

f 

0 

g 

P 

A 

'1 

b 

r 

0 

s 

d 

l 

e 

a 

f 

b 

g 

c 

A 

d 

b 

e 

c 

f 

d 

B 

e 

Kalenda? 

IV 

non. 

iii 

non. 

it 

non. 

Noose 

VIII 

idus 

Vll 

idus 

VI 

iilus 

V 

idus 

IV 

iuus 

1:1 

idus 

II 

idus 

Idus 

XIX 

kal. 

xvii 

kal. 

XVII 

kal. 

XVI 

kal. 

XT 

kal. 

IIV 

kal. 

Xlll 

kal. 

XII 

kal. 

XI 

kal. 

X 

kal. 

IX 

kal. 

VII! 

kal. 

VII 

kal. 

ri 

k.l. 

V 

kal. 

IV 

kal. 

III 

kal. 

II 

kal. 

Vincula  sancl:  1'elii.  Sanclorum  Hacliabtcorum. 

Slepliani  p:  pse  el  niartyris.  Sexta  luna  embolisrni. 

Itivenlio  corporis  sancli  Slephani  prolomjrtvris. 


Sixti  papae,  Felicissimi  et  Agajtli. 
Aphra1  n.arlvris. 
Cyriaci  et  Suciorum  ejus. 
Vigitia  s.incii  I  aurenlii  marlyris. 
Passio  sanii  Laurentii. 
Titmrtii  martvrn. 
I  F.upli  diaconi  martyris. 
!  Hippolyti,  cum  aliis  decem  el  oclo. 
SEPiEMBms.  [Eusebii  [iresbyleri. 
Assumptio  sancue  Maria;. 

lOclava  sancli  Lnurenlii. 
|  Agapili  inartyris. 

lOliverii  episcopi  et  mariyris. 

ITimothei  apostoli.  Symphoriani  martyris. 

!Vigilia  sancti  Bartolo.  Autiimiim  i  rilur,  juxta  quosJam. 

Nativitas  sancli  Barloiomai  martyris. 

Genesii  marlyris. 

Anastasii  marlyris. 

Primus  mensis  j£gyptiorum  Tholh. 

Hermeiis,  Pila^ii  martymm,  el  Augustini  episcopi. 
iPassio  saurli  Jomnis  Baplista:.  SabiuaJ  virginis. 
jFelii  is  et  Andacli. 

Pauliui  confessoris. 


luuiurn  autumni. 


Vigilia. 


Sol  in  Virginem 


;» 

5 

tl 

19 
8 


Q. 

a 

5' 

a. 

§ 

32 

|'a 

5  c. 

3  = 

c  - 

"'S 

>5 

=  F. 

■_.  n 

c  2 

s  3 

=  "' 

«5 

£    K 

i 

j£ 

u 

1 

213 

13 

2 

2U 

16 

3 

213 

17 

i 

216 

18 

5 

217 

19 

6 

218 

26 

7 

219 

21 

8 

220 

22 

9 

2*1 

23 

10 

222 

n 

11 

223 

23 

12 

221 

56 

15 

22 1 

27 

li 

226 

ti 

15 

2/T 

29 

16 

228 

1 

17 

229 

g 

18 

250 

3 

19 

231 

i 

20 

232 

!i 

2t 

2r»3 

6 

22 

23J 

7 

23 

235 

8 

21 

256 

9 

23 

237 

10 

26 

2-38 

II 

27 

234 

12 

28 

iio 

15 

29 

241 

11 

30 

2J2 

15 

31 

243 

^-^ 


e 
u 
i 
k 
I 

iii 
n 
o 
l> 
'l 
r 

» 
t 
ii 

x 

y 

7. 
i 
I. 

c 

tl 


g 
ll 

k 
I 

m 

ii 


«AHTTP.OLOGIUil. 

Augustus  demuio  pleno  jam  farre  refertus, 
(Juis  nova  sacra  feialmonstremuscarmioe  sanoios. 

Quos  ferus  in  mortein  Anliochus  cuin    iuatre 

[subegit, 
Vonluro  «anguen,  qui  Chrislo  sponte  diearuut, 
Avigostas  retinent  Mach»h^i  iure  Kaleodas,  [c  um, 
(".arvere  Roma  1'cirum  celebrant  vim  bspae  rcuu- 


Eusetmiiiique  suum  Vercelli  rite  frequentant. 
Koiian.ni  Slephanus  manyrque  et  pap*  Lcaius, 
Qnarlo  fpitivae  tiibuii  pia  ^audia  Homao. 
Terno  nios  Slephani  colilnr  solennie  r«jp.'rti, 
1'rinnis  qui  uiorieiM  Cliristi  esl  moiie;Mlo  setiilus, 
Cumaliel,  Nicorlemits,  Abibon  paiilerifue 
lilveuli  voto  lulgeiil  et  laode  perenni. 
Justiuus  piijie  proprio  celebratur  honore, 


775        BBDyC  YENKRABILIS  OPP.  PAI.S  I.  SECT.  II.—  DIDASCALICA  SPURIA  ET  DUBIA.        776 

\  v  k.       llcrmen  quiula  probit  felici  niorle  beatum. 
I  i  rli-M.i-  lumen,  populi  sacra  uorma  Udelix, 
Afriea  quo  paslore  orhis  doclore  eoruscal, 
Aiigtistine  pater,  festo  celebraris  eodetn, 
\  ..rr.i  qucm  scrvanl  Ilalis  nunc  leuipta  sopull  umv 
Saiilouiis  alla  sui  Vibiaui  hac  lulget  lionore, 
i  i  iii  Alamaniiorum  recolil  Constaplia  sauctum, 
Hac  quuqur  Pelagiuin  fuso  pni  sanguiue  claruiu. 

iv  k.      1'raeco  Uei,  Verbi  vox  el  Bapiisla  Joaones. 

Ouein  eiTera  sallanli  trihueruol  lussa  pueibc, 
Imm  loil  quarlain  inerilorum  latide  pereuui, 
Vlrgo  Saliiii:i  siuiul  Homao  su  i  leuipla  revisll. 

iii  k.      Terua  cum  Felice  pto  praecellcl  Adauctus. 

ii  k.       PluliBUI  pridie  Treverurum  uueiii.i  lustral, 
Exsilio  anlistes  vero  pro  doguiale  clarus. 
Augusli  liis  deiuum  clauduiilur  limiua  festis. 

Auguslum  mensem  leo  fervidus  igne  perurit. 

Augiistus  iuetit,  el  fruges  in  liorrea  iuitiii. 

Heiigone  bic  Pboebo  soeiat  sua  sidera  Virgo. 

llis  quoque  consurgit  Aulumni  lempora  Ixti. 

Auguslus  mensis,  Sexiilis  antea  vocabaiur  :  donee 

B  bonori  Augusli  Casgaris  daretur,  ex  senatusconsulto  : 

en  i|iiinl  ipse,  die  prinia  mensisbujus,  Amonium  cum 

Clcopatra  superaverit,  et  iuipcriuui  populi  Horaani 

Crniaveril. 

Consideraudum  csi,  quod  in  decimo  sexlo  anno, 
in  secundo  Kalendarum  Septembris,  irigesima  luna 
invenilur  ;  sed  bxc  non  Augusli  mensis  iuna  est,  sed 
sexli  embolismi,  qui  incipil  quarto  [Nonarum  Augusti 
mensis,  nulloque  nisi  (sic)  deputatur.  quia  oiunis 
luna  enibolismi  mensibus  cunctis  superflua  est. 

Iiein  anno  decimo  nono  in  KateiUis  Augusli,  pro- 
plersallum  lunae.quo  trigesiiua  Julii  luna  transilitur, 
terlia  luna  lil  i  cum  secunda,  juxla  regulain,  esse 
debuerit. 

Mense  Augusto  caules  et  malvas  non  comedant  ; 
agramiua  comedant;  cervisiam  minime  bibaut,  et 
roet.  Betas  nnn  manducent,  quia  lunc  amarx  sunt  et 
liquilaj,  et  choleram  nigraw  generant:  gilg.uium 
bibani. 
C.      Augusii  nepa  prima  fugat  de  fine  secitndam. 

Ilora  scilicet  prima  priuii  diei ,  ut  plurimum ,  et 
etiam  septima  boia  alterius  dici,  caveuda. 


Presbyier  iu  ounicro  sauctnruiu  e.nle  percuiptus 
Crudeh  exquireits  niiiiulis  i|Ui  coiidecoratii. 

Nunai.    Noaas  Clttlinui ,  Moniinius  alqtie  Osval.lns 

llex  pius  Anglorum  meruo  el  vnlule  reteuiant. 

viii  id.    Mibus  ocloiiis  morleiii  passura ,  crucemi|ue 

Chrisii  s  mcl  i  caro  xlhercam  dcdil  anlc  liguram, 
Pixsiil  rl  his  Slxlui  HoinaMnarlyrque  colendus, 
.luxla  cl  1'elicissiinus  Agapilusque  triuinpbaul. 

vu  id.    SepteoM  parltet  Uouatus  el  Aira  bwrunt, 

vi  id.      Blburenm  senis  puuelrat  Cyriacus  honoreiu. 

v  nl.       Ilumauus  quinis  inartyr  inilosquc  relulgel. 

iv  id.     Quartts  Laureuti  merito  splendescis  opuno, 
Ignem  qui  passus  lorloreiii  vincis  iniquum. 

■ii  id.     '1  eiius  Uosque  decusque  pium  pclis  astra,  Tiburtl, 

11  is  et  Goancus  coulessor  possidel  almus. 

id.       Martyrii  palmam  pndie  capis,  F.uple,  perennem. 

Idus      IdittJs  llippolytum  couiilem  Laurciilius  asliis, 
I'k  Clinsii  parili  recipil  ccnau.iup  pasium, 
K( . 'iiiaui  merilis  virtulu  lideque  colendaui 
Tellus  luui   veueraus  Hadeguudjua  Aquilana  fro 

[queulat. 

xix  k.    Qux  deehna  el  Dona  eet  Sentembris  anle  Kaleuda 
Kusebiuni  Itoiii.e  sancil  ccieliralque  bealtim. 

xvin  k.  Octava  el  decuna  mundi  lu\  flosque  Maria 
Angelico  eomilata  choro  petit  actltera  virgo. 

XVII  k.  Seplcuam  dciiamquc  leues,  Aruulplie,  saceidos. 

xvi  k.    Marlyi  e  sedecima  etfulgel  Mammete  beato. 

xv  k.     Agapitusquintamdccimam  certamiiie  sauclt. 

xiv  k.    Maguus  el  Audreas  quaria  deuaquc  coruscaot, 
Sepleui  uiin.igiiiia  el  quingeiiti  comitautur, 
(Juos  pariier  sancli  simul  bis  bis  inille  sequculur. 

xiii  k.    Tertia  p  si  deuam  Samuelc  excellet  ab  Ipsis, 
Ooem  Oomiuo  euuis  geniirix  devoia  sacravii. 

xii  k.     M.iriyris  biuc  duodeua  privali  sanguine  veruat. 

xi  k.      (judeciuiain  Romie  Timolbeus  passus  lunorat, 

L  luatuiuque  suuiu  celebrat  plebsSyuipltoriauuiii, 
Mjte.r  quem  Cbrislo  pariter  inorilura  dicavil 

x  k.       Lucius  et  1'lolcmaius  dcoam  viriute  corouant, 

ix  k.      H.ii  UioIoiikcus  uooam  exornal  reliuelqiie  beatus 
InJia  quo  ductore  Oei  coguovit  hooorem, 
llercuiis  et  Bacchi  iasauis  vix  eruta  sacris, 
lliuc  ill  iiii  l'aiii:t  esi  varia  pro  sorle  sepulcri, 
.i.oliaiu,  Laparen,  Denevenli  et  lempla  lenere, 
Tum  quoque  Ueueslo  resplendel  martyre  Rooia, 
Audoenuiii  lumque  piuin  Hadumagus  honoral. 

vui  k.    Oclava  hiuc  Arelas  celebrat  le,  saocte  Oeuesi. 

vi<  k.     Manyrio  scptenam  ireoaeus  et  Abuudus  oroaot. 

W  k.     Rule,*  tuus  rcculeus  osteudit  sexta  triunipbos. 


SEPTEMBEH. 

Moaus  mensis  Komanorum.  Uabel  dies  triginta.  Luna  vero  quoque  triginla.   Mox 
lioraruin  duoilecim  cst,  et  dies  etiam  duodecim. 

Scxtus  mensis  Hebr.corum  Elul,  habet  in  boc  mense  locum,  et  dccimus  mensis 

Crxcoruui,  Corpios. 


. 

d.k 

|  I 
m 

n 

o 
P 

q 

r 

I 
t 


II 


j 

h 

b 

c 

.1 

i 

e 

r 

k 

r; 

1 

1 

1 

111 

II 

ic 

0 

p 

q 

n 

r 

Kalenaae 

IV 

uon. 

iii 

IIOII. 

u 

non. 

Nonse 

vm 

idus 

VII 

idus 

VI 

idus 

V 

idus 

IV 

idus 

III 

idus 

II 

idus 

tllll" 

. 

xvu 

kal. 

XVII 

kal. 

XVI 

kal. 

XV 

kal. 

XIV 

kal. 

XIII 

kal. 

XII 

kal. 

XI 

kal. 

X 

kal. 

IX 

kal. 

VIII 

kal 

VII 

kal. 

VI 

kal. 

V 

kal. 

IV 

kal. 

III 

knl. 

II 

Wal. 

VereoaB  virginis. 
Benediclie  mariyi  is 


Liiua  embolismi  secuuda. 


Ferreoli  martyris. 

Hlgoi  confe.ssoris. 

Ilegin*  virginis. 

Naiivilas  S.  Mariaj  virg.  Corbiniani  confes.  Adriaoi  inartyris 

Gorgonii  inarlyris. 

Auilouaiii  episcopi. 

Prothi  el  Uiacynllii.  Fclicis  el  Regulac. 


I'.  iniiKi      Cornelii  et  Cypriaui.  Exaliaiio  crucis. 

Kotua;  Nicumcdis  martyris. 

Hoic  i  i.nci.e  Ktiplieini»  virginis.  Geniiniani. 

l.aiiilierli  episcojii  ot  nnilyrn.  Sol  in  Libraui. 

Jauuarii  episcopi  el  mariyns,  ot  aliorum  septem. 

.l.ii.iiiii'cii(iin  autumnale,  secuudum  Orieotales. 
VJMilia  sancli  Mailliai 
Naii\  ii.is  uncll  Mallhu-i  a|K)sloli. 
Mauricii  el  Kxuperii  cum  suciis.  F.miucrauuni  martyrli. 

I  cili  .  J.tl.i  s  llici  l   Joailllis  |l;i|'isl  c 

.1i|uiuociiuiii  juxla  quosda  ii,  el  lucus  indictiouum 

.liciiu.c  viiglms. 

I  osii.  i  el  Daiiuam. 

l.iiiilmi  .ugiiits.  Scctiudus  mensis  .^yplioruni  Paophl. 

Heduiilo  hasiitrr  saiiuti  Micbachs  arcbaugeli. 

Ilicionviiii  prcsbyterl. 


c. 

o 

n 

o. 

-»  3 

ra  (t 

s 

!f 

3? 

1? 

—  •• 

—  n 

—  l 

(s>  es 

a  — 

u  = 

K  = 

-    « 

a 

»  • 

5  «• 

1 

a 
5- 

r" 

16 

16 

1 

314 

S 

17 

3 

245 

lb 

S 

24'i 

15 

19 

4 

217 

3 

20 

5 

218 

-i\ 

a 

24'J 

10 

23 

■ 
* 

350 

J3 

8 

251 

18 

:i 

9 

252 

7 

15 

10 

255 

3C 

11 

23i 

15 

^7 

13 

355 

1 

38 

13 

256 

»9 

II 

257 

U 

SO 

15 

25S 

1 

1 

u; 

339 

1 

11 

*K) 

a 

3 

IS 

■M 

4 

ii> 

26i 

17 

5 

20 

«6J 

ti 

0 

11 

*>i 

7 

31 

205 

li 

8 

2S 

2»> 

S 

9 

21 

3.7 

10 

35 

268 

II 

II 

36 

369 

11 

ST 

370 

19 

IS 

38 

371 

8 

u 

39 

373 

15 

Jt» 

273 

«> 


S  5- 
=  * 


777 

IIARTTROLOGICM. 

Mili  Seplember  prsegustans  pocula  Bacciio, 
Quos  aris  venerando  colal  memoretque  caoemus. 

Kal.  Legifer  bseredom  proprii  quem  linquit  honons 

Promissam  populo  terram,  qui  sorle  per  astra, 
Per  luca,  percelsos  monlis  disiioxil  et  urlies, 
Septembres  Josue  lenet  orditurque  Kalendas 
Priscus,  et  taas  marlyr  trabealus  sanguioe  lustral, 
Prsetul  ethis  SenonumLupusxde  coruscatab  alt  i, 
Has  et  Verenae  rutilant  solemnia  saocue. 

it  oon.  Quartas  liinc  nonas  Lugduni  Justus  booorat. 

iii  non.  Ternis,Antoninepuer  raariyrqup.lriumplias, 
Tuiic  et  Arisleus  antisles  de  inorle  beatur. 

■i  ooo.  Legisdivinae  Utor,  suscepmr  ct  autor, 

Colloquio  visuque  Uei  dignate  frequenti, 
Praecelso  pridie  tunmlaris  montc  Moyses, 
Nulli  post  licuil  cujus  cognoscere  bustum, 
Tunc  etiam  Cabalon  Marcelli  san^uine  veroat. 

Nonas     Noois  Ferreolus  cum  Ferrutione  refulget, 

DonatnsCapuam  pariterque  Arconlius  ornaot. 

vin  id.   Vates  Zacbarias  oclooas  obtinet  Idus. 

vii  iii.    Antistes  seplenas  servat  Evorlius,  atque 

Regiili  insixnisClilodoaldus  slirpe  sacerdos. 

ti  id.    Qna  D.-us  liu:iiaoam  suseepit  virgine  formam, 
Illustrat  senas  ortus  de  luce  Maria, 
Martyr  el  Adrianus  Romam  tum  sanguine  comit. 

V  id.      Gorgnnius  quinas  fama  meritisque  retentat, 

Rom.e  quein  pafsmu  nunc  Gallia  poscil  adorans, 

iv  id.     Sostbeoes  et  Viclor  quarlis  niemoranlur  ea:i  dem 
CbrHi  pro  regno  sorlili  et  laude  coronam. 

ni  id.     Protbusliinc  lernas,  fralerqueHiacynlhus  lionorant. 
Qui  Eugeniam  pariler  legem  docuere  sacraluni, 
ilas  simul  et  Felix  felici  morte  dicavit, 
Marlyrio  Reguhe  juiirlo  parilerque  bealve. 

li  id.      Martyr  mox  pridie  Olsus  peiit  aetliera  Sjtus. 

Idus      Idibus  abba nitet merilo  el  cognomiue  Auatus. 

lviu  k.  Octooo  etdecirno  octimbrem  vocitaule  fulurum, 
Eialtata  crucis  fulgent  vexilla  relalae, 
Perside  ab  indigua  victor  quain  vexit   Heracleus, 
Cornel<usque  suam  virtule  el  saoguine  Roinain, 
Aotistes  fulcit,  elCypriaoo  la:ia  coruscat 
Carlliago,  iosignl  doctore  etmaityre,  lotum, 
Ecclesise  scribunt,  cujussacra  dicla  per  orliem, 
Praesulis  bic  etiam  merilum  celebratur  Kparci. 

xtu  k.  Septcnum  dcuuro  Nicomedes  presbjler  oruat, 
Virgo  luus  Pelronilla  comes  marlyrque  beatus. 
Pootilices  ara  meritis  vitaque  colendi, 
Carnutes  L»obinus,  Aper,  l.eo  quosque  toenlur. 

xti  k.    liinc  sestodeno  Martiiius  papa  bealur, 

Eupheniiamque  pio  sanctaui  veneramur  amore, 
Lucius  boc  siiuul  excellet  cuni  Geminiano, 
Coodecoral  pariter  passos  quos  laurea  Cbristi. 

Xv  k.     Laotpcrtus  quiulum  dcuuoi  virlule  coronal, 

Eactvoquem  cassutn  scmper  ireroebunda  pavescit. 

xit  k.    Ore,  iide  antisles,  signis  et  sanguine  mariyr 

Methodius,  quartuin  denum  celebrandus  honorat. 

xiii  k.    Viriniis  specimen  paliendi,  et  forma  decusque 
Martyrii  Eustathius  lernodcooquc  triumpbat. 

xn  k.     Virgoque  bissenum  Fausu»  atque  Evigiiasius  or- 
Deseruii  Christo,  mundi  qui  lucra,  vocante,  [nant. 

Xi  k.      Uudecimiiin  Matlliseus  Evangelico  ore  sacravit. 

X  k.       Mauricius  denum  socia  legioiie  coroual, 

Effuso  morlera  piriler  quae  sanguine  vicit, 


EPHEMEMS  778 

A  Enimeraninuis  eum  socio  comitalur  honore, 

Quem  geous  iosignis  Britaonla  voce  reposcit. 

ii  k.      Nonum  Tecla  tenel,  roseo  perfusa  cruore, 
Liberiusque  dicat  Romaoam  papa  per  urbena 
Levila  el  Sosius  meiilo  splendescit  honore . 

viii  k     Oclaviim  sterili  cnnreptus  venlre  Joannes, 

Andocbiusquesacrat  marlyrqueelpreshyler  almus, 
Quem  Tyrsus,  Felixque  pari  comitanlur  amnre. 

vu  k.  Septeno  Lupus  antisles  Lugduna  revisit 
Mtiiu,  devotae  pastor  meuiorabilis  urbi, 
Ambiaoa  mical  Firmino  martyre  plebes. 

vi  k.      Sexla  marlyr  ovat  Cyptiauus,  virgo  beata 

Quem  Jtistioa  Dei  fecit  cognoscere  regnum, 
Anibus  insanis  tandem  furiisque  reliclis. 

v  k.        Quinto  cum  fralre  excellet  Cosma,  Damiano. 
Aulimus  bos  sequilur,  Leontius  Euprepiusque, 
Qui  unum  Christe  tibi  sertuin,  qui  morte  duarunt 

it  k       Faustus,  Marlialis,  quarlum  et  Januas  oruanl, 
Martyrii  trabea  simul  et  cerlamioe  clari. 

iiik.      /Eiheria  virtule  uoteos  pnncepsque  supernaj 
Miliii  r  Micbael  terno  sihi  lempla  sacravit. 

n  k.       Interpres  legis  veterisque  novaeque  prohalus, 
g  Iostructor  doctrinae,  lueresis  dainualor  iniquae, 

Hierooymus  pridie  Seplembiem  claudit  ovautem. 


/Ei|ii:iiura  dietn  Soli  cum  Libra  inbaerct. 
Libra  pares  lucis  somnique  hic  ellicit  lioras. 
Sidere  virgo  ttio  Bacchum  Seplembcr  opimai. 
Sepiember  leclos  teril  bic  cum  fuste  coryinbos. 

Seplember,  quasi  sepiimus  imber  appcllatur  :  eo 
quod  seplimus  a  Marlio,  primo  quondam  mense,  nu- 
merelur,  el  plerumque  imbribus  seu  nubibus  obscu- 
retur. 

Considerandtim  est,  quod  in  quinlo  anno,  in 
quarto  Nonarum  Septembris,  scrmnli  embolismi  lun» 
incipit,  et  (iniltir  in  Kalendis  Uctobris  trigcsima,  qux 
nec  Septembri  nec  Octobrt  depiilainr. 

Epactas,  id  esl,  adjettiones  lunarcs,  iEgyptios  nos 
seqtientes,  a  Septeinbri  mense  iiichoamus,  setnper- 
que  ibidem  novas  suniimu».  Sed  ep:ictx  (seciiiidum 
doctissimns)  cum  concurrenlibus,  et  lunari  cjclo  iu 
Kalendis  Januariis  mutanlur. 

Ad  epactas  vero  inveniendas ,  semper  undec  m 
pr.rieiUilnis  adduntur,  ut  sequentes  invcnianitir. 
Excepto  decimo  nono  anno,  quando  ociodecim  cpac- 
tis,  non  undecim,  ut  in  caHeris,  seJ  duoiiecnu  ail- 
jimgtmiis :  ut  triginta  epactas,  quas  nullis  dicinius, 
eflicere  queamus. 

Mense  Septembri  buccellas  lacte  inlusas  jejuni  co- 
medant  quotidie;  el  orania  quxvis  accipe,  quiaoin- 
nis  esca  et  lruclus  in  hoc  tempore  confecti  suitt  Oe 
pollice  sanguinem  minue.  Polio  sit  agrimonia  et  apn 
semen.  Porros  coctos  et  crudos  comede.  Bibe  cos- 
tum  et  mastice. 

Terlia  Septembris  vulpis  ferii  »  peJe  denam. 

Hora  scilicet  undecima  decimi  terlii  diei,  ut  pluri- 
mum,  et  etiam  nona  bora  ailerius  diei,  cavenda. 


OCTOBER 

Dccimus  et  antepenuliimus  mensis  Romanorum.  Habet  dies  triginla  et  unum.  Luna 
vero  viginti  et  nuvem.  Nox  borarum  est  quattiordecim,  el  dies  decem. 

Seplimus  mensis  llebi-seornm  Thisri,  habet  :n  hoc  mcnse  iocutii,  et  undecimus 
mensis  Giaxorum,  Hyperberelreos. 


s 

A 

e 

l 

b 

0 

u 

e 

f 

a 

d 

b 

e 

g 

P 

c 

f 

b 

d 
e 

I 

q 

f 

b 

i 

K 

c 

h 

d 

k 

r 

i 

e 

k 

f 

1 

1 

g 

, 

s 

m 

A 

Kalenla» 
vi  non. 
v  non. 
iv  non. 
■ii  non. 
ii  non. 
Nonae. 
v.n    idus 


VII 
VI 
V 
IV 

III 
II 

Idu» 


idus 
idus 
idus 
idus 
idus 
idus 


Piemigii  episcopi 
Leotieg.tiii   niartvris. 
olpicii  ei  Serviliani. 


Marci  papse. 

Parlsiis  Diooysii,  Ruslici  presbyteri,  Eleutbcrii  diaconi. 

Eostatbii  presbyleri. 

Roms  Callisli  papae. 


Patbol.   XC. 


1 

D. 

= 

n 

C- 

1 

~ 

-i 

2  ? 

B 

=  3« 

B'a 

— a 

M 

?■  3 

—  n 

o  s 

65  -1 

3  C 

vt 

3 

9 

S  '-* 

16 

16 

i 

271 

S 

17 

2 

275 

15 

18 

5 

276 

2 

19 

i 

277 

20 

5 

278 

10 

21 

0 

279 

22 

7 

281) 

18 

ir, 

8 

281 

7 

U 

9 

282 

25 

10 

285 

15 

26 

11 

28 1 

4 

27 

12 

285 

■2H 

15 

28H 

12 

29 

U 

287 

i 

1 

v, 

288 

ei- 
=  2. 


2S 


779      BEl)*:  VENEIUDIUS  OPP.  PARS  I.  SfcCT.   II.  -  DIDASCALICA    SPIMA  ET  OUniA      780 


■ 

ii 

It 

ii 

c 

II 

l 

V 

J 

1 

e 

•I 

u 

r 

f 

• 

(t 

p 

t 

A 

1 

■ 

l 

b 

b 

c 

>> 

c 

d 

b 

d 

e 

c 

e 

f 

d 

I 

f 

g 

l 

b 

b 

« 

i 

c 

vin 
IVI 
IV 

nv 

XIII 

III 
II 

X 
IX 

Mll 

vu 

VI 

V 
IV 

III 

II 


kal. 

kal. 
kal. 

kal 
kil. 

kal 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kal. 

kul. 

k.ii. 

kal. 


Rmnam]  Oalll  couft  Mnrls. 

I.ik-r   RrtAgrlUtS.  Sol  lu  Scorpi.mcm. 

Kesli,  Sosii,  Januarli  episcopl. 

la  Co'onia  mi.i  ijiimi  vngiiium. 

Octava  sancli  Galli. 

Crispiui  el  Crispluiaui. 

■Viii.nili  ronlVssoris. 

VlRllla  apnstiiliiiuni  Simunis  el  Juda;. 

SiniouU,  tt  Judar,  qul  n  Tusddaaus. 

Tertius  jEgypliorum  mensLS,  Allnr 

Vigilia  onmiiini  sanclonw».  Quinlini  martyns. 


1  I 

1(1 

289 

9 

3 

17 

*.3 

4 

18 

291 

t7 

!» 

19 

2t)S 

6 

6 

20 

»13 

7 

21 

294 

14 

8 

22 

21 15 

5 

9 

2.. 

290 

10 

M 

297 

11 

11 

25 

208 

12 

28 

299 

19 

13 

27 

300 

8 

H 

28 

301 

15 

29  |  302 

16 

18 

50   |  303 

S 

17 

31 

501 

MiBTTROLOGIOM. 

Spnmanli  muslo  pomistuie  Octlmber  onuslus, 
Ouiapaii-ras  calathosque  feral,  memoraodo  a^n»"*- 

Lmur. 


Kal.  Francoa  qui  primus  docoll  domuitqoe  feroces 

llemitfius  proprio  Oclimbrem  praesignat  honore, 
C.urmanusque  sii.iui  doctrina  insignis  el  aclu, 
Tum  propriam  munlt  ineritis  Autisiodorum, 
Qui  Ocesno  fldel  refugas  el  dogma  nefaiidur.i 
Beppulit,  el  signis  te,  picta  Britannia,  lexil, 
Hi  s  virlute  Bavo  et  sancto  comitalur  bonore. 
vinon.  Mt.x  sextum  nonarum  l.eodegarius  oruat 

Se.liliiine  (otens,  queui  du.x  populusque  peremit. 
v  non.  Emaldi  menlis  geme  et  cognoniinc  et  ara 

Dcclrinaque  pares  quintum  >ibi  niore  dicarnut. 
ivuon.  MaretisMarciaiiusqiiesuoimplentmunerequartum 

Cermine,  marlyno,  natura  et  funere  fratres. 
in  non.  Ternas  luui  nonas  Apollinaris  hnnoral, 

Prsesul  leinpla  frequeus  cujus  Ravenna  corouat. 
u  oon.  Viieo  Fides  pridie  hinc  febci  morte  triumpbai. 
Nonis.   Ponillices  nonas  Linus  Marcusque  ret.'nlanl  „ 

viu  id.  Octavo  anle  i  lus  Demetri  sancle  bearis, 

Nomiii".  proCbrisi  tortores  passu>  iniquos. 
vu  id.    Eieii.pium  fid.i  parcndi  el  norma  salubns 
Etcelsi  palris  pruniim  cognomine  diclus, 
Genlibus  i.ide  paier  ccelrsti  scirtc  vocatus, 
Septenis  Ahrabam  sancit  relinelque  beatus, 
His  qiioquemaxiyrio  insigni  Irinoque  coruscant 
Orbem  lempla  siio  luslranlia  lumine  cunctum, 
Dionysios  aeiherio  qui  splendet  hooore, 
C.alli  i  doctorem  Paulo  instituente  beatum,  [slrum, 
Queinmeruii  gemino  cotnptnm  junciumque  miui- 
Domninoqne  liali  claro  tum  martyre  fulgeuL 
vi  id.     Seuss  jusUi  ise  litulus  Lolh  saoctus  adoruat, 
Cassius  el  Cereon,  Viciur.  Fiorenluis,  alque 
Marlyrii  comites  plebstnm  cnujuncla  iriumpbal. 
»  id.      Quinis  moi  Tarrus,  Probus  Andromciisque  coro- 
Yirtulis  mortisque  pares  quos  gloria  re  Idil.  [nanl, 
i»  id.     Idus  lum  quartas  merilis  fcdisiius  augel, 

Crbs  Ravenna  suo  celebri  quo  martyre  pollet. 
ui  id.     Ternas  MarcrBus,  Fausius,  Jauuarius  implen', 
Tum  qiioqa.-  Petre  libi  Dionysique  sacralum 
Teniplum,  el  Chrysanllio  Dari<eque.  coritscat.  et  ara 
Tulliia  rum  plnnoquo  prasminet  seqtiore  castruin.  L 
ii  id.     Callis:ns  pri.lie  aniistes  martyrque  tropliTO 

Prajcell.  ns  umllo,  el  romiialus  mariyre  fulgel, 
Idui.      Idibus  inde  Ubi  Maurorum  lurba  vocalur 
Aj;n|>pinj  auimis  parite.rque  laela  bealis 
Militiam  C.fcrtstn  virlute  el  morle  dicavit. 
xvn  k    Sepieno  denoque  Noveuib-ein  qni  venienlem 
PiWrigMt,  Gallus  colnur  confessor,  el  una 
Bis  cenium  et  dr-cics  scptem  memoraniur,  imquna 
Q.  os  furnr  t>l.  Cliristum  *imi'.i  mactavil  bonore. 
xvi k     Selecinium  s.cer  Antisies  Florenllnusorual. 
av  k       I.uras  ler  quinuin  festo  emcioque  dicatum 

Monstral  Paule  tuoC.hrisium  sermone  loculus, 
Begni  calcalrix  juxta  d  Triplionia tlarel. 
nv  k.    Ilcionicus  l.is  scpleno  alque  pitdagogia  mtget. 

Quus  parilcr  .|tiadragiiila  atque  novem  roiinlantur. 
iiii  k.    Tt  riium  cum  deno  l.aprasi  mariyr  lu.noras 
(II  k      Presl.yter  Asiorius  duodeno  laudc  curuscal, 
Eoregla,  iuulto»  docuil  qul  vinceie  saiiclos 
ludique  liella  piis  dirain  uiinilaiilia  inorl.m, 
llunc  et  Hilarion  ercmi  buiuis  accla  cmnit, 
Tunr  iitimcrnsa  siiniil  HliCrii  |.or  lill.ira  luliieul 

t  iirlalo  ilrgineta  orocta  rrapbiu  maniplis 
Aarlpninai  urhi,  quaiuui  luror  impius  bHu) 
ktilia  uiatl»  il  duciri.  ibus  iuclyla  saucli». 


ii  k.      Lndecimum  fcslo  Pbilipr.us  eplscnpus  auget. 
llermas  boc  ipsa  oitel  kusebiusque  healus. 
i  k.      Severiue  luos  decimo  sacer  inde  colonos, 

Inspectas  primi  radians  de  culmine  templi. 
ix  k.      Nouo  quadrageul  effulgent  sexque  triiimpho 

Romas  milia  et  sanclo  ccrtamine  clari. 
viii  k.    O.  tavum  Crispious  habel  cum  Criipiuiano 
ITammas  q«i  passi  s»vum  vicere  tyrannnm, 
Gemmas  martyrii  gemioas  feslo  veneremur  eoJaru 
Chrysaiiiuiu  Dariamque  novo  quos  ounere  Chrisli 
Roma  nunc  veclos  tumulis  nova  cella  venuslat, 
Qua  Hheni  celsis  succeduut  aaquora  silvis  , 
Hilarius  liic  cliam  nitel  amplo  pnesul  honure. 
Pontilices  f:.ma  sistnis lumulisque  corus.os 
Septimus  osleodit  vero  de  noinine  Amandum, 
Vtdastiimque  simulmeritisque  el  tempore  junclos. 
Hinc  sextum  niarlyr  pugiians  Vincenlius  orn.l, 
Cbrysete  Iipc  pariler  Sabinaquo  virgo  triuiuphanU 
Simonis  et  Juda;  pra;cellet  quintus  honore, 
Quos  opulenia  Deo  Hersis  miltente  rece|.lis, 
Fidos  martvrio  et  sistnis  tumulare  patmnos 
Promeruil  Hdci  cullrix,  si  deinde  tbisset 
Cassare  nata  micat,  Decio  bic  Cynlla  beatis 
Virgo  ammis  ct  cui  Decius  liaiid  ediior  esset, 
Hic  etiam  matronae  cobtur  per  Itllora  Phar". 
Presbyl^r  binf  retinens  quarlum  Zenobius  surat. 
Tcrno  MarceHusClirisii  galeatus  aniore 
Centnriam  calo  digoam  geminamve  sacravil 
Manyribus  bis  cenlum  el  bis  deuis  comilatus. 
Quinlinum  pridie  celebrant  sua  gesta  beatum 
Qui  insigBi  et  vario  ob  Christum  rertauiine  viclor, 
Octimbrem  clauso  componii  iu  orbe  ruentem. 


vii  k. 

vi  k. 
vk. 


iv  k. 
ni  k. 


ii  k. 


Senimat  Oclober,  quod  maluniin  meiil. 
^Equat  el  Ociober  seineolis  tenipore  Libram. 
Scorpius  Aulurjiiu  hioc  moderalur  tempora  Ucti. 

Oclober,  sicul  et  September,  a  numero  st  imbri* 
bus  appcllatur,  signilicans  quolus  a  Martio  couipu- 
letur,  et  quod  imbribus  ssepitts  irrigetur. 

Notanilum  est,  quod  quiulo  anno  in  Kalendis  Oc- 
tobris,  tiigesima  luna  esl,  et  embolismi  seciimli  est, 
lun.i  vero  Ottobris  in  leriio  Kalendaruiu  Sovembus 
linilur. 

Indictiones  io  oclavo  Kalendarum  Oclobris  scmper 
incipiunl,  el  liniuntur,  ibique  mulantur. 

lndictiones  aiitein  propter  Regmn  tempora  si- 
gnanda,  reperte  sunl  :  scilicel,  ne  alka.iis  m  otinpo- 
ribus  error  ohoriii  possit ,  q,u«  el  propier  faciljia- 
lcm  coinputanii,  lanluni  qutndceim  anno»  complec- 
luntur. 

Mense  Oclobri  racemos  el  framuslum  usireul.  tiuia 
corpu-.  sauat,  et  soluiioiiem  facit :  porro*  lev.ler 
cnclos  esilenl,  quia  crutii  vencnun»  hubenl,  cocli  ad 
antiiloliim  talenl.  Lac  caprinuui  aul  agnilinuiu  jeju- 
n  s  bibe,  propler  sanguiiiem  dulciandum.  el  «»«;"- 
liini  discutiendum,  et  pulmonem  curaudum.  Ihbo 
cariophylum  cl  piperum. 

Tei  lius  Oclobris,  gladius  :  decem  ia  ordinenecl». 
Ht.ra  scilicet  quinta  teriii  diei,  ut  pluriiuuiu,  ol 
eiiaui  noua  deciini  dici,  t  avenda. 


78* 


EPHEMERIS 


NOVEMBER. 


Kalendse. 

II         ll'Hl. 

ui     non. 
ii     nou. 

Nonae 
viii  idns 


Uudecimus  el  pennltiraus  uien  is  Romanorum,  Habet  dies   triginta.  Luna  vero 
viginti  et  novem.    Nos  liorarum  sedecim  esi,  et  dies  tantum  octo. 

Septimus  mensis  Hebrteorum  Maresuan,  habet  in  hoc  mense  locum,  et  duodecimus 
mensis  frxcorum,  Dios. 

Festivitas  omniom  sanctoruin.  Roros  Csesarii  martyris. 
Marise  virginis.  Quiota  luna  embulismi 

I-  inninii  episcopi. 
DooiDiui  niartyris. 

Villibrordi  episcopi 

Hjremis  ioitium;  habet  dies  nooagintaduos, 
Qualunr  cnronalorum.  Occasus  virgiliarum  uwtutinus. 
Tbeodori  marlyris. 

Ma^iini  Turooensis  eplscopi.  Romae  Meone  martyris. 

Mariioi  papw.  Arsatii  roarlyris.  Cuniberli confessoris. 

Briclii  episcopi  Turouis 

Dkkiidris.] 

Kiiiiiani  ronfes«oris. 

Oimari  couressoris. 

Sol  in  Sagitlarium. 
Romaul  monacbi.  Octava  sancti  Miriini. 


Roma;  Cecilise  virginis  et  uarlyris. 
Clemenlis  papae.  Pelicilalis  vlrginis.  Columbani  abbalis. 
Cbrysogoui  marlyris.  Hyems  oritur,  juita  quosriam. 

Saltus  lunse,  secundum  aliquos. 

Quartus  meusis  iEgypliorum  Ciiceac. 

Vigilia  sancti  Andrea».  Romse  Saluruini  marlyris.1 
Nativitas  sancti  Aodreae  aposlob. 


0 

f 

d 

k 
1 
m 

d 

t 

n 

g 

e 

0 
0 

8 

A 

li 

P 

b 

i 

i 

f 

q 

r 

s 

c 
d 
e 

e 

k 

8 

t 
u 

f 

g 

1 

a 

i 

i 

li 

b 

l> 

m 

c 
d 

e 

d 

0 

n 

i 

e 

1 

e 
f 

u 

0 

k 

K 

h 

S 

P 

i 
k 

b 

c 

a 

a 

1 

1 
ii  i 

d 
e 

b 

ii 

1 

• 

c 

m 

0 

P 
<l 

I 

b 

i 

d 

n 

r 

s 

t 
d 

e 

t 

e 

VII 

iilus 

VI 

idus 

V 

irlus 

IV 

idus 

111 

idus 

II 

idus 

Idus 

xviu  kal. 

-X  VII 

kal. 

xvi 

kal. 

XV 

kal. 

XIV 

kal. 

XIII 

kal. 

XII 

kal. 

XI 

kal. 

X 

kal. 

II 

k»l. 

VIII 

kal. 

VII 

kal. 

VI 

kal. 

V 

kal. 

IV 

kal. 

III 

ksl. 

11 

kal. 

a. 

II 

2  B 

B 

3.  ffi 

2!i? 

o. 
»2 

s  = 

-  s 

C    -» 

—  « 

O  -i 

»  e 

c   "" 

<  c 

3*   — 

<* 

B 

n  ■ 

-  ■ 

N 

3 

Oa 

18 

1 

305 

13 

19 

2 

306 

3 

20 

5 

307 

21 

4 

308 

10 

22 

5 

309 

23 

6 

310 

18 

24 

7 

311 

7 

25 

8 

312 

26 

9 

313 

15 

27 

10 

514 

4 

28 

11 

315 

29 

12 

516 

12 

50 

13 

517 

1 

1 

14 

318 

2 

15 

319 

9 

5 

18 

520 

4 

17 

321 

17 

5 

18 

322 

6 

(i 

19 

513 

7 

20 

324 

14 

8 

21 

325 

3 

9 

22 

326 

10 

23 

327 

11 

11 

24 

528 

19 

12 

25 

329 

13 

ta 

330 

8 

14 

n 

531 

15 

28 

532 

16 

16 

29 

333 

5' 

17 

30 

334 

782 

<sa» 
5'x. 


5  r 


xix  k. 

xviu  k 

ivn  k. 

xvt  k. 

ivk. 


MiSTIROLOOinM, 

Nunc  quoque  quis  longa  vigilet  sub  nocle  No~ 

[vember 
Quos  vigilando  canat  proroemcs  carmine  sanctos. 

Caesarius  prima  desitfual  fronte  Novembrem 
Eximio  cujus  ketalur  Roma  triumpho, 
Mensis  el  liic  n-liquos  stellato  vertice  vincens, 
llno  Omnes  saucios  celebraus  roojungil  houore 
Regia  quos  creli  pariter  relinelque  fovetque. 
Quarlis  Virtorine  sacer  martyrque  bearis, 
Nonis  bis  eiiam  Jnlianus,  hisque  Uenignus 
Presbyteri  fulgent  viriute  et  sanguine  clari. 
Ternis  Germamis,  Vilalis,  Csesariusque, 
Theopbilusque  pari  colloceut  lumine  festi. 
Hinc  pridie  Ruleoos  cnnfessor  Amautius  ornat. 
Nouis  Zacbarias  vates  templique  sacerdos, 
Eminet  obliiam  nati,  qui  muoere  vocem 
Valis  et  oflicium  prisco  de  more  recepil, 
Has  |ue  sacer  felix,  mouachusque  Euscbius  augent 
Idibus  oclonis  marfyr  Felix  celelirator. 
Seplenas  Amaraule  pi.i  de  morte  sacrasli, 
Has  quoque  Villilrodus  babet,  quo  principe  plebis 
E>  esontim  mulli  C.iiristum  sensere  vocanlem. 
Claudi,  Castori,  Simplici,  Symplioriaue,  et 
Nicoatrate  pari  fulgetis  luce  coron», 
Seuas  ornantes  idus  merilo  atque  cruore. 
Quinse  moi  idus  Tlieodoro  martyre  vernaot. 
Quarlis  nioilestns  Florenlia  Tyueriusque 
Trino  marlyrto,  trino  pro  nomine  fulgent. 
Senas  Bauclos  nvat,  lernis  virlute  fldeque, 
Confessor  merito  ollicio  et  seiniooe  sacerdos. 
Atqoe  fide  martyr  iato  famosus  io  nrbe 
Martiuus  votis  festoque  vocattir  eodcm, 
Exilium,  flagella,  minas,  tormenla  neiemqne 
Pro  Chrislo  perpessa  simul  Domicilla  t-  iniuplial. 
Agrippiua  tues  pridie  exceilet  Cjuoibertus 
Leonum  Sequanae  recoluotquoque  liltora  sanctnm. 
Idilius  hinc  liseres  luus,  o  Martine,  retenlat. 
Krixii.s  exilio  lacryinis  signisque  probatus. 
r.lemeolinus  habet  Tlieodotus  Pbiltimiousqtie. 
Oclivam  decimamque  Decembres  ante  Kalendas, 
Hac  pariter  passi  tnrtoris  jtissi  cruenti. 
Septena  Eugeuius  martyr  denaque  nuescit. 
Eucherius  sexlam  cum  dena  Gregoritiaque, 
Implrni  l.ugduni  liic,  Neocaes  iria?  ille  sacerdos. 
Quiiidecima  aulistes  I.igeris  per  litlora,  perque 
1'eslivos  populos  Amanus  laude  coruscat, 
Ai\ cnia  uierilo  signis  prece  con^lioque 


viii  k. 
vu  k. 


L  Urbem  qni  propriam  hostili  de  clade  redemit. 

Xiv  k.    Hisycbius  martyr  quarlam  denamque  coronat, 
Romanusqne  urbs  Antioclii  quis  lx-ta  rerurril- 

xiu  k.    Tredecimam  Felicijnus  cum  Severino, 
Cumque  Exuperio  tidei  certamine  sancit. 

xu  k.     Ponciane  libi  duodenaui  Rolna  dicato 

Obsequio  sacral  anlistes  martyrque  beate. 

xi  k.      L'ode»am  abba  Columbanus  sibi  servat  ab  ipso 
Oceano  multis  \  ii.r  qui  dogniala  sanclae 
ReMi^ione  pia  sparsil  serinnne  manuque. 

I  k.       Caeeilia  illuslrat  denain  mox  ,-ainla  uitore 

Perpetuo  claris  semper  vulganda  tropbxis, 
Virgo  binc  cognalo  saiiclonue  hiuc  fulta  marito. 

ix  k.      Noiiara  papa  tenet  Clemeos  certamiue  et  allis 
Virlutum  lilulis  morlem  qui  passus  in  undis , 
Reppeiit  exlruclum  divino  itiunere  lemplum, 
Tum  i|Uoque  sentena  genitrix  cum  prole  beato 
Praeceliens  radiat  Felicitas  alma  tnumpbo. 
Hicque  suos  I  rndoii  mundi  conteuiptor  adornat. 
Cbrysogonus  merilis  octavam  el  funere  sancil. 
Seplenam  Petrus  antistes  martyrqtie  venuslal, 
1'rbis  Alexaodri  populus  quo  prseJuce  fullus, 
B  Erroruin  curvos  spernit  cecosque  meatus. 

vi  k.      Sexlam  Liue  sacras ,  roseo  de  sanguine  papa. 

v  k.        Marlyrio  quinlam  Agricola  et  Vitalis  hnnorant. 

iv  k.      Syleas  Paule  luus  quartam  comes  auget  et  oroat. 

m k.     Tertiam  Saturnine  libi  Mauroque  dicamus. 

il  k.      Andreas  pridie  pra^cellet  Aposiolus  amplis 

Virlututn  fulgens  radiis,  litulisque  per  orbem, 
Qui  indomitos  verbo  signisque  subegit  Aclieos. 
ttrumalem  li.-ec  claudent  populorum  vola  Novem- 

(brero. 

Scorpius  iiiberniirn  praceps  jubet  ire  Novembrem. 
Sed  purgat  seniper  fruges  tundendo  November 
Uic  hiemis  brumae  oriunlur  frigora  durae. 
Arcitenens  gelidn  hinc  contristal  sidere  ccelum. 

November  nomine  suo,  sicut  priores,  quoius  a 
Martio  sit,  tignifical;  etquod  imbres  sxpius  habeat. 

Sciendum  est,  quod  in  decimo  ociavo  anno,  qui- 
dam,  qui  epactas  a  Januario  incipiunt  irigesiniain 
Movemhris  lunain  in  seplimo  Kalendarum  Decem- 
bris,  sallum  lunae  ibi  ponentes  transiliunt,  ul  in  K.t 
lendis  Januariis,  iu  primo  anno  noua  luna  possil 
inveuiri. 

Nolum  sit  omnitms  hominibin.ul  oflicium  primum 


7M        BKD.E  YF.NERARII.1S  OPI\  PARS  I.  SKCT.  II.  —  DIDASCALICA  SPURIA  ET  DUBIA.        7KI 


<le  Atl-enlu  Domini,  ucc  aiile  quintum  Kalendaruni  A 
Decembris  intiiiv-iiir;  iu-c  pust  lertimn  noiiarum  ip- 
■lu  mensis  dHonlur;  sed  vcl  ipsis,  vel  in  medio 
posilis  diebus,  qtiaiidocumque  Doininica  dies  evene- 
rii,  rite  et  ab-que  duliio  cantandum  eril. 

Mense  Novenibri  et  Dccembri,  bonum  est  sladium 
baben  :  venam  hcpatiiam  incidcre,  quia  lunc  lem- 


pnris  omues  bumores  sunt  conimoti  :  a  halneis  al>«- 
tiiicanl  se,  nulluin  peniltis  capul  comedanl  :  potiu 
eoiuin  -it  cinuamomuiii. 

Quinla  Novembns  acus,  fil  terlia  mausi   in  urna. 

Ilorj  sciliccl  nciava  qninii  diei,  ut  pluriu.um,  el 
cliam  bor.i  quarla  utlerius  diri,  cavenda. 


DECEMBER. 

Duoilccimus  el  iiltimus  mensig  Romanorum.  Habel  dies   triginla   ci  unum.   Luua 

veio  viginii  ei  novein.  Nox  borarum  octodecim  esl,  el  dies  lantuin  sex. 

Octavus  mensis  llibrxorum  Casleu,  babrl  in  hoc  inense  locum,  ci  primus  mensis 

Grxcorum,  Aphileos. 


c 

0 

u 

f 

a 
b 

u 

g 

p 

c 

d 

li 

e 

a 

i 

q 

f 

g 
h 

c 

k 

i 

r 

i 

k 
1 

i 

i 

s 

m 

m 

n 
0 

0 

D 

t 

p 

q 

0 

r 

ii 

u 

s 
t 

P 

a 

a 

a 

i 

b 

b 

c 

c 

b 

d 

c 

e 
f 

i 

d 
e 

c 

g 
ti 
i 

0 

i 

k 

!  f 

i 

KalcnJse. 
iv  non. 
m  non. 
h      oon. 

NOU» 

viii   iilus 


I  ius 
idus 
idus 
lilus 
iilus 
idus 

l.lus. 

xix    kal. 

xviit  kal. 

xvn  kal. 

xvi    kal. 


Darbaras  vlrgiois 

Nicolai  episcopi  ei  confessoris. 
Oclava  sancli  Andi  ea?. 


Prima  luni  embolistni. 

Quarla  luiia  embolismi. 
Delpbini  exortus. 


Eulalix  virgtais. 
Damasi  papx. 

l.nria?,  it  Oliliae  virginum. 

JiMMnn.] 


Halcvona  per  dies  quatuordecim. 


XV 

kal. 

XIV 

btl 

XIU 

kal. 

XII 

kal. 

II 

kal. 

X 

kal. 

IX 

kal. 

VIII 

kal. 

VII 

kal. 

VI 

kal. 

V 

kal. 

IV 

kal. 

III 

kal. 

11 

kal. 

Vi.ilia  sancti  Tho.u;p  apostoli. 
Njlivilas  sancli  Tbouic 


Vlgilia  Nativilalis  Dominl. 
iNaiivilas  Domini. 
Passio  sancli  Slephani. 
Joannis  aposloli  el  EvangelisUe 
Sauctorum  Inoocenlum. 


Sol  in  Capricornium. 
Solslitium  hvemile 


Solstitium,  juxta  qaosdam. 
AnasUsite  virgiois. 


Quinlus  mensis  .Egyptiorum  Tybi. 


Sylvesiri  paps. 


B 

9- 

.     I 

2 

li 

_3! 

5  3B 

Mtj. 

§1 

a  -o 

l 

35 

n 

c  2 

_  <% 

c  — 

B 

8 

ji 

-3 
1" 

il 

0 

13 

18 

i 

533 

0 

1 

19 

2 

516 

p 

20 

3 

357 

q 

10 

21 

i 

358 

r 

« 

3 

3"9 

9 

18 

23 

6 

340 

l 

7 

21 

7 

341 

u 

23 

8 

342 

x 

13 

26 

9 

345 

J 

I 

27 

10 

344 

I 

28 

11 

543 

a 

12 

2« 

12 

516 

b 

1 

1 

13 

347 

e 

1 

14 

548 

d 

9 

3 

13 

349 

e 

4 

16 

350 

f 

17 

3 

17 

331 

g 

6 

6 

18 

352 

h 

7 

19 

353 

i 

14 

8 

20 

351 

k 

S 

9 

21 

35S 

1 

10 

22 

556 

m 

11 

11 

23 

357 

B 

19 

12 

24 

358 

0 

13 

25 

359 

P 

8 

14 

26 

360 

q 

13 

27 

361 

r 

16 

16 

28 

362 

s 

5 

17 

29 

363 

t 

18 

30 

364 

■ 

13 

19 

31 

363 

X 

IIAHTTR0LOG1UM. 


IJ  xvi  k. 


Kal.  Eligius  Noviome  tibi  sub  luce  Decembrem 

Prima  designal,  coud.guo  prssul  honore 

it  non.  Vero  et  Seruro  quarlis  liUl  Africa  notiis. 

111  noo.  Cassianoqtie  eadein  bbat  sub  martyre  terois. 

11  non.   Tum  prhBe  cum  \  iclorio  prxcellet  lii-racleus. 

Nonx    Dalmaiios  martyr  nonas  Crispiua  jue  servanl. 

viii  id.    Octonas  idus  NicoIjus  episcopus  oriiat. 

vn  id.    Sepleoas  relinel  Polycirpus  cum  iheodoro, 

vi  id.     Euiycbiane  niles  senis  Keiici  papa  cruore 

ilas  quoque  Zenon  habel  conjuuclo  manyr  bouore. 

V  id.      Sebas.iauum  quiuis  celebramus  ati  urbe 

Translatum,  proprio  quo  Gailica  rma  palrono 
Exsallant,  ingenv  leiuplum ,  cui  surgit  et  ara, 
Anii  pioque  nilem  xquaniia  culmiua  fastus, 
Hjs  quoque  virgo  sibi  meritis  l.eucadia  saucit. 

iv  id,     1  nl.il.au»  sancio  qoartis  veueramur  amore, 

HUpauam  Emerium.cujus  cru  r  ossaque  servant. 

11  id.      Homa  lilal  Djmasi  lerius  solemnia  papse, 

Occurrunt,  parilemque  simul  Victoricus,  atqud 
Ku.-cunus  liabeut  festi  vulique  nilo.-em  , 
Ambiaoa  vircnl,  quorum  nuuc  rura  cruore 
Hermogenes,  Doualus,  bis  denique  ruruscaut. 

11  id.      Tum  pridie  et  bini  conjunclo  sanguine  saucti. 

ltius       Iilus  Syracusa  lilii  1 .11.  u  dicavu, 

1'aschjsium  Chrisli  prommine  passa  tyraoiiuui, 
Spiriius  immobilem  quaiu  lecil  saocius  iuiquls 
C-  ■■■  viris,  Vidoch  pariler  Coiensque  sac.Tdos, 
Kgrcgve  Oceant  ceduul  cui  s»pe  pro<  ell.e. 
xii  k.    Nuuum  cuin  deciiuo  ]am  de  mure  caleuilas, 
Qui  vncat  aulistes  Nirasius  auget  buoore. 
Spiridiouque  dio  prxsul  cclebralur  eoiteui. 
s -111  k.  Ocuvum  cuin  duno  Maiiiuine  relentas, 

Anreliana  ferax  prxbont,  cui  rura  L;:euni. 
ivii  k.    Impia  . ,ui  Assjrii  lemserunl  jus«a  ijranm, 

Ouorum  nec  crepilans  valuil  terrere  lid.ien), 
C.oiisi.inlemque  iniiiiun)  furnacis  flamma  fu  eiilli, 
Teroi  supleuo  el  decimo  pueri  uieniuiaulur. 


xv  k. 
xiv  k. 
xiii  k. 
xii  k. 


xi  k. 
xk. 
iv  k. 


vni  k. 


k. 


vi  k. 


v  k 


iv  k. 


111  k. 
uk. 


Ignatius  sanctus  deno  sextoqoe  triumphat, 
Auliorfapna)  urbis  pastor  martyrque,  ferarum 
Quem  dentes  psnem  vivom  fecere,  sequnnlur     , 
Ouem  fusoobChnsium  Rupbus  Sosinusque  cruore 
Quindecimus  denum  Moysiiis  saaguiue  veroat. 
Qaarlum  cum  deno  Zosimus  Dariusque  coronant 
Terno  cum  decimo.aotisles  Zephyi  ine,coruscas. 
Translati  I  houve  celebrat  duodenus  honor>*iii, 
Aurea  quo  struciore  Dei  cognoscera  reguum, 
lailia  prnineruit  sigois  comilaia  tiemenj  s. 
Undecimum  celebrat  triceno  luartvre  Konia. 
Vicioria  Christi  decimus  de  virgine  fulgel. 
Nono  venlurx  cumulanles  munera  luci 
Lumina  pervigilesque  aras,  et  lempla  paramus, 
Virgiuibus  qu.idragmta  bicsplendet  quoque  civli), 
Qux  di  jiiain  viUm  vot  ■  el  virtule  dicaruuL 
OcUvo  scrvi  dignaius  sumere  'u  main, 
Krrantemque  uomiuein  veniens  revocare  Creatur, 
Tartu  virgiueo  mortiles  induil  irlus, 
Eugeniim  quoque  tuui  memorJiuus  Anaslisiamque 
Cousimili  Christuiu  lomiutas  meute  lideque. 
Sepliinus  biuc  Siepluno  l.evti  et  mar.yre  priioo 
Eiceliet  natuin  regem  psssumque  be.  ia  . 
Oui  viu  atque  lidn  pugn .  esi  el  aiorte  secuius. 
Auni  supreuuim  dicemus  leinpure  mensem, 
Qaoruiu  fesu  colat,  bievibus  referalque  diebus 
DtlertiLs  Duiniui,  vcibi  inspeclotque  supernl 
1'eclore  de  Chrisli  fuiileiu ,  .,ui  haiinre  perenu.  dj 
Promeruit,  seilum  siuril  liistr.tque  Joaoues. 
Uberibus  matruiu  rapuil  qu.i»  dira  rupuki 
HegiiaudbpiiH  silis,  1  hriaiuin  du»  p.r.lere   mlau» 
Herudes  rupii,  inluntes  quiulo  veneriniur. 
Yites  rexque  piua  divlnas  et  siirpis  ongo 
losignll  quirtum  Daud  serimuid  lldeque, 
l  rhsque  ArelisTrophiiiH)gjudcnip«iureceni<f  jl, 
Minsuatus  leruum  ,  «uuul  et  I  loreiitni»  mniul. 
HjAvoMrl  pnJie  Homjnaui  p*pa  pcr  urbem 

I    elJi.lls  p<iplll<«  viUIS  «llvl  Sllbdll  -111  .''-, 

I'  uuikuiu  p.iiuti»  ti.ni.,iiilliiu  ceraere  paccu 


7M> 


EPIIEMERIS. 


78« 


0»i  nnTuit,  iloniiiiojque  oibis  purgare  lavaero, 
Virgo  Columbi  Jiniul  palmam  virlule  peronnein 
Percepisse  suo  Christum  cwnital.i  cruore  , 
Camque  Potenliano  Sabinianus  eodem 
Oecurrit  festo,  seqnalesara  al|ue  triutnpuo. 
IJrliem  tjui  Sroouum  priiui  docucre  patroui  : 
Hare  tandem  clauduul  exli eiiium  festa  Deccmlirem. 

Terminat  Arcilenens  medin  sna  signa  Decembris. 
Nolstilio  liinc  patet,  celsos  rerneante  dies, 
lucipii  liioc  Phocbus  conversus  adaugere  lumen. 
Ecce  suem  fastos  parat  nunc  isle  Decembres. 

Decembcr,  a  numero  et  imbribus  (sicut  priores 
tres  proximi)  nominatur.  Hos  autein  decem  menses 
Itomulns  nrdinavil,  uni  triginla  el  ununi,  alteri  vero 
Iriginla  allernatim  dies  tribuens ,  et  omnes  in  tre- 
cenlis  et  quatuor  diebus  concludcns.  Sed  poslea 
Ntnna,  quinqtiaginla  die»  et  unum  in  duobus  mensi- 
btis  addidii  annumque  ad  lunae  cursuin  peoe  compu- 


lant.  Post  bunc  l.indem  Julius  illedsar  decem  dies 
adjecit.ariiiumqiieiii  trerentis  sexag>nla  i|ii:uqnedie- 
lnis  et  sex  boris,  ad  solis  cursum  (ut  eliam  bodie 
servalur)  instiluit. 

In  anno  decimo  teitin,  in  Kalendis  Decemhris,  Iri- 
ge.-Jina  luna  est;  sed  baec  quinlo  embolWmo ,  qui 
quarlo  Nunarum  Novembris  incipil,  deputaiur.  Luua 
vero  Di>cembris,  in  terlio  Katendarura  Januarii  fini- 
lur.  Luna  primi  cmbolisnii  in  quarlo  Nonarnm  De- 
cemhris  incipit,  el  in  secundo  KaleiiJ.ir.  111  Januaiii 
ftnitur. 

Men?e  Decemliri  caules  non  comeilant,  quia  ex  il- 
lis  sanguis  de  se  venit  infusi  veneno  cauii :  spicutti 
J.nlaicum  bibe. 

Dat  duodena  cobors  seplem,  inde  decemque  De- 

|cembris. 

Uora  scilicel  prima  seplimi  diei,  ut  plutituuiu.  et 
ctiaitt  bura  octava  decinii  diei,  cavenda. 


ANNI    DISTRIBUTIO. 

In  liis   versilnis  tot  syllabas,  quol  dies  sunt  in  c'vili   anno,  nempe  Ire  entos  sexaginla  quinque,  juxta 
qnas  syllabas  iuveoies  qtioto  die  cadunt  ferix  magis  celebres  :  qnilibel  ineusis  anni,  binos  habel  vcrsus. 


Januarius,  mensis  I. 
Febrnarius,  m.  II 
Mars,  m.  III. 
Aprilis,  m.  iV. 
Maius,  m.  V. 
Jur.itis,  in.  VI. 
Jolius,  in.  VII. 
Aiigustus,  m    VIII 
Septeinbcr,  in.  IX. 
October,  in.  X. 
November,  m.  XI. 
Deceinber,  m.  XII. 

XII  uienses. 

VII  liliercc  dierum. 


Cadit   liocc  feria  21! 
Novenibris. 


19  Nov.,  22  febr., 
25  Maii,  24  Aug 


Lucia,  15  Decenib., 
Crux  ,   U  Sept , 

alia  duo  mobiiia. 


17  Sept.,  24  April. 
iS  Jun.,  13  Deceiub. 


Cisio  Janug  Kpiphaniis  dic  dona  magoruin,  xxxi  dies. 

Vincit  ovans  Agne,  nova  Paulum  lumina  vertunt. 

Et  purgala  parens  ad  templum  ducit  Jesum,  xxvni  dies. 

Sede  doces  sacra  cum  PetroMailhia  genles. 

Evocat  ad  studittm  puerile  Gregorius  aginen,  xxxi  i"ies. 

/Eierni  Palris  graluni  Maria)  lenelalvus. 

Pr.osulii  Ambrosii  lauJes  iniinre  sacerdos.  xxx  dies. 

Kt  pellanl  equites  Georgi  mnre  tyrannos. 

l.;ota  Crueis  Helentc  reperil  pia  cura  trophrea,  xxxi  dies. 

Vineaquam  [  h  .  quum  j  flon  t  plehs  Urlianum  celebrabit. 

Ardua  solis  equos  trahis  ad  fasligia  Viie,  xxx  dies. 

Agni  monstrat  onus  sed  Bapl.sies  tibi,Peire. 

Jam  Marias  snbolem  Ilaptista  salntat  in  alvo,  xixi  dies. 

Afiicit  HeroJes  nece  Jacobuin  Zehed.ruui. 

Vincula  post  Petri  patilur  Laurentius  ignes,  xxx  dies. 

Iinpie  mceche  dabasmerctrici  colla  Joannh. 

.■Egidius  celebrat  Marix  virginis  oritim,  xxx  dies. 

Quo  combusta  die  Solymorum  mceuia  narrant. 

Cbriste  luas  leges  Celtis  Dionysius  allert,  xxxi  dies. 

Scriplis  Luca  ttiis  fruimur,  docuit  Simo  Persas. 

Pannouius  docuit  Gallorum  Mariius  nras,  xxx  dies. 

Fertilis  Elisabeth  cantat  Turingia  laudaa. 

Post  casti  sacra  Nicolci  tongissima  nox  esl,  xxxi  dies. 

Fausta  dies  celehrat  libi  Christunt  virgine  iiaium. 

Slensium  notnina. 
Ja.,Fe.,Mar.,Ap.,Ma.,  Jun .,  Jul.,  Aug.,Sepl.,Ocl.,  Nov.,  Dec. 

Seplimanw   lillerot. 
Crandia  frendet  equus,  dum  cernit  belliger  arma 

De  adventu. 

AJvenlus  Domini  sequiiur  sulemnia  Liui, 
Dominica  seiaper  pr.e.  Barbar.  incobat  Advenl. 

Quatuor  anni  partcs. 

Elisabeth  hieraem  dat,  Petrtis  ver  cathedratus 
A&usti  Urbanus,  autumriat  Barloionucus. 

Qui'.!tor  engurice. 

Feriam  temporum  afieciant  jcjunia  quanam, 
Cinercm,  et  quse  Luciain,  Spirilum  sequilur  Crucem. 

Quatuor  lempcralurce. 
^Estas  sicca  calens,  Autumnus  siccus  el  algens, 
Friget  et  humet  Hiems,  calidum  Ver  s  lit  hutnensque. 

jEquinoctia. 
Lamberi.  Gregori,  nox  est  «quata  diei. 

Solstitia. 

Vitus,  Lucia,  stnt  duo  solstilia. 


Caprie.  et  Aquaiio. 
Aquario  el  piscibus. 
Piscibus  et  Ariete. 
Ariele  et  Tauro. 
'fauro  et  Geininis. 
Geminisel  Cancro. 
Cancrc  el  Leone. 
Leone  ct  Virgine. 
Virgine  el  Libra. 
Libra  el  Scorpioue. 
Scorp.  et  Sagiltario. 
S.igittario  et  C  apric. 


'a  5 

c  = 


S  — 


781       BED.E  VENERABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  H.  -  DIDASCALICA  SPURIA  ET  DUBIA.      788 

D*  binexio 

U  Februarii.  Bissextum  sexlae  Muriis  linuere  Kalendae, 

1'osteriore  diecelebraniur  fesla  M.ilhiae, 
SabbaU  si  leneant  ibi,  non  alibi  celebranlur. 

Die$  mentium. 
Inginta  Aprilis.  Juni,  Septemque,  ISovemque. 
Uno  plus  alii.  Vigiuli  Februus  octo  : 
Al  si  bi&sexius  fuerit,  guperaddilur  unus, 
Et  tunc  bit  sexto  Martii  vouscribe  KalenJas. 

Kalcndee,  Non<e,  ldu$. 
Sex  nonas  Maius,  Uctober,  Julius  et  Mars. 
Ouatuor  al  reliqui.  Dabil  Iilus  quilibet  octo. 
YinJical  Ausouias  Salurna  Juno  KaleuUas. 

Anni  dies. 
L,  x,  v,  tria  ccc,  sex  boras  conlinel  annus  : 
ll.u  Bissextilem  Jant,  quarto  quolibet  anno. 


nts 

B 

>E  EM 

M 

)L 

ISMORU 

JANDARIl 

M  RATI 

ONE  CC 

1ENSIS. 

►MPl 

JTUS. 

», 

PRIMUS  1 

sf 

Deceonovenalia. 

Numerui 

dieruin 

M 

t 

3 

3     4 

5      « 

7 

8 

9 

10 

11    13   13   14 

15    16 

17    18    19 

hujus 

menMS. 

10 

A 

Kalrnda 

9 

1 

83 

15 

7 

39         21 

13 

S          27 

1 

5 

b 

vi      doq. 

31 

13 

3 

37 

19 

.11            5 

23 

17 

3 

15 

e 

v       non. 

tl 

3 

25 

17 

9 

1          23 

15 

7          29 

5 

3 

d 

iv      non. 

33 

15 

7 

»9 

21 

13            5 

27 

19 

4 

e 

ui      uod. 

13 

5 

37 

19 

lt 

3           33 

17 

9             1 

S 

10 

1 

u      non. 

35 

17 

9 

1 

33 

15             7 

29 

21 

6 

i 

None 

15 

7 

29 

31 

15 

5          37 

19 

11            3 

7 

18 

vui    idus 

37 

19 

11 

5 

25 

17            9 

t 

23 

8 

7 

b 

vii     idus 

17 

9 

1 

25 

13 

7           29 

21 

13            5 

9 

c 

vi      i-ius 

39 

31 

15 

5 

37 

19           11 

3 

23 

10 

15 

d 

v       idus 

19 

11 

5 

25 

17 

9            t 

23 

15            7 

11 

4 

e 

iv     idus 

1 

23 

15 

7 

29 

21           15 

3 

27 

12 

f 

iii     idus 

31 

15 

5 

37 

19 

11             5 

25 

17             9 

13 

13 

I 

ii      idus 

5 

35 

17 

9 

1 

33           15 

7 

29 

14 

1 

Idut 

35 

1S 

7 

39 

31 

13            5 

27 

19           11 

15 

b 

xvii  kil. 

S 

.     37 

19 

11 

5 

35           17 

0 

1 

16 

9 

c 

xti    kal. 

SS 

17 

9 

1 

33 

15            7 

29 

21           15 

17 

d 

xv     kal. 

7 

39 

21 

13 

5 

27        19 

11 

3 

18 

17 

e 

xiv    kal. 

37 

19 

11 

3 

25 

17            9 

1 

23           15 

19 

6 

f 

xui    kal. 

9 

1 

23 

15 

7 

39           31 

13 

S 

20 

i 

xii    kal. 

39 

31 

15 

5 

37 

19           11 

5 

35           17 

21 

14 

xi     kal. 

11 

5 

23 

17 

9 

1           25 

15 

7 

22 

3 

b 

x      k>l. 

1 

33 

15 

7 

39 

21           15 

5 

27           19 

23 

e 

ix     kal. 

13 

5 

27 

19 

II 

3           35 

17 

9 

21 

U 

d 

viu    kal. 

5 

35 

17 

9 

1 

23           13 

7 

39          21 

2S 

e 

vii    kal. 

15 

7 

29 

31 

13 

5           37 

19 

11 

36 

19 

f 

vi     kal. 

5 

37 

19 

11 

5 

25           17 

9 

1           23 

27 

8 

A 

v      kal. 

17 

9 

1 

23 

15 

7           29 

21 

13 

28 

iv     kal. 

7 

39 

21 

13 

5 

37           19 

11 

5           25 

39 

16 

b 

m     kal. 

19 

11 

5 

33 

17 

9             1 

23 

15 

30 

S 

c 

u      kal. 

9 

1 

35 

15 

7 

29           31 

13 

5           27 

31 

Summonore  notanJuru  est,  quod  undecimo  anno 
in  qoario  Nonarum  Januarii  luna  tlnitur  quarti  em- 
bolismi,  qui  inseritur  secundo  Nooarum  Deeembris 
anno  Jecimo,  et  luna  Jauuarii  llnitur  iu  Februario. 


Teirattichon  ad  hunc  mentem  piimum, 
Mensis  aniat  tepido  Jani  decurrere  victu, 

Et  relici  gralo  saipe  liquore  jubet : 
Vena  tibi  nullos  exsuJet  secta  cruores, 

Sed  caliJa  fas  est  mergere  corpus  aqua. 


FKBRUARICS, 

MENSIS  SECUNDUS 

1     " 

DereDDoveoatii. 

Nnm.-rui 
dieruin 

s  ™ 

1 

2 

3 

4 

5 

0 

7 

8 

9 

10 

tt 

12 

15 

14 

1S 

16 

17 

18 

19 

hojos 

w   - 

meuMs. 

if    i 

Kalenda» 

21 

13 

3 

27 

19 

tl 

3 

23 

17 

iv      noD. 

II 

3 

33 

17 

0 

| 

23 

15 

7 

29 

19       1 

III      nou. 

23 

13 

7 

29 

21 

13 

5 

27 

19 

8       1 

r       ii       iii  'ii. 
Nonw 

13 

25 

3 

17 

21 

9 

19 

2 

II 

23 

3 

15 

25 

7 

17 

29 

9 

21 

2 

16      1 

i       tiu    idui 

13 

7 

39 

21 

13 

3 

27 

19 

II 

l 

3       i 

tii     nluv 

37 

19 

II 

1 

25 

17 

9 

2 

33 

1        vi      nluv 

17 

9 

2 

23 

M 

7 

29 

21 

13 

• 

1J 

l        v       Iduv 

M 

Jt 

13 

6 

*7 

19 

11 

4 

15 

IV        llu» 

19 

II 

4 

B 

17 

9 

2 

23 

15 

• 

10 

789 


DE  EMBOI.ISMO. 


790 


3 

K 

iii 

Mus 

2 

23 

15 

8 

29 

21 

13 

6 

27 

11 

ts 

A 

ii 

idus 

21 

13 

G 

27 

19 

II 

i 

23 

17 

10 

12 

b 

Idus 

4 

25 

17 

19 

2 

23 

13 

8 

29 

13 

18 

c 

XVI 

kal. 

23 

25 

8 

29 

21 

13 

6 

*? 

19 

te 

14 

7 

d 

IV 

k;.l. 

6 

27 

19 

12 

4 

23 

17 

10 

2 

15 

e 

XIV 

kal. 

25 

27 

10 

2 

23 

15 

8 

29 

21 

u 

1K 

15 

f 

XIII 

kal. 

8 

29 

21 

14 

6 

27 

19 

12 

4 

17 

l 

I 

XII 

kal. 

27 

29 

12 

4 

23 

17 

10 

2 

27 

16 

18 

XI 

kal. 

10 

2 

23 

1G 

8 

29 

21 

U 

6 

19 

12 

b 

X 

kal. 

29 

2 

11 

6 

27 

19 

ia 

4 

25 

18 

20 

1 

c 

IX 

kal. 

la 

4 

23 

.18 

10 

2 

23 

Ifi 

8 

21 

d 

VIII 

kal. 

2 

t 

16 

8 

29 

21 

u 

6 

27 

2C 

22 

9 

e 

VII 

kal. 

u 

6 

27 

20 

12 

4 

24 

18 

10 

23 

r 

VI 

kai. 

4 

6 

18 

10 

2 

23 

16 

8 

29 

22 

3t 

17 

g 

V 

kal. 

16 

8 

29 

23 

U 

6 

26 

20 

12 

25 

6 

A 

IV 

kal. 

6 

8 

20 

12 

4 

55 

18 

10 

2 

24 

2ti 

b 

111 

kal. 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

28 

22 

14 

27 

11 

c 

II 

kal. 

8 

10 

22 

14 

G 

27 

20 

12 

4 

26 

28 

Suiiimopere  notandum  est,  quod  Februarii  lunalio 
sine  bissexto  undclrigesima  est :  cuni  bisscxto  au- 
tem  Irigesima  compulatur,  sive  auie,  sive  post  Ka- 
lendas  Martias  ciiupuielur.  El  nolandum,  quod  un- 
decimo  anno  Luna  Januarii,  ki  KalendiB  Februarii 
finitur  irigesima,  et  non  est  Februarii,  sed  Januarii. 
Februarii  luua  flnilur  in  Martio. 


Telratiichon  ad  hunc  mensem  secundum.  ' 

Fehrua  olus,  volucresque  cibis  odere  palustres, 
Esseque  inertilica  febre  limr-nda  solenl  : 

Pliarmaca  lunc  bauri,  lunc  scinde  in  pollice  venam, 
Et  calido  multum  Auminc  membra  fove. 


MARS  MENSIS  TERTIUS. 

=  £ 

Oecennovenalia. 

Nniiicrus 

2  2 

dierutn 

li 

1 

g 

3 

• 

5 

6 

7 

8 

9 

•10 

11 

12 

13 

14 

15 

16 

17 

18 

19 

liujus 

5 

mensis. 

5 

d 

Kalenrla 

20 

12 

4 

20 

18 

10 

2 

34 

16 

1 

e 

vi      non. 

10 

2 

24 

1G 

8 

29 

22 

14 

6 

38 

2 

11 

f 

v1       non. 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

2G 

18 

5 

19 

g 

iv      non. 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

.'0 

4 

A 

iii      non. 

24 

16 

8 

30 

22 

14 

6 

38 

30 

5 

8 

b 

ii       non. 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

6 

16 

c 

Nonse 

26 

18 

10 

2 

34 

1G 

8 

30 

32 

7 

d 

VIII     idus 

16 

8 

30 

22 

U 

6 

28 

20 

12 

4 

8 

sl 

e 

vii      idus 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

34 

9 

13 

r 

vi       idus 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

30 

22 

U 

6 

10 

K 

v        idus 

30 

22 

U 

6 

28 

20 

12 

4 

36 

11 

2 

A 

lv        idus 

13 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

13 

10 

h 

ill        idos 

• 

24 

16 

8 

30 

22 

U 

6 

28 

13 

c 

i!        idus 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

14 

8 

d 

Idus 

4 

2G 

18 

10 

2 

2i 

16 

8 

30 

15 

e 

xvu    kal. 

21 

16 

8 

50 

22 

14 

G 

28 

20 

12 

16 

7 

f 

xvi     kal. 

6 

28 

30 

13 

4 

26 

18 

10 

2 

17 

13 

K 

xv      kal. 

2G 

18 

10 

■2 

24 

16 

8 

50 

23 

14 

ts 

A 

xiv    kai. 

8 

50 

22 

11 

6 

28 

20 

12 

4 

19 

4 

b 

xut    kal. 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

10 

30 

12 

c 

xii     kal. 

10 

2 

24 

16 

8 

50 

22 

U 

6 

31 

d 

xi      kal. 

50 

22 

U 

6 

28 

20 

12 

4 

36 

18 

22 

14 

e 

x       kal. 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

23 

9 

f 

ix     kati 

2 

21 

16 

8 

30 

22 

U 

U 

28 

20 

24 

K 

viii     kal. 

li 

G 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

35 

17 

A 

vii     kal. 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

30 

22 

2fi 

6 

b 

vi       kal. 

16 

8 

30 

22 

14 

6 

28 

30 

12 

27 

c 

v        kal. 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

28 

14 

d 

iv      kal. 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

30 

32 

14 

21» 

5 

e 

iii      kal. 

8 

30 

22 

14 

6 

23 

20 

12 

4 

36 

50 

f 

ii       kal. 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

34 

16 

51 

In  eodem  videlicet  umiecimo  anno,  luna  quaj  de- 
buit  in  Kalendis  Martii  vigesima  nona  esse,  vigcsitna 
ocLiva  erit,  propter  embolismum,  qui  in  secunJa 
Nonarum  Decembris  inseritur,  si  bissexlUs  non  est. 
Si  aulem  bissextus  fuerit  vigesima  nona  in  Kalendis 
Martii,  et  trigesiraa  in  sexto  Nonartim,  nnu  ejusdem 
tueusis,  sed  Februarii  cotnputabitur  isla  l.ma. 


Tclrasiichon  ad  hunc  mensem  tertium. 

Martius  humores,  et  ternc,  et  corporis  auget 
Tunc  ralin  est  puri  magna  lenenda  tibi : 

Oulcia  tum  prosunt  acri  condila  sapore, 
Pharmaca  non  prosunl,  venara  aperire  nocet. 


APRILIS,  MENSIS  QUARTUS. 


Deceonovenaiia. 

Numerus 
dierum 

§i 

1 

2 

3 

4 

S 

6 

7 

8      9     18 

11 

12 

13 

14 

13 

16 

17 

18 

19 

bojus 

ineusit 

ii 

K 

Kalenda? 

10 

2 

24 

16 

8 

39 

32 

14 

6 

28 

1 

A 

iv      non. 

22 

N 

6 

28            20 

12 

4 

36 

18 

3 

19 

b 

iii      non. 

12 

4 

26 

IS 

10 

2 

21 

16 

8 

30 

3 

8 

c 

h       non. 

24 

16 

8 

30           32 

14 

6 

33 

20 

4 

A 

Nonse 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

36 

18 

10 

'  2 

5 

16 

e 

viu     idus 

26 

18 

10 

2           24 

16 

8 

1 

32 

6 

5 

f 

vii      idus 

16 

8 

t 

22 

1i 

6 

38 

30 

12 

4 

7 

g 

vi      idns 

38 

20 

12 

4           26 

18 

10 

5 

24 

8 

13 

A 

v       idos 

18 

10 

3 

Si 

16 

8 

1 

22 

24 

6 

S 

7M 

BED/E  YENERABILIS  OPERUM  PARS  1. 

SECT.  II.  - 

DIDASCALICA  SPURIA  ET  DUBW. 

7 

1 

b 

IV        lilus 

1 

li 

14 

6 

38 

20 

11 

S 

36 

10 

c 

III       ldus 

10 

12 

3 

M 

ts 

10 

3 

14 

16 

8 

11 

10 

>1 

ii       idus 

3 

II 

1C 

8 

1 

33 

14 

7 

18 

11 

18 

e 

Idus 

n 

U 

7 

18 

10 

11 

S 

26 

18 

10 

13 

f 

xviu  kj|. 

S 

16 

18 

10 

3 

34 

16 

9 

1 

u 

7 

■ 

xvii   kal. 

si 

16 

9 

1 

23 

14 

7 

28 

21) 

13 

IS 

A 

xvi    kal. 

7 

18 

10 

13 

S 

26 

18 

11 

S 

16 

1.1 

b 

xv      kal. 

36 

18 

11 

3 

34 

16 

9 

l 

32 

14 

17 

4 

c 

>iv    kal. 

9 

1 

22 

U 

7 

18 

20 

13 

3 

18 

tl 

xui    kal. 

18 

10 

13 

5 

28 

18 

11 

3 

21 

16 

19 

11 

e 

III       kil. 

11 

3 

1» 

16 

9 

1 

13 

13 

7 

20 

1 

1 

ii      kal. 

1 

11 

1S 

7 

1 

30 

13 

5 

26 

18 

?1 

g 

i       kal. 

13 

3 

16 

18 

11 

3 

34 

17 

9 

22 

9 

A 

ix      kal. 

5 

14 

17 

9 

3 

32 

15 

7 

28 

20 

23 

17 

b 

viai    kal. 

13 

7 

38 

10 

13 

5 

26 

19 

11 

24 

c 

xii      kal. 

5 

16 

19 

11 

5 

34 

17 

9 

1 

22 

35 

6 

d 

VI       fal. 

17 

9 

1 

23 

13 

7 

18 

11 

13 

36 

u 

e 

▼       kal. 

7 

18 

Sl 

13 

7 

36 

19 

11 

3 

34 

27 

r 

iv      kal. 

19 

11 

3 

u 

17 

9 

1 

13 

15 

28 

3 

K 

iii      kal. 

9 

1 

33 

13 

9 

28 

31 

13 

S 

26 

29 

A 

u       kal. 

11 

13 

S 

26 

19 

H 

3 

25 

17 

3» 

791 


ln  islo  igiiur  argtimenlo  aniraadvcrtere  monemus 
lectorem,  qund  in  octavo  et  deciino  nono  anno  cycli 
deceunovalis  luna  Aprilis  in  Maio  sumatur,  propter 
duos  etubolismos,  qui  faciunt  lunam  trigesimam  in 
secundo  Nonarum  Aprilis,  et  in  tertio  Nonarum 
Aprilis.  Item  undecimo  anno  in  Kalendis  Aprilis  Iri- 
gcsiina  luna  esi,  sed  Martio  adscribaiur. 


Telraslichon  ad  hunc  mentem  quartum. 

Frigore  vim  lenfce  revocat  lelluris  Aprilis, 
Tunc  eliam  est  lenuis  perque  forata  cmis  : 

Tunc  intussuut  uuctamagis,  suntque  omnia  plena, 
Solvere  se  venter,  vena  aperire  jubet. 


MAIUS,  MENSIS  QUINTUS. 


Deceonovenslia 

Numerus 

il 

dierutn 

1 

3 

S 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

13 

13 

14 

15 

16 

17 

18 

19 

hujus 

' i 

niensi» 

b 

Kaleod» 

11 

5 

35 

17 

9 

1 

23 

13 

7 

28 

1 

c 

vi      non. 

33 

15 

7 

88 

31 

13 

S 

37 

19 

3 

13 

d 

v       non. 

13 

S 

«7 

19 

11 

3 

83 

17 

9 

1 

5 

e 

tv      noa. 

23 

17 

9 

1 

33 

13 

7 

39 

81 

4 

S 

r 

m      non. 

15 

7 

39 

91 

13 

5 

37 

19 

11 

5 

S 

to 

i 

u       non. 

37 

19 

11 

3 

35 

17 

9 

1 

33 

6 

NuOJB 

17 

9 

1 

33 

13 

7 

29 

31 

13 

5 

7 

18 

b 

vui     idos 

89 

31 

13 

S 

27 

19 

11 

3 

13 

8 

7 

c 

wi      idus 

19 

11 

3 

25 

17 

9 

1 

23 

15 

7 

9 

d 

VI         iduS 

I 

33 

15 

7 

39 

31 

15 

5 

17 

10 

15 

e 

v        idus 

31 

13 

5 

87 

19 

11 

3 

23 

17 

9 

11 

4 

r 

ir      idus 

5 

35 

17 

9 

1 

23 

13 

7 

39 

13 

« 

iii      idos 

33 

15 

7 

39 

21 

13 

3 

37 

19 

11 

13 

II 

A 

ii       idus 

S 

37 

19 

11 

3 

25 

17 

9 

1 

14 

1 

b 

Idus 

25 

17 

9 

1 

33 

15 

7 

39 

81 

13 

15 

c 

xvu  kal. 

7 

29 

31 

13 

5 

37 

19 

11 

3 

16 

9 

d 

ivi     kal. 

37 

19 

11 

3 

33 

17 

9 

1 

83 

15 

17 

e 

XV       l.Jl. 

9 

1 

33 

15 

7 

39 

21 

15 

S 

18 

17 

r 

XIV      Iv.l. 

39 

31 

13 

5 

37 

19 

11 

3 

85 

17 

19 

6 

% 

xui    kal. 

11 

5 

35 

17 

9 

1 

33 

15 

7 

10 

xii     kjl. 

1 

35 

15 

7 

39 

81 

15 

5 

37 

19 

11 

14 

b 

XI     kal. 

15 

5 

37 

19 

11 

3 

35 

17 

9 

23 

5 

c 

x       kal. 

3 

35 

17 

9 

1 

33 

15 

7 

19 

31 

83 

d 

ix      kal. 

15 

7 

39 

31 

15 

3 

XI 

19 

11 

21 

11 

e 

vni    kal. 

S 

37 

19 

11 

3 

25 

17 

9 

3 

33 

35 

19 

r 

vii     kal. 

17 

9 

1 

33 

15 

7 

99 

31 

13 

26 

s 

vi      kal. 

7 

39 

21 

13 

S 

27 

19 

11 

4 

33 

27 

8 

A 

v       kal. 

19 

11 

3 

23 

17 

9 

1 

95 

15 

18 

16 

b 

iv       kal. 

9 

1 

33 

15 

7 

29 

21 

15 

S 

37 

3» 

c 

in      kal. 

21 

15 

3 

97 

19 

11 

5 

33 

17 

30 

•> 

d 

n       kal. 

11 

S 

25 

17 

9 

1 

23 

15 

7 

39 

51 

In  ociavo  aono  luna  quse  debuit  esse  vigesima  octava  erit,  propter  embolismum,  el  lerlio  Nonarun* 

octava  (juxt.i  regulam)  i»  Kalendis  Maii  sit  vigesima  Martii  inserilur. 

septi.na,  propler  embolisnium  qui  ii.seril.ir  secundo  Telratticlton  ad  hunc  mentem  quinium. 

Monarnm  Harlu.  Et  qux  m  Kaleud.s  Ju.ui  tngesi.ua  ,,      ,    .       „            ,       ,          .    . 

esse  debuit,  vigesiuia  iioua  erit.  0nmU  J'm  n°rent.  i:lin  wrmosissimus  annus, 

Jamque  sibi  cuncti  mollius  esse  voluni : 

Item  decimo  nonc  anuo  cycli  decennovalis,  quae  Balnea  nunc  cole.  nunc  sil  pbarmaca  sumere  oura, 

debuit  vigesinu  uona  esse  i.i  Kalendis  M.ni :  vigcsiina  Ei  tibi  nunc  nitsso  eauguine  vena  fluat. 


JUNIUS,  MENSIS  SKXTUS 


II 

19 

8 

16 


OeceunoveDalia. 

Numerus 

ilivruui 

1 

t 

3 

4    :; 

G 

7 

8     9    10    11     i: 

13 

U 

15    16 

17 

18 

19         tl.i|ll< 

uieuxis. 

fi 

Kalenda 

13 

13 

7 

29           31           15 

5 

37 

19 

1 

f 

IV          11.11. 

II 

3 

17 

l'J 

It              X 

N 

t: 

tf 

l          1 

ff 

iii      nin. 

25 

17 

9 

i         tj         i.; 

G 

10 

11 

.» 

A 

n       noa. 

ts 

7 

N 

11 

u          :; 

'-•7 

19 

11 

3 

:&3 


DE  EMBOLISMO. 


794 


s 

b 

Nonae 

27 

19 

II 

3 

25 

17 

7 

2 

23 

5 

c 

viii     idus 

17 

9 

2 

2', 

15 

7 

29 

21 

13 

3 

6 

13 

d 

vii      i.lus 

29 

21 

15 

3 

27 

19 

9 

4 

23 

7 

t 

e 

vi       idus 

19 

11 

4 

2> 

17 

9 

2 

23 

15 

7 

8 

f 

V            illlJS 

2 

23 

15 

i 

29 

21 

11 

6 

23 

9 

10 

g 

it      idus 

21 

15 

t> 

27 

l) 

11 

4 

25 

17 

9 

10 

A 

iii       idus 

4 

33 

17 

9 

2 

23 

13 

8 

23 

11 

18 

b 

ii       idus 

13 

15 

8 

29 

21 

15 

6 

27 

19 

II 

12 

7 

c 

Idus 

6 

27 

19 

tl 

4 

23 

15 

10 

2 

13 

d 

xvm  kal. 

25 

17 

10 

2 

25 

15 

8 

29 

21 

13 

11 

1S 

e 

xvn   kal. 

8 

29 

21 

13 

6 

27 

17 

12 

4 

15 

4 

r 

xvi    kal. 

27 

19 

12 

4 

25 

17 

10 

j 

23 

15 

16 

g 

xt     kal. 

10 

2 

23 

15 

8 

29 

19 

14 

6 

17 

12 

A 

xiv    kal. 

29 

21 

14 

(i 

27 

19 

12 

4 

23 

17 

18 

1 

b 

xiii    k.il. 

12 

4 

23 

17 

10 

2 

21 

16 

8 

19 

c 

xn     kal. 

2 

23 

16 

8 

29 

21 

14 

6 

27 

19 

20 

8 

d 

xi      kal. 

14 

6 

27 

19 

12 

4 

23 

18 

10 

21 

e 

x       kal. 

4 

25 

18 

10 

2 

23 

16 

8 

29 

21 

22 

17 

f 

ix      kal. 

16 

8 

29 

21 

U 

6 

25 

20 

12 

23 

C 

g 

viii    kal. 

6 

27 

20 

12 

4 

25 

18 

10 

2 

23 

24 

A 

vii     kal. 

18 

10 

2 

23 

ld 

8 

27 

22 

14 

23 

14 

b 

ti      kal. 

8 

29 

22 

11 

6 

27 

20 

12 

4 

25 

26 

5 

c 

T       kal. 

20 

12 

4 

23 

18 

10 

29 

21 

16 

27 

4 

iv      kal. 

10 

2 

24 

16 

8 

29 

22 

11 

6 

27 

28 

11 

e 

m      kal. 

22 

14 

27 

20 

12 

2 

26 

18 

29 

19 

f 

u       kal. 

12 

4 

2G 

IK 

10 

2 

21 

16 

8 

29 

30 

Inluendum  est,  quod  in  octavo  anno,  quarto  No- 
narum  Junii,  luna  trigesiott  est,  sed  Maii  esse  debet. 
Luna  vero  Junii,  in  Julio  linilur. 

Item  anno  decimo  nono  in  Kalendis  Junii,  luna  tri- 
gesima  est,  et  cst  Maii.  Luna  vcro  Junii  flnitur  in 
Kalendis  Julii  meusis. 


Tetrastichon  ad  hunr  mensem  texium. 

Junius  et  gaudet  gelidis,  et  pascitur  hcrbis 
Vivilico  humori,  tunc  iniinica  fuge  : 

Laetitia  et  recreel  lunc  mentem  blauda  voluplas, 
AfOigal  corpus  nec  medicina  tuuru. 


JULIDS,  MENSIS  SEPTIMD8. 


<•? 

Deceniuorenalia. 

Numerus 

5  i 

diirum 

fi 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

14 

15 

16 

17 

18 

19 

hujus 

•5 

mensis. 

g 

Kalend 

21 

16 

8 

29 

22 

14 

6 

28 

20 

1 

8 

A 

VI 

non. 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

2 

16 

b 

T 

non. 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

50 

22 

5 

c 

IV 

non. 

16 

8 

50 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

4 

5 

d 

111 

non. 

28 

20 

13 

4 

26 

18 

10 

2 

21 

5 

13 

e 

II 

non. 

18 

10 

2 

24 

10 

8 

30 

22 

14 

6 

6 

f 

Non:e 

30 

22 

U 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

7 

2 

g 

VIU 

IilllS 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

8 

A 

VII 

idus 

2 

24 

16 

8 

30 

22 

14 

6 

28 

i) 

1 

b 

Tl 

idus 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

28 

18 

10 

10 

18 

c 

V 

idus 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

30 

U 

d 

IV 

idus 

24 

10 

8 

50 

22 

U 

6 

28 

20 

12 

12 

7 

e 

III 

idus 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

I.J 

13 

f 

II 

idus 

26 

18 

10 

2 

21 

16 

8 

30 

22 

14 

14 

R 

ldns 

i 

8 

30 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

15 

4 

A 

XVII 

kal. 

28 

20 

12 

4 

26 

13 

10 

2 

24 

16 

16 

12 

l> 

XTI 

kal. 

10 

2 

21 

16 

8 

50 

22 

U 

6 

17 

c 

XV 

kal. 

30 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

18 

1 

d 

XIV 

kal. 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

21 

18 

8 

19 

9 

e 

XIU 

kal. 

2 

21 

16 

8 

30 

23 

14 

6 

28 

20 

20 

f 

XII 

kal. 

11 

6 

28 

20 

12 

4 

20 

1S 

10 

21 

17 

g 

XI 

kal. 

i 

26 

18 

10 

2 

S4 

16 

8 

50 

22 

22 

A 

X 

kal. 

16 

8 

30 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

23 

6 

b 

IX 

kal. 

0 

28 

20 

13 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

21 

11 

c 

VIII 

kal. 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

30 

22 

U 

25 

d 

VII 

kal. 

8 

30 

22 

U 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

26 

3 

e 

VI 

kal. 

20 

13 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

27 

11 

f 

V 

kal. 

10 

2 

21 

16 

8 

30 

22 

li 

6 

28 

28 

g 

IT 

kal. 

a 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

29 

19 

A 

111 

kal. 

13 

4 

26 

18 

to 

2 

21 

16 

8 

30 

50 

8 

b 

n 

kal. 

24 

18 

8 

30 

22 

11 

6 

28 

20 

51 

Intuendum  etiaro  est,  quod  in  octavo  anuo,  in 
Kalendis  Juiii  Suna  trsgesima  esse  debuit.  sed  vige- 
siina  est,  ei  esi  Junii. 

Hucusque  pervenit  periurbalio  tertii  enibo)ismi. 
qui  in  secundo  Nojtarum  Marlii  inseritur. 


Telrastichon  ad  liunc  mentem  leptiinum. 

Aeris  innifluos  intendit  Jtiiius  sslus, 

Hoc  brevior  somno  lempore  ilanda  quies, 

Balnea  vitentur,  uec  venaiu  tangerc  ferro, 
Nce  domintc  petulans  accubuissc  velis. 


795   BED/E  VENERABlLIS  OPERUM  PARS  I.  SECT.  II.  —  DIDASCALICA  SPUR1A  ET  DLBIA.  79« 

AUGUSTUS,  MKNSIS  OCTAVUS. 


s? 

Decemuovrujlia 

Numerus 

■^  3 

dierum 

M 

1 

2 

3 

4 

3 

0 

7 

8 

9 

10 

11 

13 

13 

0 

13 

t6 

17 

18 

19 

liujus 

IIIOIIS  s. 

■ 

K  lijM.i.' 

u 

( 

28 

20 

12 

4 

1$ 

18 

10 

3 

1 

d 

R 

llllll. 

36 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

1 

22 

1 

B 

e 

I» 

IIOII  ■ 

10 

8 

1 

23 

U 

C 

28 

20 

12 

4 

5 

f 

II 

non. 

28 

20 

12 

4 

26 

ts 

10 

3 

34 

4 

1S 

g 

Noii» 

IS 

10 

3 

34 

16 

8 

1 

22 

11 

e 

8 

a 

A 

Mll 

idus 

1 

23 

U 

6 

28 

20 

13 

3 

26 

6 

b 

VII 

idus 

20 

12 

S 

28 

18 

10 

3 

24 

IG 

8 

7 

10 

1 

VI 

niiis 

3 

24 

1G 

8 

1 

32 

11 

7 

38 

8 

d 

V 

iiius 

23 

U 

7 

28 

20 

12 

0 

26 

18 

10 

9 

18 

e 

IV 

idus 

5 

36 

18 

10 

3 

31 

16 

9 

1 

10 

7 

f 

III 

Idua 

24 

16 

9 

1 

22 

14 

7 

28 

20 

12 

11 

I 

II 

idus 

7 

28 

20 

12 

a 

26 

18 

11 

3 

13 

45 

lita 

1 

28 

18 

11 

3 

21 

16 

9 

20 

22 

U 

13 

4 

b 

ni 

kal 

9 

1 

22 

14 

7 

38 

20 

13 

5 

U 

c 

svii 

kal- 

-28 

20 

13 

S 

26 

18 

11 

22 

34 

10 

15 

11 

d 

xvii 

■  al. 

11 

3 

24 

16 

9 

1 

23 

13 

7 

16 

l 

e 

XVI 

k»t. 

1 

22 

13 

7 

28 

20 

13 

24 

36 

18 

17 

t 

XV 

kal. 

15 

5 

26 

18 

11 

3 

31 

17 

9 

18 

9 

g 

XIV 

kal. 

a 

21 

17 

9 

1 

22 

16 

26 

38 

20 

19 

17 

A 

1 111 

kal. 

15 

7 

38 

20 

13 

3. 

26 

19 

11 

20 

l 

XII 

kal. 

!i 

20 

19 

11 

3 

34 

«7 

28 

1 

22 

21 

6 

c 

XI 

kal. 

17 

9 

1 

23 

15 

7 

27 

21 

12 

22 

d 

X 

kal 

7 

28 

21 

'? 

5 

26 

19 

t 

3 

24 

23 

14 

e 

IX 

kal. 

19 

11 

5 

24 

17 

9 

29 

23 

13 

21 

8 

r 

VIII 

kal. 

9 

1 

25 

15 

7 

28 

21 

3 

O 

3S 

35 

i 

VII 

kal. 

21 

13 

5 

26 

19 

11 

1 

35 

17 

26 

11 

in 

h-.il. 

11 

5 

23 

17 

9 

1 

33 

3 

7 

28 

27 

19 

b 

V 

kal. 

23 

13 

7 

28 

31 

13 

5 

27 

19 

38 

c 

IT 

kal. 

13 

5 

27 

19 

tl 

3 

2S 

7 

9 

1 

39 

8 

d 

III 

kal. 

23 

17 

9 

t 

23 

13 

3 

29 

21 

30 

16 

e 

u 

kat. 

15 

7 

29 

r. 

13 

3 

27 

9 

1« 

5 

31 

Cotrsiderandum  t?sl  in  a.mo  decimoseptimo..qnod 
ib  secundo  KaiemUrum  Sepiemliris  irigesima  luna 
invenilur,  propter  sextum  eiuti  ilismum,  qui  iuci- 
p  t  quario  ,\ou;iriiiii  Augusti,  el  rmn  est  Augusii. 

Luna  euiiu  quje  est  eiiibolismalis,  nu  li  uieusi  rc- 
puiabitur,  sed  quasi  superilua  est. 


Tclrastitfion  ad  liunc  mensem  oclatum. 

Ipii'  eiiam  Auguslus  soninum  reslringit  et  escas, 
Et  veneris  cupidos  gaudia  ferre  vetat ; 

Pbarauca  neino  bibat,  faceret  neque  corpora  ferro. 
.Nec  gelidas  inira  delicietur  aquas 


SEPTEMBER 

,  MENSIS 

NO 

NU 

5 

Deceninqveaalia 

Nuroeri.j 
dierum 

1 

2 

3 

4 

3 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

13 

13 

14 

15 

16 

17 

18 

19 

hujus 

meusis. 

tf 

f 

Kalendx 

27 

19 

11 

3 

25 

17 

9 

1 

33 

1 

g 

iv      non. 

17 

9 

t 

33 

15 

7 

39 

31 

13 

5 

3 

13 

A 

III        IIOII . 

23 

21 

13 

5 

37 

19 

11 

3 

35 

3 

b 

ii       non. 

19 

11 

3 

23 

17 

9 

1 

33 

15 

7 

4 

2 

c 

Nooae 

t 

23 

15 

7 

2« 

21 

13 

5 

37 

5 

d 

vni    idus 

21 

13 

5 

27 

19 

11 

3 

35 

17 

9 

6 

10 

e 

VII        i  III- 

5 

25 

11 

9 

1 

S3 

15 

7 

29 

7 

18 

f 

vi      idus 

25 

15 

7 

29 

21 

13 

5 

37 

19 

11 

8 

1 

v       idus 

3 

27 

13 

11 

I 

25 

17 

9 

t 

9 

7 

iv      idus 

35 

17 

9 

1 

23 

13 

7 

39 

31 

ts 

10 

15 

b 

ui      idus 

7 

29 

31 

13 

5 

37 

18 

11 

3 

11 

c 

ii       idus 

37 

19 

11 

3 

25 

17 

9 

1 

23 

15 

12 

4 

d 

Idus 

9 

1 

33 

15 

7 

39 

21 

13 

5 

13 

12 

e 

xviii  kal. 

39 

21 

13 

3 

27 

19 

11 

5 

35 

17 

14 

f 

xvii  kal. 

11 

3 

<17 

9 

1 

23 

15 

7 

ts 

1 

g 

xvi    kal. 

1 

25 

15 

1 

39 

21 

13 

5 

37 

19 

16 

9 

A 

xv     kal. 

13 

3 

V 

19 

U 

3 

35 

17 

9 

17 

b 

xiv    kal. 

5 

25 

17 

9 

1 

23 

15 

7 

39 

21 

(8 

17 

c 

xiii    kal. 

(8 

7 

32) 

21 

1S 

5 

27 

19 

11 

19 

d 

xu     kal. 

$ 

37 

19 

11 

3 

25 

17 

9 

1 

33 

20 

6 

e 

xi      kal. 

17 

9 

1 

23 

15 

7 

29 

31 

15 

21 

14 

f 

x       ka'. 

7 

39 

31 

13 

5 

37 

19 

11 

5 

33 

.    23 

I 

ix      kal. 

19 

11 

5 

35 

17 

9 

1 

33 

15 

33 

3 

VIII        kill. 

9 

1 

33 

15 

7 

29 

31 

15 

3 

37 

24 

11 

b 

vii     kal. 

2t 

13 

S 

27 

19 

11 

5 

35 

17 

35 

c 

vi      kal. 

11 

3 

35 

17 

t» 

t 

33 

15 

7 

29 

36 

19 

d 

v       kal. 

35 

15 

7 

29 

31 

15 

5 

37 

19 

27 

8 

e 

it      kal. 

13 

5 

27 

19 

11 

3 

25 

17 

9 

1 

M 

r 

iii     kal. 

25 

17 

9 

1 

33 

15 

7 

39 

21 

T> 

16 

g 

ii       kal. 

IS 

7 

29 

'21 

13 

3 

27 

t9 

11 

3 

M 

Cotisidcraiiduin  auiem  est,  quod  in  qninto  anno, 
quario  Nunlroiii  Scpteinbris,  secundu*  cmbolUmus 
tu(i|>it,  cl  liuiiiir  in  Kalcndis  Octobtis. 


Telrmlitlioit  ad  limit  MW  dectmnm. 
Poma  dal  cl  graln»  PloplOfllhW  ab  .irboie  li  uciut, 
Tuuc  i-ii.iin  presso  pMMM  lacte  capr-r  ; 

l  luiiiisi  i  nii  prohibei  iinii-  WMN,  m  m.lcir  vciiam, 
Mcc  tuus  cvuriiuui  vilcl  aioiua  illui». 


797  OE  F.MliOUSMO  798 

OCTOBER,  MENSIS  DECIMUS. 


If 

Decemnovenalia. 

Miimeros 
dieruin 

25 

t 

2 

5 

4 

3 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

li 

15 

16 

17 

ts 

19 

liujos 

^5 

niensis. 

5 

A 

Kalendae 

27 

19 

tl 

3 

23 

»7 

9 

t 

23 

1 

b 

VI 

doq. 

17 

9 

t 

23 

13 

7 

29 

21 

13 

5 

2 

15 

c 

V 

non. 

29 

21 

13 

3 

27 

19 

11 

3 

23 

3 

d 

1? 

non. 

10 

11 

2 

23 

17 

9 

2 

23 

15 

1 

4 

8 

e 

iii 

non. 

2 

23 

15 

7 

29 

2t 

13 

5 

27 

5 

10 

f 

n 

noo. 

21 

13 

4 

27 

19 

II 

4 

23 

17 

9 

6 

g 

Noopc 

4 

23 

17 

9 

2 

23 

13 

7 

29 

7 

18 

A 

VIII 

idiis 

23 

15 

6- 

29 

21 

13 

6 

27 

19 

tl 

K 

7 

b 

vu 

Idus 

6 

27 

19 

11 

4 

23 

17 

9 

2 

9 

c 

VI 

i'!us 

23 

17 

8 

2 

23 

15 

8 

29 

21 

15 

10 

IS 

d 

V 

idus 

8 

29 

21 

13 

6 

27 

10 

tl 

4 

11 

4 

•e 

IV 

idus 

27 

19 

10 

4 

23 

!7 

10 

2 

23 

15 

13 

f 

in 

idus 

10 

2 

23 

13 

8 

29 

21 

13 

6 

15 

13 

K 

11 

idus 

29 

21 

12 

6 

27 

19 

12 

4 

23 

17 

14 

1 

A 

Idui 

12 

4 

23 

17 

10 

2 

23 

13 

8 

13 

b 

xvni 

kal. 

2 

23 

II 

8 

29 

21 

14 

6 

27 

19 

16 

» 

c 

xn 

kdl. 

U 

6 

27 

19 

12 

4 

25 

17 

10 

17 

d 

XV 

kil. 

4 

23 

16 

10 

2 

23 

16 

8 

23 

21 

18 

17 

e 

XIV 

kal. 

16 

8 

29 

21 

ti 

6 

27 

19 

12 

19 

6 

f 

XIII 

k»I. 

6 

27 

16 

12 

4 

23 

18 

10 

2 

23 

20 

! 

XII 

kal. 

18 

10 

2 

23 

10 

8 

39 

21 

14 

21 

11 

XI 

kal. 

8 

29 

20 

11 

6 

27 

20 

12 

4 

25 

22 

3 

b 

X 

ka>. 

20 

12 

4 

23 

18 

10 

2 

23 

16 

23 

c 

IX 

kal. 

10 

2 

22 

15 

8 

29 

21 

14 

6 

27 

24 

II 

d 

VIII 

kal. 

22 

11 

6 

27 

20 

13 

4 

23 

18 

25 

19 

e 

III 

kal. 

12 

4 

24 

18. 

10 

9 

23 

16 

8 

29 

26 

r 

VI 

kal. 

21 

16 

8 

29 

22 

11 

6 

27 

20 

27 

8 

* 

V 

kal. 

li 

6 

26 

20 

12 

4 

23 

18 

10 

3 

28 

16 

A 

IV 

kal. 

26 

18 

10 

2 

21 

16 

8 

29 

22 

29 

b 

■11 

kal. 

16 

8 

28 

22 

li 

6 

27 

20 

12 

4 

30 

5 

c 

II 

kal. 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

21 

5t 

Nolandum,  quod  in  quiuto  anno  in  Kalendis  Octo-  Telrattichon  ad  hunc  mentem  ullimum. 

bris  iriginUi  invenilur,  et  embolismi  luna  esi.  Luna         Oclobri  offertur  venalio,  vina,  volucres, 
vero  Octobns  in  leriio  halendarum  ^ovetubns  fim-  uleref  llec  dubiles  non  ienuisse  modum  ; 

'ur'  Sic  taraen  ut  ne  oneres  nimio  pr.ccordia  victu, 

Cumque  modo  smdeas  nou  lenuisse  moduui. 

NOVEMBER,  MENSIS  UNDECIMCS. 


_* 

Decemooveiralia. 

Nuoierui 
dierooj 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

15 

11 

15 

16 

17 

18 

19 

bujos 

"s 

aiunsis. 

13 

d 

Kalendse 

18 

10 

2 

24 

.6 

8 

30 

22 

14 

6 

1 

2 

e 

it       non. 

30 

22 

14 

6 

28 

20 

13 

4 

26 

■  2 

f 

111      noo. 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

3 

10 

R 

n       uon. 

2 

24 

16 

8 

30 

22 

14 

6 

28 

4 

A 

Nome 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

5 

18 

b 

viii    idus 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

30 

6 

7 

e 

vn     idus 

24 

16 

8 

50 

23 

14 

fl 

28 

20 

12 

7 

d 

ti      idus 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

8 

13 

e 

v       idus 

26 

18 

10 

2 

Sl 

16 

8 

30 

23 

11 

» 

4 

f 

iv      idus 

8 

30 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

10 

g 

111      1  us 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

21 

16 

11 

12 

A 

n       idus 

10 

2 

2i 

16 

8 

30 

22 

14 

6 

1* 

1 

b 

Idus 

2 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

13 

c 

xviii  kal. 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

21 

16 

8 

14 

9 

d 

xvii  kat. 

4 

24 

16 

8 

30 

22 

14 

6 

28 

20 

13 

e 

xvi    kal. 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

16 

17 

f 

xv     kal. 

6 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

30 

22 

17 

6 

g 

xiv    kal. 

16 

8 

30 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

18 

A 

xin    kal. 

8 

28 

20 

13 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

19 

14 

b 

xu     kal. 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

30 

22 

14 

20 

5 

e 

zi     kal. 

10 

30 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

21 

d 

x       kal. 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

21 

16 

23 

11 

e 

rx      kal. 

12 

2 

21 

16 

8 

50 

22 

li 

6 

28 

25 

f 

viii    kal. 

22 

14 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

21 

19 

i 

vu     kal. 

ii 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

16 

8 

1 

25 

8 

vi      kil. 

24 

16 

8 

30 

22 

14 

6 

28 

20 

2rt 

b 

v       kal. 

16 

6 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

3 

27 

16 

c. 

iv      kal. 

26 

18 

10 

2 

21 

16 

8 

30 

22 

28 

d 

ii!      k.il. 

18 

8 

30 

22 

11 

6 

28 

20 

13 

5 

2!l 

5 

e 

11       kal. 

28 

20 

12 

4 

26 

18 

10 

2 

24 

50 

Sciendum  est,  quod  in  novissimo  decemnovenalis  Telraitichon  ad  liunc  mentem  penultir.mm. 

cycli  anno,  in  sepiimo  Kalendarum  Decembris,  luna  _         ,      .        .  _             ,     _, 

irigesima  esse  debuit ;  sed  ibi  prima  invenilur,  pro-  "■•  salu«arw  pernibetur  mulsa  Noveinbn, 

pier  sallum,  quem  ibi  Lalini  colliserant,  quia  trige-  Gingiber  el  dulce  iissile  roelle  naians : 

siina  luna  ibi  dirimitur  et  iransiiitur,  m  in  priiuo  Tum  ne1ue  Mel,e  ,aves'  >eneris  neque  sacra  fre- 

anno  luoa  nona  bal  tcrlio  Kaltndis  Januaiii.  Anlc  Mn«*  t«nipus  ne  vidcare  suuiii.    iqucnlcs 


m    BED.C  YENEUABILIS  UPERUU  PAItS  I.  SKCT.  II.  —  DIDASCALICA  SPUfilA  ET  DLBIA.    800 

DECEMBliB,  MI-.NS1S  DUODKCIMUS. 


<•  '* 

Dei  .■ll.UOVf  ualia 

INuuiem» 

1 

dierum 

1 

2 

3 

1 

5 

6 

i 

8 

V» 

10 

11 

13 

13 

11 

1S 

M 

17 

18 

19 

lllljUS 

-  - 

meuss. 

m 

13 

f 

K.K 

lulae. 

18 

10 

2 

21 

16 

8 

30 

23 

11 

7 

1 

i 

IV 

llllll. 

1 

22 

II 

6 

38 

30 

11 

4 

26 

2 

i 

iii 

III"'.. 

M 

12 

i 

26 

18 

10 

3 

21 

18 

9 

S 

10 

g 

n 

II. III. 

3 

21 

16 

8 

1 

23 

14 

6 

28 

4 

c 

Nona; 

ii 

11 

6 

K 

20 

It 

1 

26 

18 

11 

S 

1» 

J 

VIII 

itlus 

5 

26 

1S 

10 

3 

2.1 

16 

8 

1 

6 

7 

e 

VII 

lahn 

li 

16 

8 

1 

22 

11 

0 

28 

30 

13 

7 

r 

VI 

idus 

7 

26 

20 

13 

S 

36 

18 

10 

5 

S 

15 

1 

V 

idus 

20 

18 

10 

3 

21 

16 

8 

1 

22 

1S 

9 

4 

IV 

idus 

9 

1 

52 

U 

7 

38 

20 

13 

5 

10 

u 

III 

idus 

28 

20 

12 

3 

26 

18 

10 

5 

21 

17 

11 

12 

c 

II 

HJUS 

11 

3 

31 

16 

9 

1 

22 

U 

7 

12 

d 

lilus 

1 

22 

11 

7 

28 

20 

tt 

5 

«0 

19 

13 

1 

e 

11 X 

kal. 

13 

S 

26 

18 

11 

3 

31 

16 

9 

11 

9 

r 

S  VIII 

kil. 

3 

24 

16 

9 

1 

31 

u 

7 

28 

21 

1S 

A 

XVII 

kal. 

1« 

7 

28 

20 

15 

S 

26 

18 

II 

16 

t7 

IVI 

kat. 

5 

26 

18 

11 

3 

31 

16 

9 

1 

23 

17 

6 

b 

XV 

k.i. 

17 

9 

1 

22 

13 

7 

2S 

30 

13 

18 

c 

XIV 

k.!. 

7 

28 

20 

13 

B 

36 

18 

11 

3 

2"» 

19 

tt 

d 

XUI 

kil. 

19 

II 

3 

21 

17 

9 

1 

22 

15 

20 

5 

e 

XII 

k.il. 

9 

1 

»> 

13 

7 

33 

30 

13 

s 

27 

31 

1 

XI 

kal. 

21 

13 

3 

26 

19 

11 

3 

34 

17 

22 

tl 

l 

X 

kjl. 

U 

3 

21 

17 

9 

1 

23 

1S 

7 

39 

25 

19 

II 

kal. 

23 

15 

7 

28 

21 

15 

S 

26 

10 

31 

b 

XIII 

kat. 

13 

5 

26 

19 

11 

5 

34 

17 

0 

2 

23 

8 

c 

VII 

ka>. 

23 

17 

9 

l 

33 

13 

7 

28 

21 

■26 

16 

1 

VI 

kJI. 

15 

7 

28 

21 

13 

S 

36 

19 

11 

4 

27 

e 

V 

KjI. 

27 

19 

11 

3 

23 

17 

9 

1 

3"> 

33 

5 

f 

IV 

kal. 

n 

9 

1 

25 

15 

7 

28 

31 

13 

6 

39 

1 

A 

111 

kal. 

29 

M 

13 

5 

27 

19 

11 

5 

33 

50 

13 

u 

kjl. 

19 

11 

3 

25 

17 

9 

1 

13 

13 

8 

31 

Nolan.Umi  autem,  quod  in  decinio  tertio  anno  in 
Kalendis  Decembris,  iuna  Hgesima  inveniiur,  pro- 
pte  r  quintum  etnb  'li-nitiin,  qui  in  quarto  Nonarum 
Novembris  incipit,  et  nou  est  Decembris,  in  tertio 
Kalendis  Jauuarii  tiuitur. 


Telraxticlion  att  hunc  menscm  ultimum. 
Juxta  mensefncum  calidis  ulare  Dectmbri, 

Tintt  jactant  inensis  gramina  nulla  luis  , 
Lucidas  capilis  defensi  a  frignre  venain, 

Cinnameoque  tuus  frajntodorecalix. 


DE  RATIONE  ANNI  A  JULIO  CESARE  INSTITUTI 

Januarius,  Auguslus  el  December,  quatuor  Nonas  A  quj?  secundum  regulam  vigesima  octava  esse  dtbuit. 


bahenl,  et  iiovemdeciui  Kalendas,  post  Idus  dies  tri 
ginla  et  unum. 

Mariius,  Maius,  Julius  ei  Uctober,  sex  Nonas  lia- 
bent,  et  septemdecim  Kaleudas,  post  Idus,  dies  Iri- 
ginia  et  unum. 

Aprilis,  Jnnius,  Seplember  ct  November,  qualuor 
Nonas  habeui,  et  octodeciin  Kalendas,  post  Idus,  dies 
trigiula. 

Fr  bruarius  vero  quatuor  Nonas  habcl,  et  scdecim 
K  ilt  n.las,  posl  Idus,  dies  viginti  octo. 

Quando  vero  bissextus  est,  tunc  habet  dies  viginli 
novem,  et  lunara  Irigesimam. 

Ouines  vero  menses,  octo  ldus  habent. 

De  tocit  Embolismorum. 

Primus  eraboli?mns,  id  est  supercrescens  mensis, 
qtiarto  Nonarum  Dectmbris  incipit,  quumlo  epacu. 
viginli  du.e  sunl  et  iu  secundo  Kalendaium  Januarii 
fuiilur. 

£ecundus  embolismus  quarto  Nonarum  Sepiembris 
inchoat,  quando  viginti  quinque  eoacLu  incipiunt,  et 
in  Kalcudis  Uclobris  liuitur. 

Terlius  embolismus  secuudo  Nonarmn  Marlii , 
quand  >  eepte  mdet  im  epacLe  sunt  ,  insi  rilur ;  et  in 
secundo  Nonaruin  Aprilis  tinietts,  tiigesiutain  lunam 
facil.  Linle  in  Kalen.lis  Maii  vigftsima  scplima  litna 
lii,  quas  sefiuidum  regulam  vigesima  ocl.iv.i  debuil 
e&se  ;  et  in  Kalendis  Julii,  quaj  Ir.ginla  HH  dcbuit, 
vigcsima  nona  fil. 

IJnarlus  embolisinus  secundo  Noiiaiuii:  Decambrii 
iirililur,  quandu  epaclae  sunl  vigiuli ;  ei  in  qnarto 
Nniiaiiilil  J.hiuiih  llniens,  Irigesimaui  lun.iiii  facil. 
1 1'  oqiic  in  K.iltiiJi.,  Maitii,  vigesima  oclava  IttU  lil. 


si  f  i  bissexlitis  adjedio  diei  non  subvenerit. 

Quintus  embolisrous  quarto  Nonarum  Novembris 
itnplicalur,  quando  epacix  viKinii  tres  suni,  et  in 
Kalendis  Decembris  fiuem  sortitur. 

Sextus  embolismus  in  quarlo  Nonarum  Augosti 
incipil,  quando  e  pac  se  tiuindecim  tlniuntur,  el  in  se- 
r.undo  Kaleudartim  Sepiembris  finem  accipil. 

Septiinus,  qui  et  ultimus  embnlismu-,  in  Nonis  Maii 
inserilur,  quandn  ottodtcini  epacta:  sunl,  qui ' ernii- 
nans  in  lf rlium  N  •narutii  Aprilis,  trigesimam  lutiani 
facit.  Unde  in  Kalemlis  Maii  vigesima  octava  luna 
contingit :  quam  regula  vigesitnam  oclavam  esse  vu- 
lu.i.  Iiem  endeui  anno,  in  tenio  Kalendarum  Au- 
gusti,  saltns  lune  aple  pouitur,  ita  ut  Irigejitua  Julii 
luna  ibidem  transiliatur,  et  prlma  in  loco  trigosimx1 
dicatur;  sicquc  in  Kalendis  Augusli  lerlia  lit,  qu;e 
secunda  esse  debmi,  quatemis  in  Kalendis  S>  piem- 
hris,  quando  nulke  epacue  incipiunt,  quiuta  efiici 
possii. 

De  regutaribnt  ad  iuvenienHvm  (eritt  *t  lunam. 


Prorerbs. 


Pr«luoa. 


Si  ftiiiiiiiiu  ii'i..~l>n),( 


Mirtius 

S 

Sepfmber 

Aprllts 

1 

D*U*er 

Mius 

5 

Nuvember 

Juinns 

6 

Defrinber 

Julius 

1 

Jitiuirtus 

Ati^usins 

4 

Pes\fMriM 

Septembw 

7 

Mirtiut 

ilctuher 

t 

Air.m 

Noveaabaji 

5 

Msius 

UeceailiiT 

7 

Jui.ius 

'  i.iu  .'  ■■  •> 

3 

JutM 

KebrwhM 

u 

Au  ,u^lu» 

s. 

3. 
», 

7. 

9. 
10. 

•'. 
10. 
II. 
|t> 
15. 


«01 


Seeundum  lledam, 


Tro  feriis. 

,  Jaiiuarius  ' 
Fobroanus  i 
Mariius  ! 

Vpnlis 

j  Maius 
jmiiiis 
Jnlius  . 

|  Augustus 
September 
Gctober 
November 

i  December 


DE  EMUOLISMO. 
Pro  luna.       ^       Locit  teimini 


m 


Jannarins 

Pebmarius 

Martins 

April.s 

Maius 

lunim 

Julius 

Angu-lus 

Septemlier 

Ociober 

November 

Dacember 


9 
10 

5 
10 
II 
12 
15 
H 
16 
16 
18- 
18 


Puiifdi/i  t»  allum  elevntt,  prope  numeros  liic  po- 
tili,  lenquam  medietalum  videntur  significaliontni  hu- 
bere. 

De  bis'exiili  anno.  —  Si  vis  scire  quando  Dissextus 
fi.it,  suiiip  annos  ;ib  incarnalionc  Doniini,  cl  eosdem 
per  quaLuor  partire,  ei  si  unum  vcl  duo  vel  tria  re-  , 
manseriut,  bis-extus  non  erit  Si  vero  nibi!  remanet, 
eo  anno  bissexlus  Gel.  llem,  si  annis  ab  initio  mundi 
duns  addideris,  ei  sic  eos  per  qualuor  partiiis,  eodem 
iuodo  bi-sexti  annum  reperies. 

De  feria  Kalendurum.  —  Si  feriam  Kalcndarum 
volueris  scire,  regulares  supra  dklos  concurrentibus, 
anni  cujuslibet  «tijunge,  el  si  sepiem  vel  ruinus  fue- 
rinl,  loia  feria  erit.  Si  auiein  super  septem  creve- 
rini,  septem  diniitle;  et  quod  super  fuerif,  pro  fcria 
tene.  Si  autem  quamlibel  aliam  feriam  scire  vis, 
computa  quot  dies  prxieritos  sine  prxsenli  babeat 
inensis :  liis  adile  feriam  quota  iit  Kalendis  fuit.  et 
hrec  per  seplero  divide  :  el  quod  remanserit,  feriam 
*.ibi  indicabil. 

De  epiiciit  inveniendis.  —  Sume  annum  circuli  dc- 
ccinnoveualis,  quotus  sit.  el  uuum  dimitte;  el  teli- 
quos  per  undecim  multiplica  ;  el  cum  rnulliplicaveris 
triginta,  semperilimiite, et  qnod  superfueril,  epactam 
libi  indicabii.  llem  omni  anno  quota  luna  in  unde- 
cimo  Kaleudarum  Aprilis  evenerit,  tota  codem  anno 
epacla  eril. 

Vnde  oriantur  epactte.  — Si  vis  scire  unde  orian- 
tur  epaclx,  id  est  adjeclioncs  lunares,  scias  quia  so- 
laris  annns  babet  trecentos  scxaginta  quinque  dics. 
Lunaris  vero,  id  est  duodecim  lunaiiones,  coniiuent 
dies  trecenlos  qiiiuquaginta  quatuor.  Sicque  solaris 
anuiis  lunarem  prxcedit  undeciin  diebus.  Qui  unde- 
cim  dies  epactas  creaut.  In  primo  nauique  ilecenno- 
valis  cycli  amio,  ideo  nullas  babemus  cpactas,  quia 
novemdecim  anui  luuares,  supplenlibtis  septem  cui- 
bolismis  mensibus,  tolidem  solares  annos  requipa- 
ranl,  pariter  incipiuni,  pariterque  iiniunlur.  linus 
vero  solaris  annus.  lunirein  ununi,  diebus  undecim 
(uldiximus)  prxced.t.  Ideo  post  nullas,  undecim  ha- 
bemus  epaclas.  Duo  qunque  solares  anni  duo  luna- 
res,  bis  undecim,  id  est  viginti  duobus  superanl  die- 
bus.  idco  undecim  epactas,  vigiuli  duo  s>quunlur. 
Sic  per  nrdinein,  si  solares  annos  lunaribus  lotidem 
comparabis,  epactarum  omnium  rationem  videbis. 

De  regularibus  iuna;.  —  Si  vis  scire  unde  regula- 
res  aii  inveniendaui  lunam  procedant  Kalendarum, 
scias  quia  eo  anno  quo  nulla?  sunt  epaclx,  quoia 
luna  in  Kalendis  cuique  mensi  evenerit,  lol  reguiares 
nteiisiuni  quisque  in  cxieris  annis  Imhehit,  ut  ad- 
juuctis  epactis  anni  cujusiibel  luna  Kaleudarum  in- 
veniri  possit, 

Quola  sit  luna  in  Kalendis  singnlis.  —  Si  luna  Ka- 
lendanmi  volueris  scire  quota  sit,  hos  regnlares  epac- 
lis  anni  cujusiibet  adjunge;  etsi  triginla  fuerint,  vel 
itifra  remanserint,  tota  et  luna  erit  Si  anle  triginta 
fuerint  supergre-si,  triginia  lolie ;  et  quod  superfue- 
ril  tibi,  lunx  xtaicm  inanifestabiL.  Si  vero  inlra 
mensein,  cujuslibet  lunx  xialem  scire  vis,  compula 
quot  dies  prxterilos,  sine  illo  de  quo  quxris,  habeat 
meiisis.binisadde  iunam  qaota  in  Kalendis  fuil;  et 
de  bis  lpsius  mensis  lunaiionem  lol!e;  et  quod  su- 
perfuerit,  lunaui  tibi  siu  iudicabit. 


Nonre  Aprilis : 
viii  kal.  April. : 
Idus  Apriiis. 
iv     non.  Arril.  : 
xi    k.il.  April.: 
iv     irl.  April.  : 
iii     kal.  April. : 
xiv  kul.  Haii: 
vu    id.  April  : 
vi    kal.  Apnl.: 
xviikal.  Maii  : 
ii     ooo.  April. : 
ix    kal.April.: 
ii     id.  April.  : 
Kalendas  Aprilis  : 
xii  kal.  April. : 
v     id.  April. : 
iv    kal.  April. : 
xv   kal.  Maii : 


Paschalts,  cttm 
Nonae  Aprilis 
Oelona?  Kalendaj 
lclus  Aprilis 
Nonae  qn.iterox 
llein  undeiix 
Qualuor  Idus 
Ternae  Kalends 
Quatuor  deuaB 
Sepienos  Idus 
Sena»  Kaleiui  e 
Denis  settenis 
Pridie  Nooarum 
Novenae  Kalendae 
Pridie  Idus 
Aprilis  Kalendas 
Duoden-e  namque 
Speciem  quiniam 
Qualcrnrt  Kalendre. 
IJutu  1ena.-  coustanl 


regttlaribus  sitis. 
norunl  quinos 
aflini  depromunt 
etiain  scxis 
natmiuc  drpnndio 
aiiibiunt  quinos 
capiuut  lernos 
lilnlaiit  senos 
cnbniil  in  quadris 
se;ii'i:i  eliguot 
sorliunt  lernos 
donani  assiui 
porro  quaternis 
ootantur  sepienis 
pandilur  quinu 
expriinit  uuus 
do  >te  qualemas 
speramus  duobus 
quinque  conjicinoi  8 
tribus  adepiae.        5 


De  lermino  Paschali  inveniendo. 

Si  Paschalem  terminum,  id  est  luna  decima  quarla 
primi  mensis,  volueris  nosse,  versiculos  supra  scri- 
ptos  Nonx  Aprilis  nolator.quinos  memoraliler  disce, 
quibus  novemdecim  loca  diversa  decimx  quarue  ejus- 
dem  lun;r,  per  novemdecim  annos,  lixa  pand.m.ur 
ratione.  qui  singuli  versus,  singulis  annis  tibi  ejus- 
dem  termini  locum,  sine  omni  manifesiantdubietate. 
Ad  feriant  vero  ejusdem  termiiii  inveniendam,  sume 
vcrsuum  eorumdem  regulares,  et  eis  auni  cujuslibet, 
adjunge  concurrenles,  et  si  septein  fueriut,  vel  infra 
reinanserinl,  la'is  el  feria  erit.  Si  vero  supra  creve- 
rint,  septem  dimittil ;  et  quod  superfuerit,  pro  feria 
teue.  El  si.  li.ee  feria  Dominica  dies  fuerit,  in  sequenti 
Dominica  Pascha  erit.  Si  autem  alia  feria  eril,  ton- 
festiiu  sequenti  Dominica  Pascha  celebrabilur. 
De  reguiaribus  lerminis  Pascha;. 

Si  vis  scire  nnde  ipsi  regulares  oriantur,  compula 
a  decimo  quinlo  Kaletidarum  Aprilis,  qui  primus  dies 
n  sxcu'i  cst,  tisque  ad  locum  deciinx  quarix  lunx  Pas- 
chalis.  Et  si  septem  vel  minus  inveneris,  tut  eiiain 
rcgulares  habebis.  Si  vero  plus,  seplcm  semper  di- 
mille,  cl  rcmanent  rcgulares. 

(Juindcciiii  anni  dt.cemnovalis  cycii,  diver-o  ntl- 
iti'  rn  superponunlur  :  infra  autem  quatiiorsubnolan- 
tur,  qui  cum  superioribus  sibiapposiiis,  unam  liiieam 
vocaiium  sublus  posilarum  ad  inveniendam  lunam 
sortiunlur,  cujus  xtas  a  dextris  el  a  sinistris  requi- 
renli  occurrii. 


1 

i 

3 

i 

5 

6 

7 

s 

9  10  11 

12 

13 

II 

IS 

16 

a 

u 

0 

i 

e 

1 

17 

3 

u 

0 

i 

e 

2 

18 

3 

u 

0 

i 

e 

3 

19 

e 

a 

u 

0 

i 

4 

20 

0 

a 

u 

0 

i 

.1 

21 

e 

a 

u 

0 

i 

6 

22 

i 

e 

a 

n 

0 

7 

23 

i 

e 

a 

u 

0 

N 

24 

i 

e 

a 

u 

0 

« 

D23 

0 

i 

e 

3 

u 

1  i 

26 

0 

i 

e 

a 

u 

II 

27 

0 

i 

e 

a 

u 

12 

28 

u 

0 

i 

e 

a 

13 

2H 

u 

0 

i 

e 

i 

1  l- 

30 

u 

0 

i 

B 

a 

15 

Quadrala  Iixc  labella,  quoniam  in  longitudiue  et 
latitudine  eamdein  scilicet  denumeraiionem  habel. 
Ciavorum  terminum. 
a         r        a         r         a 

1  5    5  II    9    7  13    9  17    9 
a         a  r         a  r 

2  8    6  10  tO    6  li  12  18    4 

a         r         a  i         a:   :  I.uaa  XI. 

3  13    7    3  II   13  13    1  19  12 
Luna   XI.  a         a-        *         t 

4  2    R  18  12    4  10  11 

■="=■=        '3         £      Dijssxiili  or- 

—  55  ~  O  C  ,- 

^  <  -<  <  <  (Jllit. 


803      BED.C  VENERABILIS  0IER1M  PARS  I.  SKCT.  II.  -  Dlf.ASCAI.ICA  SPURIA  ET  DUBIA.      801 


9 
10 
II 
II 
13 
II 

18 
16 

17 

fa 

19 
80 
21 
2* 

2.1 
21 
25 
23 
27 
is 
39 
1 

s 

S 

4 
5 
6 
7 
8 

In  h.ic  flgnra  singulx  lilterae  binos  compleclunlur 
dies.  Sunl  aiiteui  onu.es  simul  \iginti  novem,  iil  cst 
primum  alphalxlum  usque  quinque  nmJis  utriuque 
fiueris.  Alterum  punctis  anle  siguatum  usque  ad  /,  e( 
per  orJinem  duas  explicat  liuialiones,  iil  est  novem 
Jies.  Sed  quia  singulis  duos  signaniibus  unus  rema- 
net,  bis  novemdeciiu,  quiiiqiiaginla  oclo  sunt  lan- 
I ii iii.  Ueo  insecundosemperalpliabeto,  prinia  lillera 
lernos  cxplicat  dies.  Inventa  die  qnun  quasris,  nou- 
laque  liltera  <;uain  habanl  Marlyrologia  quinla  rctro 
linea,  rcversus  a.l  haac  pagiuiilam,  anuoqiie  cycli 
decemnovenalis  supra  invenlo,  el  iu  eadem  linea  rc* 
perta  litlera,  numerum  quem  retro  contra  scriptum 
viJeris,  ipsa  cst  luna  quam  qu<  ris.  De  anteriore  nu- 
mcro,  sicut  et  in  superiori  et  supra  lacito.  Sequens 

1       2 


1 

2 

3 

4 

U 

ti 

7 

B 

g 

IU 

H 

12 

13 

lt 

IS 

lf> 

17 

18 

19 

q 

1 

y 

P 

i 

l 

n 

li 

r 

in 

f 

q 

1 

u 

0 

i 

1 

n 

g 

9 
10 

T 

ni 

A. 

•1 

k 

u 

0 

i 

• 

0 

8 

r 

1 

A. 

P 

k 

l 

0 

b 

11 
13 

I 

n 

1. 

r 

1 

A. 

1' 

k 

t 

0 

b 

1 

OJ 

q 

1 

u 

p 

i 

15 

U 

t 

0 

c. 

I 

m 

n 

1 

u 

P 

1 

1 

0 

b. 

r 

m 

A. 

q 

k 

15 
16 

U 

n 

b. 

r 

A. 

k 

0 

e 

s. 

1 

17 

R 

d. 

I 

m 

q 

u 

n 

b. 

r 

18 

A. 

0 

C. 

1 

1 

p 

d. 

I 

IU 

19 

q 

e. 

ii 

P 

d. 

t 

D 

b. 

r 

ni 

A. 

<l 

e. 

u 

0 

c. 

* 

0 

30 
21 

b. 

r 

f. 

A. 

0 

c. 

s 

p 

d. 

t 

33 

9 

6. 

u 

n 

b. 

r 

f. 

A. 

0 

23 

r. 

s 

g 

V 

d. 

t 

q 

e. 

u 

34 

b. 

r 

f. 

A 

0 

c. 

s 

g. 

p 

35 

d. 

l 

h. 

e. 

8 

g 

q 

e. 

u 

P 

d. 

t 

h. 

b. 

r 

r. 

A. 

q 

26 
27 

e. 

u 

i. 

b. 

r 

f. 

A. 

c. 

f 

g. 

38 

d. 

t 

b. 

q 

e. 

u 

1. 

b. 

r 

39 

f. 

A. 

A 

c. 

s 

8- 

d. 

l 

b. 

30 

e. 

U 

i. 

b. 

r 

f. 

A. 

A 

c 

• 

1 

g. 

b 

d. 

l 

b. 

e. 

u 

i. 

2 

t>. 

f. 

A. 

A 

c. 

s 

8. 

b 

d. 

I 

5 

b. 

c 

e 

u 

i. 

b. 

f. 

A. 

A 

4 

c. 

8- 

b 

d. 

l 

b. 

c 

c. 

u 

5 

i. 

d. 

il 

li. 

b. 

c 

f. 

A. 

A 

e. 

u 

1. 

c. 

d 

g. 

b 

b 

f. 

A. 

6 

7 

\  paginula  conlinet  viginti  litteras,  qux  singulx  nudig 
ulrinque  lateribus  teinos  dies  complecluntar.  Sod 
quoniara  ler  viginli  sexaginta  sunl,  in  duabus  autcm 
Iuna(i<>nibus  quinquaginla  novem  dies  solummodo 
existunt  :  una  liitera  videlicet  u,  binos  dies  cotnplec- 
titur.  Unde  fit  ut  >igiiili  lilteris  aquentur  quinqua- 
ginta  novcm  dies  geminaue  lunalionis.  luspecta  igi- 
tur  sepiima  linea  in  annali,  quae  litlera  u  bitios  dies 
complectcnie  clauditur,  ct  nolala  lillera  vel  spatio, 
quod  inslat,  redi  ad  sequentem  pagimilaiii,  cl  de- 
cemnovalis  cycli  qui  sit  prxviso,  circumspice  nuroe- 
rum  eidem  litlerse  prxGxum,  qui  pr«  feelo  xialem. 
lun;v  cujusque  ostcndet  :  pcr  lolum  anni  verteniis 
soatium  per  liueae  decemnovalis  cycli  processum, 

10      11      13      15      li      15      16      17      18      19 


1 

.tnc. 

Am]A  1. 

.1    u 

s.    i 

.rb. 

.f    r 

p.    r|.oe. 

.c   0 

c    0. 

.1  b. 

o.    II 

.1  k. 

.h  t 

r    h 

n. 

.e 

4 

o.  e 

50 

3 

.Uil. 

.b  li  l>  m. 

.kA. 

t.    k 

.s   i. 

g  s 

q.   g  !.p   f. 

d  p 

d    0 

.m  c 

AmJA  1. 

.i    u 

s     i 

r 

r 

p    r 

1 

3 

.o  e. 

.c   o'c   II. 

.1  b 

u.    1 

.tk. 

.h    i 

r.    b  Lqc. 

.e  q 

e  p. 

n  il. 

■b  ii  ii  il 

kA. 

l    k 

.1  i. 

8 

> 

q  6 

3 

4 

.p  f. 

d  pjd  o. 

.mc 

.A  ni 

A  1. 

i    u 

s.     ij.rh. 

f    r-f   q 

.0  c. 

•c  o  c  n. 

.1  b. 

u     1 

.t  k. 

li 

I 

r    h 

5 

B 

•qg 

.e  q  e  p. 

.n  d. 

.b  n 

b  m. 

.kA. 

t.    k   s  i 

g   slg   r. 

.p  1. 

d  pld  o. 

mc. 

.Affl 

A   1 

i 

u 

s     i 

4 

6 

.r  li. 

f    rf   q. 

.0  e. 

c  o  c   n. 

.1  b. 

u.    1  .1  k. 

.h   ilh   s. 

qg- 

?  4|l?  >'• 

.n  d 

o  D  b  m. 

k  A. 

t    k 

5 

7 

s  I 

■S   s.g   r. 

,p  1'.. 

.<!    p 

d  o. 

.mc. 

,A  m  A   1. 

.i   u  i    1. 

r  h 

.r  r  r  q. 

oe. 

c  o  c  n. 

1 

l> 

u.    1 

6 

8 

.tk. 

h    l  h    s 

.qg- 

e  q 

e  p. 

nd. 

.b  d  b  m. 

kA. 

k  u. 

.9  i. 

g  s  g   r. 

.p  r. 

.d  p 

d  o 

iii 

c 

v  m 

T 

9 

A    1. 

.i    u  i     t. 

?b. 

.f    r 

f    q. 

.0  e. 

.c  o  c  n. 

.1  b. 

I   .A 

1  k. 

.b   t  h  s. 

•qg- 

.e  q 

e  p. 

n 

d 

b    a 

8 

10 

b  qi. 

.k.A  k  u. 

.s  i. 

g  s 

g   r- 

.p  f. 

.d   p  d  o. 

.tno. 

u.   t 

A   1. 

•  i    u  i    t. 

.r  h. 

.f   r 

r  q 

0 

e 

e    t> 

9 

11 

c  n. 

.1  b.  1   .A 

.t  k 

h    l 

h    s. 

•qg 

e  q|e  p 

.Dd 

11     X 

b  m. 

.kA.  k  u. 

.s  I. 

•g   s 

g  r. 

l> 

1 

d    p 

10 

12 

d  o. 

jne.  iii  .b 

A    1 

i    u  i    t. 

.r  h. 

J    r  r   4. 

.0  e. 

0     .ii 

c   n 

1  b.jl  .A 

.t  k. 

b    1 

h     s 

1 

| 

?    * 

II 

13 

e  (>. 

.n  <J.n    c 

li  m. 

.kA. 

k  u 

s   i. 

g   s 

?  r- 

Pf 

p    e 

d   o. 

.m  c.'m  .b 

A  1. 

.i    u 

i     t. 

r 

h 

f     r 

13 

14 

f    q. 

o  e.'o   .d 

c    0. 

.1  b. 

1     A 

.t  k. 

j    1 

h  s. 

qg- 

q    .1 

c  p. 

nd. 

u  ,e 

b  m. 

k  A 

k  ii. 

s 

i 

g    s 

15 

15 

g   r- 

.p  f.  p    e 

d   o. 

.m  c   ni  l> 

A   1. 

.1    u 

i    t. 

.r  h. 

<•   -g 

f    q. 

.0  c. 

o  .d 

c  n. 

.1    b 

1    .A 

l 

k 

h     1 

14 

16 

li   s. 

qg.  q    .1 

e  p. 

.n  d.  ii     c  b  ni. 

kA. 

k  u. 

.s  i. 

s   .n  g  r. 

P  r. 

p    .tjd    0. 

111    0 

i.i    1     V 

1 

i       D 

15 

17 

i     l. 

.r  h.  r   .g 

r  V 

.o  e.  o    d'c  n. 

.1  b. 

1   .4 

.1  k. 

1      i  li    s. 

•qg- 

q    .r  e   p. 

u  d 

ii     rib 

i» 

k  Jt 

16 

18 

k  u. 

s  i.  s   .li  k   r. 

.p  r.  p    ejd  o. 

.mc. 

m   li 

A  1. 

u     k  i     t. 

r  b. 

r     gr   q. 

.o  e 

o     d  C 

ii 

I     h 

17 

19 

1   .A 

.1  k.  l     i.  h    s. 

.<l  r.  <i     r|e  p. 

ii  d. 

n   .c 

b  m. 

A.  .1  k  u. 

.s  i. 

1     h 

g  r. 

P    ' 

p     c  d 

O  JlD     C 

18 

20 

m  .b 

A   1.  ii  .k  i     t. 

.rta 

r    gjf   t|. 

.0  e. 

o  .d 

c  n. 

Ii..iii  1    -A 

.1  k. 

t     J 

h   s. 

q  f 

B     r  e 

l>  n    d 

19 

31 

n    c 

b  ii>.  A.  ,l|k  u. 

J  i 

s    h  g  r. 

.p  r. 

P    ' 

d  o 

c.  -ii  m  .b 

A  1. 

u    k 

1    l 

.r   h 

r     I  1 

t|0     « 

20 

23 

o  .d 

c   n.  l>    >ii  l     A 

.1  k. 

t     i  >  s. 

n. 

q    1 

e  p. 

d.  .o  n    c 

t>  iii 

A.  .1 

k   u 

J     i 

s     h  g 

rp     f 

21 

2-> 

p  .» 

d  0.  e.  .ii  m  .!> 

A  1. 

u     k  1     t 

r  .g 

1  q 

e.  .p  o   .d 

c  n. 

h.  iii  1     v 

.1    k 

I      i  h 

9  1 

i.' 

21 

<l     f 

e  p.  d^.o^u   .e 

b  m.|A.  I'k  n 

.s    1. 

•  .h 

9  t. 

f.  .q  p  .e 

d  o. 

r.  ii.  iii  .b 

A     1 

u      k  < 

t> 

t- 

r   .r 

f   q.  *.  .p  o  .d 

c  n.jh.  iii  :   ,A 

.1  k. 

1     J 

b   s 

g.   t  q     f 

h.  .s  r   .g 

e  p. 

d.   o  ii   .c 

I.    tii 

A.  1  k 

u.'s     I 

24 

26 

s     u  g   r.  r.  ,q!p  .<• 

d  oo.    i.iii   h 

A    1 

u  .k 

i    1. 

r  q 

e.   c  o    ..'. 

c    n 

tV  in  l 

A    l    k 

m 

37 

1     .1  E    ■.'■•  .rjq    J 

a  p.!d.  ii  ii  .c 

l>  01. 

A.  .1 

kii   1.   .ii   ,!i 

R  r 

!'.  .q|p  .e 

d      0 

0       11    111 

b  A    i 

*« 

38 

u   .k  i     1.  Ii.  .s  r   .glf    '(]  !e.   p'o   .<1 

c    n 

l>.  .iii 

1   .41,  A  I      i 

h  s. 

g     r  q     f 
h  .i  r  ,g 

a    p 

(1.   .1  II 

c  b  m 

27 

39 

A.  .1  k  u.  1.   .l's  .h!«  r.  f    .||>  .e 

,1   0. 

C.  .11 

n>   t>  i     b  u   .k 

1    1. 

f    q 

e.   p  o 

>l  c     n 

38 

30 

b. 

|1        k- 

It    -i 

u 

lg- 

iq 

• 

•J. 

n  .r 

01. 

A. 

k 

i. 

« 

f 

r. 

P 

J 

2» 

1                           2                3  4                          5                          6                7 

Numeri  iiiferioresseptcni,  denotanf  — -1,  primim  —  3,  (Ogdoas.)  tertiuui  i>ml>oli<imim,  socundo  N«- 

eiiiliolisiiiuni,  qusrio  Nonaruui  Decembris ;  —  4,  se        iwrum  Marl  i ;  —  4,  quarl finl.olisnium,  secuinki 

ciiii.Iu'11  eiiibolismuin,  qnarto  Nonaruin  Sopieinbris;  Nonarum    Deceinbns ;  —  5,   qumium  emt>oli»im*m, 


81«                                                                 I>E  EMBOLISMO.  805 

quarlo  Nonarum  Novembris;  —  li,  So\tum  erobolis-  A  sctaiem  Uinnc  nolahis.  Antc  ipsam  figuram  in  mar- 

inum,  quarto  Nonarum  Augosti; —  7,  (Hendecas,)  gine,  cernis  septem  embolismorum  annnrum  lunatio- 

sepiiinum  embolismum,  tertio  Nonarum  Martii.  nes  emboliiniares,  per  quas  quo  Kalendarlo  debeat 

Hanc  aulem  flguram  ad  hasce  patenles  *  paginas  inchoari.  Post  banc  qnae  sequitur  liguram  oslendil, 

cxtensas,  superior  exponit   senlenlia.  Squentem  in  quo  signo  sit  luna.  SiquiJciu  lotani  annalis  serien» 

vero,  lalis  manifestat  ralio.  A  sini-lra  legentis  ad  ita  alphabetis  distinximus,  quae  iu  o  liniunlur,  ut 

destram,  ordinanlur  ex  transverso  in  duabus  lineis  primus  et  secundus  ordo  viginli  septem  dies;  et  ler- 

terlia  alpbabeta  illis  similliina,  qua?  per  lun.e  circui-  tius  auiem  uno  amplius compleciatur ;  et  litteras  noh 

ius  absque  ullo  spalio,  quinquaginta   novcm  dies  singnlis  diebus,  seJ  alternis  opposuimus.  Quia  pro- 

complecluntur,  msupra  oslendimus  Undeeleasdern  pter  ha:c  regularis  pagina,  ju\ta  numerum  dieruin, 

in  annali  liabd  litteras,  secunda  scilicet  relro  linea  quibus  luna  zodiacum  pervolat,  viginti  septem  lineas 

lautum  dillerens,  quod  anni  decemnovalis  cytli  sunt  hab-l  iu  longiludine,  iioniinibus  signoniui  auie,  no- 

ad  sinislraiii  legeuiis  hic  dispositi.  Lunaj  auiem  sela-  niinihu  j  vero  mensium  retro  annolatis,  nov.mdeciin 

lem  demonstrang,  numenisest  in  ligura:  liontispicio  quoque  lineas  in  lalitudine,  quae  deceinnovalium  cy- 

prxlixus.  Ojuapropter  in  annali  repcria  cujuslibet  clum  supra  notanduni  demonslrant.  Cum  igitur  iu 

diei  liltera  absque  punclo,  vel  etiain  quain  punctus  quo  signo  sit  luna  quajris,  in  annali  relrn  tertiu  li- 

aine  vel  relro  delerininal :  redi  ad  hanc  li^uram,  et  nca,   nolabis  qu;e  iliei   iitlera   praiposla  sit :  quani 

inveuto  cycli  decemnovenalis  anno  percurrejgcmi-  notato  auno  cycli  deceumovalis   hic  inve.-tigabts,  et 

nas  ex  Iransverso  iineas  lerna  alphaticta  continenles,  anie   ac  relio  incipiei.s,  quod  signum  siguo  |ue  Je- 

et  ubi  siinilcin  lilteram  inveucris,  rursum  retro  ductu  B  bitum  meusem  e  rcgione  iuveuies. 


JElat  luiuc  a  Kalendis  Januuriis  invenienda. 


B| 

!"ft 

i! 

9 

1 

SU 

12 

t 

25 

1! 

4 

25 

15 

l 

26 

IS 

7 

M 

18 

7 

29 

18 

10 

2:» 

21 

lil 

2 

21 

15 

2 

21 

15 

a 

U 

16 

5 

27 

16 

8 

27 

19 

8 

30 

1!» 

lt 

-,u 

22 

1) 

3 

2i 

14 

3 

25 

U 

6 

23 

17 

6 

27 

17 

9 

tH 

20 

123456789 
a  k  i 


Uitmineralio  irigeuaria  aH|uals  quadralurse.  — 


1 


10  11 

12 

13 

li 

IS 

16  17 

18 

19 

10  21 

li 

25  21  23  26  27  28  29  30 

n 

li 

g 

f. 

e 

d 

c 

b 

1 

1 

h 

h 

g 

g 

f 

f 

e 

e 

d 

d 

c 

c 

t> 

b 

13 
21 

2 
3 

i 

i 

i 

b 

■ 

li 

1 

e 

e 

f 

f 

f 

e 

e 

0 

d 

d 

d 

c 

c 

c 

S 

16 

27 

4 
5 

«3 

k 

1 

li 

g 

/ 

e 

d 

8 

7  3' 

k 

k 

i 

i 

■ 

h 

6 

3 

f 

f 

e 

e 

d 

d 

19 
50 

9? 

i 

k 

I 

h 

6 

f 

e 

11 

10» 

a 

a 

k 

k 

t 

i 

n 

b 

B 

g 

f 

f 

e 

e 

22 
3 

llo 
12=; 

b 

a 

k 

i 

li 

g 

r 

H 

,5f 

b 

b 

a 

a 

k 

k 

i 

i 

li 

h 

g 

g 

t 

f 

25 
6 

uS 

15? 

c 

b 

a 

k 

I 

h 

s 

17 

16» 

c 

c 

b 

b 

a 

l 

k 

k 

i 

i 

h 

h 

? 

e 

28 
9 

17* 
"»1 

d 

t 

b 

a 

k 

i 

h 

20 

19 1 

d 

J 

c 

c 

b 

b 

a 

* 

k 

k 

i 

i 

b 

h 

1 

12 

20* 
21  g 

e 

d 

c 

b 

a 

k 

i 

23 

22  3. 

e 

e 

J 

d 

c 

b 

b 

a 

a 

k 

k 

i 

i 

4 

15 

25  = 
245 

f 

e 

d 

c 

b 

s 

k 

26 

25» 

f 

f 

e 

e 

d 

d 

c 

c 

b 

b 

a 

3 

k 

k 

7 
18 

26 

27 

g 

f 

c 

d 

c 

b 

a 

29 

28 

8 

K 

f 

r 

e 

e 

d 

d 

c 

e 

b 

b 

a 

a 

10 
21 

29 
30 

Argomenlum  quota  sit  luua. 

Hic  igitur  numerus  a  capite  propter  linearum  nu-  per  eamdem  lineam  descendens.  Vel  si  non  fuerit 

meruui  poniiur.  A  dextris  et  a  sini.tris  epacfcc  no-  invenia  a  capite  ejusdem  linece  descendendo,  prse- 

tantur,  a  quibus  praoseniis  anni  hiuc  vel  in.ie  lit  in-  sentis  diei  lunam  iuvenies,  quain  prius  in  Marlvro- 

Irogressus  usque  ad  litteram  a,  in  qua  xtaiem  lume  logio  paucis  conuuuierasti. 
Kalendis  Januarii  cujusvis  anni  computabis  :  dehinc 

1NCIP1T  ORDO  SOLARIS 

Cl'M  ANXl  LITTERIS  A  SANCTO  HIERONYMO  SITERPOSITIS, 

Ad  txplorandum  per  septimana  dies,  lunw  eelatem,  quotidie  per  novemdecim  annot. 

Me  legal,  aunales  qui  vuh  cognoscere  rausas, 
Teinpora  qui  varia,  et  qui  siniul  aslra  poli. 
Decestnovalis  dinnmeralio  in  laiitudiae,  :ed  trigcaalis  iu  longiiudine. 
1  5  5  7  9  II  U  16  18 

3  4  6  S  10  13  15  17  19 

S  b                                d                b                c                        8 

b  f      A       a              e              e              a              9 

h  c                                e                 i                 d                       10 

e  g               b               f               d                b              »1 

i  d               b               r               r               e                      1? 

d  h               c              g               e               c             13 

»  e               e               g               b               f                      II 

e  i                 d                 h                 f                c*               16 

b  f                d                h                c                g                       16 

Figuram,  quam  velus  edilio  extcndebal  in  duas  paginas,  iu  unam  labulaut  coutraximus.  Euit. 


!? 

A 

e 

11 

b 

19 

15 

c 

14 

g 

15 

d 

16 

h 

17 

e 

«07        Bi:D.£  VENEIUBIUS  OPP.  PAItS  I.  SECT.  II.-  DID.ISCAUCA  SPllUA  ET  DUBIA         168 


18 

i 

d 

li 

f 

a 

e 

i 

8 

e 

17 

19 

f 

k 

li 

e 

g 

e 

i 

d 

h 

18 

10 

a 

e 

1 

g 

b 

f 

k 

h 

f 

19 

21 

g 

I 

i 

d 

li 

f 

a 

e 

i 

20 

2» 

b 

f 

k 

h 

c 

6 

1 

i 

g 

II 

25 

h 

iu 

a 

e 

i 

g 

l> 

f 

k 

2* 

24 

c 

| 

1 

i 

d 

h 

m 

a 

h 

23 

23 

i 

>i 

b 

f 

k 

b 

c 

g 

1 

91 

tn 

d 

b 

m 

a 

e 

i 

n 

b 

I 

23 

27 

k 

0 

c 

R 

1 

i 

d 

h 

n 

2* 

as 

e 

i 

ii 

b 

f 

k 

0 

c 

a 

27 

» 

1 

D 

d 

h 

m 

1 

e 

i 

n 

18 

so 

f 

k 

0 

c 

B 

l 

P 

d 

d 

29 

t 

m 

11 

c 

i 

n 

b 

f 

k 

0 

1 

2 

g 

l 

p 

d 

b 

m 

1 

e 

e 

2 

s 

1 

r 

f 

k 

0 

c 

g 

1 

P 

5 

4 

li 

m 

4 

e 

i 

n 

r 

f 

d 

4 

S 

0 

% 

g 

1 

P 

d 

h 

m 

q 

3 

ti 

i 

n 

r 

f 

k 

0 

s 

■ 

e 

6 

7 

p 

t 

h 

ID 

q 

e 

i 

n 

r 

7 

8 

k 

0 

s 

1 

i 

• 

P 

l 

b 

f 

8 

CJ 

5 

Ilvcms. 

V.r. 

/£sias. 

Aulumnus 

Hyems. 

tr^ 

5* 

„« 

•B.S* 

w 

ss 

V 

frfi 

~j^r 

?* 

3! 

2  B5 

B 

£2- 

™  u 

5Su 

■5  » 

s- 

—  » 
II 

«-E. 

■c  •>. 

%*L 

S 

■ i 

SS- 

n 

=  2 
S3. 

3   !» 

r:  a. 

2.  ■» 

3'  »• 

■ 

t 

-s 
a. 

11 

5  2 

C-3 

2.  Q. 

g.  3 

£• 

=  s 

=:9 

■    & 

•    ffi 

b 

3 

1 

I 

c^» 

?S 

<•  1 

u 

•M 

S-« 

1 

b 

b 

n  non. 

c 

■v  noo. 

d  ' 

d 

2 

b 

iii  noa. 

X> 

iii  non. 

c 

v  uon. 

ui  non. 

v  non. 

e 

e 

3 

u  noo. 

iv  nen. 

c 

ii  oon. 

d 

V  000. 

ii  non. 

4 

c 

c 

iii  uon. 

d 

Nonae 

• 

e 

5 

c 

viii  idus 

e 

viii  idus 

d 

ii  non. 

viii  idus 

n  non. 

e 

f 

6 

tu  idus 

d 

Nouae. 

d 

vu  idus 

e 

ii  non. 

vu  idos 

7 

d 

vin  idus 

e 

vi  idus 

f 

f 

8 

d 

v  idus 

d 

v  idus 

e 

vii  idus 

v  idus 

vil  idus 

r 

g  „ 

9 

iv  idus 

VI  idus 

e 

iv  kal. 

f 

VII 

idos 

tv  idua 

10 

e 

e 

v  itius 

f 

iii  idus 

g 

g 

11 

e 

u  idus 

e 

ii  idns 

f 

iv  idus 

ii  idus 

IV  idus 

g 

h 

12 

Idus 

iii  iJus 

f 

Idus 

g 

IV 

Idus 

Idus 

13 

f 

f 

ii  i 

ilus 

g 

xix  kal. 

h 

h 

11 

f 

xvkal 

1 

xvii  kal. 

g 

IdUS 

xvukal. 

Idua 

h 

i 

13 

ivii  kal. 

xvu  kal 

g 

xv  kal. 

h 

Idus 

xvii  kal 

tli 

g 

g 

in  kal. 

li 

xvi  kal. 

1 

i 

17 

g 

xii  kal 

g 

xir  kal. 

h 

xv  kal. 

xiv  kal. 

xvtal 

i 

k 

18 

xiv  kat. 

xiv  kal. 

h 

xiii  kal. 

i 

XV 

kal. 

xiv  kal 

19 

h 

h 

mii  kal. 

I 

xin  kal. 

k 

k 

a 

20 

h 

IX  kjl. 

h 

XI  k.il. 

i 

xii  kal. 

xi  kal. 

xii  kal 

k 

xu  kal. 

21 

XI  kal. 

xi  kjl. 

i 

xktl. 

k 

a 

XII 

kal. 

22 

i 

i 

X 

kal. 

k 

xkal. 

a 

X 

b 

23 

i 

vi  kil 

i 

vi;i  kal. 

k 

ix  kal. 

a 

viu  kal. 

a 

ix  kal. 

24 

vi, l  kul. 

viii  kal. 

k 

vn  kal. 

viii  kal. 

b 

X 

25 

k 

k 

VI 

kal. 

a 

a 

b 

VII   k  .1 

C 

J« 

k 

iii  k  .1 

k 

vkal. 

vkal. 

vi  kal. 

b 

v  kal. 

b 

vi  kal. 

27 

vkal. 

v  kal. 

a 

a 

vkal. 

C 

VI 

kal. 

28 

iii  kal. 

IV 

kiL 

b 

Ii 

c   ■ 

ii  kal. 

d 

2« 

a 

a 

ii  kat. 

111  k  ll. 

c 

ii  kal. 

IU  kul. 

50 

ii  Ital. 

iv  kal. 

u  kal. 

1 

i 

3 

4 

3 

£ 

M 
1 

8 

9 

10 

11 

12 

Ogdois, 


Sfl 


II 


Duodecim  meuses  anni. 
Seriet  numerorum  pro  Aureo  numero,  qui  tunt  tanlum  no  emdeclm,  videlieel. 
C        14       3        11        19       8        16       5       13       3       10       18       7        13 

Colleclanea  embolitmorum  figura,  secundum  utum. 


1 
i 
I 
I 
221  t 
0 


'I. 

/20 1  i 

/    !  i 


Ku.liT.iv. 


130 

jso 

.20 


li 

i 

2 


c 

c 

3 

e 

S 

i- 

4 

c 

5 

e 

6 

c 

7 

1- 

8 

I 

'i 

c 

Hi 

a 

11 

c 

12 

a 

13 

e 

u 

0 

18 

B 

10 

e 

17 

c 

1« 

e 

l!l 

Niillac. 

"I 

22  Prinms  embolismui  acconJilur  quino  Nonarum  Dccembris,  exstinguilur  secondo  lialen- 
3  darum  ejusdem  ineosis. 

•*! 

•/j  Secundiis  eiiibolismus  accenditur  quartn  Nonamm   Seplembria,  exstinguitur  tertie  Kalen- 


ihiruni  (lelobris.  Luna  Octobris  sequeoli  ilie  incipil. 

Tertius  eiubolisraus  secund  >  Nonaruin  M  iriii  acceiuiitur,  exstioguitur  tecucdu  Noaarem 

A[ rilis.  hie  etiuiu  iu  Kalendis  Maii  eivciat  impugoil. 

(Juarlus  einliollsmiis  secundo  Nonarum  Decembris  accenditur,  exstiuxuitur  quarlo  Nonarum 
JanuarU,  Isle  in  Kalendi^  Miiiu  uuactas  ini|iugiiat,  »i  biuexlua  non  fueriu 


6 

17 

18 

i» 
80 

1 

II        m. 

B  QolnUn  einbolisiiius  quarlo   Nonaium   Novembris  acceudilur,   exslingnilur  Kalendis  De- 

4  cembris.  Luua  Uecembria  aequeuli  die  incinil. 

18 
2ri.Sexlus    embolismus   quarto   Nonaium  Augnsti ,  aa-enditur   scruodo    Kalrndaruai  Sep- 

7  lciobrii. 

18  Stsiiilmus  eiiibnlismus  iiuartn  Nonarnm  Martii  accendiuir,  eistiuguitur  teilio  Nonaruu 
n  Aprilis  Isie  in  Katemlis  Ma  i  •pMlH  impnguat.  iluc  i|Uoi|ue  aauo,  sallua  lunr  apaetM 
^j       iu  Kabjudh  Augusu  nn  ug'ial 


"09 


DE  EMBOLISMO. 


810 


ifce  viginu  liucrx  alphabeli.  possunt  in  eodem  loco  ge- 
miiiari  usque  ilJ  gextnin  Kalendaruiu  Augusli,  queiuadmo- 
iluui  liabei  sequens  labllla. 

I.iilerse  for-arum. 

•*» »  C  0  C  »  Oa  — s  »  "•  <T>  Z-kOQ  — s «  D.rt  C"  »  30  — .  rft  Crt  —  »> 

"jr  "-■  »■         OQ  "■  fl>  a.  <~  c-  «* 

-«.«.^^-mwmmxmmxmm  r"-  =  "  <  <  <  <  23  =  =  3  ?-. 
*a  -  =  " 3  <  2 i S ~  =      ~  ""  =  §      "a-- 

"5""  ~-~         §_ 


r-  U» 


<  2=.  g  3  —  =  =  3 


SIM 


-3 
re 
c 


«—    MMMMMMMM*- =, 


<«;;  2!=  =  3  <  <  ~: 
—  =  2      ~  S. 

§■-§  I'- 


m          m          -o 

— 

c 

B 

=1 

B"5""'S2f 

= 

B 

3 

<l 

- 

— 

r  o 

- 

•3  ^ 

g 

s" 

e 

o 

■_ 

64  M  M  M  X  *■*::   =   3  -<  <  <    -I  72  =   5  5  ■*  <    »;-    -    -    --.   *I   <  <  — 

S  3  <  -  i  _      "         ~~H~  "i  -B_" 


M    M    M    M    — 
<.    <   <    <    _- 


<<^<'z==;3:-;=-3<-:r_~,':__ 


M   M   M   M   M 


_■" 


W         ©         r. 

<<;x  =  =  <=-  = 

~  =  o       _        _ 

_  r" 
§> 

~i 


— -  — 

<  <  < 


E8 


cs. 


£2»!=  =  5  p--  _ 

-   =   O  to 

=.  =  — 


_   — ■  x 


-    =    =    -<-'<- 


—  O  3  g  —  —  —  _»  Ot) 

M         O         Ci         a         >■         <*         -3         ~         — 

Ig3  -  _  P"=  _  3  <  <  _  :?^  *  _  _  _  _  m  ><  M  m  m  £->_  ;;  -j 

r-  ~~"<;-'f^~  ~> 

O  -" 


*   =    <   ^; 


:  **:   -e  «s  < 


MMM»«M.MKMM-->2--.., 


3P-= 


2  -'_» 

~~ 


'-  C"  ^  =  —  V-  ~i  15  ~" 

">-»><"--J'-—  O—: 

'<;<<-:HX>'MMMJ<MMM-----<-'   <<_•=    = 

-  =  -  =  ~<"r"_"5~-"     ~  -  =  ~=      ~; 

_,  *—  " 


_?  rl w  r*  -<  ^ »-  * '■  *-*  ~» is  '*  h'. —  —  -.  —  —  —  -»  -* 

IIHIB  SOIQ 
PiTBOL.     XC. 


'J 

12 

15 

16 

21 

21 

27 

30 

3 

n 

a 

b 

c 

d 

e 

1 

K 

h 

■ 

k 

B 

12 

13 

18 

21 

21 

27 

I 

k 

7 

1 

m 

n 

u 

1' 

q 

r 

s 

t 

u 

bc  eureo  n>  mno. 

Si  nuinerus  qui  nureus   dicilur,  lioc  annu 

habetur  se>,  annus  |iro~iine  sequens  lialieliil 

septem,  et  alius  illi  ronjunclus  hnbebil  ocio, 

hinc  novein  ,  hinc  deceni  ,  <-t  eic  usqnc   ad 

novemdecim.  Deindc  redeuinlumeril  ail  untiin, 

poslea   ad   du  •,  dcinde  ad  tria,  ileui   a.lqna- 

lnor,  poslea  a  I  quinquc.  Et  sic  per  lircuilum 

semper,  ab  unn  usque  ad  novemdeciin. 

Proxime  prxcedenlis  inbutce  :eu  fiijurtE 

expotitio. 

Iluic  annali  sunt  prxuosikc  sept<m  dicrura 
lilterte,  a  b  c  d  e  {  g,  quailn  nqietilK,  signan- 
tes  singulx  omnia  Kalendaria ,  uno  onliue 
conlra  se  posita,  uua  eademque  per  tolum 
aiiiiiirn  occurrere  feiia.  itaque  duin  conlra 
unamquamqiie  lilteram  qualuoidenm  sinl  Ka- 
leudaria,  iiianifestiim  est  |  er  loluin  annum 
quinquaginti  duolius  Kaleudariis  iiuam  prae- 
esse  lilleram,  et  una  piovenire  feiia. 

Alpliabelum  vero  u  b  c  d  e  (  g  h  i  k,  quod  hic 
perlingil  saltem  usque  ad  decein,  in  supcrioii 
expo-nimus  liguia. 

Alterum,  neinpe  abcdefgltiklmno 
-  q  r  t  t  ii,  cum  ilunbus  spaliis,  |i  rlingfns 
ii-.qiie  ad  viginii ,  sequciui  lahulx  ver-.ilice 
faiuc  aplaiur  :  lioel  hi<  in  duabus  lineis  inl<- 
rius  positis,  eadem  ratio  sii,  quJC  in  piima  et 
duodecima  linea  tabul-c  sequeniis.  Iluc  ipsum 
lainen  i  igessimiis  in  annaii  superius.  (,iuaj  duo 
alphabela  eo  suut  coiiiniiinia,  quod  post  hujus 
u  exiremutn,  uno  spaiio,  uiraque  alphabeta 
parimi  inchoant. 

Si  qualis  sii  luna  per  singulos  dics  qureri?, 
scilo  prius  qnalis  sit  epacta  ipsius  anni.  Qua 
invenia,  nuxre  in  hoc  annali  vel  in  superiori 
alpbabetum  <|uod  duobus  a  se  spaliis  distat, 
periingens  usque  ad  «  litleram,  et  illius  diei 
cnjus  lunam  scire  \is,  littera  vel  Sjialio  re- 
perto,  in  bisie  duabus  liiu  is,  c:mi  !em  litie- 
rain  vcl  idein  spatium  inve^ligHliis.  Quod  dum 
invcueris ,  ab  eo  lcco  seeundmii  miiiieruiii 
epactarum  ipsius  anni  in  antea  supputabiiuus. 
Qui  numerus  ubi  linielur,  ibi  proferlo  luna: 
ipsius  diei  ;etas  esse  creditur  :  quoniani  iu  hac 
ligura,  puucti  pio  i'iimero  habtntur. 

Siquiiiem  prinio  scribuniur  ocio ,  deinde 
duo  puncii,  qui  habenlur  pro  <!e<  eui  et  nnde- 
ciin.  Et  rursus  scnhui  lur  duodecim ,  et  se- 
quuniur  duc  pun<  ti,  qui  liabentur  po  trede- 
cim  el  quaiuordecim.  Idem  quoquc  inlelligiiur 
in  omnibus  aliis. 

Hac  iiguia  bcne  ct  diligenier  consideraia, 
in  ]>riina  el  duodecima  linea  labulx  versiliie 
farU',  nullo  inodo  dub  lahis,  quomodo  eadeia 
raiio  exisiii. 

Habent  ciiam  hai  dua;  linear-  lioc  notabile, 
quia  (juse  luna  prima  ineipit  in  litteris  ve!  spa- 
liis  superioris  linea;,  vigesima  ociava  linitur  in 
inferiore;  et  e  contra,  liujus  pr;ma  superius 
liniiur  ingesinia,  ni'-i  teilio  anno  cycl.  ileieni- 
novalis.  Et  ul  de  reliquis  paleai,  e>.)  anno  quo 
epacia  cst  vigesima  terlia  iu  Kalemtis  Au- 
gusti,  seciuidum  spaiium  primoo  a  est.  Qund 
spatium  reperlum  iu  iuferioi  linea,  ab  eo  vi- 
gesinio  lertio  loco  luna  nionslratnr  sepiima. 
qua;  capia  est  (id  esl,  in  annJij  seiundo  spa- 
tio  post  k  litlcram  pri.i  a. 

Eadem  omnia  in  versibus  iinestiga,  qnilms 
roeostudio  salisfeci  ;et  sagacitalinou  quor  m- 
libet  simplicium,  sed  studiosoriim  c  nsului . 

26 


811        BEDiE  VENEUABILIS  OPP.  PAKS  I.  SECT.  II.  -  DIDASCAUCA  SPUMA  ET  DUBIA.       SIS? 
«luippe  nunus  oruditi.  tn  aliis  inveiiienl  Oguris.quicqu  d  A  Cyclus  Lunaiis,  udinvcnicndam  Lunam ,  m  Kal,  Jan. 


ego  pro  nerccndll  etiain  gravis  ,  utililer  hic  digessi 
Cyclus  Solaris,  a.t  vigxnli  cl  oclo  annos. 

Scplcm  bisseiti    Con- 
liujus  cjtli.       curr. 


>■ 

9 
P 
1 

2 

a 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

tl 

11 

«3 

14 


Septem  bissexti    Con- 
liujus  cycli.       curr. 

ISisseatns  t  t 

3 


Bissrxlns  2 


llinexlus  3 


Hissuxlus  4 


19 

16 

17 

1« 

10 

i0 
21 
2'J 
'.'3 
14 
25 
20 
27 
16 


Bissexlus  5 


IltsseUus  i; 


Bissexttis  7 


t 

2 
3 

4 
5 
0 
7 
8 

!) 

10 
tt 
12 

13 
11 
15 

16 
17 
18 
10 


Anni. 
Coiumunis 

(ODIIIIIIIIIS 

Kmbtilismns 

Coniminin 

Conunanli 

Eiiilnilisiiius 

CaauBDiils 

lllll.olr  niiis 

Couiinnnis 
Comuiunil 
Emhollsinui 
Comtnunis 

Coinmiinis 

Einbolisiiius 

Coiimniiiis 

Coniinuiiis 

Enibolisinus 

Cnniuiunis 

fcnibolisnnis 


Anoi  pro  doccnioovalibus. 

1 

2 

S 

4 

5 

6 

7 

8 

9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 


Dinumeratio  annorum  per  quemlibet  decemnoieniiium. 
Coneurrenies  sepiem. 


!■  ■  .n  i  i 

Nulla-. 

tl 

22 

I 

14 

25 

6 

17 
28 

9 
20 

I 
13 
23 

4 

15 
2fi 

7 
18 


1 

s. 

I. 
.e 

s. 

d. 
.e 

I. 
.in 
.e 

I. 
.iii 

s. 

I. 
.e 

s. 

.e 
I. 


r. 

k. 

I 

r. 

c. 
.d 

r. 

.1 

.d 

k. 
.1 

r. 

k. 
,d 

r. 

c. 
.d 

k. 
.1 


.) 
.c 
.1 
.k 

q- 

i. 
.c 

£ 

.e 
i. 

.k 

q- 

i. 

.k 

<»• 
b. 

.c 

q. 
.k 


4 
I. 
Ii. 
.1 
P. 
Ii. 
b 
P- 

3 
ii. 
.i 

.ii 

h. 
,i 
P- 
b. 
.b 
P- 
.t 


.a 

g- 
.b 
o. 

B- 
■  h 
o 

■9 

.:i 
0. 

.Il 

.3 
g- 

h 

o. 

R. 

.a 
o. 
•P 


0 
u. 
f. 

•e 

ii. 
t. 
g 


u. 

•g 

u. 

•g 
n. 

r. 

•g 
u. 

.0 


I. 

m. 

f 

t. 

e. 

f 

m. 
.ii 

l. 

m. 
.ii 

e. 

.f 

t. 

e. 
.f 

m. 
.n 


Decetinuvenalia. 
17 
1« 
19 

t 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 
10 
tl 
12 
13 
14 
15 
16 

Anni  Dominl. 

1061 
1085 
1103 
1121 
1140 
1159 
1178 
1197 
121« 
1255 
1254 
1273 
1399 
1311 
1530 
1319 
1368 
1387 
1406 


Hjcc  antem  dinumeralio  deceinnovalis  ileccmnovies  numeraia,  se  exlendil  usque  ad  cccxlii  annos. 
1        2        5        4        S        6        7        8        9       10      11       12      13      H       15      16      17      18      19 
a.       r        a        t 

4        3       6 
r       a.       t        e 

6        12 


106-1 

1085 

1102 

1121 

1140 

1159 

1178 

1197 

1216 

1235 

1254 

1273 

1292 

1311 

1530 

1349 

1368 

1387 

1106 


n 


e        l        m.      e       s.       s 

2       3  4       5        7        13 
n        e.      t        mes.se 

4       6  7        12       4       5 


m  s       u       n.      s 

5       6  7        13       4 

s.  u        u        s        0. 

7        2  3       4       5       7 


I 


a 

t 

0. 

n 

e 

l 

m. 

e 

s 

s 

e. 

m 

s 

u 

2 

5 

5 

6 

7 

l 

5 

4 

5 

6 

1 

2 

3 

t 

e 

n 

e. 

t 

rn 

e 

s. 

s 

e 

m 

s. 

ii 

u 

5 

6 

7 

2 

3 

4 

5 

7 

1 

a 

3 

5 

0 

e. 

n 

e 

t 

m. 

e 

s 

s 

e. 

m 

s 

u 

u. 

s 

t 

2 

5 

4 

0 

7 

1 

2 

4 

5 

6 

7 

ta 

n 

e. 

t   . 

m 

e 

s. 

s 

e 

m 

s. 

u 

u 

S 

0. 

5 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

5 

C 

1 

2 

5 

4 

e 

l 

m. 

e 

s 

s 

e. 

ni 

s 

u 

u. 

s 

0 

r 

6 

7 

3 

3 

4 

5 

7 

2 

2 

3 

5 

6 

7 

l 

m 

e 

s. 

s 

e 

m 

s. 

u 

u 

s 

0. 

r 

0 

2 

3 

4 

6 

7 

t 

• 

t 

5 

6 

7 

2 

3 

m. 

e 

s 

s 

e. 

m 

s 

u 

u. 

s 

0 

r 

0. 

t 

5 

6 

7 

l 

3 

4 

5 

6 

1 

2 

3 

4 

5 

e 

s. 

s 

e 

iii 

s. 

u 

u 

s 

e. 

r 

0 

t 

e. 

7 

2 

3 

4 

5 

i 

1 

2 

5 

5 

1 

7 

1 

s 

s 

e 

iii 

s 

u 

u. 

s 

0 

r 

0. 

l 

e 

P 

5 

4 

6 

7 

t 

2 

4 

5 

6 

7 

2 

3 

4 

s 

e 

iii 

s. 

u 

u 

s 

0. 

r 

0 

t 

e. 

P  . 

e 

6 

7 

1 

3 

4 

5 

6 

1 

2 

r> 

4 

6 

•j 

e. 

m 

s 

u 

u. 

s 

0 

r 

0. 

t 

c 

I'  . 

e. 

t 

2 

5 

4 

5 

7 

1 

2 

3 

*• 

6 

7 

1 

5 

ni 

s. 

u 

u 

1 

0. 

r 

0 

l 

e. 

P  . 

e 

t 

t. 

4 

6 

7 

1 

2 

4 

5 

6 

II 
1 

g 

5 

4 

B 

s 

ii 

ii. 

s 

0 

t 

0. 

t 

e 

P 

e. 

t 

i 

e 

7 

1 

3 

4 

5 

li 

1 

2 

5 

4 

6 

7 

t 

u 

u 

s 

0. 

r 

0 

t 

e 

P 

e 

t 

1. 

e 

r^ 

5 

1 

5 

7 

1 

+ 

5 

5 

f. 

7 

1 

5 

4 

u. 

1 

0 

r 

o. 

t 

e 

P 

e. 

( 

l 

e 

g- 

0 

6 

7 

t 

2 

1 

5 

6 

7 

-» 

3 

1 

3 

7 

* 

o 

r 

0 

t 

e. 

p 

e 

t 

(. 

e 

K 

e 

t. 

* 

3 

4 

5 

(! 

t 

3 

3 

4 

1 

7 

1 

2 

o' 

r 

0. 

1 

t 

p 

e. 

t 

t 

e 

R 

0 

1 

e 

4 

5 

7 

t 

| 

3 

5 

6 

7 

1 

3 

4 

B 

u.  s  o  r 
5       7        13 

so.ro 
l        5        4       3 

o 


r 

o 

1 
l 

4 
e. 

1 

P 

1 
e 

( 


t 


t 


e. 


16 
11 
18 
19 


(.'fli)m'n  inomivuui,  ud  luaolium  labuttr. 
Ara  tciicl  inesscin  siius  oio  lepel,  (rgel  esse 


Nini  |icriiiutantiir,   quOCUmqtM  lenoie  lofMlUHV 
(■raimnaie  pnasentl  lujnanlur  UMipora  CVrtotl 
n.er  auieai  labui.i  retpoadcl  et  eoacorbu  «• 


315 

prosima  pwivilpnte 
conjuncuc,  faciunt  sa 

I 


DE  EMBOUSMO. 


8U 


I 
5 

,51 

=     6 

S    1 

%     8 
g    9 

1  w 

;c  il 

"    12 

">    i  - 

2  !' 


9   20    1« 
10  50   20 


II 
12 

tr, 

11 
g  15 
h  tfi 
i  17 
k  18 
I    19 

in  20  10 
n  21  II 
o  2-2  12 
p  23  13 
q  34  U 
r  25  13 
s  26  16 
t  27  17 
tl  28    18 


1  21 

2  22 
5  23 

4  2i 

5  23 

6  20 

7  27 

8  28 
0   29 

1 


pagina  :  ha  quod  hx  Ju:f  «*iiii  ul  A      Puncii  hic 
llcm  unam  inicgr«in  laliiilain. 

3 
1 

2 
3 
4 
5 
6 


posl  quamlibet  qualernitalem  litlera- 
iiiiii,  imlicanl  bissestiles  anuos. 


3  20  10 
b  21  11 
c  22  12 
(J  23  13 
e  24  Jl 
f  23  13 
g  26  16  7 
h  27  17  8 
i  2H  18  9 
k  2$  19  10 
1    30  10    ll 


I 
2 

5 

1 
5 
6 

7 

8  28 


21  12 

22  13 

23  H 


21  13 
23  16 
2fi  17 
27  18 
19 


1  21 

2  22 

3  23 

4  24 


k  10 
I  II 
m  12 
n  13 


14 
13 
16 

17 
18 


t    19   10 


9  1)  u  20   II 


13 

u 
15 

16 

17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
23 

26 

27 
28 
29 

50 


2   22 
5   23 


21 


12 

13 

II 

IS 

16 

17 
g  18 
ll   19 
i   20    10 
k  21    II 
I    22    12 
m  23    13 
n  21    U 
o  23    13 
p  26   16 
q  27    17 
r   28    18 
s  29 
l   30   20   11 
u     1    21 


i 
S 
6 
7 
8 
9 
19   10 


S 

23    13 


U  U 

23  13 

2f.  1« 

27  17 


i 

3 

6 

7 
8 

28  18     9 

29  19  10 
50  20   II 

1  21 

2  22 
25 


12 
13 

14 

24   13 
23    lf! 

26  17 

27  18 

28  19 

29  20 

1  21 

2  22 

3  23 


i    12 
k  13 


6 
4 
5 

6 

7 
8 

9 

10  30   20 

1 

1 

5 


2i  14 

28  15 

26  16 

27  17 

28  18 

29  19 


II 


21 

22 


I  II 
m  15 
ii  16 


17 

is 

19 

30 

21 
t  22   12 
u  21   13 


9  29 

10  1 

11  2 
3 


1!: 


3  2.3 
6  2« 


28 


16 

17 
18 
I» 

f  20  10 

g  21  II 

h  22  12 

i    £3  13 

k  24  11 

I    25  15 

m  26  16 

n  27  17 

o  28  18 

p  29  19   10 

u  30  20   11 

r     1  21    12 

s     2  22   13 

t     3  23   .4 

u    4  21 


9  29 
1 
2 
3 
4 
3 
6 
7 
8 
9 


1 

2 
3 

4 
.  5 
2E  K 
""  7 
g  8 
g    9 

&  II 


|  ii  •  2 
c  =  3  • 
<  a>   <   =s 


•    3    i: 

.2     =      © 


a 
li 
C 

d 

c 

f 

'-' 
ll 

i 

k 
I 
12     m 


15 

n 

8 

14 

0 

o 

IS 

P 

10 

16 

q 

11 

17 

r 

12 

18 

s 

13 

19 

l 

U 

2» 

o 

13 

8 

26  16 

27  17 

28  18 

29  19 
50    20 

1  21 

2  22 

3  23 

4  21 

5  23 
0  26 
7     27 

28 

29 

1 


7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
U 
IS 
16 
17 
18 
I!) 
20 
21 

9      wo 


23 
21 

23 


9 

7  £7 

8  28 

9  29 

10  30 

11  1 

12  2 
15  5 


c   .2     a     cj        a   J3     e    <j 
<    00     <     X        <    </j     <    es 

Seqntntia   tubulce.. 
10 


3    § 

=       V 

<     X 


u 

15 
16 
17 


ii)     18 
u       10 
o 
B 

<l 

T 
S 
t 

II 


6 

7 

8 

9 

20  10 

21  II 

22  12 

23  13 

24  14 
23  15 
26  16 


17 
18 
19 

20 

21 

22 

23 

2i 

25 

26 

27 

28 

29 

1 

2 

5 

i 

5 

6 


18  8 

19  9 

20  10 

21  11 


28 
29 

1 


22  12 

23  13 

24  U 
23  13 

26  16 

27  17 


J 
3 
4 
5 
6 
7 
8 

28  18      9 

29  19    10 

30  20     11 

1  21     12 

2  22     13 

3  23     U 
i    24    15 

5  23     16 

6  26    17 

7  27 


11 

29     19 

50    20 


)l 

6 

■J 

k 

8 

1 

9 

01 

10 

n 

11 

0 

12 

P 

13 

q 

U 

r 

15 

s 

16 

t 

17 

u 

18 

21 
2* 
23 
24 

26 

2') 
■27 
28 
29 
I 
g 

S 
i 

5 
6 

7 
8 
9 


10 
II 
12 
13 
14 
16 
16 
17 

18 
19 
26 

21 
2| 
23 
24 
23 
26 
27 
28 


S   .»     .  >.  S 

■j,    S.     .  »    a  .  o 

5    <s    a    E  S   »  3  5 

c.£7sa>  s3  =  tw 

<    c»    <    CS  <  :/)  <  es 


12 

10  30  20 

11  1 

2 


12 

13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 


21 
22 


3  23 


20  10 

21  11 

22  12 

23  13 

24  11 

25  15 

26  10 

27  17 

28  18 

29  19 


24 

23 

26 

2" 

28 

59 

1 

2 

3 

4 

5 

R 

7 

8 

9 


13 
21 
22 

23 
24 
23 
26 


g  27 
li  28 


29 

50 

I 

2 

3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 


2 
3 
4 

5 
6 
7 
8 
«J 


19  10 

20  II 

21  12 
2i  13 
23  U 
21  13 
23  16 
ifi  17 

27  18 

28  19 

29  20 
I 


1 

2 

3 

4 

.  S 

5  6 

il  7 

i   8 

g  « 

=  10 
m  u 

■'   12 


13  ! 


a>  oi  £ 
2=50 
oj  <  x 


Ui 


14 


22  12 

23  13 
•i 


4  24 

5  25  13 

6  56  16 

7  27  17 

8  28  18 

9  29  19 
10  30  21) 

1  21 


II 
12 
13 
li 


i   U 

0 

15 

S 

26 

N  »3 

P 

16 

6 

26 

85   16 

q 

17 

7 

2" 

17 

r 

U 

8 

28 

18 

s 

19 

<1 

28 

19 

l 

20 

10 

1 

20  u  21  II 

£:  s  • 


15 


3   13 

b  U 


16 
17 

18 
19 
20 
21 
22 
25 
m  21 
11  25 
o  26 
P 

q 

r 
s 
1 
u 


4  24- 
.3  25 
f.  26 

7  27 

8  28 

9  29 
I 

2 
5 


27 
38 
29 
50 
1 
2 


10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
IH 


19  10 

20  11 

2!  12 

2?  . 


<      t»      <  ■   X         <      -yj 

llesiduum  labula. 


S         S        -         =  = 

=      .=      =       i>        e 
<      ji      <     X       < 


16 
21     11 
23     15 

26  16 

27  17 

28  18 

29  19 

30  21) 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 


1 

2 
3 
4 
S 
G 
7 

8  28 

9  23 

10  l 

11  2 

12  3 
15      4 


8    ! 
9 

10 

II 

12 
13 
14 
IS 

16 

17 
18 
19 

20 
21 

22 


K      I 


B5.S.C»  C.C(3qj  —c.^ 

<i»<cs       <ij3<e:       <s/j< 
Terno  online  alphabelum  disposnimns,   quoruoi 
primum  sine  punciis,  secundum  ante,  tertium  relro 
punctis  nolatur :  q.iiliufs  tola  perlicilnr  series  anna- 


5 
6 

7 
8 
9 
10 
II 
12 
13 
U 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 


25  15 

26  16 

27  17 

28  18 

29  19 

30  20 

1  21 

2  22 
23 

24 
25 
26 
27 


i 
5 
6 
7 

8  28 

9  29 


u  24 


10 
11 
12 
13 
14 


•>  £  £ 

.5   s   « 
■5  es 


<j. 


18 


16 

17 

18 

19 

20 

21 

22 

25 

24 

23 

26 

27 

28 

29 

50 

I 

2 

3 

4 

3 


6  26 

7  27 

8  28 

9  29 


1 

5 

i 
5 
6 
7 
8 
9 

19  10 

20  11 

21  13 

22  15 

23  14 

24  13 
25 


10 
II 
12 
13 
14 
13 
16 
17 
18 


1:1 


27 
28 
29 
50 
I 

i 

5 

4 

5 

G 

7 

8 

» 

10 

11 

12 

13 

14 

13 

16 


17  8 

18  9 

19  10 

20  11 

21  12 

22  15 

23  14 

24  16 

25  10 

26  17 

27  18 

28  I» 

29  20 

1  21 

2  fc,2 

3  i3 

4  24 

5  25 

6  26 
7 


H     S 


«       o       £. 
.5       e      « 

US       <       X 


=  *>  3  i  a 
c  .E  a  e  e 
<»><«       <uj<x       <'yj<es- 

lis,    servanlibus  singnlis  lilteris  per  totum   annum 

usque  ml  linem,  1111:1111  eanuieinque  lunaiionis  aeta- 

lcin,  nisi  embolismus  interveniat,  aut  bissextus  un- 


815  BFD.E  VF.NERABILIS  OPP.  PAKS  I.  SECT.  II.  -  DIDASCAt.lC^SPURIA  ET  DUWA.  XIC 

lial.  Oiiociri .«  in  _il  pafintl  a  sine  puncUilo.liabet      cjuani  uualem  cuniniu,    ubicimiqiie  invenU   luent. 
unaili  Januarii,   per  singufus  iioveui.cciin   annns  :       (juod  iulelligu  i)uo<|ue  <le  rcliquis. 


c 


_,  =     _  <  m  <  x  <     <  --     •«  =     <=     pr  _■     y.-*     v*     sr  x     a  <-  a M     Z  "  2*  _i  ■*  "3  H  <  **< 

<  ^           __  _  — . =  -=-=  —      c.-  =_.=      _-  =      »  =          _.          —          _-  ._  —  5  S  5 

=  =   _"_■  _f=-  _"=•  ^s:  ^h:  ;__:  "*-  ■"■■  _*-  •  ,-  __£  _;£  ___r  sE  __»  -  =  -g  -g 

_-__  ag  ___-  >.,  _.^,  •    .j  ".=,  _._.",_  3...  >_?  »»>_.   >_?  ■**__>  >?  _.-_:  •  s  ~_e~ 

i-sj  «.s  _•._;  |«  £_.  _r_~  :-_•  ==  =  _r  Pf  55.  "§5,  -g £  _j s  -5  S  s?  k5  ___? 


■  __  _    »*  _T'y»        f*    -  -     _  —    ^  —    —  _i    __  ^S    __1    "—  "*     —  ■        ■*•      — -      —  T"     — ■'      _  _1    *■-  3-    »*  S 

"fl  H  il  11  fi"  ei  =1  sf  ss  £f  E|  fl  II  §s  ||  fl  fj  ff  f| 


K__    BS    BS    »  -tj  -B-ff   >b  $__  5s  £_s    >S    _>    >__    >3    's^    5-3   12  3.a 

sf  __f  s?:f  S:i  al  ?--_  p.f  l|  I|  sf  f 3  i  1  f|  fi  |s  =g  ^s  if  ?f 

§=•  g=-  f'=   ir  ff  l"i   5s  i"'r  Fs-  es-  '=-=   Zs  Zs  *a   ^s  | s"  6?  gs  Iff 


•f 

S 

> 

H 

:>- 

c: 

tr 

*.  »- 

o 

•»   S       53   C  *■ 

n 

§ 
B 


•o^-=o--cc.-=ct:Ci.-oa.'c=.-=a.-=o.,ca.-aC'r?a.,o=-"oo-'CC'CS.-c»&.'o— ."C  — 
-=     ==     =r     ==  „'     Z.-^     <         *     c=     o=     o=    o=     o=     —•»         «     _.•»_•»    £- 

_!=  _.=  _;=  _;=  --  -Sj  -.-  -r-  -~  >»-  >_>->_>•  £-s|«S's  -§• 
«  ^  k£  K£  ^2  -r .  $*  tt  f  f  1*  is  i*  i?  U>  ^^  -?"  f  ?  f  ?  --  * 


n  i\  tf  if  S!  ij  l! !?  i?  if  if  i?  |?  i  i  n  |      ?j  n  «U 

Fs  i"f  l_r  f s  f s  =s  l"l  f 3  iri  _"=  f f  iri  rf  iff  ra  ■?  af  F f  ff    I 


"s  BB  c|  _i  s     |     i"  •'  f"  §■  2s  gi  gs  5S  =|  ga  s.  . 

•—  —  t^  |_»  M  —  —-___,  m  ■_-,_-.  __*  ___  ka  __.  ___.P_.|4,___ 

jog.    c.  *■    — -D    ooo    c_0    -&--»    -i_jf    c,«5-    — o    ;_.-•     _c_r.      .-—     J.CI    —  je>  «       <.-     ..,•     — _o     «-- 


O           ot           -1           O           C!           •-           -'            l."           —           O  «O           Ot>           "4           •J»            Ct           <_»-.►_»          <— 

A.i,i,..i/io  pra-ccrfe.i/ij  Ml«i0.  Kal.lldtf  Jauuaria'.  S,-,l  el  IUici.i-  4  v,  qu«  li.liculur 

l'i  inirt-  Mptem  I  ii  i»-!-»*»  iu  ca|iiie  linjus  paglnn  a  t>  t  In  princlpio,  i»r  loum  i>  i;„  un  sparnv,  prwll^untHr 

itfft  Ji'M_i'ani  scpteiu  ferins  ,   quibui  evenlunt  KnlenJanis,  qnibusper  iiuxciiulecuu  au 


Jfj  DE  EMIKM.ISMO. 

nirinsqne  fe^tivitatis  nccurri*.  Nara  «*,  diem  initii 
Quadragesiiiuc,  et  p  Pascha,  certum  est  signilfcare. 
Scribuntur  p;xterea  c  iatere  Riiniannrum  c.iact  ••, 
qnas  pnucedit  nuroerus  al>  iino  in  iriginta,  naturali 
serie  progrediens,  iiullun!  nuraerum,  nisi  qui  iuennc- 
tis  reperilur,  admiliens  Quapropier  Domiincuin  diriii 
QuadragesiinjD  et  Paschse  inventnrus,  ~t  ito  qua  feria 
fueiinl  Kalendx  Jaiiimii,  etquae  sinl  epaclse  Rnina 
noriim  ipsius  anni ;  et  in  Ironte,  qui  in  lalcre  liujus 
paginx  est,  apparebunt  feria:  tt  fpaetae.  Si  eigi  cu- 
ju.ilibet  anni  vis  scire  ulsl  sil  Dominictis  dies  Qua- 
Hragesinix  el  Pascliue,  scilo,  ulii  sit  epacta  ejasdoin 
anni  e  regione,  quae  profecto  Roinanorum  prop.ia 


818 

semper  habelw  ante  epactam  jEgyptiorum  retro 
tertia  linea.  Siquidemqui  apud  rtoinunos  deccnnovalis 
cycliestiertiusaiinus,  apud  jEgyplios  liabelur  priinus. 
"  Sicque  lit  ul  si  addas  octo  cuilibel  epacUe  iGgyp- 
linrum,  reddalur  libi  epacla  Homanorum ,  iia  laineu 
si  infra  iriginta  summa  nuineri  excreverit. 

Sin  ullra  triginta  ,  liis  deniptis,  quod  remanseril 
sunie  pro  epacta  Roinanoriiiii.  Qua  inventa,  in  altero 
numeio  scqueiiti  laiidein  inve=iiga;  et  ubi  invene- 
ris,  per  ipsain  Iineam  acccdes  contia  iillerain,  qu:u 
designat  fcriam  Kalendarum  Januarii ,  et  ibi  occur- 
ret  iiiilium  Quadragesinise,  et  Dominica  Paschx  cuin 
sua  lisnatione. 


=  1-3 
PP 


Secundu  tabuln  de  Ftri'$i 


1 

2 
5 
I 

6 

7 
8 
9 
10 
il 
» 
15 
11 
13 
16 
17 

1H 
11» 


9  t  2 

» LitieraF  E 

qvi  kal.  Mart.iqvi  kal.Mau. 
(i  vn  id.  A|ir.     n>  viii  id.  Apr. 


li 


M 


14 


23 


>x 


JO 


12 


15 


26 


M 


r  iii  iil.  M.ui 

(|  xili  ka'.  M.irt. 

|i  n  lcal.  Apr. 

r  n  iioii.  M  ,i: 

q  v  iinn.  Marl. 

p  xiii  kal.  Maii 

r  Xiii  kal.  .Inii. 

q  vi  kal.  M: i ! 

p  vii  id.  Apr. 

r  1 1  iii.  Maii 
v  i  I.  Febr. 

p  ix  kai.  Apr. 

i  iii  k.il.  M.iii 

q  v  kal.Mart. 

p  xvuinon.  Maii 
xiv  knt.  Jmi. 

q  xiii  kai.  Marl 
k:,l.  Apr. 

r  ii  i,'ii.  Maii 

q  vi  i,l.  Man. 
p  ti  kal    \lan 

r  ui  kal.  Jun. 
,|  v  non.  Mai i 
|i  XVIii  kal.  Mali 
r  xm  kal.  Juii. 
q  xiii  kal.  Mart. 
p  ii  kal.  Aiir. 
r  II  nou.  Maii 
q  vi  iil.  Mart. 
p  xi  kal.  Maii 
r  vi  kal.  i iiii. 
q  viid.  Ma  t. 
|i  «11  iJ.  Apr. 
r  iii  k.il.  Maii 
■  l  xmkal.  Marl. 
|i  i  uon.  Apr. 
r  n  iioii.  Maii 
|  V  kal.   Marl. 
p  xvui  kal.  Maii 
r  xiiik.il   Jiiii, 
q  \l   kal.   Mart. 
p  VI,  id.  Aprlt. 
r  in  i<l.  M  iii 
q  iv  id   Fei.r. 
p  ix  kal   Aiir. 
r  iii  kal.  Maii 
q  v  iiun.  Marl. 
p  xvni  kal.  Mai 
r  xiii  k:il.  Ju». 
q  xiu  kal.  M>rt 
p  ii  kal.  Apr. 
r  n  non.  Maii 
q  vi  id.  Mart. 
p  xi  kal.  Maii 
.  vikal.  Jun. 


U 

(|  Kal.  M:ui. 
p  ii  iil.  Apr. 
r  xv  kal.  .Iun. 


r  iv  iil.  Maii 

Uxiv-kal.  M  Tt.  |q  xv  kal.  Mait. 

pm  k.il   Apr.    p  iv  kal.  A|  r. 

r  iu  noii.  Maiijr  iv  bon.  Ma.i 

q  v.l  iil.  Mtrl.  (J  vin  i,!.  Mad. 

p  xi  l.al.  Maiilp  xm  kal.  Maii 
lr  vu  kal.  J ii ii.  r  viii  ksi.  Jiin 
Iqvn  kal.Mart. 

p  vin  id.   Apr. 

r  iv  id.  Maii 
iq  v  iil.  Kehr. 

|p  x  kii.  Apr. 
r  iv  kal.  M.iii 
q  vinon.  M  ii  [. 
p  Idus    A.Til 


r  xv  kat.  Jun.lr  xvi  kal.  Jun. 
q  vii  kal.  Marl    q  VIII kal.  Marl. 
P  mii  id.Apnl.jp  Nonie  Apr. 
i'  iv  id.  Maii 


4  5 

C  B 

iq  ii  kll,  Mart.   |q  lll  kal.  M.irl. 
p  ni ij.  Apr.      jp  iv  id.  Apr. 
r  xvi  kal.  Jun.  r  xutkai.Jun, 
q  Mikal.Mait.  q  Idus  Febru. 
p  \  kal.  Apr.      p  vi  kal.  \:  r 
r  v  iiod.  M-jii     r  li  non.  Maii 
I  Nohae  Martii  q  u  non.  Mart 
P  xiv  k  il.  Maii   p  xv  kal.  Maii 
r  ix  kaL  Jun,     r  x  kal.  Jun. 
q  vmkal.Mart.  q  ix  kal.  Mart.  q  x  kal   Marl. 
i,  .Noine   A,,i .     pukal.  Ai  r.     'prinn.  Apr, 
r  v  id  Maii        r  n  id.  Maii     !r  vn  id.  iim 
q  xv  kal.  Mart.  q  xm  kal.  Marl.lq  iv  idus  Feb, 
p  iv  kal.   Ajir.  p  vkai.  Apr.     |p  vi  Lal.  Apr. 
r  iv  nnn.    Jl.ii:  r  v  non.  Maii.  |r  vi  noo.  Maii 
q  K  il.  Mart.       q  it  kal.  MarU    q  u  oon.  Mart 
p  ii  id.  Apr.        f.  ii!  id.  Apr. 


r  v  id.  M 
q  viti  id.  Mart. 
P  xiu  kal    Mali 
r  ix  kal  .luii. 
;  Kal.  Marl. 
p  ii  id.  Apr. 
r  xv  kal>  Jun. 
q  xv  kal.  Mart. 
P  iv  ksi.  Apr. 
r  iv  BOn.  Maii 
q  viii  id.  Mart. 
p  xui  kal.  Jiiii. 
r  iii  kal.  Jun. 
n  vi  ikal.  Mart. 
pNonie  Apr. 
r  v  id.  Ma  i 
q  xv  kal.  Mart. 
p  iv  kal.  Apr. 
r  iv  non.  Maii 


q  vii  id.  Marl. 

P  xn  kal.  Maii 

r  vi:i  k:d.  Jun. 

q  mdoii.  Mart. 

P  Idus  Apr. 

r  xiv  kal.  Jiid. 

ixivkal.  Blart. 

p  m  kal.  Apr. 

r  iii  iioii.  ^laii 

q  vu  iil.  M»ri. 

p  xii  kal.  Maii 

r  vu  kal.  .I,:,i 

q  iii  kal.  Man. 

p  vui  id.  Apr. 

r  n  iil.  Maii 

qxivkil.M  ,ri. 

p  ni  kal,  Apr. 

r  iii  nun.   Maii 

q  viiion.Mail.iq  viu  iil.  Marl. 

pldusApr.     jpxiukal.  Mai: 

r  xiv  k.il.  .Inn.  r  vni  kai.  Jun. 

q  ui  kal.  Marl.jq  mii  kal.  Mart. 


p  viu  id  Apr. 
r  iv  id  Maii 
q  v  id.Feur. 
p  X  kal.  Apr. 
r  iv  kal   Maii 


p  Nona?  Apr. 
r  v  id.  Maii 
q  vi  id.  Febr. 
p  xi  kal.  Apr. 
r  v  kul.  Maii 


q  vriiou.  Marl.  q  Kal.  Mau. 

p  Idus  Apr.       ;,  ii  iil.  Apr. 
r  xv  kal.  .lun 
q  vmkal.Marl 
p  Nonai  Apr. 


r  xiv  kal.  Jua. 

qxivkal.Marl, 

p  i'i  kal.   Apr. 

r  iii  isuo.  Maiijr  v  id.  Mali 

q  vu  id.  Mart.  q  vm  id.  Marl 

p  xii  ka|.  Maii-p  xiii  kal.  Mau 

r  vii  kal.  Juu.jr  viu  kal.  Juo. 


r  xv:i  kJl  Jun. 
q  ix  kal.  Marl. 
p  ii  non.  A|,r. 
r  vi  id  Maii 
q  ii  id.  Mart. 
p  vii  kai.  Maii 
r  iii  kal.  Jun. 
q  u  kal.  Mart. 
p  ui  id.  Ai  r. 
r  xvi  kal.  Jun. 
q  xnkal.  Marl. 
P  v  kal.  Apr. 
r  v  noo.  Maii 
q  Nona?Man. 
p  xiv  kal  Haii 
r  ix  kal.  Jn:i. 
i;  ii  kal.  Mart. 
p  vi  id.  Apr. 
r  xvi  kal.  Jun. 
q  xvi  kal  Ma:t, 
p  v  l.ai.  Apr. 
r  v  noii.  Maii 
q  Nona?  Marlii 
p  xiv  i.-d.  Maii 
r  ix  kal.  Jilil. 
q  ix  kal.  Mart. 
p  ii  n:ui.  Ap'. 
r  vi  id.  M  ,  i 
q  xvi  kal.  Marl. 
P  v  kal.  Apr. 
r  »  noi.  Maii 
q  ii  kal.  Mart. 
p  ui  i  I.  Apr. 
r  xvi  I  al.  Jiiii. 
q  ix  kal.  Mart. 
p  n  non.  Apr. 
r  vi  id.  Maii. 
q  Nunse  Martii 
p  xiv  kal.  Maii 
r  ix  tul,  Juu. 


p  xv  kal.  Maii 

r  ii  kal.  ,iiHi. 

q  x  kal.  Mart, 

p  iii  non.  Apr. 

mi  i,l.  Maii 
q  ii  id.  Mart 
p  viu  kal.  Maii 
r  IV  kal.  Jun. 
q  iii  kai.  Mart. 
p  ly  id.  Apr. 
r  xvu  kal,  Jun. 
q  x  kal.  Marl. 
p  iti  noii.  Apr. 
r  '.i  non,  Maii 
q  ;i  unn.  Marl. 
p  xv  kal.  Maii 
r  x  kal.  J iii«. 
q  iii  kal.  Mart. 
p  iv  id.  Apr. 
r  xvu  kal.  Jun. 
q  Idii'?  Febru. 
p  vi  kal.  Apr. 
r  vi  ucn.  Mad 
q  u  noii.  Mart. 
p  xv  kai.  Maii 
r  x  kal.  Jiin. 
q  X  kal.  Marl. 
p  iii  uoii.  Apr. 
r  vii  id.  Maii 
q  lilus  Febru. 
p  vi  kal.  Apr. 
r  vi  uon.  Maii 
q  iii  kal.  Marl, 
p  iv  id.  A  r, 
r  xvii  kal.  Jun, 
q  X  kal.  Marl. 
(i  iii  noo.  Apr. 
r  vii  i  I.  Maii 
q  III  id.  Mart. 

P  viii  kal.Mai 
r  i.i  kal.  Juu. 


6 
A 
q  xiv  kal.  Mart. 
p  v  id.  Apr. 
r  Idm  Mait 
q  i  id.  Fcbrn. 
P  vnkal  Apr. 
r  kalead.  Maii 
q  iii  iii,,i!.  Marl. 
p  xvi  kal.  Man 
r  xi  kal.  Jun. 
q  iv  kal.  Mart. 
I>  vn  id.  Apr. 
r  Idiis  Maii 
q  II  id.  Febru, 
p  v:i  k.d.  Apr. 
r  kateud.  Maii 
j  m  noo.  Mart. 
p  xvi  kal.  Maii 
r  xii  kal.  Jun. 
q  xi  kal.Mart. 
p  iv  non.  Apr. 
r  vi  i  id.  Maii 
q  iv  id.  M  in. 
p  ix  kal.  Maii 
r  v  kal.  Jun. 
q  iv  kal.  Mart. 
p  v  id.  Apr. 
r  Idus  Maii 
q  xi  kal.  Mart. 
p  iv  non.  Apr. 
r  viu  id.  Maii 
q  iil  non.  Marl. 
p  xvi  kal.  Maii 
r  xi  kal.  Jini. 
1  iv  kal.  Mart. 
p  v  iJ.  Apr. 
r  Idus  Maii 
q,u  id.  Keiiru. 
p  vii  k.,1.  Apr. 
r  kalend.  Maii 
ij  iii  onn.  Mart. 
p  xvi  kal.  Ma» 
r  xi  kal.  Jun. 
q  xi  kal.  Marl. 
p  iv  uon.  Arr. 
r  viii  id.  Maii. 
q  il  id.  Febru. 
p  vi  kal.  A|r. 
r  Kalend.  Maii 
q  lll  iiod.  Mart. 
p  xvi  kal.  Maii. 
r  xi  kal.  Jun. 
q  xi  kal.  Mart. 
p  ir  non.  Apr. 
r  vui  id.  Maii 
q  iv  id.  Mari. 
p  ix  kal.  Maii 
r  iv  kal.  Juu. 


7 

G  beb.1. 

q  v  kal.  Mart. 
p  vi  i  I.  Apr. 
r  ii  id.  M.>ii 
q  xii  kal.  Mart. 
p  Kal.  Apr. 
r  Non:e  Maii 
q  iv  non.  Mart 
p  xvn  kal.  Maii 
xii  kal.  Juo. 
q  v  kal.  Mail. 
p  v!  id.  Apr. 
r  ii  id.  M.:ii 
q  iii  id.  Feliru. 
p  viii  kal.  Apr. 
r  ii  kal.  Maii 
q  iv  doii.  Mart. 
p  xvu  kal.  Maii 
r  xiii  kai  Juu. 
q  xii  kal.  Marl. 
p  Kal.  Apnlis 
r  Noua?  Maii 
q  v  id.  Mirl. 
p  x  kai.  Maii 
r  vi  kal.  Jnii 
q  v  kal.  Marl. 
p  vt  i  l.  Apr, 
r  n  id.  Maii 
q  xukal.  Mart. 
p  Kal.Mid.  Apr. 
r  Nonx  Maii 
q  v  id.  Mart. 
p  x  kal.  Maii 
r  v  kal.  Jun. 
q  v  kal.  Mart. 
[i I  vi  id.  Apr. 
r  ii  id.  Maii 
q  iii  id.  Febru. 
p  vm  kal.  Apr. 
r  ii  kai.  Maii 
q  iv  non.  Mart. 
p  xvu  kal.  Maii 
r  xii  kal    Juu. 
q  v  kal.  Mart. 
p  m  id.  Apr. 
r  u  id.  Maii 
q  iii  id.  Febru. 
p  vui  kal.  Apr. 
i-  n  kal.  Maii 
q  iv  noii.  Mart. 
p  xvii  kal.  Maii 
r  xii  kal.  Jun. 
q  xnkal.Marl. 
p  kal.  Aprilis 
r  .So.iai  Maii 
q  v  id.  Mirt. 
p  x  knl.  Maii 
r  v  kal.  Juu. 


10 


II 


12 


13 


U 


15 


16 


17 


18 


19 


Expotilio  prm^edeniii  Ttbuuu. 
Tabnla  pnccedens  indicat  iuitia  <Juadra"es:me, 
Paschx  et  Rogalionmn,  singulis  annis  decemnov.ilis 
cvcli.  Cujus  fronti  conciirrentes  suo  ordinepncligunl, 
cu  ii  si-ptcm  feriarum  iilleris,  qir.e  Dominicum  diem 
siguanl,  iu  marginibuj  vcro  a.sinlstris  legentis  epa- 


ctas,  a  dcxlris  anni  decennovalis  cycll  annolantur. 
Si  ergo  volueris  in  quolibel  anno  cycli  deeemno- 
valis  Quadragesim.v.  Pasrhrc,  Itogationum  ini  ia, 
qurc  signant  litterrc  q  p  r  in  ipsa  pagini,  scilo  quot 
siut  concurrentes  pne.-entis  anui,  quotve  epaclrc,  et 
per  lineam  concurrentium  a  capile  paginrc  deorsuut 


819      DKD.E  YENERABILIS  OPERUM  PARS  I.  SECT.  II. 

detcMdOH»,  per  lineain  vero  epanariim  in  transver-  A 
miiii  a  sinistra  in  deitcram  iiitrorsom  accedens,  i*l>{ 
orlhogontiin  sua  feierinl  coiivenieiuia,  sine  iluliio 
iuvenies  ipsortim  inilioriiin  aniiolaui  Kalentlaria. 
Veibi  gralia  :  Jloc  amiii  Imi  umis  coucurrens  proxi- 
mus  anlfl  bi-scaiiiui,  epactx  vero  viginti  t|uinque, 
ipsa  inilia,  7  i|uinio  Muiiariim  Martii,  ;>  decimo  oc- 
tavo  Kalendariim  Maii,  r  decitno  lerlio  Kaleudarum 
Junii. 

Tubitla  prima. 
Doodeciiii  ntenses  antil. 

g 

•-. 
.. 

£l  .■» 


DIDASCALICA  SPURIA  ET  DUBIA.     820 
Tabula  tertia  (vel  Siptiaoitu). 


1 

g 

f 

1! 

iJ 

c 

b 

h 

■ 

■ 

r 

■ 

d 

c 

f. 

h 

■ 

K 

f 

A 

d 

d 

0 

ii 

■ 

g 

f 

0 

« 

d 

c 

h 

1 

g 

f 

f 

e 

■1 

c 

h 

* 

g 

g 

r 

e 

tl 

t 

b 

a 

H 

c 

n 

* 

a 

^ 

H 

I 

8  r 

516 
«|H» 
7   1 
I    3 


5 

6 
II 
1 ' 
3 
4|K 

6  7 

7  |21 
1 
2 
4 
5 
(i 
7 
2 

3  S<? 

4  " 
SrT 
7    " 


i<9 
5. 


•*3 

»; 

> 

X 

t_ 

•■* 

— 

•.<." 

O 

z 

6? 

> 

a 

ST 

•0 

*     S     — 

c 

11 

1 

0 

ro 

3 

3 

gj 

B 

1 

S"    2  1  9 
S  1  E  1  £ 
|     9  1  ■ 

°2 

7 

*H 

rt 
B 

D 
T 
.t 

re 

r. 

5 

d 

■» 

1  . 

B 

71 

5* 

CT 

3 

■ 

n 

a 

3t 

■ 

• 

" 

"• 

1 

ji 

6> 

6 

2 

4 

i « 

5 

1 

5 

6 

1 

1 

7     7 

3 

5 

1     !s 

6 

2 

1 

7 

2 

2 

1   !i 

4 

6 

2    14 

7 

3 

~ 

1 

3 

5 

i    |3^ 

61 

1  q  4  |6l 

21 

51 

71 

51 

si 

4 

4^4 

7 

2     S 

7 

3 

6 

1 

4 

6 

5 

S 

5 

t 

3     6 

1 

I 

7 

3 

5 

7 

(i 

ii 

6 

2 

4      7 

2 

5 

1 

3 

6 

1 

7 

7 

!■? 

♦1 

61  Jl  41 

71 

si»i 

11 

STj 

« 

l^ 

2 

5 

7     5    |5 

1 

4     6 

2 

4 

9 

3 

3 

6 

1      4    ,6 

2 

0     7 

3 

5 

10 

1 

4 

7 

2     S     7 

3 

6     I 

4 

n 

II 

D 

6<8 

11 

p:'   7^j  J^ 

51 

»1% 

61 

H 

12 

7^|7 

3 

5      1     |5 

6 

2     i 

7 

t 

13 

1    1« 

4 

6     3     4 

7 

5 

3 

I 

3 

U 

i    12 

5 

7    |3   !r> 

1 

t 

6 

2 

4 

rs 

3    ii^ 

?1 

n  R.T1 

3     ;6       1 

3^ 

61 

11  .< 

^ 

16 

5^  5 

1 

i 

7 

2 

S 

7 

17 

6    |6 

2 

*      '      2 

5 

1 

3 

6 

1 

1S 

7      7 

3 

3    il    15 

6 

2 

1 

7 

2 

19 

1      2^ 

sre 

71  31  51 

11 

41  K^||2l 

i^J 

ao 

3<J  3 

6 

14     6     2 

5 

7     3 

5 

» 

*    1* 

7 

2    |S    17 

3 

6 

1      * 

6 

22 

5    |5 

1 

3    |6    |l 

4 

7 

*     S 

7 

13 

6    171 

31 

si^  3^6^ 

2^|41|7^ 

81 

24 

7^11 

4 

6    |2    ,4 

7 

3     3      1 

5 

25 

2 

2 

5 

7     3     5 

1 

4     6      2 

4 

K 

3 

3 

6 

1    14     6 

2 

3     7      3 

S 

27 

4 

5* 

ll 

31 

&1 

•1 

«1 

71 

11 

51 

7^ 

18 

03 


Tabuta  secunda. 


P 

f 
e 
d 
d 
u 

r 

d 
c 

d 

I 
f 
e 

d 

e 
I 

K 

f 
e 
c 

b 

1 

g 
e 
tl 
e 
b 


e 
c 

h 

> 

g 
e 
d 
c 
b 

g 
t 
e 
d 
b 
a 

8 
I 
d 
c 
h 
a 
f 
e 
d 
c 


£ 


b 

a 

r 

d 

e 
h 
a 

r 

e 
d 

e 
a 
g 

r 

e 

e 
h 

a 

g 
e 
d 
c 
b 

K 
I 

e 
d 


li 
a 

r 
e 
tl 
c 
a 
g 

f 
e 


d    r 

c 
b 

a 

f     a 
e 
d 
c 
a      c 

fr 

e 

C        B 

b 

a 

g 

«      g 

d 

c 

h 

g     b 

r 

e 

tl 
b     d 

a 

Kr 


e 
il 
c 
b 

g 
f 
e 
d 
b 

3 

K 

r 

d 

e 
b 

a 

r 

e 
d 

c 

a 

gf 

e 
c 
b 


.2 
I 


r 

e 
d 
c 
■ 
K 

r 

e 
c 
b 
a 

K 

e 
d 

h 
g 

r 

e 
il 
h 

a 

K 
f 
d 


.9 


7/i  tabutnm  primam. 

ll.ec  fijjnra  tlenionsirai  qua  feria  Kaleml.e  coniinv 
gant  sioguloruni  mensiuiu  per  viginti  ocio  .1111104 
cvcli  solaris. 

Figurn  h;ec  eliam  ad  feriani  cujusque  diei  inveuii-n- 
'  dam  esl  facla.  Couslsl  veni  viginli  oclo  lineis,  secun- 
dum  iiumiMtiii)  innorum  cycli  solaris  per  quem  eon- 
currcntes  iie  netissiiiiiim  est. 

Ilaliet  vero  scptem  laiitiiin  litteias  in  alphabeto 
priores,  qui;i  toiiileiti  conslal  esse  frrias. 

Ctnn  ergo  (eriam  cujualibet  diei  in  uuiverso  anno 
invenire  volueris,  vide  in  aanali,  quoniam  IHteram 
habeat  ipsa  dics  annolatam  retro  juxta  se.  el  re  il 
ad  hanc  ligiirain,  invcnlo  cycli  solans  unnu,  e\  uu- 
niero  relro  scripto. 

ln  ipsa  linea,  reperta  diei  littera,  sursum  respi- 
ciens,  inveuies  leriain  qoam  quxrisascriptani. 

ln  terliam  tabi.tam. 

Lalerculus  hic.  qui  vocalur  Sepli^.odius,  eo  quod 
per  septem  annoriiiii  cirtuluin  in  sese  re>o!vitur, 
lii<bet  septies  sepiuni  eaneeUos,  I101:  e.-l ,  q  adra- 
gima  et  novem  litteras  inclusive.  Quae  vero  sunt 
;  in  seeundo  ordine,  ab  a  usquc  ad  q  litteram,  in  singu- 
lis  niensibus  posilv,  perlinenl  ad  ratiouem  hisseiti,  et 
ad  rationera  feriaruiu,  qux  per  viginti  et  octo  annos 
levolvuntur.  ijua;  sieul  h:ec  bisseviilihus  lanlum  an- 
nis  est  neeessaria,  a  Kalendis  lanuuii  usque  in  diein 
bissexlf.  ll.nimi  autem  liguraruin  aipbabeta  in  an- 
nali  eauideni  haheiit  liilerain  ultimo  dic  auni,  id 
esl,  11  hal.  Januar.,  scilicel,  a.  IJuarto  igitur  anno, 
quiesl  bissextilis,  hanc  niinorem  tigtirani  ingressuru», 
qu;ere  primuin  in  illa  majori  feriain  pri  ic  Kaleud. 
Januar,  qui  est  ulliina  dies  anni  prxcedenlis,  quam 
supra  scriplam  reperiri  cerlissimuiu  est.  Sequenti 
autem  die,  qui  est  srquentis  anni  priiuus,  veniens 
ad  istam,  qua-re  camdein  a,  in  eadem  leria.  Sed  illa 
liuea  diuiissa,  sume  a  sequentis  line.c  eidem  suppo- 
situui,  et  iciro  respiciens,  invenies  h  r.am  Kaleud. 
Januar.  Sicque  per  totum  iilttiii  uiensein  el  per  Fe- 
hruar.,  usque  ad  iliembissexti  pereauideiu  liuenlam, 
11011  in  iraiisversum  sicut  in  illa  iuajuri,  sed  in  lon- 
gum,  ul  vides  ferias  amiouias,  uinre  solito,  singu  - 
luriiiii  dieruni  invenies  feriatn.  Dies  auleiu  vi  K;«k'iid. 
Marl.,  qui  bis  compulatus,  bisse\lum  facil,  semel  in 
annali  lanluiii  esl  descriplus,  et  habei  f  liileraiu. 
Illain  ergo  feriaru,  qua  primuni  vi  Kal.  llarl.  I  gi- 
ini ,  in  hac  minori  consuete  repeiies  e  coutra  f. 
>fi|in'ii.i  auieiu  die,  cuui  verum  vi  hahn  I.  U  .ri. 
propler  bisseilum  dlcis,  redi  ad  illam  inajorein  li- 
giiram,  elilla  linea  quam  ingressurus  es,  quam  hinc 
cytlus  Solis,  iilinc  nolalur,  de»iguatbis>filus,  qiueru 
t-aindeiii  /',  el  sursum  respiciens  invenies  ileruin  f  ■- 
liiui  illius  tlni.  El  sic  deinceps  tolo  illo  aiiiki  per 
caiiidfin  liiicam  incedes,  ct  sequeiitibuslr  bns  aiuus, 

iier  ires  sequentes  lineas,  dOMC  qti.ii  to  ordme,  quo 
lictmn  esl,  hanc  rursuin  repelas. 


82 1 


DE  EMFJOI.ISMO. 


822 


MANFREDI   EMROLISMORUM   RATIO. 


In  priino  annn  igilur  embohsmi,  hoc  est,  in  og- 
doade  lerlia,  sunt  epacuc  viginti  iluo,  ct  idcn  e?t 
lnn  i  iu  Kalendis  Septembris  el  Oclobris  viginti  sep- 
tem,  in  Kalendis  Novemhris  et  Decembris  viginti 
nnvem  ;  ii>s;>  aiiicm  tuiia  qu  e  vigoima  nona  est  in 
Knlendis  beceiiilnis,  cl  exstingoiuitor  illic  lpsa  flu- 
lcin  lun.i  quaequarlo  Nnnaruni  Decembris  incipit  pri- 
mo,  et  lerimualur  in  Kalendis  Jauuariis,  trigesimus 
embolismuscst.  Qu*  auleiii  in  Kaiendis  Januirii  esl, 
prima  luna  ipsiuse.-l,  quam  el  ipsa  in  Iriginta  lenui- 
i.are  debet. 

In  secundo  anno  embolismi,  lioc  esi,  in  ogdoade, 
septem  suni  epacue,  vige  ima  quinla  luna  in  Kalen- 
uis  Sepiembris,  Ingesima  e5t,  el  exstinguuiiiur  illic, 
luna  ipsius  esl.  llla  autem  luna  qu.e  imiiatur  prituo, 
quarlo  Nonaroni  Seplembris,  ct  liiiilnr  Irigesinia,  iu 
Kalendis  Oclob:is  euibolismus  est.  El  illa  qtue  inci- 
pit  primo,  sexto  Nonaratn  Oriobris,  et  liiiitur  uige- 
bimo  iiouo,  in  terlio  KalenJaiuui  Novembris  luna 
Octobris  est,  in  Kaiemlis  Novembris  ct  Deccmbrk, 
lit  luna  secuuda.  lu  Kalendis  Januarii  quarU,  sicut 
ordo  est. 

-  In  lertio  anno  embolismi;  boc  est,  in  ogiloarfe  ul- 
liina,  sunl  epaci*  deccni  septein,  luua  vero  in  Ka- 
lemlis  Sepiembns  et  Octobris  vigesima  secimda,  111 
Kaleudis  Novembris  et  Decembris  vigioti  quatuor. 
ln  Kaleiiili-  Jajiuani  vigesiii.a  sexta,  ut  Kalendis 
Martii  tiginti  sex,  ih  Kalendis  Aprilis  et  Maii  viginli 
seplem,  111  Kalendis  Jumi  <  t  Julii,  vigiuti  iiovem,  m 
haleudis  Augtisti,  et  iu  halendis  sepleuibiis  lertia. 
Cur  facis  umm  tr.wieiu  lonse  in  Kaicmlis  Aprilis  et 
Maii .' Quia  nusquam  sic  in  calculo  reperitur.  Ideo 
qmppe  quia  luua  qu;e  seetindo  Nonarum  Marlii  ;nci- 
pitprimo, el  vigesiraasexiaestin  Kalendis  Apniis,  in 
quaito  Nonarum  Aprilis  vigesima  oclava,  in  secundo 
Nonarum  Aprilis.  trigesiiuus  embolisiuus  est,  et 
exstinguiiur ;  et  illa  quae  initiaiur,  priino  in  nono 
Aprilis  ipsa  est  Paschalis,  et  eve.iil  decima  quarla 
in  decimo  qtiarlo  Kaletitlas  Maii,  et  leruiinatur  vi- 
gesima  nona  in  quinlo  iSonarum  Maii,  luna  veroqntt 
esl  priina  in  quarlo  Nonar.nn  Maii,  et  liuilur  trige- 
sima  in  quario  Nonaium  Julii,  luna  Maii  e-i.  Luna 
enim  qux  inilialur  in  quario  Nonarum  Junii,  limiur- 
qtie  vigesima  nouo  Kaleudaruiii  Juln,  luna  Jiiui  cst. 
i.una  qtiae  in.-ip  t  pri.i.o,  sexlo  Nouarum  Juln,  ler- 
iniiiaturquetrigesima,  secuudo  Kalend.  Augu.-li  luna 
Julii  est ,  postea  aulem  lit  luna  ralio  Kaleudaruni 
Augusti  piirao,  in  KalendisSeplenibris  a  quartn,sic- 
ut  ordo  esi.  Nam  si  non  fuisset  uuam  selalem  iume 
in  Apiil.  Kal.  ei  Maii,  evenisset  libi  illud  in  lermino 
paschali,  quod  est  decuno  quinlo  Kal.  Maii,  uon  dc- 
eiinn  quarlo,  sed  quindeciuio,  ei  fuisset  error  in 
Poscba,  sive  in  oetatibus  lunae. 

lu  primu  igilur  anno  embolisiui,  hoc  est,  in  lien- 
decade,  suut  epaciae  viginli,  et  irfcirco  esl  luna  in 
Kalendis  Septembris  et  Ociobris.  vigesima  quinta,  in 
Kalendis  Nuvenibris  el  Decembris  vigesima  septima, 
m  Kalendis  Januarits  vigesima  nor.a,  in  quarlo  No- 
iiataim  trigesima,  quse  esl  Januarii;  illa  auleiii  se- 
cunda  luna.  quse  quarto  Nouarum  Januarii  incipl 
primo,  et  exstinguilur  trigesimo  Kalendarum  fre- 
bruarii,  embulismus  esl;  llla  vcro  luna,  qua?  quarto 
Nonaium  Februarii  incipit  priuio,  et  linitur  sexio 
Non.irum  Manii,  vigesuua  noua  tuna  Kebru  ,rii  cst. 
l-t  si  bissexlus  Jiiern  ipso  anno,  tunc  ipsa  Itiua  Fe- 
biuani  trigesima  compulatur,  sicut  et  in  aliis  bis- 
sextilibus  annis.  Porro  luna  qua;  quinlo  Nnnarum 
ipsius  mensis  inci.di  primo,  et  linitur  trigesima  in 
Kalemlis  Aprilis,  luna  Maitii  est;  illa  auteni  luna 
quaj  quarto  .Vo  aruui  Aprilis  incipil  primo,  el  finilur 
vigesinia  nona,  secundo  Kaiendis  Maii,  luna  Aprilis 
est,  Quae  autem  in  Kalendis  eienit,  prima  luaa  ip- 


\  sius  est.  Caeteri  vero  ordinein  suum  seqnuniur.  In 
ipso  aiilem  embolismo,  anno  secui:do  m  liendecado 
siuit  epacla;  viginli  Ires,  luna  vero  in  Kalendis  Sep- 
lembris  el  Oclobris  vig^sima  oelava,  in  Kalendij 
Novenibris  et  Dccembris  Irigesiina  :  illa  aulein  luna 
qu*  in  Kalendis  Noveinbris  Irigesima  lerminalnr, 
luna  ipsius  esi,  ct  illaqua:  quarto  Nonarum  Nivem- 
bris  incipil  primo,  ct  in  Kalcndis  Decembris  trige- 
sima  lerniinitii-r,  emboKsmus  est.  Quie  vero  prima 
qtiarto  N  .iiariim  Dece-n.bris,  in  Kalendis  Januarii  lit 
Iiiua  secuuda,  in  Kalendis  Feb  uarii  lerlia  :  c  lera: 
dehiCepS  Ordinem  suum  sequuutur.  ln  ipso  anleni 
leriiu  cinbolis-nico  aiino, hoe  e-i,  in  hendecad:",  suiil 
epautffi  vigiuii  sex.  Nullatenus  tainen  eiiibolismuin- 
per  ipsas  epaclas  reperies  nisi  ad  epactas  anni  com- 
munis  superloris  reveiUnis.  Nam  in  anno  pneierito 
conlinuni .  liierunl  epact;e  qnindeciui.  I  lco  autem 
luiia  in  Kalcndis  Augusti  esl  vigesuno  nono,  ibique 
icriiiinaliir,  quia  Itiiui  ipsiusest;  il  a  vero  qua2quano 

p  Niiiiaiuiii  Augusti  inclioaltir  pr  iiiu,  liiiilurque  ir.ige- 
sima  secumla  KalBntiariiiti  hepicnilirjs,  eiribnlisnids 
cst:  in  Kabndis  Scplemliris  et  Oclnbris  |  er  epaclas 
viginti  sex  lll  luna  prima,  ea-lcr-.e  vcro  ordiueiu  sub- 
seiiuuiilur.  Sunluauii|ue  epactie  In  ullinio  emtiolisnio 
heiulecailis  oclodecim;  in  Kalcmlis  Scplembris  el 
Oclobris,  luna  vi^esiuia  tertia  ;  iuKalendisDecembris 
et  Novembris,  vigesima  quinra;  in  Kalendis  Janua- 
lii,  vtgesiiua  seplima;  iu  Kaleiidis  Februaiii,  vige- 
siina  oclava;  in  Kalendis  Marlii,  vigesima  sepiima; 
in  Kaleniiis  Aprilis  el  Maii,  vi  .'e»ima  oclava  ;  in  Ka- 
lendis  Junii,  Irigesima  ;  in  Kalendis  Jir.ii,  prima  ;  in 
Kalendis  Augtisti  lertia,  propter  salium  luiise;  in  Ks- 
l.inlis  Scplcmbris,  quinla.  Ideo  aulem  faciniiis  nnani 
neiatein  Innae  in  Kalendis  Aprilis  el  Maii,  quia  luna 
quai  ttrtio  Nonaruin  Mavtii  mcipit  priiiio,  et  in  Ka- 
leu.lis  Apiihs  e-l  vigesinia  ociava  ,  in  qnarlo  Nona- 
rum  A|iiilis,  vigoiiin  nona,  in  lerlio  Noiiarum  Iri- 
gesiinus  eiiibolisuiusest.  Illa  ciiitn  Inna  qme  sccunilo- 

p  Nonartiui  Aprilis  inilialur  priuro,  el  exleiidilur  us- 
que  iii  sextum  Nonarum  Maii,  vigesima  nona  luua 
Aprilis  est,  pasclialis  etcuiin  esl,  et  evcnil  decima 
quarla  iii  qiiiiiiiecimuni  Kalemlai  iiin  Maii ;  el  nisi  ila 
leci  sei,  evenisset  ter  in  termino  paschali  luna  de- 
cima  qiiinta,  et  fuisset  error  iu  Pascha  et  in  xtalibus 
lun*.  Luna  vero  qua;  inchoatur  in  quinlo  Nonaruin 
Maii,  et  linitur  trigesiiua  in  Kulendis  Junii,  luna  Maii 
est,  Jutiii  quoque.iuna,  terlio  Nonarum  ipsiusiuiliuni 
stiniit,  liinturi|ue  secundo  Kalendarum  Ju  ii  vigesima 
noii.i.  Qux  ergo  terlio  Kalenilarum  Juliiest  prima, 
et  exstingoilur  vigesima  uona,  luna  Jolfi  est.  -.Et 
quamvis  lerlio  Kalen  lanim  Augusti  trigesima  lenni- 
uari  debuisset,  unuin  dieui  amiiiit  prupicr  salluni 
lalionuni,  el  conipulaltir  luna  Augu-ii  lortia,  inKa- 
lendis  ipsius,  cuui  hanc  ralione  argiimeiiti  secundam 
evistere  doceat,  qua:  eiiam  vigesima  noni  sexlo  Ka- 
lendaruui  Septembris  tinitur.  Et  (actep.e  ordiuem 
suum  sequuntur,  MaTtius  quiiilo,  Aprilis  prinio, 
Maius  leilu»,  Junius  seilo,  Ju'ius  priino,   Auguslus 

D  quarlo,  Septetnber  septimo,  Oclober  secundo,  No- 
vember  quinlu,  Deceinber  scplimo,  Januarius  terlio, 
Februarius  septimo,  Septeuiber  quinto,  Octoher 
quinto,  November  septimo,  Decetnber  sexlo,  Jauua- 
rius  iiono,  Februarius  decimo,  Martius  nono,  Apriiis 
decimo,  Mauis  uudecimo,  Junius  duo  tccimo,  Jalius 
decinto  lertio,  Augustus  decimo  quarlo.  Vigesinto 
sexlo,  dccimo  qiiinlo,  trigesiiuo  quarto,  vigesiuto 
lerlio.  duodecimo,  trigesiiuo  primo,  vigesuno,  trige- 
siuio  quintu,  quarto,  vigesiuio  oclavo,  decimo  sep- 
timo,  irigesimo  sexlo,  Irigesimo  quinlo,  trigesimo 
quarto,  trigesimo  lerlio,  trigesiino  secondo,  trige- 
simo  primo,  trir-esimo,  decimo  qtiuilo,  quart ...  tri- 
gestnio  octavo.  Ad  trrminum  Septuagesima',  a  sep- 


823        LKD*  VENLRABILIS  OPP.  PARSI.  SECT.  II.  —  DIDASCALICA  SPURIA  ET  DUBIA.       8*4 

liuiu  Idtis  Januarii  numera ;  ad  lenniiiuni  Quadrage-  jy  lenniiiiiiii  Rngaliontim,  a  deciuio  septimo  Kalenda 
miii.i-  .1  i|  nnlo  Kaleudaruiu  Echruarii   iitiinera;   ail      rnm  Maii,  nuniera  ;  ad  leriniuuui  Penlecosles,  a  ter- 
lerounuin  Pvscbtr,  a  «juiulo  i.ius  Martis  noinera  ;  ail       liu  Kaleuiluruiu  Muii,  numera. 


m  CIRCULOS 


BEATI   CYRILLI   ET    DIONYSIl    ROMANI   AC   BEM 

STUDIOSI  CUJCSDAM  PjXEFATIO. 


Dionysitis  ahbas  genere  Rnnianus,  paichaltt  cir- 
culos  mira  brevitate  composilil.  ui  poie  utriusi|iie 
linguc  periiia  insignis.  Quus  qnideill,  ul  ipse  ait,  alt 
anno  duceutesiinu  quadragesimo  octavn  Diocletiani 
ivranni  pniius  qnam  principis  inchoavit.  Sed  lnear- 
natiiiuis  doinimcx  magis  quam  ejusdem  lyranni 
lueinnriaiii  agen;  deliberans,  quinque  deccnnovena- 
les  <  iniilos  edidit,  qiiituis  aniins  Chrisli  anunlavit. 
Siquidem  sanc  us  Oyrillus  usque  a  I  ipsius  Dionysii 
tempnra  pasehaleni  observauiiam  qttinqtie  decenno- 
venalibus  circulis  eotnprehenderat.  Quoruui  quintum 
pra-lulus  Dionysius  suis  qttinqiie  anleposuil ;  ac  sic 
incipiens  ab  anuo  dominice  Incainalinnis,  quingen- 
ns  iriginia  duobus,  in  seplingenlis  viginti  duos,  sua 
ilisposiiiuue  perdoxil.  Sed  qtinniam  bi,  exacli,  redire 
in  se  nullo  inodj  puterant,  qui  a  sancto  Cyrillo  no- 
naginta  quiuque  annis  couipreliensi  fueraul,  sicul 
nec  illi  quos  eodein  spatio  temporiuii  ipse  nrdinave- 
ral  (  ntlnquain  eniiit  nisi  linito  annn  inagno  solis 
luna-que  cninpuius  tntus  ex  inlegro,  sine  aliqna  con- 
iiisioue  reperiltir,  ul  idem  laletur) ;  idcirco  prxcipit 
iii,  peractis  sex  anuis,  qui  de  quinlo  circulo  beali 
Cyritli  lunc  lemporis  supererant,  eosdem  sobrius 
1  ciur  non  repeiat,  sed  a  suo  priuio,  qui  quingen- 
iis  triginta  duobus  annis  unini  prnelitulatur,  ordien- 
iium  non  ignoret.  Cujtts  qtiinque  dcceunovenalihus 
circulis,  vtginii  tres  alii  adjecti  magnum  aunum  com- 
pleveruul,  qui  quingenlis  triginta  duobus  annis  per- 
ucilur,  vigtnti  oclo  COnstans  circulis  decennovena- 
libus.  Ijui  annus  prqiterea  per  sua  in  te  vestigia, 
sine  utla  confusioiie  revolvitur,  quoniain  circnlusso- 
laris  viginti  oclo,  et  lunaris  tlecem  nuvem  aijitis 
peragiiur,  qui  Cutn  eo  tenore  quo  pariter  ca-pti  sVint, 
liiiiunliir.  Mugtius  aiiuus  quingenlorum  Irigiuta  duo- 
i  itm  annoruiu  iteratiir,  ut  pastbalis  ratio  ad  solem 
et  liinain  petliuens  inerrato  repetalur.  Sicque  lil 
uiduin  in  eo  sunt  viginti  ncio  cycli  decennovenales, 
sive  luuares,  sini  eliam  in  ipso  decem  et  novein  cycti 
solares.  Quoruui  solaris  nono  anno  sui  cycli  eliam 
iu  liis  circttlis  Diouy-ii  incipit,  et  in  octavo  desmit. 
Decemnovcnalis  vero  inanifestus  in  ipsis  lotam  lunx 
ratioueni  regil.  Quaprnpter  decies  novies  vigiuti 
iiclu,  seu  vicies  octies  noveuiileciiii  muliiplicali,  in 
quiiigentos  triginia  duos  certuiu  est  procul  dubio 
exuudari.  Qun  numero  anuorum  conliciiur  (  ut  dt- 
cluin  esl)  magiius  anuus,  qui  paschalis  diciiur.  Naui 
el  in  epactis,  et  in  coucurrciitibus,  sive  cyclis  deceu- 
novenali,  vel  lunari,  uccuuii  tennimi  paschali  ac 
Doniinica  Pasclue  cutn  luua  ipsius  diei,  qualis  fiut 
quiiigenlcsiinus  trigesiuius  seciiudus  duiniuica!  Incar- 
nationis  aiuius,  lalis  eril  iiiillesinius  sexagesmius 
qnartus:  qualisque  fuit  lp»ius  incaraatl  Verbiannus 
primus,  et  ab  eo  quiiigenlesiuius  tricesiiuus  lcrt  us, 
lalisciileiiatniiiillesiuiussexcentesinitisdeciiiiusquin- 
lus,  et  deinceps  pari  ordine  usque  ud  liiicm  triplici 
■nuoram  Dumini  serie  uliique  hanc  concordiam  ser- 
vanle.  quaruui  prima  oiiiinno  pr.eieriil,  leCUDdl,  ac 
si   M-i  uudus    uiinus    ni.iguus,  ailliuc  iuiuimcl ;   de 


B  terlia  quanlum  ftiturum  sit  (  quam  tamen  adliibui ) 
iu  his  cireiilis,  Deus  solus  nnvii.  Cum  b;ec  ila  sint, 
qiueritur  de  anno  dominicjc  pas-ionis,  qui,  a  Nativi- 
late  tricesimus  quartus,  lcrminiim  Paseha;,  decimau» 
quartain,  scilicel,  lunain  (qua  Deus  ad  iinmolaudimi 
traditur),  facit  occurrere  per  concurrenles et  regula- 
res  cjiisdeiii  liuex,  licel  catholica  li  lcs  babeai,  post 
peractatn  coenam  ieriK  quinla  iradilum,  et  dcciuia 
quiuia  luna  feriae  sexL-e  crucilivum.  In  cujus  quac- 
stionis  ohscuritate  Dominus  lieda  plurimuin  obscr- 
vatus,  nihii  lucis  indidit,  nisi  tanliun  qtiud  Evange- 
liorum  tiilein  hujus  viri  auctorilati  pnemlit,  qui  bea- 
tuin  Theophilum  quodaiiimodii  videlnr  seculus,qui 
ail  Dominuiu  undecimo  Kalendaruin  Aprilium  iradi- 
tum,  licet  ununi  adjiciat  prtcdict-js  vir,  et  duodeci- 
ino  Kalendaruiu  Apriliuin,  et  deciinam  quartam  lu- 
ii.ini  tunc  fuisse  scrilnt.  Qui  eliam  iu  eo  ab  omnibus 
ecclesiasticis  doctoribus  discrepat,  quod  Doiuinum 
deciina  siona  luna  crticitixum  demonstrai.  Nam  Theo- 

q  philus,  sicut  et  alii,  decima  qninia  luna  cruciflxum 
astruit,  dtini  octavo  Kalend.  April.  refert  eum  resur- 
rexisse  a  inorliiis.  posl  multa  qu  e  tractaveral  cum 
suis  coepiscopis  de  origine  muiidi.  Igiiur  tanti  viri 
hoc  uiiuiii  peccatiiin  ita  indulserunt  posleri,  ut  eum 
scquauiur  in  omnibus  Ecclesi  s.  Scd  niibi  aliud 
occurrit,  quud  non  debco  oblivioni  tradere.  Anno  ab 
lucarnaiione  Do  nini  5iJ,  imperante  Justino  impe- 
ratore,  sunclissimus  inonacliortiui  Pater  Renedictus, 
in  Italia  virtulibus  claruit,  ut  testatur  Viclor  Capua- 
nensis  episcopus,  seu  Pauius  Cassiniensis  monachus, 
hujusque  Dionysii  couleinporalis  exstitit;  qui,  vide- 
licet,  Benedictus  Pater,  Sabbato  sanclo  Pa«cliaj  ex 
hac  vita  migravit  xu  Kalend.  Aprilium,  sicut  legilur 
in  gesiis  verucissimis  ".  Requisilus  laiis  anntts  iu  cir- 
culis  sa-pius  iiouinian.fi  Dionysii,  in  quo  Sabbitum 
sanrtum  couliiigal  prxdiclis  Kalendis,  tertio  in  loto 
anno  magno  inveuiri  polerit;  in  iribus,  scilicet, 
tantuni  deceinnovenalibus  cyclis,  id  esl,  4,  ~ii  et 
97.   Sed    dum  Beuedictus    Pater,  posl  annum  Do- 

l-*  iniiii  '■-',  Cassini  uiiraculis  vivens  corusi  avii,con- 
slal  quod  nec  it,  nec  il,  cycli  ex  hac  muudo 
decessit.  Qui  vero  vilai  ejus  mirabilis  relaior  papa 
Gregurius  anno  ab  lncarnalione  Dumini  605  obitl, 
ceriuiii  est  quod  nec  quarto  cycli  ex  hiijus  viue 
xriiinnis  inorieus  transiit.  Quippe  ejus  iuoiiabieriuiu 
a  Longobardis  eo  inortuo  jum  fueral  pervasum. 
Quure  nisi  suinma  lldes  geslorum  essei,  pr.i-libatus 
cvclui  dc  utriiisque,  Doinini,  scilieel,  ac  servi,  irau- 
situ  calumniam  inducerel.  Qua  calumnia  impulsus 
discutere  ccepi  qtnd  fuceret  cuntroversiu  liiijusinodi, 
et  primutn  de  aunis  Domini  ad  clirouicurum  dicU 
me  COlllllll.  Eusebii  inaximc  Cxsurieusis,  el  Iliero- 
nynii  divui.e  Ifgis  iiuerprelis,  ul  quol  aiuu  essem  ul> 
lucarnutione  Chrisli  usque  ad  imperiuiii  Diocleli.ini 
cnmprehenderuui,  qiioniam  inde  usqtie  ad  pniiium 
annniii  cvcloriiiii  Dionysii  ccxlviii  d^preheudtsseiu. 
In  lans  ergo  diutius,  .m  unius  uativitiie  usque  ad 
altenii»   priiicipaluut,    coinpcri    spulium     GCUXltl 


*  Obiit  an.  M3,  ul  Leo  Osticnsis  usseiil,  cyc'o  solis  20,  91  Marl.,  in  StBUtto. 


825 


DECEMNOVENALF.S  CIUCULI. 


UiC 


aunoriiin,  vel  CGLUXVll,  quoniain  Chrisltis  natns 
*-si  lertio  anno  cxciv  OlympiaJis,  et  Diocletianus 
imperium  usurpavit  secm  lo  anno  duceniesinia? 
si»iagesima;  sexke  rursus  Oiwnpiadis.  Cuiii  ergo 
Olyinpia.les  lxii  in  niedio  transierint,  <x  quibus 
cclixxiv  iiunl,  ex  duabus  extremis  Olympiadibus 
iluo,  sive  tres  anni  coiliguntiir.  Assumpli  vero  in 
iiiium,  ab  Incarnalione  Domini  omnes  pariler  usqus 
;nl  priinum  cyclorum  bionysii,  qui  fueruni  ante  vel 
post  priucipatum  Oiocleliani ,  liuut  collecti  undique 
dxxxiv,  vel  magis  dxxxv.  !1jx  dicens  nonprsejudico, 
nec  danmo  alioruiu  senlenlias,  sed  ex  autbenticis 
libris  quod  verum  esl  iuvestigans,  cui  juxta  fidem 
ISieeni  coucilii  assero  quod  nullus  annus  alicujus 
cycli  decemnovenalis  Dominicx  passioni  ac  resurre- 
ctioni  compelit,  nisi  tredecim  habens  deciroaiu  quar- 
taui  lunain  octavo  Kaieudarum  Aprilium.  Annus 
quoque  talis  qualis  quaerilur,  in  Irausilu  l'alris 
ltenedicti,  nunquam  evenit,  uisi  deciino  sexto  anuo 
ejusdem  cycli  habenie  dccimam  quarlam  lunam, 
duudeciiiio  Kalendanun  Apriliuiu.  lit  vero  ille  ter- 
Uiiuus  lerias  quinta)  coniiugat,  concurrentcs  quinque 
regularibus  septem  cof-unt ;  et  ut  iste  S»bbato  san- 
cto  evcuiat,  concurrenles  tres  cnm  regularibus  qu.-,- 
tuor  produnl.  Transierunl  aulem  a  passione  Doiniui 
usque  ad  transitum  saiicti  fatris  Benedicti  ccccxcvu 
anni.  Quibus  divis  s  per  iriginta,  et  Iricesiina  parte 
ge  ininaia,  ad  uotitiam  venit  quod  praeier  tertium  nul- 
lus  concurrens  esse  polerit  anno  ccccxcvn  a  pas- 
sione  Domiiii.  Quam  divisionis  regulani,  qui  pienius 
nosse  desiderat,  lv  capiluium  Domiui  Beda?  de  redi- 
lu  cuucurrenlium  iegat,  quod  i.iem  sanctus  preibyier 
in  circulorum  suorum  adjei  tior.e  debuit  advertere, 
unde  potuisset  alterius   uegligentiaiu  cavere.  Quam 


A  el  si  letigit,  solvendam  poslerioribus  relmquit,  qui 
nil  calctili  eum  putant  latere,  et  ob  lioc  tanii  faciunt 
ejuS  auctnriiatem  loi  labenlibus  anois  scrvatam,  ul 
vix  corrigi  possit  pluribus  obniienlibus  causis.  Nos 
umen  omnibus  bis  xxvui  decemnoveualibiis  cyelis 
duos  siibjeciiiius,  ut  quo't  Dionysiuin  facere  tlebui.sse 
diximus,  ejus  lecioris  diiigeutije  manifestemtis.  His 
eniiu  inspectis,  <le   reliquis   per  totum  annum  ma- 

gn peritus  calculalor  non  dubitabit,  si  tauien  sal- 

leui  dubiiare  pNcuerit  Sdendum  denique  quod  in 
liis  circulisDionysii,  anni  Domiiiisuaserieprodeunt, 
et  xv  aunis  evolulis,  ind.clione  redeunt,  uec  ad  so- 
lem  nccad  liinam  pertineuies,  et  idcirco,  linito  anno, 
iiou  eo  mouo  quo  ceeptx  sunt  redeuutes. 

Joannet  Noviomagus  ierloris  stitdioso,  S.  P. 

Seripsit  Beda  aunnmni  qui  sunt  a  Chvisto  nato, 
vjsqiie  1595,  circulos  decemnoveiiales  lxxxiv,  scu 
(si  inavis,  el  quoil  idein  est)  xsvni  ter  geminatos, 
qiii  partim  teuiporum  injuria  et  descriploruni  insci- 
"  tla  depravatisuni,partimeliani  interierunl,  eos  quan- 
lum  potuimus  alihi  repusuimus,  aiibi  emendaviinus 
ut  e>si.'iii  integii  usque  ad  1595.  Posterior  xlas  uhi 
lioiuiiiaiiiioriiiuluerit  lenninus  a.ijiciet  plura.  Scien- 
dum  lamen  esl  posse  hos  lxxuv  circulos  r-  di  it  iu 
xxvii.  quoruin  quisque  circulus  constare  triplici  se- 
rie  aiinoruin,  nani  dxxxi  quoque  anno  redcunt  om- 
iii j  eadem.  Constant  euim  inagnus  circulus  tctidein 
annis,  quibus  exactis,  propler  solis  et  lun*  cursum, 
necesse  est  onii-.ia  reiliie,  qu.e  sunt  circulis  decem- 
novenalihus  eodem  online  et  modo,  excepiis  i'idi- 
Ctionibus  et  litteris  Domiuicas  diei.  Vale  ct  uostrata 
opeimu  boni  coiisulito. 


SEQUUNTUR 

BEDiE  FBESSYTERI 

DECEMNOVENALES  GIRCULl 

Una  cum  his  quos  scripsit  Dionysius  Romanus,  cognomenlo  Ejciguus,  et  be/:tus  CyriHus  usimt 
ad  millesimum  quingentesimum  nonagesttnum  quintum  annum  satutis,  quibus  conlinentur 
trts  circuli  magni. 


Circulu*  priinus,  secundum  Diomjtium  Itomaitum.      Q      Circulus  secundus,  secundum  eumdcm  Dionyshim. 


»  i 
c  I 


&    1 


0 

II 

a 

s 

it 

25 
li 
17 

2S 

y 
10 

t 

1-2 
Ii 

i 
13 
26 

7 
18  5 


Noax  Apnlis. 

rm  kal.  Apr. 

luus  A|  niis. 

iv  nnn.  Apr. 

xi  kal.  Apr. 

iv  uliis  Apr. 

iii  kal.  X;  r. 

xiv  kal.  M  iii. 

vn  idus  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

xvii  kal.  Haii 

ii  nou.  Apr. 

II  kal.  A|  r. 
II  in  idus  Apr. 
H  Kal.  Apiili*. 
l.">  xi  kal  Apr. 
U  v  idus  Apr. 
tti  iv  kal.  Apr. 
16  xvkal  Uau. 


i* 


iv  irJus  Apr. 
M  kal.  Apr. 
^vi  kal.  A|  r. 
vn  idus  A^r. 
x  kal.  Apr. 
u  idus  Apr. 
u  loii  Apr. 
viii  k.4  Maii. 
vi  idus  Apr. 
u  kal.  Apr. 
xn  kal.  Maii. 
Nonae  Apnlis. 
vi  kdl.  Apr, 
xvi  kal.  Maii. 
vi  iiius  A^r. 
ix  kal.  A[ : . 
ii  idus  Apr. 
ii  noD.  A|  r. 
m,i  kal.  Mjii. 


C    Ji 

0« 


<<    s,  as  C;  •- 


6  17jNona3  Apnlis 
lll»  vi  i  ial  A|.r. 
i  19  Idus  Apr. 
3    1  iv  iiou.  Apr. 
t    2,  xi  kal.  Apr. 

6  3  iv  idus  Apr. 

7  4  iii  kal.  Apr. 
l|  Sjxivkal.  Maii. 
i   6;  vn  idus  Apr. 
tj  7ivikal.  Apr. 

5  8|>vii  ka!.  Maii. 

6  9  n  iion.  Apr. 


1» 


5  12 
413 


ix  kal.  Apr. 


ii  idus  Apr. 

Kal.  Aprilis. 

._  xii  kal.  Apr. 

[SJli  v  idus  Apr. 

7  1.1  iv  kal.  Apr. 

I  I6ixvkal.  Maii. 


v  iiim  Apr. 
u  idus  Apr. 
vii  kal.  Maii 
Rnn*  Aprdis. 
v  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii. 
Kal.  Apriln. 
xi  kal.  Maii. 
Idus  Aprilis. 
v  UjI  Apr. 
xv  kal.  Maii. 

idus  Apr. 
vui  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis. 
Monaj  Aprilis. 
v  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis. 
xi  kal.  Mdii. 


18 
20 
21 
10 
20 
K) 
1(5 
16 
2-1 
15 
21 
19 
13 
l!i 
IS 
21 
15 
17 
18  a 


a 

•    o 

~  Q 


-!      —   W  w  -_) 


»11     BED.K  VENKKABII.IS  0PKRU1I  PAftS  I,  SECT.  II.  —  DIDASCALICA  SPUFIIA  ET  DUBIA.    848 

Circutui  lertmi,  iccunuuin  emndem  Uionysittm.        A       _ii.ii._s  sexlus,  lecundtim  cumdem  Dionyiium. 


_ 
8 

*_     . 

Cl.  ] 

_  i 


5m:is 

.9  14 

iu,ir> 


41 

42]  2 

13  * 

4il  4 

13  3 

4ii  ii 

iTi  7 

48  8 

49  '.' 

30  10 

51  II 
5.1 1« 
53  I". 
:..  ii 
Siti 
SOJ   I 


6 
5 

a 


itls 

22  3 


2  17 
18 


tl  7 
25|l 

i.  .'. 
IT'4 

ia .. 

9|fi! 

.'II I 

l:i 


14  3 !  10 

23:1,11 
46  13 
1.17  13 

26 1  I  U 
78  t5 
islilti 


Roihb   Aprilii 

Mll  ktl.  Apr 
Idus  Aprilis 

iv  ii.iu.  Apr. 

xi  ktl.  A|.r. 
ii  iilns  A|u'. 
iii  lal.  Apr. 
uv  I...I.   >l..ii 
«ll  ilus  Apr. 
vi  k  .1.  Apr. 
xvn  k..!.  M.iu 
ii  non.  Apr. 
IX  k:il.  Apr. 
n  idus  Apr. 
KM.  Apr.lis. 
xii  klt.  Apr. 
v  iilus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Miii 


«S- 


viii  i.lus    \|.r 

iii  ktl.Apr. 

\v  kul.  M.ui 
\  Idu9  A|.r. 
vin  kal.  .\[>r. 
IV  kal    M  iii 
Non.  A|.i  ilis 
vii  kal.  M.ni 
iv  i.lus  Apr. 
iv  in.li.  Apr. 
xi  ktl.  Hai.l 
\m  «ius  Apr. 
iv  ksl.  Apr. 
xiv  kal.  11(11 
iv  iioii.  Apr. 
vin  kjl.  Apr. 
r»in  ka),  Mali 

iii  kal    Apr. 
\iv  kul.  M.ni 


_  _ 

_    - 

o  J» 

3i> 


18 

f 

|s       e 

Ibl     <l 

lllo  b 

«5 

17 

a 

4 

18 

g 

'  ' 

o 

10 

r 

:i 

17 

e  il 

I  i 

20 

b 

2d    ;. 

I6g   f 

1'»      i> 
-20      d 

_. 

u 

18     V 

« 

18  1.  .'• 

5 

m 

18 
1". 

g 

c 

18 

e 

_     B 


03 
96 

97 
98 
99 
100 
101 
101 
ttis 
llll 
tos 

ini; 

107 

IhS 

109 


io:o 

n  n 
j-.  o .. 

13  3 
lilli 
13  23 

1  6 

2  17 

5  38 
4  9 
8  20 

6  1 

7  12 
8,25 
0    4 


,  h.  10  i'. 
III  II  20 
112.12  7 
113  1318 


17  Nni,.i'  Apnlis 

18  viu  kal.  Ai>r. 

19  Idus  AprHU 

I  iv  ni.li.  Apr. 
2lxi  k_l.  Apr. 
3  iv  idus  A|,r. 

iii  kal  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  idus   \ir 
vi  kal    Apr. 
xvii  kal.  Mjii 
ii  DOD.  Apr. 
I.  k:.l.  Apr. 
ii  iilus  Apr. 
Kat.  Aprilis 
xn  l(»l.  Apr. 
v  idns  Apr. 
iv  knl   A|<r. 
»v  kal.  Apr. 


_■       5   =   c    j». 
-.      —  -J  o    U 


3 

<u 

- 

— 

o 

H 

9 

a 

Q 

9 

H 

_- 

=5 

._, 

^C 

£ 

a 

.— 

c 

3 

= 

■< 

»m 

fcj 

O 

ii  nli.s  A|.r. 

21 

e 

vi  kal.  Apr. 

18 

d 

xvi  kal.  Mjii 

17 

c  b 

vi  nlns  Apr. 

10 

a 

ix  kal.  Apr. 

tri 

g 

iii  i.lns  A|., . 

13 

l 

n  iiiin.  Apr. 

19 

e  it 

viii  kal.  Apr. 

20 

c 

V  iduS  Apr. 

18 

l> 

n  kal   A|.r. 

18 

a 

xiik.il.  M.iii 

f 

B  f 

Non.  Aprilis 

13 

e 

v  ktl.  Apr. 

|S 

rl 

xvt  La).  A|,r. 

18 

c 

vi  idus  Apr. 

11 

li  a 

ix  kul.  Apr. 

17 

P 

|,ln-  Apiilis 

18 

r 

ii  n«n.  Apr. 

n 

e 

vin  kal.  Maii 

21 

d  c 

i  _ 

._• 

a 

o 

u.  ~ 

T, 

Q 

o 


(.'ir.iidiii  qiianus,  seaindiim  eumdetn  Diontj&ittm, 


Ciirulus  septimut,  secundum  eumdem  Dionysium. 


9 

O 


57 

2 

0 

5 

'"1 

88 

r.in 

G 

18 

SS9 

4  2- 

7 

19 

60 

5    3 

'2 

1 

61 

i.   li 

5 

Cl' 

-; 

6. 

7 

•2", 

4 

5 

63 

8 

ti 

5 

4 

64 

9 

17 

7 

5 

65 

L0 

28 

1 

6 

66 

11 

9 

2 

7 

67 

1. 

-2m 

.". 

8 

68 

'.3 

1 

5 

9 

69 

II 

13 

6 

10 

7,1 

13 

23 

7 

II 

71 

1 

4 

1 

13 

72 

2  15 

5 

13 

7.1 

5  26 

4 

II 

74 

41   7 

5 

IS 

75 

'■> 

18 

6 

tc 

3>         "S 


Noua?    Aprilis 
viii  kal.  A|,r. 
klus  Aprilis 
iv  iimii.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  A|.r. 
iii  k.il.  A;.r. 
xiv  kal.  M  ,,i 
vii  idiis  Apr. 
vikal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
n  iioii.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
,i  idus  Apr. 
Kal.  Apniis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kul.  Mai. 


C      _: 


i. 


]  iv  idus  Apr. 

'  v.i  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
\ni  idus  \|  ■ 
iv  kal.  Apr. 
i.i  nlus  Apr. 
iii  nou.  Apr. 
x  k.il.  M-ii 
xvin  kil.  Maii 
iu  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Maii 
iv  i.ltis;  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
xvil  k:.l.   Mjii 
vii  idns   Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iii  idus  Apr. 
ni  tioii.  Apr. 
i.x  kal.  Maii 

i 

=  H 

f-s 


c 

ii 

a 

S 
e. 
d 
c 
b 

(J 

f 

e 

d 

b| 

a 

g 

r 

d 
c 

li 


Nona?  Aprilis 

vm  kal.  Apr. 

Idus  Aprilis. 

iv  i.oii.  Apr. 

xi  kal.  Apr. 

iv  idus  Apr. 
4  iu  kal.  Apr. 

xiv  k.il.  Maii. 

viii  i.lns  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

xvu  kal.  Maii. 

n  noii.  Apr. 

ix  kal.  Apr. 

ii  iiius  Apr, 
I2|K»I.  Aprilis. 
I3|xtj  kal.  Apr. 
14:  v  iilus  A^r. 
tS!iv  k;,'.  A|.r. 
16;  sv  kal.  Maii. 


.—       _    o   S  _: 
—      ^     *»    - 
5     1  ,=■  o  K. 


cj  — » 

a 


v  itlus  Apr. 

18 

b 

vii  kal.  Apr. 

1.) 

a 

xii  kal.  Maii. 

21 

g 

Noti.    Aprilis. 

17 

1     0 

v  kal.  Apr. 

K) 

d 

xv  kal.  Maii. 

31 

c 

Kal.  Apnlis. 

16 

b 

xi  kal.  Maii. 

17 

a  £ 

M.is  Aprilis. 

H 

t 

iv  kal.  Apr. 

10 

e 

xv  kal.  Maii. 

10 

d 

v  idus  Apr. 

18 

c  b 

viii  kal.  Apr. 

18 

a 

xviii  kal.  Maii. 

16 

g 

Nuii.  Aprilis. 

IS 

f 

V  k  .1.  Apr. 

« 

e  d 

vil  idiis  A|ir. 

18 

c 

iv  non.  Apr. 

IS 

b 

xi  kal.  Maii. 

IS 

a 

£.4 

5 

il 

"a 

Q 

S 

1 

_3 

G 

*_• 

*  L 

"5. 
o  l 


Circvlus  quintits,  secmtdum  ettmdem  Dionysium. 


viii  i.lus  Apr. 
iti  kal.  Apr. 
xvkal.  Maii 
n  mii.  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
ii  kal.  Apr. 
xn  kal.  M  iii 
II  nliis  A | . r . 
iii  non.  Apr. 
xvi  kal    Maii 
vi  i.lus  Apr. 
1 1  kal.  Api . 
xin  kal.  M  ni 
ii  ii. .ii.  Apr. 
vikal    Apr 
\mi  kal.  Maii 
ii  kal   Apr. 
xi  k.d.  Maii 

■i  A 


Circttlus  octavui,  secundum  enmdem  Dionysium. 


76 

6 

0 

1 

17 

Niui.r    Aprilis 

77 

7  tt 

j 

18 

viii  kal.  Apr. 

78 

8l2» 

3 

lii 

Idus  Apr. 

79 

9|  3 

4 

t 

iv  non.  Apr. 

80 

10  14 

li 

2 

xi  k..i.  Apr. 

81 

It 

23 

7 

3 

iv  idns  Apr. 

82 

12 

t; 

l 

4 

iii  kal.  Apr. 

83 

13 

17 

2 

5 

xiv  k.ii.  M  .il 

81 

14 

2S 

4 

t; 

vii  idus  Apr. 

83 

13 

1 

:. 

7 

u  kal.  Apr. 

8fi 

l 

211 

6 

8 

Wll  k.ll.   \i.,,l 

87 

2 

t 

7 

9 

ii  iii. n.  Apr. 

8X 

3 

I2l- 

in 

ix  kal.  A|>r. 

89 

4 

23 13 

li 

n  idus  Apr. 

90 

5 

4 

4 

12 

Kal.  Apr.lis 

»1 

6 

18 

!_ 

r, 

xu  kal.  Apr. 

9« 

7 

38 

7 

14 

v  ulus  Apr. 

93 

8 

7 

1 

15 

iv  k:il.  Apr. 

94 

9 

18  2 

16 

xi  kal.  Maii 

1       .         5!          _ 

s    _     f  i      s.- 
a   li  1 1,    s- 

l.fli 

■< 

— 

_j 

._ 

-> 

a 

I7[R0M  Aprills 
IvSivim  kal.  Apr. 
r.illilu-  Apnln. 


iv  non    Apr. 

xi  ka).  Apr. 

iv  idus  Apr. 


4  iii  kal.  Apr. 

xiv  kal.  Il.ii 
6|  m  iilos  A|.r. 
7 1  vi  k;.l.  A(,r. 

xvii  kal.  Maii 

u  iiuii.  Apr. 

ix  kal.  Apr. 

ii  idus  Apr. 

Kal.  Apnlis. 

xii  kal.  A|r. 

v  i.lus  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

w  kjl.  Mjii. 


a 


viii  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  \l  i  i 
v  idus  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
vvuikal.Maii 
viii  idus  Apr. 
Mi  kal.  Maii. 
iv  idus  Apr. 
iv  iioii.  Ai>r. 
x  kal.  Maii. 
viii  i.lus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
\iv  kal.  M  ni. 
iii  iiui,.  Apr. 
vul  k»l   Apr. 

■v-ukal.Mall 

iii  kal.  Apr. 
vui  kal.  Uaii 

i. 
|l 


g_9  DECEMNOVENALES  CIRCULI. 

Ciretdtui  nonus,  secundum  eumdem  Diaiwsittm.       A  Circulus  duourcimus,  secundinn 


830 

ev.mdem  Dionysutm. 


15J 
153 
154 

isr. 

15« 
«57 
158 
\  159 
160 
II»! 
162 
165 
164 
165 
IGI» 
167 
16« 
Hl!) 
I70 


6  18 
7||9 
1     1 


4^3 
4 


SjHjNonse   Aprilii 
vih  kil.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
xi  k-1.  Apr. 
iv  idus  A|»r. 
iu.kat.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  iiius  Apr. 
vikal.  Apr. 
xvii  k.il.  Maii 
ii  non.  Apr. 
10  ix  kBl.  Apr. 
ii  itlus  Apr. 
Kal.  Aprilis. 
xii  kal.  Apr. 
v  idns  Apr. 
iv  kal.  A|>r. 
xv  kal.  Maii 


II 
13 
13 
14 
5  15 


6  16 


_  ' 

-  _ 

_  — 

_  c 


_"„ 


SS-         ea 
~  =  _        «a 

i  t3  _. 


O  6 


iv  idus  Apr. 

m 

d 

n  kal.  Apr. 

15 

c  b 

xvii  kal.  Maii 

it; 

a 

vii  iiius  Apr. 

19 

g 

iv  kal.  Apr. 

21 

r 

lll  nius  A|T. 

ta 

<■  d 

i».i  non.  Apr. 

18 

c 

ix  k »!.  Maii 

19 

b 

xviii  kal.  M.iii 

21 

l 

in  kal.  Apr. 

17 

g  f 

xni  kal.  Maii 

18 

e 

iii  idus  Apr. 

21 

d 

vii  kal.  Apr. 

16 

c 

xvii  kal.  Maii 

17 

b  a 

vii  idus  Apr. 

2n 

g 

x  kal.  A|»r. 

i»; 

f 

iii  idus  Apr. 

16 

e 

iu  nrn.  Apr. 

tfl 

d  n 

ix  kal.  Maii 

80 

b 

i 

_  8 

£ 

1| 

_j  O 

•5  - 

S. 

£  S 

Ca 

-j 

-j 

209 
210 
211 

aia 

213 

214 
215 
216 
217 


*!0  '6 

B!ll:7 
0'22  I 
7  3  3 
8!lt  4 
9|25  S 

10  6  7 

11  17  1 

12  28  8 
218| 15    9  3 

219  14  20  4 

220  15    I  0 

221  t|12  7 
222]  2123  1 

3    4  2 


225 
224 ! 
2! 
226 1 

227 


15  4 

26  5 
7  6 
18  7 


Nona?   Aprilis 
viii  kal.  Apr. 
luus  Af>r!li-i 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  k-l.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vu  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr.| 
xvii  kal.  Maii 
ii  uon.  Apr. 
ix  kal   Apr. 
. .  n  i  ins  Apr. 
12lKal.  Aprilis 
(ojxii  kal.  Apr, 

14  v  idus  Apr. 

15  W  kal.  Apr. 

16  xv  kai.  Maii 


a    s  „  -  ._ 

—      _  _ 

£       _    ™  e  _ 

<      ^id  'J  w 


v  idiis  Apr. 
K;il.  Aprilis 
xviii  kat.  M.in 
Noiiffi    Apriiis 
•v  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
IV  non    Apr. 
«i  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
v  idlis  Apr. 
viii  kal.  Apr. 
iv. ii  kal.  Maii 
vin  nliis  Apr. 
v  kaf.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iv  uoil.  Apr. 
x  kal.  Maii 


6-g 

C    U. 


i_u 


-  -i 


Circutus  decimus,  secundum  eumdem  Diomjsittm. 


Circulus   decimus 


terlins ,    secundum   enmdetn  Dio~ 
nytium. 


171  II 

172  12 

173  13 
171  U 
173  15 

176  l 

177  2 

178  5 

179  4 
18«l  5 
1811  6 

182  7 

183  8 
1841  9 
183  10 
186! II 
187) 12 
188113 
18911 


7117 
18 


14 

i:\ 

6 

17 
2S 

9 
20  6 

1 1 7 
12  I 
23  5 

4  4 


18  2 


Nonae  Aprilis. 
viu  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis. 
iv  non.  Apr. 
xi  k.d.  Apr. 
iv  i  lus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  iilus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
xvu  kal.  Maii 
n  imii.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
•i  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xu  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal  Maii 


c      -> 
I     1 


vn  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xni  kal    M.ui 
ii  iioii.  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  kal.  Apr. 
xn  kal.  Apr. 
n  iilus  Apr 
iii  non.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
ii  kal.  A|  r. 
xiu  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
n  kal.  Apr. 
xii  kal.  Maii 
i 
S  - 


3 
.    o 

•7,  a 


0  121 17 


I8!3 


Nonae    Apnlis 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 

iv  noii.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Anr. 
iii  k  il.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vn  idus  Apr. 
vi  kal   Apr. 
xvii  kai.  Maii 
ii  Don.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  uius  Apr. 
Kal.  Apnlis 
xii  kal.  Apr. 
v  nlns  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


II- 

O     u    -JZ 

n    a    c> 

^"  °    '** 

W  ■•_■  o 


n_^ 

1- 


E 
o 
Q 


<     _: 


_i      «      «      — 

_;■__ 


_  j 

«  — - 

._. 


viii  klus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
iit  non.  Apr. 
viii  kal.  Apr. 
xvni  kal.  Maii 
viil  idns  Apr. 
xm  I  ul.  Maii 
iv  idus  Apr. 
iv  iiini.  Apr. 
x  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xir  kal.  Maii 
iii  non.  Apr. 
vii  kal,  Apr. 
xmii  kal.  Maii 
in  kal.  Apr. 
xni  kal.  Maii 

li 


a 

o 

•d  « 
^s  <« 

_  i 
_  .- 
i-i  -j 


Cinulus  undecimus,  secundum  eumdem  Dionysinm. 


Circtttm  dccimus  quarlus,    secundum   eumdem   Dio- 
ttysium. 


190! 

13 

0 

3 

17 

1911    1 

11 

I 

18 

192 

2 

22 

6 

19 

193 

5 

3 

7 

1 

194 

4  14 

1 

2 

193 

5 

23 

2 

5 

196 

6 

6 

4 

4 

197 

7 

17 

5 

5 

198 

8 

28 

6 

6 

199 

9 

9 

7 

7 

200 

10  20 

2 

8 

201 

li     1 

3 

9 

202 

12  12 

4 

10 

205 

13  25 

5 

11 

204 

14    4  7 

12 

203 

15:15! 1 

15 

2»6 

1  [262 

14 

207 

al  7.3 

1?; 

208 

3 

.18 

7 

16 

Noriae    Aprilis 
vtu  kal.  Apr. 
Idus  Apriiis 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr.  . 
xiv  kal.  Maii 
vii  idusApr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
n  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xn  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


5  S  g  9 

o  e  —  — 

Q  ■  .2  8    _  _5 

_  _  C   S  ■- 


ii  idus  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Man 
vi  idus  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
Idus  Aprilts 
ii  non.  Apr. 
viii  kal.  Maii 
v  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xi  kal.  Maii 
Nona?  Aprilis 
v  kal.  Apr. 
xvlcal.  Maii 
vi  idus  Anr. 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
Nonai  Aprilis 
v  iii  kal.  Maii 


c  fi 

'_•_ 


«_; 
|._- 


&t 


21 

c  b 

17 

a 

17 

8 

20 

t' 

II! 

ed 

17 

c 

19 

b 

20 

1 

16 

g  f 

19 

e 

18 

rl 

15 

c 

18  b  a 

19 

g 

21 

f 

17 

e 

18 

d  c 

21 

b 

21 

a 

_ 

O 

.-:  Q 

_a 

*5  _ 

—   _ 

c    -i 

3    ■- 

-J 

-j 

217 

218 

249 

230 

231 

232 

253 

234 

235 

256 

237 

238 

259 

260 

261 

262 

263 

26 

265 


Non»   Aprilis 
viu  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  noii.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idnsApr. 
in  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr 
xvii  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
u  idus  Apr. 
kal.  Apnlis 
xn  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


«   _- 

u     _   _a 

n     c     _ 


vi  idus  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
xvn   kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
in  idus  Apr. 
iH  non.  Apr. 
■x  kal.  Maii 
vi  iilus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Maii 
iii  nliis  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
vi  iclus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
iii  imn.  Apr. 
ix  kal.  Miii 


-  » 

O    _-t 

<=)_! 


17 

a 

13 

e 

16 

t 

19 

e  d 

15 

c 

21) 

b 

18 

a 

19 

g  r 

15 

e 

17 

d 

18 

c 

21 

b  a 

17 

g 

17 

f 

26 

e 

ii, 

d  c 

17 

b 

19 

a 

21) 

t> 

S 

cu 

6 

£  -J 


_J  _) 


»3t 


BKD.£  VENERABILIS  OI'P.  PAUS  I.  SECT.  U.  —  bitiAijCALICA  SIURIA  ET  DUBIA.         83« 


Circulut  dccimus  quintus,  se.itiuttnn  euinU.m 
Dioitysium. 


266 
967 

tst 

269 
870 
«1 

r.i 
r.n 

27» 

275 
270 
277 
278 
270 
280 
2<t 

28i 

2*3 
284 


1|0  7 
|  ||  | 

Siii  3 
4  3  1 
3lt4|5 
61 23  6 


71  6 
8  17 
!l!*8 
10|   9 

11  10 

12  1 


S 

i 
3 
S    U 

41  7 


2126 

51  " 


4   IvJ  lti 


Nmiix  Aprilis 
vin  kal.  Apr. 
Idus  AprOii 
iv  iwii.  Apr 
ii  kai.  Apr. 
i«  i  m .  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Mj.i 
vii  idu.s  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  |ul.  M  ,ii 
ii  iiuii.  Apr. 
ix  k.il.  Apr. 
ii  :iiu .  Apr. 
Ka!  Apnlii 
xii  l.jl.  Apr. 
v  !,lu-  Apr. 
iv  kil.  Apr. 
xvkal.  Maii 


fc  S 


o    »-> 


n  idiis  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
iii  kal.  Mmi 
ii  uun.  Apr. 
»1 1*1.  Apr. 
ivi  kal  Miil 
ii  kll.  Apr. 
iu  kal.  Maii 
n  idua  Apr. 
ii  ktl.  Apl . 
xin  kal.  Maii 
iii  idua  Apr. 
u  kat.  A|ir. 

Idua  Apnlis 
ii  iioii.  Apr. 
vii  kal  Apr. 
x\i  kal.  Maii 
Kal.  Aprilis 
lii  kal.  Mjii 


II 


c£ 


17  f 
20 1 

20 1 

19  j 

20 1 
13 

16 


19 

c  b 

13 

a 

IS 

6 

H 

f 

11 

e  d 

1." 

c 

17 

b 

.'II 

a 

11 

15  r 

17 

« 

17 

d 

Lirattui  deciiuui  octatut.  secundum  tumdem 
Dioninium. 


3  a 

^5     .-» 


_•  B 


31."» 
581 
523 

S  «; 

387 
5*8 
320 
530 
331 
332 
3.3 
33 1 
535 
33li 
337 
558 
539 
340 
311 


|S|  ii 
11  II 

is  n 

i  s 

-j  14  6 
.-  18  1 
i    61 

hl|7  3 

7    916 

s  M7 
9    i   I 

10  U  j 

11  93  4 
13     I  S 

13  18  6 

1 4  18  7 
ISJ  7  2 

1U3 


1(17|Noiiji  Aprllll 
»18  ¥TO  k  I.  Apr. 
4  tO.ldus  Aprilis. 

1  iv  iiiiii.  Apr. 

2  llkal.  A|>r. 
3,  iv  idus  Apr. 

4  iii  kal.  Apr. 
Slxiv  ksl.  Apr. 
i.    ii  idus  Apr. 
7*1  kil.  Apr. 

5  l*U  kal.  Muii. 
9  ii  non   Apr. 

10  ii  kal.  Apr 

11  |u  idus  Apr. 

12  Kal.  A|  filis. 
ISlxn  kal  Apr. 
14  >  idus  Apr. 

13  tv  kal.  Apr. 
it)  n  kal.  Mjh 


a     ^    o.  o    £. 
<     —  l~  u  u 


E 

O 

Q 


is 


!  vii  Idus  Apr. 
I iv  k:-l.  A|,r. 

nv  kal.  jlaii. 

iii  iii, ii.  Apr. 

vii  kal.  A|ir. 

xvin  kil.  llaii. 

viii  i  :u>  Apr. 

iui  kal  Maii. 

iii  ulus  Apr. 

iv  iioii.  Apr. 

x  kal.  Maii. 

vn  i  ius  Apr. 

tit  kal.  Apr. 

xiv  kal.  Ball. 

in  non.  Apr. 

hi  kal.  Apr. 

1*11  kal.  Miil 

iii  kal.  Apr. 
|ua  ka>   Mali 
i   . 

e  9» 

11 

O. 

*°    tak 

•-  3. 


d 
n 
b 

»  l? 
f 

ft 
d 


15  c  b 

1M       I 
20 


'f 

e  d 
e 
b 


16      i 

I0|6  f 

20  e 

15  d 

l«i|  e 

a 

.    o 

«5  Q 


Circulut  dec.mut  texlut, secunaum  eumdem  Dionysium.      Circ-hti  dedmus  nonitt,  tecundum  eumdem  Dionytiutn. 


u 

c 


285 
"»86 
287 
28* 
2<9 
290 
831 
292 
293 
294 
295 
296 
2-17 
298 
299 
300 
501 
302 
303 


t>  lt  4| 

7  22  S 

8  5  71 

9  1411 

10  25  2 

6|3j 
175, 

9,7 

20111 
13 

11  41 
323'S 
4l  4  6 
S!t5|l. 

7!  7  3 
8  18  4 


lijNonx    Aprilis 
t8|*iii  kal.  Apr. 


Idus  Aprilia 
iv  non.  Apr. 
ii  kil.  Apr. 
iv  iUus  Apr. 
in  kaL  Air. 
xiv  kvl.  J'u,i 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
ivu  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
n  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xn  kal.  Apr. 
v  IdusApr. 
iv  kai.  Apr. 


16  xvkai.Maii 


ii  idus  Apr. 
v  k.d.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
vi  i.lus  Apr. 
ix  k-il.  Apr. 
Idus  Apnlis 
iN-jii.v  Apr. 
n  kal.  Maii 
v.  iJus  Apr. 
Kal.  Apnlis 
xi  kal.  m  ii 
Non.i   Aprilis 
v  kal.  Apr. 
iv  kaL  Maii 
iv  noii.  Apr. 
ix  kal.  A|T. 
ldus  Aprilis 
Nons  A|irilis 
U«  k<].  Maii 


211 

17 

18 

JU 

16 

17 

2i  l 

20 

16 

ri 

•Jii 

IS 

I» 

19  a 

i 

181 
21 IC 

,15 


3i2! 
313 
5141 
S4S 
3t6i 
5171 
348 


2'  0141171 
5  115 


4  22  7 

5  3  1 
ti  II  2 


a          \ 

349 

g 

i  530 

e            , 

331 

d          ] 

639 

c          .  1 

333 

bC  S 

V    i 

554 

K         v  i 

5    c| 

355 
536 ' 
337 

d 

338 

*»     1 

.   359 

a 

'  560 

7  23!5 

8  65 
1)  I7j6 

10  JS  7 
111  9  1 

12  20  3 
13'  t  4 
14  13  5  10 

13  83  6  11 
tl  4  1I12; 
2  13l2  131 
3!26  3  14 
4  7.4.15 
S,I8!6J16 


Nnns  Aprilis. 
viu  kal.  Apr. 
ldus  Auniis. 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
ni  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Apr. 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal   Maii, 
ii  iioii.  Apr. 
ix  k  il.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Apriiis. 
ii:  kal.  Apr. 
v  i  i.is  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii. 


iii  idus  Apr. 
1*1  kal.  Apr. 
ii vu  kal.  Maii. 
iv»  idus  Apr. 
1 1  kal.  A|>r. 
,  ii  Idus  Apr. 

1 1  non.  Apr. 
1  n  kal.  klaii. 

Tl  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 

xiii  kal.  M.iii. 

iii  Idttt  A|ir. 

vi  kal   A(>r. 

xvi  kil.  Maii. 

vu  ulus  Apr. 

x  kai    Maii. 

i:  itlus  Apr. 

ii  r.ou.  Apr. 

ix  kal   Mui. 


»l 
1. 
10 
19 
13 
16 
18 
19 
1S 
118 
IS  e 

11  i 
17 

m 
1 

20 
90  b  a. 


II         -1 

o  «  i 

a  s        2  j 

Qrculut  decimus  leplimut ,  tecundum   eunuiem  Dio- 
nytium. 


c       s         «)   a  w  a 

a     =  «  t  =        aS 

<    £  w  <S  C      a 


504 
5  i5 
506 
507 
308 
509 
Slfl 
311 
311 
313 
314 
315 
310 
517 
3IS 
519 
5W 
311 
511 

3 

I 


0  16 
II  7 
22  I 

3  2 
144 
255 

6  6 
17  7 
28  2 

9  3 
20  l 

1|S 
19 
13 

4 
IS 


17]Nonae    A|iril'is 
!S  vmkal.  Apr. 
19  IJus  Aprilis 

I  ||T  lifii.    Ajir. 

Sjzi  kal.  Apr. 

iv  idus  Apr. 

iii  kal.  Apr. 

xiv  kal.  klaii 

vii  idus  Apr. 

vi  kal.  Apr. 
81 1*11  kal.  Maii 
9  '•■  noi.  Apr. 
lOllX  kal.  Apr. 
1 1  iii  idus  Apr. 
ItlKal.  Aprilii 
13  xukal.  Apr. 
tl I»  i  'ii-  Apr. 
13  ivkal.  Apr. 
ISlxt  kal.  Maii 


JlllS 


3 


v  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis. 
xvin  kal.  Maii 
viu  idus  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xvkal.  Maii 
iv  iio.i   Apr. 
i  k  I.  Maii 
Idus  Aprilil 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  liaii 
iv  tdoi  Apr. 
t iii  kal.  Apr. 
xi    k.il.  Mai) 
viu  iilus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iv  iion.  Apr. 
x  kil.  Mai) 

14 

n 


I 


e 

O 

Q 


is- 

^      -~    JT 

«  :  u 
a.  o  ». 
-2  o  <~> 


=•3 
£Z 


a  9 
11 

a£ 
«3 


a 

.     o 

3  ° 

3  5 

■3  -t 


Circultt  vigetimut,  tecundum  eumdem  Dionytium 


d 
c 

h! 

a 

r 

e 
i 

c 

a 

I 

f 
e 
c 
b 

a 

I 

e 


361 

31)2 

363 

361 

565 

366 

507 

S68 

369 

570 

371 

57* 

575 

574 

.-.73 

37ti 

37 

378 

371» 


3    S 

Z.    Ji 


_     rs 


6  0  7 

7  II  1 
8,22 

4 
S 
6 
7 
1 
3 
4 


I 
1 

3 
5 

H 
7 
|s  l 


17 

Nons*  Aprilis 

l.s  viii  kal.  Apr. 

',  ,|  Uun  Apntis. 

1  j iv  nou.  Apr. 

2  xikal.  Apr. 

3  iv  idus  Apr. 

t  iii  kal.  Apr. 

5  xiv  kal.  Uail. 

6|*n  idus  Apr. 

7 

u  kjj.  Air. 

N 

xvii  kal.  Msii 

9 

ii  iion   A|,r. 

16 

ix  kal.  Apr. 

II 

n  idus  Apr. 

t2  Kai.  Aj.ir.ua. 

I3|xn  kal    Apr. 

1 .   ■  idus  Apr. 

15  iv  kal.  Apr. 

16 

xv  kal.  Uan. 

illi 


vi  ilns  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
xii  kal.  Apr. 
ii  luni.  Apr. 
(il  kil.  Ai.ii-- 
xvi  kal.  Mjh 
Kal.  Apnlis 
XU  kji.  Maii. 
ii  iduj  Apr. 
v  k.il.  A.  r. 
iv  k.l    U.ii 
«i  idus  l  . 
ii  kal.  Ai«. 
Iilus  A|.nlt. 
Noiia  Aprilis. 
vi  kil.   Air 
\vi  kll.  A|T. 
K.al.  \|,iii  a. 
xi  --i.  Mau. 


}i5&  DECEMNOVfcNALES  ClItClJLT.  8rVV 

Cinutus  eigesimut  primus.  secundum  eitmdem  Dio-  \Chculus  vigesimus  quartns,  teettndum  eumdeni  bio- 
wisium.  uusittm. 


380 
581 
382 
383 
381 
388 
386 
387 
388 
389 
390 
391 
593 
393 

~'.a 

395 
39K 
397 
398 


3117 
*'l8 
5il9 


6 
7 

8 

9 

10 

11 
13 
13 
2|ti 
3  tS 
i!16 

•!    A 

O     V 


v    a 

n     a     y 

w  u  --■ 


[Nonx"  Apriiis 
vm  kal.  Apr. 
Uus' A|>rilis 
iv  non.  Apr. 
xi  ksl.  Apr. 
jv  idus  Apr. 
;n  kai.  Apr. 
xiv  krl.  Maii 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
n  itlus  Apr. 
Kal.  Apnlis 
iii  kal.  Apr. 
v  iiius  Apr. 
iv  kai.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


ii  idus  Ap\ 

2l|ed 

v  kal.  Apr. 

161     c 

xv  kal.  Maii 

18      b 

v  idus  ipr. 

21!    a 

ix  kal.  Apr. 

lfi>  f 

Idus  Aprilis 

17     e 

Nunas  Aprilis 

20      d 

v:i  i.il.  Haii 

•21  ■     c 

v  i<J u s  Apr. 

18  b  a 

Kal.  Aprilis 

19      g 

\i  kal.  Maii 

20       f 

vm  idus  Apr. 

16     e 

v  kal.  Apr. 

!Sd  c 

xv  kal.  Mail 

19     b 

iv  nnn.  Apr. 

13     a 

viii  kal.  Apr. 

<8     8 

Ilus  Aprilis 

18  f   0 

Nonae  Apnlis 

20      d 

xiv  kal.  Maii 

131     c 

a  h 
il 

4 

J     o 
a  a 

<=2 

^3    n 

437 

1 

0  14 

438 

8  11  3 

459 

9  22|6 

440 

10    3  1 

411 

il|M3 

443 

13 

25:3 

443 

13 

6  4 

414 

li 

176 

443 

13 

28 1 7 

416 

1 

911 

447 

2 

20  2 

4i8 

3 

14 

419 

4 

uls 

430 

5 

2.5  6 

431 

6 

47 

452 

7 

13  2 

433 

g 

2«l3 

m 

9 

7   1 

m 

10 

18;5 

itjsium. 

!7|NonK   Aprilis 
Ifljnii  kal.  Apr. 
IDildus  Apnlis 

1  iv  non.  Apr. 

2  xi  kal.  Apr. 
3,'v  idus  Apr. 
4 1  iii  kal.  Apr. 
5  xiv  kal.  Maii 
6|  vii  idus  Apr. 
7|vi  kal.  Apr. 

8  ivu  kal.  Maii 

9  ii  non.  Apr 


10  ix  kal. 


ii  idu^ 


Apr. 

Apr. 


Kal.  Apriiis 
xu  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  jlnii 


a     §  H  S  - 


-     .2   -  « 


3    £ 

Chculut  vigetimut  scciindtts,  tecundum  etmidem 
Diomjiium. 


—   r    ~. 


iii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
vn  idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Viaii 
vi  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
xu  kal.  Maii 
iii  ultis  Apr. 
VI  kal.  Apr. 
xvi  kdl.  M  iii 
VI  idus  Apr. 
x  kai.  Apr. 
ii  iilus  Apr. 
ii  non.  Apr. 
\iu  kal.  Maii 


§1 
&tu 


c. 
I, 
■ 

B  t 
« 
d 
c 

b  a 

e 

I 

e 

d  c 

b 

a 

K 
f  « 
d 
c 
b 


S 
o 
Q 


CircuftK 


vigesimus  quhttut,  tccundum  cumdem  Dio- 
nysium. 


u 
O 


599 
400 
401 
402 

m 

401 
403 
406 
407 
408 
409 
410 
411 
412 
413 
41  i 
415 
410 
417 


S 
o 

a 


m  o 

13  II 

1  22 

2  3 


H 
33 

fi 
17 

2S 

'J 
2(1 

I 
12 
23 

4j2| 
I5|3| 

»* 

7|6i 

18171 


17  Nona)  Aprilis 
ISJvin  kal.  ipr, 
IG.ldus  Aprilis 

I  IV  DOn.  Apr. 

2!xi  kal.  Apr. 


iv  idui  Apr. 

iii  kal.  Apr. 

x;v  kal.  Maii 
6]  vii  idns  Apr. 
7|  vi  ksi.  Apr. 

8  ivii  k&l.  Maii 

9  u  noii.  Apr. 
10!  ix  kal.  Apr. 
lllii  i  lus  Apr. 
12;  Kal.  Aprilis 
l3|xii  kal.  Apr. 
14  v  idus  Apr. 
Iviiv  kal.  Apr. 
16l.xvkal.  Maii 


■>        zs 


jl  «  s 

«  =  tt 

o-  O  P-» 

--  -  . 


="3 

s 


[lv  idus  Apr. 

Kal.  Apnlis 
|xvi  knl.  tlaii 

vni  idu^  Ajr. 
!iv  kal.  Apr. 

■  xv  kal.  Maii 
!iv  ntin.  Apr. 

31  kal.  Mati 
[xviii  kal.  Maii 
|iv  kai.  Apr. 
j  xiv  kal.  Maii 

iv  ilus  Apr. 
j  vii  kal.  Apr. 
jxvni  kai.  Maii 

■  viu  idus  Apr. 
j  xi  kdl.  Apr. 
iin  idus  Apr. 

iv  non.  Apr. 
Ixkal.  Maii 


O    « 


l7|Nonae  Aprilis 
18  viii  kal.  Apr. 
1'Jjidiis  Aprilis 

1  iv  nnn.  Apr. 

2  xi  kai.  Apr. 

3  iv  idus  Apr. 
4liuka!.  Apr. 
5[xiv  kal.  Maii 

6  vn  n!ui  Apr. 

7  vi  kal.  Air. 
R  xvn  kal.  Maii 
9' ii  non.  Apr. 

10  ix  kai.  Apr. 

11  II  idus  Apr. 
ISlKal.  Aprilis 
|3]xil  kat.  Apr. 
14  v  idus  Apr. 
13  iv  kal.  Apr. 
16  xv  kal.  Maii 


vi  iiius  Apr. 
II  kal.  Apr. 
xii  kal.  M.ni 
|Non«  Aprilis 
VI  kal.  Apr. 
XVI  kal.  Maii 
iKal  Aprilis 
Ixikal.  Maii 
li  idns  Aur. 
Iv  kal   Apr. 
vv  kal.  Maii 
v  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
Idiis  Aprilis 
Nou*  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xvi  kal   Mail 
Kal.  Aprihs 
xi  kai.  Apr. 

!=  H 


.2   3 

a  w 


f 
e 

il 

c  I) 

a 

(-' 
f 


17  a  g 

20 

21 

17 
|19 

20 
116 

Ifi 

19[e  d 
115      c 

16      1» 

■I9|     a 

21  g   f 

13 

19 

-I 

21 

17 
18 


B 

d 

c 

ii  a 

3 

o 
- 


Chculut 


418' 

419 
4*31 
42  li 
422' 
423! 
424 
423 1 
426; 
!  427! 

4as| 

429  i 

450 

431 

432 

433 

434 

435 

436 


vigetimus  teriius,  sea 
mjsium. 


ndxtn  eumde.n  Dio- 


Chcnlus  viqesimus  sextits,  secttnUum  eunulem   Dio- 
utisium. 


5!  0.1 

4  ll!2 

5  22!4 
(l!   5  5 

7  14  61 

8  25  7 
9!  6l2i 

10  17  -, 
111284 
12j  9!5 
13207 
14    1|1 

1 12313 
21  4  .<; 
S  136 
4  267 
5!  7  ll 
611815; 


NYnas  -Aprlli! 
vin  kal.  Apr. 

Iditi  Aprilis 
iv  non.  Apr. 

^jxi  kal.  Apr. 

3  iv  irius  Api. 

4-1  i  i  kal.  Ai'f. 

oixiv  kal.  Maii 

tj'  vii  idus  Apr. 

7!  vi  kal.  Apr. 

8!xvn  kal.  Masi 


ii  iion.  Apr. 

ix  kal,  Ait. 

ii  idus.  Apr. 

Kal.  Apriks 
ijlxi!  kal.  Apr. 
Hjv  idus  Apr. 
ISltvkal.  Apr. 
16|xvk3l.  Maii 


S 

a 


V  7=     a 


"S      •-   ^   '-  — • 


vn  idus  Apr. 
;n  kal.  Apr. 
xiv  kal,  M-iii 
iu  non.  Apr. 
vu  ks!.  Apr. 
xvii  kai.  Maii 
viii  idiis  Apr. 
xiii  kal.  Maii 
ii!  iliis  Apr. 
ni  non.  Apf. 
|x  kal.  Maii 
vii  iJus.  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xin  kal.  Maii 
iH  nno.  Apr, 
vii  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
li  kai.  Apr. 
xili  kal.  Maii 
i 

S  8 
1« 

O    .7 

8* 

5  ° 


Sl 

18  d 

13 

18! 

191 

21  f 

15 

18 

-'1 

Jl 

17 

20 

2! 

16 

19 

■o 

16 

16 


4"o 
476 

477 
+■8 
47!». 
480 
181] 
4S2; 
iS3 
484! 
is:i 
486 
4S7| 
488 
4s:» 
4*) 
491 
4^2 
493, 


15  0 

1  II 

2  22 


3  6 


5  za 

«I  s 
7  17 

8,28; 

91  9| 

10  20| 

11  lj 

12  13 

13  23 

14  4j 

15  15 
1  26 
2!  7! 
3  18! 


2'17|Nona?    Aprilis 
i  1 8 1  viii  kal.  Apr. 
3j  19  Klus  Aprilis 
;v  non.  A|  r. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idiis  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  liaii 
6i  iii  dlus  Apr. 
7lvi  kal.  Apr. 
Slxvii  kal.  Maii 


ii  m  o.  Apr. 

ix  kal.  Apr. 

ii  itus  Apr. 

Kal.  Aprilis 

xii  kal.  A|.r. 
!  I .  v  idiis  Apr. 
iojivksl.  A;,r. 
I6|xv  kal.  Maii 


6  12 
(3 
1 
3 
i 


vui  idm  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
v  idus  Apr. 
vin  kal.  Apr. 
frius  Aprilis 
Nonse  Aprilis 

VII  l.;il.   li.ii 

iv  ir.m  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xi  kal.  Maii 
viu  idus  Apr. 
iv  kai.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
iv  non.  Apr. 
iin  kai.  Apr. 
ivni  kal.  Maii 
NoniB  Aprilis 
xiv  kal.  i!a  i 


15 

e 

17 

d  c 

18 

b 

2i 

a 

17 

g 

17 

f  e 

20 

d 

21 

c 

17 

!• 

19 

a  t' 

20 

f 

16 

e 

19 

(1 

19 

c  b 

13 

a 

18 

B 

VI 

f 

21 

e  .1 

13 

c 

a 

•3   « 
5   2 


.2  Si 

—  n 
^  o. 

—  bi 


n  3 

15 


£•§ 

a£ 


s 

o 

a 


fi«  T3 


Ci» 


835    BED/C  VENEKABIUS  OPKBIIM  PAKS  I    SECT.  II.  -  DIDASCALICA  SIHKIA  ET  DUBIA.     830 


Circulut  tiguimui   teptimut,  inuitduin  eumilem 
Dtontjsium. 


A    Ciri-iui  trigetimns,  tecundum  cumdem  Dtutytlnm. 


II  Ni   ■  >■  Aprilis 

13  VIII  kal.  Apr. 
I9!l.lus  Aprih» 

t  IV  non.  A(ir. 
>l  k«l.  Apr. 
iv  i.lus  A|.r. 

4  in  kal    Aiir. 

5  xiv  kal.  Mati 
61V11  iilus  A|ir. 

7  vikal.  Apr. 

8  ivnkai.  IUII 
9,u  iiiid.  Aur. 

10  ix  kal  Apr. 

11  11  idus  Apr. 

12  k..i.  Aprilis 
15  >u  kal.  Apr. 

14  v  i.lus  Apr. 

15  iv  I...I.  Apr. 
I(i  xv  kal.  Maii 


5  isas 


iv  iilus  Apr. 
tu  lul.  Apr. 
ITUI  lul.  Apr, 

VIII    ldll<    AlH. 

iv  kal.  Apr. 
111  idi.s  A|.r. 
iv  111.11.  Apr. 
x  knl.  Mjii 
xviii  kal.  M  111 
111  lal.  A|.r. 

«iv  kal.  M.iii 
iv  i.ltis  Apr. 
vii  kul.  Apr. 
ivn  kal.  M.iu 

viii  idus  Apr. 
xi  kal.  Apr. 

I111  idu«  A|  r. 
jiu  n.iii    Apr. 
|i  kal.  Maii 
1 

1  « 

113 

c  w 

£  « 

~    3 


b 

a 
I  f 

e 
<l 
c 

1  a 
I 
f 

e 

I  c 

b 

a 

fi 
f  e 
>J 
c 
b 

»  t? 


<:,l 

M 

06 

552  Ifjtll 

112.12 

»■54 

885 

3 

144 

5-i6 

4 

23  6 

557 

:> 

67 

558    6 

17  1 

559  7 

M 

860 

B 

»U 

881 

9 

10  8 

882  10 

16 

563 

II 

127 

B64 

12 

2.-12 

563 

15 

4  5 

8S6 

14  I5|4l 

567 

18  86  S 

■568 

1    71 

5ti9 

2 

i8:t ; 

Nonir  Aprilb 
vm  kal   Apr. 
Idns  Aprilis 
i>  111111.  Apr. 

i  xi  kal.  Apr. 

r.  iv  i.lus  Apr. 

4jiu  kal.  Apr. 

Blliv  k.il.  Maii 

6  vii  id.is  Api*. 

7  vi  kal.  Apr. 

8  xvii  kal.  Maii 

9  11  non.  Apr. 
1(1  ix  k:.l.  Apr. 

1 1  >'  idua  Apr. 

12  Kal.Aprilis 
ISjXil  kal.  Apr. 
14jv  irlus  Apr. 
|:.'iv  kal.  Arr. 
I6lxvkal.  Maii 


§ 


i  3 


s 

o 
Q 


•—        u     o     u   — 
2      S    o.    a    S 

<      —  -J  cj  <j 


«  .— : 


vi  Idus  Apr. 

II  kal.  A|.r. 

III  kal.  Maii 
Yiii.i-  A|.niis 
v  kal.  A|*. 
xvi  kal.  Mail 
K:.l    Aprili» 
xi  kal.  Mali 
l.l.is  Aprilis 

»  k.l.  Apr. 
xv  kal.  M..11 
Idiis  Aprilis 
viii  kal  Apr. 
Idus  Apnlis 
iNini..'  Aprilis 
k:.i.  Aprilis 
11  idus  Apr. 
Kal.  Maii 
11  kal.  Apr. 


o__ 


f 

e 
.1 

r  b 

a 

gr 
e  d 

e 
I, 
■ 
f 
e 
il 
c 


21  b  a 
18 

17 

18 


«    v 


Ciruiiii*  ligcsiinus  oclnrus,  secundum  eumdem 
Uionusium. 


Circului  trigetimtit 


primus,  teamdum  eumdem  Dio- 
nijsium. 


513 

8 

0! 

117 

Non*  Aprilis 

vii  idus  Apr. 

11 

f 

5141  91 II 

2  18 

viii  kal.  Apr. 

111  kal.  Apr. 

19 

e 

SIS10S3 

5  19 

Idus  Aprilis 

1111  kal.  Maii 

10 

ci 

:ii6  11   3 

5.    1 

iv  non.  Apr. 

111  11011.  Apr. 

15 

c  b 

5I7JI2  14 

6    2 

xi  kal.  Apr. 

vn  kal.  Apr. 

IS 

a 

SI8  1528 

7    3 

iv  idus  A  pr. 

xvii  kal.  Maii 

19 

p 

SI9  11 

8 

1     4 

111  1.  .1   Apr. 

11  kal.  Apr. 

IS 

f 

:;.!.  15 

!7 

7,    5 

jiv  kal;  V.aii 

xni  kii.  Maii 

18 

e  d 

521 

1 

28 

4    6 

vii  nliii  Apr. 

111  idus  Apr. 

IX 

c 

522 

2 

9 

5    7 

vi  kal.  Apr. 

111  non.  Apr. 

21 

b 

S33    -. 

211 

G    s 

xvii  kal.  M.i.i 

xvi  kil.  M'iii 

15 

a 

5-4    4 

1 

1    9 

11  non.  Apr. 

vii  idus  Apr. 

17 

?   • 

525!  5|I2 

2  10 

11  kal.  Apr. 

111  kal.  Maii 

■1' 

d 

526,  6123 

S  II 

11  idus  Apr. 

xiii  kal.  Maii 

21 

c 

527    7    4 

i  12 

Kal.  Aprilis 

11  non.  Apr. 

17 

b  a 

528    8  15 

.  13 

III  kal.  Apr. 

vii  kal.  Apr. 

19 

0 

529    9126 

7,14 

v  idus  Apr. 

xvn  kal.  M.ii 

30 

1 

530  101   7 

I;I5 

iv  k;d    Apr. 

11  kal.  Apr. 

Iti 

e 

531.11118 

2!  16 

xv  kal.  Maii 

xu  kal.  Maii 

16 

d  c 

£ 
0 
Q 

'c 
q 
< 

V. 

<V 

a 

.;> 

■3 

CB 

a. 

a.    4. 
— <    _> 
=    « 

—    ~ 
u    — 

5   £» 

_  u 

■ 

r_ 
cs 

g-fj 

2  3 

.—  n 
ej  -- 

Q 

1 

'=  £ 

g-f 

0  2 

.15 

a 

B 

3 

a 

m 

570 
:.7I 
572 
573 
57  i 
575 
576 
577 
578 
579 
530 
581 
582 
583 
584 
888 
58C 
587 
588 


3[0  12  17, 
4'1l!3,lS 
5  22  5  19 


\oiit  Aprilis  |\ui  Idus  Apr. 
viii  kal.  Apr.   jiu  kal.  Apr. 


36: 
4  7| 


8;25 
9    6  31 
■10  17  4! 

11  28  8 

12  9  6 

13  20  1 

u  1  a  - 

t:i|l2  3  101 
1251  il 


2|  1612 
5157  13 

426  1114 

5  7;2  18 

6  18  4.10 


5      S         *>   o 
Q     S  &  £  3 

—      ^      3 


l.lus  Apr 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  A|  r 
|i  idiis  Apr. 
111  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  i.lus  Apr. 
vi  k.l.  Apr. 
iv. 1  k.l.  Maii 
n  111.11.  Apr. 
ix  kaH.  Apr. 
11  iJus  Apr. 
Ki.1.  Aunlis 
xii  k.d.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


er    = 


Ixr  kal.  Maii 
|v  idus  A[ir. 
Ivui  kul.  Apr. 
;iv  kal.  Maii 
UNon»  Aprilis 
I  vii  kal.  Maii 
jiv  i.lus  Apr. 
jiv  non.  Apr. 

xi  kal  Maii 

vin  iili-s  Apr. 

iv  kal.  A|ir. 
j  xiv  kal.  Maii 
jiv  non.  Apr. 
[vih  kal.  A|ir. 

xviiik.il.  Msii 
[lll  k:il.  Apr. 
|lV  kil.  Maii 

I 

ll 

Qjf 


I5|d 

18 
18 

21 

17  f 

18] 

201 

!9I 

17  a 

2»l 


20 
16 
19 
20 

lltij 
18 
18  r  d 


c 
b 
I 

B 

ii 

ci 

c 

b 

B 
c 

c 
d 
h 

a 
B 

r 


15; 

iis' 


Ctrculus  ligesimus  nonus,  secundum  eumdeitt 
Dionysium. 


a  Q  "  -J  -j 

Circulus  Irigesimut  secundus,  tccundutn  eumdem  Dio- 
nijsiunt. 


552M0 
833  II 
534:12 


555 
536 
537 
558 
850 
510 
541 
S42 
515 

544 

515 
516 
547 
348 
519 
350 


S 
o 
Q 


4j17jNoiiiB  Aprilis  1:1  idiis  Apr. 
8  18  v.ii  kal.  Apr.  Ivikal.  Apr. 
6  18  Idus  Aprihs     iivi  k.il.  Maii 

I  iv  non.  Apr.    j  vi  idus  Apr. 

2ixi  kal  Apr.        1  kal    Apr. 

SividusApr.     |n  idus  Apr. 

4  111  kal.  A.T.     jn  m.n.  Apr. 

5  111  kil.  Miii  |  viii  kll.  M.ni 
1;  vii  idus  Apr.  1V1:  i.lus  Apr. 

l|  7lv:  kal.  Apr.  .  kal  Apr. 
B|ivn  kal.  Mall  xu  kal.  Mni 
9  11  iiuii.  Apr.    iNona  Aprilis 

Idiix  kal.  Apr.     |  vi  kal    Aur. 

II  11  iilus  Apr.    Ilnkal. Mall 

I2kal.  Aprilis      vi  idng  Apr. 

15  xii  kal   Apr.     ix  Ital.  Apr. 

14.   iilus  Apr.     [nidiisApr. 
4   18  iv    kjl    A'.r.       11  Bnn.  Apr. 

ISlli   kal.  Mj'.i    iviii  kal.  Ma.i 


120 
16 
,17 
90 
15 
16 
19 
20 
15 
18 
19 
13 
17 
18 
21 
17 
II 
M 
II 


1. 
a 

g   f 
e 

dl 

c 

ba 

K 

f 

e 
d  c 

b 

a 

rS 

j 

i: 

i< 

'  8 


589 

7 

0 

':.' 

390 

8  li|6| 

501 

9 

22;7, 

592 

10 

.-  ,2 

395 

11  14|3| 

591 

12  .-;  l 

595  13!  6  81 

5:16 

11 

17 

: 

597 

18 

28 

l 

5! '8 

l 

9 

■  > 

599 

1 

20 

.""1 

600 

5 

1 

601 

4 

12 

6 

602 

5 

K 

7 

603 

•  6 

4 

1 

60 1 

7    1.-, 

608 

- 

iki.i 

■1    :  . 

607 

10 

(S 

0 

ITiNome  Aprilis 
I8{vm  kal.  Apr. 
I't  Idns  Aprilis 
I  i.  11. 111.  Apr. 
2|II  kal  Apr. 
5  iv  nliis  Apr. 
4  111  kal.  Apr. 
5\iv  kal.  Maii 
ti  vii  i.lns  Apr. 

vl  kal.  Apr. 

xvii  kal.  Maii 

11  ntiu  Apr. 

i\  k:il.  Apr. 
Illii  idus  Apr. 
I  .'   k  ,1     Aimlis 

">  1  x .  1  kal  Apr. 
li  v  i.li.s  Apr. 
iv  xal.  Apr. 
16|xv  kal.  Mau 


I 

3 


O)     = 


i  i- 

2    e    ej 


a       5    Q-  o    - 
■<       °  W  U  t_) 


I" 

i' 
Q 


-j  -i 


*    I  1  f 

=       ^     S    l^    u^ 


iv  idus  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
xvii  k..|    Man 
viii  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
111  idus  Apr. 
111  i."U    Apr. 

I  kal.  Mai: 
xviiikil.  Maii 
111  kal.  Apr. 
xiii  kal    Maii 
iv  ijus  Apr. 
\u  kal.  Apr. 
x  ukil.  Maii 
111  1  l.i»  Apr. 
ix  Kal.  Apr. 
111  iilus  \pr 
111  n.ui   Apr. 

II  kal    Maii 

1 
.f  « 


18 

!    1 

ijrig  r 

16      « 

17      d 

21      e 

I5!b  t 

17     K 

17     r 

II     e 

1H1,!  c 

17 

1. 

M 

a 

1« 

B 

11 

f     H 

•0 

d 

18 

C 

1 

1. 

Q 


si 


837 


Circulus   Irigesimus  lerlius 

ntftium 


DF.CEWNOVENAf ,ES  CIRCliLl 
sccunttum    eunnlem    Dio-  \ 


338 


Circvius  trigetimni  rexlus,  sccundum  eunidem 
Dinnystum. 


608 

009 

610 

011 

012 

613 

614 

615 

6lfi 

617 

618 

61') 

620 

621 

699 

623 

6' 

6. 

620 


0  II 


17|Noii:b   Aprilis 

I8|vin  kal.  A|>r. 

tOildus  Apiilis 

1 1 iv  non.  Apr. 

ijjci  kal.  Apr. 

iv  iitus  Apr. 

iii  kal.  Apr. 

xiv  kal.  Maii 

yn  idus  Apr. 

vi  kal.  Apr 

xui  kal.  M  iii 

ii  iiun.  Apr. 

ix  kal.  Apr. 

u  idus  Apr. 

Kal.  Aprilis 

xii  kal.  Apr. 

v  nlus  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

xv  ka!.  Maii 


e 

© 


%    c    ^ 

O.     Q      W, 


vii  iilus  Apr. 

16 

c 

lii  kal.  Ai.r. 
xiii  kal.  M,i:i 

l  ) 

d 

•20 

C   l) 

ii  non.  Apr. 

16 

u 

vnkal.  Apr. 

18 

e 

xiv  kal.  Maii 

19 

t 

ii  kal.  Apr. 

1« 

e  d 

xii  kal.  Maii 

ti; 

c 

iii  nlus  Apr. 

18 

b 

iii  non.  Apr. 

21 

a 

xvi  kal.  Maii 

1-2  g   f 

vi  idus  Apr. 

I8|     e 

iii  kal.  Apr. 

20 

d 

XIII  kal.  M  iii 

-'1 

c 

n  niiu.  Apr. 

i; 

0  a 

vi  kal.  Apr. 

26 

g 

xvii  kal.  Mali 

20 

f 

ii  kal.  Apr. 

16 

e 

Ixii  kal.  Maii 

17 

d  c 

1  i 

S 

11 

._•    o 

~  a 

a  "> 

X 

CO 

66.-i  i 
666 
607 

m 

669 

670 
671 
672 
675 
671 
675 
076 
677 
678 
679 
6K0 
681 
fi82 
685 


810  12 
9  lt|3 
10  22  I 

II 


U 

23 

6 

17 
28 13 

9  6 
20 7 

1    .' 
12 
27.1  4 

4  5 
187 
26  I 

72 
18|3 


17'iNonfC  Aprilis 
I8|yni  kal.  Apr. 
19; fdos  Aprilis 

l  iv  non.  A[ir. 

2'xikal.  Apr. 

3!  iv  idus  Apr. 

4  iii  kal.  Apr. 

5  xiv  kal.  Maii 
f.|\u  iitns  Apr. 
7;  vi  kal.  Apr. 
8'xvu  kal.  Maii 
9ii  nnn.  Apr. 

10|ix  kal.  Apr. 

11  i)  iilus  Apr. 

12  Kal.  Aprilis 

15  xn  kal.  Apr. 
|4|  v  iilus  Apr. 
Viiiv  kal.  Apr. 

16  xv  kal.  M.iii 


nn  iilus  Apr. 


IS 


a« 


«*  r,  — 

O          3  -■  - 

«     .2  s  £  2. 

•-      ._  3  3  -~ 

_      —  2  =  o 

«*     S.  w  -_>  u 


iv  kal.  Apr. 

18 

C    tl 

x'iv  kal.  Maii 

l!) 

a 

v  «ius  Apr. 

21 

(J 

ix  kal.  Apr. 

17 

1 

XVIII  k»l.   Maii 

18  o  d 

viii  idus  Apr. 

21 

c 

vu  kal.  Maii. 

21 

ii 

iv  Wus  Apr. 

17 

a 

iv  iion.  Apr. 

20 

s  r 

xkal.  Maii 

»1 

e 

viii  idus  Apr. 

16 

d 

iv  kal.  Apr. 

19 

c 

xiv  kal.  M  ni 

20 

b  a 

1  iii  nou.  Apr. 

16 

8 

Iviu  kal.  Apr. 

18 

f 

xuu  kal.  Maii 

191     c 

iii  kal.  Apr. 

IS  d  c 

{xui  k:il.  Maii 

\m    b 

i 

'=  fi 

c^= 
™  _ 

C    ./> 

_ 

.    o 

i  ° 

&z 

-_3     « 

_■    _ 

s  1 

a° 

—  -1 

Grcitltts  trigesimus  qttartus,  secundum  eumdem 
nysium. 


Dio- 


627 

15! 

0    1 

5| 

!7 

Nonae   Aprilis 

ii  i  1os  Apr. 

21 

b 

628 

111.:. 

18 

VIII  kal.  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

16 

a 

629 

2  23  61 

19 

Idus  Aprilis 

xvi  kal.  YIju 

17 

g 

650 

51  5 

7 

1 

iv  non.  Apr. 

vi  nliii  Apr. 

20 

f  e 

C5I 

4ll4 

1 

-> 

xi  kal.  Apr. 

ix  kai.  Apr. 

16     d 

652 

3 

as 

5 

3 

iv  idns  Apr. 

iii  idus  Apr. 

IS 

c 

655 

t; 

6 

4 

4 

iii  kal.  Apr. 

M  noii.  Apr. 

19 

.  b 

6H 

7 

17 

3 

S 

xiv  kal.  Maii 

vi. i  lul.  Apr. 

20 

a  8 

653 

S 

2:s 

6 

6 

vn  iiius  Apr. 

v  itlus  Apr. 

161      f 

650 

!) 

9 

1 

.7 

vi  kal.  Ai.r. 

ii  ka|.  Apr. 

I8|     e 

657   10 

'20 

2 

8  Xvn  kal.  Maii 

xii  kal.  Maii 

19      d 

658!  1 1 

I 

5 

9  ii  non.  Apr. 

Nous   Apnlis 

ISlc  t> 

639  12 

I2;4 

10: ix  kal.  Apr. 

v  ka|.  Aur. 

18      a 

040' 15 

25  6 

1 1  ii  idus  Apr. 

xn  kal.  Maii 

18       R 

I..I    1', 

47 

13 

Kal.  April:s 

vi  idiia  Apr. 

21       f 

ai-2 

IS 

13 

l 

13 

xii  kal.  Apr. 

u  kal.  Apr. 

17  e  d 

<H3 

1 

'20 

2 

li 

v  iiius  Apr. 

Idiis  Aprilis 

18       c 

644 

2 

6 

i 

IS 

iv  kal.  Apr. 

u  non.  Apr. 

20 1    li 

645 

3 

18 

3 

10 

xv  kal.  Maii 

viu  kai.  Maii 

21 1    a 

1 

S 

a 

a 

a 
-< 

•n 

V 

o 

M 

u 

« 
c- 
M 

in 

a 
S 

t. 
_ 

E 
^: 
c 

_ 
01 

ed 

B 

c 

i 

_. 
n 

«•_3 
.1« 

a 

i 

S  « 

ii 

m_. 
2i 

a  « 

E2 

eo 

a 

9 
— 

a 

o 
Q 

« 

t- 

Circiilus  liitjesiinus  sepiimits,  lecundum  eumdcm 
Diunysium. 

l7!NoiiJB  Aprilis 
IHlvmkal.  Apr. 


Idus  Aprilis 

iv  non.  Apr. 

xi  k  .!.  Apr. 

liv  i.lus  Apr. 
4 { i 1 1  k.il.  Apr. 
Slxiv  kal.  Maii 

6  vii  idus  Apr. 

7  vi  kal.  Apr. 
fijxvu  ka!.  Maii 
9  iii  non.  Apr. 

10  ix  kal.  Apr. 

1 1  iii  idiis  Apr. 

12  Kal.  ApriBa 

13  xii  kal   Apr. 

1 4  v  idus  Apr. 
.'.  1,'i.iv  kal.  Apr. 

i\v  kal.  Mali 


&a 


iv  idus  Apr. 

19 

a 

vii  kal.  Apr. 

13 

.  g 

XVII  kal.  Muii 

10 

f    9 

vn  itlos  Apr. 

19 

d 

i.  kal.  Apr. 

21 

.  c 

iii  i.tus  Apr. 

!  ■> 

h 

in  non.  Apr. 

18 

.{ 

ix  kal.  Maii 

14 

xvni  kal.  Ma  i 

21 

c 

lil  kai.  Apr. 

17 

it 

ui  kal.  Maii 

18 

e  b 

iii  idu«  Apr. 

2t 

i 

vii  kal    Apr. 

16 

>% 

xvu  kai.  Mnii 

17 

t 

vii  idus  Apr 

•20 

e  rl 

x  kal.  Apr. 

10 

c 

ni  idus  Apr. 

16 

b 

iii  non.  Apr. 

19 

a 

|ix  kal.  Maii 

20 

g   I 

S  ^ 

- 

.    o 

c  _ 

•_  a 

C    rfl 

p- 

^  _ 

ao     a 

S  - 

a  s 

_9 

_] 

Circulus  trigesimus  quintvs,  secundum  eumdcm 
Dionysium. 


Circulus  trigesimus  ocluvus,  secundum  ■  eumdem  Dio- 
itysium. 


64l> 

4  0    6  17 

Nona?    Aprilis 

v  irtus  Apr. 

18 

g     f 

/ 

703 

1 

o 

7 

t.7 

Nonae    Aprilis 

vii  idus  Apr. 

16 

e 

647 

5  11  7  18 

viii  kat.  Apr. 

vii  kal.  Apr. 

15      e 

[ 

704 

a 

11 

o 

18 

viii  k.il.  Apr. 

in  kal.  Apr. 

19 

d 

648 

6  22  2  19 

Idus  Apiilh 

XU  kal.  Maii 

21 

d 

\ 

703 

3 

22 

3 

19 

Idus  Apnlis 

mii  knl.  Maii 

20 

c 

649 

7i  3  5 

1  iv  n.in.  Apr. 

Nonae  Aprilis 

17 

o  .» 

I 

70r. 

4 

5 

•■ 

1 

iv  ni.n.  Apr. 

ii  non.  Apr. 

16 

b  » 

650 

8  14  i 

2  xi  kal.  Apr. 

v  kai.  Apr. 

206  a  " 

i-i 

707 

3 

U 

3 

2 

xi  kal.  Apr. 

n  kal.  Apr. 

13 

g 

Oiil 

9 

23  3 

3 

iv  tdus  Apr. 

xv  ka!.  Maii 

31 

g 

oi 

708 

6 

23 

7 

5 

iv  idns  Apr. 

xvii  kal.  Maii 

19 

f 

632 

10 

6  7 

» 

iii  kal.  Apr. 

Kal.  Aprilis 

16 

f 

f 

709 

i 

6 

1 

4 

iii  kal.  Apr. 

ii  kal.  A|>r. 

1!, 

e 

oys 

11 

17  1 

3 

xiv  kal.  Maii 

xi  kal.  Maii 

17 

e 

\ 

710 

8 

17 

2 

S 

xiv  k.il.  Maii 

xii  kal.  Apr. 

16 

d  c 

634 

12 

282 

6 

vii  id.  s  Apr. 

lilus  Aprilis 

20  d  c 

711 

9 

28 

5 

6 

vu  itlus  Apr. 

ii  idns  Apr. 

19 

1> 

683 

13 

9  3 

7 

vi  kal.  Apr. 

iv  kai.  Apr. 

10 

b 

/ 

712 

m 

9 

3 

7 

vi  kal.  Apr. 

iii  iioii.  Apr. 

21 

u 

056 

II 

20  3 

8 

xvii  kal.  Maii 

xv  kal.  Maii 

16 

a 

i 

715 

H 

20 

6 

8 

xvu  kal.  Maii 

xvi  kal.  M  iii 

13 

V. 

0S7 

15 

1  6 

9 

n  non.  Apr. 

v  i.lus  Apr. 

18 

g 

i 

714 

12 

r 

7 

9 

n  non.  Apr. 

vi  idus  Apr. 

18 

f  e 

6?i8 

1 

12  7 

10 

ix  kal   Apr. 

viii  kal.  Apr. 

IS 

t  « 

<r-    1 

713 

15 

12 

i 

10 

ix  kal.  Apr. 

u  kal.  Apr. 

21 

d 

630 

'4 

23  1 

tl 

ii  idus  Apr. 

x viii  kal.  Maii 

16 

d 

fj  I 

716 

li 

25 

3 

11 

ii  idus  A|.r. 

xiii  kal.  Maii 

21 

c 

660 

3 

4  5 

12 

Kal.  Aprilis 

Nonae  Aprilis 

18 

c 

"2  1 

717 

(8 

4 

4 

12 

Kal.  Aprilis 

u  non.  Apr. 

17 

1) 

661 

i 

13  4 

13 

xn  kal.  Apr. 

v  kal.  Apr. 

21 

b 

_  i 

711 

1 

IS 

S 

13 

xukal.  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

20 

•■>  e 

602 

5 

26  S 

tt 

v  idus  Apr. 

vn  iiius  Apr. 

J5  3   g 

~  1 

719 

2 

20 

6 

14 

v  iJtis  Apr. 

xvi  kal.  Maii 

21 

t 

665 

6 

7  6 

IS 

iv  kal.  Apr. 

iv  nnn.  Apr. 

18       f 

721) 

3 

7 

1 

13 

iv  kal.  Apr. 

ii  kd    Apr. 

16 

e 

1.6  i 

7 

18  l 

16 

xv  kii.  Maii 

xi  kal.  Maii 

18|     e 

724 

4 

18 

2 

10 

xv  kal.  Maii 

xu  kaJ.  Mai: 

17 

d 

'S 

1 

o 

a 

a 

a 
•< 

_ 

o 

c 

>_■ 

-I 

Q, 

C 
QJ 

»1 

o     u 
™    S 

_ 
S 

U 

H 

sz 

.'_  i 

O  -Jt 

il 

a  u 

"_ 
■c 

■z 
1- 

3 

o 
Q 

_ 
-5 

'5 
S 

o 

a 

'3 

a 
<  . 

_0 

i 
s 
3 
—  1 

_ 

c 

B 

3 
J 

•n 

aj 
u. 
n 

a 
(J 

i 

5-2 

a  - 

1.1 

V 

Q 

i 

'<=  B 
'"  sz 
e  o 

O  >n 

Q_: 

S| 

Qu 

"3 

T. 

71 

S 

o 

a 

n 

8r>9        BKO.f:  VF.NKKABIMS  OPP.  PAIIS  L  SF.CT.  II.  —  DIDASCALH.A  SI'UMA   KT  DUMA. 


840 


Ctrculus  hnjesimus   noitus,   tscuiidnm  eumdem  Dio-  \ 
nusiuin. 


Circutus  quadrngesimits  tecitndut,  ucundum 
eumdem  Diongtium. 


i 


s 


Tll 

«0 

3 

17 

Nona»   Aprilis 

123 

II  1 1 

1 

18 

uii  k:ii.  A|.r. 

1t, 

7!22 

« 

IS 

Illlll)  ApllllS 

7x3 

8      S 

7 

1 

iv  iioii.  Apr. 

798 

9  li 

1 

1 

vi  lctl.  A|.r. 

727 

10  13 

2 

3 

|.    I.l   .s   A|||  . 

728 

11     ti 

1 

4 

iii  kal.  Apr. 

7*9 

11  17 

II 

3 

xiv  i-iil    M.ii 

730 

13  18 

8 

G 

vii  iilus  \|  r. 

731 

II    ^ 

7 

7 

vi  k.i|.  Apr. 

751 

13!20 

j 

K 

xvn  ka!    Muu 

733 

M  l 

S 

fl 

ii  uon.  Apr. 

734 

1  12  4 

10 

ix  kal.  Apr. 

758 

3  25!5 

II 

ii  idus  \i  -. 

736 

4    4  7 

II 

tial    ApliliS 

757 

s!is'i 

13 

XII  k:il.  Apr. 

738 

w  :\  . 

li 

v  i.lus  Apr. 

739 

7    7,3 

15 

iv  kal.  Apr. 

740 

8JI8  S 

10 

xv  kal.Mali 

~           »  -      •  A 

■                       a.     <6               n 

B      2        c   S           g.* 

Q       o    aj    £  —             *•  -2 

■3    3    : 

3 

u 

■5  3 

n  i«-,tia  Apr. 
v  kal.  kir, 
xvi  kal.  Mni 
vi  uliis  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
Idus  Aprills 
li  iinii.  Apr. 
viu  kll,  Mtii 
v  nius  Apr. 
Kal.  Aprilis 
vii  kal .  M-iii 
N-  ■■■  -  -  Apnlis 
v  kal.  Apr. 
xv  k.il.  Mi.t 
vi  i.liis  Apr. 
vni  kal.  Apr. 
filus  Apnlis 
Nonsi  Aprilis 
vui  kal.  Maii 


§s 


770 

.> 

0 

( 

780 

3 

II 

6 

7SI 

i 

11 

7 

7*2 

II 

8 

1 

7H3 

1 

u 

> 

781 

7 

13 

1 

7x3 

8 

8 

8 

78(5 

9 

17 

0 

787 

m 

.:* 

7 

788 

ii 

0 

| 

78'J 

I-' 

M 

-i 

700 

13 

1 

4 

791 

ii 

1." 

S 

791 

13 

13 

7 

79S 

1 

4 

1 

701 

1  18 

2 

705 

3  21! 

3 

706 

4    7 

8 

797 

S 

18 

6 

I7|Nmub  Aprilis 

n  vii.  kal   Apr. 
I»  lilus  Apiilis 
I  iv  iioii.  Apr. 
2|nkal.  Apr. 
5  W  Irliii  Apr. 
i'm  k  ii   Apr. 
oi  xiv  kal.  Mail 
viii  iilus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Mati 
n  iidii.  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
ii  iilus  Anr. 
I.'  k.il.  Aprilis 
1.3  xii  kal.  Apr. 
tllv  iilus  A|  r. 

15  IV  K.il.    \i  r. 

16  xv  kal.  Maii 


-  a 


■=       •! 


£  W  C  O" 


II 


■2  tt  e  a 

T3      *S     C     « 


«   3 


vi  Idus  Apr. 
vn  kal.  Apr. 
xvn  kal.  Mail 
vii  i.iiin  Apr. 
i  kal.  Apr. 
in  uliis  Apr. 
iii  non.  Apr. 
ix  kal.  Maii 
vi  i.iiis  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Hall 
iii  iilus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 

XVII  k:il    Mnii 
vi  nlus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
ii  nliis  Apr. 
in  non.  Apr. 
ii  kal.  Maii 


=  8 

a  ° 


t 

K 

r 

.•  d 
e 
h 
I 

« 
d 
c 

b  a 
K 
I 
o 

ii  r) 
b 
a 
g 


a 

i  a 

•V3     t 
S      £ 


Circulut  quadragetimus ,  secundum   eumdem 
Dionysium. 


Circutus  quadragesinius  lcrtiut,  secundum  eumdem 
Diomjsium. 


7H 

0 

0 

6 

742 

10 

II 

7 

745 

11 

22 

1 

3  1 

744112 

." 

s 

713  13  II 

1 

C  i 

71» 

U 

?5  5 

747 

13 

6 

ll 

748 

I 

17 

1 

,  749 

1 

2s 

-. 

730 

3 

9 

8 

751 

4 

M 

i 

1 

732 

8 

1 

6 

-7 

733 

6 

11 

7 

l!  i 
3  ( 

75  i 

7 

23 

1 

f ' 

7S5 

8 

1 

2 

~  i 

7SS8 

9 

18 

i 

757 

lil 

26 

S 

758 

11 

7 

6 

•  759 

19 

ks 

7 

Nonne  Aprilis 
Mil  kal.  Apr. 
Idiis  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
xi  kal,  Apr. 
iv  idiis  Apr. 
iil  k:d.  Apr. 
Sixiv  kal.  M:ni 

6  vii  idus  Apr. 

7  vi  kal.  Apr. 

8  vvukal.  Maii 

9  i:  non.  Apr. 
(Oiix  kai.  A|ir. 


idus  Apr. 
kil.  Aprilis 
xi  kal.  Apr. 
v  iilus  Apr. 
iv  kal.  Apr, 
,xv  kal.  Maii 


I 


=  25- 

w     v     t>   i2 

1&3& 


v   idusApr. 
Ka>.  Aprilis 
xviu  kal.  M  ni 
Noux  Aprilis 
v  kal.  Apr. 
xv  kal   Maii 
iv  non.  Apr. 
xi  kai.  Air. 
Idus  Apnlis 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kat.  M    i 
v  idua  Apr. 
viii  lcal.  Apr. 
svni  lal.  M  :n 
VIII  '.Jiis  Apr. 
V  lul,  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iv  iioii.  Apr. 
s  kal.  Maii 

."?  n 


118 
W 
13 

17 
10 

II 

17! 
171 
20  i 

'■ 

191 

:■•.' 
ieie 

19 1 

« 
131 

19 


fe 
d 
c 
b 

»  « 
f 
e 
d 

c  b 
a 


O 


(  L.  g 

d 
c 

b      I 
a 
f 


798 

6 

0 

7: 

799 

7  llllll 

800 

8  2213 

801 

9]  3  ( 

802 

I0|lij5! 

803 

11  25  61 

804 

12,  6  ll 

805 

13:17  2i 

SOfi 

U|28l3| 

807 

15   9  4 

8i'8 

i  20:«! 

809 

2 

17 

810 

3 

12  1 

hli 

4  23 

1 

812 

S    4 

l 

813 

6  15 

5 

8U 

7  2C 

rt 

815 

8    7|7i 

816 

9 

IS 

1| 

il7|Nona?  Apnlis 
118  vin  kal.  Apr. 
|I9  tdus  Aprilis 

t|iv  uon.  Apr. 

2jxi  kal.  Apr. 

3  iv  iJus  Apr. 

i  i.i  kal.  Apr. 

5  xiv  kai.  Maii 

ti  vii  idns  Apr. 

7  vi  kai.  Apr. 

S!w:ikal  1UU 
,  9  ii  iion.  Apr. 
10  ix  kd.  Apr. 
;  ( 1 1  n  Uius  Apr. 
!l2iKal  Apnlis 
13:  xii  kal.  Apr. 
[  14|  »  i  lus  Apr. 
1 15  iv  kal.  Apr. 
i  161  xv  kal.  Maii 


e 

o 

a 


c    ^ 
U   -J 


S 

U 

c 


e  a  s  — 


vi  idus  Apr. 

ii  kal.  Apr. 

xnkal.  Maii 

ii  iioii.  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

i*l  kal.  Maii 

i  kal.  Air. 

xii  kal.  Mjii 

ii  idus  Apr. 

n  kal.  Apr. 
■  xin  kal    Uaii 
jvi  idns  Apr. 
!  ii  ka!.  Apr. 
1  luua  Apriltt 

ii  non.  Apr. 

tii  kal.  Apr. 

xvi  kal.  Maii 

Kal.  Aprihs. 

xu  kal.  Maii 


a  9) 

m 

£3 


17 


r  e 


1,1 

d 

10 

c 

18 

b 

19 

•  P 

20 

r 

18 

o 

16 

(I 

19 

C   ll 

15 

■ 

13 

9 

IX 

r 

21 

e  il 

13 

a 

17 

b 

i.i 

• 

21 

k  r 

17 

• 

1- 

J 

(.'iriii  nt  qnadragesiiniis  primus,  secitndum  tumdtm 
Dionysium. 

2jl7|Non:e  Apnlis 
viii  ka!   Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  iioii.  A|ir. 
XI  k:il.  Apr. 
iv  Idus  Apr. 
ni  kal.  Apr. 
x  v  kal.  .ll.iii 
vii  idus  Apr. 
vi  k:d.  A:r. 
xvu  kal.  V  iii 
■i  II. iii.  A|n'. 
ix  kaj,  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  k:d.  Al  i . 
w  kaJ.Mali 


Circutut  quadragetimus  qitartus,  ttcundum  eumdem 
Diomjtium. 


7ii0 

13 

0 

3 

17 

761 

U 

II 

3|t8 

762 

15 

22 

l  19 

763 

1 

3 

'i 

1 

76i 

2 

11 

7 

2 

763 

3 

15 

1 

7_> 

766 

4 

6 

■2 

4 

767 

5il7 

3 

5 

7(* 

«Il8 

8 

6 

769 

7    9 

6 

7 

77U 

8  20 

" 

8 

771 

9l    t 

1 

9 

772 

10il2 

'. 

iii 

775 

11  23 

4 

II 

774 

12    4 

5 

11 

773 

13  13 

e 

13 

778114118  1  1» 

777llS|  7|2  15 

77»)   |||H!3:ii. 

•—                                   "        A 

13                         l       Z 

11       S  3 

o    . !  £  t  J 

'5 

| 

! 

- 

" 

viii  iclus  Anr. 

13 

d 

iv  k:il.  ,\'.r. 

ts 

c 

xiv  kal.  Ma  i 

19 

b  a 

iii  iion.  Apr. 

18 

K 

vui  kal.  Apr. 

17 

xvmkal.  Maii 

18 

u 

viii  iJiis  Apr. 

11 

d  e 

vin   kal,  Mail 

13 

ti 

iv  Idua  Apr. 

i7 

a 

iv  iioii.  A|>r. 

20 

K 

t.  k.l    Maii 

21 

f  e 

vii  idus  Apr. 

17 

d 

IV  kal.  Apr. 

19 

c 

xiv  kal.  M  'ii 

•i,\ 

b 

iii  ii. 'ii.  Apr. 

16 

a  K 

vii  kal.  ur, 

19 

f 

vvui  k.i    Hali 

1  ' 

« 

iii  kal,  Apr 
xiu  kal.  Mali 

13 

il 

16 

c  b 

i    . 

3 

'- *: 

IS 

73 
1 

o  i 


817(10 

818  II 

819  12 

820113 
821 !  1 1 
824H5 


8» 
821 
893 
820 
817 

828 

820 1  7 

830  8 
831 1  9 

831  10 

833  II 

834  18 
83:.,  15 

I       i 
&      1 


01317 
1 1  4;  is 

-v  •;  iii 

57    1 

Uili   2 

181     3 

6  3    4 

17  5    5 

js  I     G 

9  7    7 

2o  I 


^    ia 


3  2 


13  9 
1214  10 
23  5  II 

10  II 
18 II  13 
W  .   II 

7  3  15, 
I8ll|16| 

ii 

N    -  ^ 

?  li 

.*  ~.  ^ 

il'.  u 


>'on®  Aprilis 
vii  k  I.  Ai.r 
Idus  Aprilis 
.V  nort  Apr. 

VI  k:d.  Apr. 
iv  ;dus  Apr. 
ii:  kal.  \jr. 
vii   k..l.  !\Hii 
iii  idas  A|.r. 
\i  kal.  Air, 
w  .  tal    Maii 
ii  iii. n   Apr. 
n  kjl.   \pr 
i  tdus  Apr. 
Kal.  A|  riiis 
Mi  (al    Apr. 
v  iiios  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  '.:.:.! 


II 


[n  iJus  Apr. 
.v  kal.  Apr. 
|  xv  kal.  Maii 

vi  kius  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

I ■!..«  Aprilis 
JNonao  Aprills 

VIII    k  il       M.:i 

jvi  ious  Apr. 
Kji.  Aprilia 
vi  kal.  Maii 
.Vnit-  Aprilis 
v  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
iv  iioii.  Apr. 

iv  kal  AjVi 

illlis    \|.l  illS 

N  .  ta    \pnlis 
xiv  kal.  Mail 

u 

1] 

ll 


21!  e 
17  b  a 
I»     I 

20     r 

16  e 

17  il  c 
20      I. 

16 

1  ' 


r! 

d 
c 

l> 

( 
e 
d 

5  I 
a 


i 


|j 


8U 


tiFCF.MNOVENALES  CIRCULI. 


nu 


Circuiut  quadragesimits   quiiilut,  secunditm  eumiem  A    Circuhs  quadragesimus  oclavus,  secundum  eumdem 
Dionysium.  Dionysium. 


856 

837 

838 

839 

840 

841 

812 

843 

841 

845 

846 

847 

843 

8i9 

830 

831 

832 

865 

834 


0 

II 

ij 

5 
14 

!3 

6 
17 
28 

9 
20 

-* 

23  1 
42 
15 


17 
18 
19 

t 

2 
3 
4 
5 
6 
7 

•I 

10 
II 
15 
13 
14 
15 

16 


Nonai    Aprilis 
vi  i  kal.  Apr. 
Uus  Aprilis 
iv  uon.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Anr. 
xiv  kal    M j  i 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvil  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 

ix  kal.  Apr. 
II  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
Ml  kal.  Apr. 
U  iJus  Apr. 
iv  kai.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


6  v 

o  = 

0  S 

1  I 

<  a 


S   S_ 

s-s  g, 


v  i.lus  Apr. 
hal    Apnl.s. 
xviii  kal.  Maii 
viii  idus  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xv  lcal.  Mati 
iv  non.  Apr. 
x  kal.  Maii 
IJus  Afnlis 
iv  kal.  Apr. 
xiv  knl.  Maii 
v  idus  Apr. 
viii  k.il  Apr. 
(ix  kat.  Maii 
viii  idus  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iv  nun.  Apr. 
x  k  I.  Maii 

i 

'5  — 

1-8 

n 
n 


14 

i\ 

IS 

ia 

20 

51 

17 

1«, 

20 

16 

17 

10 

LB 

16 

19  id 

13 

lt> 

IN 

19 


893 

II 

0    7|!7| 

894 

12 

11 

1  18 

813 

13 

22 

»19 

896 

14 

3 

1    1! 

897 

18 

li 

S    3 

898 

1 

'25  C    5 

899 

2 

fi  7     4 

9011 

t 

17 

i  a 

301 

1 

28  3    6! 

902 

9 

1    ? 

903 

6 

20 

5    8 

904 

- 
i 

1 

1    9! 

905 

8 

12 

10; 

aor> 

9 

23 

2  11 

907 

10 

4 

5!l2 

9US 

11 

13 

5'13 

909 

12 

K 

5'U1 

910 

13 

7 

7  Ibi 

911 

ti 

18 

lllu 

Nc.n.T    Aprilis 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Apnlis 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
111  k.il.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
\i  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
11  non.  Apr. 
i\  kal.  Apr. 
11  i.lns  Apr. 
Kal.  Apnlis. 
xii  kal.  Apr. 
v  ilus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kai.  Maii 


a     B 


s  <D  =  3 

o  5  .   g  = 

a  .2  s  §  _ 

•=  «  —  u  _■ 

_  1=  «   =  u 

=  ^  o.  5  •- 

<  .IIUU 


vi  idus  Apr. 
11  kal.  Apr. 
xii  kal.  Maii 
11  non.  Apr. 
m  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
Kal.  Aprilis 
xii  hal.  Maii 
11  idus  Apr. 
kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
11  kal.  Apr. 
Idus  Apnlis 
Nonae  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
Kal.  Aprilis 
xi  kal.  Maii 

_  8 

=  a 

o  f. 

UJ  i* 


ITi      f 

20  e  d 

211     c 
161     b 

19       a 


g    I 


c 
b  a 

g 

f 
e 
d  c 
b 
a 

ff 
d 


.-    e 

=5   a 


.3  S 

3 


Circulus  quadrogesimus  sextus,  secundum  eumdem 
Dionysium. 


Circiilits  quadragesiintts  notlttM,  fcundum  euntdem 
Diomjsium. 


3 
I 

5 
C 
7 
8 
9 

10 
863  t 
804  12 
863  13 

866  1 

867  1 


833 

856 

.    1 

857 

u. 

— 

858 

9  l 

839 

bi 

860 

~    l 

861 

862 

0  II 

113 

4 


869 
870 
871 

872 
873 


11 

5 
14 
23 

6 
17 
28 

9 
20  7 

1 

12]  "2 
23 


!7iNon:e  Aprilis 

18  vnl  kal.  Ai.r. 

19  Idiis  Aprilis 

1  iv  non.  Apr. 

2  xi  kal.  Apr. 
3,  iv  i  lus  Apr. 
«Imkal.  Apr. 
5.  mv  kat. ataii 
6  vii  idus  Apr. 
7)  vt  kal.  Apr. 

8;  xvii  kal.  Maii 
9|ii  uon.  Apr. 

lo|ix  kal.  Apr. 

lllu  idus  Apr. 

12  Kal.  Apnlis 

15  xnkal.  Apr. 

14  v  idus  Apr. 

ISivkal.  Apr. 

16|xvkal.  Maii 


S 
o 

a 


5  s  =  - 
00«=: 

—  5  =  - 


1« 


vin  iJus  A | r. 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal  Maii 
111  nou.  Apr. 
vn  kiil.  Apr. 
• v;:'.  kal.  Maii 
viii  Idus  Apr. 
xai  kal.  Maii 
111  idus  Apr. 
tv  oon.  Apr. 
x  kai.  Maii 
vn  idus  Apr. 
iit  kat.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
ui  iioa.  Apr. 
vii  kal  Apr. 
xvii  kal.  M.Oi 
111  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Maii 
•i  . 

Is 

SS 

c  a 


16  d 

18|  u 
19  b 
lia  g 
181 
18 
21 1 
15  c 
18 

20: 

21 

17  e 
20 


I 
e 
d 
b 
a 

■f 

d 

20  b 
16  a 
I9'g   f 

201     e 

15  d 

16  e 

s* 

■V     et 


-i    -1 


912 
S15 
914 

915 
916 
917, 
9I8l 
919 
920 
921 
922 
923 
9-24 
923 
926 
927 
928 
929 
,  930 


13  0  13 
l!ll|4 

2  22|5 

3  3  6 

4  141 
S5B2 
6|  63 
71174 
8,28;6l 
9    9  7 

10,20  1 
11  112 
12|l2l4 
1312315 

14  46 
I3II3I7 

l|2ii|2 
2    715115 
3'18i4116 


17 

18 

19 
1 
2 
3! 

I 

6 

7 
8 
0 
10 
1! 
12 
15 
11 


Nona,'  Aprilis 
vui  kal.  Apr. 
IJns  Aprihs 
iv  non.  Apr. 
xi  kol.  Apr. 
iv  idiis  Apr. 
111  kal.  Apr. 
xiv  kai.  Ma.i 
vii  idus  Apr. 
vi  kai.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
11  n  1.11  Apr. 
ix  kal.  A;  r. 
11  idus  Apr. 
Kal.  Apiilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Air. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal  Maii. 


o  o 


=  s  =- 


—    U    •-.    i^ 


11  idus  Apr. 

jv  kal.  Apr. 
xv  kal.  M.ni 

!v  idus  Apr. 

i ix  kal.  Apr. 
I  '11.  Afiiiis 
Nonse  Aprilis 
vii  idus  Maii 
v  iilus  Atr. 
Kal.  AprJis. 
xi  kal.  Maii 
viii  idus  Apr. 
v  kal.  Air. 
xv  kal.  Maii 
iv  non.  Apr. 
viii  kat.  Apr. 
Idus  Aprilis 
Xuia?  April.s 
xiv  kal   Maii 


s-8 

O   « 


M 

c 

16 

li 

18 

»  « 

21 

f 

li> 

e 

17 

il 

2 1 

c  l. 

21 

a 

15 

g 

10 

r 

-20 

c  d 

ie 

c 

IK 

b 

19 

a 

13 

g  t 

18 

c 

18 

d 

29 

e 

15 

b  a 

15 


■35 

1-1 


Circulus  quadragesimus  septimvs,  secundum  eumdem 
Dionytimn. 


Circulus  Quinquagesimus,  sceundtm  etimdcm 
Dionysinm. 


874 
875 
876 

877 


81 


878  11 


879 
880 
881 
882 
880 
884 
885 
886 
887 
888 
8S9 
890 
891 
892 


0  |4;l7!Noriae  Aprilis   111  idus  Aui. 


11  5  18  vtii  kal.  Apr. 

22  7  I9jldus  Aprilis 
3  1    I  n  1100.  Apr. 

14  2  2  xi  kal.  Apr. 
23|3    5|iv  idus  Apr. 

6  5  4im  kal.  Apr. 
17  6!  Sxivkal.  Maii 
28  7i  6lvn  idus  Apr. 

9lll  7|vi  kal.  Apr. 
20;3|  8  xvii  kal.  Maii 

I  4  9  11  n-jii.  Apr. 
12|5  10  ivkal.  Apr. 

23  6111  u  idusApr. 
6l  4  1112  Kal.  Aprilis 
7iW  2  15  xii  kal.  Apr. 
8  26  5  Ujv  idosApr. 
91  7  4  15itvkai.  Apr. 

1011816,16'tvkal.Maii 


vi  kal.  Apr 
xvu  kal.  Maii 
vii  Idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
11  idns  Apr. 
iri  noo.  Apr. 
ix  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 

II  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Maii 

III  idus  Apr. 
I  vi  kal.  Apr. 

xvi  kal.  Maii 
ritidus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
11  iciiis  Apr. 
11  uoo.  Apr. 
Iix  kal.  Maii 


= 

1 
3 

oo           *;    t. 

_  «I- 

n  s 

°2 

3 

a 
< 

Indic 
Epac 
Cooc 
Cycli 

0  S 

a 

ii 

Patrol. 

XC. 

o  a 

Ef 
e 

d  c  1 
b  ' 

a 

ff 
d 

c 
b 

8gf 

e 

d 
c  b 

a 

B 

E 
o 

a 


931 

4 

0 

S 

17 

Nonaa   April  s 

iv  idus  Apr. 

19 

g 

952 

5 

11 

7 

18 

viii  kal.  Apr. 

Kal.  Aprilis 

"21 

t 

935 

6 

22 

1 

19 

Idus  Aprilis 

x vi ti  kal.  Maii 

15 

e 

934 

7 

3 

2 

1 

iv  doo.  Apr. 

viii  idus  Apr. 

17 

d  c 

955 

8 

14 

3 

2 

xt  kal.  Apr. 

iv  ka).  Apr. 

21 

b 

936 

9 

25 

5 

3 

iv  idus  Apr. 

xvkal.  Maii 

21 

a 

957 

10 

G 

6 

4 

11]  kal.  Apr. 

ivoon.  Apr. 

17 

g 

938 

11 

17 

7 

5 

xiv  kal.  Maii 

x  kal.  Maii 

18 

f  e 

939 

12 

28 

1 

6 

vit  idus  Apr. 

xviii  kal.  Maii 

21 

d 

940 

13 

9 

3 

7 

vi  kal.  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

16 

c 

941  14 

20 

4 

8 

xvii  kal.  Maii 

xiv  kal.  Maii 

17 

b 

942 

15 

1 

5    9 

11  riou.  Apr. 

iv  idus  Apr. 

20 

a-g 

943 

1 

12 

6110 

ix  kal.  Apr. 

vii  kal.  Aor. 
xvm  kal.  Maii 

16 

f 

944 

2 

23 

lill 

11  idus  Apr. 

16 

e 

945 

a 

+12112 

Kal.  Aprilis 

viii  idus  Apr. 

17 

d 

946    4 

15|3|13 

xii  kal.  Apr. 

xi  kal.  Apr. 

13 

c  b 

947 

5 

26 

4  14 

v  idus  Apr. 

ut  idns  Apr. 

16 

a 

948 

6 

7 

6  15 

iv  kal.  Apr. 

iv  non.  Apr. 

18 

g 

949 

7 

18 

7)  16 

xv  kal.  Maii 

x  kal.  Maii 

!9 

f 

-                         V    4>                n      . 

■ 

—  s         ._  § 

°    1  5  _  —        i-" 

•=_             _  £ 

a£       _  e 

'c 

cs 

•< 

c 

_ 

— . 

B 

5 

U 

-5 

Q 

k  _ 
_  g 

Q« 

9 
_ 

i 

27 


(Uo        IIKD.K  VKNKUAIHLIS  OI'l'.  PAIUS  I.  SKCT.  II  —  DIIUSCALKIA  SPIIUIA    KT  DUHIA. 


«4« 


Circutus  quinquitgeHinus  primus, 
Dtontjtiitm. 


secundum  eitmiem    A    Circttlus  quinquagetimits  qitartiu,  secuntlum  ewudcm 

Dioitystum. 


B30 

B 

0 

I 

17 

\..|i:r    Aprllis 

vii  idus   Apr. 

171 

e  d 

,  1(107 

s 

0 

2 

17 

.\nii:i'  Aprilis. 

vni  idus  Apr. 

u 

e 

931 

9 

M 

1 

18 

vin  k.il .  Apr. 

iii  kjl.  Apr. 

19 

c 

1008 

I. 

11 

1 

18 

viii  kal   Apr. 

v  kal.  Apr. 

17 

l> 

95) 

10 

1) 

i 

19 

Iilus  Aprilis 

xiv  kal.  Maii 

IS 

i> 

1009 

7 

ll 

'., 

i" 

Iilus  Apnln. 

xv  kal.  Mttl. 

IS 

i 

933 

11 

s 

3 

1 

iv  ii.ni.  Apr. 

iii  iioii.  Apr. 

i:i 

■ 

ti 

i  ii  i  -i 

8 

"s 

li 

1 

iv  iii  m    Api . 

v  idiis  Apr. 

.! 

8  ' 

934 

11 

u 

B 

_> 

xi  lul.  Apr. 

vn  kil.  Apr. 

17 

8  >' 

t_ 

c 

i  iou 

9 

u 

7 

| 

xi  kal    Apr. 

viii  lovli  Apr. 

17 

e 

0.3 

1 . 

r, 

7 

s 

iv  IdlU  Apr. 

xvii  kil.  Maii 

19 

e 

11112 

10 

2'i 

_^ 

r> 

iv  nlus  Apr. 

I.lus  Apr.lis. 

17 

d 

936  1  4 

6 

I 

4 

iii  kal.  Apr. 

viii  idus  Apr. 

II 

d 

1013 

II 

6 

3 

4 

iii  kal.  Apr. 

\nii:i.  Aprilis. 

20 

c 

957 

1.. 

17 

i 

5 

nv  kal.  M.ui 

xiii  kal.  Maii. 

ig 

c 

v  1014 

12 

17 

4 

3 

xiv  kal  M.iii. 

vii  kal.  Maii. 

21  li  a 

938 

1 

H 

t 

6 

vu  idus  Apr. 

iii  idus  Apr. 

18 

t>  a 

M0U 

13 

18 

5 

6 

vii  idus  Apr. 

iv  i.liis  Apr. 

n     k 

939 

2 

9 

5 

7 

vi  kal.  Apr. 

iii  non.  Apr. 

II 

g 

1016 

II 

9 

7 

7 

vi  kal.  Apr. 

Kal.  Apnlis. 

19       f 

ntio 

3 

•20 

7 

B 

xvn  kul.  Maii 

X  k  il.    M  Hl 

li 

f 

,1017 

l.i 

20|l 

8 

xvii  kal.  Apr. 

n  kal.  Maii. 

ii)\    o 

90 1 

4 

1 

1 

'i 

ii  non.  Apr. 

vii  idus  Apr, 

17 

e 

1018 

1 

12 

9  n  imu    \i.i 

vill  idus  Apr. 

lOid  e 

962 

II 

11 

2 

10 

i\  k.d   Apr. 

iii  kal.  Apr. 

Sl 

d  c 

5 

11019 

2 

12  3 

10 

ix  k.il.  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

19 

b 

963 

6 

13 

5 

II 

ii  idus  Apr. 

xiii  kal.  M..ii 

ai 

1) 

_ 

'  1030 

3 

13 

3 

11 

n  Idus  Apr. 

xv  kal.  Maii. 

19 

a 

96 1 

7 

4 

5 

12 

K.il.  Apnlis 

iii  iion.  Apr. 

16 

a 

Q 

llO-l 

1 

1 

6 

12 

K»l,  Apritis. 

iv  non.  Apr. 

13 

« 

965 

8 

18 

6 

IS 

xu  kal.  Apr. 

VII  k.d    A|-r 

IS 

g 

SS 

1  102-2 

0 

l;i 

7 

17 

xii  kal   Apr. 

viii  kal.  Apr. 

18 

f  e 

906 

8 

20 

7 1 1 1 

v  idiH  Apr. 

xvii  kal.  Maii 

211 

f    6 

1013 

0 

16 

1 

u 

v  idus  Apr. 

xvuikal.  Maii 

iii 

d 

907  10 

7jl]15 

iv  kal.  Apr. 

ju  kal.  Apr. 

16 

d 

lOii 

7 

7 

3 

l  ,'iv  kal.  Apr. 

Non.e  Aprilis. 
mv  kal.  Maii. 

11 

1! 

968JU 

wdUo 

xv  kal.  M.iii 

1X1)1  k:il.  M:u 

10 

c 

\  1023 

8 

IS 

i 

16  xv  k:.l.  Maii. 

15 

1) 

-  <y 

.    3 

B 

•£                     m    _              t\ 

2                 _    B           „ 

'=  9i 

e 

=       c        ?,    2            c-« 
Q     i|E.S           2-__ 

._     —    3 

fil 

i: 

S       _          B    =                _ 
Q      .2    g    fc  2=            »22 

71     —     O                         — 

1| 

a  §  f  i  f      1 2 

-      _:    a.  3    _.            _ 

-  9 

-  - 

•s      w    -    _  _:           _:  n 
g     =5    9    a  ~           g* 

S_ 

c     _• 
o     _ 

■« 

aa 

_S 

w 

Q 

g° 

-i 

< 

-_ 

_J 

_ 

w 

c 

a  a 

-J 

-4 

Circulus  quiuqsagetitnm secmdus, 
Dionysium. 

17  Non*    Aprilis 


secundum  eumiem 


•a 
_j 

O  i 


901 

97 

971 

972 

973 

974 

975 

97« 

977 

978 

97J 

980 

1)81 

982 

985 

981 

985 

986 

987 


_ 
o 
Q 


1210 
13  II 

U  22 

l.i    3 


1 

2 

u 

25 

3    < 

4 

17 

5 

28 

6 

9 

7 

10 

8 

1 

9 

12 

lii 

21 

II 

1 

11 

15 

13 

16 

14 

7 

u 

18 

viii  kal.  Apr. 
Idus  Apr. 
iv  iioii.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  M  .ii 
vii  idus  Apr. 
vi  kul.  Apr. 
IVH  kal.  Maii 
n  iioii.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
n  idus  Apr. 
Kul.  Apr  lis 
XII  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


24C3 


n    — •    _ 


«_: 


iii  idus  Apr. 
vikal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
vn  idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
n  idus  Apr. 
ii  non.  Apr 
ix  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
II  kai.  Apr. 
xn kal.  M  iii 
iii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xm  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
ii  uod.  Apr. 
viii  kal.  M.di 


£  S 


a  e 
f 
e 

ii 
i) 

a 

B 
f 

e  d 
c 

.( 

a 

f 

0 

d 
c 
a 
I 


Circuliis  quinqttagethnut  qnintus,  secundum  eumdem 
Dionysium. 

17 
18 
19 


_> , 

O  i 


1026 

9  0    5 

1027 

10  11  6 

1028 

11  22  1 

1029 

12    32 

1050 

13  U  3 

1031 

11  23  4 

1032 

15    66 

Iu53 

1  17  7 

1054 

2  28  1 

1035 

3|  9  2 

1030 

4  20  4 

103" 

5    1  5 

Is58 

6  126 

1039 

7,23  7 

1040 

8j  4  2 

1011 

9  15  3 

101 

10  26  4 

1013 

Itj  7  5 

.1044 

12:187 

•-  £-1 


_=         "°  _      — 

S       «  a    „ 

c       e  oj    c 

q  i  4  t  j 

_*    22    _ 
■a      .__-_: 

I-gi.il 

■<     S  :_  «3  o 


N'ona3   Apiilis 

iii  i.lus  Apr. 

l!) 

* . 

viii  k.l.  Apr. 

vii  kal. .  Apr. 

13 

f 

Idus  Apnlis 

x v iii  kal.  Apr. 

15 

e 

iv  iii.ii.  Apr. 

viii  idus  Apr.- 

18 

d 

xi  kal.  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

II 

c  b 

iv  idus  Apr. 

iii  i  ius  Apr. 

13 

a 

iii  kal.  Apr. 

iv  non.  Apr. 

17 

8 

xiv  kal    Mjn 

x  kul.  Ma>i 

ls 

f 

vii  i.lus  A;<r. 

xviii  kal.  Maii 

2! 

ed 

vi  kal.  Apr. 

i:i  kal.  Apr. 

17 

c 

xvu  k  il.  Muii 

xiv  kal    M.iii 

17 

b 

ii  ooa.  Apr. 

iv  i  iiis  Apr. 

20 

a 

ix  kal.  Apr. 

vii  kal.  Apr. 

1« 

R    I 

ii  idus  Apr. 

xvii  ka!.  M.ui 

17 

e 

K-jI   Aprilis 

viii  idus  Apr. 

19 

d 

xn  kal.  Apr. 

xi  kal.  Apr. 

15 

c 

v  idus  Apr. 

ni  idus  Apr. 

16 

b  a 

iv  kal.  Apr. 

xiii  idus  A  i  ir . 

19 

8 

xvkal.  Maii 

x  kal.  Maii 

19 

f 

i 

B 

H 

11 

•o    " 

e 

»_! 

S    2 

-- 
_: 

_  _ 

J  n 

O 

o  u 

-: 

Circulus  quiiiqnagesitms  lerliut,  tecundnm  eumdem 
Dionysiitm. 


Circuliit  auiiKjuagesimiit  sextus,  secvndum  eumd»m 
Dionysium. 


988 
9S9 
9!)0 
991 
9:12 
993 
994 
995 
99« 
997 
9: '8 
999 

'  I0UO 
lo. I 

11002 
1003 

'  1004 
1003 

1 1006 


II  0 

2  11 

3  22 


4  18 


Nonne  Aprilis 
vin  kal.  Apr 
Idus  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  A|  r. 
xiv  kal.  M.  ii 
vii  idus  V,  i . 
vi  kal  Apr. 
8|xvukal.  Maii 
9  ii  oon.  Apr. 

10  ix  kal.   \.  r 

11  ii  idus  Apr. 

12  Kal.  Apnlis 

13  xn  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  k.ii.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


a        «B  _    _ 

_  S 1  f  _ 

1      1  w  S   _ 


i  idus  Apr. 
ukal.  Apr. 
xii  kal.  Maii 
Nonas  Aprilis 
vi  kal.  Apr. 
xvi  _•>,  Maii 
Kal.  Aprilis 
xi  kal.  Maii 
ii  ulus  Apr. 
v  kal.  Apr. 
XV  kal.  Ma;i 
v  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
Idus  Aprtlis 
Niiu.v  Aprilis 
v  kal    Apr. 
xvi  kal.  Maii 
Kal.  Aprilis 
xi  kal.  Mjii 


_  H 
1_ 

o_ 


17 
20 
21 
17 
19 
20 
16 
10 

19 

r. 
li. 

1!) 
II 

u 

I9|c 
21 
21      B 

17  f 

18  cd 

._     S 
_    & 


D  -mi 

C  I 


&' 


q3 


1045 

13 

0 

H17 

1016 

U 

11 

2  18 

1047 

li, 

'2 

3119 

1018 

1 

3 

5    1 

1049 

2 

li 

6    2 

1030 

3 

13 

7    3 

1051 

4 

6 

•    * 

1032 

5 

17 

3    5 

1053 

6 

28 

4    6 

1031 

7 

9 

;i   7 

1055 

8 

M 

B    6 

1050 

•i 

1 

i    B 

1057 

10 

12 

210 

1058 

11 

21 

1  il 

|ii-;.| 

12 

4 

5  12 

1060 

13 

13 

6  13 

1061 

u 

20 

7il4 

1061 

u 

7 

1:13 

1063 

i 

18  2  16 

•—                                   UQ       «Q 

i    _     -  i 

o      e        "   a 
Q      1    i    t  _J 

.—     z!  B  8  - 

3      -S    1    c 

■ 
■< 

■ 

3  «3" 

iNona?  Aprilis 

'vuikal.  Apr. 
jlldua  Aprilis 
1  ;iv  non.  Apr. 

Ixi  kal.  Apr. 
'•  iv  iilus  Apr. 
'lil  kal.  Apr. 

xiv  kal.  Maii 

[vn  idus  Apr. 
i  kal.  Apr. 

xvii  kal.  Maii 

ii  iion.  Apr. 

Ill  kal.  Apr. 

n  idus  Apr. 

K_l.  Aprilis 

lii  kal.  Apr. 

v  idus  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

xv  kal.  Mail 


vii  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
xiii  I.jI.  Maii 
iii  non.  Apr. 
vp  k  .1  Apr. 
xv  u  k;il.  Maii 
ii  kai.  Apr. 
xni  kal.  Maii 
ui  iilus  A|ir. 
n  n.  n.  Apr. 
xvi  kal.  M  iii 
vii  i.lus  Apr. 
iii  kal.  Maii 
xiti  kal.  Mati 
ii  ii.  ii   Apr. 
vii  kj|    Apr. 
xvti  kal   Maii 
ii  kal.  Apr. 
xukal.  Maii 

I 

c  * 
1] 

___    * 

ll 


17 

10 

20 

13 
18 
II 
U 
13 
18 

21 
13 
17 
20 
21 
17 
19 
10 

10 

II  d  i 


e 
c 
li 
a 
I 

d 

i 
t. 

1 

e 
d 

1. 

t 


845 


DF.CEMNOVENALES  CmCULI 


«16 


Circulut  quinquage.imus  seplimus,  secundum  eumdem  A  Circulus  texagesimut ,  tecundum  eumdem  Dionijsium. 
Diomjsium. 


'1061 
IU65 

1006 

'lOti? 
11068 

I  to«o 

107H 
1071 

'1072 
1073 

,  1071 
1073 

I  1076 
1077 

I  ltt-8 
107(1 
I0H0 
1081 

,1082 


e 

a 


0  14 

11  3 

22  6 
3i7 

142 

23  3 
6i« 

17  S 
28  7 

9  1 
20  2 

1  3 

12  3 
23  .«"> 

47 
2113  1 
3126  3 

4  7  4 

5  18  5 


Nonae  Aprilis 

viii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis. 
iv  iion  A[  r. 
ii  Lal.  A|t. 
iv  iilus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
mv  kai.  Maii 
vn  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvu  kal.  Maii 
_  nnu  Apr. 
n  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xn  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
16|xv  kal.  Maii 


ri  idus  Apr. 
vi  kal.  A[ir. 
xvi  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
x  k  il.  Apr. 
n  iiius  Apr. 
ii  nnn.  Apr. 
viii  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
u  kal.  Apr. 
xu  k.il.  M.m 
Xonse  Apiilis 
vi  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
m  idus  Apr. 
ixkal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
ii  iiiiii.  Apr. 
vir  kal.  Maii 

■ 

-  _ 


b 
a 

fl 
d 
c 
b 

a  « 
f 
e 
d 

c  b 
a 
8 
f 

ed 
c 
b 
a 


.    B 


«i^ 


.—  V  cj  o 

e  _:  «  - 

_  z;  _.  _ 

■<  S  -1  t_> 


E~ 


1121 
1122 
1123 
1121 
1123 
1126 
1147 

ll-S 

1129 
1150 
1 131 

1132 
1133 
1134 
1133 
1136 
1137 
1138 
1159 


E 
o 

a 


0 

rj 

22 
3 

u 

23 
6 

17 
2S 

9 
20 

I 
12 
23 

4 
13 
26 

7 
18  6 


Nonas  Aprilis 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  iioo.  Apr. 
xikal.  Apr. 
iv  idus  Apr, 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vn  idus  Apr. 
m  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr 
v  idus  ApT. 
iv  kal.  Apr. 
xt  Wal.  Maii 


*  5  - 


iv  itlus  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
xvn  kal.  Maii 
viii  iilus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
iii  idus  Apr. 
in  uoq.  Apr. 
x  kal.  Maii 
xvi. ■  kal.  Maii 
iii  kal.  Apr. 
xm  kal.  Maii 
iv  idus  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iii  idus  Apr. 
ii   iion.  Apr. 
ix  kal.  Maii 


18 

13! 

IGf 

17 

21 

13 

17 
17 
21] 
16 
17 
20 
16 
17 
20 
15 
16 
19 
20  g 


I 
K 
e 
d 
e 
b 

c 

d 

c  b 

a 


e  d 


<     — _ 


£  = 
Q« 


3  Q 

-  _ 


Ciiculut  qninquagesimus  octavus,  secundum  eumdem 
Dionijsiuin. 


Circulus  sexagesimus  primus,  ucundum  eumdem 
Dionysium . 


1083 
1081 
.1083 

'1086 
11(187 
'1088 

1089 
'10  0 
flOll 

1092 
1 1093 

10!)4 
'  1093 

1096 
11097 

1098 
M099 

IIUO 
lllOI 


I  18 
_i  19 


9]  18 


4  13 
3114 
7  13 
1116 

_    tn 

=  s 

_      .    V    c 

■§*1- 

5    -    _  53 

_.    2   —    — 

1  rtStf 


6[I7  Non»   Apr.lis| 
""  viii  kal.   Apr. 

Idus  A ;  1 1  i.s 

iv  non.  Apr. 

xi  kal.  Apr. 

iv  iilus  Apr. 
4  iii  kal.  Apr. 
Slliv  kal.  Maii 

6  vu  i()us  Apr. 

7  vi  kal.  Apr. 
8 jxvnkal.  Maii 
9  ii  non.  Apr. 

7|10|iikal.  Apr. 
2  llinidus  Apr. 
3JI2  Kal.  Apruis 

xii  kal.  Apr. 

T  idus  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

xt  1.-1.  Maii 


B 


g-3 

f_ 


vi  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
xii  kal.  Maii 
Nnii.e   Aprilis 
v  k;.!.  Apr. 
xvi  knl.  Maii 
Kal.  Aprilis 
xi  kal.  Mait 
Idns  Apriis 
v  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
Idus  Apr. 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
Nonae  Aprilis 
Kal.  Apnlis 
n  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xi  kai.  Maii 


o  ™ 

Q2 


is 

20 
21 
17 
20 
20 
16 
17 
20;  d 

I 

16 
19 
13 
13 

is 
21 
15  a 

171 
18l 


-z 
e 

_ 


1110 

.114! 

1142 
!  1143 
,1144 

1143 
'1146 

1147 

'in8 

1149 

I1S0 

III3I 

Iit52 

1153 

|1I54 
1135 

1)156 
1157 

,1138 


61 18 


S 
o 

q 


Non.-e  Aprilis 

vii  idus  Apr. 

10 

e 

vui  kal.  A;  r. 

in  kal.  Apr. 

19 

d 

Idus  Aprilis 

vin  kal.  Maii 

;0 

c 

iv  non.  Apr. 

n  nou.  Apr. 

16 

li  a 

xi  kal.  Apr. 

vii  kal.  A|  r. 

18 

g 

iv  iilus  Apr. 

x> ii  kal.  Maii 

19 

f 

iu  kal.  Apr. 

n  kal.  Apr. 

15 

e 

xiv  kal.  Maii 

Ml  kal.  M:  1 1 

16 

i| 

vu  idus  .\|  r. 

iii  idus  Apr. 

Is 

c  b 

vi  kal.  Apr. 

iii  ntiii   Apr. 

21 

a 

xvii  kal.  Maii 

xvi  kal.  Alaii 

12 

K 

ii  iinii.  Apr. 

vi  idus  Apr. 

ie 

f 

ix  kal.  Apr. 

iii  kal.Apr. 

20 

e  d 

n  idus  Apr. 

xiii  kal.  M.in 

21 

c 

Kal.  Aprilis 

n  iioii.  Apr. 

17 

1) 

xn  kal.  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

2(1 

a 

v  idus  Apr. 

xmi  kal.  Maii 

20 

g  f 

iv  kal.  Apr. 

n  lal.  Apr. 

16 

e 

xv  kal.  Maii 

xnkal.  Maii 

17 

d 

_ 
_ 

1« 

.    _ 

_K      O 

H 

11 

_  « 

-  o 

E~ 

__ 

-    * 

_    _ 

■_    !* 
«    — 

Ss 

_        w 

Circulm  quinquagesimnt  nonus,  secundum  eumdem 
Dionysium. 


1102 

10 

0 

2 

17 

1105 

U 

11 

3 

18 

1104 

12 

22 

5 

19 

1105 

13 

3 

6 

1 

II 06 

U 

14 

7 

2 

1107 

13 

23 

1 

5 

1I0.S 

1 

f. 

3 

4 

110.1 

2 

17 

l 

5 

1110 

3 

28 

5 

6 

tlll 

4 

9 

6 

7 

1112 

5 

20 

1 

8 

1115 

6 

1 

2 

9 

lltt 

7 

12 

3 

10 

1115 

8 

23 

4 

11 

1116 

9 

4 

6 

12 

1117 

lll 

15 

7 

13 

1118 

II 

26 

1 

li 

1119 

12 

7  2 

15 

1120 

13 

18J4 

16 

■^                       co     oj 

c         _         v    w 

E        o          a    a 

■'■•       c          9    a 

a  .is5 

—        w     _     V    _3 

S     =5    S   =  ~ 

=      =    —  o    >% 

< 

-^ 

-4 

J 

CJ 

Noufe  Aprilis 
vii.  kal.  Apr. 
Sdus  Aprilis 
iv  uon.  Apr. 

2  m  kal.  Apr. 

3  iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  M  .ii 
vu  itlus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvn  kal.  Maii 
ii  noii.  Apr. 
i<  kal   Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kalend.  Apr. 
xii  kal.  Apr. 

idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


m_3 


viii  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
v  idus  Apr. 
viukal.  Apr. 
iv  kal.  Maii 
Noiiffi  Aprilis 
iii  kal.  Maii 
iv  idus  Apr. 
iv  con.  Apr. 
xi  kal.  Maii 
vni  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
it  DOn.  Apr. 
viii  kal.  Apr. 
xviii  kal.  Maii 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kil.  Maii 
• 

s-S 


d 
b 
a 

!*>- 

d      O 

c 

b 

a 

f 

e 

d 

c 

a 

e 
f 

e 

d  c 

b 


Q     _   _    -  - 

._     ._    w    S   _: 

j    lii^      a  q  -  -j 

Circulus  sexagesimus  seeundiis,  secundum  enmdem 
Dion^sium. 

Nonae  Aprilis 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  hod.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
it  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  A pr. 
n  idus  Apr. 
Kal   Aprilis 
xn  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


1139 

7 

01: 

.  17 

1160 

8|1ll; 

i  18 

1161 

9221 

i  19 

1162 

10    3  " 

1 

1165 

11  14 

2 

1164 

I2  25J 

>    3 

1165 

13 

6 

I    4 

1166 

14 

17; 

i    5 

1167 

13 

28« 

;  6 

1168 

1 

9 

7 

1169 

2 

20  5 

>    8 

1170 

3 

1 ; 

1    9 

1171 

4 

12  i 

»  10 

1172 

S 

25  ( 

>  11 

1173 

6 

4' 

12 

1174    7 

15  1 

13 

1173    8 

20  S 

U 

11761  9 

7  1 

13 

1177 

10 

18; 

16 

.  s 

•5  Q 


tol    — ! 


Q      S 


®   c 

_    _! 


O    o    u  ■— 

_      5     C     — 

c   ._•  O    sn 

J5  W  Q  v 


s 


ii  itlps  Apr. 

21 

c 

vi  kal.  Apr. 

16 

b  a 

xvi  kal.  Maii 

17 

K 

vi  idus  Apr. 

2(1 

f 

ix  kal.  Apr. 

16 

e 

11  idus  Apr. 

15 

d  c 

u  non.  Apr. 

19 

b 

viii  kal.  Maji 

20 

a 

v  idus  Apr. 

15 

g 

1  kal.  Apr. 

18 

I    6 

xii  kal.  M.ni 

19 

d 

Noii-t  Apiilis 

15 

c 

v  kal.  Apr. 

18 

b 

xvi  kal.  Maii 

18 

a  t. 

m  idus  Apr. 

2! 

f 

11  kal.  Apr. 

17 

e 

Idus  Aprilis 

18 

d 

1  non.  Apr. 

_! 

c  b 

vin  kal.  Maii 

2! 

a 

1    , 

'=  n 

S 

"§■_ 

■-  «s 

C    V 

._ 

c__i 

•o     .1 

Q.    ■■ 

1 

_ 

8W        BKDi€  VENfa.KABlL.lS  01'P.  PAKS  I.  SECT.  II.  -  DIDASCAI.IC.Y  SPURIA  ET  DliBIA.        84R 


Circului  lexagetimut  terliut,  itcundum  eumdeni 
Diomjiium. 


C.ircuLui  texagetimui  tcxlui,  lecundum  eUmdem 
Dionyiium. 


31 


1178 

4 

» 

8 

i: 

1179 

r» 

11 

7 

i« 

tixo 

6 

r> 

i 

19 

1181 

7 

3 

3 

1 

118» 

H 

1« 

4    1 

II 83 

e 

■y-; 

S|   3 

1184 

ni 

6 

71  4 

1185 

11 

17 

1    5 

1188 

u 

as 

1 

t', 

1187 

I.-. 

9 

3 

7 

ll«8 

ii 

10  5 

i 

1189 

is 

1 

6 

9 

11*1 

i 

\* 

7,10 

1191 

i 

K 

1|11 

119? 

3 

\ 

313 

III'. 

* 

ii 

4  13 

11 94 

5 

M 

3  11 

1105 

•; 

7 

6  i:; 

1196 

7 

18 

l 

,1« 

N  iii»    Aprilis 
vin  kal.  Apr. 
Irius  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
xi  kal   Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
in  kil.  M  m 
vii  idus  \iT. 
vi  kal   Aur. 
ivii  kal.  Afaii 
ii  .-11111   Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kll.  Apnl.s. 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 

J  IV  kil.    Aui  . 

5  xvkal.M.ii 


Q      2    ■   =  -S 
<     >S  i_i  u  <_> 


&_ 

__! 

I_ 


v  idus  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
\ii  kal    Maii 

Ninl.r  Ap  illS 

v  kal.  Apr. 
xv  k  .1    M  iM 
Kal.  Aprilis 
xi  lul.  Mail 
Idus  Aprllis 
iv  kal.  Apr. 
xvkal.  Maii 
v  idus  Apr. 
viii  kai.  Apr. 
ivni  kal   Maii 
Nou»  Aprilis 
v  kal.  Apr. 
iv  i.lus  Apr. 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Maii 
i 

1  ii 

SS 
_  _ 


f 

8 

e  4 

c 

l> 

a 

8  r 

e 


4 
m 
Q 


«; 


M|      d 

M|    c 

n.  ii  j 

18  8 
M      f 

19  e 
18ld  c 
.1  b 
15     a 

W  8 
18lf  e 

.  s" 

ss 


3   __; 

5  3 


1*35 

i-v; 

1237 
1838 
1*39 

tsio 
mi 

194. 

1943 

'1911 

1245 

1 1:246 

1 1**7 

1918 

1*49 

1980 

U_oi 

1252 
.1953 


(110 


n 

1H 

19 
I 
I 

3 
4 
.'» 
I 

7 
8 

9 

li) 

tl 

4111 

3  15 
6  14 

1|15 

-  I'. 


i 

Q 


Nouse  Aprills 
viu  ka|.  Apr. 
Idus  Aprili* 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  iilus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
uv  kal.  Mail 
vii  idus  Apr. 
vi  k:il.  Apr. 
ivii  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Apnlis 
iii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
i*  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 

k 

h 

-    _ 


vii  l-us  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiii  lul.  Maii 
li  non.  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
ivukal.Maii 
n  kal.  Apr. 
in  kal.  Apr. 
n  idus  Apr. 
ni  noa.  Apr. 
ivi  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
iiii  kal.  Mail 
ii  iion.  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
ukal.  Apr. 
inkal.  Maii 


—  -  _     -   _; 

_  —  _     _     - 

a  _  2.  o    >, 

-4  —  -J  — '  _. 


S  - 
<j  — 

■ 
Q 


«4.  — 


r 

e  d 

c 

l> 

a 
f 
e 
il 

c 
a 


Circulut  texagesimns  quanus,  tecundum  enmdem 
Dionysirum. 

15  d 

18  c 

19  b 
21  a  g 

17  f 

18  e 
21  d 
91  c  b 

17  a 

20  g 

2i     r 

16  ed  _ 

19  c*-< 

20  b 
16     a 

18  c  r 

19  e 

15  d 

16  e 

.  s 

is 


3     X 

-  3 


Circului  sexagesimits  quinlut,  tecundum  eumdem 
Diomjiium. 


Circulus  sexagetimut  tepiimus,  ucundutn  eumdem 
Dionytium. 


(1197 

810 

■2 

17 

Nonx   Aprilis 

vmi  idus  Apr. 

.1198 

911 

s 

IS 

viii  kal.  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

.  11109 

10  22 

4 

19 

Idus  Aprilis 

xiv  kai.  M..-H 

g  /1200 

11     3 

6 

1 

iv  11. .n   Apr. 

v  idus  Apr. 

i,)«201 

12  14  7 

2 

xi  k.il.  Apr. 

11  kal.  Apr. 

©  i 1202 

13  95 

1 

0 

iv  ious  Apr. 

x vin  kal.  Maii 

(1203 

14    6 

- 

4 

111  kal.  Apr.- 

viii  idus  Apr. 

11204 

1517 

4 

s 

xiv  kal.  Uaii 

vii  kal.  Maii 

/1205 

1 

•2S 

3 

6 

vn  idus  Apr. 

iv  idus  Apr. 

1  1206 

2 

9 

6 

7 

vi  kal.  Apr. 

iv  non.  Apr. 

11207 

3 

-0 

7 

8 

xvii  kal.  Maii 

x  kal.  M-ii 

_  1 1208 

4 

1 

2 

9 

11  non.  Apr. 

viii  idus  Apr . 

5  / 1209 

5 

12 

3 

lll 

ix  kal.  Apr. 

iv  kal.  Apr. 

1  (  i-10 

6 

23|4 

II 

11  idus  Apr. 

xiv  kal.  Maii 

I  11211 

7 

45 

11 

Kal.  Aprilis 

111  doo.  Apr. 

*  J12I! 

8 

13 

7 

13 

xii  k.I.  Apr. 

vui  ksl.  Apr. 
xvui  kal.Maii 

11213 

i» 

-2i'i 

1 

U 

v  idus  Apr. 

11214 

10 

7 

_ 

15 

iv  kal.  Apr. 

111  kal.  Apr. 

\12I5 

11 

18 

3 

16  xv  kal.  Maii 

xui  kal.  Maii 

■-•               >  _         _ 

1 

1       .      j  I         5 

.2  K 

S      S       <=   _         §.3 

Bl 

0      3    .  J>  =             — ' 

0  0 

_■       e  1  t   3          «  — ' 
■_:  2  5  —         S  _ 

&& 

_■         —     0    —    —              — .   e- 

te    r- 

■ 
< 

'■0 
=. 

| 

_ 

<3 

i»~. 

_. 

_  ^ 
to 

a 

._  s 

Q° 

l.Kl|10 
1253  11 

I 1256  12 
'1957  13 
,1-58  14 
'1939I13 


1260 

1961 

1269 
^1263 

l_6i 
il*«S 
Il90tl 

1967 
11268 

1269 
1 1270 

1-71 
»1279 


Nonx  Aprilis 
vni  kal.  Apr. 
Idus  Apriiia 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr 


11 
12 
13 

14 
15 
16 

1  1 .11 

—       5    _    _  — 
3    a.  o    ►. 


3  iv  idus  Apr. 

in  ksl   Apr. 

xiv  kal.  tlail 

vii  idus  Apr. 

n  kal.  Apr. 

xvii  hat.  Maii 
91 11  Doo.  Apr. 
10  ix  kal.  Apr. 


n  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
it  kal.  Apr. 
xv  kal.  Mni 


K 

41 

Q 


11  idus  Apr. 
v  kal.  Apr. 
iv,  kal.  Maii 
vi  idns  Apr. 
ix  ltal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
u  noo.  Apr. 
vni  kal.  Maii 
v  idus  Apr. 
Kal.  Aprilia 
xi  kal.  Maii 
.\'one  Aprilis 
v  kal.  A!pr. 
xv  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
vin  kal.  Apr. 
Idua  Aprilis 
Noos  Aprilis 
vm  kal.  Mail 


ed 
c 
b 

a 

8  f 

e 

d 

c 

b  a 


_I 


Orcului  sexagetimus  eelavut,  secundum  eumdem 
Dionytium. 


.1216 
1.17 

,1918 

11.19 
1220 
1291 
1222 
1225 
1924 

'1215 
1226 

11227 

|l298 
1*29 

,1230 
1231 
123* 
1933 

,1234 


■ 


0 
11 
22 

~S\i 
14 


l7|Non»  Aprilis 

18  viii  k.d.  Apr. 

19  idus  Aprilis 


iv  iidii.  Apr. 

xi  kal.  Apr. 

iv  idus  Apr. 

111  kal.  Apr. 

xiv  kaL  Maii 

vii  idus  Apr. 
7;  vi  kal.  Apr. 
8  xvii  kal   Maii 
9111  oon   Apr. 
lOlix  k  ,1.  Apr 

1 1  ,11  Idus  Apr 

12  Kal.  Aprilis 
1S|mkal  Apr. 
14 'v  ulin  Aur. 
10  N  k»l  Anr. 
16  xv  kal.  Maii 


I  _ 

—  .» 

v  a 

t  = 


=■3 


_:  ul  _  _j 


iv  i  lus  Apr. 
vnkal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
vii  irius  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
111  idusApr. 
111  11. iii   Apr. 
ix  kal.   Maii 
xviu  kal.  Maii 
111  kal.  Apr. 
imkal.  Maii 
111  irius  Apr. 
vukal.  Apr. 
xvii  kal.  M-in 
vii  idus  Apr. 
xkal.  Apr. 
111  nlus  Apr. 
111  11011   Apr. 
ix  kal.  Maii 

u 

11 


b  a 

8 
I 
e 

d  e  D 
b 

a 
8 

r  e 
d 
c 
b 

e 

d 

e  b 

a 
8 


1273 

u 

0 

6I17J 

1274 

18 

It 

7  18 

1*75 

1 

M 

M9 

1S76 

1 

3 

5    l! 

1*77 

1 

14 

4 

2 

1*78 

4 

M 

5 

3 

1*79 

5 

6 

7 

4 

1*80 

1 

17 

1    ! 

1*81 

7 

48 

4 

ti 

1*89 

8 

9 

3 

7' 

1283 

9 

H 

4 

■1 

1*84 

10 

1 

0 

9i 

]#-3  II 

:-  :  iu 

1986 

1- 

2311  11 

1*87 

13 

4  *  12 

1*88  14 

isUJisj 

1*89  15 

M 

5  14 

1)90     1 

7 

III 

1*91 

* 

18 

7 

10] 

Nodb   Aprilis 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  non  Apr. 
nkal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
111  kal.  Apr. 
.iv  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
n  non.  Apr 
11  kal.  Apr. 

II  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 

III  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
v  kal.  Aur. 
iv  kal   Haii 


v  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis. 
xvui  kal.  Miii 
Koajt  Aprilis 
v  kal.  Apr. 
iv  kal.  Man 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
Idus  Apnlis 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
v    idusApr. 
vm  ktl.  Apr. 
xvui  kal.  Mali 
viii  iilu»  Apr. 
v  kal.  Apr. 
iv  tdui  Apr. 
iv  non.  A|>r. 
I  kil.  Maii 


18 

d 

n 

c 

13 

b 

17 

M 

'! 

-l 

17 

r 

e  b 

*n 

1« 

17 

19 

«  J 

13 

18 

1» 

XI 

g  r 

1S 

18 

1» 

.1 


- 

s 


I 


.    -  _ 

s     _  _ 

8.  I  I 

111« 
1111 

M  m  o  0 


8* 

.3 

Q 


n 

13 


i 


M 
-4  -0 


849 


DECGMNOVENALES  CIRCULI. 


850 


Ciiculus  sexagesimus  nonus,  secundum  eumdem  Dio-  A  Cirtulus  septuagesimut  secundus ,  teeundum  eumdem 
nysium.  Dionysium. 


I 
o 


1392 
1293 
1294 
'1895 
139B 
1297 

im 

im 

1300 

.1301 

1302 


,1303  H 


1304 

'  1305 

,1306 

1307 

1308 

1309 

.1310 


l7lNon_)  Aprilis 
Itj [tiic  kal.  Apr. 
19|ldus  Aprilis 


Q      .2    8 


iv  nos  Apr. 
xi  kal.  Apr.  - 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  Kal  Maii 
vi  nlusApr. 
v.  kal.  Apr. 
xvu  kal  Maii 
n  non.  Apr. 
u  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xn  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  ka  i.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


vu  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
iii  non.  Apr. 
viu  kal.  Apr. 
xmi  kal.  Maii 
viii  idus  Apr. 
xm  kal.  Maii 
iv  idus  Apr. 
iv  non.  Apr. 
x  kal.  Vaii 
vn  idus  Apr, 
iv  kal.  Apr. 
*iv  kal.  M;i  i 
iii  no».  Apr. 
vu  kal.  Apr. 
xviii  kal.  Maii 
iii  kal.  Apr. 
ixm  kal.  Maii 


'§■§ 


13]c  b 
18!  » 
191     g 


f 
e  d      ' 

c       ( 

b 

a 
«  t 

e 

d 

c 
b  a 

.      . 
f 

e      : 
d  c 
b 
a 

-•    B 


,1349  10 
tt 

12 

ir> 

H 

13 

I 

2 
3 
t 


1350 
[1551 

1352 

,1353 

|t354 

1355 

13561 

1357 

'1338 

1359 

1(360 

1361 

'  1562 

|1365 

l.y.i 

I365 

1366 

•  1307 


0 
II 
22 

3 
.4 
83 

6 
17 
38 

9 
20 

1 

12 
23  5 

4!6 
15  1 
26!* 

7  3 
18,4 


Nonai   Aprilb 
vm  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  fioti.  Apr. 
xi  kal.  Aiir. 
iv  idus  Apr. 
1 1  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  n nn.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  iiius.  Apr. 
Kai.  Aprilts 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  k»I.  Maii 


ii  iilus  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
lx  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
Nonae  Aprilis 
vni  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
KaL  Aprilis 
xi  kal.  Maii 
Nouie  Aprilis 
v  kal.  Anr. 
xv  kal.  Maii 
iv  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
idus  Aprilis 
Nouae  Aprilis 
xiv  kal.  Maii 


3 

d 
e 

b 

a 
f 
o 
d 
c 
a 

B 

f 
e 
c 
I» 
a 
I 


ii  O 


6 
Q 


IpS-3 


8' 

a 


1  a  |  3 

_    o  _  « 

^s    «  9  w 

-_  -J  •_  _; 


Q    g 

-    1 


Dio- 


_• 
•u 

O 


Circulut  septuaqesimus,  seatndum  eumdem 
nytium. 

1511    7 

1312  8 
,1313  9 
'1314  10 
i1315  11 

151.  12 

1317  13 

1318  U 

1319  13 

1320  1 

1321  a 
|l__S  5 
11525  4 

1324  5 

1325  6 

1326  7 

1327  8 

1328  9 

1329  10 


Q      .2 


Circulus  sevtuagesimus  primus,  secundum  eumdem  Dio- 
nysium. 


Circulus  teptuagesimus  tertius,  secundum  eumdem 
Dionysium. 


0 

4 

» 

Nouae   Aprilis 

VI  idns  Apr. 

17 

6 

/ 1368 

3 

0 

6 

17 

Nona?  Aprilis 

v  i.ius  Apr. 

14 

f  e 

11 

6 

18 

viii  kal  Apr. 

vii  V.al.  Apr. 
xvn  kal.  Maii 

15  f  e 

,  1369 

4 

11 

7 

18 

viu  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 

Kal.  Apiilis 

21 

d 

33 

7 

'? 

Idus  Aprilis 

I6i     d 

•fl 

11370 

5 

33 

1 

19 

xviukal.Maii 

15 

Q 

o 

1 

1 

iv  nod.  Apr. 

vii  idus  Apr. 

191     c 

n 
O 

)l  71 

0 

3 

;> 

1 

iv  non  Apr. 

viu  i  Jus  Apr. 

18 

b  a 

14 

2 

J 

xi  kal.  Apr. 

x  kal.  Apr. 

13 

b 

tc 

\I57? 

7 

n 

4 

2 

xi  kal.  Apr. 

v  kal.  Apr. 

20 

\ 

25 

I 

3 

iv  idus  Apr. 

ii!  idus  Apr. 

20 

a  g 

C 

/137.^ 

8 

2j 

5 

3 

iv  idu.  Apr. 

xv  kal.  Maii 

21 

6 

5 

1 

iii  kal.  Apr. 

iii  iujii.  Apr. 

18 

f 

1374 

9 

ti 

li 

4 

iii  ka1.  Apr. 

iv  nou.  Apr. 

17 

e 

17 

(i 

s 

xiv  kal.  jl.iii 

ix  kal.  Maii 

19 

e 

VI373 

10 

n 

7 

s 

xiv  kal.  Maii 

x  kal.  Maii 

18 

d  c 

28 

7 

6 

vii  irfus  Apr. 

vi  idus  Apr. 

15 

d 

,1370 

11 

38 

2 

6 

vii  idus  Apr. 

Idus  Aprilis 

20 

b 

9 

2 

T 

vi  kal.  Apr. 

iii  kal.  Apr. 

17 

c  b 

/1377 

12 

9 

3 

7 

vi  kal   Apr. 

iv  k:il.  Apr. 

16 

a 

20 

3 

8 

xvii  Ual.  M-it 

xiii  kal.  Maii 

18 

3 

1378 

13 

30 

4 

8 

xvu  kal.  Maii 

mv  kal.  Mnii 

17 

r! 

1 

. 

9 

ii  non.  Apr. 

iii  idus  Apr. 

2 

*  r 
f  _ 

1 1379 

n 

1 

5 

9 

n  non.  Apr. 

iv  idus  *pr. 

20 

12 

5 

10 

ix  kal.  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

11 

n 

/1380 

15 

12 

1 

10 

ix  kal.  Apr. 

Viu  kal.  Apr. 

ls 

d 

2. 

7 

II 

n  i'Jus  Apr. 

xvii  kal.  M.iii 

17 

e  d 

_ 

(  1381 

i 

33 

1 

II 

ii  idus  Apr. 

xix  K-l.  Maii 

16 

c 

i 

1 

13 

Kal.  Aprilis 

v:  idus  Apr. 

30 

c 

_ 

]  1582 

2 

4 

_ 

13 

Kai.  Apnlis 

vui  idus  Apr. 

19 

b 

r; 

2 

13 

xn  k.  1   Apr. 

x  kal.  Apr. 

16 

b 

B 

13-5 

3 

1." 

3 

13 

sn  kal.  Apr. 

V!  !<?!.  Apr. 

15 

aSf 

16 

3 

11 

v  idus  Apr.- 

ii  idus  Apr. 

r/ 

a 

'1384 

4 

26 

5 

14 

v  idus  Apr. 

iv  idus  Apr. 

15 

7 

5 

15 

iv  kal.  Apr. 

in  non   Apr. 

19 

%  c 

1385 

5 

7 

(-; 

). 

iv  kal.  Apr. 

iv  nou.  Apr. 

18 

e 

13 

6 

16 

xv  kal.  M-ii 

ix  kal.  Maii 

20 

e 

M386 

6 

18  7 

!6 

xv  kal.  I\laii 

x  kal.  M.iii 

19 

d 

_       _                  .. 

.11       °3 

'.=  s" 

©  -1 

§ 

o 

•=               ^  •>           _ 
._        •        _   _           5 

a    _      _  «        £.« 

o       =          -    e             ^  a 

'=  S 
'£■= 

c   _ 

•i  o 

9 

_• 

-J 

_ 
_ 

C 

e 

E_. 

B 

_ 
>- 

u 

_   O 

Q» 

■_ 

_ 
ea 
a 
— 

<_■ 

Im 

d) 

Q 

fl 

a 
< 

o 
_, 

S 

S 

Bi 

i_r 

t 
_ 

5 

o 

_■ 
<_> 

m  = 
6 

3  3 

_ 
Q 

o  52 
0_. 

Q  « 

'-S 

_ 
a 
i-l 

tt 

s 

_J 

Circulus  septuagesimus   quartus,  secundum    eumdem 
Dionysium. 


Nonae  Aprilis 
vni  kal.  Apr. 
Idus  Aprili? 
iv  nr.ii.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr, 
xiv  kal.  Maii 
vn  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvu  kal.  Maii 
u  noo.  Apr. 
IX  kal.  Apr. 
u  iilus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xu  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


li 


X  = 

Q 


vi  idus  Apr. 
ii  kul.  Apr. 
xii  kal.  II  iii 
ii  uon.  Apr. 
VI  ka!.  Apr. 
xvi  kal   Maii 
ii  kal.  Apr. 
xii  kal.  Maii 
ii  iiins  Apr. 
u  kal   Apr. 
xiii  kal.  Maii 
lii  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
n  non.  Apr. 
vii  k_i.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
Kal.  Aprilis 
xu  kal.  M _ 1 1 

'§  gj 

O  tn 

<=>S. 


a       _; 
B       o 

f  D -_ 

e      o 

c 

b 

a 

ff 

(SM        „; 

c  3 

b  ^ 

»  g  § 

1  £C 

e 

d 

c  b 

5 
o 
Q 


,1587 
1388 

11389 

11390 

\139I 

Jl3_2 
1393 
1394 
1395 

'1396 
1597 
1398 

11399 
1400 

,  1401 
1402 

U403 
1404 

'1403 


II 
22 

3 
H 
25 

6 
17 
28 

9 
30 

1 
12 
33 

4 

15  6 
26i7 

7  3 
I0it8|3 


Nonse    Aprilis 
vni  kal.  Apr. 
idus  Aprilis 
iv  iion.  Apr. 
xi  kal.  ipr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kai.  Apr. 
mv  kal.  Maii 
vu  idu.  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 

10  ixkal.  Apr. 

11  ii  idus  Apr. 

12  Kal.  Aprilis 
13 Ixu  kal.  Apr. 


v  idus  Apr. 
iv  k  .1.  Apr. 
xv  kai.  Maii 


"__ 


viu  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xiv  k_l.  Maii 
iii  non.  Apr. 
vn  kal.  Apr. 
xvni  kal.  Maii 
vni  idus  Apr. 
xiii  kal.  Maii 
iii  Idus  Apr. 
iv  non.  Apr. 
x  kal.  Maii 
vii  idus  A-pr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
iii  ooii.  Apr. 
vn  kal.  Apr. 
xtii  kal.  Maii 
ni  kal.  Apr. 
xiu  kal.  Maii 


S_ 


c  b 
a 

B 
f 
e  d 
c 
b 
a 

S  1 
e 
d 
c 

b  a 

6f 
e 
d  c 
b 
a 


6 
■S  I 

Q  « 


1*35 


._? 


S5t    BED-S  VENKrUBILIS  01'KUL'M  PAIIS  I.  SLCT.  II.  —  DIDASCALICA  SPURIA  ET  DUBIA.     85* 

Citcului  lepluugetimns   quintni ,    tecundum  eumdem  \    Circulut  teptuagetimus  oclavut,  tecundum  eunulem 
Diongtium.  Diomjtium. 


11061 
1107 
1408 
S  /UO.l 
I  110 
Ult 

1412 

1415 
UU 
1413 

i  ;i>; 
UI7 
llis 
1419 
1420 
1421 
1422 
1423 


B 


\ 


1124 


II 

0 

l| 

l_ 

1118 

13 

22  7 

U 

S 

1 

ia 

II 

■j 

i 

25 

1 

3 

6 

!J 

I 

17 

6 

4 

28 

7 

s 

9  1 

6  20' 3 

7|    14 

8  12  3 

9  23  6 

10     II 

11  15  2 

I2i26  13 

13    7|4 

14 

19 

6! 

V.i  _>    \|  rili> 
viii  kal.  Apr. 
I  1 1 1 -.  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
I|»k»L  \rr 

3  IV  i  lus  A|,r. 
t  iii  kal.  A|T. 
.'i  iii  kal.  Maii 

6  vii  idus  A|ir. 

7  «  kal.  A|.r. 

8  xvii  kal.  Maii 

9  n  imiii    Apr. 

10  ix  kal   Apr. 

1 1  ii  idus  Apr. 

12  Kal.  Aprilis 

13  xii  kal.  Apr. 
I .  v  iduS  \.  r. 
1'.  ir  kal.  Apr. 
16  XV  kal.  Maii 


R        O 


iii  idus  Apr. 
vi  |n|,  Apr. 
«vn  kal.  Maii 
ui  iil  u  Apr. 
X  k.il.  Apr. 
ii  idns  Ap  . 
11]  IKiil.  Api . 
II  kil.  Maii 
II  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
M  i  k.d.  Maii 
iii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
_Vi  kal.  Maii 
vu  idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
n  idusApr. 
n  non.  Apr. 
tx  _■_  Mi:. 

•i  i 

fl 
el 


20|  g 

16  f  e 

16  il 
19 


b 

a  R 
f 
e 
d 

c  b 
a 

gf 

ed 

c 

b 

a 


2  a.s  s, 

—  —  _ 


_og  r 

20,     e 


■_« 

■O   .- 

c  — 
o  ■- 
_j  -_ 


U6n 

1461 

i  .... 
1466 
14117 
1468 
1469 
1170 
1471 
1472 
1473 
1471 
1475 
1476 
1477 
1478 
1479 


1480  10 
«USllll 


317 

7:1« 
t  19 

2  1 

5  2 

3  3 

6  4 

7  S 
I     6 

3  7 

4  8 
5|  9 


II 
12 
13 

U 

15 

7  16 


Nunse  Aprilis 

viii  kal.  Apr. 

Idns  V,  nlis 

iv  ui.n.  Apr. 

xi  kal.  Apr. 

iv  idus  \(.r. 

iii  kal   Apr. 

xiv  kal.  Maii 

vn  idus  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

xvii  kal.  Maii 

ii  ii>. n  Apr. 

ix  kal.  Apr. 

ii  idiis  Apr 

K.,1.  Aprilis 
jxn  kal.  Apr. 

v  idus  Apr. 

iv  kal  Apr. 
txv  kal.  Mjii 


iv  Idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xviukd.  Maii 
viii  kal.  Apr. 
iv  kal.  Apr 
xv  kai.  Maii 
iv  non.  Apr. 
x  kal.  Maii 
x<iu  kal.  M.,i 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  M  iii 
iv  idus  Apr. 
w;  kal.  Apr. 
x\in  kal.  Maii 
viii  i>l.  s  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
ni  idus  Apr. 
iv  non.  A|T. 
x  kal   Maii 


_  <° 

&  1 

1  1 

I  S 


_  _ 

_   _  _> 
_s    o 

o    _  ■- 

S    o  u 

o-  5  *-. 

_J  t_-  1- 


= _ 
tf 

B_ 


__ 

I 


II» 

d 

11 

r. 

IS 

1. 

18 

•'  9 

21 

_ 

il 

e 

17 

d 

IS 

c  b 

II 

a 

16 

8 

17 

1 

iii 

e  tt 

16 

c 

16 

b 

17 

• 

IS 

8  t 

16 

e 

18 

d 

19 

• 

s 

o 

*« 

e 

-3 

_ 

<- 

_ 

_ 

_■ 

_ 

.^ 

-1 

-1 

Circulut  uptuagetimns  texlus,  secundum  eumdem 
Dionysium. 


Circulus  septungfsimus  nonus,  secundum  eumdem 
Dionysium. 


,1423 

1426 

114-7 

1  IIJS 

1 429 

1430 

1451 

1432 
,1453 
'1434 
lUS-ltO 

1456111 

li"  12 

143- |l3la- 
1 1139  14    4 


7117 


luto 

UU 

I  .4' 

■•1445 


1'.,I5 

1   .6 

_|  7 

.""■  ls 


1118 

19 


Noti.e  Aprilis 


vui  kal.  Apr. 

ldus  Aprilis 

iv  nott.  Apr. 

xt  kal.  Apr. 

iv  idtis  Apr. 

.11  kal.  A;  r. 

xiv  kal.  Maii 

vn  i.lns  Apr. 
7|vi  kal.  Apr. 
8  xvii  k_l.  Muii 
7|  9]u  iiou  Apr. 
IjlOHx  kal.  Apr. 
3;  1 1  n  idus  Apr. 
4|12  Kal.  Aprilis 
5  1.51X1  kal  Apr. 
6:14  vidusApr. 
7,15  iv  kal.  Apr. 
li-_[xvk_l.  Maii 


_    _• 


_-     _ 

fc  _; 


o  =  . 

s  i  _  _ 

■=  _  t   5  ■- 

_  _n  «    -    o 

C  "S  Q.  o    S 

«j  J5  (_  O  U 


vi  idiis  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
XII  kal.  Maii 
ii  ii.._.  Apr. 
vi  kal.  A|  r. 
xvi  kal.  Mai 
Kal    ApriliS 
xil  kal.  Maii 
ii  i.in-  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xv  kal   Maii 
vi  i.ius  A|  r. 
n  kal.  Apr. 
I.lus  Aprilis 
iNoni  Aprilis 
vi  kal.  Apr. 
Xyi  kal.  Maii 
Kal.  Aprilis 
i  kal.  Maii 


5  _ 

°_: 


c 
b  a 

T 

e 
d  c 

b 

a 

g 
f  e 

-C 

b 

a  g 

f      | 

e 

d 
a  b 


1482 

15 

0 

1 

U83 

14 

II 

2 

1484 

15 

__ 

i 

1485 

t 

3 

5 

1486 

2 

U 

8 

1487 

5 

2'i 

7 

1488 

4 

6 

2 

1489 

5 

17 

3 

1490 

6 

38 

4 

1491 

7 

9 

S 

1492 

8 

.0 

7 

1493 

9 

1 

I 

1491 

10 

12 

i 

1493 

It 

23 

5 

1496 

12 

4 

5 

1497 

13 

18 

6 

1498  U 

2;'. 

7 

1499115 

7 

t 

1509 

1 

18 

3 

Xoure  Aprilis 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.Apr. 
tv  idus  Apr. 
in  kal.  Ait. 
xiv  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
vi  kat.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
:i  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  Idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xn  kal   Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  k_I.  Maii 


vii  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.Maii 
tit  non.  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
•'xvii  kal.  Maii 
viii  idus  Apr. 
xui  kal.  Maii 
ii  idus  A|T. 
iii  ii.  'ii.  Apr. 
x  k.l.Maii 
vn  i.his  Apr. 
u  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Maii 
iii  non.  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Mali 
ii  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Maii 


17  ba 

19!    g 
1S       f 

tSI    e 

18  d  c 
19,  b 
21  a 
13  g 
18  f  <• 
91!  d 
21 
17 

20a 
21 
16 
19 

20c 
16, 
16 


b 

■ 

d 
b 
a 
I 


a 


e 
& 


s  ft*  z  _a 

_r    ce    _-    v 

=  -rc3u 


__; 
S  _ 


_ 

5' 


a 

o 

a 


j  _. 


Ciiculits  teptuagesimttt  septnnus,  secundttm  eumdem 
Dunijsium. 


Ciratlus  oclogesimus ,  tecundum  ettm.lem  Diongsium. 


•o 
& 

c 


.1411 

UIS 

11416 

11447 

.1148 

1119 

1 130 

1451 

,1433 

'  1 133 

1114 

i  '•  . 

1 1 136 

1437 

|IIS8 

I  1 459 

1160 

1461 

>  1 462 


I 


0  |3|I7 
114  18 
22.5  19 


•3     1 

5      - 


(. 
I 
I 

3 
I 
6 

7 

I 

■4 

4 

Slll 
416  12 

i  .  :  13 

-i;._  II 

61  7  s!|S 

7ll_|4|l6 

-   _ 
C       II 

0  •     ■ 

1  *i  -  5 
_    -  _r 

III 

_-U 


N..I..I-  April.s 
yi. i  kal.  Apr. 
Idus  Apr. 
iv  iioii.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  i.lus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kai.  M  ni 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  tion.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
n  Idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr. 
V  idus  \:  r. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


n  idus  Apr. 

21 

R 

v  kal.  A.T. 
xv  kal.  M.mi 

16|      f 

t.s  >■  d 

</ 

v  idus  Apr. 

_l      c 

_ 
_ 

ix  k.<l.  Apr. 

16      br, 
1x7      au 

■_ 

Bg 

Idus  Aprilb 

o 

Xon*  Apiilis 

-0  u  r 

vii  k_l.  Maii 

21      *. 

v  Idus  Apr. 

15      d 

Kal.  \,  rihs 

19      c 

xi  kal.  M  .ii 

»1  b  a 

viii  idus  Apr. 

16 

1 

«5 

v  kat    Apr. 

IS 

f 

1 

T_! 

xv  kal-  Maii 

19 

e 

iv  oon.  Apr. 

15  d  c 

B 

viu  kal.  Apr. 

18 

b 

B 

1  lus  Api  ilis 

|S 

a 

N. .ii.f  Aprills 

10 

1 

xiv  kal.  Maii 

i;  f  i 

• 
1  | 

a 

u 

'_    Q 
^    _ 

"1  -_ 

_  _ 

- 

2 

V 

3 

,1501 
ISOl 

11503 
1504 
1505 

I  1506 
1.07 

,1308 

,1509 


1510  II 


04 

II    ■ 
226 

3  1 

112 

23  3 

6  I 


,lii 
1512 

1 1513 
1514 

I  1515 
1516 
1517 
1318 
1319 


17 
IS, 
19 
I 
i 
. 
4 
3 

g 

7 
8 

g 

ui 
n 
il 

18 

II 
15 
18|-  16 


'4 

1)3 

23  6 
4 

IS 

2t\ 

714 


Nonie  Aprilis 
viu  kal.  Ai  r. 
Idus  Apiilis 
iv  no. i.  Apr. 
xi  kal.  AJ.r. 
iv  iilus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Mm 
vn  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  M-.ii 
it  ni.ii.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  i.lus  Apr. 
Kal.  Apnlis 
xii  kal.  Apr. 
v  i.liis  Apr. 
iv  kal.  Ait. 
x\  kal.  Maii 


|  l   . 

i  iiii 


n 


iii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
ii  nvii    Apr. 
ix  k_l.  Mali 
m  idus  Apr. 
n  kal   Apr. 
xii  kal.  M  .ii 
iii  idus  \|T. 
vi  kal     \    r 
xi  kal    Maii 
vi  idiis  Apr. 
x  kal.  Apr. 
n  idus  Apr. 
u  I1..1II    Apr 

.  >•■  k.l.Uiii 


1 


N 

r 

18 

e  d 

17 

« 

19 

b 

IS 

a 

16 

.   ' 

1» 

e 

19 

d 

IS 

e 

18 

h  a 

19 

21 

, 

11 

.  e 

19 

d  e 

il 

b 

id 

a 

17 

S 

1 

f  e 

.1 

d 

.1 

4 
1 

1 

85- 


DECEMNOVENALES  CIRCULI. 


85. 


Circulus  o::oycsimui  primu»,  secundum  eumdem 
Dionysium. 


Circulus  oclogesimui  quartus,  secundun  eumdem 
Dionysium. 


_i 

c 


,1520 
1521 
1522 
1533 

,  1521 

|i3_i 

i._6 

1527 
1528 
'1523 
1550 
153! 
1532 
1533 
1531 
15.3  3 
155« 
1337 
I.3S 


0 

U]1 
22,2 

3 
II 
25 

6 
17 
28 

9 
10 

I 
12 
25 

I 
13 

36 

7 
18 


Nonse  Aprills 
viii  kal   Apr, 
Iilns  Aprilis 
iv  iioii.  Apr. 

2  li  kal.  Apr. 

3!  iv  ilus  Apr. 

i  111  kal.  Apr. 

5  XIV  kal.   Maii 


\ii  idus  Apr, 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
11  11011.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
11  iJus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
x:i  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


S 
o 
Q 

'£ 

< 


_  -3 

■2  8   £  -3 

_  3    u  a 

■o  _!    9    _ 

-  .0-  o    >. 

—  _J  -_-  u 


&2 

n  = 
.§_ 

<_>    — 

d) 


vi  Mus  Apr. 

17 

3  g 

/1577 

40    1 

17 

Nonse   Aprilis 

vii  idus  Apr. 

17 

f 

11  kal.  Apr. 

20 

1 

,  1578 

5  112 

18 

viii  kal.  Apr. 

111  kal.  Anr. 

19 

c 

xii  kal.  Maii 

21 

e 

\  1579 

6  22  3 

19 

Idus  Aprilis 

xiii  kal.  Maii 

2i 

d 

Nonse  Aprilis 

17 

d 

. 

/ 1580 

7    3  5 

1 

iv  non.  Apr. 

111  uon.  Apr. 

13 

c  b 

vi  kal.  A|  i .' 

19 

c  b 

— 
tc 

O 

\I58I 

8  146 

2 

xi  k.il,  Apr. 

vii  kul.  Apr. 

18 

a 

xvi  kal.  Maii 

21) 

a 

/1382 

9  25  7 

3 

iv  idus  Apr. 

xvn  ki.l.  Maii 

19 

g 

Kai   Aprilis 

16 

g 

'  1583 

10    6  1 

4 

111  kal.  Apr. 

11  kal.  Apr. 

15 

r 

11  kal.  Maii 

16 

f 

liSSi 

II   17  5 

5 

xiv  kal.  Maii 

xiii  kal.  Maii 

13 

e  .1 

11  idus  Apr. 

19 

e  d 

1585 

12  28  4 

6 

vii  idus  Apr. 

111  idus.Apr. 

18 

c 

v  kal.  Apr. 

13 

c 

/I5S6 

13    9  5 

7 

vi  kal.  Apr. 

111  iiou   Apr. 

21 

ll 

xv  kal.  Maii. 

16 

b 

1587 

14  20  6 

8 

xvii  kal.  Maii 

xvi  kal.  Maii 

13 

a 

v  i  .08  Apr. 

19 

a 

11588 

15    1  1 

9 

11  no.i.  Apr. 

vii  idns  Apr. 

17 

g   f 

11  kal.  Apr. 

21 

s  t 

_ 

|  1589 

1  12  2 

10 

11  kal.  Apr. 

111  kal.  Apr. 

21 

. 

Idus  Apnlis 

15 

_ 

O 

'  1390 

2  23  3 

II 

11  idus  Apr. 

xiii  kal.  _.in 

21 

il 

Nome  Aprilis 

19 

d 

_ 

11591 

3    4  4 

12 

Kai.  Aprilis 

11  non.  Apr. 

17 

C 

v  kal.  Apr. 

21 

c 

_ 

1592 

4  15  6 

13 

xukal.  Apr. 

vii  kal.  Ai  r 

19 

b  a 

xvi  kal.  Maii 

21 

b  a 

SE 

1593 

5  26  7 

li 

v  ilus  Apr. 

xvii  kal   Maii 

211 

g 

Kal.  Aprilis 

17 

g 

1394 

6    7  1 

15 

iv  kal.  Apr. 

11  kal.  Apr. 

Iti 

f 

xi  kal.  Jl.iii 

18 

f 

1393 

7  18  2 

II) 

xv  kal.  Man 

xii  kal.  Maii 

16 

e 

1 

-   . 

a   B 

_            _  _         _. 

._      •           _    _              n 

1    , 

-  9) 

_ 

1» 

O    '__ 

_  Q 

3    —          _    _             _    • 

S     -           _     _              e*n 
0    cl         «0            °a 

0  _ 

0 

■i  a 

Q£ 

_     « 
_ 

C     -     _     £    -              n  3 

__  " 

■5   _ 

11 

n     _ 

_    ~ 

•=_--_:          -S  n 
.?_§„            - 

2  <» 
._:  0 

n      _ 

O  3 

_j 

1— 1 

«.   - 

-  w  ■_■ 

■J 

c 

Ou 

_j 

— 

CtcuIus  oclogesimus  secundus,  secundum  eumdem 
Dionijsium. 


Circulus  octogesimus  quintiis,  secundum  eumdem 
Dionysium. 


1339 

5 

0 

2 

17 

1340 

6 

11 

1 

18 

1511 

7 

22 

S 

1 ' 

1512 

8 

3 

6 

1 

1513 

!) 

II 

7 

■j 

1514 

10 

23 

2 

3 

1515 

II 

6 

3 

4 

15(6 

12 

17  4 

3 

1347 

13 

28 

5 

6 

1548 

M 

9 

7 

7 

1519 

i; 

20 

1 

H 

1530 

1 

1 

i 

9 

1351 

2 

12 

3 

!n 

1.52 

3 

23 

5 

II 

1333 

4 

4 

6 

12 

1534 

5 

13 

7 

13 

1535 

6 

26 

1 

1! 

1556 

7 

7 

5 

15 

1537 

8 

18 

1 

16 

Nonse   Aprilis 
v  11  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  uon.  Apr. 
si  kal.  Apr. 
iv  idns  Ai  r. 
111  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
11  inni.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
11  idus  Apr. 
Kal.  A  rilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


_ 
o 
C 


=  5  _ 

V       _>      _ 


_:-._._ 


viii  idus  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
v  idus  Apr. 
vni  k-l,  Apr. 
1'lus  Aprilis 
Noiue  Aprilis 
vii  kal.  Maii 
iv  idus  Apr. 
Kal.  \|>rili_ 
11  kal.  Maii 
111  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
iv  11011.  Apr. 
vni  kal.  A|  r. 
xviii  kal.  Maii 
Noux  Aprilis 
xiv  kal.  Maii 


C  » 


13 

e 

17  Id  c 

18      b 

21        2 

17      g 

I7lf  e 

20 

d 

21 

c 

17 

b 

19 

*  e 

20 

r 

H» 

e  _ 

19 

dC 

19  ,■  b 

I31    a 

18 

g 

19 

f 

21 

e  d 

15      c 

_ 

.    0 

'-     n 

_ 

2    » 

_    _. 

3       _ 

159B 

1397 
1598 
I5')J 
II'," 
1601 
1602 
1603 
1604 
16d5 
1606 
1607 
1608 
1609 
1610 
1611 
1612 
1613 
1614 

'5 

1 

o 
Q 


0 
II 
2* 

35 
116 
25 17 

6  2 
17j3 
28  4 


8 
9 

10 
11 

12 

13 
14 
15 

I 
2 

3 
4 

5 

6  25 

7  4 

8  I5J6 
926  7 

10  7  1 

11  18  3 


l7[Non_j  Aprilis 
ts  viii  kal.  Apr. 
19  Idus  Aprilis 


iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
111  kal.  Apr. 
xiv  kal.Maii 
vii  idus  Apr. 
11  kal.  Arr. 
xvii  kal.  Maji 
11  non.  Ai  r. 
11  kal.  Apr. 
11  idiis  Apr. 
Kal.  A|nlis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 


I6'xvkal.  Maii 


•S  .____: 

S  _    5    =    - 

_  _    —  ~    . . 

<S  _:_;_!■_■ 


_ 

Q 


111  idus  Apr. 
vi  kal    Apr. 

XVI  kal.  Maii 
i(i  nun.  Apr. 
viu  kal.  Apr. 

XVII  kal.  M  111 
Mll  idus  Apr. 
xiii  kal.  Maii 
111  idus  Apr. 
:v  non.  Apr. 
x  k.l.  Maii 
>n  idus  Apr 

II  kal.  Apr. 
xiii  kal.  M.i.i 

III  non  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
'i  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Maii 


B  _ 

c_! 


d  c 
b 

f  . 
d 
c 
b 

»  B 

r 


c  b 

a 

F 
I 

20:e  d 
161  c 
I6l    b 

| 

■5  Q 


Circulus  octogesiinus  terlius,  secnndum  eumdcm 
Dionysiutn. 


CircuUts  oclogeshnus  sexlns,  secundum  eumdem 
Dionysium. 


0  15  17 
li  0  18 

221 1!  19 

3l2|    l 

U  ■-. 

2514 


Nonae  Aprilis 
viii  kal.  Apr. 
Iilns  Apiilis 
iv  uoii.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idcs  Apr. 
111  kal.  Apr. 
xiv  kal.  (i8,i 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  \i.11 
u  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
11  ilus  Apr. 
Kal.  Apriii. 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Anr. 
xv  kal.  Maii 


iv  idus  Apr. 
vii  kal  Apr. 
xviii  kal,  Apr. 
viii  idus  Apr. 
i\  kal.  Apr. 
11  idus  Apr. 
v  non.  Apr. 
[xk-l.  Mai 
xvn:  kal.  Maii 
'111  kal.  Anr. 
xiv  kal.  Maii 
iv  iJus  Apr. 
ui  kal.  Apr. 
x\!i  kal.  M  ii 
viii  idus  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iu  idus  Apr. 
iii  non    Apr. 
X  kai.  Maii 
1 
'=  5> 

11 

Q_t 

j:  _ 


C 

li  a 


13 
15 
18 

21 
13 
17 

181  g 
21  f 
17  e 
17  d  c 

20  b 
16     a 

171  g 

19  f  e 

15  d 
16 


dDf_ 


b 
a  g 

E 

o 
Q 


-_       ^) 

_5  .— 


,1615 
1616 
1617 

11618 
1619 
1620 
1621 
1622 
1623 
1624 
1623 
1626 
1627 
1628 
1629 
1651 
1631 
1632 
1633 


12 

0 

( 

(3 

II 

5 

li 

22 

6 

13 

3 

1 

1 

14 

2 

2 

25 

5 

3 

6 

i 

4 

17 

6; 

5 

28 

7: 

6 

9 

1 

7 

20 

„) 

8 

1 

I 

9 

12 

3 

17|Non_>   Aprilis 
13  viii  kal.  Apr 


idus  . 


10  23  6 
II 

12  15  2 

13  2613 

14  7  4 

15  IS  5 


tpiilis 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idtis  A;  r. 
111  kal.  Apr. 
xtv  kal.  Maii 
6|Vii  idi,s  Apr. 

7  vi  kal.  Apr. 

8  xvii  kal.  llaii 

9  11  iicii.  Apr.   , 
10  ix  kal.  Apr. 

11  iJus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  A  pr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


111  idas  Apr. 
vi  k.il.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
vn  idus  Apr. 
vin  kal.  Apr. 
11  iJus  Apr. 
11  noii.  Apr. 
xi  kal.  Maii 
VI  idtis  Apr. 

II  kal.  Apr. 
xit  kal.  Maii 

III  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
11  idus  Apr. 
11  non.  Apr. 
xvm  kal.  Maii 


.=  Ss 
=  -= 


201 

16g 

17 

19 

13 

16 

19 

19 

15 

18  d 

19 

21 

17 

18  f 

21      d 

16  e 

17  b 

20  a  g 

21  -    f 


_<- 


-a  Sjc- 

-=  _    _    _  _r 

5  'ts    5    o    o 

o  _    =.  o    >> 

<  £  •_;  -j  s_- 


n  = 


a  _ 


8S5      BED*  VENERABILIS  OmiUM  PARS  I.  SECT    (I.  —  DIDASCALICA  SPIJIUA  ET  DUBIA.     8S6 


MM  eircului  Dionysii  Rmn.  secundum  crdinem 
annorum  Uomini,  lalit  eise  debuit. 


A  D.  Curitii  episcopi  Alexandrini  primus  cyclui  dectm  - 
iiocennu.il. 


O 


3 

l'. 

on 

17 

t 

7 

n 

'-• 

18 

B 

8 

22 

i 

l'.i 

6 

B 

3 

5 

1 

7 

iti 

11 

r, 

t 

1 

il 

13 

7 

3 

9 

13 

6 

2 

4 

10 

13 

17 

3 

5 

II 

II 

18 

l 

6 

12 

15 

9 

B 

I 

13 

1 

n 

7 

B 

U 

2 

i 

l 

9 

15 

S 

n 

2 

lll 

16 

4 

25 

3 

11 

17 

5 

i 

3 

11 

18 

0 

15 

fi 

13 

1« 

7 

20 

7 

U 

M 

8 

7 

1 

15 

21 

9 

18 

3 

16 

Nonae    Aprili.s 
vm  kjl    Apr. 
Idus    iprills 
iv  non.  Apr. 

\!   k  il.   A|n  . 

iv  idus  Apr. 
in  kj|.  Apr. 

XIV  kj|.    M.lll 

vii  niiis  Apr. 
vi  kal.  Apr 
xvu  kal.  M;.ii 
ii  iii ii i .  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
ii  nliis  Apr. 
KaL  Aprilis 
iii  kal.  Apr. 
v  Idus  Apr. 
iv  lul.  Apr. 
xv  kal.  Muii 


•  -      O     «J       V     S 

«  -5   «3    a    w 

<5«  63 


«  3 

la 


viii  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
«iv  kal.  Maii 
iii  niui.  Apr. 
viii  kui   Apr. 
x vii  kal.  m  "i 
vni  i.ius  Apr. 
101  kal.  M  iii 
iii  nliis  Apr. 
iv  ii.vi    Apr. 
x  kal.  Maii 
vii  Idus  Apr. 
in  kal.  Apr. 
xut  kal.  U  iii 
ili  'ioii.  Apr. 
vikal.  Apr. 
xvii  k  d   Maii 
ii  kul.  Apr. 
xiii  kal.  Maii 


2  ft 

i-a 


Ct  • 


£5 


B 


s 
& 


H 

9 

lii 
II 
1« 
IS 

u 

IB 
l 

I 

3 
1 
S 
6 
7 
8 
21    0 


10  1 


tn  *j 


0  £    I- 

-  5  3 

<j  o  5 

1  Sl    § 

£  lu  <3 


Nonie    Aprilij 
viii  kal.  Apr 
l'lu  i  Aprilis 
ivnnn.  4pr. 
ii  kil.  Apr. 
iv  iilus  Apr. 
iit  k  d    Apr. 
xiv  k»l.  Maii 
vu  idus  Apr. 
vi  Ital,  Apr 
xvii  k.il    Maii 
n  non.  Apr. 
ix  k.il.  Apr. 
■i  idus  A|ir. 
Kol.  Aprilis 
x  i  kal.  Apr. 
v  iitusApr. 
iv  k:il.  Apr. 
xv  kal.Maii 


ln  nliis  Apr. 
«i  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
vi  iiins  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
■i  idus  Apr. 
ii  non.  Apr. 
viu  kal.  M  'ii 
v  idus  Apr. 
II  k.,1    Apr. 
XII  k;il    Apr. 
"si i . 1 1 ; i -  Aprilis 
v  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Mail 
vi  1'lus  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
Iilns  A j.ri iis 
n  niin.  Apr. 
viukal.  Maii 


a 

9 

■ 

la 

ij 

Bs 

'3  Q 

—     m 

3   2 

o" 

GJ 

a 

a3 

•3  3 

Secitndut  cijclus  Dionysii  talis  esse  debuit,  secundum 
ordinan  amtontm  Domini. 


Secundus  cyclus  decemnovennaiis  D.  Cyrilli  episcopi 
Alexandrini. 


101  014 
II  tl|5 

I222!6 

13  51 

14  14  2 
16253 

1    0  4 

lli7|e 


287 

9  1 
20;  2 

I  I 

12J3 
23  6 

*b 

15  2 
20  3 
7j4 
18|5 


Nowe  Apnlis 
viii  kal    Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
nkal.  Apr 
iv  idus  App. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  M .iii 
vu  i.l.is  Apr. 
n  kal.  A|.r 
xvii  kal.  Maii 
ii  nou.  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
ti  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr. 
v  klus  Apr. 
iv  kal.  Anr. 
xv  kal.  Mait 


iii  kIus  Apr. 
vi  kal    Apr. 
XVI  kal.  M;ni 
vn  iilus  Apr. 
viu  k:il.  Apr. 
ii  rdus  Apr. 
ii  non.  Apr. 
ix  WiJ.  Mui 
vr  idus  Apr. 
n  kal.  Apr. 
sii  kal.  Maii 
iii  idus  Apr. 
vi  kat.  Apr. 
xvi  k.il.  Maii 
vi  idus  Apr. 
xkal.  Apr. 
it  idus  Apr. 
ii  non.  Apr. 
vui  ksl.  Maii 


13 

10 

0 

7' 

13 

11 

11 

i 

U 

11 

22 

3 

K 

33 

3 

i 

•x, 

ii 

u 

5 

"27 

15 

23 

7 

18 

1 

a 

1 

19 

2 

17 

2 

30 

3 

1H 

rr 

3! 

1 

9 

5 

32 

B 

X 

6 

33 

0 

1 

7 

31 

7 

12 

1 

3« 

8 

23 

3 

36 

0 

4 

4 

37 

10 

15 

3 

3S 

1! 

26 

6 

30 

11 

711 

40 

13 

18 

2 

17 

N..H.I'   Aprilis 

18 

viii  kal.  Apr. 

15 

Idus  Aprilis 

1 

iv  non.  Apr. 

2 

xi  kaL  Apr. 

3 

iv  Irtus  Apr. 

4 

iii  kpl.  Apr. 
xivkal.  Maii 

B 

B 

vii  idus  Apr. 

7 

vi  kai   Api  • 

8  xvn  kal.  Maii 

9  n  noii.  Apr. 

10  ix  kal.  Apr. 

11  nitlus  Apr. 

12  k;il.   Apr.lis 

13 

nikal.  Apr. 

U 

v  idus  Apr. 

18 

iv  lut.  Apr. 

16lxvkal.  Maii 


vuidusApr. 
iii  k>l.  Apr. 
xni  kal.  Maii 
ii  noD.  Apr. 
vikal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  kal.  Apr. 
xn  kal.  Maii 
ii  idus  Apr. 
iii  non.  Apr. 
xvi  kai.  Maii 
vi  idusApr. 
ii  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Mail 
iiuoii.  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
ivi  kal.  Uait 
ii  kal.  Apr. 
in  kil.  Maii 


1    .      3  8 
g  S      |  S 

Q  I  ai  t-2 

•-  o  Z  G  a 


3   . 

<«    S 


U 
11 


_:  S 

«  fi 

■  <» 

S  S 

-;  3 


a>  B  1 

o  a  b  a 

Q    °t  fc  2 

*  1  3  I  S 


n  3 
11 


3  U 

JS 

Qu 


.     I 


~     -J 


Annui  prinmt.      Annus  secundut.      Annut  tertiut.         Annut  quartut.      Annvt  quintut.      Annut  iextut. 


a    9 

a  29 

a  19 

a  20 

a  16 

a    1 

a    1 

a  21 

a  II 

D 

a  12 

a    2 

a  22 

b  10 

b  30 

b  20 

1.  2! 

b  11 

b    2 

b    1 

b  22 

b  12 

b  13 

b    3 

h  23 

c   11 

c    1 

e  21 

C  22 

c  12 

c    3 

c    3 

c  23 

c  13 

c  14 

c    4 

C  24 

d  12 

il    2 

d  22 

d  23 

d  13 

8    4 

d    4 

d  24 

d  14 

d  15 

d    5 

d  25 

0  13 

f.    3 

e  23 

e  24 

e  14 

e    S 

e    3 

e  25 

e  15 

e  16 

e    6 

e  26 

f    14 

r  4 

r  24 

r  is 

r  15 

r  6 

r  e 

r  26 

r  ib 

r   17 

r    7 

r  27 

K  16 

B    5 

g  23 

g  26 

8  1« 

8    7 

8    7 

h  28 

e17 

l.  18 

8  »« 

h  1» 

IS 

g28 
h  29 

h  16 

ii    6 

h  26 

b  27 

h  17 

li     8 

b    8 

i    17 

1     7 

I  17 

i   28 

1  18 

i     9 

I     9 

i  » 

i  19 

i   20 

i    10 

i     1 

k  18 

k    8 

k  28 

lt  20 

k  19 

k  10 

k  10 

k  80 

k  20 

k  21 

k  11 

k    2 

1   1» 

1    8 

i  ia 

1  SO 

1   20 

l  11 

1    11 

l     1 

l   21 

1    22 

1    12 

1     5 

rn20 

in  ni 

in  i 

m    l 

ii)21 

iii  12 

ii.  u 

iii   2 

m  22 

ui'23 

iQ  13 

iil    4 

n  21 

ii  11 

o    2 

n    2 

n  22 

ii  13 

n  1S 

n    » 

n  33 

n  24 

ii  14 

,i    5 

o  22 

o  12 

o    3 

o    3 

o  23 

o  14 

0  14 

o    4 

o  24 

o  25 

o  15 

o    fc 

p  23 

p  13 

P    * 

P    * 

p  24 

p  1» 

p  13 

p    S 

p  2» 

\>  26 

p  16 

P   7 

4»» 

q  II 

q    5 

q    5 

q  21. 

q   10 

q   16 

g.  6 

q   26 

q  27 

q  17 

q    8 

r  23 

r   18 

r    6 

r     6 

r  26 

r  17 

r  17 

r     7 

r  27 

r  28 

r   18 

r    9 

s  26 

s  16 

a    7 

»    7 

s  27 

S    18 

s   18 

a    8 

l  28 

a  29 

a  10 

s  10 

t  17 

t   17 

l     8 

t     8 

t  18 

l   19 

t   10 

t     B 

t  29 

t  30 

t  20 

t   11 

u  28 

u  18 

u 

u    9 

u  29 

u 

u  20 

u  10 

u 

u    1 

u  21 

u  12 

a  23 
b  21 
c  25 
d  26 

e  27 
f  28 
g  2» 
h  30 
i     1 


t  tl 

«t  12 


a  15 

a    4 

a    4 

a  14 

a  14 

b  14  b    8 

b    3 

b  23 

b  15 

c  t3  c    6 

e    6 

c  26 

C  16 

d   16  '1     7 

d    7 

d  27 

d  17 

e  17 le    8 

e     8 

e  28 

e  IH 

r  18  r   9 

f     9 

r  29 

r  19 

K  19  g  10 

g  10 

E  lt 

g  30 

8*0 

b  20  h  II 

ii     1 

h  21 

I    21 

1    12 

i  ti 

i     2 

i    21 

k  22 

k  13 

k  13 

k    3 

k  23 

1   13 

1    14 

1    u 

1     4 

1   14 

iii  24 

m!5 

in  15 

iii   3 

m  25 

ii  25  i.  16 

U   16 

ii    6 

ii  26 

0  26  o  17 

O   17 

o    7 

o  27 

p  27|p  t8 

P  U 

P    8 

piS 

q  28q  1» 

q  1* 

q      | 

qt» 

r  19 

r  20 

r  10 

r  10 

r     1 

1     1 

s  11 

a  ti 

a  II 

*  1 

t     1 

1  11 

t  11 

t   tl 

l     3 

u    3 

u 

u  13 

u   13 

u    4 

85. 

Annut  septimus. 


DECEMNOVENNALES  CIRCULl. 


858 


Atmui  octams.       Annut  nonus.    A  Ann.  dec.  leriivt.  Ann.  dec.quurtus.  Ann.dec.  quintus. 


a  IS 

a    5 

a  23 

a 

b  16 

b    6 

b  26 

b 

c  17 

o    7 

c  27 

c 

d  1K 

d    8 

d  28 

_ 

e  19 

e    9 

e  29 

e 

f  JO 

f  10 

f     1 

r 

»21 

gll 
6  19 

g    * 

g 

h  22 

li    3 

h 

i   23 

i   13 

i     4 

i 

k  24 

k  14 

k    S 

k 

I  25 

1    IS 

1     « 

1 

m26 

in  16 

ra  7 

m 

o  37 

o  17 

n    8 

n 

o  28 

o  18 

o    9 

0 

p  19 

p  19 

p  10 

p 

q  30 

q  20 

q  11 

4 

r    1 

r  21 

r   12 

r 

s    2 

s  22 

..  13 

5 

t     3 

t  23 

t  14 

l 

u    4 

u  24 

u  15 

U 

Ei! 


i    IS 
k  16 
I    1' 
m  18 
d  19 


V 


t  9 
d  10 
«  II 
f  12 
g  13 
h  14 
i  15 
k  16 
1  17 
mi8 
n  19 


•27 


2_!q 

23  r 

24  s 
t  _3|t 
u  26;  u 


29 

3H 

1 

2 

5 

4 

5 

C 

7 

8 

B 
10 
1! 
12 
13 
14 
15 
I6|u 


17 

b  18 
c  19 
d  20 
e  21 
22 

S  23 
b  24 


25 

k  26 

1    27 

r_28 

n  29 

o 

P 

<t 

r 

s 

i 


a  21 
b  22 
r  23 
d  24 
e  25 

26 
_  27 
h  28 

29 
k  30 
1 


2 

3 
i 
5 
6 
7 

„98 
i  10 
k  11 
I   12 

mtS 
14 
18 

16 
17 
18 
1!» 


20 


1 
S 
J 

5 

6 
7 

!*. 

i  10 
k  lt 
J  12 
m!3 
n  14 


f  57 


13 
16 

17 

18 
Ifl 

20 
2t|u 


22' a    121 

23  b  13! 

24  c  14 

25  d  15 

26  e  16 


17 

e  18 

b  19 

i  20 
k  21 
l  22 
m23 
n  24 
_  0  23 
6jp  26 
7  q  27 
8'r  28 
9  s  29 
10  t  1 
111 


13  la 
liib 
15 

1(1 
17 


3  a  23 


18 
g!9 
h  2y 
i  21 
k  32 
I  23 
m2* 
n  25 
o2t» 
p  27 
q  28 
r  29 
s  30 
t  1 
u  2 


_4 
25 
26 
27 
28 
g29 
li    1 


Annus  decimut.  Annusundecimus.  Annus  duodecimus.  B  An.dec.sextus.    An.dec.  seplimus.  An.  dec.  oclavus. 


18 

19 

20 

21 

__ 

23 

24 

2S 

26 

«7 

28 

in  29 

d  50 

o    1 


II!  19 

n  20 


a  28 
b  29 
1 


_ 

3 

4 

5 

6 

i     7 

k    8 

I     9 

rnlO 

II 

12 

13 

14 

13 

16 

17 

18 


a  29 
b    1 


! 

3 

4 

B 

6 

7 

8 

9 

10 

mll 

n  12 

o  13 

14 

13 

II. 

17 

18 


19ju    9 


10 

11 
c  1_ 
d  13 
e  14 
f  15 
g  16 
h  17 
i  18 
k  19 
I  20 
m_i 
n  22 
o  93 


a  10 
b  tli 
c  12 
_  13 
e  14 
r  15 
g  16 
h  17 
i  18 
k  19 
I  20 
m21 
u  22 

0  23 
p  24 
q  25 
r  26 
s  27 

1  28 
u  29 


a  30 
b     1 


a  20 

b  21 

c  22 

d  23 

e  24 

f   25 

6g  26 

7  h  27 

8i   28 

9lk  29 


10|1 
m  M  m 
n  12  o 


o   13 

P  i» 
q  15 
r  16 
s  17 
t  18 
u  19 


24  a 


li 
c 
d 
e 
f 

.  :■■' 
h    1  h 

2  i 

3lk 

4 

_ 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 


C  1"  ,3 


5 
6 

7 
8 
9 
10 

b  12 
i  13 
k  14 
I  15 
ml6 
n  17 
o  18 
p  19 
q  20 
r  21 
s  22 
t  23 


_ 

6 

7 

8 

9 

10 

8  II 
h  12  h 
i    13  i 
k  14  k 
I    15 
m  16 
n  17 

0  18 
p  19 
q  20 
r  21 
s  22 

1  23 
u  24 


a  15 
b  16 
o  17 
d  18 
e  1S 
f   20 


lig  21 


h  25 
i  23 
k  24 
1  25 
m26 
n  27 
o  28 
p  29 

«I  1 
r 

s    5 
4 


Aniws  decimitt  nonus. 


a  27 

1     7 

a  17 

1    27 

a    8 

i    18 

b  28!  m   8 

b  18 

m_8 

b    9 

m  19 

c  29  ii    9 

c  19 

n  20 

c  10 

n  20 

d  30 

o  10 

d  20 

o    1 

d  11 

o  21 

e    1 

P  11 

e  21 

P    2 

e  12 

p  22 

f     2 

q  12 

f   22 

q    3 

1    13 

q  23 

n'       3 

r   13 

K  23 

r     4 

«  u 

r  21 

1.    4 

s   14 

li  24 

s     5 

h  15 

s   25 

i     S 

t   15 

i   25 

t     6 

i    16 

t   26 

k    6 

u  16 

k  26 

u    7 

k  17 

b  17 

c  18 
d  19 
.)  20 
f  21 
8 

E 

i 


23 
241  i 
k  25lk 
1  26  1 
m  27  m 
n  28|n 
o 


6 
7 
8 
9 
10 
II 
1_ 

15 
11 

ia 

i. 

17 
18 
1(1 
20 
21 
2_ 
23 
24 

2?; 


a  26 

b  27 

c  28 

d  29 

e    1 

f     2 

R    3 

h    4 

i     5 

k    6 

I     7 

tn   8 

n    9 

o  10 

pll 

q   19 

r   13 

s   14 

t  15 

Et  hie  est  poslremus  decemnovennatis  annus. 


PINLS. 


BED M  PRESBYTERI 

DE   CYCLO    PASCHALI,    PRjEFATIO. 


Cyclus  idem  paschalis  octo  est  lineis  communiitis. 
TVimus  ordo  conlinet  annos  ab  Ineamatione  Domini, 
unius,  singulis  annis,  augmento  crescentes.  Secundus 
indieliones  Romanorum,  qu«  in  se  semper  15  an- 
norum  cursu  revolvuntur.  Tertius,  epactas  11  lu- 
nares,  quse  per  singulos  annos  solares  ad  cursum 
Iuiisp  succrescunt,  et  ad  lunam  Kalendaruni  quse- 
rendam  semper  adjiciuntur,  posila.  xi  Kalend.  Apri- 
lis.  Qnartus.  concurrentesseplimana  _ie_ ,  qus  posit» 
is  Kalend.  Aprilis  propter  dispendiutn  bissexli,  ncces- 


D8ario28,annisiinplentur.Quarumralio<;ogitcyclosde- 
cemnovales  28  describi,  ul  singuii  conctirrentes  sin- 
gulos  r.yclos  inchoent,  totaque  summa  paschalis  cnl- 
culi  552,  annis  explicetur.  Quinius,  cyctum  lunarem 
quem  tribus  annis  decemnovennalis  pnec.dii  19  an- 
nis,  etiam  ipsecomprehensus.  Sexlus,  14  lunam,  qua 
veteres  pascha  faciebant,  qua.  a  xti  Kalend.  Aprilis,  us- 
que  in  xiv,  Kalendas  Maias  vario  dis  ursu  vagantes 
tempus,  incensionis  avn  Idus  Martli,  usquc  in  Noua 
Aprilis  accipiunt  A  14  _irt.ni  luna,  usque  ad  14  ami. 


859        BED.C  VENKRARIMS  OPP.  PAUS  I.  SECT.  II.  —  DIDASCALICA  SPLRIA  ET  DUMA. 


»«» 


IMOOTlil,  dies  sunt  354,  si  coinniunis  annus  esl;  si  V 
<iiib(ili>iiiii>,  384.  Beplimo,  diea  Dominiei  Paschx 
reperiuniur.  ab  u  Kalen.  Aprilii  usquc  in  vu  ka- 
lenJ.  Maias,  ob  ralionem  eiiibolisuiorum  licent'  r 
rxtenti.  lllliino,  liina  IVsli  pasdialis,  u  15  usi|ur  91, 
propter  iliem  Domlnicani ,  va  iala,  Adiinil  eniin 
saltus  nocleni,  ailiiil  vcio  aHaieni,  qoai  per  oiiinem 
eyclum  adolcvit.  Sed  in  lioc  nus  adimitur,  quod 
ant >  luua  drlicil  quain  pulalur.  Naturaliler  ¥<  ru  nox 
ipsa  perseverat,  qu  e  nnx  iniliii  n  861  fultlri  iiill',  et 
cycli  ineiplentis  exorlium,  propter  quod  idem  ulti- 
iiiiis  aniius  epacias  ls  lunc  retinens,  primo  anno 
nou  II,  ul  iu  c.tleris  annis  li  ri   solei,  se.l  M  dies 


ucconiiiiodat ;  et  quia  30,  dieruni  llne  revolvuulnr, 
nullaU.  epacta  in  principio  cycli  pouitiir. 

CARMI.N    DK    EADEM    III. 

I.inea,Clirisle,liios  priuia  est,  qu*  cominel  annos, 
Atque  sccunda  tenel  cycli  qiuc  iinlictiu  consiat. 
Servubit  nmncros  epaciis  tcrtia  ccrlos. 
o.i.ni.i   dies   nunierat  scplcin  bisse.xlilis  anni. 
Quinta  t  ln  cyclos  luuaris  eoniputit  anni. 
Jam  quurias  deciuias  designal  sextique  lunas. 
Sepliuia  nam  Caschx  ostendit  te  npnsquediemquc 
/lUateni  liinu:  iiumslral  novissiinus  urdo. 


BEDJE    PRESBYTERI 

CIRCULI 

AD    DEPHEHE.NHENDAS  CUJU3QUE  ANNI  LUNAS  PAfiCHALES,   AB   ANNO    1     tSyiE    IN   ANIfUM 

fnnisTi  1695. 


Decemuovemialis  priiiuis. 


M 
I 


b 

0 

3 

332 

10 

1064 

2 

0 

4 

17 

1 

4 

533 

II 

1065 

3 

11 

5 

18 

2 

5 

334 

12 

1H66 

4 

22 

6 

10 

5 

6 

539 

13 

1067 

5 

3 

7 

1 

b 

4 

7 

530 

14 

ti'68 

6 

14 

2 

2 

5 

8 

357 

15 

1069 

7 

25 

3 

5 

6 

9 

53S 

1 

1070 

8 

C 

4 

4 

7 

10 

530 

2 

1071 

9 

17 

3 

5 

b 

8 

11 

510 

3 

1072 

10 

28 

7 

6 

9 

12 

511 

4 

1073 

tl 

9 

1 

7 

10 

13 

542 

5 

1071 

12 

20 

2 

8 

11 

14 

545 

6 

1075 

13 

l 

3 

9 

b 

12 

13 

541 

7 

1076 

14 

12 

5 

10 

13 

1 

515 

8 

1077 

13 

25 

6 

11 

11 

i 

516 

9 

1078 

1 

4 

7 

12 

13 

3 

547 

10 

1070 

2 

13 

t 

13 

b 

16 

4 

518 

11 

1080 

3 

26 

3 

lt 

17 

5 

319 

n 

1081 

4 

7 

4 

15 

18 

6 

530 

13 

1082 

5 

18 

5 

16 

e 

H 

a 

<S> 

o 

a 

o 

g 

•i 

C 

o 

Q 

o 

| 

._ 

u 

s 

1 

-o 

05 

■< 

c 

< 

a 

<      s 


Nonic  Aprdis 
vin  k*l.  Apr. 
Iilus  Apnlis 
iv  nonaiuni  Aprilis 
xi  kal.  A|.r, 
Iv  idus  Apr. 
iii  kiil.  A|ir. 

XIV    kj|.    Mill 

vii  Uus  Apr. 
vi  kat.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  nonarum  Aprilis 
ix  kal.  Apr. 
ti  idiis  Apr. 
Kalend.  Aprilis. 
xn  kal.  Apr. 
v  itus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Mau 
H    . 


3^ 


19 

7 

551 

14 

1083 

6 

0 

6 

17 

b 

20 

8 

532 

15 

1084 

7 

II 

t 

18 

21 

9 

553 

1 

1085 

8 

21 

2 

19 

2i 

10 

531 

2 

1086 

9 

5 

5 

1 

23 

11 

553 

3 

1087 

10 

11 

4 

2 

b 

24 

12 

55i  i 

4 

1088 

II 

25 

6 

3 

25 

13 

557 

5 

1080 

12 

6 

7 

4 

26 

14 

338 

6 

1090 

15 

17 

1 

5 

27 

15 

5.9 

7 

1091 

14 

28 

2 

6 

b 

28 

1 

5(0 

8 

l'l92 

13 

9 

4 

7 

29 

2 

B8I 

9 

1093 

1 

2') 

5 

8 

30 

3 

562 

10 

1091 

2 

1 

6 

n 

31 

4 

5S3 

II 

1005 

3 

12 

7 

10 

b 

32 

5 

561 

12 

1086 

4 

23 

2 

n 

33 

6 

563 

13 

1097 

5 

t 

3 

li 

5t 

7 

308 

14 

10  8 

6 

13 

4 

|-. 

33 

8 

567 

15 

1099 

7 

26 

5 

n 

b 

30 

9 

MiS 

1 

1100 

8 

7 

7 

15 

37 

10 

50'J 

2 

1101 

0 

i* 

1 

16 

1 

a 
". 


£  3 

i  & 

1  a 

I  < 


Decemnovennalis  secitndus. 

Nome  Aprilis 
mii  lul.  A|.r. 
I.iu-  Aprilis 
iv  nnii.  A|.r. 
ii  kal.  Apr. 
iv  idiis  Apr. 
iii  Ital   Apr. 
vu  kal  Miii 
tii  idus  Apr. 
vi  kal    Apr. 
IVU  kil.  Maii 
ii  iiuii.  Apr. 
i    luL  Apr. 
ii  idus  Apr. 
kal    Aprills 
\n  k.0.  Apr. 
i  i  lus  Apr. 
IV  kal    A;>r. 
\v  knl.  Maii 

II 

<•  3 


1       i 


I      3 

E      = 

a 


iii  Idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 

VI  iitliS  Apr. 

x  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
n  nouariiin  Aprilis 
VIII    al.  \l:ui 
vi  idus  Apr. 
II  kal.  Apr. 
xil  lal  M  ui 
>ona;   Aprilis 
vi  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Mau 
vi  idus  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  L!us  Apr. 
ii  u»ii.  Ap". 
viu  kal.  Maii 

Bjg 
f1 

Sl 


v  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
vu  kal.  Maii 
Non*  Aprilis 
v  kal.  Apr. 
xvi  kal.  M  iii 
Kii.  Aprilis. 
xi  kal.  M  ia 
Idus  Aprilis 
v  kal.  \pi 
iv  kal.  Maii 
v  nlus  Apr. 
viii  kal.  Apr. 
Ii.i-  Aprilis 
Nona  Apriiis 

v  kal.  Apr. 
iv  Idus  \rr. 
Kal.  Apnli< 
xi  kal.  JIjii 

■i 
11 


20 
16 
17 
20 
13 
15 
19 
20 
15 
18 
19 
13 
17 
18 
21 
17 
17 
20 
21 


3 


18 
20 
21 
18 
20 
20 
16 
17 
20 
13 
21 
19 
15 
13 
18 
21 
13 
17 
18 


O 

33 


—  *i      O   w 


-i^ 


i 


861 


38 

11 

570 

3 

1102 

10 

0 

2 

17 

39 

13 

571 

4 

1IB5 

11 

11 

3 

18 

b 

40 

15 

57 1 

5 

1104 

12 

22 

5 

19 

41 

U 

573 

6 

1103 

13 

3 

6 

1 

42 

13 

574 

7 

IIP6 

14 

14 

7 

2 

43 

1 

575 

8 

1107 

13 

2"! 

1 

3 

1) 

44 

2 

57« 

9 

1108 

1 

6 

5 

4 

43 

3 

577 

10 

li0'.t 

2 

17 

4 

S 

46 

4 

578 

11 

lllo 

3 

28 

s 

6 

47 

S 

579 

12 

1111 

4 

9 

6 

7 

b 

48 

6 

580 

13 

1112 

3 

20 

1 

8 

49 

7 

m 

U 

1113 

6 

1 

2 

9 

50 

8 

5<2 

15 

1114 

7 

12 

3 

10 

51 

9 

583 

1 

1115 

8 

23 

4 

11 

b 

52 

10 

584 

2 

1116 

9 

4 

6 

12 

85 

11 

583 

3 

1117 

10 

15 

7 

13 

m 

12 

586 

4 

1118 

11 

2ii 

i 

14 

53 

13 

587 

5 

1119 

12 

7 

2 

15 

t> 

56 

14 

588 

6 

1120 

13 

18 

4 

16 

DfcCEMNOVENNALES  CIRCUM. 
Decenmovennalis  tertius. 


Noiijp  Aprilis 
Viii  kal.  Apr. 
i  iiis  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
tl  kal.  Apr. 
iv  i-itis  Api . 
in  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
vi  kal   Apr. 
xi  ii  kal.  Maii 
II  Dou.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kul.  Aprilis 
xn  kal.  Apr. 
v  iliis  A,  r. 
iv  kal.  Apr. 
X»  kal.  lSaii. 


862 


viii  irfus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal   Maii 
v  idus  Apr. 
viii  kal.  Apr. 
xvm  kal.  ,M:i  i 
Nouie  Apiilis 
vii  k.-il.  Slaii 
iv  irfus  A|>r. 
iv  non.  Apr. 
xi  kal.  Maii 
viii  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
iv  niMi.  Apr. 
viii  kal.  Apr. 
x  viii  kal.  Maii 
iii  kal.  A|  r. 
xiv  kal.  Maii 


13 
18 
13 
21 
17 
18 
20 
21 
17 
20 
2D 
16 
19 
16 
15 
18 
13 
13 
IS 


a   n 


s 

o 
Q 


Ja 


3-= 


1 


s 
-i 


1  57 

13 

[  389 

7 

1121 

14 

0 

S 

17 

58 

1 

5110 

8 

1122 

13 

11 

6 

18 

39 

2 

591 

9 

1123 

1 

22 

7 

19 

b 

60 

3 

5' 2 

10 

U2i 

2 

3 

2 

1 

61 

4 

593 

11 

1123 

3 

14 

3 

2 

62 

5 

594 

12 

1126 

4 

25 

4 

3 

63 

6 

593 

13 

1117 

S 

6 

S 

4 

b 

64 

7 

596 

14 

lUS 

6 

17 

7 

S 

65 

8 

597 

13 

1129 

7 

28 

1 

6 

66 

9 

598 

1 

1130 

8 

9 

1 

7 

67 

10 

599 

2 

1131 

9 

20 

5 

8 

b 

C8 

11 

600 

3 

H52 

10 

| 

S 

9 

69 

12 

601 

4 

1133 

11 

12 

6 

10 

70 

13 

002 

S 

1134 

12 

23 

7 

11 

71 

U 

603 

G 

1135 

15 

4 

| 

12 

b 

72 

13 

604 

7 

1136 

14 

15 

5 

13 

73 

1 

605 

8 

1137 

13 

20 

4 

14 

■ 

74 

2 

606 

9 

1138 

1 

7 

5 

15 

i 

75 

3 

607 

10 

1139 

2 

18 

6 

16  1 

Decemnotennalit  quartut. 

Non*  Aprilis 
viii  kal.  Apr. 
lilus  Aprilis 
■v  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  jhiii 
vii  idus  Apr. 
■  i  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  Doo.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  ulii-  Apr. 
kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  lal.  M.ni 


iv  idus  Apr. 
vii  kal.  Apr.> 
xvu  kal.  Maii 
vni  irfus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
m  idus  Apr. 
ui  non.  Apr. 
x  kal.  Maii 
xvl  i  kal.  Maii 
iii  kal.  Ai  r. 
xni  kal.  Maii 
iv  idus  Apr. 
vii  kal   Apr. 
xvn  kal.  Maii 
vii  irfus  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
■u  irfus  Apr. 
iii  non.  Apr. 
i\  kal.  Maii 


19 
15 
1« 
18 
21 
1S 
18 
18 
21 
17 
18 
20 
16 
16 
20 
15 
17 
19 
20 


o 

03 


s 

sa 


s 

o 

a 


E 

c 


£        ■< 


C  9 


9s 


a  » 


Decemnovennalis  quintKi. 


b 

76 

4 

608 

tt 

1 110 

3 

0 

1 

17 

77 

5 

609 

12 

1141 

4 

11 

2 

18 

78 

6 

610 

15 

1142 

5 

22 

3 

19 

79 

7 

611 

14 

1143 

6 

3 

4 

1 

b 

80 

8 

612 

15 

1144 

7 

14 

6 

2 

81 

9 

61-. 

1 

1145 

8 

25 

7 

5 

82 

10 

614 

2 

1146 

9 

6 

I 

4 

83 

11 

615 

5 

1147 

10 

17 

2 

5 

b 

84 

12 

616 

4 

1118 

11 

28 

4 

6 

85 

13 

617 

5 

1149 

12 

9 

S 

7 

86 

14 

618 

6 

1150 

15 

20 

6 

8 

87 

13 

619 

7 

1151 

14 

1 

7 

9 

b 

88 

1 

620 

8 

1152 

15 

12 

2 

10 

89 

2 

621 

9 

1133 

1 

23 

3 

11 

90 

3 

622 

10 

1154 

2 

4 

4 

12 

91 

4 

62" 

11 

1155 

3 

13 

5 

13 

b 

92 

S 

621 

12 

1136 

4 

26 

7 

14 

93 

6 

625 

13 

1157 

S 

7 

1 

15 

94 

7 

62« 

14 

1158 

6 

18  i 

2 

16 

s 
■ 

14 

s 

£5 


a    i 

§       -2 

<       S 


& 


e 

o 
O 


Nonae  Api  llis 

vii  idus  A|  r. 

16 

viu  kal.  A  ii. 

111  k:iI.  Apr. 

19 

Irfus  Aprilis 

xiu  kal.  Maii 

20 

iv  noo  Apr. 

ii  unn.  Apr. 

16 

xi  kal.  Apr. 

vii  kal.  Apr. 

17 

iv  irfus  Apr. 

xiii  kal.  Maii 

19 

in  kal.  Apr. 

n  kal.  Apr. 

15 

xiv  kal  Maii 

xu  kal.  Maii 

16 

vu  idus  A|  r. 

iii  idus  Apr. 

18 

vi  kol.  Apr. 

iii  non   Apr. 

21 

xvu  kal.  Maii 

xvi  kal.  Maii 

15 

ii  non.  Apr. 

vi  irfns  Ajr  r. 

19 

ix  kal.  Apr. 

iii  kal.  Apr. 

20 

n  irfus  Apr. 

xiii  kal.  Maii 

21 

Krf  Aprilis 

ii  non.  Apr. 

16 

xii  kal.  Apr. 

vi'kal   Apr. 

20 

v  idus  Apr. 

xvii  kal.  M.iii 

20 

ivkal.  Apr. 

n  kal.  Apr. 

16 

xv  kal.  Maii 

xii  kal.  Maii 

17 

8  . 

—  .■» 

rf)   ftf 

3  = 

sf 

«f    ™ 

.—  r/> 

863  BED.E  VENEUABILIS  OPP.  PAR.S  I.  SECT.  II.  -  DIDASCALIU  SPURIA  ET  DUBIA. 

"  ■. ■  .'iiiihii' riniJi  .  si.i» 


864 


9« 

8 

0*7 

IX 

1159 

7 

0 

3 

17  | 

b 

96 

9 

ias 

1 

1160 

B 

11 

5 

18  ; 

97 

10 

('<■•> 

1 

1161 

B 

22 

8 

19 

m 

II 

650 

3 

1162 

(0 

3 

7 

1 

99 

1* 

B31 

4 

1165 

11 

14 

1 

1 

b 

inr. 

13 

632 

B 

1164 

12 

25 

3 

3 

101 

U 

633 

6 

11(15 

15 

8 

4 

4 

101 

13 

634 

7 

1166 

14 

17 

5 

3 

103 

t 

655 

8 

1107 

15 

28 

6 

8 

b 

toi 

a 

656 

9 

II6H 

1 

9 

1 

7 

i 

105 

3 

637 

10 

II 69 

* 

20 

2 

R 

10ti 

4 

65« 

M 

1170 

8 

1 

3 

9 

107 

8 

659 

11 

1171 

4 

12 

4 

10 

b 

108 

6 

640 

13 

1172 

5 

25 

6 

11 

m 

7 

641 

14 

1173 

6 

4 

7 

12 

110 

8 

642 

13 

II 74 

7 

15 

1 

13 

111 

9 

643 

1 

1175 

B 

26 

2 

14 

b 

m 

10 

644 

2 

1176 

9 

7 

4 

13 

113 

11 

645 

3 

1177 

10 

18 

5 

16 

s 
J 


a 

o 
O 


Sm 
B 

&      .1 
1      1 


e 


Nonas  Ajirilis 
vin  kul  Apr. 
IdllS   Ipl  l.i . 

II  nnn.  Apr. 

xi  kal.  Apr. 

iv  iriu^  Apr 

III  kal.  Apr 
III  (  rl-  Maii 
vii  idns  Apr. 
V!  kal.  Apr. 
xvii  kal.  M.ni 
ii  non.  Apr. 
u  kal.  Apr. 

n  i.in-  Apr. 
Kal  Apnlis 
iii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
lv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 

B   . 


£       faT 


ii  iillis  Apr. 
VI  kal    A|.r. 
XVI  kal.  Maii 
vi  idus  A|rr. 
ix  k.n    Apr. 
H  iduj  Apr. 
n  nnn.  Apr. 
vni  kal.  M.in 
v  i.lus  Apr. 
ii  kal    \|.r. 
xn  kal.  M*ii 
Noine  Aprllis 
v  kal.  Apr. 
xvi  kal    Maii 
vi  Idus  Apr. 
it  kal.  Apr. 
I.ius  Aprillt 
n  iiDii.  Apr. 
viii  kal.  Maii 

sgJS 


4j 


21 
16 

17 
tt 
17 
16 
19 
20 
1« 
18 
19 
15 
18 
17 
21 
17 
19 
20 
21 


Decemnooennalis  septimut. 


S      I 

o 

ti    p 


h 

1U 

12 

646 

4 

1)78 

11 

0 

6 

17 

11» 

13 

647 

5 

1179 

12 

11 

7 

18 

116 

14 

648 

6 

1IM) 

13 

22 

2 

19 

117 

15 

649 

7 

1181 

14 

3 

3 

1 

b 

118 

1 

650 

8 

1182 

15 

u 

4 

2 

119 

2 

651 

9 

1183 

1 

25 

8 

5 

120 

3 

652 

10 

1184 

* 

6 

7 

4 

121 

4 

653 

II 

1185 

3 

17 

1 

S 

b 

122 

S 

654 

12 

1186 

4 

28 

2 

6 

123 

6 

653 

13 

1187 

5 

9 

3 

7 

12i 

7 

656 

14 

1188 

6 

20 

3 

8 

125 

8 

657 

13 

1189 

7 

1 

6 

9 

b 

126 

9 

668 

1 

1190 

8 

12 

1 

10   | 

127 

10 

659 

2 

1191 

0. 

23 

1 

11 

128 

It 

660 

3 

1132 

10 

4 

3 

12 

129 

12 

661 

4 

1193 

11 

15 

4 

13 

b 

130 

13 

662 

5 

1194 

•2 

26 

5 

14 

131 

14 

663 

6 

1195 

13 

7 

6 

13 

132 

15 

G64 

7 

1196 

U 

18 

1 

16 

O  Q  o 


S       <         £ 


5 
Q 


=      36- 

3    3" 


S      t3 


Nonae   Apriiis 

v  idus  Apr. 

18 

viii  kal.  Apr. 

Kal.  Aprilis 

28 

Iilus  Aprilis. 

xii  kal.  Maii 

21 

iv  non  Apr. 

N..n;f  Aprilis 

17 

i? 

xi  kal.  Apr. 

v  kal.  Apr. 

20 

,  5 

iv  idus  Apr. 

xv  kal.  Maii 

21 

iii  kal.  Apr. 

Kal.  Aprllis 

16 

xiv  kal.  M.iii 

xi  kal.  Maii 

17 

I    ™ 

vii  idus  Apr. 

Idus  Aprilis 

20 

vikal.  Apr. 

iv  kal   Apr. 

16 

xvn  kal.  Maii 

xv  kal.  Maii 

16 

n  non.  Apr. 

v  iiius  Apr. 

19 

ix  kal.  Apr. 

viii  kal.  Apr. 

13 

n  idus  Apr. 

x viii  kal.  Maii 

16 

'   © 

Kal.  Aprilis 

Niuiii'    April  s 

18 

xii  kal.  Apr. 

v  kal.  Apr 

21 

1» 

v  idiis  Apr. 

iv  idus  Apr. 

15 

iv  kjil.  Apr. 

iv  non  Apr. 

18 

xv  kal.  Maii 

xi  kal.  Maii 

18 

s  . 

K 

.3    tifc 

m  o- 

S  c 

1* 

S 

c 

Decemnonennalis  oclavus. 


b 

133 

1 

665 

8 

1197 

13 

0 

2 

17 

154 

2 

666 

9 

1198 

1 

U 

3 

13 

133 

3 

667 

10 

1199 

2 

22 

4 

19 

136 

4 

668 

11 

(200 

3 

3 

6 

| 

b 

137 

5 

669 

12 

1201 

4 

14 

7 

2 

138 

6 

«70 

13 

1202 

5 

25 

1 

5 

159 

7 

671 

14 

120.1 

6 

6 

2 

4 

140 

8 

672 

15 

1204 

7 

17 

4 

5 

b 

141 

9 

673 

1 

1205 

8 

28 

5 

6 

142 

10 

674 

2 

1206 

9 

9 

6 

7 

143 

11 

675 

3 

1207 

10 

20 

7 

8 

144 

12 

676 

4 

1208 

11 

I 

2 

9 

b 

ii  ■ 

13 

677 

5 

1-209 

12 

12 

3 

10 

146 

14 

618 

6 

1211) 

13 

2. 

4 

11 

147 

15 

679 

7 

1211 

U 

4 

5 

12 

148 

1 

680 

8 

1212 

15 

15 

7 

13 

b 

uo 

2 

681 

U 

1215 

1 

26 

1 

14 

150 

3 

682 

16 

1211 

1 

7 

2 

15 

ISl 

4 

685 

11 

1213 

3 

18 

5 

16 

~  a 


]      3 


1     3 

i    a 


t      3 


3     5 


Noose   Anrilis 
viii  kal.  Apf . 
ldus  Aprilis 
iv  iioii.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  M  ni 
vii  i.ius  Apr. 
vi  kal.  Ai>r. 
xvu  kal.  Muii 
n  ii" n   Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xn  kal.  Apr. 
v  nliis  Apr, 
iv  kaj.  Aur. 
xv  kai.  Haii 

II    . 

^S 


viii  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xn  k>l.  M  Hl 
v  idus  Apr. 
vni  kal.  Apr. 
xvni  kal.  Maii 
«in  idus  Apr 
vu  k.il.  Maii 
rv  idua  Apr. 
iv  oon.  Apr. 
x  kal.  M  .u 
viii  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Mail 
iii  oon.  Apr. 
vin  kal  Apr. 
ivih  kil.  Maii 
iii  kil.  Apr. 
iiii  kal.  Maii 


SJS 


il 


5t 


15 
1S 
19 
21 
17 
18 
21 
21 
17 
20 
21 
16 
19 
20 
16 
18 
18 
13 
16 


j 


o 


865 

. 

b 

152 

5 

684 

155 

6 

635 

\U 

7 

680 

153 

8 

687 

b 

156 

9 

688 

157 

10 

689 

158 

11 

690 

159 

13 

691 

b 

160 

13 

6« 

161 

14 

693 

162 

15 

694 

163 

1 

695 

b 

164 

2 

696 

165 

3 

697 

166 

4 

688 

167 

5 

699 

b 

168 

6 

700 

169 

7 

701 

170 

8 

704 

"5 

'5 

'5 

m 

I 

M? 

S 

o 

e 

9 

S 

a 

o 

o 

S 

a 

u 

= 

DECEMNOVENNrYLES  ClRCULl. 


1216 
1217 
1218 
1219 

12?! 
1222 


1*25 

1226 
1227 
1228 
1229 
1238 
1231 

\m 

1233 


15  1   1234 


Decemnovennalis  nonus. 


1223  !  11 

1224  12 


13 
14 

15 
1 

2 
3 

4 
3 
C 

7 


0 

5  1 

17 

11 

6 

18 

22 

7 

19 

3 

1 

1 

14 

3 

2 

25 

4 

3 

6 

5 

4 

\n 

6 

5 

28 

1 

6 

9 

2 

7 

20 

3 

8 

1 

4 

9 

1* 

6 

10 

23 

7 

11 

4 

1 

12 

15 

2 

13 

28 

4 

14 

7 

5 

15 

18 

6 

16 

2       £ 


Nmiae    Aprilis 
viii  kaleini   Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
ii  Lal.  Apr. 
iv  iiius  Apr. 
in  kal.  Apr. 
<rv  kal.  Maii 
vii  iilus  Apr. 
vi  kal   Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  iilus  Apr. 
Kal.  Aprilis. 
xii  kal.  Apr. 
v  ldus  A|ir. 
iv  kal.  Aor. 
xvkal.Maii 

«    ■ 


.5      < 


£        •<        £ 


2.     i 

bl        U 


iv  iilns  Apr. 
viikalend.  Apr. 
xvii  kai.  Maii 
vn  idus  Apr. 
iv  kal   Apr. 
iii  idus  Apr. 
iii  non.  Apr. 
ix  kal.  M-iii 
x viii  kal.  Maii 
iu  kal.  Apr. 
xiii  kal.  Maii 
1 1  idu»  Apr. 
vii  k»l.  Apr. 
xvn  kal.  M..ii 
vu  i-iin  Apr. 
x  kal.  Apr. 
iii  iuiis  Apr. 
in  noo.  Apr. 
II  kul.  Mail 

ii 

I 


19 

15 
16 
19 
21 
15 
18 
15 
21 
17 
18 
21 
26 
27 
20 
21 
21 
19 


S. 


866 


o 


171 

9 

703 

b 

172 

10 

704 

173 

11 

703 

174 

12 

706 

175 

13 

707 

b 

176 

14 

708 

177 

15 

709 

178 

1 

710 

179 

1 

711 

b 

180 

3 

712 

181 

4 

713 

182 

S 

714 

183 

6 

715 

b 

184 

7 

716 

185 

8 

717 

186 

9 

718 

187 

10 

719 

b 

188 

11 

720 

189 

12 

721 

c  r: 


■X         * 


I  I 


Decemnn-ennatis  decimus. 


Noua?   Aprilis 
vin  kil.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  iii  o.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
nikal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vn  Idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvu  kal.  Maii 
n  nmi.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Api . 
ivkal.  Apr. 
xvkal.  Maii 


»1 


1 

1235 

8 

0 

7 

i 

17 

2 

1236 

9 

11 

-) 

18 

3 

1237 

10 

84 

3 

19 

4 

1338 

11 

3 

4 

1 

5 

1239 

11 

11 

5 

2 

6 

1240 

13 

85 

7 

3 

7 

124t 

14 

6 

1 

4 

8 

1242 

15 

17 

2 

5 

9 

1243 

1 

28 

3 

6 

10 

1214 

2 

9 

5 

7 

u 

1245 

3 

20 

6 

8 

12 

1246 

4 

1 

7 

9 

13 

1247 

3 

12 

1 

10 

14 

1248 

6 

23 

3 

11 

13 

1249 

7 

4 

4 

12 

1 

1250 

8 

15 

5 

15 

2 

1251 

9 

26 

6 

14 

5 

1232 

10 

7 

1 

15 

4 

1253 

11 

18 

2 

16 

«     a     a 


£       M 


VI  idllS  A|.r. 

16 

iii  kalend.  Apr. 

19 

xukal.  Muii 

20 

ii  non  Apr. 

16 

vikal.  Apr. 

29 

xvu  kai.  Maii 

19 

ii  kal.  Apr. 

15 

xu  kal.  Maii 

15 

n  idus  Apr. 

19 

iii  non.  Apr. 

21 

xvi  kal.  Maii 

15 

vi  idus  Apr. 

18 

u  kal   Apr. 

21 

imkal.  M.iii 

21 

m  non.  Apr 

17 

vi  kal.  Apr. 

20 

xvi  kal.  Maii 

21 

n  kal.  Apr. 

16 

xii  kal.  Maii 

16 

■  K 

=  j= 

SS 

= 

o  ■-< 

i/ 

-Q. 

c 

S 

—    1) 

s 

190 

13 

722 

5 

1254 

12 

0 

3 

17 

191 

14 

785 

6 

1255 

13 

11 

4 

18 

b 

192 

15 

724 

7 

1256 

14 

22 

6 

19 

193 

1 

723 

8 

1257 

1S 

3 

7 

1 

194 

S 

726 

9 

1258 

1 

U 

1 

2 

195 

3 

727 

10 

1259 

2 

25 

2 

S 

b 

196 

4 

728 

u 

1260 

3 

6 

4 

4 

197 

5 

729 

12 

1261 

4 

17 

5 

5 

198 

6 

730 

13 

1262 

5 

28 

6 

6 

199 

7 

731 

14 

1263 

6 

9 

7 

7 

l) 

200 

8 

732 

15 

1264 

7 

20 

2 

8 

201 

9 

735 

1 

ISBS 

8 

1 

3 

9 

202 

10 

734 

2 

1266 

9 

12 

4 

10 

203 

U 

733 

3 

1267 

10 

23 

S 

U 

b 

201 

12 

736 

4 

1268 

11 

4 

7 

12 

205 

13 

737 

S 

1869 

12 

13 

1 

13 

206 

14 

758 

6 

1270 

13 

26 

2 

14 

807 

13 

739 

7 

1271 

14 

7 

3 

15   [ 

li 

208 

1 

740 

8 

1272 

15 

18 

5 

16  1 

Decemnovennalis  undecimus. 

Nonse  Aprilis 

viii  kaleiid.  Apr. 

Idus  Aprilis 

iv  non.  Apr. 

xi  ka!   Apr. 

iv  idus  Apr. 

iii  kal.  Apr. 

xiv  kal  Maii 

vu  idus  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

xvii  kal.  Maii 

n  non.  Apr. 

ix  kal.  Apr. 

ii  idus  A pr. 

Kal.  Apriiis 

xii  kal  Apr. 

v  nliis  Apr. 
:  iv  kal.  Apr. 
I  xv  kal.  Maii 


ii  idus  Apr. 
v  kalend.  Apr. 
xvikal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
Idus  Aprtlis 
n  non.  Apr. 
viii  IchI.  Maii 
v  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
tu  kal.  Maii 
Nonae  Aprilis 
v  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
Idus  Apr. 
Non»  Aprilis 
vm  kal.  Maii 


21 

17 
17 
20 
16 
17 
18 
20 
16 
19 
19 
15 
18 
19 
21 
17 
17 
21 
21 


i 


m\       £ 


■=    < 


i 


§    I 


E 
S.  - 


3 


8H7        ltEI).«  TENCRABIIJS  OPP.  PARS  I.  SKCT.  II.  —  DIDASCALICA  SI'LRIA  ET  DUBIA. 

Defemnovennalii  dtiodecimns. 

Niiiix  Aprilis 
vni  kalcu-t.  Apr. 
I  ln .  Apilis 
iv  uon.  Apr. 
xi  kal,  Apr. 
iv  IdM  Apr. 
iii  kal.  Apr. 

XIV  lv.il.   M  iii 

vn  kbM  Apr. 
vikal  Apr. 
jvii  k:il.  M  iii 
ii  non.  Apr. 
ix  k.il.  Apr. 
ii  i-ln  ■  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xu  ka).  A;  r. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 

8    . 

■?.  2 


668 


1 

200 

j 

7« 

9 

«3 

1 

0 

6 

17 

Jlu 

3 

7(2 

10 

u;i 

2 

II 

7 

18 

211 

1 

713 

tt 

1271 

3 

22 

1 

19 

b 

211 

3 

711 

12 

t!76 

4 

3 

3 

1 

213 

6 

711 

13 

»277 

3 

II 

4 

4 

211 

7 

716 

11 

1278 

6 

23 

3 

3 

21» 

8 

717 

13 

1 179 

7 

6 

e 

4 

b 

2:« 

It 

748 

1 

12so 

8 

17 

t 

5 

217 

10 

719 

2 

12X1 

9 

28 

2 

6 

218 

tt 

750 

3 

1282 

10 

9 

3 

7 

219 

12 

781 

4 

1283 

II 

20 

4 

8 

b 

220 

13 

731 

5 

13-11 

12 

1 

6 

9 

221 

14 

733 

6 

lis6} 

13 

12 

7 

10 

221 

13 

731 

7 

tJNfi 

11 

23 

1 

It 

223 

t 

755 

8 

1287 

15 

4 

2 

(2 

l. 

221 

1 

756 

9 

1388 

t 

15 

4 

13 

223 

3 

7S7 

10 

1289 

2 

26 

S 

11 

226 

4 

738 

II 

1290 

3 

7 

(i 

13 

827 

5 

739 

12 

1291 

1 

18 

7 

16 

v  idus  Aprilis 

19 

Kal.  Apiilis 

21 

xwn  IuIbdI.  Maii 

13 

Nonae  Aprilis 

17 

v  kal.  Apr. 

20 

xv  kal    Maii 

21 

iv  iihii.  Apr. 

17 

xi  kal.  Maii 

17 

Idus  Aprilis 

•o 

lv  kal.  A|>r. 

16 

xiv  kal.  Maii 

17 

v  idus  Apr. 

19 

vm  kal.  Haii 

15 

xtiii  kat.  Msii 

16 

viu  iilns  Apr. 

19 

v  kat.  Apr. 

21 

iv  lilns  Apr. 

13 

iv  i,(ui.  Apr. 

18 

x  ka.    Mail 

19 

r.  ■ 

v>* 

=  ■= 

.2 

<.  *i 

■3   w 

*!p 

c    (• 

Jr* 

•=s 

<      s 


(3     & 


b 

22S 

6 

660 

13  1 

1292 

B 

0 

2 

17 

229 

7 

661 

14 

1293 

6 

11 

3 

18 

2.10 

8 

662 

15 

1291 

7 

22 

4 

19 

231 

9 

663 

1 

1291 

8 

5 

5 

1 

1) 

232 

10 

661 

2 

1296 

9 

11 

7 

2 

233 

tl 

661 

5 

l.>'.»7 

in 

25 

1 

3 

214 

12 

666 

4 

1298 

ll 

6 

2 

4 

235 

13 

667 

5 

1299 

12 

17 

3 

S 

b 

2.1'i 

11 

668 

6 

i:.." 

13 

28 

5 

6 

217 

13 

669 

7 

1.101 

14 

9 

6 

7 

218 

1 

670 

8 

1302 

15 

20 

7 

8 

2.19 

2 

671 

9 

1305 

1 

1 

1 

9 

b 

240 

3 

672 

10 

1501 

3 

12 

5 

10 

211 

4 

673 

11 

1303 

3 

23 

4 

11 

2*2 

5 

674 

12 

1106 

4 

4 

5 

12 

213 

6 

673 

13 

1307 

5 

13 

6 

13 

b 

241 

7 

676 

14 

1308 

6 

26 

1 

14 

243 

8 

677 

15 

1509 

7 

7 

2 

15 

216 

9 

678 

l 

1310 

8 

18 

3 

16 

Dccemnovennulis  decimus  tertius. 

Non;e  Aprilis 
vui  lcalend.  A;  r. 
Idus  AprlUa 
iv  non.  Api. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal  Maii 
vu  Uius  A|T. 
vi  kal.  Apr. 
xvu  kal.  M  iii 
li  nou.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  iilus  Apr. 
Kil  Apiilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
IV  kal.  A|,r. 
xv  kal.  Muii 


VIII  idus  A|  r. 
iv  kal.  Apr. 
mv  kal.  Mnii 
iii  ikiii.  Apr. 
viu  kal.  Apr. 
xvui  kal.  Man 
vm  idus  Apr. 
xiii  ItaL  Mail 
iv  idus  Apr. 
iv  ooo.  Apr. 
x  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
IV  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
iii  non.  Apr. 
vu  kal.  Apr. 
ivm  kal.  Maii 
ni  kal.  Apr. 
xiu  kal.  Maii 


13 
18 
19 
13 
17 
18 
21 
13 
17 
20 
21 
18 
19 
20 
16 
19 
19 
13 
16 


S 


4!       1 


s 

o 
Q 


s       a 


o. 

u 


15 


-  £ 
■5 


217 

10 

779 

2 

1311 

9 

0 

4 

17 

b 

2(8 

11 

780 

3 

1312 

10 

11 

6 

18 

219 

12 

781 

4 

1113 

H 

22 

7 

19 

2.10 

13 

782 

5 

1314 

12 

3 

1 

1 

251 

11 

783 

6 

1513 

13 

14 

2 

2 

b 

252 

15 

781 

7 

1316 

14 

25 

4 

5 

253 

1 

783 

8 

1317 

15 

6 

5 

4 

934 

3 

7S6 

9 

1318 

t 

17 

6 

3 

213 

3 

787 

10 

1.119 

2 

28 

7 

6 

b 

2.16 

4 

788 

11 

1320 

3 

9 

2 

7 

257 

3 

789 

12 

1.121 

4 

20 

3 

8 

258 

6 

790 

13 

1322 

5 

1 

4 

9 

219 

7 

711 

tt 

1323 

6 

12 

5 

10 

b 

.60 

8 

791 

15 

1321 

7 

23 

7 

II 

261 

9 

79.1 

1 

1323 

8 

4 

1 

12 

262 

10 

791 

2 

1126 

9 

15 

2 

13 

263 

II 

793 

1 

1327 

10 

26 

3 

14 

b 

264 

12 

71)6 

4 

1128 

11 

7 

3 

13 

265 

13 

797 

5 

1  .11 

12 

18 

6 

16 

a 
& 

1 


Deccmnovennaiii  decimus  quarliti. 

Nonse  Aprilis 
vin  kal.  Apr. 
liins  Aprilis 
iv  doii.  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
iv  iiliis  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vn  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xn  kal   Apr. 
v  ulus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  M.ui 


• 


I        1 


I    8 


3     ■ 


I 


!i 


iii  idus  Apr. 

20 

vii  kal.  Apr. 

13 

svii  kal.  Maii 

16 

' 

vu  klus  Apr. 

19 

)*5 

x  kai.  Apr. 

13 

1  §" 

iii  iJus  Apr. 

13 

1  « 
i    A 

iii  noii   Apr. 

18 

ix  kal.  Maii 

19 

vi  idiis  A|  r. 

13 

ui  kal.  Apr. 

17 

IIU  kal.  Maii 

18 

iii  idus  Apr. 

21 

1    c 

vi  kal   Apr. 

16 

irn  kal.  M  iii 

17 

1  3 

/  m 

vu  idus  Ai  r. 

20 

s 

x  kal.  Apr. 

lti 

n  Idus  Apr. 

17 

iii  uon.  \|,i 

18 

xi  kal.  Maii 

20 

i 
i 


869 


266 

14" 

798 

6 

1330 

15 

0 

1 

17 

267 

13 

799 

7 

1531 

14 

11 

» 

18 

b 

268 

1 

800 

8 

1332 

15 

22 

3 

19 

269 

2 

801 

9 

1333 

1 

3 

l 

1 

270 

3 

802 

10 

1334 

2 

11 

5 

2 

271 

4 

803 

11 

1355 

3 

23 

6 

5 

b 

272 

S 

801 

12 

1336 

4 

6 

1 

4 

273 

6 

80!! 

13 

1337 

5 

17 

2 

5 

274 

7 

806 

11 

1338 

6 

28 

3 

6 

27.i 

8 

807 

13 

1339 

7 

9 

4 

7 

b 

276 

9 

808 

t 

1310 

8 

20 

6 

8 

277 

10 

809 

2 

loil 

9 

1 

7 

9 

278 

11 

810 

3 

1312 

to 

12 

t 

10 

279 

12 

811 

4 

1313 

11 

23 

2 

11 

b 

280 

13 

812 

5 

13U 

12 

4 

4 

12 

281 

14 

813 

6 

1313 

15 

13 

5 

13 

282 

15 

81 4 

7 

1346 

11 

26 

6 

1» 

283 

1 

815 

8 

1317 

15 

7 

7 

15 

b 

28» 

3 

816 

9 

1318 

1 

18 

2 

16 

DECEMNOVENNALES  CIRCULI. 

Decemnovennalis  decimvs  tfubltus. 

\on.L  Aprilis 
»m  kal.  Apr. 
I.ius  Aprihs 
iv  iioii.  Apr. 
ii  k.il.  Atir. 
iv  idus  A|ir. 
in  kal.  Apr. 
xiv  klL  Muii 
vii  ijns  Apr. 
vi  kal.  A|ir. 
xvii  kal.  Maii 
ii  nou.  A|ir. 
ix  kat.  A|.r. 
ii  i.lus  A  j  ■!■- 
Kal    Aptilii 
xii  kal.  Apr. 
v  i<Jiis  A  r. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Ma  i 


»i  ioV;  Anr. 
ii  kal.  A|>r. 
xri  kal.  M  iii 
ii  iion.  Apr 
vi  kal.  Apr. 
xvi  k  il.  Maii 
ii  kal.  Apr. 

XII  k  1 1 .    M  III 

ii  idus  Apr. 
V  kal.  Apr. 
xvi  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
n  kai.  Apr 
Mus  Apnlis 
ii  nou.  Apr. 
Ti  kal.  Apr. 
xvi  kat.  Maii 
Kal.  Aprilis 
xu  kal.  Maii 


17 

20 
20 
16 
19 
20 
13 
16 
19 
15 
15 
18 
21 
15 
17 
20 
21 
17 
17 


870 


o 


-"       Q        S 


<        - 


.5» 
£3 


e        a 

3      I 

C 

=      o 


283 

3 

817 

10 

1549 

g 

0 

3 

17 

V)6 

4 

618 

II 

1350 

5 

11 

» 

18 

2s7 

3 

819 

12 

1551 

4 

22 

5 

19 

1) 

288 

6 

820 

15 

1332 

5 

3 

7 

1 

2^9 

7 

831 

14 

1353 

6 

li 

1 

2 

290 

8 

822 

15 

1354 

7 

23 

2 

3 

2i»l 

9 

825 

1 

1355 

8 

6 

3 

4 

b 

292 

10 

821 

2 

1356 

9 

17 

5 

5 

2>3 

It 

823 

3 

1.357 

to 

28 

6 

6 

291 

12 

826 

4 

1338 

11 

9 

7 

7 

293 

13 

827 

5 

1359 

12 

20 

I 

8 

b 

296 

11 

823 

6 

13i0 

13 

1 

3 

9 

297 

15 

829 

7 

1561 

14 

12 

» 

10 

293 

1 

830 

8 

1362 

15 

23 

5 

11 

-299 

2 

831 

9 

1363 

I 

» 

6 

12 

b 

300 

3 

832 

10 

I5H» 

2 

15 

1 

13 

301 

4 

853 

II 

1565 

5 

26 

2 

ti 

302 

5 

85» 

12 

1366 

» 

7 

3 

13 

303 

6 

835 

13 

1367 

5 

18 

4 

16 

si  -  " 

1  -  i 

a  O  = 

2  O  2 

i  »  I 

2  <  .2 


f= 
o 
O 


Decemnovennulis  decimns  texltit. 


Nnnae  Aprilis 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  noo.  Apr. 
xi  k.il.  Apr. 
iv  iJus  Apr. 
ni  kal.  Apr. 
xiv  kul.  Maii 
vii  idus  Apr. 
m  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
n  iioi i .  Apr. 
ix  k.il.  Apr. 
n  iiius  Apr. 
Kal   Apnlis 
xii  kal.  Apr. 
v  iJus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


=  S 


ii  iilus  Apr. 

17 

v  kal.  Ai>r. 

20 

xvkal.  M.ii 

2i 

vi  tdus  Apr. 

16 

is  kal.  Apr. 

19 

Iilus  A;.rihs 

20 

Non»  Aprilis 

15 

viii  kal.  Ma  i 

16 

v  idus  Apr. 

19 

Kal.  Aprilis 

15 

xi  kal.  Maii 

15 

N o-ize  Aprilia 

18 

v  kal.  Apr. 

21 

x;  kal   Maii 

15 

iv  non.  Apr. 

17 

ix  kak  Apr. 

20 

ldus  Apr  lis 

21 

Nona?    Aprilis 

17 

xiv  kai.  Maii 

17 

B| 

o". 

11 

9 

B.I 

s. 

I~* 

a 

9 

■5 

_i 

5      a 

o 

s     o 


25        a 


b 

50» 

7 

856 

14 

1568 

6 

0 

r, 

17 

505 

8 

857 

15 

13li9 

7 

tl 

7 

18 

306 

9 

858 

1 

1370 

8 

22 

1 

19 

307 

10 

839 

2 

1571 

9 

5 

2 

1 

b 

308 

11 

6»0 

3 

1572 

10 

tl 

4 

2 

309 

12 

811 

» 

1573 

11 

55 

5 

3 

310 

13 

812 

5 

137» 

12 

6 

6 

4 

311 

1» 

8»3 

6 

1375 

13 

17 

7 

5 

b 

312 

15 

84» 

7 

1576 

1» 

28 

2 

6 

315 

1 

8»5 

8 

1577 

15 

9 

5 

7 

514 

2 

8»fi 

9 

1-578 

1 

20 

4 

8 

513 

5 

8»7 

10 

1579 

2 

1 

5 

9 

1> 

316 

4 

8 18 

11 

1380 

3 

12 

7 

10 

517 

5 

819 

12 

1581 

4 

23 

1 

11 

318 

6 

8:0 

15 

1382 

5 

4 

2 

12 

319 

7 

851 

14 

15*3 

6 

15 

5 

13 

h 

320 

8 

852 

15 

158» 

7 

26 

5 

1» 

321 

9 

833 

1 

1385 

8 

7 

6 

15 

322 

10 

854 

2 

1386 

9 

18 

7 

16 

Decemnovennalis  decimus  tepiimus. 

Noriae   Apriiis 
vin  kal.  Apr. 
Idus  Apritis 
iv  non  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
\n  kal.  Apr. 
vikal.  Apr. 
xvu  kal.  Mait 
n  non  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  kai.  Apr. 
Kal.  Aprllis 
xii  kal.  Apr. 
v  idns  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


O  Q  O 


-  <  - 


S 
o 

a 


I      =     F.S 


v  idus  Apr. 
Kal.  Apnlis 
xviii  kal.  Maii 
viii  idus  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xv  lal.  Maii 
iv  nori  A|  r. 
x  kal.  Maii 
Idus  Apiilis 
iv  kal   Apr. 
xiv  kal.  M.iii 
iv  iJiis  Apr. 
viii  kal.  Apr. 
xviu  kal.  Maii 
viii  idus  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iv  nno.  Apr. 
x  kai.  Maii 

■| 

s°* 

s  «■ 


21 
17 
18 
20 
16 
17 
20 
20 
16 
19 
20 
15 
18 
19 
13 
15 
18 
21 
13 


871  BEO.fi  VENEHABILIS  OPP.  PARS.I.  SKCT.  II.  —  DIDASCALICA  SPURIA  BT  D13D1/V. 

Deeemnovennalit  decimut  octavut. 


87S 


323 

M 

853 

3 

1387 

10 

0 

1 

17 

b 

Mt 

11 

850 

4 

1388 

II 

11 

3 

18 

R5 

13 

857 

5 

13X9 

12 

22 

4 

19 

N8 

14 

858 

6 

1590 

13 

3 

5 

1 

317 

13 

SM> 

7 

1391 

14 

14 

6 

2 

b 

328 

1 

8li0 

8 

139« 

15 

23 

1 

s 

89 

2 

8(11 

9 

1393 

1 

6 

2 

4 

53» 

3 

8G2 

10 

1594 

S 

17 

3 

8 

331 

4 

Mf.3 

II 

1395 

3 

28 

4 

6 

b 

333 

K 

864 

12 

I39i> 

4 

9 

6 

7 

333 

6 

863 

13 

1397 

5 

20 

7 

8 

334 

7 

866 

14 

1W8 

6 

1 

1 

9 

335 

8 

807 

15 

I3!>9 

7 

12 

2 

10 

b 

356 

9 

868 

1 

1400 

8 

25 

4 

11 

3*7 

10 

869 

2 

1401 

9 

4 

5 

1<2 

338 

11 

870 

5 

1402 

10 

lr> 

(i 

18 

359 

12 

m 

4 

1405 

11 

26 

7 

14 

b 

340 

15 

872 

5 

U04 

12 

7 

2 

15 

341 

14 

873 

C 

1403 

13 

18 

3 

16 

s 

s 


s 

o 
Q 


S         < 


1  1 

I  a 

I  ■ 

£  < 


£       = 


S      w 


Nooa»  iprill» 

vit  Itliis  A|ir. 

16 

vni  kal.  Apr. 

iv  k.il.  Apr. 

18 

Itlus  Aprilts 

liv   k:il.    Mail 

19 

iv  DOD.  Apr. 

iii  ii'in.  Apr. 

13 

.J? 

a. 

ii  kal.  Apr. 

VII  k:il.  Apr. 

18    i 

IV  illllS  V|.r 

xvm  kal.  Maii 

18 

,  8 

iii  kal.  Apr. 

vin  idus  Apr. 

21 

s* 

Xiv  kal.  Maii 

xtii  kal.  M.iii 

15   ' 

vit  idtis  Apr. 

tii  idus  Apr. 

18 

vt  k:il    Apr. 

iv  non.  Apr. 

20 

xvti  Ual.  Mait 

x  kal.  Maii 

31    1 

ti  niiii.  Apf. 

vii  idus  Apr. 

17 

i>  knl.  Apr. 

iii  W-.il .  Apr. 

20   1 

3S 

ii  Ulus  Apr. 

xiv  kal.  Maii 

20 

i  s 

Kal.  Apnlls 

iii  non.  Apr. 

16 

'X 

(t 

xii  kal.  Apr. 

vn  kal.  Apr. 

19 

V 

v  idus  Apr. 

xvu  kal.  Mali 

20 

iv  kal   Apr. 

in  kal.  Apr. 

15 

xv  kil.  Maii 

xiu  kal.  Maii 

16  i 

8   . 

—  n 

»i 

m 

«  TT 

=  9 

0 

eug. 

jj 

| 

S» 

C 

=  .2 

°  £. 

■9 

.jt 

■o 

-J 

Decemnovennatit  decimui  nonut. 


1 

342 

15 

874 

7 

1406 

14 

0 

4 

17 

543 

1 

875 

8 

1107 

15 

11 

3 

18 

b 

344 

2 

876 

9 

1408 

1 

22 

7 

1» 

345 

5 

877 

10 

1409 

2 

3 

1 

1 

346 

4 

878 

11 

1410 

3 

14 

2 

2 

347 

5 

879 

12 

1411 

4 

25 

3 

3 

b 

348 

6 

880 

13 

14<2 

5 

6 

5 

4 

349 

7 

881 

14 

1417» 

6 

17 

6 

5 

550 

8 

882 

13 

1414 

7 

18 

7 

6 

551 

9 

885 

t 

1415 

8 

9 

1 

7 

b 

352 

10 

884 

3 

1416 

9 

20 

3 

8 

353 

II 

883 

3 

1417 

10 

1 

4 

9 

354 

12 

880 

4 

1418 

11 

12 

5 

10 

353 

15 

887 

5 

1419 

12 

23 

6 

11 

b 

356 

14 

888 

6 

1420 

13 

4 

t 

12 

357 

15 

889 

7 

1421 

14 

15 

2 

13 

358 

1 

890 

8 

1422 

15 

26 

3 

14 

539 

2 

891 

9 

1423 

1 

7 

4 

15 

b 

360 

3 

892 

10 

1424 

2 

18 

6 

16 

o        .9 

=       a 


a 
I 


s     < 


J  I 
I  I 


s 
C 


Ut  — 


Non*  Apnlis 

in  idus  Apr. 

20 

vin  kal.  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

16 

Idus  Aprilis 

xvn  kal.  Maii 

IC 

iv  non.  Apr. 

rn  idus  Apr. 

19 

xi  kal.  Apr. 

x  k il.  Apr. 

13 

iv  idus  Apr. 

ii  idus  Apr. 

16 

ili  kal.  Apr. 

tii  noti.  Apr. 

18 

xiv  kal.  Maii 

ix  kal.  Maii 

19 

vii  kal.  Apv. 

vi  idtis  Apr. 

15 

vi  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 

it  kal.  Apr. 

18 

xirl  kal.  Maii 

18 

ii  noa.  Apr. 

iii  iJtts  Apr. 

il 

ix  kzl.  Apr. 

vi  kal.  Apr. 

17 

ti  kal.  Apr. 

xvi  kal.  Msii 

19 

Kaleud.  Aprilis 

vii  idus  Apr. 

20 

xii  kal.  Apr. 

x  kal.  Apr. 

16 

v  iiius  Apr. 

ii  idus  Apr. 

17 

iv  kal.  Apr. 

ii  uon.  Apr. 

20 

xv  kal.  Maii 

ix  kal.  Maii 

20 

ii 

■  £ 
-  2 

5 
| 

Ij 

1- 

0.2 

* 
C 

s 

-i^ 

■o 

— 

DecemnorennaHt  vigetimut. 


361 

4 

893 

tt 

1425 

3 

0 

7 

17 

362 

3 

894 

12 

1426 

4 

11 

1 

18 

363 

6 

895 

13 

1417 

5 

32 

2 

19 

h 

364 

7 

896 

14 

1428 

6 

5 

4 

1 

365 

8 

897 

15 

1439 

7 

14 

5 

2 

366 

9 

898 

1 

1430 

8 

25 

6 

3 

367 

10 

899 

3 

1431 

9 

6 

7 

4 

b 

368 

11 

900 

S 

1452 

10 

17 

2 

3 

569 

12 

901 

4 

1433 

11 

28 

3 

6 

370 

13 

902 

S 

1434 

13 

9 

4 

7 

571 

14 

903 

6 

1435 

15 

30 

3 

8 

b 

372 

13 

90  i 

7 

1436 

14 

t 

7 

9 

373 

t 

905 

8 

1437 

15 

12 

1 

10 

374 

2 

908 

9 

1438 

i 

33 

2 

11 

375 

5 

907 

10 

1439 

• 

4 

5 

13 

b 

376 

4 

908 

II 

1440 

3 

15 

3 

13 

377 

5 

909 

12 

1441 

4 

26 

6 

14 

378 

0 

910 

13 

1442 

5 

7 

7 

15 

379 

7 

911 

14 

1143 

6 

1« 

1 

16 

I 

I     I    2 


I 


a 
I 

w 


5  I 

a  « 

v  a 

t  S 

S  = 


Non»   Aprilis 
viu  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  iioii.  Apr. 
xi  k.d.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kai.  Apr. 
xiv  kal.  Mjii 
vii  itiu«  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
Xvii  k..l.  M.:u 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
■i  nliis  Apr. 
kal.  Aprili* 
x»  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
tv  kal.  Ai.r 
xvkal.  alaii 

H 
ii 


vi  idus  Apr. 
ii  kal.  Apr 
iii  kal.   M:tii 
n  ii. "i.  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  k  J    Maii 
kal.  Aprilis 
iil  kal.  Miii 
ii  idus  Apr. 
v  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 
vi  idus  Apr. 
II  kal.  Apr. 
Idus  Aprilis 
Nona  Aprtlis 
vi  kal.  Apr. 
»vi  kil.  Maii 
Kal.  Aprilis 
xi  kal.  Man 


l 


16 
30 
21 
15 
19 
30 
16 
1« 
19 
15 
16 
18 
31 
13 
18 
20 
31 
17 
18 

i 


1% 

s 


873 


~      a 


DECEMNOVENNALES  ClRClJLt. 

DecemnotenneUis  tijetimui  primus. 


m 


b 

380 

8 

9U 

15 

liii 

•  7 

0 

3 

17 

381 

9 

915 

1 

1445 

8 

11 

4 

18 

382 

10 

9U 

2 

1446 

9 

22 

5 

19 

383 

11 

913 

3 

1U7 

10 

3 

6 

1 

b 

381 

12 

916 

4 

1448 

11 

U 

1 

2 

585 

13 

917 

5 

1U9 

12 

25 

2 

5 

386 

H 

918 

6 

1430 

13 

6 

3 

4 

387 

13 

919 

7 

1(51 

U 

17 

4 

5 

b 

388 

1 

920 

8 

H32 

15 

28 

6 

6 

389 

9 

921 

9 

1433 

1 

9 

7 

7 

590 

3 

922 

Ki 

1434 

2 

20 

1 

8 

391 

4 

923 

11 

1453 

3 

1 

2 

9 

b 

393 

5 

92* 

12 

H56 

4 

12 

4 

10 

393 

6 

925 

13 

U57 

5 

21 

5 

tl 

394 

7 

926 

14 

H5S 

6 

4 

6 

12 

395 

8 

927 

15 

1439 

7 

13 

7 

13 

b 

396 

9 

928 

1 

1560 

8 

26 

2 

U 

597 

10 

929 

2 

H61 

9 

7 

3 

15 

338 

11 

930 

5 

U82 

10 

18 

4 

16 

£       O 


S        -4         £ 


Nonre   Aprilis 

u  idus  Apr. 

21 

viii  kal.  Apr. 

v  kal.  Apr. 

16 

Mus  AprilH 

xv  kal.  Maii 

18 

iv  Dun.  Ape 

v  iilus  Apr. 

21 

xi  l.-il.  Apr. 

ix  kal.  Apr. 

21 

iv  Uiis  Apr. 

Mus  Aprilis 

17 

iii  kal.  Aur. 
xiv  kal.  Maii 

Non»  Apnli» 

20 

vu  kal.  Haii 

21 

VU  i.ius  Apr. 

v  idus  Apr. 

13 

vi  k:il.  Apr. 

Kal.  Aprilig 

19 

xvn  kal.  Maii 

xi  kal.  Maii 

29 

ii  oon.  Apr. 

viii  idus  Apr. 

16 

ix  kal.  Apr. 

v  kal.  Apr. 

18 

m  idus  Apr. 

xv  kul.  Maii 

19 

Ksl.  Aprilis 

rv  ann.  Apr. 

15 

XII  l.al.  Apr. 

viii  kal.  Apr. 

18 

v  idus  Apr. 

Idiis  Aprilis 

18 

iv  kal.  Apr. 

Nona  Aprilis 

21 

xr  kal.  Haii 

xivkal.  Maii 

15 

■83 

tA 

II 

a 

—  - 

H 
C 
3 

399 

12 

931 

4 

1463 

11 

0 

5 

17 

b 

4(10 

13 

9.'.2 

5 

1464 

12 

11 

7 

18 

401 

14 

933 

6 

1463 

13 

22 

1 

19 

402 

15 

954 

7 

1466 

U 

5 

1 

403 

1 

935 

8 

1467 

15 

14 

3 

2 

b 

401 

2 

930 

9 

1468 

1 

23 

3 

3 

403 

3 

937 

10 

1469 

2 

6 

6 

4 

406 

4 

938 

11 

1470 

3 

17 

7 

5 

\ 

407 

5 

939 

H 

1471 

4 

23 

1 

6 

b 

408 

6 

910 

13 

1472 

5 

9 

5 

7 

409 

7 

911 

U 

U"3 

6 

20 

4 

8 

410 

8 

912 

15 

1474 

7 

1 

5 

9 

411 

9 

94S 

1 

1473 

8 

12 

6 

fO 

b 

412 

10 

944 

2 

1470 

9 

33 

1 

11 

413 

11 

945 

3 

1477 

10 

4 

2 

12 

411 

12 

946 

4 

1478 

11 

15 

5 

13 

1 

415 

13 

917 

5 

1479 

12 

26 

4 

14 

b 

416 

U 

818 

6 

1480 

13 

7 

6 

18 

417 

15 

919 

7 

1481 

li 

18 

7 

16 

Decemnovennalis  vigcsimus  secundut. 

Non*  Aprilis 
vui  kal.  Apr. 
Idus  Aprllis 
iv  noa.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal  Apr. 
x>v  kal.  Haii 
vii  nlus  Apr. 
vi  Cal.  Apr. 
xvii  kal.  Maii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Haii 


S 

3 


v        •— 


S 

8 


3     1 


S      I 


iv  idu*  Apr. 

19 

Kal.  Aprili? 

2t 

xviii  kal.  Maii 

i  13 

viiiidusApr. 

18 

lv  kal.  Apr. 

21 

xv  ka>.  Maii 

21 

iv  doo.  Apr, 

17 

x  kal.  M;m 

18 

xvin  kal.  Maii 

21 

iv  kal.  Apr. 

16 

xiv  kal.  M.iii 

17 

iv  idus  Apr. 

20 

Ul  kal.  Apr. 

1« 

Xviii  k*l.  Maii 

16 

vni  idus  Apr. 

18 

xi  kal.  Apr. 

15 

iii  i.lus  Apr. 

16 

iv  nnn.  Apr. 

17 

x  kal .  Mad 

19 

ll 

3 

#5 

1 


s      - 


<5s 


o 


418 

1 

950 

8 

1482 

15 

0 

1 

17 

419 

2 

951 

9 

1483 

1 

11 

2 

18 

b 

420 

3 

932 

10 

1484 

2 

22 

4 

19 

421 

4 

933 

11 

1485 

5 

5 

5 

1 

422 

5 

954 

12 

1486 

4 

14 

6 

2 

423 

6 

933 

13 

1487 

S 

25 

7 

3 

b 

424 

7 

936 

14 

1488 

6 

6 

3 

4 

423 

8 

957 

15 

1489 

7 

17 

3 

S 

420 

9 

9S8 

1 

1490 

8 

28 

4 

6 

427 

10 

939 

2 

1491 

9 

9 

5 

7 

b 

428 

11 

960 

3 

1492 

10 

20 

7 

8 

429 

12 

901 

4 

1493 

11 

•1 

1 

9 

430 

13 

9G2 

5 

1494 

12 

12 

2 

10 

431 

U 

9iS 

* 

1495 

13 

23 

3 

1t 

b 

432 

13 

964 

7 

1490 

14 

4 

5 

12 

433 

1 

965 

8 

1497 

15 

15 

6 

13 

434 

2 

90C 

9 

1498 

1 

26 

7 

14 

430 

3 

967 

10 

1499 

2 

7 

1 

15 

436 

4 

966 

1- 

1500 

3 

18 

3 

16 

Decemnovennalis  vigestmat  icrtius. 

Nonx  Aprilis 
vui  kal   Apr. 
Idus  Apriiis 
iv  noo.  Apr. 
xikal.Apr. 
iv  idus  Apr. 
in  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  idus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvn  kal.  Maii 
it  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
u  idus  Apr. 
Kal.  Aprilrs 
xii  kai.  Apr. 
v  idas  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


a 
e 
m 

c 
5 

9) 

a 
I 

m 

a 

i 

C 

CJ 

— 
rt 

o 

c 

o 

C3 

o 

e 

V 

C 

»4 

Q 

Cf 

Q 

O 

Q 

o 

s 

%m 

i.. 

3, 

■y 

•tm 

o 

'3 

■3 

<j 

.— 

.15 

u 

a 

,— 

3 

a 

4 

»5 

c 

a 
a 
< 

-3 

c 

a 
o 
O 

"o 

1 

ATRUL 

.  xc. 

vii  idiis  Apr. 

16 

iii  ka!.  Apr. 

19 

xiv  kal.  Maii 
iii  non.  Apr. 

f9   | 

i  13   ' 

O 

vii  kal.  Apr. 

18   i 

o 

xvii  kal.  Maii 

19  I 

vni  idus  Apr. 

21    ' 

Xiii  kal.  Maii 

15   i 

ii  idusApr. 

18 

iii  n  iii.  Apr. 

21 

x  kal.  Mail 

21    j 

vn  idus  Apr. 

17    1 

a 

iii  kat.  Apr. 

20   ! 

* 

xiii  kal.  Maii 

21 

3 

1      ■— 

in  non.  Apr. 

16    , 

vi  kal.  Apr. 
XTIl  kal.  Maii 

19   1 

Ul 

20 

n  kal.  Apr. 

16 

xiii  kal.  Mai' 

16 

-J 

3 

a 

.-a. 

«s 

*9 

a 
o 

^ 

'  J 

26 


976      BED/E  NENEIIABIUS  01'EKUM  PAUS  I.  SKCT.  II.  -  DinASCALICA  SPUMA  ET  DUMA      816 


437 

5 

'.!<■■> 

12 

ir>oi 

4 

0 

4 

17 

418 

6 

970 

13 

1502 

5 

11 

5 

18 

43» 

7 

!.7l 

14 

13113 

6 

22 

6 

10 

h 

410 

8 

97» 

15 

1301 

7 

3 

1 

1 

441 

9 

973 

1 

1305 

8 

14 

3 

2 

412 

to 

974 

I 

1511« 

9 

23 

3 

3 

44, 

11 

975 

3 

1507 

10 

6 

4 

4 

b 

441 

14 

97« 

4 

1308 

11 

17 

6 

5 

415 

15 

977 

5 

1509 

12 

28 

7 

6 

m 

u 

»78 

« 

1510 

13 

9 

1 

7 

447 

15 

979 

7 

1511 

14 

20 

2 

8 

b 

448 

t 

li.i» 

8 

1513 

18 

1 

4 

9 

449 

3 

981 

9 

1513 

1 

12 

3 

10 

430 

3 

982 

10 

1514 

3 

23 

6 

11 

451 

4 

985 

11 

1515 

5 

4 

7 

12 

b 

452 

S 

984 

12 

I5l(i 

4 

13 

2 

13 

453 

c 

yai 

13 

1517 

5 

2G 

o 

14 

451 

7 

98(5 

14 

1518 

6 

7 

4 

15 

455 

8 

987 

15 

1519 

7 

18 

3 

16 

Utcemnoumialit  tiaesimu}  quurtus. 

Nodk   Ap-  lis 
viii  kal.  Apr. 
Idus  Apnlis 
iv  iioii.  Apr. 
xi  k:<l.  Apr. 
iv  nliis  Apr. 
in  kal   Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vii  nli.s  Apr. 
vi  k>l.  Apr. 
ivii  kal.  M  ii 
ii  non.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
n  idus  A|T. 
Kal.  Aprilis 
iii  kal.  Apr. 
v  ntus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Uaii 


iii  iilus  Apr. 
vi  kal.  Apr. 
xvi  k.il.  M.ni 
vu  idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
n  idus  Apr. 
ii  in iii   Apr. 
II  kal.  Uaii 
vi  idus  Apr. 
ii  kal.  Ai  r. 
xu  kil.  M'ii 
iii  idus  Apr. 
xvi  kal.  Apr. 
xvi  ka).  Maii 
vi  idus  Apr. 
x  kal.  Apr. 
n  idus  Apr. 
n  nnn.  Apr. 
un  k.l.M.  i 


10 
16 
17 
19 
13 
1« 
19 
I» 
15 
18 
19 
21 
17 
18 
21 
16 
17 
S<> 
20 


a         s 

s     i 

o 

d     o 


■  a  b 

a  B  1 

.2  a  s 

^3  9  S 

a  5  a 

-*  <  ^ 


E 
o 
Q 


a 

2.      n 


W 


-3 


H 
II 


s 

a 


b 

456 

9 

988 

1 

1320 

8 

0 

7 

17 

457 

10 

989 

2 

1521 

9 

11 

1 

18 

458 

11 

990 

3 

1522 

10 

33 

3 

19 

459 

12 

991 

4 

1523 

11 

3 

3 

1 

b 

460 

13 

9i')2 

5 

1524 

12 

14 

5 

2 

461 

14 

995 

6 

1525 

13 

25 

6 

3 

462 

15 

994 

7 

13-20 

14 

6 

7 

4 

463 

1 

993 

8 

1527 

15 

17 

1 

3 

b 

464 

2 

996 

9 

1328 

1 

28 

3 

t> 

465 

3 

997 

10 

1329 

3 

9 

4 

7 

466 

4 

99S 

11 

1330 

3 

20 

S 

8 

467 

3 

999 

13 

1531 

4 

1 

6 

9 

b 

468 

6 

1000 

13 

1332 

5 

12 

1 

10 

4H9 

7 

1001 

14 

1533 

6 

23 

3 

11 

470 

8 

tOO-' 

13 

1534 

7 

4 

3 

12 

471 

9 

1003 

1 

1535 

8 

13 

4 

13 

b 

472 

10 

1004 

2 

1536 

9 

36 

6 

14 

475 

11 

1005 

3 

1537 

10 

7 

7 

13 

474 

12 

1006 

4 

1538 

11 

18 

1 

16 

Decemnotennalit  vigetimut  quintut 

Nonx  Aprilis 
viu  kal.  Apr. 
Idus  Apr. 
■v  non.  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Mni 
vii  idus  Apr. 
vi  k.il.  Apr. 
xvii  kal.  M.m 
u  iinn.  Apr. 
ix  l.al.  Apr. 

II    |'HS  A|T. 

hal.  A   r.l  s 
iii  kjl.  Apr 
v  idus  v  r. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Maii 


o 

S 

5 


a 

o 

a 


£        < 


a      <     s 


a. 


si 

S« 

=  -S 


vi  n-iis  Apr. 

16 

ii  kal.  Apr. 

21 

xii  kal.  Maii 

21 

Nona;   Apritis 

17 

vi  VI.  Apr. 

19 

xri  kal.  Maii 

20 

Kal.  Aprilis 

16 

xi  kal.  M  n 

17 

ii  idus  Apr. 

19 

v  k.il.  Apr. 

15 

xv  kal.  M.ni 

16 

v  idus  Apr. 

19 

ii  kal.  Apr. 

21 

Idus  A;  rilis 

13 

Aonae  Aprilis 

18 

v  kal.  Apr. 
ivi  kal.  Haii 

21 

21 

Kal.  Aprilis 

17 

xi  kal.  Maii 

18 

3  * 

m 

S-o 

o 

I! 

i 

M    _ 

3  S 

— .     ■  - 

i 

o 

O. 


Decemnovennatis  vigeshnut  textut. 


475 

13 

1007 

5 

1539 

12 

0 

2 

17 

b 

476 

14 

1008 

6 

1510 

13 

11 

4 

18 

477 

15 

11109 

7 

1511 

14 

22 

5 

19 

478 

1 

1010 

8 

13»2 

13 

S 

6 

1 

470 

_ 

101 1 

9 

1513 

1 

14 

7 

2 

0 

4S0 

3 

1012 

10 

1541 

3 

25 

_ 

3 

481 

4 

1013 

11 

1515 

3 

6 

3 

4 

482 

5 

1014 

12 

1546 

4 

17 

4 

5 

483 

6 

1015 

13 

1547 

5 

28 

5 

6 

b 

481 

7 

1016 

14 

I5J8 

6 

9 

7 

7 

485 

8 

1017 

15 

1519 

7 

20 

1 

8 

4S6 

9 

1018 

1 

155» 

8 

1 

2 

9 

487 

10 

1019 

2 

1551 

9 

13 

5 

10 

h 

488 

11 

1020 

3 

1553 

10 

35 

5 

M 

4S'I 

12 

1021 

4 

1333 

11 

4 

6 

12 

490 

13 

1022 

5 

1331 

12 

IS 

7 

13 

491 

14 

1023 

6 

1333 

13 

20 

1 

U 

b 

492 

15 

1024 

7 

1  Sj» 

14 

7 

3 

15 

493 

1 

1023 

8 

1337 

15 

18 

4 

16 

i  i 
3  i 


■ 

Q 


I      3     I    "5. 

I     «~    6    <J 


Nonx  Aprilis 

viii  idu«'Apr. 

« 

viu  kal.  Apr. 

v  kal.  Apr. 

17 

Idus  Aprilis 

xv  kal.  Maii 

1S 

iv  iinii.  Apr. 

v  idus  Apr. 

21 

xi  kal.  Apr. 

viii  k.d.  Apr. 

17 

iv  nlus  Apr. 

Mus  Aprilis 
Non»  Aprilis 

17 

iii  kal.  Ai  r. 

30 

xiv  kal.  U  iii 

vn  kal.  Aprilis 

31 

vii  i.lns  Apr. 

it  idus  Ai>r. 
Kal.  Apnlij 
ii  kal.  Haii 

17 

vi  kal.  Apr. 

19 

xv  i  kal    M  .ii 

21) 

n  iimi  Apr. 

vi  i  nliis  Apr. 

16 

ix  k.il.  Apr. 

iv  kal.  A|T. 

19 

ii  i  ius  Apr. 

xv  kal.  Mall 

19 

K.i  1    Arrilis 

iv  non.  Apr. 

13 

xii  kal   Apr. 

viii  kal.  Ai  r 

19 

v  i.liis  Apr. 

iviii  kal.  Mall 

19 

iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  M  iii 

Nouae  Aprilia 

21 

iiv  ktl.  M.ui 

15 

8  - 
1  £ 

IV 

l| 

J 

X 

t 


m 


491 

9 

1026 

9 

1358 

1 

0 

5 

17 

495 

5 

10i7 

10 

1559 

2 

II 

6 

18 

b 

496 

4 

1028 

11 

1360 

3 

22 

1 

19 

497 

5 

1029 

12 

1561 

4 

5 

2 

1 

498 

6 

1030 

13 

1552 

5 

14 

3 

2 

499 

7 

1031 

14 

1363 

6 

25 

4 

5 

b 

800 

8 

1032 

15 

15i>4 

7 

6 

6 

4 

SOI 

9 

t033 

t 

1365 

8 

17 

7 

5 

502 

10 

1034 

2 

1566 

9 

28 

1 

6 

505 

11 

1035 

3 

1567 

10 

9 

2 

7 

b 

50i 

12 

1036 

4 

1568 

11 

20 

4 

8 

505 

15 

»037 

5 

1569 

12 

1 

5 

9 

506 

14 

1038 

6 

1570 

13 

12 

6 

10 

507 

15 

1039 

7 

1571 

14 

23 

7 

11 

b 

508 

1 

1010 

8 

1572 

15 

4 

2 

12 

S09 

2 

lOit 

9 

1573 

1 

13 

3 

13 

510 

3 

1012 

10 

1574 

2 

26 

4 

14 

511 

4 

1013 

tl 

1575 

3 

7 

5 

15 

b 

543 

5 

1044 

12 

1576 

4 

18 

7 

16 

DECEMNOVENNALES  CIRCIXI. 

Decemuovennalit  vigetimus  seplimus. 

Konre  Aprilis 
vin  knl.  Apr. 
K'ius  Aprilis 
iv  non.  Apr. 
ii  k;il.  Apr. 
iv  idus  Apr. 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
vu  idus  Apr. 
n  kal.  Apr. 
xvii  kal.  Mail 
n  Don.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  idus  Apr. 
Kal.  Aprilis 
xii  kal.  Apr. 
v  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
xv  kal.  Mait 


878 


i        1 


t  i 

s  ° 

•2  Q 

V  — 

1  I 


a 

s  8 

s  s 

O  .2 

5  5 

-<  .2 


*  2 


iv  idus  Apr 
vii  k»l.  Apr. 
x  viii  kal.  Maii 
viii  idus  Apr. 
iv  kal.  Apr. 
iii  i  lus  Apr. 
iv  non.  Apr. 
x  kal.  Maii 
xviii  kal.  Maii 
iii  kal.  Apr. 
xiv  kal.  Maii 
iv  idus  Apr. 
vii  kal.  Apr. 
xvnkal.  Maii 
vin  idus  Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iii  idus  Apr. 
in  uoii.  Apr. 
x  kal.  Maii 


.11 

_  et 
•=  — 


!  19 
15 
13 
IH 
21 
13 
17 
18 
21 

17 
17 
29 
15 
17 
19 
13 
16 
19 
19 


3    Q 


S15 

6 

1045 

ts 

1377 

5 

0 

1 

17 

514 

7 

1016 

14 

1578 

6 

tt 

2 

1S 

515 

8 

1047 

13 

1579 

7 

22 

5 

19 

b 

516 

9 

1048 

1 

1580 

8 

3 

5 

1 

517 

10 

1049 

2 

1581 

9 

14 

6 

2 

518 

11 

1050 

3 

1582 

10 

25 

7 

3 

519 

12 

1031 

4 

1583 

11 

6 

t 

4 

b 

520 

13 

1032 

S 

15S4 

12 

17 

5 

S 

521 

14 

1055 

6 

1385 

13 

28 

4 

6 

522 

15 

1051 

7 

tr.86 

14 

9 

S 

7 

523 

1 

1053 

8 

1587 

15 

20 

6 

8 

b 

521 

2 

1056 

9 

1588 

t 

1 

1 

9 

525 

S 

»057 

10 

1589 

2 

12 

2 

10 

5.6 

4 

10.18 

11 

1590 

3 

25 

5 

11 

527 

5 

1051 

12 

1591 

4 

4 

4 

12 

b 

528 

6 

1060 

13 

1592 

5 

15 

6 

13 

5-29 

7 

1061 

14 

1593 

6 

26 

7 

14 

530 

8 

1062 

15 

1591 

7 

7 

1 

15 

551 

9  1 

1063 

1 

1593 

8 

18 

2 

16 

o 

w 


Decemnovenmlit  vigesimus  octavut. 

Nona;  Aprllis 
vui  kaleod.  Apr. 
Idus  Aprilis 
iv  noo   Apr. 
xi  kal.  Apr. 
iv  idns  Apr. 
ii  kal.  Apr. 
xiv  kal  Maii 
vi  idtis  A|  r. 
vi  kal.  Apr. 
xvn  kal.  M  ui 
ii  nr>n.  Apr. 
ix  kal.  Apr. 
ii  iilus  Apr. 
K.  I.  Aprilii 
xu  kal.  Apr. 
v  iilus  Apr. 
iv  k.il.  Apr. 
xv  k:il  Maii 

S  - 


--       —       - 


o. 


t  3 


•?   3 

—  cr 


FIMS. 


vii  idus  A|.r. 

16 

in  kal.  Apr. 

19 

xiii  kal.  M  .ii 

20 

iii  non.  Apr. 

15 

vii  k.il.  Apr. 

18 

ivii  kal.  Maii 

19 

ii  kal.  Apr. 

13 

xtii  kal.  Maii 

13 

iii  idus  Apr. 

18 

in  nnn.  Apr. 

21 

xii  k.il.  M    i 

13 

vii  iilus  Apr 

IC 

iii  kal  A|T. 

20 

xiii  kal.  Vaii 

21 

ii  non.  Apr. 

17 

vu  kal.  Apc. 

19 

x  -  u  kal.  Maii 

20 

ii  kal.  Apr. 

16 

XII  kal.   V:i  1 

18 

*! 

e 

C  zl 


o 
1  ■"> 


CAINONES   LUNARIUM  DECEMNOVENNALIUM  CIRCULORUM. 


Si  nosse  vis  quotas  sit  annus  secundum  Grxcos 
duiilaxat,  mulliplica  15  ner  418,  Gunt  6270.  Adde 
iudicliones  anni  cujus  volueris,  qua.  prxsenlis  unni  2 
esse  comprobatur,  el  flunt  6276. 

Si  nnssc  vis  indiciionem  quola  sit,  sume  annos  ab 
Adiini  quos  liabueris.  et  eos  nariir?  per  15,  qiiol  re- 
manent,  lanla  est  indiciio;  si  nibil  remauei,  iSest. 

Si  nosse  vis  quotus  sii  circulus  solis,  sume  jam 
diclos  annos,  et  eos  partire  per  28,  et  quol  rema- 
nont,  tantus  est  circulus  solis. 

Si  vis  i-cire  quid  sil  concurrens,  stime  rirculiim 
solarem,  qni  nunc  28  esse  comprob.rtur,  et  quartam 
ejusdem  nuir.eri  ipsi  adjicins,  pariire  per  scplem,  et 
quot  remanent,  tanlus  cst  eoncurrcns  in  ix  Kilen- 
darutn  Aprilium. 


Si  nosse  vis  quoius  sit  circulus  lunoe,  sume  atmos 
ab  Adam,  ct  lios  partire  per  19,  ct  quot  remancm, 
tolus  eslcircolus. 

Si  vis  scire  quota  est  epacla,  snme  annos  decem- 
novennales  quot  fuerint,  et  de  ipsissulitrahe  seiaper 
unum,  et  illos  alios  roultiplica  per  II,  et  postca 
portire  per  30,  etquot  remaneni,  tota  est  epacta. 

Si  nosse  vis  quotus  sil  annus  ab  Incariiaiione  Dn- 
mini  nostri  Jesu  Cliristi,  scito  quot  fneriiii  ordino.s 
indictionum,  ut  puta  quinto  anno  Tiberii  princi- 
pis  46 ;  lios  per  15  mulliplica  ,  fiunt  f  "0.  Adile 
regulares  12,  quia  quaria  indictione  secundum  Oio- 
itysinm  Unniinns  natus  est,  et  indictione  anni  cui 
volueris,  ut  pnta  in  prxsenti,  una  flunt  795.  Isti  tuul 
aitni  Naiivilatis  Domini, 


879 


BED.E  VEN.  OPER.  PARS  1.  8ECT.  H.  —  DIDASCAI.ICA  DJJBIA  ET  SPURIA. 


860 


Si  vis  qtiota  sh  indictio  scire,  sumc  annos  ab  ln- 
carnatione  Domini,  id  est,  775.  His  sempcr  adjice  5, 
fiunl  778.  Hos  partire  per  15,  renianeui  13.  Tertia 
decima  cst  indiciio  anni  prxseinis  ;  si  nibil  reiua- 
net,  15  cii. 

Si  nosse  vis  quoliis  »11  circulus  lunas,  sume  annos 
Domini,  ut  pula  774 ;  et  subtralie  semp«r  duo,  «I 
reinanenl  76i.  tlos  partire  per  10  el  'J,  reumouHt 
dito,  secnndus  circulue  Ihiix  deremnovennalis  t.-i  ; 
qwilies  niliil  ii-inaiirt,  lii  e«t. 

Si  vis  scire  qiuala-  sink  cpac  a\  romputa  a  priino 
aiu.o  deceinnovennali,  usque  in  dieinquego  volneris, 
ni  |iut:i  in  quintum  annum.  Dimillo  semper  I,  re- 
roanent  4.  Multiplica  per  4  annos  it,  auniias  cpa- 
rias,  et  facies  quaier  undccim,  44. 14  est  epacta  iu 
secuodo  circnlo  decemnoventialis.  Ila  per  onincs  10 
et  9  annos  sub  hac  breviaiioue  compuiabis. 

Si  nossc  vis  adjectiones,  id  cst,  concurrentcs  se- 
ptinianx  dics,  sume  annos  ab  Incarnatione  Doniiui 
quol  lucrint,  ut  puta  764  per  indiciionem  secun- 
dam,  et  annorum  qui  fuerint  qtrartam  pariem  sem- 
per  ipsis  adde,  id  est,  nunc  190  etl.  Fiunt  siuiuj 
955.  H  s  addc  rrgulares  4,  et  fitmt  059.  II<>s  partirc 
per  7,  remancnt  7.  Seplcin  sunl  epaela:  solis,  id 
esl,  concurrenles  s'ptii:,an.c  dies,  per  superscri- 
ptas  indiclinnes  2. 

Si  vis  scire  quotus  sil  anniis  rycli  10  el  9  anno- 
rum,  sume  annns  Dnmiui  quot  fuerinl,  ut  puia  7*4, 
ei  unuin  srmper  adjice,  et  fiunt  765.  Hos  pariire 
per  10  et  9,  reniancnt  5.  Quinttis  est  annus  cycli 
dcccmnoveiinalis;  quod  si   nibil  rernan-trit,  19  esl. 

Si  nosse  vis  qnota  sii  indiciio,  siiuie  anntim  Do- 
tuiiii,  et  adjice  5.  Partire  per  15,  et  quod  rcmam  I, 
ipsa  est  indictio  an.,i  prxsenlis. 

Si  vis  scire  quoiae  sint  epacis  lunarcs ,  parlire 
annus  Domini  pcr  10  ct  9,  el  quod  remanei  mitl- 
tiplica  per  11.  ltcm  partire  per  30,  cl  remanent 
epactar. 

Si  nosse  vis  concurrentes  seplimana:  dies,  stmie 
aiiniini  Domini,  et  eorumdem  annorum  qui  fuerint 
quarttim  semper  adjice  suprr  anniim  Douiini.  Ilis 
quoque  4  adde,  quia  qttinquc  concurrentes  fuerunt 
Nativiiatis  Doniiui :  lios  panire  per  7,  et  remaneiit 
cpactae  solia. 

Si  vis  scirequolus  lii  annus  circuli  decemnoven- 
nalis,  sume  annuin  Dnmini,  et  ttnuin  addens,  quia 
secundo  ejusdem  anno  nalus  esl,  partire  per  10  et 
9,  et  quod  remanserit,  ipse  est  annus  circuli  de- 
(einnovemialis. 

Si  nosse  vis  quotus  cycJus  lunaris  est,  sumc  an- 
nos  Domini  el  uiium,  divide  per  9,  et  quod  reman- 
serit,  ipse  esl  annus  circuli  lunaris. 

Si  vis  scire  bissexliluii  annmn,  partire  annum 
lii.mini  per  4,  quantum  rcmanserit,  loi  anni  sunl  a 

lliSSCXtll. 

Si  nosse  vis  qnot  punclos  unaqiixqne  luna  in  die 
luceai  secundum  Konianos,  smnedicsa  Jantiaiio,  ul 
pina  in  Non.  Martii  66.  Vide  quolus  sit  ryelus  lun.e, 
iii   ptita  6.    Mtiltipliea  ipsmn  circulum   lunae  quin- 


A  qnies,  Smii  75.  Adde  ad  dics  200.  Januarii,  fluni 
115.  De  60  bis  10.  Itemanenl  6.  Ipsi  aunt  |  tincti 
lunx  ijisins  quod   Imeiit,  id  esl,    hora  M   puuctus 

linr  I'  S.-l  Hllil.C. 

Si  i;i-:ihi  lunam  vis  invenire,  menn  nlo  quud  ba- 
liiicns  in  Miiinii.i,  antequam  pcr  40  pariicris,  et 
<ji,.iiie*  dednxisii  10,  tot  asses  adjicias  ad  snnimain 
e.iiu4ein,  et  lierum  muliipliea  tuum  circuJum  lanas 
fexixs,  juuges  ad  suramam,  deinde  per  50,  cl  lu- 
nani  ejutdcui  diei  tnveuies. 

Si  vis  sciie  iiiitinin  quadragesim»  quandn  3nuus 
comiuunis  csi,  reqnire  a  pascha  mque  iu  Idus  Apri- 
lcs,  quoi.  dies  ibideiu  inveiieris,  totidem  compuia 
dies  a  Kateud.  Mari.  r«trot  boc  erit  iuiliuni  Qna- 
dragesiuia;.  Quando  vero  eiubnlismalis  aiiiuis  fuerit, 
B  compiiia  a  pndie  Idiitnn  April.  usque  in  Paschi,  et 
quot  d:e-  ibidem  lubueris,  loiidein  dies  requirc  a 
Kaleitd.  Marl.  aute,  et  boc  erit  iuilium  Quadragesi- 
mx.  Et  lioc  nnlo  ie  fallere,  quia  cnmmiinibus  aunis 
P.tsclia  scmpcr  ante  pridie  Idus  Aprilis  habelur. 
Einbolisnius  sempcr  antea  cxirndiiur. 

Si  vis  sclre  quatj  sit  epacu  anno  quo,  volueris, 
corupuia  quoia  siihina  Ln  n  K.-lcnd.  Aprilis,  et  ipsa 
luna  eril  epacla.  Verbi  graiia  :  si  luna  fuerit  9,  in 
xi  Kalend.  Apr.l.  ipsa  cril  cp^ela,  vcl  qiuj  numero 
lunaru  invenens,  ipsum  iiiiineruoi  cpacla  lubebil.  in 
quuli  auicin  acliculo  vel  juoeUra  in  eodent  anno 
epactain  bahueris,  in  ipso  tenuiiium  pascbalem  et 
cyclum  lini;c  ibidem  leucbis. 

Si  vis  sejre  quoia  sil  tanf  ia  iuitio  Qnadragesimar', 
computa  iu  quo  volucris  .nnno,  in  qttota  feria  evene* 
rit  icrminus  paechalis,  et  in  ipsa  feria  incire,  et 
compnia  a  secunda  luna  persingulas  ferias,  usqueia 
Dominicam,  ei  quodatnmodo  ibi  lunani  inver.eris,  sie> 
crit  initio  Qnatlragesima;.  Siiniliter  ei  in  Rogaliones 
lunam  compula,  in  ipsa  leria  a  21  usque  iu  secunda 
feria  post  Dominicam,  et  quomodo  ibi  inveneris,  ita 
erit  Itina  Itogalinnis.  Si  in  xi  Kalend.  April.  fueril 
luna  15,  seu  14,  aul  13,  vel  mituis,  in  ipsi  luna- 
lione  poleris  Pasclia  dlebrare.  Sin  autem  in  xi  Ka- 
leml.  Aprii.  fueril  a  1C,  aui  17,  vel  amplius,  in  ipsa 
lunaiione,  nullo  modo  poieris  pascha  eelebrare,  nisi 
peraeta  ipsa  lunatione,  el  alia  subsequente  pasclta 
in  illa  lunatione  sine  ulla  ambiguitate  poleris  cele- 
-p,  hrare.  Si  vcro  in  vm  Idus  Martii  fuerit  nala  luna, 
aut  pn-ivii  b.lus  Mart.  ti-'i|itf  in  Nonas  April.,  io  i,i>a 
lonatione  pascba  nnllo  modo  celehrabis. 

Si  vis  seire  quota  «ii  luna  iniiio  Quadragesircx, 
sume  liinam  PaMba  anni  ciijus  volueris,  el  lolle 
inde  sempcr  \i,  et  (juoi  reinaneiit,  tota  luna  erit 
initio  QuadiagcsiiiKe,  Yerbi  gratia  :  Si  15  erit  luna 
Paschv,  lolle  iude  19,  reinanenl  5.  Teriia  eril  luna 
iu  initio  Quadrageiima; 

Si  vii  seire  quando  hissextus  sit,  iiune  ansotn 
Doniini,  ut  Mt  auiiiis  prxsen*  688.  Hoa  parlire  pcr 
4.  Si  niliil  rcman-cril,  bissextus  e$L  Si  autetn  I , 
ant  3,  aut  $  remanserini,  bissextus  uon  est.  Et  no 
libi  forsii.in  aliqua  raligo  erroris  occurrat  per  oih- 
nem  compuiiiiu    qucn   dlici»,    li  nitiil  rupei lurni, 


m 


MLND!  CUNSTirtTlO. 


SS2 


scias  eumJem  computum  esse,  per  quem  dncis,  ui  A      Cyclus  Grxce,  circulus  Latine,  ogdoas  8  annii, 
puu  si  per  10  et  9  ducis,  et  niliil  superfuerii,  scias 
10  et  9  esse;  si  per  1S,  15  ;  si  per  7,  7. 

Quxrenda  est  nuiivilas  lunre  14  a  vni  liius  Mart. 
usque  iu  Nonas  April.,  qux  primi  mensis  novorum 
inilium  ostendit,  a  xu  Kalend.  April.  usque  ad  xiv 
Kalend.  Maii,  in  quacunque  die  luna  li  occurrerit, 
ipsa  te  ad  celebralionem  sancti  Paschx  penlucei. 
Si  uro  11  luna  ante  xn  Kalend.  April.  occurril,  hoc 
est,  aul  iin  Kalend.  April.,  aul  xiv,  aut  xv,  Ka- 
lend.  April.,  scito  (|uoniam  paschalis  luna  nou  est : 
sed  cum  camdem  lunam  30  produxeris,  alia  die  naia 
fuerit,  in  ipsa  caute  sanclum  Pascha  celcbrabis.  Si- 
mililer  cauius  esto,  ut  xiv  Kalend.  Maii  luna  14 
non  transcendat,  aut  ad  xi:i  Kalend.  Maii,  aut  ad 


hendecasll  sunt.  Hen  Grxce,  1  Laline,  decas  10. 
Computus  est  a  Natali  Doruini  usque  ad  Naialem, 
id  est,  lunx  cyclus.  Itein  alius  computus  est  a  l'a- 
scha  usque  ad  Pascha,  ubi  prima  luna  erit  in  Ja- 
uuario  anuo  prxseuti.  Ibi  iterum  in  secuudo,  in  eo- 
dein  loco  erit  luna  1 1.  Communis  annus  qui  12  luaa 
tiones  habet.  Lmbolismus  qui  13  lunationes  babet. 
Decemnovennalis,  ex  corrupiis  coniposiius  est,  cx 
10  et  9,  et  annalis.  Dissextus  in  uno  mense  20  tuo- 
nienia ;  in  duobus  lioram  ;  in  anuo  sex  horas ;  et 
iJeo  bisscxius  diciiur,  quia  bis  Kaleud.  Marl.  ba- 
bei.  Salius  lunaris  crescit  siiignrj^  annis  horam  ct  10 
momenta,  et  dimidiuin  momeuti,  el  19  partem  di- 
miilii  liiouienti.  Ad  compleudum  vero  lunae  saltuin 


xv  Kalend.  Maii.   Naro  incipies  in  magnum  dedtici  B  anniiatiin  (ut  diximus)   hora  et  punclus,  et  decima 


•rrorem.  Clirislianorum  vero  pasclia  ab  xi  Kaleud. 
April.  usquo  in  vu  Kalend.  Maii,  quocunque  die  Do- 
ininico  luna  occurrerit,  sanctum  Pasclia  modis  om- 
nibus  celebrabis.  Quod  anle  xi  Kalend.  April.  etiam 
si  lima  occurrerit,  vel  post  vn  Kalend.  Maii,  Pascha 
nulUtcuus  celebrabis. 

Tribus  ergo  locis  bissextus  intereallatur.  Priino 
ti  Idus  Februar. ;  secundo  ubi  frequeiiti>siine  poni- 
tur  vi  Kalend.  Marl. ;  lertio  Nunas  Mart. 


nona  pars  unius  puncti  accrescit.  Non  ergo  eisdem 
articuUs  temporum  vel  coeli  climat.bus  lunaecelebra- 
tur  accensio,  sed  semper  aliquauto  ciiius  quam 
prxcedcnle  mense,  ul  sit  undentts  anuo  19,  deci- 
inus  transiliebatur  dies.  viii  Kalcnd.  Julii,  longissi- 
mus  dies  ct  brevi&sima  nox  totius  auni,  snlstitiuui 
xstivale  faciunl.  viu  Kalend.  Januar.,  longissima 
nox  ci  brevissimus  dies  loiius  anni,  solsiiiium  hie- 
male  faciuiii. 


BEDiE  PRESBYTERI 

DE  MUNDI  CQELESTIS  TCRRESTRISQLE  CONSTITUTIONE  LIBER. 


Mumlus  isie  sensibilis  consial  ex  qualuor  elemen- 
trs,  el  crs  lotis,  ita  quod  uulla  pars  illwimt  exlra 
rnundum  relinquatur;  ideoque  mundo  niliil  uliuo.ie 
arccedit ,  oihil  ab  eo  alias  recedit.  Dico  auteni  mun- 
dum  ex  eis  toiis  conslare,  ad  diiTerenliam  hunianu- 
rum  ,  seu  aliorum  corporum ,  qux  quia  non  iotis 
eonstant  elemenlis,  aliquid  iliis  accedit  el  recedit. 
Similiter  arboribus,  berbis  succus  quidam  a  lerra 
radicibus  additur,  qui  per  omnes  partes  diffusus , 
et  naluiali  quodam  calore  induratus,  transit  in  ro- 
lnir.  Cu.ii  autem  accedit  aliquid  vel  re,  ab  homine 
si  lioc  ordiue  proportionaii  Qat,  iiiteger  homo  ma- 
nct ;  sin  aliler,  corrumpitiir. 

Ilumores. 

Sunt  enim  quatuor  humores  in  homine,  qui  imi- 
tanliir  diversa  elenienta,  crescunt  in  diversis  lempo- 
ribus,  regnant  in  diversis  xtaiibus.  Sanguis  imiialur 
aerem ,  crcscil  in  vere,  fegoat  in  ptieritia.  Choleie 
itnilalur  ignem ,  cfescit  in  aestate ,  regnat  in  adoie- 
scenlia.  Melancho'ia  imilaur  lerram  ,  cre-eil  in  au- 
imtiiio ,  regnat  in  maiuritaie.  Phlegina  imitaltir 
aquaiti,  crescit  iu  hieme,  regnat  in  senectute.  Hi 
ctirn  nec  plus  nec  niin.is  juslo  exuberant,  viget 
boitio.  Quod  auiem  aliquid  homini  accedit  et  reoe- 
dit,  hxc  naluralia  perhibent  inslrumenta  influxionis, 
scilicet,  os  el  iuferiora.  Sunt  prxterea  subiilia  qux- 
dam  foraraiaa,  qox  poros  voca.nus,  per  qux  venius 
subintrans  lurgidam  reddit  facicm  ,  qui  pcr  sudttris 


C  elfl  ixioncm  magis  deprebenduntur.  Nihil  veio  dixi- 
inus  iiiunduin  accidenialiicr  proptcr  peifectam  ejus 
Ci>iit|iosiiionem,  scd  partiuiu  r-jus  reconlcxtio,  lotius 
ct  rcdintegratio,  secundum  d.versos  auclores.  Nain 
ignis  spissatus  transit  iu  aercm,  aer  spissaius  in 
nquam,  aqtia  densaiur  in  terram.  Rursus  per  recon- 
tractiooem  lerra  diluitur  in  aquam,  aqua  tenuaiiir  in 
aerem,  acr  transit  in  igneci.  Elementa  autem,  qu- 
hus  mundus  conslal,  quilibel  sibi  locum  capit,  se- 
cundiiin  sui  naturam  ,  ignis  sui  levitate  supremiim  ,. 
lerra  gravitate  intitnum  ,  buic  aqua  circumfunditur, 
bis  duobus  acr.  Supra  fimiamenium  aulem  secun- 
dum  divinos  suut  superccelestes  aqux,   supra  quas 

D  sunt  spirituales  ceeli,  in  quibus  angelicx  virtules 
couiiiienltir.  Terra  vero  una  iia  se  mediam  locavii, 
ut  xqualiier  uudii|ue  a  (innamenlo  distet,  prxler 
exslntias  mootium  et  subsideiuias  valiium,  transit- 
que  per  meditullium  ejns  iolellectualis  litiea  de  ar- 
ctko  polo  ad  antarcliciim,  qu.e  ei  aeris  circumfusione 
ita  ligatur,  ut  nusquam  deflfClatur. 
Forma  terra>. 
Nunc  de  forma  terrx  disseramus,  quam  Anaxagn- 
ras  rotundam  et  planam  in  niodum  ancilis  volcbat. 
Alii  exslantias  eilremarum  parliuin,et  gremiinn  ca- 
veinosum  iu  modum  scutellae,  ubi  qiiidqiiid  caderet, 
ibi  vero  recipi  vohsbant.  Scd  secundum  hes  multa 
sequerentur  uiconvcuientia  ,  nam  vicissiiudines  solts 
et  Itinx  lunc  ouiuibus  xqualiler  apparcrent.  et  sem- 


883  r.LU.K  VRNRIUBIUS  OPP.  PAR.S  I.  SRCT.  II.  —  DUBIA  ET  SPURIA  684 

pei  liabetent  squiuocllom, quh  omnes  dimidieiaieiii  \  ln  Rhodiorum  ciiniale  s  ngulis  de  sex  ruie|ra  hora 
UUHliiim  parallelorum  videicnl,  sicqne  nec  nnctcs, 


nec  dics  abbieviarcntur,  omnibusi|ue  essel  idem 
Oriens,  idem  OccideiU  et  Meiidies.  Ilesiat  auiem 
icrrain  YotuiiJaiu  dici,  cl  ob  declircin  |iiisilionein 
lioiuiiiuiii  diversis  modis  cceli  paries  iniueri;  mra 
«leclivi  vere  abscondunl.  Hicmalis  iropici  unam  |i:ir- 
tem  viilemus,  et  trcs  lalenl,  xstivales  tres  vidcmtis, 
el  una  laiet;  ei  quaudo  sol  iu  illis  est,  pcr  taniiiin 
.  I  ;iiiuui  cum  videiuus  qiiaiiium  ipsoruni  cycloruio 
noliis  app.trel.  Il.beinus  quoque  diveisos  orius,  et 
iccasus  et  meridies  secundum  firinamenti  voluliu- 
nem ,  et  lei tx  globosilatem.  Nam  ciiin  cst  meridies 
Orientalibus,  orlus  est  alcridionalilios ;  cl  cum  oc- 
casus  Oricntalibus,  ortus  est  Occidcntalibus. 
Zonee. 
Terra  quoque  per  zonas  est  divisa,  quarum  rucdia 
perusia  esl  solis  freqiienlia ,  et  aliorum  planeiarum, 
recundum  h ■  s  qui  eiiam  illis  calorem  aliiibuunt, 
dux  extremx  sine  caloris  benelicio,  ali.e  dux,  hinc 
calore ,  liinc  frigore  tempcrantur.  Si  laliluduiis  ma- 
guiludineni  perpcndere  volueris,  intellige  a  Septeu- 
trione  circulum  prolendi  in  Aiislrum  lam  iu  inleriori 
liemisphxrio  quam  in  superiori.  ilunc  autcin  per 
6cxage nas  dividc  ct  attribue  vicinx  frigidx  sex , 
iruiperalx  quinque,  pcrusix  ocio,  temperaix  ulie- 
riori  quinque,  frigidx-  ses.  Ecce  ea  proporiioua  qua 
se  nuuieri  isii  liabeut  adinvicem,  cadetn  quoque  se 
liabent  zonaruui  diuictisiones. 
Climala. 


accrescit,  et  in  singulis  aliis  inlegra  decrescl.  In 
ISorestenico  singulis  de  sex  dux  borae,  et  in  aliis  to- 
lideui  decrescit.  Ilxc  autem  divisio  climatum  facia 
est  sccunduin  couiputisias,  sed  aliier  eliam  tecun- 
dum  philosopbos,  qni  naluram  ipsam  perpenduut, 
ut  iu  cliinate  lUiodioriun  compeitum  est.  Nam  i» 
priino  sex  mensium  duoducima  pars  accedil,  id  est, 
dimidia  liora;  in  secundo,  undecima ;  in  lertio, 
quarla  et  dimidia ;  in  quarto,  quarla ;  in  quini», 
scxla  ;  in  sexto,  duodecima. 

Terrmmolus. 
Tcrra  quoque  movelur,  quod  tcrrxmoium  voca- 
uius ;  unde  dantur  conjccturx.  Terra  ad  imitaiioncui 
arleriarum  per  quas  spiritus  discurrit  in  bomine, 
B  babet  cavernas,  roramina  et  Iracones,  per  qux  veiui 
et  fliimina  discurrunt.  Nam  Oumina  niare  intraut 
omnia,  nec  laiueii  redundal,  quia  ad  suos  alvcos  per 
Iraconcs  redeunt.  In  cavcrnas  et  foramiua  eiian» 
quidam  venli  iulranl,  tiude  dum  quxruutur  erum- 
pere,  lanlo  ruuut  impeiu ,  ut  terrx  parles  illis  Oni  • 
tiiux  inde  commoveanlur.  Alii  dicuni  quod  terra  sit 
cmie.iva  in  modura  fowacis,  vel  duoruin  Iiemisphx- 
riorum,  qux  cum  aliquando  moles  montium  corruant, 
inde  moveaiur.  Alii  dicuut  supra  abyssum  locatam 
teiram  ;  el  mola  abyssus,  movealur.  Alii  dicunl  Le- 
viaiban  auimal  terram  complecli,  teneique  caudam 
more  suo,  qui  aliquaudo  sole  exustus,  niiitur  illuui 
compreheudero,  sicquc  iiidiguationis  cjus  motu  ler- 
ram  quoque  moveri.  Ilaurit  quoque  aliijuando  itn- 


Sctcnaum  quod  qui  in  medio  peruslte  esset,  Wleui  C  mensitates  fluciuum,  ut  eliuin  omni.i  ntaria  seiitiaut 

in  reddcndo  inundatioiiem,  et  iude  terrx  moveaiitur. 

Post  singulares  lerrx  proprietales  de  communibus 
lerrx  et  aqux  disseramus,  sunl  cuim  bxc  duo  el«- 
menta  iuviceni  sibi  misla,  ut  enim  liquido  pateit 
quid  eorum  alio  sil  superius.  Nam  in  superficie 
terr.f  aquas  videmus,  et  in  venis  ejus  fodiendo  inve- 
nimus.  Yerum  auiem  Oceanum  in  medio  perusiae  p«- 
silum  ideo  pbysici  referunt,  ut  ignis,  solis,  et  al.a- 
rura  planciarum  aquis  coiiiemperetur.  Calor  euiiu 
bumorem  attrabil,  et  inde  pascitur. 
lietrtuionet. 

Oceanus  ille  verus  et  tnediterraoens  duas  facit  re- 
fusioties,  alleram  ab  Oriente  io  Ausirum,  alteram  in 
Septenirionem ,  alieram  ab  Occidente;  item  in  Au- 
sirum  et  Septenlrioncm.  Sed  his  duabus  qtiae  ad 
Austrum  vergunlur,  secundum  quosdam,  uulla  e»t 
coguiiio.  Qux  vero  in  Septenlrionem  conveiiiunt, 
lanto  impeiu  concurrunt,  ul  impulsioiie  sua  illam 
famosam  accessioneui  et  recessionein  faciaui,  ler- 
raroque  modo  obruant,  tuodo  retegant.  Ut  sol  fl.nu- 
mis  suis  solet  aquas  attrahere  Oceani,  qux  dum  neo 
valent  in  aerc  diu  suslineri,  pondere  relabunlnr ; 
unde,  inuiidaiioue  facla,  alii|uando  lerrx  obruumur. 
Alii  dieuni  quia  vemi  aquas  impellanl,  et  slc  lerras 
obruaul;  cuiuque  illus  remiserinl ,  ad  alveuui  suuin 
reverianlur.  Alii  dieoiil  babilaiioues  uoatras  vicinas 
essc  oei  l.e\ i.itl:.i;i,  t|ui  dum  luurit  flucius,  leira  ai>- 
parel ,  el  'Juiii  reiuiliii,  obruituj. 


Iiabeict  dispositionein  ,  quod  sentper  baberet  xqui- 
noctium ;  omnes  enim  parallelos  videres  dinmlioi, 
el  in  line  sui  borizouiis  ulrosque  polos.  Sed  quaulo 
inagis  Septenlrioni  accederet,  tanto  inagis  illi  paries 
cjus  elevaretitur,  et  Auslri  depriniercuiur,  et  hoc 
M-cuiidiiiii  diversa  climata,  id  est,  inclinationes. 
Suut  enim  octo,  secundum  alios  septem ;  sed  qui 
otio  volebatil,  quxdam  lam  peruefx  quam  frigida- 
i 'iim  asserebatil.  Frequeuiior  autetti  usus  ocio  volc- 
bat,  iria  vero  sunl  bnjus  babiiabiles.  Piimuin  qtiod 
*.-t  imer  Meroen  el  Syenem,  in  quo  dies  longissimiis 
cst  iredecim  borarum,  brcvissimus  uiidecim,  ubi 
dux  borx  faciunt  diflereiitiaiii.  Inde  eiiam  clitua  ra- 
iliorum,  ubi  dies  longissima  est  quindeciin  borariun, 
brevissima  octo  ;  ibi  dilfereniiam  sex  horx  faciunl. 
Ultiinmn  clima  nostrx  babiiationis  diciiur  Boreste- 
nii  uiii.  a  Uorestene  lacu,  monie,  civiiatc  Ariuenix, 
i.bi  ,  secunJum  IScdun  de  Temporibut ,  longissimi 
dies  sunt  oclodecim  borarum,  ubi  sex  ;  ibi  difleren- 
liai.i  septem  hora:  faciuni.  Si  aliter  ab  asirologis  di- 
riiur,  forsan  aliler  quoque  climata  disponunl.  Si 
vcro  aliquii  lantum  proiedcret,  qui  polum  supra 
verliceni  haberet ,  ille  diniidium  tunlum  /oiliacum 
videret,  ct  lotuni  xi|iiiuocli.ile  parallelum,  unde  ba- 
I  ei  el  per  dimtdium  atiuum  diem  coniinuum,  ci  per 
iliiiu  lniin  nnctem  coiiiitiuam.  Vidciidum  quid  iu 
primo  clunalc  siugulis  inc.isibus  de  scx  iiieus  ac- 
tic,  cit  |  ci  iu  aliis  scx  tueiisibus  lauluni  decre-c  i. 


m 


Exustionet. 


HONDl  CONSTITUTIO.  88« 

A  nem  civiutes  f.imosns,  Adriineium  octo  millia ,  liip- 


Sant  prxierea  xsiuaiioues  rainores,  scilicet,  ma- 
linx  et  ledones.  Ledones,  a  quint)  luna  ,  similiier 
cl  a  vigesima  iucipiunt ;  et  quot  lioris  accedunt ,  tot 
rccedunt.  Malinrc  sunt  majores,  qux  a  terlia  decima 
vt  vigesinia  septima  luna  incipiunl,  el  sex  diebuset 
quiudecim  tioris  duranl,  ct  sunt  ciiiores  in  aece- 
dendo,  lardiores  in  recedendo.  Exxstual  quoqne 
inare  inter  diem  el  nocietn  ler ;  bis  in  xstivo  die,  et 
semel  in  nocte ;  bis  in  hiemati  nocte,  semel  rn  die,  et 
dodranlem  et  6emunciam  horx  durat ;  sed  sive 
exxsluenl,  sive  vento  impellantur,  dein  et  dein  flu- 
ctus  ordinantnr,  quorum  decimus  est  masimus.  Au- 
g.-lur  quoque  niare  secunduin  lunx  incremenium  et 
tteirimentum.  Nam  incipiente  illa  crescere,  cre-cit 
mare  per  dies  septem ,  et  per  toiidem  proximos  de- 
crejcit.  flursus  per  sequenles  septem  recrescit , 
usqtie  ad  vigesimum  primum  dicm,  et  inde  terra  de- 
crcscil  usque  ad  vigesimum  oct.ivura  diem.  Notan- 
dum  vcro  licel  boc  modo  augealur,  non  tamen  ad 
proprium  stalum  ,  nisi  post  octo  annos  reJent.  Luna 
quoque  quo  plus  Sepientrionales  parles  attigerit, 
laulo  plus  mare  crescii ;  minus  vero,  quo  iila  magis 
Austrum  possidet.  Dicunt  physici  lunare  copus 
quasdam  influxiones  et  effluxiones  liabere,  et  boc 
magis  ex  dulcibus  aquis  provenit,  solaris  vero  de 
salsis.  Prxter  has  rcfusiones  sunt  aliae  refusionum 
refusiones,  qux  factx  dicuutur  per  llcrculem,  qui 
c-jr.i  habitationem  nostram  dulccs  lamen  aquas  ha- 
liere  viderei,   perfregit  radices  duorum  montium, 


poue.  Europa  babel  in  OcciJ>*ntcm  ilispaniam  ct 
Calpen ,  in  Septenirionem  Mxotidem  paludem ,  ver— 
sus  Austrum  Grxciam. 

Nebula: 
Iixc  duo  elementa  invicem  sibi  mista  sunt.  Terra» 
enim  evanesceret,  nisi  aquarum  humoribus  conglu- 
tinaretur  :  qux  dum  ali|iiaiulo  humores  exhalat, 
ascendenies  nebulx  dicuntur,  dum  cceli  faciem  ape- 
riunt  nulies,  duin  vi  ventorum  stringuntur,  aut  solis 
calore  depluunt,  el  dieuntur  pluvix.  Pluvix  autcm 
sunt,  ciini  juges  sunt  et  lentx;  imbres  (iunt,  cutn 
.-alulares  veniunt,  ut  in  vere  cum  gramina  produ- 
cunt;  nimbi  sunt,  cum  subilo  et  damuose  veiiiuul. 
Niret. 
B  Cum  humnre;  nebularum  ascendunt,  si  terreno 
frigore  prxveniuntur,  in  nives  couvertuntur  :  qure 
magis  in  montes  cadere  solem,  qnam  in  loca  cam- 
pestria,  vel  quia  illis  magis  celsitudo  montium  ob- 
stet ,  vel  quia  ibi  magis  spiracula  Irigoris  abundant. 
Suot  autem  duplices,  qux  in  mulccbri  aere  cadunt, 
ut  grossx,  qux  slaiim  liquescunt;  ct  alix  mintitx, 
qux  in  urcdine  frigoris  cadeires  tecti  foramina  pe- 
neirani.  Nives  eliam  in  allo  mari  non  cadunl,  sed 
secus  littus.  Nain  calid  i  est  aqua  salsa  ,  et  terrenum 
frigus  impedit  ne  aerem  super  se  aitingit.  Iline 
quoqtie  senlenlia  illa  astruilur,  quia  sol  Je  calidis 
aquis  maris  pascatur.  I.una  vero  de  dulcibus  lanluirc 
ct  frigidis,  qux  et  proprio  calore  carct  et  lumine. 
\lii  dicunt  omnia  coeeslia  corpora  de  duleibus  pasci ; 


scilicet,  AJainantis,  et  Calpes,  quorum  alier,  ij  est,  ^  nam  dulces  aqux  mare  inlranies    feruntur  in  cjus 


Atlas,  remansit  in  Maurilania,  Calpes  in  Ilispania. 
Mcdittrraneum. 
Inter  hos  monies,  id  est ,  Calpen  ct  AJairanient , 
fieiuin  iinmissum  latitudinem  habel  quinqtie  millia- 
ria,  dividitqne  Africam  ab  lnropa.  Facit  auieiii  fa- 
niosos  sinus ,  CaliciaSn  ii  Narbonensi  regione  ad 
nioutem  Pessulanum  ,  facit  Corsicam  insulam  ,  dici- 
lurque  Tyrrhenum  in  fiuibus  lialix  :  qui  Cartbagi- 
nem  respicit,  scilicet,  inter  Iialiain  et  Siciliam ,  di- 
citur  lonium,  circa  Siciliam  Adrialicum,  qui  in 
Oriente  Italiam  alluit;  facitque  marilima  Grxcix 
loca  versus  Austrum  pluriina,  Cyprum,  Illiotlum, 
Carpathum,  et  i,bi  desinit  dare  lerminum  inler  Afri- 
cam  el  Asiam,  incipit  Nilus  versus  Septenirionem,  ei 
dicilur  Hellespontus,  inler  Seston  et  Abydon,  in  ul- 
leriori  Pontus,  inJe  Propontis,  inde  Bospliorus,  ihi- 
que  desinit  dare  lerminum.  Inter  Europam  et  Asiam 
stal  Tanais,  qui  de  Riphxis  mnntibtis  oritur,  et 
stagnantes  Mxotides  paludes  facit.  Similiter  el  in 
Oriente  Caspium  erumpit  Erytbreum,  q»i  ei  Rubeom 
dicitur,  nam  alluit  liltus  Rubrum ;  unde  aqux  ma- 
riox  colorantur,  ferique  ibi  lapides  pretiosos.  Asia 
magniiudinem  Europx  el  Africx  possidet,  et  incipit 
ab  Itortis  Edcn,  id  est,  a  deliciarum  hortis;  in 
Orienle  ei  in  Austro  Nilo  terminatur,  in  Septen- 
Irione  Tauai.  Africa  in  angulis  suis  habel  Cyrenen 
eivitatem ,  el  Catabatbmum  versus  Auslrum  in  Oc- 
«identem.  Hauritaniam  et  Atlantetn ,  iu  Septcnti to- 


superficie,  unde  mare  sibi  altrahere  dicuniur  pla- 
nelx.  Fit  quxslio,  cum  caliJa  sit  aqua,  quare  lunc 
houio  contaclu  illius  frigescal  magis  quam  terrx.  Ll 
Bolvilur  :  quia  hoc  de  dulcibus  tantnm  eveuit,  non 
de  salsis.  Vcl  potest  lioc  eliani  esse  lani  de  salsis 
qnam  de  dulcilius,  el  frigescil  ex  hoc  magis  homo, 
qui  i  congliiiinatior  aqua  est,  et  magis  adhxret  ho- 
iuini  quam  teira,  si  illi  iinpouatur,  iJeoque  subtili- 
tati  aqux  hoc  attribuas,  qux  magis  poros  pcnctrat, 
aut  illis  se  applicat.  Fil  quoque  quxslio,  cum  de  sal- 
sis  aquis  nebulx  proveniint,  ctim  pluvix  dulces  ao5 
nos  descenJani,  quia  poteris  impuiare  sive  immensis 
tractibns  aeris,  sive  calori  solis.  QuoJ  auteni  taniam 
n  potestatem  babet  ignis ,  viJemus  in  amaris  herliis, 
quas  ad  patientiam  gusltis  excoquit,  vel  in  aero 
dulci  amariluJinein  amiitit  hutnor  amarus,  sicut 
dulces  aqux  in  mare  cadiini,  et  rtirsum  per  tracones- 
quosd,am  ad  alveum  suuin  revcriunlnr  dnlces.  Hoc 
autem  experiri  poteris.  Nam  si  dulces  aquas  per 
alg  iin  maris  colaveris,  amarescent. 
Grando. 
Nubes,  ul  diximus,  vi  ventorum,  vel  solis  calnra 
dissolvuntur,  el  fit  pluvia  ;  quxsi  lerrenu  frigore  in 
cadendo  prxveniuntur,  in  grandinem  commuianiur 
el  dealbantur  ;  quarum  duplex  est  genus.  Nam  ml- 
nuta  nivi  admisia  venit  in  frigore.  Alia  in  vernis  el 
xstivis  diebus  et  magis  quam  in  nocte.  Nubesxiiatn 
qoanlo  allius  elevantur,  ineipiunt  allcnuari,  el  BCtt 


687  BED.C  VBNF.RABILIS  OPP.  PAR6  !.  8BCT.  II.  —  DUUIA  ET  SPURIA.  8*5 

aorMi  disiergi;  ei  qnando  sol  non  polesl  aquas  al-  A  sepibus  el  raniis  arhoium  inhxrel.  Aliud  quoque  ir» 
tacus  ii!>i   ir.corporare,  et  innnensiiaies  aquarum 
perinitiil  decidere,  frequeiitius  cadunt  in   mare  ;   et 


sic  Deus  parcit  terr.c.  Quia  manubias  dicimus  com- 
positum  a  maini,  quod  est  bofium,  et  nubibiis  pcr 
aulilhesie,  quasi  miniine  bunuiii  niibiuin. 
Aer. 
Poalquam  de  terra  et  aqua  diiimus,  de  acre  pro- 
xiino  illo  disseranius,  cnjus  motus  causa  perliibeiHr 
aqua  :  qux  inola,  rtaluruliler  moTet  aerem.  Sed  cum 
moveatur  ab  Oriente,  Eurus  d.cilur  ;  et  cum  ab  <  •<:- 
eid«nie,  Zephjrrus;  cuiii  a  meridie,  Auster  ;  cuiii  a 
Sepioutrione,  Aquilo.  Si  quxrilurcur  potius  natura- 
liter  aquam  quam  lerram  moveri  diearaus,  respon- 
deo  :  qnia  perpeiuo  aquas  movcii  vidcmus,  non  scm- 


autumuaU  voliut  lempore,  quod  pueri  voeant  xsU- 

lem  ;  unde  aranex  lelas  faciunl,  qui  est  fex  aeria  sole 

desiceati.    Prxierca   \entis  iikitiiinenlibus,  iuferior 

isie  aer  superiori  colliditiir;  unde  scintillx  prosi- 

liuiil,  qux  siellaruin  caaum  imiuniur;  revera  au- 

lem  nunquam  aliqua  slcllarura  tiva,  seu  vaga,  deci- 

dil,  iuio  icintilla  bumido  aeri  allapsx  exslinguuntur, 

el  iu  agris  iuvemx  plilegmatis  siuiililudiueai  expri- 

luunt.  Suot  aulem  res  venenosx. 

De  iride. 

Fit  prxterea  arcu»  in  aere,  qui  opposium  pla- 

gam  teneta  sole ;  el,  ut  dicunt  pbysici,  sol  nubes  a- 

quosas  et  concava*  reverberal,  uon  niultum  eoufer- 

Us,  unde  diversiutis  nauiidanx  colorcs  illis  iun.ifi- 


p.-r  aerem.  Si  perslilurit  aliqnis,  dicens  :  Ubi  est  ef-  B  cunlur,  qui  lantum  ex  ininUiia  disUniia  liquide  dis- 


ficiens  i  ansa  alicujus  rei,  debet  esse  effectum  ;  re- 
6pondco,  vicinum  illuin  aqux  moium,  vcl  dicas  non 
ubique  uioveri,  sed  iu  aliquo.  Alii  quia  levis  crispa- 
tio  qna  d.iin  aeris,  quam  auram  vocamus  iti  terris, 
alunum  vero  in  inari,  offcndatur  in  montibus,  ibi- 
que  luinulluantur  el  augentur.  Alii  dicunt  ratioua- 
bili  iiioiu  moveri  lirmameutum,  et  subjcclos  plaue- 
us  qui  acrem  inferiorem  commovent,  et  omnibus 
inoiibus  impellunt,  id  est,  sursum,  dcorsuui,  dex- 
irorsum,  sinistrorsum,  aute  el  retro  ;  et  per  circu- 
lum,  qui  solus  rationabilisest,  aed  in  eouon  diu'per- 
sistit,  quod  eliain  aliquaudo  deprebendiuius  in  tur- 
•iue.  Nec  lurbal  quod  i  .lanetas  irraiiouabiliter  illos 
uioveri  dixi,  hoc  lii  romparatioue  firraamenli,  qui 
ab  codcm  cuisu  iiuiiquain  dcsislil.  Planelx  vero  di-  " 
vcrs  s  tractibus  labuntur. 

Ue  fulmine. 

Deuique  eardinales  venti  tres  conve niunt,  ei  mibes 

compellunt  tanta  vi,  ut  ex  collisione  illa  oascaiur  so- 

niius,  et  clariias   quxdam.   Qi.od  audiium  offendit, 

toniii  11  u  111  csi ;  quod  visum,  ftilgur  vel  fulgiiratio ;  qui 

feiit,  (olmen  dicilur.  Nascilur  ibi  prxterea  quidam  la- 

pis,  qui  vel  uiuiix  compres>ioni,  vel  nituio  caiori,  vel 

nimio  frigori,  poiest  atiribui,  quia  expressio  possil  hoe 

ellicere.  Videlur  saiis  ubi  lacleusbuinorcoagiilalur, 

qni  vero  calor  diversis  modis  rcs  mulceat  aut  conso- 

lidet,  apparet  in  limo.  Quod  aulem  frigus  duritiem 

faciat,  videiur  in  metaliis  liquefaclis,  ut  eiiaui  iu  fer- 

ru  ;  lapides  dissilire  f.icit,  lignum  flndit,  aquain  con- 

stringil.    D.ciini  alii,   quod  quidain  crassus  venlus 

continealur  in  nubibus,  qui  duin   eruinplt,   souitum 

facit,  cujus  rei  probationeai  dat  veutus  vesica  con- 

ceplus,  qux  displosa  violenler  iniouat.    Alii   dicunt 

atomos  himoris  vaporaliler   ascendere,   et  ignium 

caimialiler  descendere,  iu  quorum  convenlu  nasciiur 

ille  sotiitus,  daturque  siniililudo  quxdam  de  fabro 

ferrumcaliduin  tingenle  in  aqua. 

De  rore. 

Detudal  qtioque  in  aere  ros,  qui  luu.r  aiiribuiinr, 

eo  quod  illa  sil  criLrum  catlesiium.    Alii    atti  ibuunt 

Veneri,  eadcmque  et  vespere  el  inane ;  qui  »i  fi  igoro 

pravi-oitur.    iniiina  efilcilur.    Cautua  quoque  gios- 

lum  lii,  cadii  pruiua  in  fngoris  ruaxima  ureJine,  qui 


D 


linguj  nou  possunt.  Ueda  aulem  dicit  quatuor  esse 

coloies  divc.rsos,  imitanies  quatuor  elemenU  :  viridi» 

viridetn  lerrx  supcrlicieui  imiutur,  glaucus  aquam, 

hiacvuthus  acrem,  rubcus  igncm  xthereum.  Suntali- 

quando  etiam  duo  arctts,  quia  luna  simililcr  arcum  fa- 

cit,  plenuui  tamen,  quia  uon  est  ipsa  Iris,  et  solet  esse 

imoiinenlibus  venti»  aut  pluviis.  illum  quoque  nautas 

observant.  Nam  ex  ea  parte  qua  priinum  dissolvitur, 

ventos  aut  pluvias  venturas  esse  prxiioscunt. 

De  ceihere. 

Huie  aeri  proxiuno  loco  xllier  iraminel,  in  quo- 

rum  conlinio  luua  proxima  loco  est,  quam  physici 

terram  xlbeream  vocaverunt  :  forsan  ideo,  quia  sic- 

ut  terra  a  lerende  diciiur,  iia  qui  a  coslestium  cor- 

poruui  purgatione  teriiur,  iu  luuam  recipittir.  Elhoc 

a  sole  ut,  in  speculi  similitudine,  reverbcretur,  op- 

ponitur.  Lunarcs  auietu  plurinii  suut  animx  asceu- 

denies,  vel  descendeutes,  quxin  siogulis  sphxrisquid 

acceperant  obvoluiionis  relinquunt  ibi,  vel  assumuut, 

sive  cacodxmoties.  Quod  aulem  furvi  habere  videu- 

tur  in  tuedio,  hoc  prjedictx  causx  poleril  ascribi. 

De  (urvo  lunce. 

Luna  ex  quatuor  constat  elementis,  sed  iria  illa 

eletnenta  bene  sibi  commista  sunt  et  leviguta.  Nam 

et  naturaliter  sunt  perspicua,  ei  de  se  lucein  red- 

dunt.  Terra  autem  iu  illo  loco  non  beue  aliic  admis- 

ta  est,  nec  de  se  lucero  effundit,  et  scabra  est  iu  illo 

loco.  Scabrum  autem  e*t,  quod  rubigine  obductum 

est,  aut  allevigatum  remansii.  Ilabet  hxc  liguras  sep- 

tem.  Mam  motioidos  ab  uuiute  dicitur,   eum   prima 

esl.;    dicholomos,  vel  dvaiomo*,    cum   media    est; 

dyas  enim  duo  iliciiur,  lomos    scrtio,  amphicyrios, 

id  est,   circa  rotuniliialein.   Est   pleiiilunium  in  de- 

crescendo,  itein  est  ampliicyrtos,   post  diehoiouios, 

el  inde  monoidos. 

De  ectipsi  wlis  ei  lunee. 
Luna  quoque  illa  seinper  pleni  «rbis  e- 1.  iYmi  ex 
ea  parle  qua  solem  respicit,  scmper  plena  est ;  sed 
aliquandotola,  vel  ex  parte,  obscuraiur,  cumestqiiar- 
la  deciuia,  vel  decima  quinia,  si  tii  in  eclipiica  Uuea, 
et  per  diaineiruni  soli  opposiu.  Diameier  esl  linea 
<|u.r  uliquando  pariilur  iuj  duas  medieuies ;  dj«» 
euim  UiuMius  rst,  meiroii,  meutura  ;  ujiu  ihik  MM 


m  «JMM  CONSTiTliTIO,  89» 

1«  medio  poiiia,  lumen  solis  nc  Iubx.  iafuiiJjtur  im-  A  rius  cum  nd  12  partem   venerit,  viJetur  sicut  et  lu- 
pedit,  el  verbera  ejus  ad  luiiam  usque   prolendilur, 
et  cst  eclipsis  iunx,  quod  deli<|uium  dicimus.  Fit  au- 


lem  lam  in  inferiori  bemisphserio  quam  in  supeiiuri, 
lam  in  Oriente  quam  in  Occidentc.  Non  lamen  sein- 
per  fit,  cum  est  dceima  quaria,  vel  decima  quinta, 
sed  post  sex  menses  semper.  Cum  autein  iu  codem 
signo  Gt  et  eodem  tnense,  non  nisi  post  novemde- 
cim  annos.  Cum  autem  in  codein  signo,  et  mense,  et 
signi  parte,  non  nisi  post  LV  ar.nos  evenit.  Quod  ve- 
ro  in  eodem  signo,  mensc,  parte,  revocalis  cunciis 
planetis  ad  locuin  suum,  non  nisi  posl  quindecim 
menses  annorum  lit.  Eclipsis  solis  in  irigesima  luna 
(it,  sol  eclipsim.  Nani  declinat  vel  ad  Auslrum,  rei 
ad  Septentrionem.  Cura  auiem  sol  in  eodcm  sigoo 


na.  Venus  vero  cum  ad  7  partem  sigHi  a  soie  re- 
c«sserit,  vidvtur  quasi  j.ru  majer.  Luna  quoqoe  ibi- 
dcm  videretur,  si  proprium  iume  n  habcret.  Quod  au- 
tem  supcriores  et  iuferiores  soie  feruntur,  tripliciter 
per  coujecluras  oslenditur,  sive  per  inlerseciionein 
ciiciiloruin,  sive  quod  sint  epicyeli,  id  esi,  supcr- 
circularcs  terrnm  «on  lialiendo  centruui,  solem  qua- 
si  centrum  cursus  sui  eflici-int,  sive  alliludincm  so- 
lis  circuli  ematiuniur  obtasis  sive  acuiisanfractibus, 
qiiemadmodum  latitudinem  zodiaei  planelae  evadunt, 
quae  subjccta  oculis  pictura  demonstraU  Sed  quo- 
niaiii  menlioncin  quomodo  zodiaeum  perambuleut 
fecimus,  pleuius  inde  dicamus. 

De  lineis  zudiaei. 


pariter  et  mense  fil,  post  lv  annos ;  sed  qui  eodem  "     Vetiuj  et  luna  ad  extreHiiiates  zoJiaci  perlatas, 


signo,  meuse  et  parie  fl(,  revocatis  omnibus  sleilis 
ad  priorem  locum,  lioc  est,  post  xv  millia  annorum. 
De  ordinc  pl.netarum. 
Nunc  de  ordinibus  disseramus.  Plato,  sequens  JE- 
fyplios,  qui  lioc  persuascrunt,  in  proxima  regione 
post  lunam  solem  asseruil  bac  ratione.  Luna  prcprio 
luinine  caret,  quia  muiuaiur  a  sole.  Nam  si  Venus  el 
Mercurius  illi  et  lunae  inierponereiilur,  aliquando 
solis  lumen  prxriperent.  Ralio  quidem  parva  est, 
nain  omnis  umbra  minoris  corporis,  a  majori  luniine 
tecta,  exlenualur,  ucc  longe  protenditur;  sici|ue  taoe 
dux  nibil  lunx  impedirent.  Tullius  Chaldaeos  sequi- 
lur,  dicens  solem  medium  pianetarum  esse  numcro, 
non  spaiio,  nam  plus  a  fii  mamenlo  quam  a  lerra  re- 
cessit.  Non  tamcn  negamus  Venerem  et  Mercurtum 
aliquando  superiores,  quod  eliam  hislorix  probant. 
Ilabelur  enini  in  hisloria  Caroli  quod  Mercurius  pcr 
novem  dics  in  so!e  tanquam  maciila  apparcret.  Quan- 
do  vero  intraverit  vei  exiverit,  nubes  pcrhibebant 
videre.  In  Roniana  quoqoe  historia  dicitur,  Augusio 
Osare  Julio  adoptivo  patri  funebres  exsequias  fa- 
ciente,  Venerem  fulsisse,  quam  ejus  stellam  censuit. 
Ili  duo  cum  infra  solem  sunt,  clare  videutur  in  me- 
ridie.  Causa  vero  est,  quia  sunl  viciniores  lerrae,  et 
m.ijores  apparent,  nec  sol  illas  obscurau  Cum  vero 
supra  solem  sunt,  daritas  ejus  non  permiltit  illas  vi- 
deri,  tanquam  jam  sint  minores;  cum  directe  quo- 
que  soi  iilas  reverberat,  ut  ante  vel  relro  po.-iias,  si- 
militer  aui  modicum,  aut  minime  videutur. 

De  tnedice  luwt  obieurilole. 
De  luna  quoque  talis  babetur  conjeelura,  quod 
sit  quatdam  nubecuia  iuter  nos  et  lunam  posita,  im- 
pediens  nobis  partim  claritateoi  lunae;  nam  ipsa  ad- 
mnislrairix  est  corpuleniiie  tam  superioribus  quam 
inferioribus,  et  cribrantur  ibi  quidam  atomi,  cujus 
liqnidiores  partes  sursum  dant  corpulcniiam.  Sordi- 
diores  antem  hisinferioribus  et  caducis  infunduntur, 
et  ibievaporant.  Ltinamquo  jueiuea  parle  aspectibus 
nostris  subtrabit,  quemadmoduin  nebula,  qux  ubi  de 
toootibus  exbaial,  oculis  illum  nostris  ibi  abscondil. 

De  epicyclii  ei  intersectis. 
Quaodo  Venus  et  Mercurius  solis  vicinilaie,   vel 
rcmotioae,    videariiur,  vel  aon  videantur.   Mercu- 


diiodetim  lineas  divisi  perveniunt.  Veuus  lamen  in 
duobus  momentis  excedii,  Mercurius  octo  lincas 
ejus  pcrambulal.  Sol  duas  medias  servat,  nec  illas 
nisi  in  Libra  excedit,  unJe  Ovidius  :  Exspetiwitur 
equi.  Mars  quatuor  perambulal,  Jupiler  quiuque  ;  sed 
el  hi  frcquentius  anoraali  iiuni.  Saturnus  tres  lau- 
luui.  Cum  sit  dubitatio  de  ordinesolis,  Mercurii,  Ve- 
neris,  nulla  lamen  cst  de  caeteris ;  nam  (autuiu  a 
sole,  el  a  se  invicem  recesserunt,  ut  quod  sol  in  an> 
no  perlii.it,  hoc  Mars  in  duobus,  Jupitcr  in  XII,  Sa- 
turnus  in  triginla. 

De  transitOTiis. 
Ipsorum  quoque  pianetarum  alii  sunt  liippolitici, 
alii  staiionarii,  alii  retrogradi,  alii  anomali.  Ilippo- 
lilici,  id  e.-t,  Iransiiorii,  suntqui  dcpriori  signoien- 
dunt  in  posterius.   Cumque  hoc  oiuues  aliae  faciani, 
praecipue  sol  et  luna,  ita  enim  hi  n   de  anterioribus 
signis  ad  posteriora  lendunl,   qsod  nunquam  sient, 
nunquam  relrogrediantur.   Si  aliquis  opponat  solent 
subsistere,  quia  plus  in  geminis  morctur  quam  ii> 
Sngillario,  dicitequod  boc  morari  non  esi  subsistcre, 
sed  quod  majus  spatium  ibi  habeat  complere,  quam 
el  aliis  signis,  ubi  axis  ejus   lain  alta  uon  est,  quodV 
patet   iii   excentritate.  Sialionarii  sunl  qui  diutius 
prope  aliquam  (ixam  stellam  viJcntur,  quam  soleant: 
non  quidem  sianl,  sed  secundum  cursus  sui  (iguram 
vel  asccnduui,  vel  descendunt,  et  non  niultum  in  na- 
turaii  cursu  proceduni.  Suut  autem  legitimi  termini, 
p  iu  qnibus  videntur  stalionarii,  id  esi,  cum  dislant  a 
sole  per  tria   signa,  vei  per  qualuor,  quod  flt  per 
triangulum,  vel  quadrangidum,  id  est,  in   trigono, 
vel  tetragono,  hoc  est,  in  triceto,  vel  in  quadriceto. 
Causa  autem  bujus  stationis  perhibetur  sol  esse.  Est 
autem  statioalia  matutina,  alia  vespenina.  Matutina 
cst,  cum  ante  ortum  solis  est  in  siatione.  Et  notan- 
dum  quod  in   vespertina  statione  tantiim  flunl  ro- 
Lrograde.  Verbi  graiia,  si  Jupiterde  Geminis   proce- 
dat  in  Cancrum,  et  item  redeat  in  Ceminos,  quod 
cum  quidam  in  quihusdam   signis  semel  tantum  fa- 
cianl,  Salurnus  tamen  semper  bis  ad  quodlibet  si- 
guum  regreditur,  et  aliquando   tertio  pervenk  ad 
idem,  quod  uioram  sui   cursus  secundum   quosdam 
cflicit.  Nam  secundum  alios  magnkudo circuli.  Pytba- 


ftl 


BEP.C  VINFRABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  —  DUBIA  KT  SPURIA 


893 


guras  aulero  neqtierclrupradari,  neque  stare,  neqiie  A  solem  incipit  obscurari,  el  reccdeudo  iu  dnodeciina 


anoinalam  a!i  \n  im  esae  dieebal,  sed  omnes  inxquali 
tpatio  leniporis  xquali  er  complere  spatium  locorum. 
Quotnodo  relrograde  videanlur,  vel  stalionarie,  cum 
Umen  non  sinl,  figura  d<  iimnstrai.  Auomalx,  id  esl, 
iiregulares  sunt,  ctiui  vel  diutius,  vel  eitius,  solito 
moraniur,  vel  oriuntur,  aulitiili  solito  loco  api  arent, 
qtiod  ciim  aliis  etiain  eveniat,  maxime  tamen  Marli, 
qui  iu  posterioriboa  duobus  annis  nunquam  ■erfal 
legem  prinrnm.  Venns  auicm  et  Marlius  nunquam 
in  triceio  vel  in  quadriceto  regulariler  disiant  a  sole, 
iu  i-  a  clirnnico  orlu  oriunlur,  aul  occidunl,  quia  non 
plus  a  sole  dislaut  quam  Venug  pcr  signum  et  dimi- 
dium,  Martius  per  signum  el  duas  parles  unius,  ibi- 
i|ne  suam  staiionarilalemel  retrogradationem  paiiun- 


parteilluiiiinari,  ct  Juoltna  dicbns  lantummodo  laiei. 
Deubidibut. 

In  inlcrteclionibus  quoquc  absidesaulsuntqnidara 
Iratniies  qui  diciinliir  aut  Iragendo  per  spiras,  per 
quas  stellaria  corpora  incedunl,  infixe  iriginta  oc- 
cnllantur  aut  pltire?,  sed  minores  diutiua.  Nam  ma- 
jores  cilius  videnl.ir.  Incipiiiniaulein  obscurari,  citm 
snl  ab  aliqua  illarum  ullra  quindecim  parlet  desiituitur 
lerra,  quod  iier  quindecim  diebus  pi-rficit,  recedeus- 
aue  ab  ea  qiiindecim  diebus  obsctirat. 
De  conuntu  planelarum. 

Ut  diximus  supra  in  triceto  vel  qnadriceio  sole 
respiciendo  planetas  fiunt  sc.itionarios  retrogradi,  el 
contrase  quoi|iie  respiciendo  magnum  sibi  prxbent 


lur;  propius  autem  videri  possuni  aliquando  supra  B  conscnsum.  Nam  cum  salubris  salubrem  respeicrit. 


aimul  et  infra,  simul  retro,  aut  aiite,  uude  ct  Juos 
Luciferos  videmur  babere  ,  simililer  duos  ilesp-Tos, 
•rum  vi-rn  Mercuriu.s  ante  eai,  vindicat  sibi  nomen 
Luciferi.  Venus  autem  est  nomen  naiurx,  id  esi,  na- 
turaliter,  ubicnnque  bacc  tlella  cst,  Venus  appellatur. 
Cum  vero  solem  prxcedil  in  ortu,  Lucifer  dicilnr  ; 
rum  sole  occiilenie  apparuerit,  llesperus,  vel  Vesper, 
ci  esi  nonien  oflicii.  Diciint  quorj  ie  Ari.-lot.  et  Peri- 
patclici  naturali  eursu  volvi  ptancias  cum  lirmamen- 
10,  sed  oinnes  celeritatc  ipsius  prptcriri.  S.iiurnm 
iu  tantum  cum  ejnsceleriiate  coniendii,  qond  infra 
ilnos  annos  et  dimidium  illum  prxccdnt  finnaiacn- 
lum  unius  lantum  signi  longimdine. 
De  onu. 

Noiandum  quoqae  qnod  ortus  alius  nialiitinus,  a- 
lius  vespertinus.  Maluiinus,  ubi  ali  jua  stella  solis  or- 
tiim  prxccdit  post  inediam  nociem ;  vespertiims, 
olii  post  occasom  solis  aliqua  siella  apparuerit.  Est 
prxterea  ortus  alius  mundanus,  alius  beliacus,  alius 
acbronicus.  Mundanus  es',  cuin  de  inferiori  lienii- 
§pl  xrio  in  superius  aliqua  stella  emerseril.  Heliacus 
i-st,  coiti  sol  rccedeos  ab  aliqua  stella  perinillil  eam 
videri.  Arronius,  cum  aliqua  stella,  vel  sidus,  occi- 
dil,  ei  opposilum  illius  per  diametrum  orilur.  Ctiro- 
uos  autein  tempus  iuterpretaiur. 
De  cccusu. 

Occasus  qunque  alius  muiidanus  alius  beliacus, 
alint  aclironicus.  Mundaiius  esi,  cum  supei  iori  be- 
misptixrio  in  inferius  qiixlibet  slelta  dcscendit.  He- 
liacus,  cum  sol,  ad  aliquam  steltam  accedens,  ill.uu 
videri  non  permiilit.  Acronicus  est,  cum  aliqua  stel- 
la  vel  signum  occidit,  et  oppotitum  illi  per  diame- 
liuin  oritur. 

De  occuliaiione  steUurmm. 

Cum  occulteutur  ttellx,  sive  a  sole,  sive  ab  absi- 
dibus  suit,  non  lamen  omnes  pari  spatio  occnlianlur. 
Nam  Salurnus  cnx  diebus  ad  niajiis  occuliatur,  ad 
minus  vero  x  tantiim.  Jupiter  xnvi  ad  majus,  ad 
niinut  x,  timiliter.  Mars  aulem  aiimnalut  est.  Unde 
in  Ccalis  Caroli  per  imegrum  aiiuum  lalere  perbibe- 
lur.  Venus  autem  lviii  uicbus  ad  majus,  ad  tninua 
aulein  lii.  Mercunusad  majut  xvi  diebus,  ad  minus  111. 
Lum-  -«ccedctido  hiduodecimaparte  sig.iiuniuaconira 


augeiur  salubritas ;  si  adversa  advrrsani,  augetur 
ndversii.is  ;  sisalubrisadvcrsam,  vel  e  convcrso,  mi- 
nuilur  utrarumque  effecius.  Hercurius  aulem,  quta 
est  indifTerens,  plus  tamen  bonut  quam  raalu, scin- 
per  talis  cfficiiur,  qualis  illa  quam  resplcil,  ei  ejus- 
deni  coloris.  Nain  si  adversam  respcxerit,  anget  tl 
ociclir.ni  illins  proceriiatem  ;  si  vero  prosperam, 
auget  et  acccleral  ejtis  adversitatem ;  plus  lamcu  cst 
accouimoda  prosperitali. 

De  donuciliis. 
Si  in  singulis  domiciliis  singuli  planelx  acce-se- 
rint,  pluriiiimn  sibi  obsequuntiir.  Illud  autem  domi- 
ciliuin  cujtislibet  dico  priucipale,  in  quo  quilibct 
,  planeia  in  origine  mundi  repertus  e»l.  Luna  quidem 
'  el  sol  sir.gula  liabenl  domicilia,  sed  qnilibet  de  certis 
quinque,  liabcnl  duo  unum  secuudarium.  In  prncipio 
iiaque  mundi  luna  fuit  in  Cancro,  qux  cum  conslet- 
lalione  sua  se:nper  bona  portenJal.  prxcipue  i.une.t 
Cancro.  Si  solein  sccum  babuerii,  incrcmenliitii  et 
corputenli.iin  rebus  maxime  infundil,  quod  in  Qorida 
asslate  paiet.  Sol  vero  repertus  fuil  in  Leone,  in  qoo 
prxcipue  poiesiates  suas  dcsignat  siccitate  et  fer- 
vore,  undc  et  caniculares  dica  suut  aliis  fervidiores, 
ut  sule  existente  in  suo  domicilio.  Caniculares  aulem 
dies  dicunlur  a  cauicula,  quam  tunc  ingrediliir  sol. 
Mercurius,  sicul  infirmus  omnium,  primam  obtinuil 
electiouein,  elegilque  ab  anteccdentibus  Cauem,  Ce- 
ininos;  a  consequentibus,  Leonem,  Virginem,  bac 
D  ralione,  ul  ibi  quod  vellet  designaret  princi|>aliier. 
Tiinen  si  bospiialitatis  causa  alius  planeia  illic  fuisset 
ingressus,  dixit  se  velle  illi  obsequi  colore  et  effectu. 
Venus,  uii  proxima  loco,  proximam  fecil  electioneiu, 
et  ab  anlecedvniibus  elegit  Taurum,  aconsequen- 
tibua  Libram,  eadem  ratione,  ut  suos  effectus  ibi 
demoutlraret.  Si  vero  malus  ptaneia  illue  mirarei, 
vellel  illi  adversari,  et  sua  prosperitale  vires  illiot 
minuere,  prxcipue  bibens  Mercurium,  vellei  acce- 
lerare  prospera.  Cmu  vero  bonuiu  siu  eonstellaiioae 
plurimuro  de>ignel,  prxcipue  lamen  de  felici  eoiinu- 
bio  jucundittimuiu  pignus  ifforl.  K.i  quoque  raiioiie 
Mart  Arieiem  el  Scorpionem  elrgi,  ui  iiuxinum 
porlendal  adversilatem,  el  prxcipue  ilagranuaiu  in- 
dicat.  Jupiier  pitccs  et  sagiltariuui  elegil,  qui  leiu* 


893 


UUNOl  CONSTITtTIO. 


894 


pcralur  <Je  advcrsis,  auget.ir  a  prosperis.  Cum  Martio  A  i»«le  anuus  bisseiiilis  ,  quod  vero  iiquescai,  ira  dis- 


acrelerat  ad  boniiaiis  sue  indicia,  de  felici  regoo- 
rum  eventu  disponil.  Saturnus  duocontinuaobiinait, 
scilicet,  Aquariiiin  et  Capricornum,  cum  bouis  niilior, 
ciiiii  rpalis  sacvior,  cum  Mercurio  in  crude!itale  cele- 
rior,  iuicrque  malas  designaliunes  frigore  el  niinia 
asperitate  abundat. 

De  (rigore  Saturni, 
Estautem  inter  onincs  planelas  Salurnus  frigidissi- 
tnus,  cujus  plures  causx  reddunlur  fabularum,  quia 
senex  fuit  quidem  vir.  Senes  autem  sunt  frigidae 
lialuras,  unde  et  flegma  in  eis  abuiidat,  quod  liieme 
crescit.  Vel  ideo  frigidus  perhibetur,  quia  remotis- 
simus  silasole,  vel  quia  sol  in  Saturiii  domiciliis 
positus,  remotissimus  est  a  nobis,  lunc  quia  frigore 


ponamus.  Sol  in  principio  arietis  esse  ponalur,  idein 
post  ccclxv  dies  adeo  viciuus  erit  eidem  parti  arie- 
lis,  quod  si  adbiic  sex  horx  restareni,  eamdem  par- 
lem  attingeiet.  De  relbjuo  diligenier  animadvi  rie. 
In  loto  suoainliiiu  (ut  diximus)  tanium  spatium  ponit. 
Videaimis  igitur  primum,  sccundum  a?qnalem  com- 
pulaiioneui,  quantum  in  singtilis  signis  ponat.  Nam 
secunduin  compotistas  in  quolibet  signo  i  onii  x\x 
dies  el  i  boras  el  dimidiam,  et  ex  bis  ad  eamdeia 
summaiu  redibis.  Nnm  duodedes  xxx  sunt  ccclx, 
duodecies  x  boras  faciunt  quinque  dies,  et  duodecies 
dimidia  facii  quadrantem  :  eice  eadem  suinina.  I'lii- 
loso|ibi  vero,  rei  veritalem  contcuiplanl^s,  depre- 
lienderunt  solem  plus  in  uno  signo,  et  minus  iu  a!io 


premimiir.   Cum  vero  in  suis  domiciliis    Saturnus  B  immorari;  unde  in  Geminis  duos  dies  super  nx  et 


cum  sole  posilus  fuerit,  gravissimam  facii  frigoris 
iiredinem,  nec  aliter  est  fiigidus,  n:si  per  elfecium. 
Mala  enim  coustcllaiione  sua  cnccat  bomines,  enecati 
vero  sunt  frigidi,  vel  aliter,  quia  supercoelisiibus 
aquis  vicinissimus  ett;  el  ideo  fu  fiigidus.  De  quibus 
plures  danlur  conjectura»,  quomodo  fertur  rotuoduin, 
et  perpetuo  volubile  consislere  possit. 
De  tmpercoeUtiibui  aquit. 
rrima  conjectura  est,  quodsint  in  exlerion  super- 
ficie  cosli  exstanlia  et  subsideniia  loca,  ut  etiam  in 
superlicie  lerra?,  in  quibos  aquas  contineri  dicunt ; 
ruru  taira  vero  celeritate  volvuniur,  ul  non  labatitur, 
quod  de  pleno  vase  quolibet  probari  polesl.  Nam  quo 
majoi  i  inipetu  inanu  circuiuvolvitur,  eo  umms  eflun- 


x  boras  et  dimidiam  moratur.  E  contia  in  S.-gi nari .> 
duus  dies  minus  quam  xxx  ponit;  el  boc  inde  evenii, 
quod  a\is  sua  exrentris  est,  et  vicinissimus  cst ;» 
Geminis  lirmamento,  et  remoissinius  a  terra,  ct  c 
converso  in  S.igiitario.  Si  vis  ad  eumdem  summain 
redire,  boc  modo  poleris  deprebendere.  In  Geminis 
duos  dies  supra  xxx  moratur,  unde  in  proximo  signo 
x  boras  miiiuit,  et  ita  usque  ad  Sagillarium  iuinucn- 
do,  duos  infra  xxx  relinquit;  inde  iteruin  ascendens, 
in  quolibet  signo  xvi  suinit  usque  ad  Geminos.  Ita 
qiiidem  deprebenderunt  esse,  sive  ba?c  sit  cau-a, 
qundinter  radios  qui  serviunt,  vel  flniunt,  Geminos 
absidis  plus  contineatur/sive  sol  ibi  allius  ascendens, 
lungius  spatium  babel  ire  in  illo  signo  quam  in  alio ; 


ditur.  Secunda  est,  quod  ibi  vaporaliter  quemadiuo-      »ec  >deo  longiores  dies  facii,  quia  quanlo  est  allior, 


dum  bic  nubes  pendent,  contineantur.  Tertia  est, 
quod  propter  solis  remotionem,  a  quo  prxcipuus 
calor  exhibelur,  indurato  glacialiier  tcelo  cobasieal. 
Unde  dicunt  Salurnum  fi  igidissiinum  planetarum, 
quia  illis  aquis  vicinissimum.  Est  eliam  quarta,  fir- 
inamentum  ut  fixum  non  volvi,  sed  stellas  ilii  appo- 
sitas,  nec  fixas,  rooveri ;  et  bi  an  quadratum,  an 
rotundum  sit  dubitant.  Novissiine  quasslio  divina 
virtute  solvilur,  quia  ibi  teneantur  secundum  Dei 
Toluntatem,  licel  bic  modus  houiines  lateai,  quas  ibi 
in  usum  divinorum  servavit  Deus,  vcl  ul  iguem  coeli 
lenipereiu  :  super  has  spiriiuales  cu-.ii  sunt,  in  qui- 
bus  angelicae  virtules  coniineulur.  Secundum  alios 
nihil,  nisi  inane. 

Quo  tempore  curtut  perficiant  plauetce. 
Saturnus  pro  circuli  ampliludiue,  pro  retrograda- 
lione,  pro  stationaritate,  declinalionevelad  Austrum, 
vel  A(juiloiieni,sensuiu,  vel  visum,  annuwsuum  nuu 
nisi  triginta  annis  perficit,  et  duobus  annis  et  dimi- 
dio  unum  signum  transit.  Jupiter  duodecim  auuis, 
unde  singulis  annis  solaribus  signum  unum  peragrat. 
Mars  in  duobus  annis,  unde  uno  annosextumsignum 
peragrat,  nisi  efficiatur  anomalus.  Ilabent  enim  Ge- 
sta  Caroli  quod  in  integro  anno  non  sit  visus.  Sol 
iufra  ccclxv  diebus  et  quadrante  diei,  qu.e  in  primo, 
secundo  et  tertio,  anno  non  computatur;  in  quario 
vero  dies  intercalaris  componitur,  qui  bissexius  dici- 
lur,  co  quod  bis  in  sexla  l.lus  Martii  coinputctur; 


tanio  magis  a  raplu  firmamenli  impellitur  ab  ortu  iu 
occasum.  De  aliis  quoque  planelis  idero  evcniu  Nain 
Saturnus  in  Scorpione  vicinissimus  esl  lirmamento, 
luna  in  Tauro,  Jupiter  iu  Virgiiw.  Cuin  illo  si  fuerii 
Venus,  signilicat  bonuin  conjugium  alicui  fulurum; 
unde  Venus  in  specie  Virginis  venatricis  occurrisse 
dicitur  Mnex,  quae  illi  bouum  fieii  coiijuginm  por- 
lendebat.  Mars  iu  Leone ;  curo  quo  si  sol  ftieiil, 
inceiidiiiui  animoiuui  el  aeris  designat.  Sol  (  ut  di- 
ctum  est)  in  Geminis  vicinus  firmamenti),  Venus  in 
sagitlario,  Mars  in  Capricorno.  ln  nppnsiiis  autem 
signissunt  terraj  viciuissimi.  Venus  in  cccxlix  diebus 
cursum  complet.  Maris,  quia  ocior  est,  ncvem  diebus 
miuus ;  sed  cuin  sa?pius  elficiuniur  reuogradi,  plus 
possuul.  Luna,  secuodum  Macrobium,  ambit  zodia- 
cum  in  xxviu  diebus  ;  sed  hoc  dicit  ad  con- 
demnalionein  septenarii,  qui,  quater  mulliplicaius, 
facit  xxviu.  Sed  revera  iufra  xxvn  dies,  ct  octo  feie 
horas,  totuin  zodiacum  perainbulat,  sed  non  illiuui- 
natur  eotempore.  Verlii  giaiia,  si  sol  et  luua  paiiter 
fuerit  in  principio  Arielis,  luna  procedeus  in  xxvn 
diebus  et  ncto  fere  horis  pervenit  ad  idem  punctum  ; 
sed  solein  ibi  ncn  invenil,  quia  jam  et  ip*e  sua  lege 
proccsseral  usque  circa  fiuem  Arietis,  ad  quem  con- 
seqiieiidum  postea  luna  ponil  duos  dies  et  quatuor 
boras ;  et  tunc  reilluminabitiir  ab  illo,  neque  <is 
accensione  ad  accensionem  iniersunl  xxix  d'es  el 
xii  borse,  qua?  non  computanlur  in  primo   mense. 


895 


HEO.fc  VI.NEIUWL1S  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DCBIA  ET  SPURri. 


R3G 


tjnde  taniuni   habet  xxix   dies,  in  secuudo  compu-  A  intperfecli,  quanlum  ad  noslrum  Tisum,  quia    nnn 


lanlur,  el  lnuc  aliis  addiisc,  laeiunt  ittensein  xxx  dies 
habere,  nisi  in  deceiunovennali  anno,  quando  dies 
sublraliilur  u:ius. 

Dt  tullu  lunte. 
Ilac  autein  raiiune  pius  damus  lunae  singulis  men- 
sibus  qiiam  ipsa  cousumal.  Illud  auiem  adeo  parvum 
esl,  quod  singulis  inensilius  compuiare  diflicite  est; 
sed  in  lolo  anno  latiluiiunodo  sapcrcrescit  t  liora  ci 
I  punctuin,  et  decima  non..  pars  pimcli,  qui  singutis 
anuis  collecttint  deciino  nonn  anno  facil  dicm  inte- 
gruni,  illumque  dicm  transilicndo  aufcrimns,  coni- 
putantcs  tres  Itinationes  xxix  dierum  (antnm.  Pun- 
cium  antem  esl  quarla  pars  lunaris  iiorae,  quinta 
vero  solaris.  Iloc  quod  dixiinus  e^t  secunduni  illos 


videmus  eos),  aiter  solstitialia  signa,  lotos.  Suni 
tuiic,  ulreor,  integri,  et  habcnt  ilisiiuciionem  suo- 
i.iro  sidcrum.  Si  qui  ibi  sunl,  de  tiis  dubiuni  est  au 
<lv  Airsito  ducatitiir  in  Septenlrioitetn,  vel  estra  a 
signo  ad  signum.  Sed  de  his  dieendum,  qitia  tani 
zonas  quain  para|!elos  diviilunl  in  quateruas  parles. 
Dt  latieo  rirculo. 
Est  prxtvrea  ibi  lacteus  circulus,  qoi  in  sereniiatc 
videtur  ;  de  eo  fafcolosat  et  pliysicae  cjiis.c  dicuntitr. 
Juno  Marlium  privignum  suoin  de  Maia  genitum 
lactavit,  ad  cujus  facti  insignc  coelum  de  lacte  eodem 
respersii.  Alii  :  llercules  sumetts  lactis  wperfluitatcm 
a  pluribus  nutricibus,  ibi  tandem  evomuil.  {Hiysiei  : 
Duo  bemisphccrja  fecit  Deus,  in  quorucn  cnttglutina- 


qui  dicunl    firmaincuiuiu    rationaliili  motu  volvi  ab  B  lione  major  clarilas   iiifulsil.   Alii  :  quod  sinl  il.i 


Urienle  per  Occidemein,  ilerum  in  Oiientem.  Pla» 
netas  vero  ab  Occidenic  per  Oricroem  iicruni  iu 
Ociidentem,  quod  asserunt  Plalonici.  Arisloules 
vero  cl  Peripalelici  dicunl  planctas  rationahili  moiu 
pariter  cum  (irniameiito  vohi,  sed  illas  celeriiate 
linnanienti  jvaelerirt  vi,  vidcauttir  qnasi  reirocedere; 
sccundum  quam  sententiam  quanto  sunt  altiores, 
lanto  sunl  celeriores,  ut  Saturuus  velacisstmus  con- 
leiulal  cum  firmameuto  tanta  sua  celcritaic,  quod 
inTia  duos  annos  el  diniidium  non  nisl  uuo  untum 
sigito  praMereai  illud  lintiamcutum.  Luna  vero,  ut 
oniniuiii  infinta,  est  larJis.tnia.  Naw  si  hodie  visa 
sit  in  principio  Arietis,  cras  oriente  Aiielo,  non   ibi 


brevcs  stellse,  et  eonsertx,  «k  troaruitt  viciniiate 
splendor  ille  elliciat-r,  et  ipsanno  iiitrr  se  disiiuctio 
obscurctur.  Alii  :  qued  steil.e  zodiaci  ibi  respleu- 
deatii,  ct  juxla  iropica  sol  siii  luuiinis  et  ignis  Le.ie- 
Gcia  vcrsus  ulrutaque  polum  enendal. 
De  todiace. 
Zndiacus  qnoque  duabus  extremis  Jineis  termina- 
lur,  el  media,  quas  ecii|ilica  dici.ur,  iniersecatur,  iu 
qua  eclipsis  solet  fieri,  Pratcrea  zodiacus  dislinctus 
est  per  xn  sigua,  quorum  unumquodque  in  trigint» 
partes  divisum  est,  et  unamquaaiqoe  partium  sol 
uno  die  transit,  el  ita  signum  taniutn  in  uno  ntense, 
uisi  quod  latitutn  inde  auferatur  qnelibet  raense,  at 


limain  iiivenies,  sed  post  in  duodecima   pnrie  illius      taiuen  in  bissexlili  snno  dics  naitintlis  cotnpoitaltir. 

—lm—      b    ■    -  .1  i_ ■ ._     ____•_.    i l:_  t_  c„i.  n..-„n„in  eil_    -  Jl_l      _>..._«_       ■  *■     —        ___ 


oritur.   S<J  quoqiie  si  iu  prima  narte  Arielis  liodie 

fueril,  cras  ibidem  tion  apparebit,  sed  post  xv  par- 

lem  uuius  liorat  naturalis  sequenti  die  oritur  in  se- 

cuuda  parle  ejttsdem  sigui  ;  et  hi  Jicunt  terram  im- 

tnobiliiit,  cl  oninia  xqualiter  circa   illam  volvi.  AJ 

•  l_am  seiitentiam  acceuil  Tullius,  qui  Jicit  acutissi- 

luiitti   somuum   nimia   ccliritate    firmaineiili    tieri, 

gravi-.iiiium  vcro  in  luna  praaU-r  ninii.iii)  t.irjttalem 

cjus  circunivolutioiiis.  Finiiainentuni  oninibus  xqua- 

liter   supra  volvitur  quinque    .otiis,   quas  iuviccnt 

paralleli    JiviJuut,    qui  ab  Oriente  iu  Occidtnteiu 

ducunlur.  Soual  autem  aequaliter  dislaus  ;  nim  quod 

outnes  xquali  spatio  disu.it,  sed  duoet  duo  o.'qualiier 

sibi    invicem,   ila    quod  usquam  sibi   prop  us,  vel 

i eiiiotius,    disient  :  quorum    duo    brevissimi   sunt , 

scilicei,  cxtremi ;  medius  vcro,  quiest  aiquinoctialis ; 

rnaximus,  qui  ab  omnibus  viJelur  <lirai<liu«,  nisi  his 

qui  sunt  sub  polo ;  nara  hi  lotum  videre  polerunt, 

qui  illorum  borizonlem  lermiiial.  Tropici  vero  snul 

iiiedioxiuii.  Arcticus  dicilur,  qui  ursas  ulrasque  in  .. . 

complectiiur,  cui  opposilus  e.t  antarcliciis.  Tropicus 

csiivug  sive  leruiinus,  qui  secunduiii  quamdara  Uis- 

posilioueiii  Caucruin  secal  in  mediu,  vel,  IflCUndunt 

llygiuiura,    in   oclava  parle,   ad   quam   sol  viiiiens 

reverlilur;  quitrstivum  toltllliuiB  dicilur,  seciiiidura 

alios  terwinat  C-ncruin  et  zodiacum.  Aller  tropicus 

liiiiu-lia   rst,  unde  ad  uos  sol  conveitilur,  qui  sii  in 

oclava  parle  Capricorni.  Sunl  quoque  duo   coluri, 

ouuruui   uuus    «.quinuctialia    diviiht    (qui    dicunlur 


Sub  parallelo  illo,  quera  dl\i,  se.  »re  perustatn  qn  - 
cuuque  manerei,  setnper  baberet  aeqn  nociimn  iv 
solstilia.  Solstilium  voco  vicioissiiti.m  Mcessiouem 
et  maximam  remoiionein.  Dii»  quidetn  liaberet  ex 
vicinit.ile,  tit  in  Ariete  et  Llbra,  et  duo  e\  remotionc, 
ul  in  Cancro  ct  Capricomo.  Quod  aiitera  in  medio 
perusix  positus  stntper  baberet  sequiiioct:um,  lnc 
est  causa,  quod  utrosque  polos  et  oranes  parallelos 
viJerei  «iimidios,  et  outnent  viam  solis  quam  ficit  al> 
oi  tii  us]iie  iii  occasum.  Ad  similiiudinera  lirmanienti, 
solis  s|'lij.'i  a  alicubi  est  dilTusior,  et  alicubi  centra- 
ctior,  ut  sub  xquinocri-li  circulo  est  diffusior,  sub 
tropicis  coniractior ;  alioquin  oporteret  circuleiu 
solis  iii  trnpicis  vicinioreiti  csse  iirmamenio  qu.m 
in  icquinociiali  ciiculo,  si  nuii  ad  siinililudinem  lir- 
mementi  in  convexum  difTunderetur,  et  in  iropicis 
conlralteretur.  Opposiiio.  Si  in  tropicis  contractior 
est  circulus  solis,  facil  ibi  breviores  dies,  ulu  brevius 
babi-t  iler;  in  a>quiuociiaU,  ubi  l.niorem  babet  cir- 
culunt,  el  ilcr  lougius,  facit  ilies  longiores;  slcque 
nccesse  e-t  nou  seraper  ifei  habeie  a>quiiiociru«H. 
Solulio.  QiiidquiJ  reeeJilaniedio  lumore  lirmaateMi, 
uiiniis  ini|.clli;ur  illius  impetu  :  ita  «ol  po>itiM  in 
tiopicis  miiius  impellitiir  quam  suli  ■rqutaoitiali 
circulo,  et  lanUin  cnculi  laliluJineiti  reiHMipeusat 
iiupetus  rapacitas  ntaj<>ri  celeritsla,  ti<mJ  aute«  Jicit 
Macrobius,  csse  pliiielaruui  celci  itatcnt  arqualrtu, 
boc  idcu  duil,  quia  atqualiter  tiiianlur,  seil  nou 
vqualitcr    |»r..»ii-ivt-nlui.    ul   nal.nitc»    .xqiu»    viribu* 


897 


MUNDI  CONSTIUTIO  • 


808 


conira  lorrenlera,  noniamen  aequaliler  promovenlor,  A  stationaliiates  ct  reirogradaiioncs.  Salurnus,  ui  vult 


torretitis  impetti  diverse  illos  impedicnte.  Iia  planetse 
modo  gUlionaria»,  inodo  relrograda»,  modo  allitudine 
circuli  impediente  ab  aequali  promoiinne.  ilaque  rgui 
essel  sub  perusUi  medio,  semper  halieret  jequino- 
ctium,  et  quaiuor  solsitlia.  Quajitum  autem  aiiquis 
a  medie  perustae  ad  se;ilenlrionaleui  plagam  tenderet, 
lanio  illi  plaga  ilja  elcvaretur,  et  Australig  deprime- 
relur  ;  et  quol  6cxagenasSepientrionaliS2Ssumeret, 
tot  Auslralis  amitierei,  recipiens  Maiim  inxqualilalem 
dierutu  et  noclium,  d<:nec  tandem,  suo  polo  positus, 
loiuiu  viderel  xquinociialem  circuliim,  et  in  acslivis 
signis  diinidiumaiinum  liaberet  conliuiium  dicm.etin 
hiemalibus  sijnis  dimidium  anuum  nociem,  viderot- 
qne  dimidium  superius  hemisphxrituu,  et  diiniiliuni 
inferius. 

!>•■  meridiano  circnle. 

Sunt  prxterea  duo  circuli,  meridiamis  ct  horisnn. 
Meridionaleni  suum  quxque  sibi  gens  efficit,  qui  du- 
cii.nr  super  capul  eorum  a  Septentrione  in  Ausiriim, 
et  mutatur  in  quolibel  passu,  et  indc  est  quod  cum 
nobis  e.u  ineriilics,  Occideutalibus  sil  Oriens,  et  me- 
dia  nox  his  qni  sunt  in  medio  iufcrinris  heinisplsxiii. 
Et  sic  io  ordiue  compula. 

De  horizonte. 

ilorizon  esl,  qui,  consideraius  in  aqux  planilie, 
vel  lerr.r,  lermn  ajjitur  in  anterioribus  c\x  sladiis, 
et  retro  inlidem,  si  ambitum  ejus  coniprehemleie 
volueris;  triplici  c.us  diamcirum  cum  adjeciione 
septenx  nartis  diametri,  ei  habcbis  longilndiuein  (, 
ejus  arabiuis.  Horizon  autem  dicilur  proprie  lcrmi- 
nalis  circulus. 

De  conslellationibus. 

Sunl  pracierea  quxdam  steliau  qux  tengo  inWr- 
vallo  lemporis  interposito  exoriuulur,  el  desigu  >nj 
morbos,  ul  Canicula,  qux  post  quadriennium  orilitr, 
neque  in  iisdem  locis,  quia  interim  aiiquid  sui  cur- 
stis  expietur ;  neque  continuo  malum  desiguai,  iiaui 
temperatur  de  adjacentibus  bonis  sigui»-,  vel  plane- 
tis,  in  quorum  doiniciliis  aut  est,  aut  re.-picii.  Do- 
miciliura.  illius  pcrhibelur  esse  in  ore  Leouis,  quo 
dum  sol  venit,  caniculares  dics  esse  dicnntur.  De 
principio  Laonis  usque  ad  mcdietatero  per  xv  tli<-  - 
Si  vero  Canicula  cum  sole  fuerit,  ardorem  designat. 
Sirius  ill.i  dicitur  in  Grxeo,  et  est  cynicus  annus,  a  p 
cynos,  qui  est  Canis  1160  anni.  jEgyptii  prxterea 
Abut  vocanl  quaindani  stellam,  quas  eisdem  inter- 
vallo  temporis  oritur,  ciijsis  limeni  adversiiaiem.  Vi- 
dent  enim  hi  aiiquas  siellas  quni  a  nobis,  tumore 
terrse  inlerven&nu:,  non  videotur,  ut  Canopon  in 
principio  jEgypti.  Est  et  alia,  quse  seuici  (nt  reor) 
apparuit,  r.ec  u-lra  forsan  apparebil,  scilicet,  quae 
lucarnaiionem  Irifcus  magis  indicavit. 

De  pumetarum  wdrne  el  designatione. 

Sok-t  mngnitud»  vel  qualitas  circulorum  ei  quan- 
tiuue  iUa  planeiaruis  deprehendi,  ut  quanto  plus 
te»«poris  in  circniutirie  cousuciai,  il!a  ampUorem 
eircuJtuu  liabcai,  licei  boc  quibusdam  non  videatur, 
ctiin  ruagniludo  circuli  noa  stt  sola  causa,  sed  etiam 


Macrobius,  ex  maguitudine  circuli,  xxx  annos  p'  -  ' 
nit.  Luna  vero,  ex  circuli  brevitale,  inenscm  Un- 
tuui  ponil.  Quiciinque  vero  planeiaruin  leuerei  di- 
midieiaiein  iiineris  Saturni,  ille  medius  essel  spatio, 
qtiia  vicinius  aliis  facii  Jupiler;  uude  prope  meditis 
est  spatio,  non  numero.  Sol  autem  numero,  non 
spaiio,  secunduui  Tullium,  et  Cualda;os,  inler  ter- 
nos  suinmos,  et  lcrnos  imoa. 

Mars  pobiius  iu  centro  mundi,  si  Saturuum  ex 
lelragouo  respexerit,  si  proxinio  loco  posl  eum  Mer- 
curius  cum  plena  luna  idem  letigerit  ce ntrum,  qui 
nascuntur  in  ilht  diurna  gcnesi,  eflicinniur  homici- 
da3,  gladio  casuri,  sanguinarii  consiho,  vel  facln, 
libidinosi,  ebriosi,   dxmnniosi,  scrutat  >res  secrelo- 

B  rum,  necromantici,  malelici,  sacri!<gi,  praecipue  si 
nulla  prospera  impediverit.  Martis  elleclus  e6t  isle  i-i 
quolibet  signn,  pra-cipuus  in  suis  domiciliis  :  tnaximu 
si  in  medio  dormciliorum  suorum  positus  ceutru:n 
leti.erit.  Centrum  autem  voco  modo  .Meridinnaleui 
circuluro,  in  quo  dum  fuerii  sol,  dico  illum  luisse 
in  centro  ;  disialque  a?qualiter  ab  Orienie  et  ab  Oc- 
cidente,  raro  atitem  a?quaiiter  ab  Au&tro  et  Septeu- 
irii-ne,  nisi  in  du  'bus  %i|uiuocliis. 

Vcnus  et  Iiina  cmn  Salnrno  iu  Saltirni  dcmciitis, 
id  esl,  Capricorni  el  Aquario,  existentibus,  qu«- 
cuni|iie  mulieres  iu  diurna  illa  genesi  nascuutur, 
viragincs  ejtuut,  proinple  ad  agriculiuras ,  bella, 
asilium  structuras;  quae  su/,t  feminarum  negligemes, 
unguenta,  «alceamenla,  vesies  appetent  viris  com- 

^  rotiues,  nec  a  raarilis  redarguentur.  Testimnnium 
veio  hujus  proitibet  Mars,  sive  sit  in  iisdem  domici- 
\V\<,  sive  in  triceto  vel  quadialo  lespcxeril. 

Venus  «r.tn  Marle,  in  Marlis  domicilio,  id  est, 
Ariete,  pn»iia,  si  Suturuum  in  lelragnno  respexerit, 
si  qui  viri  tunc  nascunlur,  effeminati  eruni,  virilia 
n  gligentes,  mulieribus  indulgentes.  Mars,  si  Vene- 
rcm  in  tetragono  respexerit,  si  nulla  salubrium  im- 
pediverii,  si  qui  in  genesi  illa  nascunlur,  adulteri 
erunt,  prxciptte  in  tnatrimonio  malres,  lilias  aut 
sorores,  copulantes.  Ideoque  Cngittir  Mars^cum  Ve- 
nere  aduite.-ium  perpetrasse.  Spha;rai  lerraro  ha- 
betit  centrum,  sed  absides  sunt  exccntres.  Absides 
sunt  circuli,  iu  qoibus  sunt  bpiraruin  divortia,  ubi 
noiatilur  sluliones  et  reirogradaiinneg.  Absides  in 


qi^ibusclain  locis  snnt  terrx  vicinioras,  in  quibusdam 
lirmaniento.  I|>sa  vespera  etiani  quoddam  spatium 
contiguum  habens  tres  dimensiones,  longum,  latutn 
ct  altum.  Noia  quod  sicut  slellae  faciunt  infractus 
raiione  latitudiais,  iia  faciunl  et  raiione  altitudinis. 
iJe  diversis  mquinociiit. 
Si  qui  sunt  tn  medio  perustie,  idem  seraper  ha- 
bent  a:quincctium,  quia  ulrosque  polos  et  omnes 
paralleios  se-nper  vident  dimiJios;  et  si  qui  inde 
removentnr,  visu  illcs  nou  dimidiatur,  item  neqiie 
aequinoctialem  recte  dimidiant.  Q  tod  si  est,  nun- 
q>iam  babemus  xquinortium.  Solutio.  Terra?  glo- 
bosilas  ct  lirmamenti  coBvexitas  conferl  dimidieta- 
tctn  sequinociialis  lineoe   sempcr  vidcri   cuiuslibcl 


899  FEDjE  VENEIUBILIS  OPP.  PATtS 

pnsiiionis  bominihus,  nisi  solis  his  qni  Sl,u  P0"1 
recia  babilanl;  illi  eniin  lolam  videnl  xquinoclia- 
lem  in  suo  horixonte,  babentque  eiiam  boe  modo 
jrquinorliuiii,  quod  sex  sigr.a,  id  esl,  ilimtiiii»  an- 
ntis  conf.rt,  vel  iliem  continuum,  et  sex  signa  reli- 
qua,  id  esl,  dimiJius  annus  continuam  noctem. 
6'ur  i/Wf<r  videnlur. 

Sole  occidcnie,  cuin  decima  quinta  quoque  pars 
tigni  occidcrii  posl  illum,  jam  tamen  sol  descendil, 
qui  ut  bona  lerrx  erigi  incipil,  cujus  gralia  signa 
videmus;  qui  nisi  esseol,  nunquam  slellas  videre- 
nius,  solis  lumine  diurno  oculos  impedienle.  Nocte 
•utem  illud  nobis  subiraliii,  nec  lamen  eo  minus  in 
stellas  et  Miperi  ra  dirigil. 

Pbilosopborum  sententia  est,  quod  animx  soluix 
a  corpore  velinl,  debent  et  possinl  reincorporari. 
Velinl,  quia,  potato  Lctliaeo.  nblitx  sunt  prxterito- 
rum,  videnicsque  prxmium  sibi  prnposilnm,  si  henc 
tneruerint  in  cnrpore,  desiderant  incorporari.  Pos- 
sunl,  quia  sunt  immorlales.  Debent  per  necessita- 
tem,  quia  cum  quotidie  nova  creentur  corpora,  nni- 
m»  vero  semel  j.ira  ab  origine  omnes  creatx  sunt. 
Neoesse  est  vero  qux  prius  eranl  incorporalx  rein- 
corporentur.  Sed  cum  boc  debeat  iEnex  (teste  Vir- 
gi  i»)  pater  Anchises  osiendere,  allius  incipil,  scili- 
cet,  ab  illo  quod  Crxci  Topan,  id  est,  Tolum,  vo- 
eant,  quod  sub  quinario  includitur.  Sunt  enim  qua- 
tuor  elemenla  ,  ignis,  aer,  aqua,  terra,  el  Deus. 
llundus  enim  non  polest  totum  vocari,  nisi  prius  ei 
infjso  divino  spiriiu,  quem  animam  vocamus.  Ex 
elementis  enim  et  anima  illis  infusa,  prorreantur 
omnia.  Uude  cum  dupiicem  naluram  habeamus , 
videndum  est  quod  ab  alimeniis  quodamroodo  sor- 
Uamor.  Depredenderunt  enim  philosopbi  quod  spi- 
ritum  a  Deo  acrepissemus,  quia  ipse  est  invisibilis; 
un.le  auclor  summus  Deus,  a  quo  ducit  originem, 
corpus  aulem  ab  elementis,  quia  sicul  elementa  sunt 
visibilia,  sic  etcorpora  nostra,  et  sicut  illa  de  siatu 
in  st.itum  mut.iniur  per  contextionem  et  recontextio- 
nem  sui,  sic  corpora  nostra  diversis  modis  varian- 
tur.  Ilem,  anima  rationalis  est,  ul  Deus  a  quo  ducil 
ong  ncui.  Corpus  auiem  irrationabile,  sicul  et  ele- 
meiiia  absque,  aniinx  beneficio.  tlem,  animi  simplex 
el  iuvariahilis  esl  in  sui  natura,  ut  aucior  suus,  uade 
cliam  serval  xtemilalem,  corpui  aulem  composi- 
tum  el  corrupiibile.  Circa  bxc  cnim  versalur  An- 
chisx  intenlio,  ul  animarum  immorlalilas  ostenda- 
lur.  A'l  quoJ  quia  divt-rsx  occnrrunl  opposiliones, 
videndi  sunt  diversi  pliilosnpliorum  errores,  onincs 
enim,  sed  tion  codem  tnudo  cnabant.  Quidam  cuim 
dieeliani  animas  creatas  csse  ab  origine  inundi,  et 
positas  in  cotnpares  slellas  tanquatn  in  veliienl  i,  ut 
discerent  raiion-ibileni  molum  Grmamenli.  Alii  iin»m 
lanlum  esse  niundanam  aiiimain,  quc  oninia  rom- 
plet,  orania  peneliat,  omnia  v.vilical.  Alii  prxter 
inniidanain  c>se  bumanas. 

Videtur  al  quibus  sole  pnsilo  iu  Cancro,  quod 
jltra  illos  sol  oeciJal ;  sic  et  de  luna,  cum  in  Can- 
cro  leitnr  iu  oc.asuin,  quod  ex  bac  parie  ticul  el 


I.  SECT.  II.  —  DUBIA  ET  SPUP.IA.  900 

A  luna  ultra  illos;  sed  falluntur,  Bequeenim  recte  vo- 
cant  Orientum  vel  Occidentem. 

De  io/is  equorum  nonwiikiu. 
Siil  secnndum  poclas  dicitur  in  curru  vebi  queni 
iranuni  equi,  quorum  li.rc  suul  nomina,  secundum 
Fulgenlium.  Primus,  Eryihros,  id  esi,  nibens,  quia 
tnane  sol  rubet.  Secundus  Arteon,  id  esi,  splemlens, 
quia  circa  leniam  clarius  lucct..Terlius  Laropoo, 
id  esl,  ardens;  nam  in  meridie  est  fcrvidissiinus 
Quarlus  Philoges,  id  est,  amans  terram;  nam  nobts 
occidendo  videlur  appropiare.  Sed  secundum  Ovi- 
diiun  habei  alia  bxc  nomina  :  Eous,  ij  est,  oriens, 
vel  siirgens.  iCllion,  id  est.  elalns.  Pyrois,  id  esl, 
igneus  :  Pblegon,  id  est,  acclivis,  quia  primuin  sol 
snrgii,  debiuc  clevalur,  poslea  fervet,  in  flne  aulcm 

B  Jiei  inclinatur  ad  occasum. 

De  anima  humana. 
Qui  aulem  asserunt  animas  csse  ab  origine  mundi 
rrealss,  dicunt  illas  esse  silas  in  romparibtis  stellis, 
ut  discerent  rationabilem  motum  (irniamenli,  ul 
cum  spc  et  desideiio  smiimx  beatiiudinis  eliani  cnr- 
pnrarentur,  sectimliim  motuin  llrmamenli  ratiouabi- 
liier  regerent  corpora.  Illic  autetn  posiix,  plensriam 
habent  cognitionem  prxsenlium,  prxteritorm:),  et 
futurorum,  cumque  iilis  subvenil  desiderium  incur- 
porandi,  siatim  incipiunj,  gravari,  et  vcrsus  corpora 
deduci.  Est  aulem  illis  descensus  a  Cancro  sicut  et 
asceusus,  per  Capriconum,  el  drscendendo  per  era- 
leram  Oacchi  primam,  ibi  polant  oblivionem  prioris 
siatos  sui,  et  inde  labenlibus  obvcniunt  quxdam 
xtlierex  el  acrix  obvolniiones,  et  liaurinnt  aliqud 
in  singulis  sphxris,  ul  in  prima  Saturni  correlatio- 
neni,  id  est,  similium  collectionem,  ul  per  unum 
siinile  seiat  aliud  approbare,  ut  si  ve'iui  aiouiii  ali- 
quid  oslendere,  diraiu  albius  esl  nive.  Torporem 
etiam  quemdam  ibi  accipit,  in  Jove  scieoliam  el  Je- 
siderium  regnandi,  atiisque  imperandi.  In  llarle, 
animosiiatem  ardoris ;  in  sole,  viin  sentiendi  per 
quinque  scnsus;  in  Venere,  cupidilatcui  fervoris  , 
in  Mnrte,  vim  Jisserendi ;  in  Itina,  vim  augendi  et 
minuendi.  Ilorom  quoque  oinnium  ibi  accipit  anima 
vim  et  scienii.iin,  qunrum  tamcn  exercilium  non 
agit  ante  camis  obvolulionem  ;  post  planetarum  ob- 
volutiones  in  inferiori   aere  variis  lumullibns  pulsa- 

r»  tur,  scilicel,  grandinum,  nivium,  pluviarum,  ven- 
lorum,  et  t.iml.  r.i  lenebris  rorporis  obvolvilur,  nilnl- 
quc  scitoritm  rerordaiur,  aJeo  irrigua  mole  corporis 
gravatur,  qnoj  patet  in  stultiiia  puerorum,  qui  rar- 
bone  luceutc  lasj  Jecipiuntur.  Qii.iritur  do  nbvolu- 
lionibus  xlheris,  an  illis  incoiporenlur  animn\  tu 
non ;  et  dicunt  quidain  quod  illis  incorporeutur, 
quiJam  quod  non.  Qui  aulem  dicuni  eas  illis  no  i 
incorporari,  asserunt  quod  in  illis  lanium  obscure- 
lur  corum  rlarilas,  ut  iinago  de  fumo.  Quidani  ver>i 
USorMM  eas  illis  uniri  et  incorporari,  quia,  lesie 
Macrobio,  aninx  redeunles  a  corpore  ej*lem  ob- 
votuiiones  illuc  reducunl,  unde  ilUs  atSMmpseninl. 
Unde  d.lur  inlelligi  quod  illat  terum  iu  corpani  de- 
diiscrant,  iileo  lilit  aiiimc  incorporalx  fuemnl.  00 


001 


MUiSDI  CONSTITUTIO. 


»8 


jiciiur :  Ergo  si  incorporalor  anima  illis  obvolutio-  A  originera.  ouiiljm  dicebanl  illatn   essc  sanganiem 


nibus,  tunc  erat  anim.il  auicquam  perveniret  .id  lioc 
uiorljlc  corpus,  quia  auima  conjuncia  ctim  corpore 
facit  animal.  SeJ  non  est  necessarium  cum  anima 
juncta  est  digito,  non  faciat  animal,  qu:a  prxter 
corpus  ei  animam  :nulta  perlineni  ad  animalis  con- 
stilutionem,  ut  sensualiLis,  ctc.  Animx  itaque  in- 
corpor.lx  dantur  dux  vires,  ira  et  concopiscentia, 
qux  ei  porlioues  ejus  abusive  dicuntur.  Ira  quidem 
datur,  ul  irascatur  malis,  cnncupiscentia,  ut  semper 
boua  (upiat.  Cumque  bis  viribus  anima  rationabi- 
liter  utiiur;  jusla  esi  viia  liominis;  cum  anima  con- 
trarias  vias  incedit,  bonis  irascendo,  el  mala  ca- 
I  iendo,  lunc  degenerat  a  naturx  sux  origine.  Sed 
rursus  ad  reilluminandam  raiionem  daiur  doclrina 


cordis,  imiiantes  Th.letem  Miiesium,  qui  assere- 
b.int  omnia  ex  humore  constare.  Stoici  quemdam 
spi.ilum  naturalcm,  quod  probabaut  lali  syllogismo: 
Quod  reeedente  ab  homine ,  homo  desinit  esse  aai- 
mal ,  anima  est ;  sed  spiriia  nainrali  reeedente , 
homo  desinit  esse  animal  :  ergo  spiriiu.  naturalis 
est  anima.  Plalo  aulem  diiit  animas  humanas  cnm- 
posiias  e>se  de  reliqniis  mundanx  animx.  Aristotc- 
les  vero  vocabat  eam  endelecbiam  ,  id  est ,  formam 
animati  corporis,  el  p.r  boc  volebant  ill.tm  esse 
accidens.  Sed  Plato,  cnjus  aucioritas  prcponileral, 
et  quem  maxirne  Macrobius  imiiatur,  dicit  animam 
esse  subslanti.im  incorpoream  se  moventem :  et  in 
hoc  aliis  est  opposiius  Aristoteli  quiilem ,  qui  di- 


animx,  ut  discendo,  ct  neglecta  relegendo,  rcde.t  ™  cebat  illam  esse  accidens ,  causam  primam  sub- 


ad  priorem  cognitionem ;  unde  quod  apud  nos  d!ci- 
lur  leciio,  apud  Crxcos  vocatur  repelila  cngnilio. 
iteilluminata  vero  ratione,  non  timen  aliquanrio 
polesi  facere  qux  scil  esse  necessaria  el  uiilia  :  quod 
ut  possil,  adhibctor  ei  virlus,  cujus  hxc  esi  eiymo- 
iogia  :  virlus  diciiur,  quasi  propriis  viribus  nitens 
contra  vitia.  Definilur  autem  sic  :  Virius  esl  habilus 
animi  in  niodum  naiurx  rationi  conseniaiieus ,  id 
esi,  consentil  animx  ad  id  quod  nala  est,  id  est  aJ 
bonuro,  el  in  hoc  fauirix  ejus  e-t.  Curo  aulem  l>at 
animx  dcbeanl  probari  immoriales,  plures  occur- 
runt  qtixsliones,  quarum  bxc  est  prinia.  Si  auimx 
sunt  immortales,  cl  omnes  rjusdem  dignitatis  iu  sui 


stantiam ,  aliis  quoque  qni  dicebant  illam  esse 
csrporcam ,  causam  primam  incorpoream.  Qucri- 
tur  autom  sccumlum  quem ,  incorpona  substantia 
ulrum  sit  gcnerata  anima ,  an  ingenerata.  QuoJ 
ulrumque  Plalo  asserit  illam  esse,  divcrsis  tamen 
respectibus.  Gcneraiam  enim  vult  illam  inlelligi  in 
Timxo,  ubi  dicil :  Prxsianlissima  a  prxstanlis^imo 
facia  est,  vel  in  secando,  univcrsl  generis  semen- 
tem  faciam.  Non  generalam  vero  inmiii  i:i  Plixdro- 
ne,  curo  dicit :  Anima  nec  nala,  et  ideo  xlcma.  Ne 
aulero  post  in  lioc  videalur  sibi  esse  opposilus,  idco 
dicit  animam  ingcneralam ,  qnod  ulalur  lege  gcne- 
ralorum  ,  scilicel,  ul  disso.vatur  actualiler,  sive  n.i- 


natnra,  cur  plus  in  uno  vigel  quam  in  alio?  Quod  -,  tnraliter.  Nam  omnia  generaia ,  prrter  mundum  et 

■.Ui    v: :i:.._    j: .  /i . 2 •      ^*  j:.:««     j: 1 . —__,_' _  ._   __ 


solvit  Virgilius  dicens  :  Quanlum  innoxia  corpora 
Jnrdani,  id  est,  pro  habilitaie  corpomm  habcl  aniina 
sinrum  virium  exerciliura;  sicut  leo  clausus  in  ca- 
vea  omnes  quidem  vires  suas  ibidcm  habel,  scd  no:i 
tam  poieuier  exercel  illas  in  cavea  quam  in  silra. 
Inde  rv.rsus  opponitur  :  Cur  anim.i,  qnx  dignior  est 
in  sui  nalura,  subjecla  sil  corpori  indigniori?  Snlu- 
lio.  Anima  vero  dignior  esl  in  sui  nalura,  sed  in 
iioe  quod  coniinelur  indignior  est  corpore  conliieu- 
te,  el  sccundum  hanc  digniialem  subjecta  esi  cnr- 
f  ori.  Objiciiur  iiem  :  Si  anima  comprimitur  in  tor- 
pore,  ut  non  possit  vires  suas  exercere,  tunc  cor- 
rutupiiiir,  et  erit  indigna,  nec  bene.  Solutio.  In  sui 
«auira  non  cormmpilur,  quia  naluralem  olserval 
clar.iatem,  licet  clausa  in  corpore  non  possit  adeo  r> 
nitere,  sicui  lucerna  modio  supposita  non  eo  minus 
clariinis  in  se  habeat,  licet  eo  minus  appareat.  Rnr- 
stis  opponitnr :  Si  nihil  in  se  sordidum  admiilun», 
tur  crgo  in  inferno  puniunlur?  Solulio.  Quia  nove- 
runt  exulas  de  corporibus  sordes  adliuc  habere, 
qux  de  corporeis  et  de  terrenis  rebus  illis  adbxse- 
riint,  qux  ut  auferamur,  indigeni  ad  lempus  pur- 
gatione,  sicul  gemma  noverit  de  luto,  levata  a.llmc 
haberesordes  sibi  inhxrcmes,  indiget  purgatione. 
De  origine  animaram. 
De  hac  animamra  origine  diversx  diverurnm  siint 
senientix.  Quidam  enim  dicebant  animatn  esse  con- 
0-lam  ex  atoiuis  ignis,  imituntes  Anaxagoram  et 
Ueracliiuin ,  qui  volebaai  ig;icai  oinuiam  rerura  esse 


dirina,  dissolvunlur  actualiter,  mundus  vero  uatu- 
raliter.  Nam  licet  nunquam  dis*olvatar,  nattira  la- 
men,  si  condiior  vellei,  dissolutionem  palerelur. 
Nam  quidi|uiJ  de  parlibus  est  composilum,  ilii  na- 
lurale  est  dissolvi ;  animx  vero  simplici,  nec  com- 
posilx,  non  esl  naiurale  dissolvi ;  unde  dic;a  esi 
ingener.ui.  Generalam  autem  Piaio  ideo  inniiit, 
quod  secundum  multos  prxjaceniem  maicriam  hylen 
liabuerit ,  quod  licet  nusquam  Plato  lestetur,  nus- 
quam  lamen  contradicit.  llyle  quidem  in  puro  suo 
stalu  considerai.. ,  non  dihVal  a  matcria  animx. 
In  puro  suo  slatu  consider_(a,  id  est,  siue  ratione, 
ira,  et  concupiscenlia ,  quibus  informatnr,  id  esi, 
quas  in  ea  fnndtintur. 

De  anima  mundi. 
Dicunt  eliaro  quidani  unaiu  tautum  esse  aniinam, 
id  munilanam ,  qux  omnia  in  animum  et  couformes 
unicuique  rei  vires  pro  sua  habililate,  sicui  sicilis 
rationein  ,  bominibtis  quos  iu  caducis  rebus  invciiil 
babere  sphxricum  capul,  et  erectaio  faciem,  raio- 
nem  quoque  iufudit,  et  sensualitatem  sicut  diviuis 
corporibus,  licet  prx  nimia  conlemplatione  divioa 
animalia  sensualiiatem  non  exerceant.  Cxteris  ani- 
ni.intibus  sciisum  et  vegetationem.  Arboribus  et 
herbis  taniummodo  vegelationem ;  et  sicut  unus 
vultus  in  pluribn>  speculis,  et  In  nno  speculo  plures 
v.ilius  apparent,  iia  una  anima  in  pturibus  rebus :  t.t 
ubique  omnes  vires  «iias  habel,  lcei  in  diversis  ha- 
beit  exerciiium  pro  habil.liie  corporurs.  SecunJu:a 


WS  UED.G  TENERABILIS  OPI*.  PARS  I 

niiirn  senleniiam  nullus  Ikniio  videtur  esse  |«*jnr  A 
•lio,  quia  una  eademque  aniina  l>ona  el  inimuciil.ua 
iii  sni  naiura  esi  in  omuibus  corponbus ;  sed  dici- 
lur  magis  degcuerare  in  uoo  quam  In  alio  ,  m  poie 
coiiseusualilas  dimiin.ilnr  ralinni ,  quia  in  rujuscuu- 
que  corpore  sit ,  illud  corpns  est  iuferiius  auinix. 
Secundum  lianc  quoqiie  scuientiam  nullus  b>>ao 
moritur,  ita  quod  patiainr  separaiionem  animx , 
quanquam  separatur  a  qualuor  DWKMltHa,  iuqwe 
onmia  cnrpora  rcsolvuulur  ;  wd  tunc  dicitur  inori  , 
cum  in  illis  anima  relinquit  pr  oriiin  viiium  eierei- 
tium.  I'r:i'terca  dicunt  quid.im  eanulem  miutdan.im 
aniniam  pariier  rom  liumana  aiiinia  esse  in  hooiine, 
de  qun  vennes  vi\  iticfiilur  in  homine,  sicque  uoiim- 
io. ii  dnas  animas  asserunt  liabere. 

Jdcm ,  de  animarum  origine  stcundum  alios.  " 

Sed  quxritur,  si-  auinja  liumana  ost  generaln. ,  id 
csi,  creata,  an  auctor  suus  omnes  animas  in  priiua 
niiindi  romtituiione  pariier  creavcrit,  ao  quoUitie 
novas  fecerii?  Si ,  testamibus  pbilosopttis,  omnes 
pariter  ab  exordio  niun.Ji  facue  sunt,  e(  in  cotnpa- 
res  slellas  tanquam  in  veliiculo  loeatx,  donec  quoli- 
die  iucorporandi  desiderio  desccndanl.  Ilue  acceJit 
llebroica  vcrilas,  qux  dicii :  Ecca  rox  sanguinis  fra- 
uii  lui  clamai  arf  me  de  terra,  id  est,  ar.iinx  quae, 
incorporandx  erant  naiis  de  sanguine  Abel ,  ideo 
eniin  clamabant,  quia  volebant  perfcciam  beatitu- 
dinem  mcreri  in  corporibus;  scd  siiperfiuuni  isibii 
facil  Deus,  uude  frivola  esl  h.vc  sei-.ientia. 

liem ,  de  animarum  origine  ierunUum  alios.         „ 

Aiii  dicunt  animara  esse  partem  divinx  essenlix, 
qtiam  traliunt  ab  illo  loco  :  El  spiravil  in  (aciem  cjus 
spiraculum  rit<r.  lixc  auiem  pauicula  nnn  rediil  am- 
plius,  iia  vero  uniatur  cum  Deo,  unde  et  peecaie 
polest.  lii  autem  agunl  dc  Dco  tanquain  sii  ItireHO 
Asserunt  alii  animas  naias  de  angelicis  subsiantiis. 
Aiunt  alii  aniwns  nasci  de  leria,  duce  seiuine;  ct 
sicul  scissum  est  corpns  Glii  de  puris  substantia, 
ita  auiitia  (ibi  de  anima  patrLs  ;  trahuntqye  argu- 
meiituui  dc  consimililiidine  inoruin. 
/;■:  wM  animm  oriijine. 

Esl  autem  indubilaix  lidei,  nec  inde  animas 
nasci ,  vel  creari ,  vel  aliunde  adJuci ,  sed  sinitiiter 
e um  irso  corpore  nasci  ;  el  esi  quodilaro  dciermina- 
tiuii  tcnipus  post  conceplioneui  seminis,  quod  redi-  m. 
giitir  iu  corpm  liuinanuni ,  quo  nasciiur  aniiua  cuin 
rorpore.  Aniinx  aulcni  dux  suut  vires,  una  su- 
perior,  allera  iuferior.  Superior  cceleslibus  et  in- 
corruptihililuis  adlixrei,  ct  alia  concupiscit ,  voca- 
turqoe  ralionalilas,  spiriius,  domiiia  iueus,  animus. 
Iuferior  esl  qux  voluptatibus  corporU  couseuiil, 
vocaturque  scnsnalitas,  animaliias,  f.uniil.i  ineus. 
Superiorquc  dcbel  lejeie  iuleri  rcni ;  sod  aliqoamlo 
tx  snperioris  negligeniia  pnwalil  inferior,  et  se- 
ducil  Mipenoi  eiu.  CnI  el  iu  boc  ligura  Adje  ei  livx. 
Si  euiia  Adaiu  supcrior  s«  iccle  rc.ussel,  nnn  illoni 
F.va  infi-riiT  keduxissel.  Cuuiqiie  eis  spinliil  essiel 
secundiiio  diveisilules  animariim,  iinus  qui  min- 
fUMD  uu  liir  cuin  corporc  ,  lieel  uliquanJo  illud  «s- 


SECT.  II.  r-  OU.IIA  BT  SPUftlA  90* 

sumat  aoreuin  ,  vel  xlber enm  ,  ul  angeli  vel  djemo- 
nes.  Alius,  qui  nunquam  est  sine  corpore,  ot  ipiritus 
bruioriiin  aniuialium,  qui  ctim  ipsi»  et  oritur  el  inre- 
ril.  Tertius,  wnito  in  eorpore,  nimlo  cxlra  corpus,  ut 
spiriius  nui  vivilieat  bnmines,  id  est ,  anima.  Quoii 
autein  dicilur:  Snirilu*  Dommi  ferebatnr  super  aquas, 
Itoc  quoqua  dictum  pnto  sive  de  hoe  aere  tetrx,  et 
aqn»  eircmnfusieivc,  sive  de  subiiliori,  id  est, 
«ibere,  vel  de  Spiritu  Trinitatis,  de  quo  si  dicit, 
innuit  saliiteni  fuhiram  pcr  aquam. 

Nuta  trcs  (i«tiras  in  composilione  animx  depiclas 
ad  i.iom  peue  taudem  ;  iniervalla  emai  qux  sunt  in 
priina,  cihii  velient  impleri  harmmiieis  consunan- 
liis,  nec  proponio-aes  ipsx  posseni  diseerni,  iu  lam 
parvis  numeris  facta  esl  ligur»,  ut  in  majoribns 
numeris  doceatin-,  qux  non  poterat  m  niiuoribas. 
Ponimr  ergn  sexto  loco  unitalis,  loco  hinaru  th, 
et  sic  nota  in  cxieris.  Sed  quia  adliuc  deerjnt  na 
meri,  iu  qnibus  setnitMiia  discerneretirur,  itirent.i 
tertia  figura,  el  lamen  pro  snppleiietic  hemiionorura 
qnaniuin  ibi  per  se  non  oslendmuur,  sed  in  con- 
snnaiitiis,  diatessamn  et  diapenle,  qnarum  conso- 
nantiaium  prnportionales  numeri  disiincte  ibi  repe- 
riuniur.  Mundus  dicilnr,  res  iilx  senshiles,  qnasi 
mundate  ei  discretx  ab  illa  confusione  in  qm 
prius  iuerunt  iu  byle.  lii.de  Aujo  tmus  :  <  Onnmtle 
immunde !  > 

Scicndmn  uued  in  qnocunqne  epilbelo  cunstilutls 
diiobus  epogdois,  quidquid  romauet  limmaest,  id 
est,  miuus  seuiiioninn>,  superatur  a  ininori  semi- 
lonio,  ut  sagaci  iuvesiigatione  caleulatorix  ariis 
reperium  csl ,  tenia  parte  sui  ipsius  semitonii  mi- 
noris,  et  lOi  parie  sux  partis  lertia. 

Si  vis  scire  quomodo  de  lolo  possis  facere  minus 
semilotiiiim  ,  accipe  octavam  pariem .  qua  sesqnioe- 
lava  proportio  vincil  subsesquioctavam,  el  divide 
eam  in  novcm  n-quales  partes  ;  postea,  relictis  5 
noveiiis,  tres  noveuas  aiqiialiter  divide  in  27  par- 
les.  l)e  quibus  vicesima  sepiima  parle  aubiala,  pro- 
cul  Juhio  remauebii  tibi  liinma,  iJ  est,  minus  se- 
mis.  Hoc  auieiu  min  est  ignorandum ,  quo  minus 
seims  callocaiuw  eum  sesquioctava  proporliotie  il- 
lius  seg^uioctavx ,  a  cupis  nona  parte  diminuiiur, 
couiiuet  loijni  iliam  sesquiociavam ,  et  insuper  ejus 
ii  partem  cjut  vicesiinx  i  pariis,  et  prxierea  oei.i- 
vjiii  pariein  cjus  quarix  partis ,  et  seplies  81  par- 
lem  ejus  oetavx  partis.  Verbi  graiia ,  preponainus 
lales  ntimeri  5,  in  quibus  iiqucseat  qui  diciiur.  Suul 
iiuiiii-1'i  2tr>,  ei  885,  ci  275,  et  trienieui,  ei  semun- 
ci.imi  ,  '2«5,  et  suhsescfiiioctavus  ad  273,  «1  irienlem 
seniunciimi.  Mam  isie  eti  seSi|iiioetavua  ad  illuui, 
conlinei  eura  loinin,  el  ejus  ociavam  partem,  qux 
csl  30,  cl  lnens  et  seHiiinei»,  et  etiam  tontis  inieger 
ad  iilum.  Duceuli  vero  BS,  qui  numerus  est  seml- 
lonio  miiius,  qui  ad  2i3  convparatnr,  bene  dicilur 
diuiiiiiin  a  n.iii.i  pnrto  ducenUirom  78,  et  trienii»  e» 
sriiiuneiir.  QuOfWU  pr.eier  lolum  r.i.uu  polrst  cei>- 
linnii  nona  parle  sui  cjus  <i.  nvain  partem,  Id  eii. 
ducenlorutn  leiagiiilalriuin  ,  eui  conreiius,  queuisiK 


505  MUNDl  CONSTITUTIO.  »06 

moduin  sesqaioctavus  facit.  Non  cuim  superal  il-  A  Unile  proboruni  mores  assequi  non  valent,  qui  cer- 


luui .  nisi  tredeeim,  eoiHinet  umeii  illum  totum,  et 
ejus  vicesimara  quarlam  paricui ,  qua'  eiiam  10  asses 
et  S,  et  prxierea,  conlinet  hujus  vicesimx  juarix 
pariis,  qux  etiaiu  duo  asses.  Necnon  adliuv  con- 
tinet  hujiis  quartx  parlis  8  pariem ,  quae  eiiam 
quadrans  l,  9.  §§.  c.  9.  El  omuium  continet  posl 
superiora  liujus  octavx  parlis  species  ocUigesima 
primain  pnrleiii ,  qux  esi  scriipulus  et  calculus ; 
ergo  miiuis  semitonium  coraparatum  cum  subses- 
quioctava  proportionc  illius  sesquioctavce ,  a  cujos 
nona  parie  diminuilur,  compreliendii  loiaui  illara 
subsesquiociavam ,  ct  ejtis  24  et  pariem  ,  et  24  par- 
lis,  quartam  ,  et  quariae  octavam  ,  et  oclavx  sepiies 
81  partem.  Si  aulcui  boc  invenire  desideras  in  inle- 
gris  his,  in  minoribus  non  poteris  invenire  numeris, 


lis  et  probabilibus  utunliir  raiionibus.  Fit  euiin  b 
inlervnllo.  Dicil  hoc  per  involucrum  et  iniegumen- 
tum ,  quasi  axes  cceli  aliquamlo  trini  eniolirenlur, 
et  facerent  ipsam  sphxram  inuiidaiii  corporis  sub- 
sidere,  et  ita  calor  dominaretur  humori,  ct  ita  pro- 
vciiiret  diluvium  per  ignem  ,  el  e  converso.  Taliler 
circuinactioncm  vocat  transitionein  et  retransilio- 
nem  eleiuentorum  ,  quod  non  ignis  spissatur  iu 
aercm  ,  aer  in  aquam,  aqua  in  terram,  vei  e  con- 
verso,  lunc  exulal  calor,  vel  hum<>r  lit  diluvium, 
vel  per  iguem ,  vel  per  aqnam ,  alterain  circum- 
adionem  dicit  pcr  convoliilionem  7  planetaruin  ,  ex 
quoriim  natura  vel  nimius  calor  vel  humnr  prove- 
nit.  Est  adhuc  major  causa  cum  fcrvemissimus  est . 
"  si   lunc  bumor  nimiuin  moratus  fuerit,  slellx  cir- 


quara  inter  57,  208,  el  65,  550.  Ut  picnius  liqiiescat 

probaiio,  proponatur  epitritus  et  subepilritus  nuine- 

rus,  ubi  post  duos  louos  nmaneat  libi  semiioniuiu, 

ubi  prolielur  qundrans  esse  veruin  ,  et  ila  inclinen- 

lur  49,  lob\  «jus  ortavas  partes  li,  UiO,  11,  4,  50,  5, 

200,  10,  100,  6,  ejiis  ociava  pars  7,  700,  76,  liS, 

656.  lsle  crgo  conlinet  loium  snperiorem  ,   et  ejus 

vicesimain  quartam  pariem,  quae  estfiiS,  ei   hujtis 

quartae  partis  oclavam  partein ,  quae  esi  8  >,  et  insu- 

per  cominet  septics  oeiogesimam  pr.mam  pariem 

hnjus  octavx  partis.   Inler  5  autem  et  quatuor  sic 

polest  inveniri  semilouium ,  a  duobus  epogtlois  reli- 

elum  ,  5  ociava  pars  est  iriens  ct  semiuucia,  sexttili 

obulus,  calculus  et  dimidius  5,  hemitonium  miiiiis.  ., 

inter  hos  duos  numeros  invenitur  mious  semiin- 

nium  ,  qui  sunt  4 ,  800 ,  6Q ,  4 ,  el  4,  500,  100,  17. 

Si  igitur  vis  sciie  quoinodo  se  habct  in  omni  se- 

mlionio  ntinori  major  nuiierus  ad  minoreiTi,  scd 

horum    dtiorum   numerorum   colleciionem    lirmiter 

tibique  habeas.  Conliuet  namque  in  hac  colieclimis 

major  numcrus ,  qui  est  4,  800,  00,  4,  loliiin  mioo- 

reui,  scilicei,  4,  500,  100,  18;  el  insuper  ejus  no- 

nani  deciinani  partem ,  quaj  1,  200,  10,  50,  5;  nec 

non  e;us  nouae  decimx  pariis  octngesimam  priniam 

partem  1,  3  ;  el  prxierea  continet  oclogesiiiix  pri- 

inae  partis ,  qux  est  uniias.  linus  duo.  l.leo  a  inini- 

ino  hic  l.ber  incipil,  qtiia  coudiior  humana?  moiis 

iiiimerum   voluit  habere  exemplar  in  onmi  opere 

suo,  ubi  etiam   in  iiis  nolelur  perlectio  operis,  cl  j)  ram  non  habet  partem  in  sui  naiura  ;  quare  ex  ejus 


cumfusx  soli  miilunlex  se  fervorem  cirea  solem  ,  ci 
inde  minuuntur,  calorem  iuiuit  lerrx,  et  tunc  igne 
pereunl.  Vel  cxorbiiatio  leferas  ad  curruiu  solis, 
nam  exorbitare  videiur  in  aesiate,  cuui  aliior  sur- 
g't ;  ei  tunc  magis  coutra  nos  versus  esl,  quatu  in 
liieme,  vel  dicas  quod  longo  iniervallo  dicit  de 
niagno  ;i nno,  qui  est  15000  annorum.  Aliier  dicunl 
quoqiie  philosoplli  solem  esse  talis  nalurx,  quod 
omniuiii  iu  se  irahat  iguem  stellartim,  ad  qtiem 
teinperaiidiim  atirahit  sibi  liumorem  illius  elementi, 
scilicet ,  aqux  ;  ct  lunc  aqua  et  maxinic  maria  con- 
tralmniur,  qtiam  cum  remisit,  distrahitur  mare,  sed 
aii.jiio  leuipore  niagis  quam  alio.  Uude  Lucauus  : 

Flammiger  aa  Tilan  ut  slentes  liauml  undas^ 
Erigat  Oieaiium  fluclusque  ad  sidera  toliat. 

Noia  quod  ilicil  numerum  priorein  supeificie.  Nul- 
lum  enim  accidens  prius  esl  sub,ecto  *uo,  et  dicit 
superliriem  corpoream  propier  perpetuam  conjun- 
ciiouein.sui  cum  corpore  ,  quod  nunquain  deseril , 
incorporea  auiem  e^t  sui  natura.  ltai|ue  corporeuui 
ct  incorporeum  hoc  respectu  benc  paliuntur  se, 
corporeum  ul  corporis,  et  incorpnreom  auima:  pe- 
nims  sunt  opposita  ,  nec  omnino  raliunuir  se  iu 
eodem. 

llyle  impressa  ideis  dicit  firmare  corpus  ,  cujus 
pranslanlissima  parte  constare  riivina  dicii,  quod 
ngn  videtur  essc.  Hyle  eiiim  est  res  informls  ,  ve- 


ab  uiio,  id  est ,  a  Deo ,  qoia  unus  est  lacior  om- 
nium,  qux  suut ,  a  ciuobus  el  a  tribus,  quouiam  bi 
traclaiit  de  oiuni  alleriiate,  qux  ab  uno,  id  est,  a 
Deo  descendit,  sicut  a  monade  omnis  alieriias 
imindi  ducitur.  Quartus  hac  ratione  subirahiiur  uu- 
incrus,  ut  senarii  numeri  perfeclius  remaneant, 
quia  lii  tres  perfecti  nolaniur  in  scientia  de  naturali 
jusiiiia.  Nam  si  non  suhiraheretur,  denarius  rema- 
neret,  quem  consiat  esse  perfectum,  quia  divisus 
non  restituiiur,  sicut  senarius  imperfectus  rssolvitur 
per  paries ,  quae  coacervatx  faciunl  imperfectum 
numerum,  id  est,  senarium. 

Superest  igitur.  5opiii-,tae  vero  nunc  suas  defen- 
dtint  raiiones,  ct  alienas  impugnant ,  el  e  converso. 
Patrol.  XC. 


parie  tiihi!  consiat ,  nec  cliam  ex  ejus  termino  ali- 
quid  constai.  Si  eoim  hyle  in  aliquod  unum  iraus- 
iret  tolum,  jam  alia  omnia  ex  iiyle  materia  non  con- 
stareni  ,  quod  etiara  est  contra  auctoriiatem  ,  cum 
ncc  es  ioio  ,  nec  ex  parte  byle  constaret.  Diccndum 
esl  igitur  i.yle  advenire  (ormam  ,  ei  primo  in  aii- 
quam  parlem  sui ,  unde  dicatur  lieri  aliquid  ,  deinde 
aliam  formam  in  alia  parle  sui ,  el  sic  per  singula. 
Tradunt  physici  qinrdam  conveniemi  corpore  ele 
mentorum  ad  similitudinem  numerorum  corpora 
proportionari ,  ad  boc  ut  sint  apu  vivificari  ab  aui- 
ma ,  qux  compositio  universalis  dum  suum  temirein 
habel ,  naluram  auimalis  solidain  et  quietam  ,  quau- 
tum  in  sui  naturam  manere  dicunt.  Si  vero  cx  ali« 

20 


907 


BBD/E  VENKrUBIUS  0l'P.  PARS  I.  SF.CT.  II.  -  DUHIA  ET  SPUfUA. 


908 


it.ua  parteev  siiieillui»  Immoribus,  sivc  diininiiiis  A  rt  prrpema  mansio.  Mnde^iia  cst  ptr  quam  ptidnr 


disconlia  lomposiiiuuis  evenerii,  inlirmiuicm  ac- 
ci.lcre  ;  si  vero  pcriil,  dissoltitio  fucrit  ,  inori  lio- 
lliiiieiu  ;  uude  dicil  liber,  dum   iniiiido  supcrsuni , 
elc.  Cuin  vero  dcliciuiil ,  mux  urcana   vis  solvilur. 
quia  quaiiluiii   iu   nalma  aniiiiat  cum  seinpcr  apia 
est  aniiuari!,  uisi  rorpiis  Impedial,  umlc  lubjungjt, 
auiiii.i  Idm  iiou  delicii,  etc.  Cum  adliui'  poicsi  etlu 
:icccssio.  NuU  li.ir  esse  coulra  senicuiiam  Platuuis, 
ulii  diciliir  meritis  in  flne  locatis.  Nam  secnmlum 
bwitim  Augusiinum  ointiis  liomo  lollitur  a   viia, 
ciini  vel  oiiiimus  vcl  pessimus  est,  non  dico  qnau- 
luin   ad  eif.cium  nperis,   pensatur  n  quaaiiute 
.  i.ior i>  ;  qui  aulem    luuc   lioiiio   loliilnr  ex  juslilia 
Dci  lii ,  cx  qua  lionio  increiiieuio  virtutum  perflcit, 
ct  in  sordibus  vitiorum  puirescit.  De  lerra  ct  igne, 
quii  vivihcai  Sj.ississima  ei  subiilissima.  Ex  terra 
el  aqua ,  quia  spississima  ;   ex   aere  et  ignc ,  quiu 
lennfosimt.  Il.inc  dividii  hotrzon:  Hoc-  non  esi  ve- 
riiin.  llonzoi,  enim  iu  lougitndiiie  liabet  oCO  siadia, 
qua  inrnsiira  lenani  esse  longiorem  cousiat;  sed 
quod  bic  liher  dicit,  inielligeiidum  est  de  liorizonte 
i  oeli ,   qnod  cst  liemisph  .i-ntiin  ,  sub  quo  coiilineiur 
dimiiUa  pan  lcrr.-e.  Lltroque  magnam  parlem.  Citro 
quia  iuiii  iutam  continci,  vel  uliro  cilroque,  id  est, 
ex  utraijue  parte,  Tunc  propter  eluviones  ei  exustio- 
nes.  Qiiod  Plato  tesialur,  sk  dicens.  Fit  enim  longo 
intervalln  mundi  circumaclionis  exorhiiaiio,  quara 
iiiflauimationis   vustiaiis   neccsse  esl  cunsequatur. 
Cum  niliil  aliud   icmpora,  nisi  cursus  solis  efficiat. 
Cuisus  solis  non   efficit  lempora,  cura  eliam  al>qui 
dies  fuisse  leganlur  anle  sulis  originem;  sed  sol  di- 
ciliir  eflicere  tempus,  quia  per  eum  discernitur.  Nam 
leniBUS  est  perpetuus  rerum  decursus,  per  solera 
.oiatus.  Ideo  physici  roundum  magnutn  huniiiiem 
vocaiu.  Miimluin  nomine  hominis  vocaverunl,  quia 
aniiuatus  ui  boino,  hominem  vero  nomine  muudi 
v.icaverunt,  quia  ex  quaiuor  conslal  elemenlis.  Aul 
sphxrico  uioiii.  Quod  spliarico  molu  rotalur,  ipsum 
ill  se  loum  locuui  quem  habei,  nunquam  dcseril, 
6ed  in  cudem  imbilU  semper  manet  totum,  per  par- 
les  aitlrni  <livor>um  lucum  assumit  circumvolvendo. 
Quod  auieui  per  liueam  niovelur,  aliquando  penitus 
priorcm  locuni  deserit  translatutn   in   alium ,   ali- 


lionc9ius  ebarain  ei  itabilem  eoinparnt  ■ucioriialeut. 

Amicitia   c-l    lolmnas  bonaruiii   reriiiu,  q-»  ali.pia 
illius  ipsiai  cansa  quoni  diligii,  conlra  ejus  pati  »•»• 
lunlaieui.   PbilOBOpllia   est   veiilalis   coui;  reliensm, 
qua  ilivi.lttiit  iu  tra,  scilicel,  etliicam,    Ingicam , 
physicam.   Eihica  autem  esl  scieniia   moralis,  viix 
ordinem  aperte  deinniisti-ans;  cui  supponuntur  tria, 
scilicel,  annnus,  aninia,  liotuo.  Animus  es!  res  sui 
(iiram  gercns.  Anima  est  reipub.  euram  suscipiens. 
Iloinu  csl  res   lainiliaris,   ofltcium  disponeus,  vel, 
secundum    dialeciicos,   aniinal    ratlonale.   Anima; 
auiem  i|uatuor  supponuutur,  gcilicet,  prudenlia,  ju- 
siiiia,  furtitudo,   lemp<  rantia.  Prudeutia  est   '.et.c 
laiults  perfeclio.  Jusiiiia  est  babitug  inimi.  S.ipicn- 
B  lia,  cuncia  prospicieoii  v<  1  habiius  unimi  cnmmuni 
uiililaie  cnnservata.  Furii  udo  est  qutdain,  relidil 
vi'ii-.  ad  ineliora  semper  se  erigens,  vel  fortis  est 
periculoruin  sasceptio,  ct  malorum  perpes^o.  Tem- 
perinlia  esl,  quod  amoris  graviinte  qiueque  consli- 
(ucns.  Logira  csl  diligens  raiio  disscrendi,  et  ma- 
gistra  judicii;  sic  dciiniia  stricie  accipiiur,  com- 
prebcndens  Umen  rhetoricaia  dialeclica,  Large  veru 
sie  describitur  :  Logica  est  sermocjnalu  scientia,  et 
dividiuir  in  Iria,  in  dialacticam,  rheloricaui,  gram- 
maticam.  Dialedica  cst  sagacilas  iugenii,  siullitia?- 
que  seqttester.  Supponunltir  atilera  dolcuica?  qua- 
tuor,  sciltcet,  probatio,  assuoipiio,  coiifirmaiiu,  cnn- 
Clusio.  Rbetorica,  conjuuciiunis  honestu»,  et   faceti 
^  cl.qi.ii,  docmx  arguuicnlusa ;  Cui  supponunlur  tria, 
-*  ualura,  doctriua,  usus.  Grammatici,  eloqueiidi  pe- 
rilia     Pliysica ,   scienlia   naluralis   vigoris,  causam 
recie  coinmemorans.  Pbysica  aulem  alia  ioteliecii- 
bilis,  ut  angeli;  alia  inlelligibilis,  ul  Deus;  al.a  na- 
turalis,  ut  subslantia.  Naturalis  ve/o  dividilur  in  sex, 
scilicei,  ariihuieticam ,  geometriaro,   musicam,  as- 
iiomitiiaai,  astrulogi.uu,  iuediciuani.  Ariiluueiica 
csi  multiliidiuis,  qu.e  per  se  est  sollicila  calcula- 
trix.  Arithmeiice  suppoiiitur  perfeetio,  imperfectin, 
pliisquaiii  perfeciio.  Geoinelria  esl  imniobilis  magui- 
tudinis  ducirina  ponderalrix,  vel  niensuralrii,  qux 
lia.it  lineaiuenla,  iutcrralla,  magnitiidiiies,  flguras, 
dimensiuncs,  nuuieros.  Musica  e.-t  melodia:  ejusque 
insiruiuemorum  artiiex  curiosa.  Musica  aulem,  alia 


quando  priorem  uon  deserendo  porrigilur  in  ulte-  n  harmonica,  alia  rlivllnnica,  llia  nieirica.  Aslrouomia 

riorem,  ul  arbor  crescendo.  Nos  cavcre  prxsiigia. 

Sicut  in  prxsiigiis  aliquid  videiur  esse,  cum  uihil  sit, 

ita  verbis  illius  qui  sophislice  agil,  cutu  lauien  niliil 

veriialis  sii.  luielleclus  est  per  queoi  aniinus  ea  qute 

sunt  perspicit.  Providenlia,   per  quam  aliquid  fulu- 

i  iiui  vidctur,  Jiiiiquaiii  fiai.  Magnanimiias  esl  reruin 

in.igiiaruiii  ei  excelsarum  cum  anima  ampla  et  splen- 

dida  quadam    propnsilioite    cognilio.   Magniliceuiia 

e.idciu   iu  effeciu.  Fiducia  est  per  quaui    magnis  et 

honestis  in  rebut  multuin  ipse  aniinus  in  se  liducix 

ctiin  certa  spe  collocatum.  Tulerantia  est  honesutis 

aul  militatis  rausa  ret  arduarum  ac  diflicilium,  vo- 

lutitaiium  ac  diurna  perpessio.  Cnnsianlia,  sive  per- 

scveraiilu,  cst  in  rationc  bcue  cinisideiala,  sia.ilis 


est  moiiilis  magnitudinis  ucila  coniemplalrix.  As- 
trologia  cst  peritia  qu.e  ccelis  verliginein  convcr- 
sione  consideral.  Allera  autem  naturalis,  aliera  au- 
tein  superstiiiosa.  Naturalis  duin  evsequiiur  solis  et 
luea  eursum,  a-n.ii uin,  cerias  temporum  statioues. 
Superslitiosa  vero  est,  quam  matbemaiici  sequun- 
lur,  quae  in  stellis  augurantur.  Iloc  vero  est  iuter 
asironomiam  et  astrilogiain,  quia  asironouiia  cou- 
versionis,  orius,  ubilus,  uiotuaque  lidermu  cuniinei, 
ei  cur  6ic  voceniur.  Astrologia  vero  pariiui  naiura- 
lis,  ei  sti|  eisim.ivi  pariim.  Medicina  esl  art  <\um  d« 
morbis  el  salute  corporum  iracut.  Alia  vero  me 
thodica,  alia  aulem  empirica,  ali.i  logica.  Aritioielrs 
qiurtt  an  Deus  lil ;  poeni  disnus   cti,  quia  coitro 


909  MUSICA  THEORICA.  910 

niagis,  quam  inquirere  conveiiit  sapienli.  Alexamler  \  omnes  animae  recreaniur.  Ilermogenes.  Si  Deus  nou 
ad  Didymum  :  Est  anima  una  per  se  slabilis,  unde      eti.  unde  bona?  si  esi,  unde  mala? 


BEBJE  PRESBYTERE 


HUSICA  THEORICA. 


ftotandum  est  quod  otnnis  ars  in  ratione  contiue- 
lur.  Musica  quoque  in  raiione  numeroruui  consistit 
alque  versatur.  Illud  autem  quod  fit  ex  lonorum  in- 
strumentis  ruututorium  est.  Quinque  sunt  sensus  : 
ipsorum  sensuuin  duo  sun!  qui  juxia  corpus  sumun- 
tur,  visus  et  audilus;  ct  duo  sunl  qui  intra,  gustus 
cl  tactus,  imo  vere  olfactus.  Diibium  est  ulrum  inius 
an  foris  scnliat  Esl  autem  sensus  vinculum  corporis 
et  anima\  Quxdam  suni  incorporalia  et  invisibili.i, 
ul  aniina,  et  qua:dam  corporalia  et  visibiiia,  ut  sunt 
corpora;  quxdam  invisibiiia  et  corporali.i,  ut  sen^us 
corporei.  Corporalia  sunl,  quia  corpori  admini- 
strantur;  ei  invisibilia,  quia  illud  ut  inanimis  vel  vi- 
sus,  non  potest  videri.  Unde  lii,  ut  cum  quinque 
corporei  sensns  alia  eueiiora  sentiant,  seipsos  non 
sentiant.  Visus  enim  seipsum  non  videt,  gustus  se- 
ipsum  non  guslal;  quod  si  faccret,  nunquam  jejenus 
essel ;  sic  de  cxteris.  Considerandurn  ergo  quia  cum 
sensus  corporis  sine  labore  adliibeamus  sensibilibus 
rebus  qu*  peicipiendac  sunt;  ab  illis  non  facile  po- 
tesi  expiicari  et  definiri  qua:  natura  ipsnrum  quin- 
quesensuum  vel  corporis  sit,  vel  quaj  proprietas 
sensibilium  rerum  percipiuntur.  Natura  si  quid  re- 
quiritur  sensuum,  et  definiiur  quod  sint  corporei  et 
invisibiles,  ut  est  auditus  corporeus  et  invisibilis. 
Res  vero  sensibilis,  quia  percijiitur  ab  auditu,  i.l 
cst,  vox  proprietates  liabet,  ut  aer  esse  commodum 
et  percussiiin  quodam  ictu,  quae  ipsa  quoque  corpo- 
rea  esl  et  iovisibilis.  Nam  proximiora  facilius  visuin 
peneiraut,  quam  ea  quae  sunt  remotiira.  Si  neque 
clausis  oculis  aiiquid  pervidemus  corporeum.  Au- 
guslinus,  in  libro  xi  de  sancta  Trinitate,  dicil :  «  Gi- 
gniiur  ergo  ex  re  visibili  visio,  sed  non  ex  sola,  nisi 
adsil  et  videatur.  i  Quocirca  ex  visibili  et  videnie 
gignitur  visio,  ita  sane,  nt  ex  videnle  sit  sensus  ocu- 
lorum,  et  aspitieniis  atque  intueniis  inlensie.  Iil.i 
tainen  informatia  sensus,  qua?  visio  dicitur,  a  >olo 
iiifonnatur  corpore  quud  videtur,  id  esi,  a  re  aliqua 
visiliili;  qua  deiracia,  nulla  remanet  fonna  qnae  in- 
erai  sensui,  dum  adesset  illud  quod  videbatur.  Sensus 
lamen  ipse  reinauet,  qui  erai  et  priusquam  aliquid 
sentireiur,  velui  in  aqua  vesiigium  tandiu  est  donec 
ipsuui  corpus  quo  imprimitur  insst.  Quo  ablato, 
nulluin  erit,  cnni  remaneal  aqua,  quac  erai,  air.equani 
formaui  corporis  caperel.  Ideoque  non  possuintis 
qnidem  dicere,  quod  sensum  gignal  res  visibilis;  gi- 
gnit  tanien  foniiain  ueduin  siiuilitudinem  suam,  quse 
sit  in  sensu,  cum  aliquid  videndo  semimus.  Si  for- 
iuain  corporis  quam  videmus,  et  fonnam  quae  ab  illa 
iu  seusu  videmis  fa,  per  eumdem  sensum  non  dis- 
cernitur,  quoniam  lanta  conjuiictio  est,  ui  non  pa- 
teat  discoinendi  locus,  sed  raiione  colligimus  ae- 


quaquam  nos  poiuisse  sentire,  nisi  in  sensu  noslro 
aliqua  similitudo  conspeclui  corporis.  Ne.|ue  eniin 
c»m  annulus  cerat  impriniitur,  ideo  nulla  imago  facta 
est,  quia  non  discernitur,  nisi  cum  fuerit  separata ; 
sed  qunniam  posl  ceram  separatam  manetqnod  faclum 
est,  ut  videri  possit.  Propterea  facile  persuidelur, 
quod   inerai  jani  cerrc  forma  iinpressa  ex  aunulo, 

g  ct  aniequam  ab  illa  separetur.  Si  aulem  a  liquido 
humori  adjungeretur  annulus,  eo  detracio,  niiiil 
magis  appareret.  Nec  ideo  tamen  discemere  ralio 
non  deberet  fufsse  in  illo  liumore,  anlequain  delra- 
lieretur,  annuli  formam  factam  ex  annulo ,  qiiae  dis- 
linguenda  est  ab  ea  forma  q"uae  in  annulo  esi,  unde 
ista  facia  esl,  quae  detracto  annuio  non  eril,  quaui- 
vis  illa  in  annuio  maneal,  unde  ista  facta  est.  Sic 
sensus  oculorum  nou  ideo.non  habet  imaginein  cor- 
poris,  quod  videtur,  quandiu  videiur,  quia  eo  de- 
iracio  non  remanei,  ac  per  hoc  tardioribus  ingeniis 
difficillime  persuaderi  p.uest  fonnari  in  nostro  sensu 
imaginem  rei  visibilis,  cum  eam  videmus  ei  earadem 
formam  esse  vi«,ionnm.  Si  qui  forle  animadverlerini 
quod  commemorabo,  uon  ita  in  lia.:  inquisitione  la- 

C  borabunt ,  plernmque  cum  diuacule  atienderimus 
quaeque  luminaria,  et  deinde  clauserimus  oculos, 
quasi  versantur  in  conspeciu  quidam  lucidi  colores 
varie  sese  communicmtes,  et  minus  minusque  ful- 
geuies,  donec  omnino  desistant,  quasi  inlelligendum 
est  reliquas  esse  forinae  illius,  quae  facta  erat  in 
sensu  cum  corpus  lucidum  videretur,  panlatimque 
et  quodammodo  gradatira  deficiendo  variari.  Nam  et 
inserlarum  fenestrarum  cancelli,  si  eos  forte  inlue- 
bamur,  sa>pe  in  illis  apparuere  coloribus,  ut  mani- 
festum  sii  bauc  affeciionera  sensui  nostro  ex  ea  re 
quae  videbatur  impressa.  Erai  ergo  eiiam  cu.n  vide- 
remus,  et  illa  erat  tlarior  et  expressior,  si  multuru 
conjuncta  cum  spccie  rei  ejus  q„aj  eernebaiur,  m 
discerni  omnino  non  posset,  el  ipsa  crat  visio.  Quin 

D  eliam  cum  lucern*  flainraula  modo  qundam  divari- 
catis  radiis  oculorum,  quasi  geminatur,  durc  visiones 
fiunt,  cum  sit  res  una  qnae  videlur.  Sigillatim  quippe 
efficiuntur  idem  radii  de  suo  quisque  oculo  emican- 
tes,  duni  non  finiuniur,  in  illud  corpus  inluendum 
pariter,  conjuncte.|iie  concurrere ,  ui  iinus  fiat  ex 
uiroque  conluitu ;  et  ideo  si  unum  oculum  clauseri- 
mus,  non  gemiiium  ignem,  sed,  sicuti  esl,  nnom 
videmus.  Sinisiro  igiiur  clauso,  illa  species  vi- 
deri  deslnit,  quae  ad  dexlrum  eral;  vicissimque 
dexiro  clauso,  illa  inlermoriiur,  qiiae  ad  sinistrum 
erat. 

Adverbialiter.  Nam  sicul  quando  augetur  dies  vel 
minuitur,  non  staiim  praesenialur,  nisf  per  nraltos 
dies  ,  sic  etiam  musica  quando  augetur  ei  uiiuuiiur 


9U  rlED.E  VENEIUBILIS  OPl'.  PARS  I.  SECT.  II.   -  DIBIA  ET  SPUIIIA.  9IS 

|i,r  nenibonii,  \el  in  dies  non  comiuuo  percipitur,  a  perparllculariiai  conllnue  scribiiur,  quii  per  parte& 


doaee  iiije  parlee  tuporcreeceni.  bcietlci,  id  e»t, 

coxarum  injuriaticus  dolor,  ul  esi  fri^: Jiiun  aqux, 
liumidiias  aer.s,  oaliditas  ignis,  siccilai  ir-r.e.  Nam 
duo  ex  his  agunt,  ignis  ct  aer;  duo  patiunlur,  aqua 
el  lerra.Qualuor  autem  sunt  tempora,  /njtwv  hieuit, 
i*p  ver,  Qip'j;  xstas,  ^Sivdrrujoov  autumnu-..  Hiemi 
comparatur  aqux,  auiuinuus  leire. 

Pliuius  Serundus,  in  liliro  secuud.i  N.inmis  lii- 
siorix,  au  sit  imnieiuus  inundus,  et  ideo  seusuui  au- 
riuiu  extt-ndeus  inulff  molis  roi.it*  vertigiue  as-idua 
lii  moius,  i.ou  quidem  facile  dixeiim,  non  magisquam 
«iiciiniactoruni  siniul  tiimiiiis  siderum,  sunsi|uc  vol- 
vcnlium  orbcs.  Au  dulcis  quidam,  et  incredibili  sua- 
viute  conceptus  nub.s,  qui  intus  agiinus  juxta  diebus 
noctibusque  tacilus  laliiiur 

Puiii  inusica  ccelestis  ex  suhiilioribiis  coniicilur, 
siue  ulla  incnnvenieiuia  sonori-suoa  comprehemli- 
inr;  uaiii  tatenlerex  superioribus  ad  inferiora  usque 
;  udilus  uostros  elTuiidiiur  quamvis  cam  propler  con- 
stieiudinem  uon  conscntimus,  sicut  sunl  illi  qui  circa 
xaT«6«6,uov  lialiitant,  id  esl,  desceusum  N.li.  Si  au- 
ti-m  aliquis  in  altero  mundo  nascereiur  (si  possibile 
essei)  ut  sanctus  Auguslinus  aflirmai,  ut  in  bunc 
iiiuiuluin  postea  venissct,  eam  sine  uilo  impedi- 
mento  amliret ,  eique  ulira  vires  placeret.  Musica 
aiiteiu  quanivis  lerresiris,  nobis  placuerit,  tamen 
ijina  corpuleniioribus  elenieniis  eflieitur,  vix  Bine 
aliqua  iucoiicrrueiUia  invenitur.  Et  lioc  uoianduin, 
quod  sicut  inulta  aniina  agit,  illa  ipsa  nesciente,  ut 


(... :  utur. 

Uuiiiis  lyinpbonia  mulliplex  discreix  quaniiiaiit 
pin|  rietatein  sequitur,  non  lameii  ut  inOnitaui , 
ted  per  Irei  lanlum  giadus,  dnpliua,  scilicet, 
niplum  el  quadroplum.  Omnii  autem  superparticu- 
laiis  syniphonia,  quanliia  is  continux  naluram  ser- 
vai ,  iiiiii  quidem  iu  inflnitura ,  sed  tanlum  per  tret 
jiradui,  sesquialteruin ,  sesquiteriium  sesqoinc- 
taviim. 

Duplicat  namque  supeipariicularis  suam  propor- 
tioucm,  quxcunque  sit,  et  per  dualem  numenim  de- 
noiiiiiial,  atque  a  duali  inclioal,  el  in  e.im  redigitur, 
ueque  pervenit  ad  unitaiein ;  ideoque  servai  continux 
quantitalis  proporlionem. 

Transgreditur  nami|iie  uiusc.c  cousonanliain , 
ideoque  quod  plures  partes  excedit,  ct  a  simphci 
disccdit. 

in  nono  quiitli  libri  capilulo,  octavn,  quarto  et 
tcrtin,  ipse  quoque  Pytbagoricus  Ptolemxus  Pbil- 
adclphus  pliilusoplius. 

1 11  omnibuG  bis  latet  epogdoos,  id  est,  sesqul- 
ontava  propnrtio ;  ide.ique  specialiler  inter  sy:n- 
|i!i  inias  nnn  connumerabilur.  Ex  eo  namque  jx- 
terx  componuntur.  Est  euiui  commuais  oionium 
mensure. 

Est  in  vocibus  simililcr,  ut  tres  ad  unum  tiipla, 
■  ;i].c  coiitinet  in  se  duis  consonanlias,  ut  3  ad  2, 
diapeute,  1  ad  1,  diapason. 

Ille  iiiinis  acuius  esl ,  non  refleclitur  ad  gravern. 


capilli  ungulxque  crescuul,  sic  etiam  mulia  in  auditu  '-'  ut  ei  conveniat,  ct  ille,  qui  minus  esl  gravis,  noti 


ipsius  aguniur,  qux  eam  propter  consuetudinem  Ia- 
tent,  ut  sonitus  planetarum. 

Ilxc  vivacitas  ral  onis  est  ipsa  vis  rationis  animx, 
qnx  sub  silenlio  ia  animo  latet.  Tunc  autem  cnisce- 
tur  corpnri,  quando  uiirabiliter  per  sonos  furas  egre- 
ditur. 

Contemplatio  regularum  ex  menle,  qux  Grxce 
faitmpa  dicitur. 

Multiplex  igitur  ideo  majorem  potestaiem  ad  con- 
snnaniias  retinet,  quia  disenx  quanlilali  in  su- 
guieuio  crcscente  similatur.  Et  cur  propterea?  Quia 
ariibmelica  qux  per  se  est,  el  niusica,  qux  conso- 
nanliarum  deinonstralrix  est,  ad  discretam  quanii- 
tatem  periineni.  -. 

Geomeiria  vero  et  astrologia  rontinua»  quaniitalis 
sunt,  «ui  quia  superparlicularis  in  decrescentibns 
partibus  similis  esl,  non  eamdem  quain  muliiplex  ad 
consnnantias  viin  retinet,  si  t.iuu-n  propier  singu- 
laritatem  partiuni  secundo  loco  admiliitur.  Super- 
particularis  eti.nu  c<)ii6ouaiilias  lantum ,  n.uiiiplex 
vero  non  lam  consouantias  quam  xquisonaulias  ef- 
ficit. 

Secundum  Pyihagoricos  et  Ptoleinxnin ,  natura 
iccundum  Arisloxenum  esl  in  qualiiate.  Nam  quam- 
vis  in  numeris  paniculariias  dicaiur,  abusive  dici- 
tur;  cum  proprie  quidquid  per  partes  paniiui ,  con- 
linui  quaniitas  iutellig.itur,  qnx  lougiiiidiue,  laii- 
iniline,   altitudincquc  couipreliendilur  :  et  idco  iu- 


vult  ali  ;uid  erigi.  Quia  cognovit  diflerenlias  cjuso- 
iiantiartim. 

Audiiui,  et  non  rationi.  Mulla  enim  varietas  esi 
inter  sensum  et  rationem. 

Medio  iiiueie  feruntur,  quia  nec  ex  toto  tribuuui 
discretionem  auribus,  nec  ex  loio  rationi,  sed  par- 
limuuditui,  panim  ratinni,  soiium,  videlicet,  aculuin 
vel  gravem  auditui,  diOereutias  auiem  consouaniia- 
rum  raiioni. 

Producia  suni  momenl:i  vcl  molus  artium  et  vitx, 
ea  qux  discerneuda  suut.  Primuiu,  scnsibus  acci- 
duiit,  ac  p.-r  sensum  sentiunlur,  ac  postremo  ratione 
discernuniitr. 

Pyihagoras  indigens  inlerrogaliime  vel  inlerro- 
gationis  cuinulo.  Pytbos  euiiu  interrogatio,  ago- 
ras  cumulus ;  iude  agora,  Eccle&ia,  vel  Syuagoga, 
vocatur. 

Quales  sonos  reddebant  primum  ,  tales  quoque 
pottqutm  muiatx  suut,  quia  non  erat  in  v:  fereoiium 
Sonws,  sed  io  magniiudine  mallcoruiu. 

"t/u  namque  liabeo,  iode  o-jvj^u,  contiuuo;  J<«- 
o-rr.uk,  iiilervallum,  vcl  spalium;  inde  i\io-no.i»ntx«, 
spatia,  vel  iutervalla. 

Ilic  noia  v.tboriu;v,  id  cst,  rustcdiam  oioniuro 
sensuiiin,  qux  priino  in  eordl  coiniotiniler  eoninie- 
lnr,  iude  specialiter  ad  ouines  sensus  corponi  pro- 
diicitur,  ul  est  luminotitm  m  oculis  quiddaio,  quod 
igneim  liabel  naluram,  quoddam  mobile   aeruiin   cl 


913  MUSICA  TilEOKICA.  9U 

serenuni  ii>  auribus,  quod  rceipil  formas  coiorabi-  A  et  ubi  lerlia  pars  fueril,  poue  arculura,  el  tangc  tcr- 


les,  (|iixi  unqiie  fiuni  ex  superinri  elemenio  igneo, 
aere  lenuiasimo  qnodam,  olfaciuin  in  naribus,  quod 
ex  inferiori  et  crassiori  aere  rouficitur ;  gustus 
ex  aqna,  laclus  ad  lerram  periinel ,  quia  nullum 
geuu*  musicx  invenilur  ante  illam  disciplinam  le- 
irachnrdaruni ,  id  csi,  quemadmndum  pervenerit 
nervorum  utimerus  ad  pluraliiaiem  ,  in  qua  non 
esi. 

Qnhl  sit  toniu 
Tonus  est  quandii  vocula  voculam  tola  sui 
quantitate  stiperaverit,  el  iusuper  ipsius  superaix 
vociilac  octava  parte,  vel  in  iniensioric  aciuiiinis,  vel 
in  remissione  gravitaiis.  Srinitmiium  est,  quando 
loniis  in  duas  nou  trqaas,  Bed  inxqunles  pnrtes  se- 


liam  pariem  ipsius  rhordx,  tnnge  et  alteram  |ianem, 
el  vidcbis  conso:iantiam  diapason.  Teitia  enm  p:irs 
bis  acutior  diiaruni  parlium,  ct  dtine  puries  bis  gra- 
viores  in  smio.  Ad  consonauliam  vero  diapente , 
dcinde  toinm  nervum  in  quiuque  «qunles  partes,  id 
c.-l,  ubi  ires  fueruni  linile  partes,  pone  articuluui, 
ct  innge  uiiasqne  partes,  et  eril  altera  pars  tota 
qiiantilale  minoris  grnvior  insuper  el  rjus  mediotalis, 
aitera  vero  pars  acutior  tota  quantiiate,  niajnris  in- 
super  et  ejus  mediel.ilis.  Consonaniia  diatessnron 
erit,  si  dividas  toiam  cbord.im  in  scpteni  partcs, 
pone  arculum,  et  i-.inge  utrasque  partes.  Iiem  divide 
ipsani  cbordam  in  septem,  id  est,  decem  paries,  ubi 
11  111  pars  fuerit   pone  arculum,  et  tangc  utrasquo 


caiur.  Alternm  semitonium  majus,  alieruni  semito-  "  paries,  cl  invenies  minorciu  p.incni  acutiorein  uno 

10110,  majorem  vci  o  graviorem  uno  tono  in  toia.  Quaj- 
riiurquare  prius  pnsuit .d.apason,  diapente,  dialessa- 
ron,  et  nunc  aliier  incipit  in  ordine  ipsanim  conso- 
nanliarum  veriere.  Quod  sic  solvitur,  quia  in  quan- 
linn  ad  proporlionaliiaiem  arilhmelicae  pcrlinet,  an- 
tecedit  dupla  sesquialleram,  aniecedit  sesquialiera 
sesqtiiteriiain,  qu:e  posiiemo  ponitur.  E  eoulrario 
vero  musicae  consnnanlia  reiro  speculatur.  Nain 
prima  consnnanlia  est  music»  ariis  sesquiierlia,  boc 
cst,  dintessaron;  inJe  pervcniiur  ad  sesquialleiara, 
boc  esl,  dinpeuie;  inde  ad  dnp'am,  quae  esi  diapa- 
son.  Nicos  viclor,  machia  pugna,  orea  Grne.e  pul- 
cbra,  phone  vni,  inde  orpbeus  pulclira  vox  dicilur. 


liium  ininus  dici  inaluenml.  Diesis  esl  scmitouium 
iiiiiiiis,  in  duas  parles  divisum,  id  tst,  minus  semi- 
iniiiuni  diesin  dixerniii  musici.  Uelodia  dicilur, 
quai  el  anliqnior,  qnauivis  >ubas;|ierior,  quandc  cou- 
soiiamia  ex  duobus  louis  et  semitonio,  vel  bcmitnnio 
et  diiobus  imiis,  coinpleiur.  Cliromatiea  est  quae  et 
posieiior,  el  ad  deleclaiionem  aurium  sua  vaiielnte 
permulcei  animos,  et  niroiis  minutiis  tionule  fertnr, 
conslatque  ex  lono  ei  iribus  semitoniis,  vel  tribiis 
semiioniis  ct  lono.  Eiiliariitnnium  lotam  possidet 
harmoiiiam,  el  sui  dignitale  alias  praecellit;  et  con- 
slat  e\  duobiis  diesis,  ei  duobus  lonis,  vel  diiobns 
louis  et  duobus  diesis.  Consonaniia  diaiessaron  esi, 


quando  voeula   inlensione  sui  acuminis  vocul.im  in  ,  Similiiudo  iiomiiium  iu  oninibus,  difierenlia  vero  in 


remissionc  gravitatis  toi.m  possidet,  insuper  et  ler- 
liam  partem  superntse  voculse.  liiapente  consonanlia 
est,  quando  vocula  voculam  toia  sui  quantiiate  supe- 
rai,  videlicet,  ei  superaiae  vocis,  insuper  et  ejus 
medietaie  vel  in  iuleaisioue  acuminis,  vel  in  remis- 
sione  giavitaiis.  biapasnn  non  coiisouaniia  ,  sed 
sequisonanlia  est,  quoties  vocula  voiulam  sui  acu- 
inine  si  fuerit  in  inlensioiie,  aut  sui  graviiaie,  si 
fueiii  iu  remissione,  toia  sui  quanlitaie  supeiaiae  vo- 
cis  quaniiialeiii  bis  occupnt.  Ei  ui  aperle  advertas 
quid  sil  inleusio,  quid  remissio,  quae  in  omnibus 
consoiiaiiiiis  videnda  est,  iia  novc ris  quando  primam 
vocem  ex  ore,  tc!  corde,  vel  aliqui  maleria  organi 
emiseiis  :  iigc  metara,  el  quidquid  per  illam  primam 


licban  s  byjialen  chromatice,  enbannonos  diatoni- 
cos.  Siniiliter  in  licbauos  me-on,  et  paranete  sine- 
menoii,  ei  paranele  hyperboleon.  Nam  cum  sinl  de- 
cem  etorto  nervi,  ei  in  diatonico,  et  in  chroinatico, 
et  in  eiiliarmonio:  reliqui  similiter  suni,  esceplis 
quinque.  Dissimiles  ergo  de  chromaiir.o  quinque,  et 
de  enh.irmomo  quiuque,  sumpta  ad  decem  ei  oclo, 
si  adjiciuiilur,  qui  sunt  in  diatnnico,  Gniil  10  et  8. 
Ambrosius,  in  exposilione  psalmi  cxviu,  cap.  2,  ii» 
dicit :  «  Puto  Pyihagoram,  philosophum  imitaloreni 
proplieiartun  ,  insiituisse  sectam,  ut  discipuli  sui 
quinqnennio  11011  loquentes,  lanlo  sileniio  loqui  di- 
scerent.  )  Axiomata,  id  est,  adiniratinne  digna,  quas 
et   proloquia  dicuntiir,   id  esi,  obnoxia  veritati  vel 


vocem  in  altum  sui  gerit,  aut  tonnni,  aui  diapason,  rj  falsitati.  A  duplo  namqiie  sesquialier,  a  iriplo  ses- 

quiiertius  denominalur;  et  refiqui  secundum  suuiii 
ordinem.  Si  iila  deiiuminaiio  quanium  ad  sensum  iu 
conlrariam  partem  sit,  quia  cum  in  primilivis  sit  iu 
auginenttim,  in  derivativis  in  dimiiiutione  esi.  I11 
nitiltiplicilius  quippe  quanto  major  est  nnmerus,  lanto 
major  fit  proporlio.  Insnper  pai  ticul ..rilms  veio 
crescente  nuinero,  decrescunt  proporliones.  Qnccri- 
lur  quomodn  miiior  proporlio  esl  in  qiiinquaginU 
iribus,  el  quiuqiiaginta  nclo,  quam  in  quinquaginta 
el  quinquagiiila  quiuque;  et  quomodo  iteriim  major 
proporlio  cst  in  quadraginia  oclo,  et  quinqiingiiita 
tribus,  quam  qiiinquagiiiln  et  quinquaglnta  quiiique: 
Sic  rcspondeiidnm  esl  :  Qnod  si  philologus  iste  Boe- 
lins  ilcruno  adderct  supcr  quinqnagiiita  trcs  duos, 


aut  diapenle,  aut  diates-aron,  noveris  iilas  onines 
consonanlias  in  inlensione  acuminis  esse  facias. 
Quidquid  vero  per  illam  primam  vocem  uhi  leimi- 
num  diximus  figeiidum  esse,  dcorsum  r.Tiiiliendum 
fluxerit,  sive  lonus,  sive  dialessaron,  sive  carera, 
scilo  omnes  illas  consouantias  in  reuiissioue  gravila- 
tis  fieri.  Si  autem  toni  sonum  vel  diate-saron  ac  re- 
liquarum  consonantium  nosse  cupis ,  lalem  cape 
conjeeturam.  Accipe  regulnm  ligneam  manibus  ma- 
gislri  rorniaiam  ,  et  pra?paralis  tribus  arliculis,  vel 
arculis,  ex  omni  paiie  %que  libraiis  el  cavalis,  ex- 
lendc  nervum  supcr  regulam  iu  duobus  capitilms 
supp  silis  articulis,  et  non  incideudo,  sed  in  ine- 
licuda:  totam  cbordam  in  '.rcs  partes  xqualcs  di\ide, 


»16  BED^:  VENERACILIS  OPP.  PAR9  I.  SECT.  II.  -  DUIIIA  ET  SPURIA.  9(6 

essenl  55,  ct  ipsum  numerum  mensuraret  quinarius  \  liplices  lanlum  ct  superparlicularcs  notam  comtuu- 

nein  mensuram  liabere  posse.  Nmi  qnaiernarius  ad 


undecies:  ct  si  adderel  suncr  58  alta  <lu»,  essent 
magtRtti  et  mensurarci  idcm  numerus  illum  duo- 
docics,  cl  cssel  scsqiiinndecima  prnporlio,  id  esl, 
qninquapinta  quinque,  el  sex.iginla,  qn«  esl  minor 
cx  sesquideciou  Sed  quainvis  ad  illam  proporiio- 
nom  non  pcrvenii  in  55  et  58,  lamen  apparet  e«  hoc 
quod  nimr  proportin  csi  in  majnribtis  numeris,  ma- 
j"r  in  ninclbos,  hem,  si  demerel  Ires  ex  qni.lra- 
gint.i  ocio.  esMMil  iii,  cl  mensiiraret  illnm  quiniriiis 
mivics.  EsM-t  simililer,  si  Ires  tolli-rct  de  qiiinqua- 
ginia  iril.ns,  jnrc  renianeient  quinqnaginta,  et  mcn- 
Sttraret  quinarius  illum  deeies ,  esset  scsqiiinuna 
proportio,  qua!  major  esl  sesqnidecima;  el  est  islc 
iiutiicrus  4$  et  53,  iuedius  Inler  majoretn  et  m  no 


Innariuiii  duplus  c>i,  6  vero  :ul  -1  Iripltis.  Subtralie 
2,  ad  quem  0  triplus  esi,  remanet  6,  ad  4  iu  sesqui- 
alttra  proporlione.  Du.e  losquiallera  proponiont-s 
snul  6  ad  4,  8  ad  (I,  s.-.l  4  duplus  8,  ininnr,  scilirel, 
y  secundo  sesquialiero.  Nam  si  unilaiem  dctralias, 
ad  quam  videlicel  3  triplus,  4  vito  qiiadrnpliis  esr, 
rcmanei  4,  ad  3  scsquilertiiis.  Tres  sesquiicrtii  sunt 
27,  36,  48,  54,  sed  27  numeri  triplua  est  81,  cui 
scilicet  minores  snnl  tres  sesqniieriii.  Iiun  sesquiier- 
lii  sunt  18,  25,  32,  tmpKores  numero  27,  qui  est 
scsquialter  ad  18,  12  ad  9  sesquitcrlius  est,  9  ad  6 
se-qiiialu-r;  sed  12  ad  scx  duplex.  Si  12,  qui  ad  14 
cqnitertins,  ad  8  sesquialter  est,  deiralias,  rema- 


rini.  El  liic  iieium  qiixritur,  Ires  quantiiaii  mrius-  **  nei  9  ad  8   ia  sesquiociava   lialiitudinc.   DilTerentia 

que  Diimeri   addii,  ui  najorea  «(Gciat  niimeros,  et 

quare  duns  minnil  ex  eadem  q.iantiiaie,  ui  minores 

lacerei.  Sic  solvendnm  cst,  qund  qnanlilate qiiinarii, 

quae  est  diiTerenlia  praedicioruin  nomerorun,  divisii 

in  duas  partes,  lioc  csl,  in   Iria  el  duo,  ei  majoiem 

paricin  addii  qnantiiati  predicua,  ut  essont  majorcs 

numeri,  et  niinor  pr<'portio;  et  minorem  den;p£il  ex 

eadem  quanlilate,  ut  essent  ninores  nnmeri  et  ma- 

jor  proporlio.  Duodecimus  iiumerus  ad  8  sesquialier 

est,  ad  9  vero  sesquiteriius.  Sed  fi  duodenarinm, 

qui  est   ad  9  sesquiienius,  sublraieris,  renanel  9, 

ad  8   iu   sesqnjoctava  proporiionc,  qu.e  eximle  non 

es-e  meilia   subtracii  sesquiierlii  colligitur,  quia  si 


qniiiqiiagiula  novem  millium  quadraginia  novem,  ad 
sexaginta  duo  millia  duccnlos  ocio,  el  Iria  roillia 
ccnium  quinquaginta  novem.qux  ex  duccntis  quadra- 
cinta  tribus  ter  decies  muliiplicatis  excrevit,  ei  mi- 
nus  quam  minoris  oclavam  decimam  obtinct  parlem. 
Similiier  diflereniia,  soxagintt  duorum  iniilium  du- 
eent<  rnn  ocio  a<)  sexagima  quinque  millia,  quin- 
gemos  iriginla  sex,  et  tria  millia  Irecemi  viginii 
ocio,  qu.e  et  duccntis  quinquaginia  se.\  ler  dccies 
inulliplicatis  escrevil,  el  sexaginta  diiorum  millium, 
diicentoruro  octo  ininus  quam  octa<aro  dccimain, 
plus  vero  quaui  nonam  dccimam  oblinei  pariem. 
Qiiiiiquagiiila   imveiii   millium ,   quadraginla    iiovcm 


«luas   conlimias  sesquiocUvas  perqu  sieris.  ul  in  his   ,  octava   pars  e>l,   septem   millia,   irecenii  ociogiuta 


runiieris  112,  216,  215,  lerlius  lerminus,  id  esl,  213, 
iioii  poierii  scsqniiertius  ad  prinun,  sed  2^6,  major 
videlicet  scsquioctavo  secundo.  Quid  si  simplex  ses- 
quiociavus  me.lieias  essel  sesquiteitii ,  geminaius 
ntique  reddcret  integrum.  Vigesimus  nuroerus  ad 
15  sesquiieriius  est,  ad  15  vero  sesquiqnartus.  Sed 
si  eumdtin  20  numerum,  qui  esi  ad  16  sesqniquaritis, 
dempscris,  remaiienl  10,  ad  15  in  sesqtiiquinlade- 
cima  proporlione  .  qu.c  non  esse  medietas  ablati 
scsquiquarii  ex  Imc  deprelieiidilnr,  quasi  du:is  con- 
linuas  seeqoiquinlasdeciiiias  liabiiiulines  adinvene- 
ris,  ut  in  his  nunerii  :  9o9,  90  >,  60,  10,  23,  leriius 
lorminus,  id  esi,  vigesimus  quartus,  non  poierii  esse 
Sesquiquartus  ad  priuuim.  Nan  si  :im  quari.iin  par- 


'  quatuor,  et  cciava  pars  umiaiis,  qu*  cisdeui  quiu- 
qua.inia  novem  miilibus  quadraginia  novein  addiia 
elficii  sexagiuta  sex  millia,  quidiingentos  iiiginta  et 
oclivaiu,  qui  superant  sexag:n  a  qumque  uillia  qnin- 
gentos  iriguiia  sei,  octingeutis  nonaginla  quatuor 
uniiatibus  ct  ociava  parie  unitaiis.  Si  213  ociava 
requiriiur,  eril  30,  el  irium  unitatum  •ettva  panis, 
<|ti.e  eisdem  addiia  elTnil  275,  cum  iriiim  unitatum 
oclavis.  Sunt  ergo  in  scmiionii  proporiioue  2'  U.  ad 
ducentos  i-l,  quoriim  diflereniia  15,  miiuis  quam 
iuinoris  octav.i,  decimam  plus  vero  qnan  nouaiii 
decimam  partem  obiinet.  Si  enim  ociies  ilccics  15 
dicas,  eflicies  235,  qui  suni  minorcs  213  qitater- 
n.irin.   In  apolomes  vero  proportionc  consiani  273, 


letn  sumpseris,  quae  esl  225,  et  ejusdem  apposueris,  p  cum  Irium  unilatuin  octavis  ad  256,  qiiiirum  diffe- 


erii  niimcrus  1125,  major,  scilicei,  1024  sccundo 
sesquiquiiilodccimo.  Quod  si  (implei  scsquiquinla 
ijecima  medictas  esset  sesquiquarii,  duplicata  sine 
dnbiu  ad  iutcgra  essei.  Iloc  in  omnil.us  deinceps  su- 
pcrparlicularibiis  evenit,  et  ll  continua  minor  pro- 
porlio  demaiur,  quoil  relinquilur  uon  possit  sublra- 
clai  conslaie  medieias.  Diiodenarius  ad  8  scsquial- 
lcram,  ad  6  veru  iluplam  lelinrl  proporlioiiem.  Sed 
si  iiiinorem  continuain,  vel  stsqiiialieiam  sulilraxe- 
ris,  ii-inj  fni  8,  ad  6  in  sesquiteiiia  bablWdiu; 
■|ii.p  plitsquam  mcdieias  drinpii  sesquialicii  ex  aac 
essc  colligilur,  quia  si  duas  sesquiltilias  adinvenies, 
ut  iii  bis  uiiiueris  :  18,  24,  32,  majores  sunl  27  nu- 
mero,  qui  est  ad  18  sciquialler   Ubi  dicium  v»t  uiul 


rentia  17,  ciim   trium  octavis  minus  quain  miuoris 
qttartam  decimam,  plus  vero  qnaoi   quintam  datJ 
iiiam  obiinet  panein,  qnia  si  quaier  decies  17  uucas, 
crniil  258.  Ei  si  iriiitn  uuiiaiitm  orlavas  ducas,  qua- 
ter  et  deties  ciin  icu  5  uuiialcs  ct  t|uadrantein  uin- 
lalis  :  hos  238  scjungas,  lienl  245,  et  quadras  mi- 
nnrcs,  scilicet,   256   duodeciin  uuitaiibus,  et  thbtis 
qtiarlis  partibus  unilalis.  an  vero  quinqnics  al  dccies 
1'<  ducas,  flcnl  156,   at   si   lri.ni  uiulalum  ocuvaa 
l  i-r  15  minores,  reddem  inlegrai  quinque  uniuiei 
rl  qiiinqiic  oclavil   :   lins  junge  2.">.">,  Iji  ics  2iki,  el 
(|iiiuquo  oclaraa,  qui  kuperani  156  uuatuor  uiiiiju 
bus  ct  quinque  octavis.  Igiiur  il  aautaril  imrgnt 
li.cc  omnu  viderc  dcsidcias  tain  inpraKripttl  tcr- 


917  MISICA 

imnos  quam  diflerentias,  per  octon3riuni  uumer-i,  et 
nihil  moleslmn  te  reperire  gattdebis.  Duc  ergo  243 
ociies,  nVnt  tihi  1943;  octics  256,  2048;  oclies  273 
sunt  2184;  octies  Ires  oeiava?  ires  integras  unilales 
elicieni ;  q«as  jnnge  218",  in  sesquiociava  se  con- 
linentes  habitudine  ad  1954,  qaorum  differcntia  est 
2j3,  qusc  ex  30  et  liinm  uniiaium  oclavis  disianiia, 
scilicet,  243  el  273,  nniiatam  ociavis,  sic  octies 
ancia  eoncrevit.  Ociies  irinm  octavae  5  iniegrm  uni- 
tates.  Inde  Ii.tc  d  Dereniia  2i5  sunima  est.  In  semi- 
Inni  vero  ininoris  hab  tlldine  conslant  2U48  ad  1944, 
qunriim  diflerentia  esl  104,  ex  13  distanlia  243  et 
ducenlorum  56  ociupiicata.  Oblinet  minoris  ininus 
qitam  oitavara  decimam,  plus  vern  quam  nonam  de- 
cimain,  quia  octies  decies  104  snnt  1872,  scilfcet,  cx 
234  nciuplicatis  facii,  et  sunt  minorcs  1944  seplua- 
gii.ia  duabus  unilatibus,  qux  ex  novenario,  quo  243 
234  snperabant,  8  aueto,  creverunt.  Si  vero  novies 
decics  104  augeas,  liabcbis  11)76,  scilicel,  es  248  in 
oclo  dnciis,  qui  sunt  innjores,  1944  his  32  un  tati- 
btis,  quae  ex  4,  quo  ducetiti  43  actis  47,  vincebanttir, 
octies  aucto,  crcverunt.  Al  in  apntomes  prnportione 
cnnsisitinl  2187,  quortim  dilTcrentia  est  139,  ex  17, 
et  trium  uniialum  nci>vis  ;  sic  aucta  :  oclies  17  stinl 
156.  Octies  oclavx  triiim  inieut;«  ues  unilales,  j  ni- 
ctncque  156,  reddunt  139.  Obiincl  minus  quain  mi- 
noris  qnariain  dcciinam,  plns  vero  qtiam  quintam 
decimatn,  quia  sequatur  dccies  139  ducas,  habcbis 
19«»6,  ex  243,  et  qtiadrautein  iinilalis,  si  auclos  m  lii-s 
245,  1944.  Quadrans  quoqtie  ociies  auctus,  duas 
inlegias  uniiales  junge  1944,  eruol  libi  1946,  el  in- 
sunl  m'nn>res2049  102  unilatibus,  qnx  ex  12  ct  tti- 
lius  quartis  unitatum  partibus,  qui  260,  ciiin  qna- 
dranie  et  2.'iG,  dUlabant,  sic  veneruiil.  Octies  12  96 
stint;  oetics  3  quartx  inlegnc  6;  jwige,  el  tene  102. 
Qimd  si  quinquics  et  decies  159  facias,  etunt  2085, 
ex  260  el  qiiinque  octavis  ocluplicatis  sic  :  Oclies 
260,  2080;  octies  5  octavse  unitalis  parles  iuiegras 
quinque  effieiunt;  junge  superioribus,  el  babe  23U5, 
qni  suni  majores  2048  bis  37  monadibus,  qui  ex 
qualiTiiario  el  c|uin«tua  nctavis  2S0  viuccbanl,  sic 
pullulabunt.  Octics  4,  52;  ociie-.  5  oetavse  iiilegra:  5 
sunl;  juuge  ei  babe  57.  Si  quis  in  inlegris  niimeris 
liabitudines  pervidere  voluerit,  oportet  ut  bac  ra- 
lione  considerel.  Si  16  in  se  ipsos  mulliplicet,  fieul 
230.  Si  vero  per  7  el  9,  licnt  272.  Quod  si  7  el  9 
per  se  ipsos  ducal,  fienl  2S9.  Erunt  igitur  due  ses- 
qiiisexi;e  deiima;  proporliones  2£C,  272,  2s9,  quas 
b.iud  duliio  constai  scsquioclavum  excedere,  quia  si 
200  ex  56  octava  perqnjratur,  quae  52  unitatibtis  cnl- 
ligittir,  eisdeinque  quoruin  etiain  octava  appoualur, 
fient  288,  qui  nimirum  a  28'J  uniiale  supcrantur. 
Hursus  10  ei  7  in  se  ipsos  mulliplicei,  lient  289.  Si 
vero  eosdem  7  ct  10  per  10  et  8  ducal,  fient  506. 
Quod  si  10  el  8  per  se  ipsos  colligantur,  fiunt  524, 
quaj  nimirum  duaj  sesquiseptinix  decinue,  id  est, 
289,  506,  524,  sesquiociavum  non  impleut,  quia  si 
289  octava  perquiratur,  qtix  56  unitatibus  el  oclava 
I  aite  unitatis  eflicitur,  ac  uisdciu  quoium  esi  octava 


TIIEOUICA.  918 

A  copuleiur,  eriinl  323,  et  octova,  qui  superant  523 
unitate  cl  octava  parte  unitalis.  Quod  si  bxc  fnrlasse 
octava  pars  unilalis  molesta  vidcbiiur,  superiorcn 
numeri  per  8  mtilliplicenlur,  et  in  imegcrr.inis  nu- 
ueris  dccem  habitudines  repeiiunlur.  Muliiplicatis 
eri;o  236  per  ociavum,  siini  4018;  272  vero  octies 
dneii,  2176  complcnt.  Simililer  289  octies  facti,  2312 
reddiinl;  el  sunl  iterttm  dtise  sesquisoxla!  decintae, 
2048,  2176,  2312,  qoae  constant  sesi|iiioctavunv  su— 
peratc,  quia  si  duobus  millibus  quadragiuta  octo 
pars  corumdem  oelava,  id  est,  246,  copulentnr,  fient 
2504,  qui  certe  superanttir  a  2312  ocio  iiuitaiibus. 
iUirsus  289  per  octavum  ducii,  faciunt2362.  Trccett- 
li  sej  qtioque  octies  au«;ineniati  faciunt  2Gi8.  Eodeni 
modo  324  octuplicati  2522  compleni,  et  eninl  ilerum 

B  dme  sesqtiiseptim.i;  dccimae,  23i2,  2448,  2' 92.  Qita; 
in  hoc  pervidentur  sesquioctavum  uon  implere,  quia 
si  2312  oclava  ipsorum,  id  est,  289,  apponaiur,  liem 
2601,  qui  pro  certo  superant  2392  nclo  uuilalibtis  ; 
in  prioribtis  ergo  numens  unitas  diflerentiam  intur 
sesqtiioctaviun,  ct  sesquisextas  decmias  habituiliues 
fecit,  quae  e«dem  numero  qno  ct  ipsne  sunimae,  qua- 
riun  differeniia  fuit  atigmenlaia  in  posierioribns  nu- 
incris,  octo  unitatum  pluralilalem-succrevil.  Simililer 
imer  sesquiociavum  et  sesquiseptimas  decimas  pro- 
portiones,  unitas  et  octava  pars  unilatis  disiauiiam 
ficit.  1'niias  ergn  per  oclonariutti  sicut  el  illae  snm- 
inae,  quarum  differenlia  fuit  ninliiplicaia  in  posterio- 
ribus,  ad  ocio  uuiiates  excrevit.  Octava  vero  pars> 

,  unitalis  eodem  octonario  ducia,  in  inlegram  unila- 
tein  profecit.  Et  ideo  in  poslerioiibns  lerminis  inlra 
sesqiiioi  tavam  cl  scsquisextas  decimas  octonarius, 
inler  se-quisejilimas  vero  et  sesquioctavum  novena- 
rius  differeniia  csl.  Ducentorutn  sexaginta  dtiornm 
millium  144  teitia  pars  est  80,  7381,  ei  lertia  p»rs 
unilatis.  Si  nonaro  parlem  uele  diazeuginenon,  vel 
nonam  partem  paramese,  vel  nonain  nlriusque  hy- 
pate  sumpseris  reclissimam  ulriusqne  paranele  ctiro- 
inatice,  vel  nlriiisqiie  licbanos  cliroinaiice  mcnsura  n 
iu  motiochordo  habere  poleris,  ubi  qtinqtie  apoio- 
idii-  mensurate  nullalenus  effugiet.  Si  commaiis 
i|noi]tie  mcnsuraui  verissimam  liabere  quaesieris  in- 
ttr  lichanon  hypatoit  chromnticatn  hypoluniodi,  1 1 
parliipalemeson  chromaticam  hypodoruin  procul  du- 

jj  bio  reperies.  luter  134  el  247  sesquiociava  dec  tna 
proportio  est,  quia  diiTerentia  eorum,  qux  est  13,  iit 
minori  est  octies  et  decies,  cl  in  majore,  novies  et 
decies.  Quibus  si  addideris  medietatem  differeulia-, 
qu  c  est  15,  id  est  6  el  inedium  unilaiis,  fiunt  nti- 
incri  240  semis,  et  233  semis.  Intcr  quos  est  prnpor- 
lio  sesqnioctava  deciina  semis.  Ilis  adde  duo  et  sc- 
inis,  elficies  245,  et  256,  qui  semitonii  retinent  prb- 
poitionem,  9  scilicet,  uniiaiibtis  majores,  quam  illi 
q ii i  reiinebanl sesquioctavara  decimam  proportionem. 
Et  ideo  minoris  proportionis  sunt  quam  sesquioctava 
decima,  vel  sesqiiiocia,va  tleciina  semis.  Ilis  si  addi- 
deiis  4,  fieut  247,  et  260,  inter  quos  sesquinona 
decima  proporlio,  qna  musici  semitoriii  proportiu 
uiujor  est.  Differenlia  qua   scmiionium   utinis  tria- 


919  BED.C  YENERABILIS  OPP.  PARS 

rmnaia  superal ,  esl  5103,  qua  vero  4  comalihns 
supeialur,  esl  I98S.  Qnx  siiiiul  junciai  Hliuum 
7 1 54,  iil  est,  coiuatis  proportione.  Kailem  differen- 
lia  .ipuiome  superai  4  comnia,  qu.i  miiius  seuiiio- 
niuni  Iria,  el  eadem  superaiur  »  qiiinquc  eomtlibllg, 
qiiasemiioniuiii  iiiiuus  ai|ii:iinnr.  D  ff.  renlia  q'ia  loni 
liroporlio  super.il  oetocouiata,  est  1988, qua  vero  su- 
peniinr  a  iiovein  esl  5328,  qua-  juocie  rciMunlcoma, 
iil  esl,  715>.  Seilicel,  ul  a  sexto  nctuplo  iiicipianiur 
inquiri  sesquioeiavx  poniones.  Si  /i  litteram  trite- 
sineinennii  assumpseris,  eril  ea  species  quam  dicii, 
si  ilicet,  mobililius  teiminata,  cum  inter  parliipale 
!.:,■■  o.i  e(  paiaine-e  plus.juam  diatessaron  sii,  ct  pa- 
ramesc  miiiime  niobilis  sit.  Descriptio  inripii  a 
proslambanoincnon  hyper.tiixolidii,  e(  liiiiiurin  netc 
hypcrboleon  hypodoru ;  scd  consideraiio  vocum 
di.itonici  generis,  quoJ  in  diatcssaron  lonu  ct  lono 
rcmiioutoque  pariicr  a  neie  hyperboienn  liypodoru 
cxi.riinr.  ai.;ue  in  proslaiubano  mcnon  byperinixolidu 
Ciiniplctur.  Miroque  modo  qua  liabiiudine  diaton.ca 
in  longitmliiie  descriplionis  singiiloiuui  uniiloriim  a 
se  nervi  diflernni,  cadcm  liabiiHdine  nervi  trop>>runi 


I,  SKf.T.   II.   -  DUBIA  KT  SPDRTA.  9'20 

A  in  ordiuc  dislingutintur.  Acute  bic  inspiciendum, 
quml  mc-.cn  iinn  ideo  dicil  con.sonare  ad  nelen  die 
zeiigmeiion,  qund  nd  illam  tcnet  iniervallum  dia- 
penie  aytnpbonic,  aed  quia  per  diapason  annaonau- 
li.uii  hypaieiucson,  i.lem  sonai  quod  ueie  die  ze<<g- 
inenon.  Mesc  i|iu>i]iie  pcr  diapasou  idein  soual  quod 
ueie  bypcrbolenn.  Nele  byperboleon  aulem  rcsonat 
ad  nele  die  zeu^mcuon  diatessarou  syniphotiiatti. 
Mcsc  qunque,  quod  p>-r  diapasou  idem  soual  quoj 
neque  liyperboleon,  ad  uete  die  zciigmennii  diaies- 
sanni  consonal;  idem  argumeulaiidum,  ulii  dici(  ad 
graviorem  parlem  piramesen  consouare  ad  byp.i(e- 
uieson.  Non  eoim  prop(er  diapeule  liuc  dicii,  se  I 
quia  per  diapason  paramesc  idem  souat  quoJ  byp:i- 
teipaion,  consonat  cadeiu  paramese  ad  hypaienieson 
diatessaron  sicut  hypaleipaton.  Quoniam  bic  pii.nus 
numcrus  potest  in  2,  ct  3,  el  4,  dividi,  in  qux  divi- 
dil  Arisn-xenus  toiium,  243  septies  ducti  1701  nu- 
iiieiuiii  efliciiini ;  256  vero  septies  uumerali  1"9'2 
roiiipleut.  Similiicr  13,  quso  esl  dilTerentia  256  et 
2>13.  s.'piuplicaia,  eilicii  91,  differentiam  1792  et 
1764,  «nc. 


&EBJE  PRESBYTERI 

MUSICA  QUADRATA  SEU  MEflSURATA. 


Qiioniam  cirra  artem  mnsicam  necessaria  quxdam 
ad  utilitatem  canianiium  tr.iciare  proponimus,  ne-  C 
cesse  esl  utsrcundiiin  aucioris  inienliouem  subtilissi- 
rnas  regulas  sunmiopcre  subjectas  intelligere  studea- 
iiuis.  Ctiin  eniiii  biimana  uatura  naturaliter  omnia 
scire  desiderat,  et  a  primi  liomiuis  peccalo  quaiuor 
sunt  mala  qux  natiiram  impediuiit  humanam,  scili- 
cet,  iguorantia,  viiium,  iinperilia  loquendi,  et  indi  • 
geniia,  quibus  tamcn  quatuor  bona  sunt  opposila  , 
scilicet,  ignorautix  sapienlia,  viiio  virtus,  iinperitix 
loquemli  eloqueutia,  indigcutix  ueccssitas,  ideoque 
divina  cleineutia  pliilosoplns  periiiam  ar(es  inve- 
niendi  conces>it,  ul  per  eam  quisquc  liotiiiani  vale.it 
prxdicla  bona  comprebendere,  el  faciendo ,  his  la- 
psaui  naturaiii  el  ad  meliorem  consisteniiam  sub- 
limare.  Cumque  unmn  disccre  valde  sit  dillicile,  de 
niuliis  non  est  dubiiun,  cmn  sit  quasi  impossibile  ;  .. 
iu  omiiiliiis  tanieii  valde  plura  sunt  qu*  nostro  sensu 
aguoscimus  quam  ea  qtiae  a  magislro  discinins.  Nam 
sicul  in  arbore  unam  naturx  virluicm  ntultarum  re- 
gitivam  propagineiu  compl.mtavit,  sic  in  bomiiie, 
raiio  e\  imius  scieniia  esse  muliaruiu  docuit  inve- 
nire.  II n-  etiara  illud  intucndum  esi,  quod  omnis 
»r3,  omnisquc  disciplina,  bonorabiliorem  ualiiraliler 
liabeat  raiionem  quani  art.flciiiin  quod  manu  aique 
opera  etcrcetur.  Mullo  enim  inajus  alque  aplius  est 
scire  quod  quisquo  lacitil,  qtiam  ipsuui  illud  eriieerc 
i|iiod  scial.  K'1'iiiin  arlilicium  illud  coiporale  ,  quod 
serviens  fainulalur;  raiio  vcro,  quod  domina  impe- 
rai,  et  nisi  manus,  secundum  quod  ratio  cniil,  ope- 
ititir,    frustia   flt.    in   linlo   igiiur    prirclarior   est 


seienlia  musicx  iu  cogitilione  rationis,  quam  in 
opere  efliciendi  atque  actu,  iu  quanlo  corpus  menie 
superalur,  quod,  scilicet,  ralionis  expers  sine  ra- 
lione  degit.  Illa  vera  imperat  atque  ad  rectum  d  - 
ducit,  quod  nisi  ejus  pareatur  imperio,  expers  opus 
raiiouis  litubal.it.  Unde  lit  ut  speculalio  raliouls 
nper.nidi  aciu  non  egeai,  manuuin  vero  nulla  siut 
opera,  nisi  raiionc  ducanlur.  Jam  vero  quania  sit 
gloria  niulluinque  raiionis,  hinc  inlelligi  pntesi. 
quia  cxteri  (ul  iia  dicam)  corporales  arlilices,  no;i 
ex  d  sripluia,  sed  ex  ipsis  potius  instrumenlis  ce- 
pere  vocabula.  Nam  cilliaioedus  ex  ciihara,  libiccn 
vel  aiilcedusex  tibia,  c.cicri-quc  suorum  insiramen- 
tnrum  vocabulis  iiuucupaiitur.  Ratio  vrro  i:on  ab  in- 
siruiiienlis,  sed  a  speculatione  et  scienlia  dtoonii- 
nare  voluit  musicsc  professores.  Si  quis  ergo  tt  iui- 
proviso  discit  cantare,  qualiiuies  et  quamiiaies,  s- 
niililudines  el  dissimilitudines,  diversoruin  smiorum 
ptoporliones,  lempora  el  mensuraui,  iiecnon  et  di- 
sliuctioncs  longarum  breviumque  llguraruni  et  te- 
mibrevium  discernere  volun,  foiiiem  juiiilaiionis  hu- 
jus  scieutix  liauriat,  ct  ejus  suavitateui  experietiir. 
iN.iiu  qui  viueani  plantare  vult,  uiiam  arbutculam 
inserere,  vel  uuuin  asiuum  onerare  rognovii,  sieut 
in  uuo,  iia  in  omnibiis  facere  vel  melius,  non  du- 
hilabii. 

In  principio  autem   hujus  seienlbe  tcire  opini- 
iimr  quid  tit  musica,  vel  quis  uiusicut,  et  uude  Ji 
catur ;  quod  genus,  qux-  nialtria,   q«M  pariei,  qoa» 
species,  qund  lntlruaontum,  qaa  lUttitmt,  qimd  ofi- 
riuui.  Unde  SCire   debemus  quod  miisica  Mt  libri.»- 


921  MUSICA  PRACTICA.  922 

lis  scieniia,    perite  c.nnlandi  cnpiam  snhmiiiistrans.  A  ffiiruin  inler  se,   cl  quomndn  sex  liis   componuntur 


Sed  haec  dividiiur  quia  alia  inslrumenlalis,  alia  lin- 
innna,  alia  rhythmica.  lostriiineritaii';  vero  est  di- 
gnnscendis  et  discernendil  cantibns  allribula.  I.i 
ha»c  etiam  dividiiur ,  quia  alia  barmonica,  alia 
rhylhmica,  ali.i  melrica.  Ilarmoniia  vero  e-t  illa  qiine 
discernit  inier  gnnns  gravcm  et  acuium.  Vel  bartnn- 
nica  est  illa  qn»  cnnsisiit  in  nnmeris  dnpliciter  ei 
meiisuris  :  una  locnlis  seciintluin  |irnporlioneni  snno- 
rnm  vociimque,  alia  lempnralis  secundnm  projiorlio- 
nem  i.'iijranmil)ieviiiiiii|ui-  li.iicii  :i  ,:.  Alia.idest,  har- 
monica,  quod  discrelio  modulatioiiis  et  varic  taiis  ca- 
nendi  scientia,  et  facilis  ad  perleciinnein  canendi 
via,  plurimiunqiie  vero  dissimilium  propnrtional  s 
cnnsonanlia,  el  scicnlia  de  numero  relalo  ad  sonuni. 
Rhylhmica  vero  est  illa  qune  in  scansione  vorhoriim 
requiril  utrnm  bene  vel  male  coli  aereant  diciiones  , 
quia  cant.imlo  vilandlim  esl,  lanqiiam  legendn.  Me- 
trica  vero  est  illa  qnse  mensuram  diversorum  me- 
trorum  osiendit  prolialdli  raiione,  ul  paiet  in  l:e- 
roico,  iambico  ct  eleginco  melrn. 

Musirus  vern  est  ille  qui  raiione  propensa  non 
solmn  operis  serviiio,  sed  eliam  speciilalinnis  im- 
perio  canendi  scientiain  ministrat,  Quod  si  in  reili- 
flcionim  bellorumqii':  opere  videmus,  iu  conlraria, 
scilirei,  niincnpatione  vncabnii,  corum  nanique  no- 
minihus  velnl  ai.lificia  inscribnniur,  vel  dicimtitr 
iriumi  hi,  qnnrnm  imperio  ac  raiione  sunt  institula, 
non  qnornm  opere  serviiinque   perfecta  ,  unde  me- 


mntelli,  seu  conducii,  vrl  organa.  Paries  theoricne 
siiiil  tres,  scilicft,  de  dispositinnilms  liujus  artis  in- 
veniendi  nenmala,  et  cngnnsccndi  nurneros  enriun, 
et  qnol  sunt  sper.ies  eormn,  el  declarandi  proportio- 
nrs  qiiarumdam  ,  ad  alias  deinon*irntiones  de  om- 
nibns  illis,  ei  doccre  speoios  onlinmn  ei  siiiiuin  co- 
rum  qnilnis  prspparantur,  nl  accipialei  eisquod  vult, 
et  cnmponai  ex  eis  harmonias. 

Spe.eies  quoqiie  liiijns  sunl  diversilnies  subjeclo- 
rinn.  ex  quibus  litinl  neumaia  ;  nain  aliquandn  voce, 
aliquandn  (laln,  aliqiiandn  lactu  exercentur.  Voce 
vero,  iii  hominis  flaiu,  ut  libia;  lactu,  ut  psallerio 
vel  cithara,  et  similia. 

"  Instriunenia  vero  aliul  habet  praclicc,  aliud 
thenriee.  Theorica?  vero  insinimentum  est  inquisi- 
lio,  ei  demonslralio  propnrlionrtm,  snnornm  et  vo- 
cnm.  Practic:e  vero,  aliud  naturale,  alind  arlificiale. 
Naturale  vero  est  ptiim> ,  gntiur  .  lingun ,  pala- 
tum,  etc.  Memhra  spiritnalia,  scilicct,  principaliter 
mtii  vocis  et  epiglotli.  Artiflciale  vero  insirnmen- 
tnm  esi,  nt  organiun,  viola,  ct  cithara,  atola.  psal- 
teriuin,  elc. 

Uiilitas  aiiiem  ejns  magna  esi,  et  mirabilis,  et 
virlnosa  valde,  qua»  fores  Ecclesi*  ausa  «sl  snbin- 
trare.  Ntilla  enitn  soienlia  ausa  esl  subintrare  fore* 
Ecclesix,  nisi  ipsa  Innlummodo  mnsica  :  per  can» 
rernii)  plasinalorem  mundi  collaiiciaredeliemiis  et  be- 


trica»  drliniiio  seqniiur.   Mnsicorum    et    caniorum  p  nediccre,  psallendo  ei  caniienin  nnvum,  sicul  sancii 


magna  est  distanlia.  Isli  dicuilt,  illi  sciunt  quae  com 
ponii  musica.  Nam  qui  canit  q;iod  non  sapit,  delini- 
tur  bcstia  ;  unde  versus  : 

Besiia,  nnn  c;intor,  qni  non  canil  arte,  sed  usu. 

Non  verum  rantnrem  facit  ars,  sed  documeninni. 

Musica  diciinr  a  Mntit,  qna:  secundum  fahulam 
dicuntur  iili*  Jnvis  ;  et  liabet  dnplicem  cnnsideratio- 
nem,  scilicet,  secundiiiii  modum,  et  secundum  non 
modum.  Secundum  niodiim,  ul  hic  snmitur,  esi  lon- 
gitudo  seu  brevitas  cantus,  qnx  organum  (quantuin 
ad  nos)  generaliler  appellatur  per  ceriam  mcnsuram, 
de  qua  nnnc  supponimus  inventionem.  Secundum 
nnn  randum,  siiuiitiir  sive  respcctive,  ut  ubi  nulla 
inatciix  proprietas  est  inventa. 

Genus  vero  hiijus  scienlise  est  periiia  modula- 
lionis  liarmnnica:,  qu:e  ex  cotioordanlia  plurimorum 
sonorum,  vel  ex  compositioiie  longarum  brevium- 
qne  ligurarura,  perflcilur. 

Materia  Ipijns  est  sonus  ordinalus  secitndum  mo- 
duin.  Snnus  sumitur  pro  melodix  el  concnrdix  dil- 
ferentia,  ordinatur  pro  numeris  tempnrum  in  ligu- 
ris  consisieiuium  anle  perfeetam  pausam,  sectimtum 
inoduui  pro  quantitate  longaruin  breviumque  ligura- 
nnn,  qii.u  in  vocis  accentu  et  lenore  conststii. 

Partcs  vern  ipsius  alias  hahci  tbenrica,  alias  pra- 
clira  parte^.  Practio»  sunt  tres,  scienlia  de  gravi 
sono,  et  scienlinde  medio,  clscientia  de  acuto;  etde 
his.  iraciai ,  osiendendo  ulilitaics  ct  comparatinncs 


Paires  t:ostri  prnphetse  duciieruni.  Nam  divina  offi- 
cia,  qitibus  ad  scinpileriiam  cnnvocatinir  gloriam,  pcr 
entn  quntidie  celebranlnr.  Et,  leslanle  lloetio,  qnod 
inter  septem  aries  liherales  uinsica  obtinct  principa- 
liim,  nihil  enim  sine  illa  inanei.  Etenim  ipse  mun- 
dus  qiiad.im  barmonia  sonorum  dicitnr  esse  consii- 
lutus,  et  ipsum  cceliun  sub  harmnnix  revohi  modii- 
latione.  Inter  omnes  enim  scientias  ipsa  landaliilior, 
cnrialior,  jucnndior,  Ixlior,  amabilinr  esse  proba- 
tur ;  nam  reddit  hominem  liheralent,  jiicundtim,  cu- 
rialem,  Ixlum,  amabilem;  niovel  eniiu  afTertus  hn- 
minum,  provocat  in  diversum  habituin,  sicut  in  pr:e- 
liis.  Etenim  tubarum  cnncentus  pugnantes  accendil. 
quia  qtianio  vcheinentior  fuerit  clangor,  tanto  fit 
D  animus  velncior  ad  certamen.  Qtiid  mulia?  verutn 
musica  mortales  borlatur  nd  labores  toleraodos,  et 
sinsulorum  operum  faligationem  vocis  modulo  con- 
solatur.  Turhaios  animns  musica  recreat,  quoniam 
dolorem  eapiiis  et  tristiiiam  tollit,  immundos  spiri- 
lus  humoresqiie  pravos  et  languores  depellii.  Unde 
et  niili-  ad  snlulem  corporis  et  animae  invenimr,  eo 
qund  quandoque  cnrpus  infirmatur  langucute  anima, 
ei  impeditur  ipsa  exislenie  impedila:  unde  ei  cansa 
ralio  cnrporis  lit  sxpe  per  riirationem  nninix,  et  per 
nplalionem  vitiuin  siiarttm,  ei  temperaaliatn  sna> 
suhsiauiise  Ineis  convcnientibus  ageniibus  :  sicui  le- 
gilur  de  Davide,  qui  regem  solavil  Saulem  a  spiritu 
mabttno  arle  mndtilalionis.  Ipsa  quoque  replilia , 
necnon  ct  aquatilia,  veruin  et  volalilia.  sua  dulee 


m  BfcD.E  YKNFRABILIS  OrP.  PARS 

ilnic  musica  consolaiur :  sed  ei  quidquid  loqnimur, 
1 1  vei.arum  pnlsibus  cninmovemur,  harmon.il  proba- 
iur  hh,  uiiliiius  tocialnm. 

Oilicium  vero  aliud  liaiiet  pnctlca,  aliml  ilicoic.i. 
Practiei  vero  est  harmonias  cempohere  et  artnii 
qnx  bumanos  pouunl  raoverc  ilTectus.  Tbeorica  vero 
est,  iu  siiunna  cnmprelienilere  eognitioiicm  specie- 
rum  harmouiirnm,  et  iil  es  quo  cotuponunlur,  ei.  ail 
id  quod  componuutur,  ei  qualiter  cnmponitniur  ;  vel 
csl  eliani  ofliciiiui  figuras  longas  el  breves,  tiecnon 
cotpora  et  mcnsoras  eorumdcm,  qoalltales  el  qtnn- 
titaits,  suniiiiiiiliiies  et  dissimililudinej  nn.portio- 
niim.  soi.iiitnii  et  vocom ,  et  ortbographiam  eognn- 
scere,  et  conservare,  rt  rejrulariier  eam  dcscribere, 
ua  qnod  omnis  canlus  qualiscitiupie  fueiit  diversi- 
licatus,   congrue   per   illam  possit  declarare. 

Cuni  ighur  ill»  et  alia  multi  in  b.ic  arla  secundiim 
oruinem  declaranlur ,  primo  speculiier  videmliim 
esl  ei  scieiidum  quod  iria  tantuniinodn  sunt  genera 
per  oune  tota  mensurabilis  musica  tranuurril,  seili- 
cet  discantus,  liocetus  et  organum.  Djscaotos  vero 
tM'aliqiiorurn  diversorum  generum  c.inlus  duariiiii 
vocuin,  seu  trium,  in  quo  leriiiino  eoaaoaantia  ,  sci- 
licet,  dialessaron,  diapente.  diapason,  per  composi- 
lionem  longflrum  breviumque  figutarum  ,  secnndum 
dulcem  nieusiiram  naturalitcr  proporliomita  manet. 
1'ni.ie  iiouuidiiin  est  r;uod  ires  generalisstmse  sunt  spe- 
cies,  per  -paas  on:nes  modi,  id  es:,  oiones  eantas,  in 
quo  consisiil  materies,  dignosetintur  et  dUceriuni- 
tur,  ac  etiaui  moderaulur  per  liguram,  tenipus  e 
uiensuram;  c.  quoniam  Imjus  discaiilns  per  dict.im 
eoinposiliouem  sub  certa  diraensiuite  lemporis,  seu 
teinpiiiiri,  per  diversa  eapitula  deelaralur,  i.leo 
primo  de  reprseseuialinne  et  nurma  Ggurarura  sim- 
plicium,  secundode  Ogurissiniiliterpariterque  ligati» 
teu  junctis,  i|u  !•  lempora  quaelibet  ligura  pro  sua 
partc  continet  in  sc,  ac  eliam  dc  plicis.  propriciati- 
Iiiis  et  distinctionibus  earem  videamus,  et  quomodo 
per  liiijns  liguras  deuolaiur  longituJo  seu  brevims 
canitis.  Deinde  quid  sil  lempus,  quid  mensuta.  Linle 
liguras  reprncsent.ilio  soni  socunduin  suum  uioiiuin, 
et  seciiiulum  aquipolleatiau  sui  acqiiipnlleniis ;  sed 
bojusmodi  ligurae  aliquandn  ponuntur  cum  liuera , 
aliquandu  sine.  Cum  littera  vero,  ut  in  motellis  et 
similibus,  line  luiera,  ui  in  neumis  cnmluciorum  et 
similia.  lnler  eniin  figuras  ijue  suut  cum  lilieia,  vel 
sine,  talis  datur  diflercniia,  quooiam  ill.e  quae  siiiu 
sme  litlera,  debent,  prout  possuni,  amplitts  adinvi- 
cem  ligari.  Sed  hujusmodi  proprielas  aliqu.imlo 
ouiilliliir  supra  lilleram  bis  liguris  assncialam,  el 
bujus  figurarum  proprietas,  tani  lilieiae  social.-trum, 
quaai  uou,  danlur  divisiones  ac  etiaui  regulas  se- 
qoeiiies.  Quapropler  ad  omuia  disceuda  prolaia  scire 
ilebemiia  quoil  101  Uiiluuimodo  ligurafi  miiii  adiu- 
vemae  :  quarum  l.m.r  el  bina:  semper  sunl  alfiiies,  in 
fiirma  et  io  quaiuiiate  consimiles,  scilicel,  iu  poic- 
stale,  arie,  nvuh  dilTeiuiit  e'.  mUuta,  Quamm  ci 
priuu  auper  omnes  I  ni»  esl  cl  uii^o  ip&ius  kcienli:* 
iique   linii,  ipi.v   perfccta  longa    ininulj   tocalur   ; 


I   SECT.  H.  _  DIBIA  ET  SPURIA.  St» 

A  nam  a  pe.frclionc  circa  apqoalifatcin  aliquid  babcro 
suuipMi,  eo  quod  sub  carli  diineniioae  lougituilinii 
unius,  per  rncii  accideoliam  iu  mora  circa  ipsuiu 
aequaliier  proporlionaia  maiuHj  leipsamqaa  iu  no- 
vrui  partes  dimiuuendo  dupliciter  particns,  cujui 
foiuiu  quadrangiilaris  elficitur,  cnmain  semper  in 
ejus  latere  deitro  lix.nn,  pcr  quani  etium  iiniuen 
longiiudinis  babere  merelur,  ut  paiel  in  pr.csenti. 


Sccunda  v.-io  imperrVcla  longa  aUquanJo  eiiaru 
non  e<t  pe.rfccta  :  quod  non  perfecta  dicitur,  eo 
quod  uisi  duo  tcmpnra  conlinet  in  sc,  afliuil.iiem  in 
(brnta  ei  propriciale  perlcci.c  ligurx  tenens,  ut 
patrt. 


-»- 


Terlia  recta  brevis  dicitur,  ab  eo  quod  uuuin  re- 
eium  et  inicgrum  c  >niinei  in  se  lempus,  seipsam- 
quc  iu  diias  diminuens  partes  non  :equales,  vel  in 
ties  tanluminodo  xquales  cl  iiulhisibiles ;  cujus 
fonna  quadrangularis  esl,  omni  eiirens  proprietule, 
iu  bic  : 


IIL 


Quaria,  aliera  brevis  appell.nur,  eo  qno.l  tluas 
rectaa  brevcs  tcnet,  aique  scmper  alterum  occupat 
locunt,  liunilaleiq  recta:  brevis  lam  in  fonua  quam 
in  pi  uprictiile  et  socielae  lenens,  m  bic  : 


Quinia  vcro  scmibrevis  major  dieilur,  et  liabet  asc 
minns  magnum,  quod  etiam  imperfectam,  et  i>revis, 
quia  imperfecta  scientia  brevis  et  major  est.qoonian 
m.-ij  ircm  partein  retiuei  rectae  brevis,  ut  prxdicjuio 
est,  cujiis  f'i  ni  i  libs  esl : 

■  «Hf 


S«xla  semibrevis  minor  consimili  modo  dciluret 
iuinore,  eo  quod  minorem  in  se  continel  partem 
reclx  brevis,  leoens  uffinitatcm  in  forma  el  quanli- 
tale  pra^ceJens,  ut  bic : 


33= 


Cum  igilur  perfeda  figura  manens  in  uniiate  sit 
fons  ei  origo  ipsins  seienr.i»  el  linis,  propierea  quod 
omois  cjiiIos  ab  eaJem  pn  cedil  el  in  eadeui  repli- 
calur:  ci  ipsa  iu  uuinrris  ooatiltlt,  lemporibus  et 
memuria,  el  trlnam  io  se  comieat  aquilltaiewi.  »i- 
dere  sequitur  quod  ipsa  prior  cxieris  aaei  v.dciur. 
eo  qiiod  ii.umti  coudilor  Deus  on.uia  iu  numeni, 
pondcre  rt  inciisiiu  ico-iiluil,  cl  boc  priucipale 
e\si'iii  esempkr  in  inima  Coudiioris.  Nam  qu  ectm- 
que  a  primasva  orbis  origine  formaia  nin'.  nuracro- 
riim  ralloae  univem  essc  consiiiuta.  f.t  laaa  mnue- 
rus  oiniiein  creaiuratn  natnra  pnaoaall,  ei  io  -m^nlia 
iiTuarius  invenilur:  quia  ab  inrlliloli  I  riniule.  i|«a 
runiia  condidil.  ewcnlialiier  ucn  icceJn  l'n  i«  liluJ 


925  WUSICA  PB4CTICA.  026 

io  auctoribus  logilur,  quomodo  Deus  impitrare  gt>u-  A  non  recttim  iiiensitram  Iiubetiies.quodfaciendum  cst: 

quia,  si  vernfli  essel,lunc  pnssei  fieri  cantus  naturalis 


det  ternario,  iia  liic  numerus  inest  rebus  omnibus, 
cujus  principium  unitas  esi,  qua?  Grace  monos  dicl- 
Sur.  Ipsa  vcro  >ion  numerus,  sed  fons  cl  origo  nume- 
lonitu,  principium  ei  finis  oinuiuin :  ei  itleo  nun  im- 
nifrito  ad  summam  refertur  Trinilalem ,  quia  res 
qwsllbet  iiatoralis  ad  siinililudiitem  divinae  naturx  ei 
inlnis  eo>istare  annuilur.  !n  vocibns  ei  sonis.et  rebus 
omnibus  irina  i.aniuui  consisiii  consonaiftia,  sciiicet 
diatessaron,  diapente  el  diapason.  Hanc  igilur  Tri- 
nitatem  omnia  naluraliler  formaia  consequiiur,  qoo- 
niain  rebus omnibus ab origine  prima  naturuliter  in- 
haerentcm,  tn  summo  et  primoarlifice,  fuisse  imperitos 
necessario  credere  oportel:cum  nibil  prius  sit  fa- 
clum,  nis<  prins  sit  iu  arlifiee  faciendi  i  otcnlia,  vcl 
sapiemer  sjne  sapientia,  etc.,  nullx  indigeai,  niliil 
ab  cn  Oat  nisi  ex  gratia.  Cum  igiturabeo  fiaiit  omnia, 
Duximom est sapientibus,  quod  ba?r  ttia,  scilicetsa- 
pieutia,  poteniia,  gratia,  snnl  in  divina  Ecclesia,  quia 
ad  sumiuiini  perfectmnque  bonum  plura  non  sunt  ne- 
cessaria.  Et  tunc  nmnium  prima  principia  lanlum 
smit  tria.  Principium  immobile,  Deus  principium 
principiorum  priucipium  mobiie  icelestis.  super  cu- 
jus  motu  moventur  omnia.  Et  ut  brevitcr  dicamns: 
Omniscantus  inerisurabilis,ab  ipsu  figura  procedil  et 
dividilur,  et  in  eanuir  m  replicalar,  et  omnes  figurae 
pabsequenles  ad  eamdem ,  propter  xquipnlleiitiam 
reiinendam,  reiurrii.Cujusrvgula  talisest,einatura, 
quod  quaniloqne  reperta  est  ante  longam,  seinper  tria 
lempora  leneL  Verbi  gratia  : 

"■■■mhiMM  1  ',-T-vm  1   ~ 

Aflinius  autem  ejus,  quaj  in  forma  sibi  consimilis 
eflicilur,  sequiiur:  cujus  regula  lalis  esi  ei  nalura, 
quod  seinpcrante  brevem  vel  post  stare  debel,  qnae 
sibi  collateralis  esse  riTerwr.  Verbi  gratia: 

: — :        irrTpr^-Ji^jLM.TijziLj^ji ^zz. 

I ii  qua  nonnisi  diio  lempora  communicari  teneninr 
ratione  collaleralis,  qu.e  al»  eudem  suinilnr  a  pane 
finis.  Unde  vcrsns : 

Ante  vero  inngam,  tniniira  longa  farinnt. 
Si  brevi.s  addatnr,  duo  tempora  Iouga  inerelur 

Unde  nolandtim  est  quod  quandociinque  iiiierduas 
longas  sola  brevis  eveneiii,  seinper  ad  iinpeifeciatn 
reducetur  praecedeiitem  ,   ct  meriio  cuin  ab  eadein 
procreatur,  consimili  modo  lit  e  ronvcrso.  Unde  con- 
siderandum   est ,  quando  perferla  lieri  ncqtiit ,  nisi 
medianle  brevi  sequeiue,  seu  prascedeute,  quoniain 
longa  el  brevis,  el  e  convcrso,  semper  nnain  perfeclio- 
nem  faciunt.  Unde  si  qmcrat  aliquis  iitrnm  possil  fie  i 
modtilus  sive  cantus  naluralis  de  omnibus  imperle- 
ctis,  sicut  lit  de  omnibus  pei  fectis,  responsio  rom 
probatione,  quod  non,  cum   puras  imperfecias 
nemo  pronunlare  possil.  Verunuanien  quidam  in 
artibus  suis  referunt,  perfeciaui  figuram  se  habe-       "~ 
re  per  ultramensuram :  et  quosdam  etiam  modos,  sicnt 
primum  el  quattum  essepcr  ultratnensurales,  id  est, 


de  ommbus  impcrfeciis,  quoniara  imperfectum  dicunt 
esse  perfectum.  Sicul  enim  res  quxlibet  naiuralis  ad 
siinililudinem  divioie  ualurae,  cx  tribus  coustare  in- 
venilur,  et  in  vocibus  et  sonis  trina  tantum  cousistat 
consonanlia  :  sic  oimiis  canius  mensurabilis  ad  simi- 
liludiuein  divitiae  nalortr,  ex  tribus  canslare  inveui- 
tur:  ciijus  probaiio  patet  in  inensnrn,  ubi  ternarius 
nume.rus  reducilur  ad  perfectam.  Kt  ne  in  ambiguiim 
procedamtis,  sciendum  est  quod  perfecla  fiyura  inul- 
liplici  cognoscitur  regiila.  Prinia,  sicut  prxfali  canunt 
versiculi ;  secunda,  quamlocunque  inter  dnas  longas 
tluou  breves  omni  proprietale  cureules  evenerunt,al- 
finitalem  iu  forma  carentes.  Yerbi  gratia  : 


fgyrW'lN(.»1»^p: 


0  Maria,  beata  geniirix. 

Prima,  iirofert  unum  lempus,  qua:  recia  brevis  di- 
ciiur,  faciens  duo,  qua;  nllera  brevis  appcllatur,  et 
sumitura  parte  finis  Ggtira?  prsceedenlis:  et  qooninn 
in  l.ili  binario  tria  tempora  commorari  repcriuntur, 
ideo  longaruiu  quaevis  pnediclartim  a  Deo  perfectio- 
nem  retincie  merelur,  uisi  lanitiinriiodo  sola  brevis 
primam  prxcesserit  longam,sicu!  per  banc  clausulatn 
paiel : 


*PT1*  fl    *      I     W 


Tunc  diin  tcmpora  longa  tenebil:  tl  sie  perrectio 
anie  profeclionem  conjiinclam  sive  di-junclam  , 
nunquam  diminui  pnest:  quuniam  longa  perfecta 
uequit  babere  perfectioneni ,  ni  i  mediante  aiiqua 
pcrfeciioue.  seqnenle.  Terlia,  si  ires  mier  prredicias 
qoandoque  reperianiur,  et  in  forma  consimiles ,  ut 
bic: 


-    ■ 

H 

N 

w  w  ^  n 

— .       i — 

-   a. 

**M 

A 

'  h 

▼ 

_ __—_— —^ —        i 

El  licel  iiiium  lempns  conserval,  et  lom  nibilomi- 
D  nus  nnlla  longanun  virtutem  sive  gratiain  suoe  per- 
fectionis  amiilel,  nisi  ul  prxdiclum  est.  Quarta,  si 
quatiior  intcr  prxdicias  avenorint,  omnes  brevespu- 
tautur,  etasqnalcs:  sed  ultima  orialur  a  subsequenti. 
Kt  etiaui  uiiiim  paivtim  Iraclum  in  forma  ei  longilu- 
dine  seiiiisnspirii  obtineat  prascedens  longa  juxta  la- 
tussuum  aperle  fmis,  qui  diflcrenliam  modorum  seu 
perfectorum  signiGcal,  ut  hic : 


Kt  iiiuc  longa  subtequens  leinpnra,  nisi  duo  lene- 
baut    Et    lioc  ctiam  kecutidum  ordincm  quarli   el 


$>27  BED.E  VENP.HABILIS  OPP.  PAKS    I.  SECT.  II.  -  DUBIA  ET  SPUIUA.  <J28 

qtiiiiti  ntodi  inipoifecli.  Nam  si  traeuis  ille  defJccrct,  A '"    divislone  quinque   partium  dividunlur ,  qiiarimi 
tunc  priina  brevium  procederei a  prxccdenli  per  or- 


liinetii  secundi  iinperlccti.  Verbi  gratia  : 


<_» 1 1 i •  i r u  vero,  si  qnandoqno  in  fonna  consimilis 
cveneril ,  ires  primx  d.ibuni  1111:110  pcrfcciain:  ct 
binarius  subsequens  non  xqnalis,  unaui :  el  quslibct 
longarutn,  prout  superius  dictum  csl,  leuebil.  Veibi 
gralia: 


ggg^gjj 


^ 


Et  si  plitres  evenerint  secundtiin  imparem  niiiuc- 
rum,  cnnsimili  inndo  non  iiat.  F.t  sic  de  facili  quis 
poterii  babera  diflereniiam  inter  longam  perlectam 
et  inipeiftctam.  si  bene.  consideraltir. 

Prnpierea  iioUndum  eslqttod  perfecta  figorainuno 
rorpnre  quando  que  duplicare  videlur,  quas  itinc  lati- 
itiilu  ejus  Iransil  longiiudineinsicOqu.e  iion  ad  aiia- 
rum  ligiiraruin  speciat  originem ,  nisi  cx  graiia : 
quouiam  nunquam  duplicarelur,  nisi  i|tiod  nc  in 
composi  ione,  sive  ordinaiione  lenoris,  plona  musica 
frangalur  :  super  quam  otniies  motelli  et  omne  orga- 
iiiiui  (iindari  teneniur. 

Hecia  brevis,  aul  qux  superms  plitrtes  ctim  pltiri- 
busdenominatiir,  adhuc  in  forma  propria  describitur 
iti  liuoc  inodum: 


qoxlihct  dlvUio  mulias  cniitiiiei  diflerenlias,  et  di- 
versas.  Piima  igiiur  differentia,  primx  parlis,  est 
qii.edaui  ligura,  qnani  plicani  enininuniter  apiiella- 
iims.  Uude  iiolaiiiliiin,  quod  plica  nihil  aliud  csl, 
q  .ain  sigiiutii  dividons  '  oiiii.it  in  sono  diverso  |»T  di- 
versns  vocum  disUntiu  ,  tam  asccndeiulo  qnam 
descendendo,  videlicet,  per  seuiiloniiim  el  tonuin, 
per  semidiionttni,  et  ditouiim,  et  per  diatessaron  el 
diapenle  :  qux  plica  quaiunr  differewiis  explicaiur; 
nain  qu.nluni  perfecta  diiimr  ,  et  qmedam.  im- 
peifecla;  quxdam  recta  bre\is,  el  quxdam  altera 
brevis. 

Pnma  differentia  plicx,  perfecte  descendendo,  cst 
qu:i'ilaiu  figura  habens  traclus,  quorum  ulliitius  iou- 
fj  gior  est  primo,  ul  patet : 


^^ 


Ascendcndo  vero  uuuiu  solum  relinet   tractnm ,  ul 
paiet: 


*= 


i 

Cotiiinpns  igilnr  iiiinm  in  se  leinpus,  seipsam  in 
duas  diininuens  paries  nou  xquales,  vel  iu  tres  lan- 
Uliumodo  xniiales  et  indivisihiles  :  quartim  pritua 
pars  diiartin».  semibnvis  niinor  appellattir,  secunda 
vero  niajor  :  eleconverso,  ires  aiiiem  semihreves, 
niinnres  xquales.  et  indivisibilesnimcupaii  leiienltir. 
Utide  iioiandum  est  quod  nnlla  semibievis  sola  re- 
peritttr,  qiinniaiu  per  se  sola  significarc  nequii,  sed 
binx  et  binx,  non  equales,  m  bir : 

c=3=»nrrt-T  nm  i 

Vel   ires   el    lies  xqttales    immeiari   debculur ,  ut 

liic  : 

-T~ —  »~*~|   *"  •  *   ' 

Et  sic,  binariiis  uon  a-qualis,  seu  lemarius  xqualis, 
semibrevium  figiirarum,  scmper  ad  reciam  brevem 
.Tquipollere  dehet.  Itecta  hrevis  ad  iinperfrctam,  vel 
nd  alleram  brevein  iinperfeclaiii  ciim  hrevi,  seu  bre- 
vis  cum  allera  hrevi  ad  prrleelam. 

Jam  dictum  esl  de  simplicibus  figurU,  iiuuc  auiem 
dicendum  videtur  de  siinul  hgalis  seu  conjimcii». 
qualiler  inler  se  «lilTerant;  et  ruisus  iiicipiendn  ab 
uniiaie,  el  sic  disiingitendo  loiigiiudiuctu  et  breviia- 
letn,  secundum  qiiod  iiiulliplicanlur,  iimuere.  Unde 
uolanduiii  csl  qiuid  qiia'dain  suul  sprcto,  quiluia 
omflil  cjiiIus  co|i|ioni.e  tWM  dccautalur,  qux  ■  liaui 


Omnem  igilur  babens  polesiatem,  regulam  et  natu- 
ram,  quasi  habot  perfrciam  liguram,  exrepto  qiiod  si 
longani  prxccsserit  iu  corpore,  duo  lempora  lcnehil : 
reliquum  auiem  in  mciubris,  fil  auiem  plica  iu  voce 
per  compositionem  epiglotti  cum  repercussiooe  gut- 
luris  subtiiiler  im  lusam. 

Secunda  differeiilia  est  plica  iniperfrcta  ,  q  .k 
eliam  cum  prxmi-sa  proprieiateconsimilem  teiiiiel 
fnnunm,  sed  regulam  imperfecx  (igurx  le.net,  el 
naiuram  scilirct  iu  corpnre,  unuui  lempus  reliquuiii 
in  memhiis,  ul  palel  descendendo: 


Paietei  asietideud  >,  ut : 


^^ 


Tenia  diflerrnlia  esi  illa  qu:e  babet  duos  ir.teius, 
quoruni  prim-.is  longior  e»t  uliimo,  descendend»,  sx- 
ii li  patet : 


^zA 


-'  Sivl  ascendendo  ,  duos  liabet  ditersos:  unuin  in 
dextra  parte  aseeudendo,  signilicans  pliciiu  aliam  in 
siuisira  parle  descendendo,  signilicans  hreviiaiem, 
ulhic: 


^F- 


Observanles  igilur  poieslaiem,  regulam  el   natnrani 
recix  brcvis,  el  ipaiui  qu.c  vocatur  ahera  brevis. 

Secunda  diviaio  pariis  tecondas  csi  quxdain  liga- 
lura  iiii.iiuin  ligurartim,  qu*  eilain  biuaria  vocaluti 
i|iiatuor  liabons  diflerenlias :  quaruui  qu.ibbel  dopli- 
reui  habrt  liguram,  aacandandu,  vidclicet,  ei  d«MMp 
ilen.lo.  Umle  liOiamluni  esl  qnod  li  «hqua  iatarttm  ii 
dcscendciido    piiipncl-tcui  liabucit,  iii   *>ieui 


9H9  MUSICA  PKACTICA.  9S0 

verooarcbii ;  et  econverso.exceplae  taniumniodosc-  A      Prima  (icl  Ionga  imperfecla,  secunda  recia,  brevis 

lerlia;  sicul  prinia,  si  anie  longa  sequatur,  iiuic  tria 
teinpura   lenia   donat.   Seeunda  diffcieiilia"  laiu  iu 


inibreves.  Ascensus  auiem  inielligittir,  quando  sc- 
cutida  fignra  alicujus  ligaturae  fuerit  ahior  piima.De- 
sccnsus  aulcm  e  converso;  priina  igilur  ditTerenlia 
talis  csl,  quod  quandocunque  dna:  ligure  simul  li- 
gatae  descendendo  cum  proprietate,  vel  sine  propric- 
tale  ascendendo  reperiuntur,  ut  liic: 


proportioue  quani  in  proprietate,  onmino  pcr  oppn- 
situm  primac  differeulite,  lani  supra  litteraui,  quam 
siiie  littera  regnat,  ut  liic  : 


gjffiyf»^ 


P^^fV-f^^ 


Priina  recta  nrevis  fit  longa  imperfecta,  ul  mani- 
festc  patet  in  quarto,  quinto  el  sexto  modo,  tam  su- 
pra  lilleram ,  quain  sine   littera  ;    nam  in    secuudo 
niodo,  lertio  et  septinio,  tales  oimies  liunt  a:qua- 
les  tantummodo  supra  litteram,  secundum  usum.     - 

Secunda  differentia,  lain  ascendens  quain  dc-  | 
sceudens,  per  contrarium  prinw  differentiae  con-  B 
slat,  ul  liic : 


t       t 

Tertia  difJereniia,  lam  supra  litteram  quam  sine, 
talis  est,  qund  quandocunqnc  trinariae  ligaturae  adiu- 
viccm  conliiieaninr,  quamvis  longa  praecedal,  seii 
sequaiur,  sictit  hic,    lam  ascentlendo  quam  descen- 

jj  dendo. 

f" 


Jfcr^ 


aH 


^ 


# 


~B  fctffr  dr^a^tjf» 


tam  in  proportione  quam  iu  proprielate. 
.    Terlia   differentia,   tam   ascendens  quam  descen 
dens,  snb  lali  foriua  seqtiitur,  quod  secundum  ae- 
qualitatem  proferuulur : 


Sir^r^mrAz^. 


Et  nolandum  est  quod  taiis  iigatura  vocatur  acqua- 
liias,  quoniam  reddit  aeqtialiialem  ;  omncs  aliae,  qua- 
rum  prima  fuerit  longior  seu  brevior ,  sunl  non 
rqualc8. 

Quarta  differenlia  lam  ascendensquam  descendens 
rctinel  proporlionem  non  propriain,  sub  tali  forma  : 


Prima  prolert  unum  lempus,  secumla  dno,  terlia 
Iria.  Et  boc  csi  serunduin  ordlnein  quarli,  diim  la- 
men  long.i  in  primo  gradu  consistat. 

Quarta  dilferenlia  cst,  quod  qiiaiidocuii(|iie  binaria 
l:gaiur.i  praccedil  lernariani,  piima  binaria  prufcri 
iinum  leinpus,  seconda  duo  teinaria,  ut  snpra  cun- 
tinetui  in  proxiiua.  Verbi  gralia  ' 

C  El  boc  sccundum  ordir.em  quinli  modi.  Quitita 
differentia  ascendit  et  descendit  tam  supra  litleran) 
qiiaiu  sine  iittera,  lalis  esi  qnaiiuocunque  leiiiaiit 
ligalura  cum  tcqualiiaie  confecla  repeita  liierit,  ut 
bic  : 


WW 


Quae  semibreves  appellantur,    iiou  arquales  eliam 
proferunltir,  ut  praedictum  est,  quotl  dtix  semibre- 
ves;  quaium  prima  minor  est,  et  e  converso  consti- 
tiiuiii  uiiain  longam,  ei  quaudoque  pro  altera  brevi  rj 
ponuntur. 

Tertia  divisio  lertiae  pariis  est  qn.rdam  ligalura, 
cui  coiijiincinra  triuui  figuraruin  novcm  liauet  diffe- 
rentias;  quarum  qutslibct  iit  dupliciterj  asrendens 
videlieel  ct  desceisdens.  Prima  atitem  differemia, 
lain  sine  liiteia  quam  cum  littcra,  talis  est,  quod 
quandocunqne  trinaria  ligatura  tam  descendendo 
cuin  proprieiate,  quam  ascendendo  sine  nroprieute, 
reperta  fueril  in  primo  gradti  de  bina  ligaiura  se- 
quente. 


Umnes  proferunlur  auquales,  secunilum  ordinaiio- 
nc;u  septimi.  Sexta  differenlia  tam  supra  litteram 
qtiatn  siuc,  lalis  est,  quod  qnanJoctiaqiie  leiuaiiai 
ligainrae  conlineanlur  proprietatcs  iion  proprias  ha- 
bentes  tam  ascensum  quam  descenstmi,  ut  hic  : 


JBT 


Duae  primae  semibreviabunlur,  uliima  longa  d:io- 
ruis  lctiiporum  proiertur,  si  brevis  sequ.ilur;  si 
aule  longam,  tria  tetnpora  donat.  Scplima  dilfcren- 
lia  aseendeus  el  desceudens  tam  supra  litteram  quaui 
siue,  lalis  est,  quod  qiiandocuiiqiie  lernaria  tam 
conjuncte  quam  ligaie  reperiuniur,  ut  liic  : 


»E 


fe^S 


^S 


pB 


Hrfr-Sr 


5^ 


^^^^^£. 


Duae  primae  semibreviabunlur.  Uiiima  proferl 
unum  leinuus,si  brevis  scqualur ;  siaitteiiilonga. 


931  JlF.DiE  VKNKHABU.IS  Ol'P.  PARS  I.  SF.CT.  II.  —  DUBIA  ET  SPUBIA. 

iiinc  duo  lemp  ill  ilouai.  Oclavl  differeniia,   tam  A  H  ' 


95* 


i  seendens  quam  des.  •endens,  oiiiiiiiio  peropposilum 
Mi.i  prxredeniia,  taiu  sci  iptura  quam  pi  oprieiaie: 


ffiB 


Sfl* 


*& 


^^p^H^-8^- 


INuna  «lifferenila,  lam  ascendens  quaiu  deicen- 
dens,  lalisesl,  quod  quantlocunqne  lernarix  ligalurx 
laui  conjiinclx  quaiu  coiuposilx  reperiantur  : 


Prima  dabil  ununi  tcmpui,  dux  inedix  semibre- 
viabuniur,  »1  ullima  dubit  iinum  lempus.  Quinta  ilif- 
fcrenlia  lalis  e3i,  <; uo.l  si  proprieias  in  fronte  primx 
ligurx  quatuor  conjuiictarum  repcrialur,  ul  liic  : 


Alj^i^SZ 


**  y*  a          a  . 

■       *>d>  *♦$  w 

Omnes  semibrces  xquales  el  indivisibiles  profe  - 


Tres  j  rim.B  semibreviabuntur  xquales  ;  ultima 
brevis,  si  hrevis  sequaiur;  si  auiem  longa,  tunc  duo 
tempora  «ionat.    Sexta  iliiTercniia  lalis  esl,   quod  si 


runliir  in  terlio  loco  quarti  iuodi,  quoil  allera  brevi  g  prima  quadrangulalur,  et  alix  syncopantur.   Verbi 
reperiantur  ;    nam  sicut  alie.ra  brevis  lenet  alfuiita-       gralia  : 
lem  recia-  brevis,  sic  etiani  tales  aflimiaiem  in- 
ter  se  lam  in  furma  qnam  proprietate  tenent 

Quarta  divisioquarix  pailis  esl  quxdam  liga- 
tura  seu  conjitnciura  quaiuor  liguraruin,  novem 


^*3* 


£^ 


5gii 


babeus  diflcrentias,  quarum  qu.elibel  dupliciler  babel 
Oguram,  descendi  ntem  videlicetet  ascendenieut.  Sed 
nolaiiduni  quod  plures  descendendo  inveniuutur  quain 
asceiideiido,  piopler  graveiu  ascensum,  qimiiiain  le- 
vins  esi  ilesceudere  rjuain  ascendere.  Prima  dillui  eiitia 
talia  est,  quud  quandoque  aliqua  jiiiiclura  desceu- 
ilu,  seu  ligatura  ascendit,  quatuur  lignr.iruni  alicubi 
reperiuniur,  quaruni  proprielates  primx  ligurx  lan- 
git  longilndmem  irium  sequenliuin  Hguniram.  Verbi 
gratia  : 


Prima  recla  brevis,  reliqux  scmibreves  efllciun- 
lur.  Sepiima  diiTerentia,  quaternx  ligaiurx  tam  de- 
scendeniis  rausa  et  proprieiate,  quam  ascendentis 
scientix,  ut  bic  : 


"1«>v1^,t>*f*§  : 


Tres  primx  breves  et  xquales,  quarta  loaga  iin- 
„  perfecta,  si  brevis  sequatur;  si  autem  longa,  tunc 
erit  perlecla.  Octava  differeniia  dc  eisiiem  lalis  esi, 
iioi!  si  iiltima  vult  breviari,  varietur  boc  modo  : 


Prkoa  eril  longa,  perfecta  subseqnemium  dux 
priiiix  semibreves,  et  ultinia  duo  lempora  debei. 
Se?nnda  diiTereuiia  e\  lalibus,  talis  esi,  quud  si  prx- 
dicia  lungiiiidine  dictx  proprietatis  ahhrevi.iiur  ad 
Jisiantiain  sec.indx  figurx  illonim  qualuor  subse- 
jiien  iu;ii.  Veibi  gralia  : 


^/V^ 


*&F^ 


^S 


3W 


Nona  differeniia  lalis  esl,  quod  si  dux  pritux  vo- 
lunt  semibreviati,  habeant  proprietaiem  semibrevi- 

l.ilis. 


Prima,  duo  tempora  dabit,  reliqux  semibreves  n 
eruui  indivisibiles  et  xquales.  Tenia  diiTenmiia  ta- 
lis  e.-l,  quod  si  lales  creveiint,  quariim  priina  cum 
proprietaie  per  se,  et  alix  cuin  proprieiaie  simul 
c.imposiix  fuerint,  prima  lunga  imperfecia  ciit,  et 
dux  primx  sulisequeiiics  semibreves;  ullima  duo 
t.-iup.iia  dabil,  si  brevis  sequalur;  si  louga,  lunc  Iii.i 
lempora  douai.  Verbi  graiia  : 


Et  si  iiliima  longa  fuerit,  lunc  penulliina  duo  leoi- 
pora  teiiebil.  Verbi  gratia  : 

■— 


^i^^^g^^S 


Qtiinla  difisio  quinix  parlis  es>  quxdam  liga- 
iri.t  quinque  ligiiiartini,  dua«  baliens  .lilTereiilia», 
qux  duas  habenl  ligttras.  .iseeinlenies,  videliret,  et 
desccndemes  ;  qoariun  prima  dilTerentia  lain  ascen- 
quaiiiilt-scundii.  lalis  esl,  quasi  proprietas  in 
ile  priinx  quinaria  ligaiurx  emilerii.  Veibi 
ii  : 


Qnirta  diffcreulia  talis  csi.qund  si  in  fronlepri- 
■uxqnaliior  flgurariiindesrenileniiiini,  vul  iti  fr.m  e 
o.-.in.il.i:  as  endentiiiin.  Verbi  gr.iii.i  i 


\&.b& 


038 


SIUSICA  PRACTICA. 


934 


Doae  primje  non   a>quales   scmibrev.abunlur,  et  A  seraisuspirium  minus,  quod  inter  duas  lineas  medimn 


dua?  seqnentes  Ureves  aequales,  uliiina  longa  si  im- 
perfecta  fucril,  sequalur ;  si  aulem  longa,  tunc  eril 
perfecta.  Secumla  differenlia  lalis  est,  quod  si  sexta 
apponalur  ligtira,  etiam  simiiem  babeaut  proprie- 
taiem,  ui  liic  : 


tenet,  et  ponitur  pro  seuiibrevi  minore,  quod  cst 
indivisibite,  de  quoruin  majoritate  formulx  palent : 


1 

!  1 

i 

1                         -1  1 

. 

hi               i ! 

1 1 1 

Ttes  prinue  aequatiter  semilir.  viabuntur,  et  d»:e 
tvquentes  breves  aequales;  ullima  vero  longa,  ut  de- 
Claraiiim  est. 

Cuin  dicium  sit  de  ligutis  vel  ligatuiis  et  conjun- 
ciis,  qnaiier  inier  se  dilTeranl,  iioiic  autem  dicen- 
ilnin  est  du  plicis  in  eisdem  figuris  existentibus, 
qiioiii.iiii  sicut  in  qunlibet  scientia  spenulativa  sunl 
qmedam  qtiae  debent  stipponi,  ila  in  liac  sciemia 
necessaritnn  est  qnod  diversa  iempora  per  diversas 
figurationes  designentur,  ei  quod  plicas  varientur, 
scciiiidum  variaiionetn  lemporis  el  meiisuroe.  Cum 
igilnr  primo  declaratum  sit  de  singulis  plicis,  in 
prima  divisione  pritme  parlis,  qu.e  adbuc  manifeste 
te  repr.i  senial. 

Quomain  fieri  posset  quxstio,  quid  sit  tempus,  ad 
quod  respondeuduin,  quoJ  lempus  (ut  liic  sumilur) 
est  qnxdaui  prnponio  jusla.  in  qua  recta  brevis  ba- 
liet  iigurain  in  tali  videlicel  proportione,'quod  possil 
dividi  in  duas  partes  nou  xqnales,   vel  in  tres  lan- 


Noiandum  eiiam  quoi!  perfecta  pausa  nuuqtiaiu 

prmitur  nisi  in  pari  locn  post  niinorem  figarain  et 

perfectatn;  ciuii  tanieii  naluralis  exsiiierii  canlus  ei 

|)oniiiir  per  eadem.  Pausula  vero  iu  loco  ponilur 

perfeclie  iigur;n.  Siispiritim,  iu  loco  brevi,  e.ujus  pro- 

balio  cst  iu   0  quam  sancla,  etinca:leiis   byninis, 

atit  a  iicr  compos.tis,  el  fit  lempus  in  (empore  pn>- 

pier  ;rqui»ollenliatn   donaiam ,    quoniam  nec    posl 

B  propriain  quantilalein  possil  oblinere;  nam  licel  vox 

obmulaiur,  leinpns  lamen  unn.  Uude  versus  : 

Tempora  prstereunt  more  Duentis  aijuie. 

Sequiiur  de  mensura,  qu3?  per  totam  musicam  lo- 

cuin  obiinet  necessaritim,  quae  etiam  non  solum   in 

musica,  sed  eliam   in   omnibus  perutilis  inveuiiur. 

Unde  vcrsus, 

L't  in  'in.np  qtio;l  esl,  musicam  ponere  prodest , 
Sic  sine  mcnsi.ra,  deperit  onine  quod  rst. 

Unde  videndum  est  qund  mensura  dupliciier  lu 
bac  arle  coniineiur,  siilicet,  localis  et  lemporalis  ; 
et  idem  est  qnod  ars  isla  mensurabilis  musica  nun- 
cupatur,  ad  difiV.reuliam  plenaj  niusicx,  quia  cum 
ipsa  plena  musica  locali  mensura,  qu;e  esl  ad  distan* 


lununodo  aquales  cl  indivisibiles,  ita  quod  vox  non  C  l""'  V,"'UI"  «'ensuraiidarnni,  solununodo  ineusure 


alteiius  in  lempore  discrelionuni  babere  pnssii. 
Eliain  sciendum  esi,  quod  lempus  habel  figuram  tri- 
plaui,  aliquando  enini  voce  recia,  aliquando  cassa, 
aliquaudo  demissa.  Voce  vero  recia,  ut  vox  liumana 
procedens  a  pulmone.  Cassa  vero,  est  sonus,  non 
voz,  id  est.vox  non  artinil.ua,  quse  lit  secunduni  ali- 
quod  inslrumentum,  el  iueo  dieitur  cassa,  quoniam 
naiura  non  bic  diciiur  ficia  esse.  Etiain  vox  parva, 
non  inulaia,  dicitur  eiiam  cassa,  quia  cuui  recia  voce 
rcc  am  non  poiest  date  concordanliam.  Demissa 
vero  vox,  e»l  illa  proporlio  sive  mora,  qua  qua:libet 
ligura  superius  pra:notninaia,  sccundum  magis  et 
uiiuus  proportionaliter  babei  liguram  bic  taciie  rc- 
ciam   mensuram  excogiiando,  secundum  quod  quae- 


tur,  isli  nou  soluin  !o<:a!is  suflicil,  sed  eiiam  requi- 
r'u  eam  ei  leinporaletn.  Temporalis,  ul  liie,  vel  inu- 
latin  esi  duarum  ,  trium  vel  pluiium  figurarum  ; 
seciindum  quod  sunl  in  numero  ad  aliquam  perfe- 
rlionem  relala  xqualilas,  ul  si  quis  aliquam  pro- 
porlionem  justam,  seu  consonauiiain  diiorum  can- 
lauiiiim,  si»e  irium  diversarum  vucnin,  alicujus  loci 
desiinati  scire  desideral,  ab  aliquo  sibi  uoio,  princi- 
palitcrad  locum  usque  deputatum,  per  iria  tempora, 
vel  per  aequipollenliani,  aut  sempcr  ad  perfectain 
figuram  diligeuter  studeat  computando  referre.  Unde 
noiandum  esl  quod  per  eamdem  omues  modi  diver- 
simode  origiuein  prosequuniur. 
Cuti:  superius  ueclaratum  sit  de  omui  geuere  figu- 


libel  ligura  pro  sua  parte   continet  in  se.  Unde  no-  D  far"nl.  «'  de  lemporibus  et  mensura,   et  eliam  de 


landum  est  quod  bujuscemodi  lacita  mensura  est 
per  quinque  virgulas  longas  ei  breves,  de  quibus 
patent  quiuque  diQereiiiiae  :  quaruro  prima  perlecta 
pausa  vocaiur,  conlinens  in  lougitudine  quinque  li- 
neas,  a  summo  usque  deorsum  babens  omnem  po- 
lestatem,  regulam  et  mensuram,  quam  babet  longa 
perfecta.  Secunda  vero  pausa,  impcrfecta  nomina- 
lur,  qucc  summiiatem  conlinet  quaiunr  lineamm, 
nabens  potestatem  impcrfecix  figune,  et  illius  qus 
vocaiur  allera  basis.  Tertia  vero  suspirium  breve 
nuncupatur,  continens  summitalem  trium  linearum, 
et  ponilur  pro  brevi  recia.  Quarta  est  semisuspi- 
riuui  majus,  coutinens  summiiaiem  duarum  linea- 
hiui,  et  pouitur  pro  semibrevi  majore.  Quinta  est 


plicis,  et  nihilominus  consislil  modus  seu  niaiieries, 
et  modus  conaislat  in  sonorum  modulatioue  et  vo- 
cum  discretione,  nunc  auiem  diceudiim  esl  quij  sit 
modus,  elquot  sint,  et  qualiter  a  prineipali  figura 
omnes  nuineri  conslare  videntur. 

Modus  vero  maneriesve,  ul  hie  sumitur,  est  quid- 
quid  per  debiiam  mensuram  leinpuraliter  longarutu 
breviumque  figurarum  et  semibrevium  transcur- 
rent.  Unde  nolandutn  quod  ad  cousiitiilionem  natu- 
ralium  inslrumenlnrum  novem  modos  damus.  Ad 
quoruin  cognilionem  discerncndam,  el  multorum 
etiain  errorem  destruendum,  tres  libcraliores  exci- 
piunlur,  scilicet,  primus,  quarlus  ei  sepiimus;  a  qui- 
bus  alii  sex,  quasi  clieutes,  bini  et  bini  a  quolilrs- 


935 


BED.E  VLNKIUIllUS  01>P.  IWRS  I, 


eiorioiilur  ;  quoriiiii  eiiam  quilihel  perfecius  dieilur,  A 
:i ui  impei  fct-m-i.  Pcifecuis  vero  esl  ille  qui  habet 
llguram  reclo  iiiodcraininc  linilain  ,  el  per  talem 
ijiMiililalrm,  iiuiiieiiiui  et  mciisiirain,  sicut  per  qna- 
liiaiiin  incipii.  Iinperlccliis  vcro  e.sl ille  qui  in  diver- 
lis  locis  variaiur. 

1'riuius  modiis  dicilur,  qui  tanlum  coiii|ionitiirper- 
fecti»  ligurit : 


8ECT.  II.—  DUMA  ET  SPURIA.  9SC 

Quariu»  quaiernariuni  tenet  figurarum,  el  ob  Uoc 

post  lerliutn  cnllocaiur  paruin,   tinis  et  priucipiuui, 

perfecUB  suni  liaiuii:,  medisc  sunt  liiiiiiini,  nnii  ada> 

qiialaiuin  : 


m 


UnI 


B  *    N    1    H- 


y-^F 


Suncti  Sptntut  nrfsii.etc.  Ex  lioc  palet  igiiur,  quod  B 
lioc  iimiquani  conipouilur  in  ligaluris,  sed  libere 
excipilur,  el  .-olus  non   paliiur  uiiquani  a  pi  essu- 
ris  regit, et  non  regitur ;  Imperans nou  uiiiur  alia- 
ruin  juie. 


0  Maria,  beaia  Cenitrix,  etc.  Quxdam  per  se  slan- 
liiiin,  alque  perreciarum  semper  sit  initium  ;  bic  li- 
gaiiirarum  sumet  ligataruin,  unum  el  posl  alium, 
tvtnin  eiii  clariiui  : 


jgg|gjggg|j 


5*~ 


Ifll 


Isie  priinus  dicitur,  el  jnstc  pr.r-pnniiur  aliis  ven- 
lncis ;  iwin  ad  hunc  rrduciiiir,  ti  in  linnc  resolviiur 
qnivis  ex  figuris.  Iu  boc  si  pausal.iliier,  longxpans« 
ilabiiniiir  pcr  loeotin  lijjuris,  aliler  errabilur,  neces- 
sariixu  syncnpabiinr  moltura  sui  juris. 

Seciuultis  modus  tunc  seqiiitur,    in  qno  jirimo  po- 

nituo-  longa  imperfeclii,  cui  niox  suhjuugiiur  ab  e.i 

truae  suiniiur  quaedam  brevis  rects. 

— — — — — — — — — — — r 

l 


Quintus  modus  nuncupalur,  qui  ex  quinquecoiH 

gregatur,et  compleiur  vocibus,  cujus  priiua  bre- 

viatur,  ct  ligura  proloiigaiur   ex  biuis  lempori- 

bus,  propterea  corripial;  quarta  brevius  appel- 

laiur,  non  de  eeriis   brevibus,  quiuii:  irium  lempo- 

rum  datur,  ergo  longa  leneatur  iila  mmlis  pmtiiuus  : 


qg=iz=J!L  H  w 

_H i 


Demenant  grana"ieue,  etc. 
Iste  modus  colligatur,   tunc  ex  biuis  proponaiur 
lijainra  voeihus,  elt.rnaria  subdatur,  quam  bis  bina 
consequaiur,  necnoii  nina  postponalur  isiis  prxcc- 
demibus  : 


Isia  si  ligahitur,  ei  primn  dabitur,  trinae  adjecta 
Veni,  sancie  Spiiitus,  etc.  Collecta  qiiam  coinilabilur 
ilnnliias  : 


S3 


flSf 


@5 


Tenius  modus  perlicietur,  revius  aildisritur  cjns 

\i  perfeeia,  bic  posi  prlmum  i.^imr  esse,  ex  boc 
aiguiiur.  Sccundiis  bic  insecia.  Tertius  conlraria- 
tur  ipsa  prsccedeutia.  Ex  boc  leriius  dicatur,  es 
causa  diccnte  ;  buic  priiuo  brevis  dnttir  lnnga  suh- 
sequeuli ,  aique  brevis  comilatur  bunc  inroiiii- 
neiili : 


Sextus  inoliis  figiirarum  uon  carel  senario, 
si  perfcctz  sunt-earum  du*.  sine  dubio ;  nec- 
ii»n  quaiunr  illarum  ponuntur  iu  medio,  duas 
quoque  primas  barum semibreves  facio.siqua- 
riuiicuinjuc  sei|iiendaru:ii  rectam  brcvem  iiuntio. 


=g^Sg 


M^^j^TZW*^- 


ii 


Suaut  voite  dont  taws  und,  etc. 
HujiismodJ  ligaturarnm  pones  in  principio  illam 
per  se  perlectarum,  qua>  est  de  cnnsoriio,  qua- 
Uiorque  ligatarum  sequantnr  confinio,  sicul  eliam 
in  collegio  scripiiirarum  notatum  : 


IHaritv  iinrcBiiio,  devotio,  etc.  Istc  mudiis  cnl- 

ligaiur,  liiia  prveedenti  ligatura  consocialur, uina    jg-1 

flniciili  : 


^S^S^g^g^ 


Sepiimus  mndiis  et  vocibus  seplcm  romi>o- 
nctiir  ncciion  rccti*  hrevibus,  bu-  ngo  loc-iur . 


937 


MUNDI  SPH^RA. 


938 


-N- 


S 


ips 


-■■r- 


A      Binis  coeuniibus  c;im  proprietatibus  ipse  copulc- 
lur : 


O  Maria,  virgo  Daeidica,  elc.  Sese  colligantibus 
quatuor,  ligetur  binis  coucurrenlibus,   iste   linie- 
lur;  est  earum  finibus,  semper  piica  delur  : 
rr 


"B^^aj^fe^ 


Et  sic  iste  seplimus  inento  dicetur. 
Ociavus  nioilus,   ina.iisinlibus,   liinis   semibrevibus 
semper  palielur  : 


Nonus  modus  semibrevibus  Iribus,  el  xqualibus, 
j  W^H      sic  perlicieiur. 


S»#         '^4^ 


^k*t 


+     #1     »     ♦  + 


*    +  i 


bomine  ,    bomine  ,    rex  glorire ,    eic.    E  *    quibus 

"  Iribus  omnilius  unum  de    lemporibus   aequale  du- 

B  cetur. 


BEDJE  PRESBYTERI 

DE  C!RCL'L!S  SPH.CR.E  ET  POLO. 


Sphsera  est  species  quxdam  in  rotuiido  confor-  D 
mata,  omnilius  ex  parlibus  requalis  apparens,  unde 
reliqui  eircuii  finiuntur.  Hujus  auiem  neque  esiuis, 
ncqiie  inilium  pntest  definiri  ,  ideo  qund  in  roinndo 
omnes  lactus  et  initla  et  exilus  significare  pos- 
sunt. 

Centrum  est.  cujns  ab  initio  circomductio  spli.trsc 
terniiri3t!ir,  ac  lerrse  pos-tio  eonstiiuta  declaratur. 

Dioiensio  quo  toitus  ostenditur  sphaene,  cum  ex 
utrisquc  partibus  ejus  ad  cxtremam  ciicumduciio- 
nem  rectac  ac  virgulae  perducuntiir,  qnre  diiiiensio  a 
eouiplnribus  est  axis  appellata.  Hujus  aniem  cacu- 
mina,  quibus  maxime  spliiera  niiitur,  poli  appeilai!- 
tur.  Quoruui  slier  ad  Aquiloneui  speclans ,  Ro- 
Patbol.  XG. 


reiis ;    aitor  oppositus ,    Austro  j  Notus  eiiam  di- 
cius. 

Que  sint  significaliones. 
Siguincaiiones  quxdam  in  circumductione  sphacrce 
rirculi  appeliantur,  e  quibus  parallelos  dicuutur,  qui 
ad  eumdem  poium  consiituti  finiuntur.  Maximi  autetn 
sunt,  qui  eodem  centro  quo  sphxra  conlineutur. 
Dorizon  autem  appellatur  is,  qui  lerminal  ea  qu.e 
yierspici  ai:t  videri  non  posstmt.  llic  autem  inceria 
r.uionc  deliniiur,  quod  modo  polo  suhjectus  ei  cir- 
culis  bis  qui  paralleli  dicuuiur,  modo  duobusextre- 
mis  etaequalibus  nhus,  uiodo  aliis  partibus  adjectus 
terrae  pervidelur,  ita  uicunque  fuerit  spliaera  collo- 
cata. 

30 


959  BELVC  VENERABILIS  OPP.  pars 

Polu»,  is  qni  Boreus  appellatur,  perviileri  poiest 
semper  ;  Noius  autem  ratiom:  dissimilis  seinper  esl 
»  cuiispeiiii  reinotus.  Naiuralis  mundi  siaiiu  pliy- 
sice  dieiiur.  ca  esse  in  Boroo  polo  linila,  ui  nmnia 
e  tlexiris  panibns  exoriii,  in  sinistiis  occidere  vi- 
rieantur.  Exonus  csl  enim  subiia  quasdam  species 
nbjecla  nostro  conspeclui.  Occasus  aiitem  piri  de 
ctusa,  ut  erepla  ab  oculi»  vua  in  (lniiiime  mandi. 
Circuli  stint  paralleli  quinqtie,  in  quibus  loli  rano 
spb  rr:e  consistai,  pneler  eum  qui  xodiacus  appella- 
•  itr.  Qui  quod  uoit  m  eaeteri  circuli  certa  diinensinnc 
finilur,  et  incliiiatioiie  aliis  videlur,  loxos  a  Cra?cis 
esi  dictus.  Quiiiiiiie  attleru,  quos  supra  dixiinus, 
sic  in  sph.rra  m.-t  uniur.  Initio  sttpreino  a  polo,  qui 
Iforens  appellatur,  ad  enm  qui  Notus  el  Anlarcti.us 
vocaiur,  in  Iriginta  partes  unutnquodque  hcinisph.Te- 
riiuti  ilivid  tur,  iu  uli  diinensio  sigoilicari  videattir, 
ni  lot  i  sp  isera  lx  partes  f.ictas.  Deindo  ab  eodem 
pnncii.io  Boreo  sex  panibus  ex  utraque  Bui  imie 
sumptis,  circulus  dut  iltir.  cujus  ceutriini  ipse  polus 
liiiilur.  Circulus  Arcticus  appellaiur,  qund  intra  eum 
arciurum  simulacra  ui  inelnsa  perspicitintur.  Qu.e 
signa  a  nostris  nrsarmn  speeie  ficla,  Sopteniriones 
appellanlur.  Ab  hoc  circulo  dc  reliquis  partibns 
qniuque  sumptis,  eodcm  ceniro,  quo  supra  diximog, 
circulus  ducitur,  qui  tlierinos  tropicos  appcllatur, 
ideo  qund  sol  cum  ad  eum  circnlum  pervenit,  aesta- 
tem  erficit  eis  qui  in  Aqnilonis  Qnibua  sunt,  hiemem 
aiitem  eis  quos  Austri  fiatilius  oppositos  anle  dixi- 
tniH.  Proptcrea  qnod  ultra  emn  circnlum  sol  non 
iiansil,  sed  statim  revertiiur,  tropicus  esl  appell.t- 
ttis.  Ab  hac  circuli  sij;iii!icaiioiie  qtiatuor  de  reliquis 
panibus  snroptis,  duciiur  cir.ulus  xquinociialis  a 
Craecis  isemeriuos  ippelUlt»,  ideo  quod  Snl  cum 
ad  eum  orbem  pervenit,  a?quinoctium  conficit.  Iloc 
circulo  facto,  dimidia  sphoerx  pars  constitula  per- 
sptcilur.  E  contrano  item  simili  ralione  a  Noio  polo 
sex  partibus  sumpiis,  ut  sitpra  de  Boreo  diximiis. 
circulus  ducius  Aularciicus  vocalur,  qund  contrarius 
«j|  cirrulo  qnem  Arciicon  supra  definivimus.  Ilac 
definitioue  spha-re,  controque  polo,  qui  Notua  diei- 
tur,  quinque  parlibus  suniplis,  circulus  iineiinos 
tropcos  instituitur,  a  nnbis  hiemalis,  a  nonmillis 
etiam  briunalis  appellatur,  ideo  quod  sol  cmu  ad 
enm  circoliim  pervenit.  Iiiettiem  eflicit  his  qni  ad 
Aqtiiionem  exspeclant,  lesuiem  auiein  his  qui  in 
Austri  partibus  doiuicilia  eonsliioenint.  (Jiian.lo  au- 
tem  abesl  longius  ab  liis  qui  in  aqtiiloois  baliilant 
linibiis,  hoc  majore  hierae  eonflii  laniur,  xstaiem 
au'em  hi  quibus  sol  appositus  pervnleiur.  luqne 
/Ethiopes  sub  ulrnque  orbe  neeasjario  llunt.  Ab 
l  oc  circulo  ad  i£i|iiiiioctialem  circuluin  rcliquje  fiunt 
pariis  t|iialuor,  ita  uli  sol  per  octo  paries  spliaer* 
currere  videatur.  Zodiacu*  autcm  circulus  sjc  vel 
optiine  definiri  polerit.  ut  signis  faclis,  sicui  potlea 
diceiiiiis,  ex  ordiue  cireulus  penliicatur.  Qui  auiem 
I  arie.us  vocatur,  ronlrarius  nrquinoctiali,  vel  ita  ilii 
opurti-t  eonsiituere,  ut  eum  medium  diw.lcrc,  ei  bii 
Itl  «11111  pervcnirc  vldcatu',  snuel    m  eo  loco,    ulii 


910 


I.  SECT.  II.  —  DUBIA  ET  SPURI  \. 

A  Aqnilo  consiiiiiiiiir ;  iierum  auiem  ad  ejus  tl|til  r,- 
gionem  quud  Procion  vocaiur.  Dnoderim  sigiiorum 
partcs  sic  divideuiur.  Quinque  circuli,  dc  quibui 
stipra  di.ximus,  it.t  Oniuniur,  ul  unuquisqua  eorum 
dindaiur  in  parles  tn  ,  el  iU  ex  eoiuin  nunciis  linem 
perducantur.  qti  a  circulo,  signiliceui  factos,  in  qui- 
bus  sijjna  >n  desnibanlur.  Sed  a  iiminullis  iniperi- 
lioi  ihns  qiisriiur  qimre  non  acquis  narUbm  circnli 
linianiur,  hoc  est,  ut  de  trigiuta  parnbus  quin.-e  par- 
tes  dividantur,  et  iu  rircnli  pari  raliona  diicanmr, 
id  facillime  defendi  posse  coiilidiiniis.  Cum  eiiim  nie- 
dia  s|ih;era  divisa  est ,  eirenlnruiii  nullus  poiest 
spqnalis  esse,  qtii  quauivis  prox-ime  cum  lecedal, 
lamen  minor  essc  vide.Hur.  Iiaqne  qui  primum  spi.r- 
ram    ficerunt,   cum    vellcni    omniuni    circulonnu 

B  a;quas  ratinnes  csse,  pro  raia  parie  mluerniil  siKi.i- 
licare,  ut  quauto  m.igis  a  polo  discedere  nr,  lioc 
minorem  nuinerum  panium  sinnerent  in  ci-culis 
metiendis,  quo  necesse  his  erat  najorwa  cimtluin 
delinire.  Quod  etiam  ex  ipsa  spliajia  licet  inlellujere, 
quanio  magis  a  polo  discedes,  hoc  majores  circulns 
fieri,  et  hac  re  minorem  duci  numcru.n,  ut  pares  eo- 
rum  videanlur  elTedus;  et  si  non  in  xxx  partes 
uuuinqiiodi|iie  hemisphjcriiim  dividatnr,  sed  iu  alias 
quodlibcl  litiiliones,  Umen  eo  ratio  pervenit  ejus, 
ac  si  ii-iginu  partes  f.cisset.  Zodiacus  circulus  trihus 
bis  snbjectus,  d«  qiiibus  snpra  dximus,  ex  qnadani 
pane  conlingii  aestivuin  et  liiemalem,  a-.quinociialem 
auteui  medium  dividii.  Itaque  sol  |ier  zodiacum  circu- 
!um  currens,  neque  enra  einn  irausiens,  nccessari,> 
cum  signis  his,  quibus  iuuixus  iter  conlicere  videiur, 
pervenit  ad  eos  quos  supra  dixinms  nrbes,  et  iia 
quatuor  tempora  delinit.  Natn  ab  Arieie  incipiens, 
ver  ostendit,  et  Taurum,  et  Geminos  iransiens,  ide.ii 
significat ;  sed  jam  capitibus  Geminorum  fliaiiliiii 
astivum  tangere videiur.  Ei  p.r  Cancruaa  ei  Leonea 
transiens  el  Virginem,  asiatem  effi.it.  El  riirsus  I 
Virginis  extrema  parte  transire  ad  aqiiiiiociialeni 
circulum  perspicitur.  In  Libra  auten  a-qiiinociiiiiii 
conlicil,  et  aulumnum  significare  iucipit.  Ab  hoc 
siguo  transieiis  ad  Snorpionem  et  Sagitiarium;  rieia. 
de  proiinus  incurril  in  liiemalem  circulum,  et  Ca- 
pricoino,  Aquario,  Pjscibus  hiemem  transigit.  it». 
que  oslcnilitur  non  per  Ires  ipsos  cinulos  currcre, 
sed  zodiaoiiii  transiens  ad  eos  pervenire. 
hem. 
Inventis  in  ipbaia  roiunda  coluris,  el  ipsi  spli.rr.i 
in  sexaginta  divisa,  ad  inveiiieiiitoni  noslri  almucan- 
tarat,  b*c  est  raiio.  Ab  arcnci  cemro  in  meridiann 

coiuro  aaauataa  aaptau  aeaagaaiaaaa,  et  ibi  aartri 

sniiiinuni  babeas.  In  qno  quidciii  siiniino  uno  cii.ini 
pede  posilo,  xv  s,>\.;i;,.siiiias  assumas  ante  lc  padaj 
ctim  aliero,  ei  priinnm  aliiiiic:inur*i,  id  est,  slabile:n 
nostri  horironlein  circutnvolva».  Deimle  interitn  a4 
xiv  ponas,  el  ilcrum  circuinvolvas.  Dein.le  tlli,  el 
ita  .1,1  singulas  interiores  aaiaajeaiaaaa  aanaael  cir- 
ctiniducas  iluni  a.l  «y.tiiii.-ii  vrnias  Ad  .■rigrmlain 
spli.eram  rolun.lain  lic  I.i.iis.  \,|  Ar.li,  itin  siiiuin 
duas  sexagesima»,  in  i.onrmn  h.« t>i l.i tn It-m  Wan. 


941  DE  PLANETAR.UM  RATIONE.  944 

et  id  looi  ad  summum  vasis,  lerra:  vicem  obtinenlis  A  |>s'  diciiur,  ulrumque  ab  altero,  lerr»  umbra  iuier- 


sustenlaculo  erigas.  Iloc  uni  facias,  aliogiiiii  eve- 
niel,  ut  sigua  plurima  orla  non  videas,  el  comra 
plurinu  sublapsa  videas.  Hanc  qtiideiu  posilioiifiu 
cdocet  slatus  in  aquinoctio  invenlus.  Eclipsis  solis 
ei  iunx  liujiisinoili  est  uai ur  i'.  Consial  quidem  rcvi- 
dciuibus  iu  zodiaci  regioue  amborum  esse  currere, 
sed  iidii  aqnaliler.  Sol  euiin  uuiiquam  ab  ecliptica, 
qitaj  medi.i  est,  aberral  liiiea,  Liina  vero  non  est  in 
ea  ipsa  zodiacl  meilielaie,  sed  in  boc  vel  illo  latere. 


veuiente,  obscureiur,  quoininus  apud  nos  tuuc  alle- 
rius  lateat  defectus.  Nec  id  niirum.  Cuut  enim  aml>  > 
(ut  dictuui  esi)  in  eadem  sint  linea,  sed  unum  supia 
lerrain,  allerum  inlra,  conliiigit  ul  iusimul  superiiw 
ab  inferiuri  ,  cl  econlra  inferius  a  supetiori  per 
lerrae  umbraui  luiniue  delici.it,  el  ila  superioris  vi- 
tiiim  nolaiur,  inferioris  vero  ignoramr.  Quare  no- 
siri  climatis  alliiudo  xlviii  sil  ,  bxc  est  ratio  , 
quod  per  tot  grados  a  terpa  polus  apu  .  uos  est  ere- 


Quo  (ii  m  in iii  jiiibo  in  ecliplica  siDt,  qu-e  ab  ecli-  £  ctus.  Propterea  et  nos  eum  in  sphxra  sic  crigimus. 


BEDJE  PRESBYTERI 

OE  PLANETAKIM  ET  SIGNORHM  RATIONE. 


948 

7 


HHh.E  VENF.RADILI8  OPP.  PARS  I.  6KCT 

A 


II.  —  DUDIA  ET  SfimiA. 


M4 


Innuititiones  atiquol    planelarum.  g 

Saiiirnns  in  i]uo  signo  moretur  si  nosse  deside- 
ras,  annos  al)  iniiio  m  mdi  por  ?>0  dividr,  snniplo  a 
Libra  initio  :  quidquid  infra  50  reuianserii,  por 
iliins  annos  et  dimidium  partire.dainunicuiquesigno 
lolidem.  Cui  :iuiem  signo  deltierint  2  annisel  dimi- 
dio,  in  illo  vere  Sltumus  mnralur. 

Jupiier,  indubilanter  si  vis  gcire  in  quo  siguo  mo- 
reiur,  supradiclos  annos  per  duodecim  divide,  et 
quod  infra  remanserit,  inilio  suo  ab  Ariele  sumpto, 
iinieiiiqiie  signo  iinum  annum  tribne.  Cui  aulem  de- 
fueril  anniis,  ibi  se  receptai  Jupiter. 

Si  aulem  in  quo  signo  sil  Mars  diligenter  inqmris, 
s;epe  laios  annos  per  annum  et  dimidium  divide,  el 
Capricorno  stimplo  itiitkt ;  et  quod  supererit,  per  si- 
gna  parlire,  unicuiqnc  datis  qtiadraginia  quinqtie 
diebus.  Cui  quadragitiia  quinque  defueruntdies,  ibi 
Manem  habeas. 

Si  quis  scire  mrat  in  quo  signo  Venus  spiendiJa 
roietur,  Biipputaiionem  iongissimam,  et  ntulto  er-  C 
rore  involutam,  imne  golerti  indagaiiune  alibreviala, 
sic  colligai.  Auiios  ;<b  iuilio  iuundi,  per  octo  com- 
ptitalos  semper  ejieiai,  dunec  ad  oclo  pervenire 
queat,  et  quidquid  iiilVa  remanserit,  per  trecentos 
ilies  dividat;  et  ubi  liic  iium-riis  riefueril,  qnadra- 
ginia  adil.il,  et  cuilibei  signo  viginli  qumque  disiri- 
buai,  ei  a  Libra  intipial;  ei  cui  hic  numerus  defue- 
ril,  ibi  Vencrem  se  reeeptare  cognoscal.  Ad  haec 
scial  Venerem,  Soli  semper  esse  vicinam,  sic  qui- 
dem  ut  in  longiorem  uiin.|uam  ab  eo  recedai  regio- 
nein,  qnin  vel  pisecedat,  vel  regenda  suhsequatur 
plus  qualuor  aut  tnbus  siguis. 

De  Mercurio  auiem,  quia  uec  diifleilis  habetur 
quxsiio,  iion  duxi  iiecessariuin  ut  longa  suliseque- 
retur  descriptio,  quia  sie  vicinus  semper  viileiur  el 
liabelur  soli,  ut  nunquam  vel  pnecedat  vel  subse- 
quatur  lantuio,  quin  aul  in  prxcedenli  signo,  aul  m 


subfequenii,  \el  irric  in  eodem,  facillime  posiit  m- 
veniri. 

Ilim  de  eodem  alio  modo. 
Aimo  aliini.io  mundi  summain  ,  per  Irigint.i  quo- 
lics  poiucril,  mctialor  ;  cumque  transgressi  fuerinl 
iiiimeium  ,  qnl  cniutent  mcnses  agnoscautiir ,  atque 
i'\  his  |n  iino  Capricornui.  fieinde  caeiera  signa  sor- 
liatinir  irlglnta  ,  ubi  consistunt,  Salurnnm  nnnnulM 
rolligemliim  existiinaut ;  deimle  ubi  triginla  deftie- 
rinl,  iln  Saliirnuni  vcrsari. 

Ab  exordio  muudi  innil  per  oclndecim  separatis, 
mcnses  exiiberantiiiiii  anunriim,  si  ileniio  per  eam- 
dcin  partcm  dlviserig  ociodecim,  primum  SagUlariOt 
deinde  signis  cctcris  imidcm  triliuanlnr  ,  ubiiiam 
Jopiler  domicilium  liabeal ,  indicabil.  Siquidem  cui 
ligno  ociodecim  tribueudi  defueritit,  Jovem  in  eodein 
niorari  dicum. 

Annis  ab  iniiio  mtiiidi  per  senarium  divisis,  etan- 
noruiii  utimerum  excedentium  mcnsibns  item  per 
lenarium  sepamtis,  atqus  unicuique  signo  sex  as- 
sighllis,  a  Scorpione  duntaxal  stimpto  iuiiio,  M.irs 
iraditur  luanifoglari,  Namque  in  eo  signn  Mirlciti 
inveniendum,  cui  sex  defuerint  partes,  dicunt. 

Annos  ab  initio  intuuli  per  riginii  qnatuoc  sepa- 
rare  partem  jubemur,  el  binc  sttmm.e  non  con- 
;;riieiiiiiiiii  anuoriim  inenses  consideratos  applicaro 
signis,  exordio  siuupto  a  Libra,  iu  ul  unumquodque 
vigiuli  quatuor  semper  accipiat ,  etenim,  sic  expen- 
sis,  palcfaril  gUtinnem  Veneris. 

Anni  sxpc  pr.-cfa  i,  duodenarii  parte  separati,  an- 
norumque  siiperdueiitium  cogniii,  menses  duodecim, 
Virgiuis  sumptn  ordine,  reliquii  totidem  aitribuiis  , 
ubi  sc  eoeptet  Mercurius  jmiicabunt,  Namque  cui- 
cunqueduodecim  assiguandi  defuerint,  in  co  versari 
Mercurium  ,  enriosi  laliu  n  rerum  opinamur.  Sin 
autem  prima  partitio  duudeimria  conciudaiur,  inve- 
niri  planctam  memorntain  in  Vugine  semper  putaut. 
Plaueite,  hoc  est,  Erranies,  SUul  in  numero  certo 
tanium  septem  :  q  ti  etsi  respomleant  sepicm  diebus, 
sive  feriis,  totius  sepiimanaj,  vel  hebdomad.e.  lamen 
eumdem  ordinem  miuime  servant.  Ojioniam  Sol  hic 
habetiir  quarlus,  et  tandein  est  primus  in  hebdotuada 
nostra  ;  namdieilur  et  dies  Solis  et  dies  Donnncus. 
Iicm  Luna  est  hic  ultima  et  septinia,  et  insepiunana 
est  pro  secundo  die.  Solus  Mars  coucordal  in  situ 
coelj,  ei  iu  nuiuero  habJouialieo,  At  Mercurius  hic 
habetur  sextus,  et  apud  nos  quartus  dies  sepiima- 
narius.  Jupiier  postea,  qui  et  Jovis,  est  bic  sccun- 
dus.  Saturuus  seuex  loripcs  est  hic  primus,  ei  apud 
nos  ultunus.  lta  se  longe  aliier  habent  res  iuie.ru.e 
et  liuinan»  quam  res  supernx  et  cirtlestes.  Nec  esl 
iu  liomine  posse  ommtim  qu.e  aupra  sunt,  ad  infalli- 
bilem  et  exquisiiain  norinun  scire,  dicere,  aut  scri- 
bere.  Verum  sapiat  uuusquisque  ad  sobrietateio,  et 
timeat. 


ORDO  PLAINETARUM  JUXTA   NATURAM 

ET  NUMF.RUM  EARUM  SF.CUNDUM  UEDR/E.OS. 


Sol  ,  qui  dicilur  juxta  llchrams  liania,  priiua  est 
planelarum.  Sicunda  Veiius,  quaa  diciiur  Noga.  ler- 
tia  Mercurius,  id  est,  Cocaph.  Quarla  Luua,  qu.e  et 
Libala.  Quinla  Saturuus,  ndriioet,  Sabbai.  Sexla 
Juplter,  id  esi,  Sedech.  Seplimi  Mars,  qui  el  Madei. 
Ad  litincordiiiem  sortiuitiur horas  dierum  el  nuclium 
lolitts  sepiiman.i',  id  ell,  a  pi  ima  hun  diei  primaB 
lcrite  Bol.i;  unde  et  tliei  Solii  dicitur,  secuuda  hora 
Viinris,  iiTiia  Mercurii,  quaita  lun;e  -  quiula  Sa- 
luiui,  sexla  Jovis,  oepluna  Marns,  oil.va  iieruin 
bolis  ;  et  sic  per  or.liuein,  ul  d.xiuius.   Il.nl.'    lil  ut 

M'1'iiiidiuu  uiiiuina  Planotarum,  ipiaB  prassum  primii 
ItOrU  singulorum  dieruiu,  gorliauiur   ipsi  dies   nu 


0  mina,  id  esi,  dies  Solis,  dies  Lunte,  dies  MartJs, 
dies  MereuHI, dies  Jovis,  diei  Venerii,  diesSelnrai. 
Prlmil  aulem  li  ris  noctium  lottus  septilMM,  h.e 
pr.i-Miiit  planeiar.  Primx  lioi.i-  DOClil,  qu;e  lequilur 
iliem  prim*  feriuc,  praeest  Jupiler.  Secunda;  Venus, 
lerlte  Saiuruus,  qumx  Sol ,  quiiuj;  Luna,  sexi» 
Mars,  wpliira  Mercurius. 

Soi  creatus  est  in  Leoms  decima  quiula  parie  , 
Luna  in  Cueri  decima  quinla  parle. 

Mirs  creatus  est  in  Scorpii  deeiou  qtiinta  parte  , 
re tut  a  Solu  nOMgiala  partibus 

Mercurius  iu  septtma  parte  Virgiuis  ,  reinolus  ■ 
Sole  xxit  parlibui. 


9« 


DE  SIGNIS  COKH. 


046 


Juplter  crealus  esl  in  Sagitlarii   quisita  parle,  re-  A  loris  eleclri.Mars  calitLe  naltirae,  culnris  nerei.  Veiuis 


inotus  a  Sule  cxx  partibus 

Venus  creata  in  decima  qttaria  parte  Librse,  re- 
moia  a  Solc  lix  pai  tibus. 

Satumus  creatus  est  in  Capricorni  decima  qninla 
parte,  remotus  a  Sole  centuin  et  qtiinquagima  par- 
libus.  L't  bxc  senlentia  universoruni  ^gyptiorum. 
Israelilte  vero  etClial<taei  aiio  m  'do  senliuiit.  Dictint 
quidem  Solein  in  prima  parle  Arietis  creatuin.  Sa- 
liirnum  in  pi  ima  parte  Capricorni ,  remoiiini  a  Sole 
nnnaginia  partibus.  Jovetn  in  prima  parte  Sagittarii, 
reiuotiiin  a  Sole  ccntiun  et  viginti  pariibus.  Mariem 
in  priiua  p  rte  Scorpii,  remolum  a  Sde  ceiitiiiii  et 
qiiinquagiuta  parlibns.  Vcnerem  in  priina  parte 
I  auri,  reiiiotani  a  Sole  trigiula  parlibus. 

Suinma  quidem  absidis  S.ilurni  est  in  Lbra,  Jovis 
iu  Cancro,  Marlis  in  Capricorno,  Solis  iu  Ariele  , 
Vcneris  in  Piscibus ,  Mercurii  in  Virgine,  Luna:  in 
Tauro.  Sol  in  Ariete  erigilur,  iu  Libra  subvertitur. 
Salumus  in  Libra  erigilur,  in  Arieie  subveriiiiir. 
Mercitrius  in  Virgiue  eiectus  ,  siibvertitur  iu  Pisci- 
bus.  Venus  iu  Piscibus  crecta ,  in  Virgine  est  sub- 
versa.  Mars  erectus  iu  Capricoruo,  subvertilur  in 
Cancro.  Jupiler  erectus  in  Caiicro.subvertiitir  in  Ca- 
pricorno.  Luua  in  Tauro  ciigitur,  iu  Scorpione  suu- 
vertilur.  Sol  prasidet  calori ,  Mercur.us  sicciiati  , 
Jupiler  venlis  ,  Venus  imbribus  ,  Luna  Irigoribus. 
Saturniis  potior  frigiditate,  Mars  calore  nimio  solia. 
SolealiUx  natiira,  colnris  aurei.  Luna  frigide  na- 
lurae,  culoris  argenlei.  Jupiler  frigidje  naliiru:  ,   co- 


naiiirae  lepidx,  coloris  siannei.  .Wcrctnius  naturao 
siecas  ,  coloris  pluinbei.  Saiwrnus  naliirac  fiigid.e  , 
coioris  ferrei. 

De  ortu  et  occasu  duodechn  sujnorum. 

Tcmporum  qnibus  duodecim  signa  oriuniur  aut 
occiduiil  liabenda  esl  distanlia.  Mani  qu  e  obliqtie 
oriunlur,  el  reeta  occiduiu,  celeriores  ortus  liabeut 
qiinin  occasus;comra,qu%  recta  oriuntur,  etoliliqua 
occidunt,  lardius  iiriuntur,  el  eclerius  occidiinl.  Can- 
cer,  qui  rccle  nrittir  inuliiiatiirque,  inenamr,  orilur 
duabus  horis  et  duodecima  pirte  hor.e;  occidit  au- 
lcm  hora  ac  deun  e  lior.e.  Leo  orilur  duabus  horis 
el  lerlia  parle  horse  ;  occidii  atiiein  hora  semis  ,  et 
srxta  parie  liorse.  Virgo  oritur  duabus  horis  et  di- 
inidia,  el  sexla  parte  horje  ;  similiteque  Libra,  oc- 
ciditque  hnra  et  tertia  parte  hor.e.  Scorpius  ori'ur 
du.tbus  boris  et  lertia  parte  lior;e.  Sugittatius  oritur 
lioris  duabus  et  duodecitna  parte  hura! ;  occidit  au- 
D  lem  hora  ac  dennce  horse.  Ai  contra,  quavoblique 
oriuniur,  et  recta  occiduui,  brcviores  orius  occupuit 
qtiam  occasus.  Deuique  ex  his  est  signum  Capricorni, 
qiiud  oritur  hora  et  deunce  horx,  occidit  diiabus 
horis  et  dundecinia  paite  hnrx,  Deinde,  quod  sepii- 
lur  uniiinquodq  :e  ex  oppositis  lia''et  in  nccasu. 

Ilax  liabcni  ista.  Aries  cum  Lihra,  in  orlu  et  oc- 
Casil  concordat. 

Taurus  et  Scorpius,  Geuiini  ei  Sagillarius,  Cancer 
el  Capricornus,  Aquarius  et  Leo,  Pi>ces  el  Virgo. 


DE  SIGNIS  CCELI. 


Ilelice,  id  esl,  Arclurus  major,  habet  iu  capiie 
stellas  obscuras  sepiem,  in  singulis  aiiribus  singulas, 
super  pectns  1,  in  spalula  I ,  in  p-de  I  ,  in  dorso  I, 
in  libia  anteriore  8,  snper  eamdem  5;  sunt  oraues 
18.  Cynosnra,  sive  Piicenix,  qni  et  Arciurus  minor, 
cl  a  qtiibusdaiu  canis  rauda  vocatur  ,  habet  ameiii 
per  uiiinnqiiemque  angiiltnii  in  humero  splendidam 
I,  in  cauda  5.  Sunt  aulcm  iuter  amhos  Arctos  slel- 
Ijr  2i.  Siipprsunt  auicni  nliae  siellte  10,  qu;c  praece- 
dunt ,  et  dicuniiir  Ltideules  ;  el  mininia  una  ,  i|iiae 
vncalur  Polus,  ubi  dicuiit  toltim  inundum  revolvi. 
Draco,  qui  coiitiml  ulrosqtie  Arclurns,  Helicis  super- 
volvil  capnt ,  Phucnieis  circumcingit  caudam.  llabet 
atitem  in  capite  stellas  splendidas  5,  et  pcr  iniinn 
corpus  1-  ,  ab  invicem  dislantes;  suul  omucs  15. 

Ilercules,  qui  stans  geuu  fleclit,  habet  autem  in 
capite  siellatn  unam,  in  ulroque  humero  splendi- 
dani  t,  in  cilo  sinislro  I,  in  dextra  coxa  2,  in  genu 
dexlro  I,  iucadem  libia  t,  iu  dextra  manu  I,  et  in 
ropulo  quem  tenet  eadem  manu  1  ,  iu  sinislro 
genu  iu  t,  eadem  tibia  t  ;  sunt  omnes  duodecim. 

Corona  vero  habet  stelias  novein  in  cireuitu  po- 
siias,  sed  ex  ipsis  sunt  tres  splendidiores  ad  copul 
Serpenli  Arcti. 

Serpentarius,  qui  el  Asclepius  vocatur,  stans  vero 
supra  Scorpionem  lenet  serpentem  in  manibus.  Ila- 
het  autem  in  capite  sieilam  splendidam  t,  in  sinisira 
maiiu  5,  in  dextra  4,  in  utroiiue  hiuneio  t  splendi- 
dam.  lu  utrisque  luinbis  i,  iu  utroque  genu  1,  in 
dexlra  libia  1,  in  utroque  pede  1  ;  sunt  omnes  17. 
Serpens  quem  leuet  in  manibus  babct  siellas  in  ca- 
pitc  2,  per  reliqtium  corpus  4;  fiunl  iusimul  25. 

Scorpio  hahet  siellas  in  ulrisque  labiis  2.  Quanlum 
priores  sunl  magna*,  secundse  obscurx.  In  froni.; 
vero  3,  media  aulcm  ex  ipsis  splendidior  esl  ca:le- 
ris.  In  spiua  spleudidas  5,  in  vcntre  2,  in  cauJa  ■• , 
super  aculeum  2;  sunt  omnes  19. 

Arcas  ,  qui  et  Uo  les ,  cuslos  plauslri  fertur  esse. 
Ilabet  autem  stellas  in  dextera  manu,  qua:  non  oc- 
cidunt,  qualuor ;  in  capile  splendidam  unam,  in 
u.iroque  humero  unam,  in  utrisque  inaiuiiiillis  tmaiu, 


in  dexiro  cubito  qualuor,  in  sinitro  unain  ,  in  utro- 
que  genu  t ;  sunl  omncs  16. 
~  Virgo,  qnae  et  Justilia  appellatur,  habet  stellam  in 
Vj  capite  obsciiram  valde  iinam  ,  in  unaquaque  ala 
duas  ,  in  singulis  hunicris  singulas,  in  unoqiioque 
cubito  nnatn,  in  singulis  mauibus  siugulas,  in  penula 
vesiimenti  sex,  in  iinoquoque  pede  unam. 

f'\  Geminis  prior  qui  <xcedit  cx  Cancro,  habet 
stellam  iu  capite  splendidam  uiiam,  in  titrnque  hn- 
mero  splentlidam  unam  ;  sunt  omnes  S.  Aller  vern 
habet  in  capite  steilam  splendidain,  in  humero  si- 
nisiro  unain,  per  singula  femora  uuam,  in  dorsolres; 
sunt  oranes  7.  Inter  ulrosque  vero  duodecim. 

Canccr  habet  slellas  splendidas  in  testi  4,  in  detf- 
Iris  pedibus  per  smgulos  unam,  in  sinistro  primo  2, 
et  insinistro  tertio  1,  iu  quarto  I,  in  ore  unam,  in 
dexiro  labio  3,  iu  sinistro  duas ;  sunl  omnes  tS. 

Leo  habet  stellas  in  capite  3 ,  in  cervice  2,  in 
pectore  unam,  in  dorso  tres,  in  suinmitate  caudae 
splendidam  1,  sub  peciore  2,  in  anteriori  pede 
splendidam  I;  sunt  omiies  15. 
q  Agitator  habet  stellam  in  capite  1,  in  ulroque 
humero  1,  sed  ea  est  clarior,  qu;e  in  sinistro  hur 
me.ro  est.  In  utroqiie  cubito  I,  in  dextra  manu  1,  in 
summitale  mauus  sinislrsn  2,  et  super  ipso  brachio 
edulos  2  ,  et  in  utroque  edulo  stellam  uuam;  sunt 
onines  10. 

Taurus  habet  stellas  in  utroque  cornu  1,  in  IVon- 
le  2,  per  singulos  oculos  1  ,  in  nare  I.  Ilae  autem 
stellae  Pleiades  et  Virgiliae,  necnon  et  subuculae  di» 
ciintur;  in  utroque  genu  1,  in  paleario2,  in  collo  2, 
in  dorso  3,  ex  t|iiibus  novissima  splendida  est ;  iti 
venirc  unam,  in  peclore  unam  ;  sunt  oinnes  18. 

Cephams  habel  in  capile  slellas  sphndidas  2,  et 
in  dextra  niauii  splendidam  I  ,  in  utroque  humero 
I,  io  zona  5,  iu  dextro  laiere  ex  transverso  super 
ilium  7,  in  sinistio  genu  2,  in  summitale  pedum. 
quatuor;  sunt  omiies  21.  Hic  autem  in  Septentrionis 
iucisione  constiiuitur  inter  medium  Sepienirioualis 
circuli  et  xstivali  solstilio. 


947 


RRIVE  VENF.IUB.MS  0:P.  PARS  I.  SKCT.  II.  —  DUBIA  F.T  SPURIA. 


94* 


<*»Bsiop<*i.i  lnihcl  in  rapite  sleltam  splendidam  I , 
in  lllrnqiie  llllinPrn  - pl.-ii.t i.l:t iii  1  .  iu  ilcvlr.i  paile 
pertnris  splendidam  I.  in  tleslro  rubilo  I,  in  ulra- 
rtimqu*  manitum  suinmiiate  spi.niiil.aitt  t,  in  umlii- 
liro  Bplcmli.l  .iii  ,i  inagnam  I  .  in  sinistro  femore  -. 
in  genu  Sftrflndldam  I  ,  <>l  per  singulos  angulns  in 
siimniit  ite  sellula»  1  ;  suni  nnines  I". 

Anrirnmcila  habet  siellam  spli'nilid:im  in  rapiie  I, 
in  nlromie  Ii  'iiirio  I,  in  CUhilfl  riexlro  1,  in  sinislro 
1,  in  sumniilale  inanus  splendidaiii  t,  iu  pedalinm 
suuunitale  splenriirias  2,  in  znna  3,  super  zonam  4  , 
in  tiii"<|iini|iie  nonu  splrndidam  1,  in  dextro  |iede  2, 

ill  sjnishn   uiiaill  ;   SIIQl  nlimrs  i\ . 

Fipuis,  ipii  hctlorum  l'<'iis  et  lleltoforpns  dir.itiir, 
hahel  stellas  in  mstro  2  oh-riiras,  in  capite  splendi- 
ilnn  I,  iu  maxilla  I,  in  Htrisqira  atiribus  S|ilenriiriam 
1,  in  cetvire  4,  in  Imtnero  1,  in  pectnre  I,  in  spina 
1.  in  umbilicn  I  niiiriam,  in  iitrm|iie  g<*nu  I,  per 
aiugulns  niigues  an'er  nres  iinain  ;  siiui  oinues  19. 


A  l.i-pns  lialicl  gtellti*  in  l|lri*que  auriliiis  (,  in  rnr- 
p«re  2,  in  ilorso  nilidam  1,  in  pnslerionbus  po.libu* 
per  siic.'ii'ns  I  ;  siinl  omne,  7. 

Cniiirult,  qii;i>  oiilur  posi  ()i i'itiPin.  bahfll  slrll  nn 
Rlilciidid  iiii  in  lingua  miain  ,  quani  Svrii  canein  v:i 
rant  rntil  mli-m  innltiini,  et  per  imervalla  rnlores 
iiiut  intcm  :  liahel  in  inrnipie  limnero  nlisritratn  1, 
iu  peclnre  2  ,  iu  atneriori  pede  sinislrn  tres  ,  \n 
dexirn  unam,  supra  dursuin  Ires,  in  venire  tres,  in 
smislro  IiiiiiIki  iin.im  ,  in  pnslerinri  sinistro  pede 
unam  ;  in  siinnnilaic  ramle  I  ;  siml  oinncs  17. 

Nivis,  iiii  c  apiul  Argivns  Argn  vocalur,  lialiet 
sidla .  in  anie ri-  ri  p:irle  uavis  \.  et  in  puppi  4  ,  in 
UToque  huuieio  5,  in  veloo,  in  cosia  5  ;  sunt 
o  nnes  2t. 

(eius  sub  Ariete  el  Piscilm*  gradiens,  habel  siellas 
in  ratiila  -  ohsciiras  ;  a  cauda  usque  ad  giinbiim  (i , 
in  ventre  G;  sunt  omnes  14. 

Ciirus,  qui  et  Eririanus  ,  et  a  qnibusdam  Nilus  , 


Aries  lialiet  stellam  in  capiie  unam,  in  nare  ires,  p  qui  etGenn,  e  meriiliaois  partibus  liabeus  initium  aii 


in  rolln  duas  ,  in  siimuiilaie  aneriu  is  pedis  unam  , 
in  dorso  quatunr,  in  rauda  tinain,  in  ventreires  ,  iu 
luinlio  uii  ini,  in  siiminn  pedis  I  ;  sunt  nmnes  17. 

Ti  ianiMilus ,  qui  jaret  supra  raput  Arielis  ,  hahet 
yrllas  pcr  sitigtilos  anstnlofl  1  uitidam,  ei  quibos 
ii:i:i  est  splendidior  raeieris. 

Piscis  Aqinloniiis  baliet  siell.is  14,  Australis  15. 
l.inl ''iini  eoriim  in  qun  coniinentur  babet  slellas  :i.l 
Amiilonem  3,  ad  nccasom  3,  ad  orieniem  3,  in  con- 
ne\ii  3 ;  sunt  omnes  59. 

Perseus,  <iui  lerinr  lenere  raput  Corgor.is,  habct 
siellas  in  utrnqufl  buinero  splcndiria.n  1,  in  siimmi- 
t>ie  inaims  tteiira  unam  ,  in  ejtisdem  cuhitn  unam, 
in  siiii  miiale  muius  sinislrje  uuam,  in  venlre  iinain, 
in  ilextro  lui  bo  niliil.iin  iin.uu  ,  in  dexlro  femore 
Ridendidam  unam,  in  uirnquegenu  unam,  in  tibia  2. 
Gorgotiins  antem  dicitur  habere  in  capiie  stellam  1, 
ei  iu  crinihus  3;  suni  onmes  16. 

I.ira  habet  siellas  in  utroqtie  periine  1,  in  siugu'as  p 
i  ed.iles  1,    in  midillo  1  ,  in  titroqne  bumero  I,  in 
j"go  1,  in  lympatio  splcndiilam   alqne  candidam  t  ; 
miui  oinnes  9. 

P.ignus  lialict  siellam  in  rapite  splemlidam  1,  in 
rolln  splendidam  1,  in  dextra  ala  5,  iinam  niiiilam, 
ipnc  esl  clrca  rnllum  ;  in  sinisira  alu  5,  in  corpore 
iiiiim,  in  gcnitali  suo  inagmini  I ;  suntonines  11. 

Aquarius  habet  stellas  in-ca|.i(e  2  obscur.ts  ,  in 
utroque  linmero  spleiiiliilam  1,  iu  siimmis  manibus  I, 
icr  singiilas  iii.iuiii.il ;as  i.subtus  mammillas  ex  utra- 
que  parie  t,  in  sinisiro  lumbouuam,  in  utroque  genu 
I,  iu  deUia  libia  I,  iu  singtilis  pedibus  1  ;  suut  om- 
nflfl  18.  CiTusio  aulcm  lil  dexlra  lavaipie,  iu  qua  2 
sitnt  tplendida),  «ctera  vero  obscurae. 

Capricoriius  baliel  in  iiiroque  coniu  stellas  2,  in 
ii  'iiluis  splf.ul  ilaui  I,  iu  capite  -,  in  collo  splen- 
ilidm  I,  in  peciore  2,  in  anlerinri  pede  1,  in  sum- 
iniiale  ipsius  pedis  t,  in  dorso  7  ,  in  venlre  5,  in 
■  auda  2;  suiil  onines  26 


Urionis  pedem  lendens  ;  snhjacel  ei  stella  qua;  vo- 
catur  Canopns,  qnx  langit  splendens  tenionr.m.  N  ivis 
spatium  parvum  patel,  eo  quod  rirca  terrain  csse  vi- 
detur  :  haliet  stellas  m  priina  acie  3,  in  secunda  3  , 
in  icriia  3,  usque  ad  novissima  scx. 

Piscis  inagnus  et  Auster  dieilur  ,  a  Caprirorno 
usque  pisres  ejus  lungitudo  prnvolvitur,  qui  subj  icet 
Aquarioei  suscipii  cjtis  eUusionem.  Ilabet  stellas  12, 
ex  quibus  esse  ferlur  sub  pcdibus  Aqtiaiii ,  et  tres 
in  braucis  ejus  :  ipSJB  aule.n  clariores  cxteris  es.se 
iiosciiniiir. 

Sacrai  ium,  quod  el  F.itium  accipitur,  Imc  sigatnn 
sequitur  caudam  magni  Scorpii ,  circiimdat  Seipten- 
trionem  el  i|iiedam  pars  obtusior  Aiciuri ,  qu.id.uii 
aiilem  cito  suli  Vespere  dcficit.  lialiei  autem  stell.is 
super  cratieuiam  2,  in  vasile  2  ;  siint  omnc<  4. 

Centanriis  lertur  bahere  bestiam  iu  maiiu  juxi.-i 
Sacrariiim,  in  quo  videiur  ollerre.  Ilahet  siellis  in 
capiie  obscuras  3,  in  utroqiie  buinero  spleiididatn  1, 
in  sinistro  cubito  unam,  in  summa  inanii  1,  in  medio 
pectoro  I,  in  spina  2,  iu  venire  splendilasi,  in  Imn- 
iio  splendidam  I,  in  caoda  3,  in  iilrisque  geuibus  re- 
tnrsis  2,  in  ulroque  armo  t.in  nlioqne  pede anleriori 
t  ;  simi  omiies  24.  Keriinl  tenere,  aieut  snperius 
sigiiilicaviiuus,  in  sinistro  iiianu  arina  ci  leporem,  ii> 
dextra  vero  btstiam,  el  a  quibusdam  bydriam  aceli, 
i|i:.c  habet  stellas  in  cauda  duas,  in  suuiuio  pede  au- 
teriore  nitidam  unam,  et  in  spina  iiiiulaiu  unam,  et 
in  auierioro  pede  splendidam  unain,  et  subter  ipsmn 
pedem  unam  ,  in  capite  Ires ;  sunt  otimes  novem,  in 
loium  vero  35. 

Serpens,  super  cujus  catidam  Ccrvum  setlere  di- 
diiiit,  et  in  medio  iiiniin  asserunt.  Feiuul  eiiim  , 
quod  caput  siiinmitatis  Cancro,  el  caiilam  a.l  Cen- 
l.niium  it-udat,  qui  habet  stellas  3,  iu  ceivice  I,  iu 
perlnre  1,  in  venlre  t. 

Corvus  vero  habet  slellas  ires,  in  roslro  iiuain,  in 
ala  t.  iu  grniiali  unain.  llrna   aulem    babet    slellas 


Sagiiiaiius  habet  in  capite  stellas  2  ,  in    scapula  ''  ttes  <>b  curas   in  medio  labinrum;   siiut  mnnes  10 


iinam  nilidain  ,  iu  dorso  3,  in  cauda  2,  in  anteriori 
genu  1,  in  ulroque  pede  t,  in  arcu  2  ,  el  in  jaculo 
•  iii.iiiiui  ;  una  verti  in  suinmn,  aha  in  medio  obscura, 
ei  2  in  pennis  iaculi,  e\  quibus  clati.r  est  una;  suni 
■'innes  1U< 

Aquda  h.ibet  iu  pede  slellam  1,  in  medio  corpore 
.  liMnraui  t,  in  rosiro  supeiion  1  ,  in  subleriori  I  ; 
suni  ouines  4. 

Delpbiinis  nnn  multum  superrurrit  Capricorno  , 
babet  in  orc  slellam  I,  in  veiiice  2,  in  ala  secus 
veuiicm  3,  supra  dursum  I,  in  cauda  2  ;  suiil  oin- 
nes  9. 

Onon,  obliqiius  qniilcmTauru.biibel  in  rapile  strl- ' 
I  is  splrndiilas  3,  cx  quibus  una  est  spleudidinrcx- 
lcfis.  In  ulrnqiie  biiuiern  splendiilam  iinam  ,  iii  ni- 
iii'o  t  obaeurtnt,  m  suinuniaie  niauns  t,  in  zuna  3, 
iii  iiciniilt  5  nbsriiras,  m  ulroquc  |elltl  I  ,  in  utris- 
uuc  pedibus  I  ;  stinl  umues  I    . 


Siilil  qui  c  'iii  aliler  piugiinl,  niiiipe  .-.erpcuieiu  Sil- 
piiiuin,  iirnaui  gestanieni  iu  dorso,  et  corvtiiu  cait- 
dam  terpenlia  iiiurileiiiein. 

Aiilicimis  dicilur  sub  Gfltmiuifl  bcne  parere,  habel 

''  stellas  ires,  i|iurum  una  splendidior  est  celeris;  et 
iilco   Antiiains   vocauir  ,  eo    quod    sil    conlrarius 

I   Cilli. 

Glrculus  quidcui  cst  in  sidorihus  candido  colore , 

.  qiiem  lacicum  esse  nounolli  dixerunl.  iTalnsiliiiics 
anlcin  Menuiii)  dicil  iiit  iiiii  pucro  Inscilflin  Jinioiifin 
deilisse  lac ;  sad  lu-tpi  iu  resciflril  nuni  M.u.e  llium 
esse,  rejecisse  eum  a  >e.  Ili  lacits  proluaj  splfiiil.i 
rem  inler  sidera  apparare.  Alii  dixeruul  doninfnii 
Jimniii     llfniilfiu    Mippusiluiu,    el    f  ipci  iccu  u    rl 

ipi.nl  lupra  diilmus  rocisso.  Alii  luiem  neiculeui 
pmpler   iiiunaiii  aiidilalem,  iiiuliiludiiiuui  laclis  ap- 

ixiissc  ,  iwoua  in  orfl  roulinflra  uotutsae  i  i|uod  <v 
ore  ijus  pruhisi cn. ulum  lignasae,   Aiil  dtcuvj 


949  '  -av"  MENSIUM 

quo  tcmpore  Ops  Saiurno  lapidem  pro  partu  aiiulit,  A 
jussisse  ei  lac  prx-bere,  quje  cum    pressisse!   mam- 
mam,   profusn   lacte  circulum  delbrmalam  ,    quem 
supra  ilfinonsi raviuuis.  Ilac- Hyginius. 

In  Sagitta,  una  est  quarlae  magnitudiuis,  Ires  quin- 
ia\  et  una  sexiae. 

Sagitia  inier  duos  circulos  xgiivum  el  xquinnciia- 
lem,  sguo  Aquilx  superposita,  dividilur  ab  cocir- 


NOT^:.  950 

cnlo,  qui,  utroque  polo  sulijecins,  ad  Cancrum  et 
Capricornom  pervenit.  Hujus  cacumen  ad  equipedum 
regionem  spcciai .  altera  pars  ad  bnmeros  Opliiuclii 
lendit.  Hxc  occidii  Virginis  ortu.  Oritur  aulem  cum 
Seorpione.  Ilabei  omiiino  stellas  quatuor  ,  quarum 
una  in  principio  maierix,  altera  in  medio  ,  dune  in 
loco  quo  feirum  solel  afligi ,  diversx  videntur.  Il.i-c 
Hygiuins. 


JANUARIUS  —  Poto. 


MLNSILM  NOTjE. 
G 


JU.NIUS.  —  Mibipratum. 


2  FEBRUARIUS.  —  Ligna  cremo. 


S         MARTILS.  —  De  vile  superflua  dcmo.  C  8  ALGUSTUS.  —  Messes  mctfl 


APRILIS.  —  Do  gennen  gratu  n. 


SEPTEMBER  —  Vina  j  ropino. 


D 


10  OCTOBER   —  Se.iien  humi  jacto. 


061  BED/E  VENEIIABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.   —  DUUIA  ET  SPURIA. 

tl  NOVEMBER.  —  Mihi  pasco  sucs.  A  ii  DECEMBEU.  —  Milii  uiaclo. 


M1 


BEOJB  PRESBYTERI 


PRONOSTICA  TEMPORUM. 


Si  prima  feria  fuerint  Kalend.  Januarii  ,  hiems 
lii.ua  erit.ver  venluosum,;rstas  sicca.vimlemia  booa, 
b.>ves  crescent,  mel  abuiuiabii,  velula  morieniur, 
ahundamia  et  pax  eril. 

Si  secunda  feria,  hiems  misia  erit ,  ver  bonum, 
H'Slas  sicca,  et  venumsa  lempesms,  et  viudemia  non 
l.oni,  et  valeiudo  liorainum.  apes  luorienlur,  et  pro- 
ili^i.  qusedabit  linininibiis  Deus. 

Si  leriia  feria,  hiems  uml.rosa  erit,  ver  lempesiuo- 
siiiu.  et  ventuosuui  et  pluviosum ,  »'stas  sicca,  vin- 
demia  labmabit,  el  visa  erit,  et  muliere.s  morientiir, 
naves  prrir.lilahimtur,  et  reges  peribuul. 

Si  quarta  feria,  bieni^  dura  ei  aspera  erit,  ver  ma- 
Iiiiii  el  ventiinsum  ,  ;rstas  bnna,  vindemia  bona  et 
labnriosa,  et  friinieniiim  hoiuiin,  juvenes  moricuiur, 
rl  ipii  navigabunt  salis  laborabunt. 

Si  (juii.i.i  feria,  hiems  bmia,  ver  venlnnsiim,  x»las 
sieca.  viudeinia  bona  ;  abundanlia  eril,  cl  priucipes 
i>ive  rcges  peribuni. 

Si  sexia  feria,  biems  mutabilis,  el  ver  bonum, 
;e*i»s  sicca  ei  bon.i.dolor  oculorum,  vindemia  bona, 
et  copia  inagna  erit,  et  oves  peribunl. 

Si  septima  feria,  biems  lurbinosa,  ver  ventuosum, 
el  fructus  laboriosus  erii  :  oves  peribunt,  bomines 
vetult  uiorieniur,  et  casas  creiuabuntur. 

DE   PRiECOCNITIONE    COPIyE 

AIT    PACPEBTATIS    FUTUR.«. 

Si  quis  est  qui  ignorei  aul  copiam  aut  pauperta- 
lem  fuluri  auni,  animadvertat  in  priina  nucte  mensis 
J.inuarti,  qui  caput  probatur  lotius  anni,  el  insp  ciat 
primain  boram  pr>mx  noctis  ejusdem  meusis;  ei 
sicut  hora  snlis  praevalebil,  eodem  anno  siccilas  in 
terra  erit.  Al  si  esi  Veneris  hora  ,  regnaliil  eo  auno 
magna  hoiiiiiniiu  rixa,  et  mulierum  pestilenlia,  ei 
eruiil  sex  menses  pluvia  temperali,  et  rcsidui  sex 
calidi.  Quod  si  aulem  Mcrcurii  hora  priniiliis  efful- 
►eril,  erunt  qualuor  menses  pluviales ,  sed  Apr;!is  et 
M.iius  prxcipue.  Si  autein  surreielit  luua  prima  bora 
Jauuarii,  el  in  capite  Arietis,  pNr>alelumi  pluviie,  et 
eradicabunl  s>egetes  pluviaium  inundatiiines,  et  pluet 
sex  mensibus,  et  bcllorum  trunt  varise  perlurbatio- 
nes,  et  vilescet  meicatoruiu  ineues,  ei  eril  multa 
huminuui  slrages.  tjuod  si  in  vcnlre  Anelis  iuveiiilur, 


B  perielitalumtiir  naulap,  cl  prxliabuntur  in  Occidente, 
Conluba  pra-liabitur  inier  se,  et  lugebit  sex  menses. 
Qund  si  prima  hora  Januarii  Invenitur  in  capite 
Tauri ,  llureiiiini  segetes  cuin  ubertate  mulla  ,  el 
sepiem  anui  caristia  carebit,  et  reges  perihunt.  Quod 
si  iu  ventre  Tauri  prima  nocte  Januarii  luna  einicne- 
rit,  Orientalis  plaga  uiulia  aflligetur  pluvia,  et  regnin 
eru  pestilenlia.  At  si  in  cauda  Tauri  iuvenitur,  erit 
aiiuus  mediocris.  Siautem  invenilur  in  capne  Gemi- 
noiuin,  regnabit  Cordiibonsis  pesiilentia,  et  in  Se- 
r  .guga  et  cis  citra.  Quod  si  eadem  oocte  emicuerit 
io  Ceiiiinorutn  cauda,  erit  fames  in  media  terra,  el 
priucipum  ejus  novem  meosibus  prxvalebit  persecu- 
lio  pesiifera.  Si  autem  erit  in  capite  Cancri,  eroni 
pluvise  et  segeles  muli.e.  Et  si  erii  in  ventre  vel 
cauda  Cnncri,  eril  aiiiius  pacilicus  ciiiu  ubertate 
magna  sex  atuiis.  Quod  si  erii  in  Leone  prima  hora 
noelis  JanuarH,  erit  judicuui  perturbalio,  multipli- 
cabilur  latrouum  exaggeraiiu  ,  aunus  wcdiocris.  Si 

P  aiiiem  invenilur  io  venlre  Leonis,  erii  morlaliias 
multa  liomimim.  Si  aulein  in  cauda  l.eniis,  qnadru- 
peiliim  et  parvulorum  niors  co  anuo  regnahii,  e( 
paupercs  diiahiiuiur.  C-um  autem  iu  Virgine  emicue- 
ril,  Corduba  fame  pcrihil.  Si  aulem  in  line  Virgiois, 
copia  eodem  auiio  fmgum  erit.  At  si  iu  t-apite  Lihrx 
elfulserit,  paue.itas  deuuo  redibil,  Cum  autein  iu 
veutre  Librap.cril  mutua  regum  perturbalio.  Si  auleio 
in  capiie  Scorpii  prima  nocte  Jauuarii  roerii,  multus 
Kuuultus  buiiiiiiuin  erit.  Quod  si  iu  ventre  Seorpii, 
xl  diebus  nou  ecssabit  plnvia.  At  si  in  cauda,  eril 
onmiuin  bouorum  copia.  Si  vero  in  capite  Sagillaiii 
prima  bora  Jauuarii  hina  venerit,  iterum  periurbatio 
regiim  redibit,  el  u  annis  fames  praevalehil.  Quod  si 
iu  cauda  Sagitt  irii  eflulserii,  Cliristiannruiu  maxiiue 
pesiilentia  regnabil ,  et  Saraeenorum  terrain  fames 
videbil.  Si  autem  in  eapite  Capiieurui,  vel  in  cauda 
evei.eiii,  fames  eril  iu  t«ta  terra.  Ai  si  in  capite 
Aquarii ,  eril  siccitaa  iu  Orieole ;  si  eal  in  venlre  , 
ei  .1  per M'i'i.lio  gladii;si  auiem  m  cauda,  erit  per- 
D  liirbaiio  illins  aoni.  Quoil  si  iu  capiie  Pisciuin  eril 
luiu,  pnavalebil  iiialuis».  Si  vero  in  cauda  luua  eril 
prim.t  liora  nuclis  in  Kilendis  Jauuani,  inulli  peri- 
luiiii  fame. 


BEDiE  PRESBTTERI 

LIBILLUS  OF.  MKNSURA  HOROLOCII. 


Si  quem  delcctat  hnrologinm  componrre,  sive  me- 
talliuuin,  sive  ligneum,  quod  ad  instar  prrpendicula- 
ris  videtur  formari,  prasier  qood  illttd  rolunduiii  esi, 
Utud  vero  leua  l.itera  babel,  iu  qulbui  ordo  horaruiu 


lotius  anni  binis  ineiisibus  iusiguilur.  Longiludo 
n anique  quinqoo  digilorum  ereditur  suilieieiis  e»se, 
pllll  niiiiusve.  Gro-.situdoqooqiie.si  unumquodque 
latus  lufflell  aJ  gnouionttn  et  tnscriptiuiieui  Kalcmia- 


055 


LIBELLUS  DE  MENSURA  HOROLOGII. 


954 


rmrt,  saiis  videlur.  Prima  unea  quae  ascribilur  xn 
K:il.  J.uuiani  atque  Juiii,  secuiidnui  placilum  hnb^st 
inltium  :  ipsuin  lameii spiiiuni  sex  Kquis spaliis dl vi- 
datur,  vel  parlibus,  a  priino  pimciu  qnod  in  una  re- 
gione  habelur ,  usque  ad  unibiiiuum,  SeCunda  vero, 
quae  xn  Kalcnd.  Angusti  et  Maii  assignalur,  a  meJio 
sextae,  hiiras  spatio  priini  ordinis  sorljaiur  lerniinmn. 
Tertia,  qux  Aprilis  el  Septeutbris  iisdein  (ul  supra 
litulatur)  Kalendis,  relicto  dodranle  penuliimx  se- 
lumli  ordiuis  bora;,  quadraniein  sumil  e«ordium. 
Quarta  penullimi  spatii  tertiae  seriei ,  vindicst  trien- 
teni.  Quiuta  penultimi  spatii  quarti  ordinis,  quinlam 
ariipit  paiiem.  Sexlae  line.e  lennious  ,  quarlae  liorx 
coutiiiio  quinli  ordinis  cuxquatur. 

Ad   meridtem  inveniendum. 
Circiimscribe  in  plana  labula  circuluin,  cujus  cen- 
Iro  reclissiine  inlige  gnomonem  lam.e  lungiiudinis, 
ut  uinbra  ejus  pradktuin  circulum  e.xcedat;  et  dili-- 


A  genter  vide,  quando  prsdicta  umbra  incipial  recipi 
infra  ipsius  cireuli  ambitum,  et  vestigia  ejusdem  una- 
l.rv  se  conlrahentis  punctis  cautissime  nota.  Simiii 
iiii-r-i  vmiia  vide  quando  iterum  circuli  limiiem  exie- 
rit  (quod  liet  transacto  meridie,  cmn  rursus  decti  • 
ii  iiis  umbra  inferiora  receperit)  et  ibi  similiter  ptiucta 
aflige.  Pustca  spaliiim,  quod  esl  inter  b.ec  puncta,  a 
centro  per  inedium  recta  linea  divide.  Postera  vero 
dir.  eausa  probalionis  explorans,caute  inluere  quaudo 
umbra  gnomonis  prxdielain  lineam  operuerit.el  lunc 
cerin  meridiem  esse  non  dubites.  El  ul  b-.ec  cauiius 
perflcianlur,  tabulam  lapideam  diligenler  poliiam  tibi 
=imie,  et  eam  in  loco  secreto  buic  operi  congmo 
poue.  Quo  faclo,  eamdem  tabulam  tali  lihramine, 
i.ili.|uc  diligenlia  landiu  ponJeramlo  sequare  nnn 
desistas,  quousque  aqua  superelTusa  atit  sequaliier 
huic  superjaceat,    aut  uudique  orbem  xqualiter  ex- 

j;  cedat. 


HOROl.OCIUM  QUOD  CONTRA  UNUMQUEMQUE  MENSEM  HABKT  AD  UMBRAM  HUMANI  CORPORIS 

PEDE  SINGULARUM  IIORARUM  DIEI. 


CONCORDIA  XII  MF.NSIUM. 

Januariut  et   postea    December. 

Hora  prima  ct  undecima,  pedes  vigiuii  novem  ; 
liora  secunda  ei  decima,  pedes  novemdecim. 

Hora  lertia  et  nooa ,  pedes  septemdecim;  hora 
quaiia  el  ociava,  pedes  quindecim. 

llora  quinta  et  septima,  pedes  tredecim;  hora 
sexia,  pedes  uudecim. 

Februariu*  et  Notiember. 

Hora  prima  ei  nndecima,  pedes  viginii  septem  ; 
hora  secuuda  et  decima  ,  pedes  sepleunlecim. 

llora  secunda  et  nona,  pedes  quindecim ;  liora 
qnarta  eluciava,  pedes  tredecim. 

Ilora  quinia  et  septima,  pedes  uudecim ;  bora 
Sexla  pedes  iiovem. 

Martiut  e!  Uctober. 

Hcra  prima  et  undecima  ,  pedes  viginti  q.iinqite  , 
boia  secunda  et  decima,  pedes  quindeciiu. 


C      Hora  lertia  et  nona,  pedes  tredecim ;  hora  quarti 
ci  octava,  pedes  uudecim. 

Hora  quinia  et  septima,  pedes  novem  ;  hora  sexta, 
pedes  septcm. 

Aprilis  et  September. 

Hora  pruna  et  iindecima,  pedes  viginti  tres ;  hora 
secunda  el  decima,  pedes  tredecim. 

Hora  lerlia  et  nona,  pedes  undecitn;  hors  qusrta 
el  oclava,  pedes  novem. 

Hora  quinta  el  septima,  pedes  septem  ;  hora  sexta , 
pedes  qmnquc. 

Maiut  et  Augustus. 

ilura  prima  el  undecima,  pedes  viginli  et  unum  * 
!mra  secuuda  et  decima,  pedes  undecim. 

iiura  leriia  etnoua,  pedcs  novem;  bora  quarta  et 
oclava,  pedes  seplcni. 
D      Hora   quiuia  et  seplima  ,   pedcs   quinque;  hora 
sexia,  pedes  tres. 


055 


DED,£  VENEKABILIS  OPP.  PAnS  1.  SECT.  II.  -  DUBIA  ET  SPUIU.i. 

Juniut  tt  Julius 


9S6 


\      Hnra  leriia  et  nnna,  pedes  septein  ,  hnr.i  quarla 
u  ■  .     •  01  nrlava,  peiles  quin.iue. 

iJ,l  .  HK.*,  ".'"'«cima,  pr-des   novemdetiru  ;         Il«»r  i  q.iintl  et  sepiima,  pedes  tres:  liora  aexla. 
uora  »e. unda  et  deruua,  pe.los  novem.  pcdem  uiium  »«.™hi«uj, 


DE  SICMS  ET  IIOHIS  XII  ML>SIUM. 


De  tribus  dicbus  periculoas.  (, 

Simt  trc»  dics  in  anno  qui  per  omui:i  observandi 
niH.  viii  i.ltis  April.  ille  dies  lunis.intranle  August. 
ille  d.es  lunis  ,  exeunle  Decemb.  iile  dies  lunis  oh- 
servandus  esi  ,  in  quibus  oinnes  ven;e  in  boiiiine  et 
in  pecude  pleuse  simi.  Qui  in  his  hominem  aui  pec.s 
prrcusseril,  aul  statim,  attl  leriio  die  mor.elur,  aut 
septnno  die  periclilabilur.  Et  si  potionem  acceperii, 
l.iira  quindecim  dies  morietur.    El  si  masculus  a.il 
leiiiina  in  his  diebus  nascuntur,  mala  morle  morien- 
lur.  Ei  si  de  auca  in  his  diebus  aliquis  manducave- 
ni,  iutra  quindecim   vel  quadraginta  dies  morietur. 
De  .Cgyptiocis  diebus. 
Si  lenebrae  jEgyptus  Graio  sermone  vocamur, 
Inde  dies  mortis,  tcnebrosos  jure  voramus. 
Bis  deni,  binique  dies  scribuniur  in  anno, 
ln  quibus  una  solet  inorlalihus  hor.t  limeri : 


Mcnsis  quisque  duos  captivps  possidet  borum, 
Nec  simul  hos  junctos,  Immines  ne  peste  trucidenl. 
Jtni  prima  dies,  et  sepiima  fme  timeiur. 
Ast  Februi  quarla  est,  prxcedit  terlia  fiueiu. 
Martis  prima  nccat,  cujus  sic  cuspide  quarla  est. 
Aprilis  decima  cst,  unJeno  et  fine  limelur. 
Terlius  est  Maio,  lupus  esl ,  el  seplimus  anguis. 
J.inius  in  decimo,  quindenum  line  sal.ilat. 
Tredecimi.s  Julii  decimo  inn.iit  aute  Kalendas. 
Angusli  nepa  prima  fugal  de  fiue  secundam. 
Tertiam  Srptembris  vulpis  ferit  e  pede  denam. 
Tertius  Oclol>ris,  gladius  decem  iu  ordine  neclii. 
Quinta  N'>venibris  acusvix  lern.i  mansit  in  urna. 
Datduodenacohorssep:em  decemqueDecembris. 
Ilis  caveas,  ne  quid  proprio  de  sangtiine  dem;is, 
Nulluiii  opus  incipias,  nisi  furle  a  I  gaudia  tenil.it. 
Ft  captil  et  finem  mensis  in  corde  teneio, 
Ne  inedio  ima  ruas,  sed  clara  per  jetbcra  vivas. 


BED2E  PRESBYTERI 

LIBELLUS  DE  ASTROLABIO. 


In  composiiione  Aslrolabii  tres  primiun  circuli 
scril.untur.  Priinus  et  iiiajor  Caprirorni,  se.un.lus 
Librae  et  Carnarii,  tenius  Caucri.  Quoriim  iii.ilinni 
primilus  invenerunt  sapienles,  et  per  qwttunr  parlea 
clividehant,  duceuies  lin>>as  quas  nuiniiiabani  aleo- 
iii.ii,  de  a  usque  c,  ei  de  6  usque  d  aiagulls  partibus 
xc  dnnantes,  ct  tolnui  circulum  in  ccclx  >livi.lol>ani, 
1'osiea  de  cb,  id  esi,  \<.  partibua,  Mivabslrahebant, 
ipinl  esl  c  e,  el  dn  ipso  lermiiin,  i.l  est,  e,  a-ipiaui- 
miier  lineam  ducrbam  uaqua  ■■',  nu;e  iraoaltna  imn- 
cal  alcoium  ex  parle  c,  tihi  cst  i.  Qno  ficio,  p.iiiobint 
r ireinut.i  in  /i  i,  ct  sic  ('irriiiiitlii.'eulc«,  circulum  i.i- 
leriorcm,  id  eat,  iklm  cxarahant.  Deiiitlc  e\  parle 


D  c  d,  similiter  xxiv  abstrahebam  ,  qnod  est  c  f,  et  de 
ipsn  lennino  i  fducebant  lineam  xqualeiu  usque  ./  c, 
cxiendenles  alcoium  de  c  usque  f,  et  ibi  a  i.niiin  et 
liu.am  coiijiingebant.  Posi  circiuuin  poiientes  in  A  j, 
circiiitiin  y  n  o  p  posleriorem  conslruebanl.  (.irculiiiii 
casart.m,  id  e»l,  o  d  i  b  eonslrueliaul,  div.drnles  alOO- 
l.nn  t  o  i»t  inedi.iiii,  nln  esi  k,  ci  p.ntemos  rircuiiuin 
medlelaila  puncio,  «t  lu  o  et  in  (cirnoMtaeebaM.  il>* 
coiisiriw:.is,  inrcdiebantur  prUnua  consiruero  al- 
mucaiitarai.  Accipieb.ini  circulum  a  fr  d,  qm  iliv.^u* 

eai  iii  cttiu  iradua,  ei  ea  pineta  akairaMbaiu  ii 

liludinein  ipsius   cllmalia  cujua  asirolalnuni  qoapie- 
l.ant  conalruero,  ui  de  clutia  6 ,  iu  .|ua  rsi  i 


367 


LICELLUS  DE  ASTilOLABIO. 


953 


Homa.  Ger.nams.  ahstrahebanl  ttli,  cnjus  termint.s  A  mensura  servala   de  puncto  ad  pui.Clum  linecm  tra- 

est  ff.Vl  de  g  ducehaul  lineam  per  A  usqu,-  i,  dc  hine       »«•».  du^enas  horas  repenes. 

duc.ebani  lineani  de  e  per  /.  Ei  almerez  h  d.  et  ipsam 

lineam  c  i  extendebant  forls  circulos  sinnil,  qi.ou-qne 

:unl.;e  se  reciissime  jungebant,  ubi  stalfc.    Eecerunt 

etiara  aliam  reclam  de  c  iisque  g,  que  tran-ieus  di- 

vidal  ipsnm  almerez  ubi  esl  /.  Post-a  lineam  /  k,  qus 

est  almerez,  diviserunt  per  inediom,  ei  esi  ntedietas 

d,  el  ppnebaiit  aldehii,  id  est,  circi.itim  i»  d  l,  el  sic 

circtimducehani.  Et  eccc  primum  almucantarnl  de  n 

pcr  c  l  a  usque  m  c;elcros  alimifBnlarat  per  smgulas 

divisiones  ccclx  partium  consirne ,  circumducens 

regulam,  incipiens  alt  altilu.line  i|>sius  terr;e,  qua>i 

de  c  d  e  j ',  jacenie  regula  iu.mol.ili  in  punclo  j.  quo- 

usq.ie  pervenias  ad  punctum  deforis  astrolabius.ul.i 

se  conj.uig.ini  liuea»,  ut  puta ,  pone  re.511l.nn  in  t  in 

ciiculo  deforis  aut  inius,  ct  exiei.de  usque  z,  ei  ubi 

taugii  regula  hne  ...  mediam,  ibi  fac  sigunm.  Posi- 

M  poire  regulam  in  d,  ut  nou  se  moveat  iu  1,  et 

iiernm  fac  si^num  in  mediana  linea.  Ei  deincei>s,  et 

p>r  ip%a  sigi.a  linex  careant  aldebil,  ei  consirue  al- 

i.ui.anta.at.  Si  q»a?ris  toium  asirul  ibium  construerc, 

il.iermille  de   ccct.x    partibus,  si   vis,  quartariam  , 

qualnor  gradus;  si  quinariam  ,  quin.|ue.    Similile.r 

facias  ex  altera  parte  astrolal.ii.  Si  quj>ris  et  iu  in- 

limo  almucanlarat,  si   esl  orism   Astrolal.ium,  u.ius 

i»  ni"ilio  circulo  remanet  vincius.  Si  quartaria,  qua- 

luur;  si  qiiiuque,  quinque  puncti. 

Ad  eircutos  in  Aslrolabio  invenicndos. 
Figura  ir.veniendor.im  circuloru.n  ,  uiedius  qui 
xquiuoctialis  diciiur,  ex  arlutrin  arlilicis  compona- 
n.r.  Ilunc  eumdem  duabus  liueis  ex  Iransversn  du- 
ciis  per  centrum,  in  quatuor  parte-  npqualiter  divide  ; 
•  1  has  paries  qiiaternis  signata  lilieris  a  b  c  d,  et 
liueani  qunedea  cl  c  Lransilu'lra circtllu.it,  lnngeulro- 
l.iq.ie  porrige.  rlisitadis;>osilis,unamqu  irtam  idest, 
a  rf,  in  xc  p.irtes  ibvide;  qnofacto, in  vicesimaquarln 
parie  versus  a,  t  litieram  poue,  ii.nnoioqi.e  unopede 
circiui  verlit  inaliaui  pariema,  elubicriulum  langal, 
e  lilleram  iufige.  Poslea  duc  liueam  de  d  iu  /,  et  vide 
riiligcnler  nhi  iliameiri.il.  idem  quas  de  a  vadil  a.l  < 
langal,  il.ique  signum  pnne,  positoque  pede  uuo  cir- 
cini  iu  centro  qii.nl  est  /',  alio  ul.i  linea  lincaru  lan- 
git,  circumvolve,  el  habebis  circulum  minorem. 
Kursus  duc  lineam  de  d  per  e,  donec  diameirum 
langat,  et  ibi  punciiun  imprime,  et  ut  prius  pone 
m.um  circioi  pedem  in  cenlro  supra  dicto,  alium  ubi 
liuea  lineam  langit,  circumvolvens  babebis  circulum 
majorem. 

De  disposilione  climatum. 

Nosirum  volens  disponere  cliraa  c  b,  in  tc  divide, 
et  in  quadragesimn  nono  gradu  pnne  liileram  e,  el 
<  x  aiia  parte  quod  est  a  b,  lantumdem  spalii  tnlle, 
ib.qiie  /1  mitie;  deiude  qund  est  inter  /1  et  e  i»  xvm 
pariire.  In  boc  diviso,  diligenter  observa,  111  unuin 
caput  regul.e  a  semper  subjaceat;  aliud  de  notula  in 
i.niulain,  quas  medio  circulo  inscripsimus,  innve;  el 
ubieunque  meridianain  langailineam,  pm.ctum  pane, 
n.-que  ilmn  uliin.a  iiuea  de  a  incipiens,  per  .nedium 
h  irausiens,  supradictatn  meridianam  l.ne.mi  longe 
extra  niaximum  circulum  tangai.  Quae  doui  sub  oeu- 
lis  l.aheas,  tq.atii.mque  quod  in  extremos  esi  puncms 
per  mediutn  divide,  fixoqueunopedecircini  iumedio 
alium  infra  circ.ilns  dum  circumvnlvis,  primum  al- 
inucantarat  te  invenisse  lieiabcris.  Aliud  iuvenire 
di.ni  qiwris,  idem  fac  de  punctis  qui  allrinsecus 
positi  sunl  sub  exlren.is.  Quodsi  cauie  de  puuciis 
nm.iibus  feceris,  omi.ia  libi  alinucar.iar.it  succedere  y 
videbis.  Pnsi  h:cc  spalium  maximi  et  n.inimi  circuli, 
quod  primo  almucantarat  superjacel,  in  xu  ordines 
dividc,  eitensoque  circino  ad  pri.ni  almuc.ntarat 
inensuram,  ejus  unun.  pedem  alicuhi  pime  et  eum- 
dem  ile  loco  ad  locum  taniiiu  move,  usq.iedum  alier 
pes  primos  punctos  de  xn  maxi.ni  minimiquecirculi 
inngal.  Qiio;l  duiu  lii  de  put.cto  ad  punctum  circinum 
mlveiis.   priuiain   huratu  iuvcnies.   Eadem   circini 


De  relieuli  mensura. 
Resiai  de  reliculi  mensura  dicere,  quod  scriptra 
ex^equi  nimis  est  diflicile,  ipsum  zodiacum  sic  inve- 
nies.  Ad  superiorem  respicieusfigurao.,  meridiauam 
lineam  de  11  in  0,  per  n.edium  divide.  Hacq  ie  me- 
dieiaie  tiuum  circini  pedem  pone;  alium,  du.n  cir- 
cmuduc  s,  siguiferi  lincam  babcbis  :  liuuc  euuidcm 


m 


BLD.E  VF.NEUABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.   II.  —  DUBIA  ET  SPUKIA. 


960 


siKiiiferum  iii  xn  partei  dividc,  ikiii  |>er  scipsum,  sed  A  serumlum    qiiiuque   partita    intervalla  ,  qux  aercis 
;«reiteiio  eiiiuinboiieiii,  quuriiin  parlium  qnandoqtie      tuliulj-  srulpta  vides,  partirc. 


BEDJE  PRESBYTERI 

DE  NATIVITATE  INFANTIUM  LIBELLUS. 


Oui  iu  seplem  nasciutr  mensihus,  si  sit  mnsculus, 
liigiula  dicbus  formalur,  iu  i|uatlra^iiila  iniiveuir. 
FtHniiM,  in  iriginta  quiiii|iic  lorraatur,  iu  sepitta- 
ginia  movelur ,  duceutis  decein  diebus  complc- 
lur. 

Deccm  meusium  mascitlus,  quadragiiita  quiuqae 
Formatur  dielms,  et  nonaglnta  movetur.  Femina,  in 
quiniiiiagiiita  fortnalur,  in  cenlum  movetur,  in  tre- 
cniis  nascilur. 

Novein  niensiiim  mascului  in  quadraginta  fornia- 
lnr,  iu  ocloginla  inovctiir.  Feiniua,  111  qu:idraginla 
qninqtie  foiiiiam  suscipil,  in  nonaginla  inoiuin,  do- 
cenlis  st'|itiiaginia  diebus  nasciiura.  Masculni  ideo 
eitiui compleiur,  quia  sperma  unJe  uaseitur,  fortius 
aique  caliJius  esl. 

De  o$sibut. 

Omnia  corporis  ossa  sont  qiiadraginta  uniim  el 
diireiiia  :  septemrapilis.qiiaiuor  paria,  quatuordecini 
maxilbria,  dentinm  sedecim,  ununi  pali,  duomeoti, 
ileiitiuiu  suorum  sederim,  spondiles  viginli  quatuor, 
coxariim  ires,  aui  tres,  coslas  viginli  tres,  lenerilu- 
dmes  oclo,  spaluUc  tltix,  capilum  spaliilarum  dun, 
lerciilaruui  dun,  ariiioruni  dtio,  cubilorum  supcio- 
ruin  duo,  inferiorura  duo,  ra-clue  manaum  sedecim, 
peclinis  iu  uianibus  ocio,  tligitoruin  iriginta,  au- 
cliaruiu  duo,  calcaiieonnn  duo,  naviculaium  duo, 
rascbu;  pedum  decem,  peciinis  iu  fedibus  octo,  di- 
giloium  Iriginla. 

De  ntrvii  et  deulibas. 

Omiies   nervi  pares   aiqiie  iiupares  siinl  trigiuta. 


Dentes  suut  qua>i  quxdam  plantaria,  ossibug  e| 
ineiiio  in-.it  <,  qui  sunt  Iriginta  duo,  setleciin  enim  in 
maxillaribus  sunt  positi,  quorum  qualuor  in  parlean- 
leriori,  pares  vncanliir  el  quadrupli,  lali  et  acnli, 
iucisores  dicii  a  medicis,  sunt  euiin  in-cessarii  ad 
iniisionem  cujiislibel  cibi.  Dtio  vocanlur  canini 
collalerales  quudruplis,  in  sumrailale  acuti,  iu  ra- 
dice  veio  lati,  duris  crbis  commolendis  apti.  Snni 
et  decem  alii  ulrinque  quiui  collaterales  quadroplis, 
lali  atque  grossi  :  lii  molares  sunt  vocati.  ad  molen- 
dum  enim  et  frangendtim  cibum  fiierunt  necessarii. 
Iste  idem  dentium  ninnerus  in  menio  est  inielligen- 
dns  :  lu  omnes  suot  furcati,  ted  in  eis  stini  qoiiljirt 
diversi,  alii  enim  qoatuor,  alii  tres,  alii  duos,  alii 
eniin  babent  lurculam,  qiiadrupli  aique  p.ires  idem 
molares  Ires.  ulteriores  quatuor,  primi  molures  in  ra 
positi,  duas  hibeui,  ultimi  trcs. 

Tres  dies  el  noctes  suntin  qnil.iis  si  vir  nalus  fue- 
ril,  corpus  ejus  sine  dubio  integrum  maiiei  usque  iu 
diem  judicii  :  liuc  est  in  vt  Kalcud.  Februurii,  et  nt 
Kuieud.  et  Idus  Febr.,  ct  sutiin  mvslerium  mirubilo 
est  valde. 

Die  Dnminica  hora  diurna,  sive  imciu;  na.qui  natus 
fuei  it,  magnos  erit  ei  splendidus. 
Feria  secunda,  fortis  erit. 
Feria  tertia,  cupiduserit,  etde  ferro  iiioritnr. 
Feria  quarta,  traciator  regni  erit. 
Feria  quinta,  affabilis  erit  el  bonorificus. 
Feria  sesta,  rivalis  eril  et  multum  luxuriosus. 
Sabbato,  raro  ulilis  erit. 


DE  MIKUTIONE  SANGUINIS,  SIVE  DE  PHLEBOTOMIA. 

C  relam  capitis  et  manix  passionem,  usque  a.l  os, 
mensura  quatunr  digitorum  de  aurc.  De  ambis  tempo- 
ribus  incidimus.  propler  effusionem  oculorum.  De 
siititus  lingua,  duas  propter  rlieuma  gingivarum,  vel 
vitia  nri",  et  dentiiim  dolorem.  De  fronte  tres,  pro- 
pter  dolorem  capitis,  etulienationem  in  plirenesim. 
Dc  naribus  duas,  pronter  gravitaiem  capitis  et  ocu- 
loruni.  De  collo  duss,  proplcr  bumorem  in  capiie. 
De  liracbio  ties,  qui  per  totum  eorpus  redtliint  san- 
guinem,  capitanea  liuea.  mairicia,  capsale.  Denianu 
duas ,  iiiKiin  super  pollicem  propter  iiillalioueni 
pulmonis,  et  aliam  de  niiniuio  digito  propler  iuila- 
lioueiii  splenis.  De  subtus  talo  iofra  propler  poda- 
gricos,  pbrenelicos ,  sciaticos,  vel  lumboruni,  et 
iiiulienbus  quibus  menstrua  non  veniunt  et  ntm 
coiicipiunt.  D.-  foris  duas  propter  reouin  dolorem. 
Dtsuper  pollice  pedis  duas  propier  indignatiouein 
lesticulorum. 

Pliiressiint  dies  /Egyptiaci,  iu  quibus  nullo  tnod> 
II  nec  per  ullam  necessitaiem  licel  hoiniiii  vel  peeori 
sanguiiieui  miuuere,  nec  potionem  iuipendere,  sed 
ex  his  tribus  maxime  observandi,  octavo  Idus  April. 
illn  die  lonis ,  iii  raiite  Augusto;  illo  die  lum» , 
exeunte  Derembri;  illo  die  lunis,  cuw  mulia  dili- 
geutia  nliserv jiuluiti  est,  quia  omues  venas  tuuc  ple- 
III'  sunl. 

ijiu  iu   imis  diebus  bominem  aut  pecus  inriderit, 
aul  si.iiiiu  aul  in  ipso  die  vel  iu  tertto  uiorielur,  aul 
ad  sepiiiiiuni  dieoi  non    perveuiet ;  et  si  potioueiu 
.|iii»  aceeperii,   tpiinderimo  die  moiietur ;  et  »i  nu 
iculus,  sive  mulicr,  iti  bis  diebus  nati  fuerint,  tuaU 


Omni  tempore,  dic  ac  uorte,  si  necessitasnrgei,  in 
acutis  passinnibus,  oportet  pblebotomiam  adbibere, 
prxcipuo  lemporc  ab  octavo  Kal.  April.  usque  in 
seplimum  Kal.  Juuii,  utilitas  est  sanguiuem  detra- 
liendi,  quia  tuuc  sangnis  augiueiituin  liabei.  Sed 
postea  observaiul.e  sunl  qualitates  teinporum  et 
curstis  liui.i',  lioc  est,  luiia  quiola,  decima,  decinia 
quinla,  vigesima,  vige-ima  qiiinia,  irigesima.  In  liis 
diebus  non  oportet  phlehotomiam  imponere,  ou  a  in 
islis  dielius  iiiulti  medici  allirmaiil  quod  iiifiuitus 
iiumcrus  huminuiii  per  banc  negligeiilium,  nou  ob- 
servantes  i|ualitatesteinporum  ei  cursum  luuaj,  mor- 
lui  sunl.  Mam  per  omnia  oljservaudum  est  a  quiode- 
cimo  h.il.  August  usque  in  Nonas  Sepiemb.,  qui 
caniculares  dies  appellantur,  phleboiomiam  impu- 
rerc,  nec  cathariicum  accipere,  quiaomnes  humores 
tunc  misti  sunt,  msi  (ut  jam  diximus)  si  ictus  eve- 
nerit  ex  acutis  passiouibus,  aliud  lieri  non  polesl 
nisi  feriatur,  et  vasiitas  vel  iniquiias  sanguinis  eva- 
porelur. 

Catbartico  atitem  uuo  tempore,  vel  ali  octavo  Kal. 
Octobr.  usque  in  octaviim  Kal.  Decembris  utile  est, 
qnii  quod  per  hieinem  et  per  xstatem  corptts  in 
clioleram  et  phlegma  comraxit,  jam  dicto  lempore 
purgari  eveuit.  Si  emin  diligeuler  purgalum  fuerit, 
securus  a  clioleraessepoiest.  Sola  observatio  cibnrutn 

el  pollis  lit,  Ul  qiliul  OOOrtel  illutur,  et  a  quibm 
I  rdi  |iotesl  .ilistun  iiiir  Quid  est  plilebiitnniia,  nisi 
recia  iucisio  rena  T  yuilni  -  locis  plilcboioiiiaiiius,  vel 
pro  quibus  passionibns,  aul  qualem  venani  incidere 
Jibemus?  Arlcrias  vruai  in  OCCl|>iliu,  proptor  qie- 


961 


DE  SEPTEM  MUNDl  MIRACULIS. 


96* 


morie  morieiittir ;  et  si  quis  de  auca  in  ipsis  diebus  A 
manducaverit,  qitindecimo  die  moriHtur. 

Mense  Janunrio,  intranle  die  primo,  et  exeunie 
die  septimo,  luna  ejusdem  mensis,  prima,  quart.i, 
quinta,  octava,  quindeeima,  a  phlehotomo  et  purga- 
lione,  vel  a  qualibet  ineisione  sbslinendum  esi ; 

Mense  Febiuario,  imrante  die  ociavo,  et  e»eimie 
die  sepiimo,  luna  ejiisdem  nieusis  deciuia  seplima, 
decima  uona,  vigesima  quinla; 

Mense  Mariio,  inir.inie  die  lertio,  exeunle  die  se- 
piimo,  Im.a  c jusli ni  mensis,  deciina  quiuta,  decima 
sexta,  deciiim  sepiima,  decima  ociava  ; 

Meuse  Aprili,  iiiiranie  die  decimo,  exeuntc  dic  im- 
decimo,  luna  ejusdem  niensis  nona,  septima,  vige- 
sitna ; 

Mense  Maio.  inlrante  rlie  qtiarto,  exeunie  die  se- 
piimo,  Ituia  ejusdetn  mcnsis,  quima,  duodccima,  de- 
cima  sesta  ; 

Mcnse  Jumo  ,   inirante  die  oclavo,   exeunie  die 
quinto  ,  luna  ejiisdeiu  mensis  ,  quinta  ,  scxia  ,  se-  r. 
piima  ; 

Mense  lulio,  intranle  die  decimo  septimo,exeunic 
decimo,  luna  ejusdem  mensis,  decima  sexta,  decima 
sepiima,  decinia  octava.  vigesima  septima; 

Mense  Augusio,  iiilranie  die  qiiinlo,  exeuiite  die 
decimo  quiulo,  luna  cjusdem  mensis  decima  nona, 
vigesima,  vige>ima  prima. 

Mense  Sepienibri,  intrante  die  nonn,  exeunlc  di.; 
nnno,  luna  ejusilem  mensis,  quintJ,  deciuia  quinta, 
vigesima  quinta ; 

Mcuse  Uetobri,  imranie  die  nono,  exeuute  die  ile- 
cimo,  luna  ejusdem  inensis  sexta,  sepiima; 

Mense  Novcmbri,  iunanie  die  quiuto,  exeunie  die 
BCXIO,  luna  ejusdent  mensis,  decimaquaria,  vigesima 
quinta; 

Mense  Decembri,  intrante  die  dccimo  quiulo, 
cxeunte  die  octav ■■.  Luna  ejnsdem  mensis,  prima, 
decim:i  qtiinl.i,  decima  septima. 

Pr.Tterea  in  metise,  luna  priina,    qiiinla,  nona,  et 
ilerima  quinia ,   et   tres  dies  inchoationis ,  et  ircs  C 
antequam  exeat  pradicia  absliiieutia,  ob>ervand;e 
suni. 

Luna  prima,  lola  die  est  liona. 


Lnna  secunda,  non  est  bona. 

Liina  lertia,  bona. 

Luna  quarta,  in  matulino  bnna  est. 

Luna  quiula,  imii  cst  boua. 

Lnna  sexia,  non  est  bona. 

Luna  sepiimn,  luta  dic  esl  bnna. 

Lima  ociava,  de  nona  usque  scroest  b>na. 

Luna  nnna,  non  est  bona, 

Luna  deciiua,  bnna  esi. 

Lima  undecima,  nou  esi  bon.i. 

Lnna  dtiodeciina,  bon.i  e*t. 

Luna  deciiua  lerlia,  brma  est  usque  a.i  uonain. 

Liina  deciina  quarta,  bona  est. 

Luna  decima  qninta,  iion  est  bona, 

Luua  decima  sesta,  itmtilis  cst. 

Lunn  decima  seplima,  toia  die  est  bona. 

Ltina  decima  octava,  non  est  bona. 

I.ini.i  decima  uona,  melior  esi. 

Luna  vigesima,  lola  die  est  liona. 

L«na  vigcsima  prima,  i»  matiitiiio  bona  est. 

Luna  vigesima  secunda.  ab  Imra  sexia  liona  esl. 

Lima  vigesima  lertia,  ab  bora  octava  boua  esl. 

Luna  vigesima  quarta,  hona  esi. 

Luna  vigesima  quiuta,  non  egt  liona. 

Lutia  vigesima  sexta,  non  esl  bona 

Liiiia  vigesima  sepiima,  lota  die  bona  cst. 

Luna  vigesima  eetava,  nnii  est  bona. 

Luoa  vigesima  nona,  non  e-t  bona. 

Luna  trigesima,  non  esl  bona. 

Quiula,  decima  quinla,  vigesima,  vigesima  quinta, 
irigesiina,  iu  bis  pbiebolomari  proltibel.  A  decimo 
quinto  Kalen.  Augusti,  usque  in  Nouas  Sepiemb. 
dies  canieulares  liiulantur,  in  quibus  nec  pbleboto- 
mum  imponeni,  nec  potionem  dabuni.  Polio  veroab 
octavo  Kal.  Uctob.  usque  ad  ociavum  Kal.  Decembr. 
utilis  est. 

Oinni  lempore,  si  necessitas  urget,  phlebotomum 
e>t  adhibendum.  Vcrum  aliociavo  Kal.  Aprii.  usque 
ad  ociaMim  K.il.  iun.  uiilissimnm  est  sanguinem  dc- 
traliendi  lcmpus,  quia  liuic  cruscit  sar.guis  in  bo- 
miue.  Posiea  observatio  temporum  et  cursus  lun.e 
habenda. 


DE  SEPTEM  MUINDI  MIRACULIS. 


I.  Deseptem  miraculis  mundi  tnanu  bominum  fa- 
clis.  Quod  piimuiii  esl  Capitolium  Roina1,  salvalio 
civium,  major  i|tiam  civitas,  iliique  fue.runl  geutium 
a  Romauis  c.tptaruui  slaln*  vel  deornni  imagines,  et 
in  staluaruui  peclnrihus  nomina  genliuui  scripta  qu;e 
a  Romanis  t:apl<e  fnerant,  el  tintiiinabiila  in  colli- 
btis  eorum  appensa.  Saceid<>tes  aui  pervigiles  diebt  s 
el  nociilius  per  v.ees  :nl  hartim  ciislodiaiu  curam  lia- 
bentes  inteiidebam  :  si  qtiahhei  earum  moveieiur, 
sonuni  mox  faciente  linlinnabulo,  nt  scirent  qu;e  geus 
Romanis  rebellaret.  tloc  aulem  tognito,  Romanis 
principibus  verbo  vel  scripio  minliabanl,  ut  scirent 
ad  quam  gemem  repriiiicndaui  excrcitum  mox  de- 
stinare  debercnt. 

II.  1'barus  Atexandiina  super  qttaiuor  cmcros  vi- 
trens  per  passus  viginii  sul>  inaii  rnndau  est.  Iloc 
namque  niirum  quomodo  tam  magni  cancri  fieri 
possent,  vel  qunmodo  de.portari  et  non  frangi  vale- 
rent,  qualiler  fundamenia  caememitiadesuper  hieiere 
poluerint,  vel  quumndo  sub  aqua  cxmentum  siaie 
valeat,  et  quare  cancri  non  franguntur,  et  quare  non 
lubricant  desuoer  jaela  fiindameuta. 

III.  In  P.iiodo  iasoia  Cotossi  imagc  xtta  ceutum 
Irigiuia  sex  pedum  fusilis  facta;  bnc  mirum  qualiter 
lam  immensa  moles  fundi  poiuissel,  vel  etigi  et 
siare. 

IV.  Quartum  miraculum  simulacrum  Bellerophon- 
lis  lerreum  cutn  equo  stin  jn  summa  civitate  suspen- 
suin,  in  aere  siiiere,  nec  catenis  pendiiur,  nec  de:ti- 


pcr  ullo  slipite  snstcntatur,  sed  magni  lapides  ina- 
gneitim  in  archivolis  habeniur,  el  hiuc  ei  iude  in 
assimiptiunibu,  trahiltir,  et  tn  meusura  asquiparata 
cnnsisiit;  estauiem  -.rstimaiio  ponderiseiica  quinque 
millin  liiirarum  ferri. 

V.  Quiiituiii  iuiiai  ultiin  ihealrum  in  Heraclea,  de 
uno  inarmore  iia  scufptum  est,  ut  onmes  cellulse  et 
mansiones,  muri  el  ai.tra  heetiarttm,  ex  uno  solido- 
que  lapide  factum  est,  super  seplem  cancros  de  ipso 

"  lapide  sculptos  appeiideiis  su  linetur;  ct  nemo  iu 
gyro  ipso  lain  secrete,  aot  solus  aul  cnm  alitpio,  lo- 
qui  potfst,  quod  ipsuiu  non  audianl  qui  in  gyto  xdi- 
liui  sisiunt. 

VI.  Sexlum  miraculum,  b.ilneum  quod  Apolloiiius 
Tianxus  cum  una  candela  cousecraiionis  incendil, 
ihermas  perpetuo  igitc  sine  uila  admiuisiraiione 
caletr.es  fecil. 

VII.  Sepiimum  miracolum,  lemplum  Diana.-,  supcr 
qttaiuor  celumnas,  prima  rundamenta  peicussa  suul 
arcutim,  deinde  paulaliiu  sucerescens  super  qualimr 
arcus  emineniiores  lapides  aicubus  prioribus  suppo- 
siii.  Super  quaiuor,  ocio  coluir.nx  ci  ocio  arcus  po- 
sili,  indc  tciiio  ordine  a-qua  punderatione  per  qna- 
luur  partes  succrescens,  superemiiientiores  lapiiles 
po>ili.  Stipcr  ocio  sexdecira  fumlali  siiih  ; "super  sex- 
decim  triginta  duo;  iste  quartus  esl,  in  quinlo  otdiue 
sexngima  quatuor  column»  iinein  faciuul  tatn  aiira- 
bilis  adilicii. 


%5 


HEDyE  VKNERADU.IS  OPP.  PARS  I.   SECT.    II.  —  DUDIA  ET  SPURIA. 


9C4 


DE  DIVINATIOINE   MORTIS  ET  VIT^E , 

1'KTOSYRIS    AD    NECEPSUU    REGEH    iEUYPTl    EPISTOLA. 


OG-EIA-V 


De  his  quse  a  mc  ad  liiitimnae  vitse  camelam  in- 
venta  simt ,  iinumqundque  nie  libi  mittere  non  pi- 
gnit.  Superest  ni  tu  in  liis  per  inspiraiam  til>:  ilivi- 
liitus  prudcntiain  ,  oper.indo  laborem  impciulas  . 
rertug  qund  dccumhentium  vel  fugiiivoruni  ,  vel 
inonnmacborum,  vcl  alinrum  similitim  eveiiiihiis  , 
non  fallacem  poleri»  capere  pr.rscientiam.  Si  argu- 
inenliim  regnlare,  qtiml  buic  scripiurae  suhjeci  dili- 
genier  inspexerig ,  consulturus  igiiur  sic  iacito  : 
Smne  nnmen  vel  decumheinis ,  vel  in  fugam  lapsi  , 
v.-l  dcpiijrnaluri.  vcl  allerius  cnjiislibel  de  qun  in- 
qtiiris,  ei  collige  numeriim  cjus,  deinde  Innani  consi- 
i'rra,  qnota  fueril  ca  di.\  qua  vel  a-ger  decubuii,  vil 
fnciliviis  chipsns  est,  vel  quola  futura  mI  cuin  nio- 
HAltMChm  dcpngnalnriis  est ,  cl  ctrlera  lnijusniodi, 
iiuuicruinque  regiilarem  qui  ei  Iui.t  ascriptus  esl 
numero  iioiniiiis  idjim|«,  Tum  sumuiam  qur  e\  lu . 


[)  c>uiliciiijr,  per  viginli  nnvem  divide  ,  et  niiineruin 
qui  siipcifueril  rullige  ,  inspeclaque  ligura  ,  quo  in 
loco  idein  numerus  sil  postns  inquire.  Si  eiim  in- 
veueri*  in  {tua  utyAp,  et  de  oegro  «silur,  ciw  cnn- 
vale  ccl;  >\  tle  fugitivo,  cito  reverlilur;  si  de  gladta- 
tore.vincet.  Si  auiem  itt  uioTj  ?<uii,  omnia  luTdiftici- 
liusevenienl;  si  autein  in'(w£  fiixf»,  liccl  pri>s|ierum, 
itiflicilcm  tamen  etiium  habitura  ;'  quod  »i  in  M  l>»  o 
fuerit  in  qim  8iv«roff  /«•va>>i  InserlptM  esi,  n'ger  po-l 
longam  inlirmitalf  111  iiiorielur  ;  fugiiivus  din  ■MMIill 
non  inveniriur:  gladialor  lamcn  diftlcilesuperahilui. 
Kadem  in  uiorw  Oaviriu  releriora  lient,  el  in  pia  •< 
o«v«tw  celorrim».  Ponaiur ,  eirmnli  graiia  ,  pujo>» 
llecloris  cl  Aehillis.  I.una  eril  derima  septnna,  <|ii* 
babet  numcriiin  regularem  DCCCII IU.  Achilli»  nomeii 
liabel  ncci.xxvi,  qui  binnil  Juncli,  fariunl  «» mn. 
Ilus  pailite  pgi  1111  ,  et  quod   tuperfucnl ,  id  e»l. 


965 


SENTENTI^:  PHII.OSCPIIIC^:  EX  ARISTOTEI.E  COLLECT^. 


9CG 


vi;<>"ii  <"».  qoacre  iit  forn.a  regulari ,  et  invcnies  A 
illuJ  in  eo  loco  ulii  scribilur  gena  psydcta.  Si  itlem  de 
Hectore  foceris ,  invenies  residuum  iumieriim  in 
fiir.ou  (iuvkt?  ,  quae  posiiio  numerorom  viciorem 
Ai  nillcui  el  lleciurem  viclum  signilicat  alisque  am- 
biguitate.  Est  et  alius  modus.  Si  numerus  luiue 
lueiil  iu  vfroy.i'..,  ei  niiineriis  liominis  in  vicspyeii*, 
pericliiabit.ir  quidem  bomu  ,  evadei  lamen.  b  cwi- 
trarin,  si  l.oininis  nnincriis  in  iicoysua,  lunaj  vcro 
Iiierii  in  inecytua,  suli  specie  prosperorum,  adversa 
coutingeni.  At  vero  si  ulcnpie  nmr.erus  .  Iiominis 
videlicet,  ac  luute,  supra  borizontem  fuei  il  iiivciiius, 
procul  dubio  prospera  pollicemur,  sed  si  aiubos  iufra 
borizontem  esse  eonsiilerii  ,  adversa  uuinia  pro- 
venient. 

Diet  Ittnic  cum  numeis      Ejusdem  numeri  di- 
divisio.  visio  per  xxix, 

M.DLXXXIX.        xxm. 

M.CXVI. 

M.CXIX. 

M.CCCXV. 

dcg  xviii. 
d<;xxiv. 

CCCCIV. 

DCCCLXX. 

DCLXVI. 

DCXXXIX. 

PCXCIV. 


Luna 
Luua 

Luna 
Lui.a 
Luna 
Luna 
Luna 
Luna 
Luna 
Luna 
Luua 


1. 

i. 

3. 

i. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 
10. 
I!. 


XIV. 

XVII. 

X. 

VI. 

XV. 

xxvn, 

XM\. 
XXVIII. 

I. 
XXVII. 


D 


M.CCCCXLIII.  xxii. 

M.Di:C<:LXXX.  xxiv. 

M.DCLXXXIV.  n. 

M.CX.  viii. 

DXXXV.  xiii. 

DCCCXCIII.  xxiii. 

M.DCXCVII.  xv. 

DCXIX.  x. 

M.DLXVI.  xxix. 

MM.  XXXIX.  xxvni. 

U.DLXVI.  xux. 

M.CCCCLXVIII.  v. 

M.DCCLXI.  xxi. 

M.CCLXIV.  xvn. 

M.CI\.  II. 

DCiCLXXX.  x. 

DCCCXVI.  xvii. 

M.CXV.  xiii. 

Ilem  dhhio  per  xxix. 
Lspinelsmit XXXIX.        ei  reni:.ncnt  XXI. 


I.una  12. 

Lima  13. 

Luna  14. 

I  .uii.i  15. 

I.ini.i  16. 

Luna 

Luna 

Luua 

Luna 

I  una 

Lnua 

Luua 

Lun.i 

Luna 

Luna 

Luna 

Luna  28 

Luna  29 


17. 

18. 
19. 
20. 
21. 
22. 


25. 
26. 
27. 


<   remanenl  XXVIII. 
CCC  rcmanenl  X. 
D  remanent  VII. 
DCC  reinaneni  VII. 
DCCCC  remanenl  I. 
ii  remanent  XVIII. 
iv  reniaueul  XVI. 
vi  rein  nieiil  XXVI. 


In  CC  renianent  XXVII. 
ln  CCCC  reinaneiit  XXXIII. 
In  DC  rcinaneni  XX. 
In  DCCC  r.nianenl  XVII. 
In  I  remanen)  IX. 
lu  iii  leiuaneni  XIII. 
1 1  v  remanetH  XII. 
In  vii  remaneiil  XI. 


VENERABILIS  BEDiE 

SMTINTII,  SIVI  AXIOMATA  PHTLOSOPHICA 

EX  ARISTOTELE  ET  ALIIS  PILESTANTIBUS  COLLECTA  , 

l'M    CIM    BREVIBUS    QUIBUSDAM    EXPLICATIONIBUS    AC    LIMITATIONIBCS. 


SECTIO  PRIMA. 
SENTEKTIiE  EX  AUISTOTELE  COLLECTjE. 


•  A  Dec  dependet  ccelum  el  iota  natura  (xu  Metaplnj- 
sirornm).  Illa  aiiclorilas  sic  iulelligilur,  quod  effilllni 
eltuta  natnra  dependent  a  D>'0,  et  qnoad  fieri,  s.-u 
pr  nliici,  cl  qunad  conservari.  Secuudum  Arisioielem 
tain.  n,  qui  falso  opiuatus  est  inaleriam  primam  csse 
Deo  coxiernam,  et  ipsum  inundum  fuisse  ab  seternn,  ( 
inieliigilur  dunlaxat  quoad  conservari,  non  auiem 
quoad  lieri.  Maieria  enim  prima  secundum  ipsum 
ii. 'ii  est  facla  ncc  munlus,  sed  luere  ab  auerno.  iNisi 
forte  dicendum  vi.lealur,  et  secundum  Arisioteiem 
maieriam  et  intiuduui  a  l)eo  fuisse  producta,  uoii 
qniilem  de  novo  et  ex  nibilo  (juxta  ipsum  eniin  ex 
mliilo  niliil  lit  priiuo  [1'lnjs  text.  35  el  54,  el  in  vn 
tietaph.,  lext.  22]),  sed  per  simpliceui  ..uaimlain 
iiiiaiiatioiieui  seu  uaturalein  quemdam  piocessum, 
qualetn  nos  verissime  creduuus  solum  iu  personis 
divinis. 

Actus  separal  et  d'stinguit  (vn  Metaph.  et  »i  de 
Anima).  Ai  quandoque  aliqua  disiinguunliir,  non  so- 
lnm  per  furmas,  venim  etiam  per  materias,  dantur 
euiin  maicria:  propria?,  sicut  el  lorniae  propriae.  Ke- 
■poiuteiur  sensum  esse,  quod  uiateria  bene  Beparal 
ei  distingiiit  per  actus  incliisos,  quia  maleria  ex  sui 
nuiura  nullius  esi  activitatis.  Vel  melius  et  brevius, 


actus  separat   el   distinguit,    scilicei,   principaliter. 

Arguenrto  ab  esse  ad  posse  boua  fil  consequentia. 
Inlelligitnr  h<>c  axioma  sic  :  Argucnrio  afliritiaiive 
et  sine  distributioue  e(  sine  dictione  incliideudo  ne- 
gaiionem.  Unde  nnn  sequilur :  A  est  maximnm  cor- 
pus  quod  est,  ergo  A  est  inaximum  corpus  quu.l  po- 
test  esse.  Conse<|ucutia  non  valet,  quia  antecedens 
potest  esse  verum  sine  coii$ei|iientc. 

Albutn  fit  ex  nigro,  niuskus  fit  ex  non  mnsico 
(i  Phyt.).  Ibi  dicitur  quod  ex  importat  circilmstau- 
ti.im  ordinis,  sed  quand.i  diciiur  :  lignuin  debet  com- 
poni  ex  suis  mcdieialibus,  ibi  ly  ex,  iinportat  cncuin- 
stantiam  temporis. 

Albuni  de  pe.r  accidens  est  quantum  {Per  Pliiloso- 
plium  in  Prirdicatnentis).  Ibi  dicilur  quod  Pbilnsopbus 
vult  quod  ille  terminus  Album  pouiiur  in  pr.rdica- 
mento  qnaiiiitatis,  ile  per  accidens.  Alliedo  enim  per 
se  ponilur  in  pra-dicarnenlo  qualilalis,  ralioue  albe 
din.s  vero  poniiur  ihidem  id  quod  album  esl. 

Agente  eodem  modo  cxistente,  el  maieria,  eril  idem 
elJeclus  (u  Melaphyt.).  Intelligiiur  sic,  lam  de  ag.  n- 
libusprincipalibiis  quam  iiislrumeutalibus,  ita  quod 
sii  omnino  idem  ageus,  et  idein  passum  endeui  in.nl » 
disposilum  ,  tuuc  uon  fiunt  diversi  affecius ,  seJ 
utnis  tantuin. 

Appetitut  materia:  non  ett  r.hi  motut  ad  formam 


967 


r.v.njE  vknf.ramlis  om\ 


( (,'umiH<i<iii(nr,  i  Phytitorum  I.  Ilcspnndf  inr  qiwd 
('.niiuiietiialor  capil  iiiiiliiin  valde  large,  sive  impro- 
prie.  vidcliiel  pr«  uatuiali  iiiclinalione. 

Aliquarti  naturalit  diiiinguitur  ub ai rtifiriali (n  Phttl., 
iii  printivio).  l>n  iiur  ihi  i|uo<l  1'bilonphui  loqunur 
thi  indeliniie  vel  panirularilcr,  el  sic  illa  e-l  veia; 
vel  tiiciiur  qnod  soliim  voluii  qu<«l  les  miurales  dif- 
feranl  ab  arlilicialibus  ratiOM  el  n<  u  re,  quia  eadcui 
est  res. 

Alchimhtiv  ditunt  quod  ex  ferro  vel  tupro  poiett  fitri 
ouram  per  eorum  artem.  llbi  dkitiir  quod  e\  1'erro 
vel  ctipro  lit  luruui  vel  argenium  ipparenter,  non 
aulem  exisleuler.  Et  ralio  cst,  qula  per  nolUoi  artein 
lorina  siibsianiialis  potell  p«ni  in  esse  ipociflco  al- 
lerius  fonn.v. 

Art  snnpliciter  facit  maleriam  (i  Phys.).  Diciltir 
qnoil  inletligilur  de  uiaieria  ecunda,  noii  aiilem  ile 
maieria  prnua,  quia  maieiia  priina  non  esl-liuta, 
quia  esl  iugencrabilis  H  incerrO]  ubilis,  ut  patct  ibi- 
■lein. 

Actideniis  iioii  est  accidens  (iv  Phys.).  Inlelli^iiiir 
air,  accideiitis  nnn  est  iccidens  lauquam  subjecti 
nrigiualia;  ci  sic  siat  bene,  quod  albedo  <-st  in  super- 
ficie,  qiiae  etiam  cst  ounin  accitleus,  et  linei  babel 
roiuiidiuiein  cl  corrupiiliiliiaiem,  sed  Imc  non  tan- 
qnain  sulijeclum  origiuale,  quiu  ongiuaiiler  esl  in 
sulisiaiiiia. 

Atcidens  definitnr  per  snbjectum  suum  (vn  Meta- 
phys.).  El  sic  ulbum  esl  sitbjecturti,  babens  snfli- 
cii-iiiem  albe.lineni  pcr  sui  dcnominattnneni.  Ei  iu- 
lelbgiiur  sic  deflnitione  descriptiva,  nou  anieiu  c$- 
seuliali,  quia  nporlel  qnuil  lalis  delur  per  veriiiu 
geous,  el  per  differeiitiam  M&entialem ;  ei  lalis  iauii- 
c-it  qniti  est  esse  rei,  ut  p3ici,  i  Topic-irun,. 

•ln/i»(i,  quantiiin  ad  perteni  intetteiiiiam.iiulHut  tor- 
poris  esl  aclus  (u  de  Anima).  Scilkel  Bubjeclive  de- 
pendcns  a  corpore.  Sic  enim  laniuiii  depeiulet  secun- 
tlum  partem  seusitivam  el  vegeiuiivam. 

Aclui  repuynat  uc<  idere  actum  ( t'c r  Avertoem  in  tub- 
ttantium  oiiis).  Respoudelur  qnod  aeltis  subslautialis 
i  on  potesi  recipere  aliiini  actum  subsianiialeui ,  sed 
beue  arcidenialem. 

Arca  non  ett  lignum  ( ix  Metupliys.^.  Respoudetur 
quod  rinlusi  plius  punil  inodiiin  loi|tieiidi  vulgaritim. 
Vel  potest  dici  quod  ip>e  vull  qttutl  lultim  compnsi- 
tiiin  noii  verilicainr  ue  siis  niateria.  Kt  ideo  vnlt  quod 
arca  non  esl  ligiMiin  laiiquaiii  sua  materia,  quia  alias 
lottiin  essel  sua  pars  .  ei  e  converso.  Vcl  poicsl  dici 
qnOil  IMiilosoplius  vult  qood  inaleria  noit  dicimr  ilc 
loio  composiio  in  abstiacio,  scd  bene  in  concreio,  ut: 
arca  esl  ligoaa. 

Actut  tuni  tuppotiloriim  (i  Metnph.).  Respondelur 
quud  1'bilusopbiui  vnliquod  uctus  suul  .stipposiiuruiii 
dciioiniiiative,  cinn  h<ic  laincn  bene  stil,  quod  non 
suul  supposuoriiin  eirective. 

A  primis  subttiintiii  nulta  erit  pradicatio  (Ptr  l'hi- 
lotophum  in  Privcticamtniit).  Respondi  tur  q<ind  in- 
lelligilur :  .i  primis  subsiamiis  nulla  eiil  prxdicatio, 
<iuj-  est  stiperioris  de  mferiori,  quia  priuia  substan-  ' 
ii. i-  non  babenl  infcrius  saliein  esseulialiter  in  j>rae- 
dicatione  vera,  direcia  el  alfirmativa. 

.4mnia/  ett  animaiitius  pliinta  (Auelor  sex  printi- 
pioium,  cap.  5  de  Puttione).  Quod  inlelligitur  Sic  : 
Aiiiinal  est  perfectius  anluiaUun  quam  plauia.  Vei 
dicitur  qiiod  auimal  plures  babet  poieuiias  unini  c 
quam  plauta,  quia  auitiial  batiel  pulciiliani  vegeiali- 
vam  et  sensitivaui,  plania  atiteiu  carcl  scnsiliva. 

Anima  vegelutiva  esl  animarum  prnn.i  (  i  ,/  u  de 
Aiiima  ).  Ilu  dicitur  quod  iNiilosOpbus  loipjilur  do 
couiiiiniiilatis  piiontale,  nnii  de  pnoiilale  pcileclio- 
nis,  et  vull  qiiud  iu  plunbus  rcpciitur  auiuiu  vcge- 
tiiuva,  qtiam  sensiliva  vcl  inlcllccliva. 

Aclut  uctivorum  tunl  in  puiiente.  pr&ditpotilo  (In  u 
dc  Annua).  Inlulligitur  sic  :  M  aliquid  acUfUO  Vsl 
ugens  debet  acium  uliquem  agcre,  vel  producerc  <li- 
queui  eflectuin  m  ipso  patieiuo,  lunc  opurl<-t  IpBUIU 
putient  esse  bcne  ulapositua  ud  illum  ucluin  susci- 


PARS  I.  RF.CT 
A 


II.  —  DDBIA  ET  SPLRIA. 


968 
sic  nec  t\ 


picniluiii  :  sicui  enim  et  nibilo  nibil  flt 
<|iiolibet  qundlibet. 

Ab  umifjicienie  nihit  fit  (i  Phyt.)  Intelligitnr  :  ah 
ioMifllcicuie  niliil  lil  ile  solo,  sed  cuiii  addilo  supe- 
rioriim  ei  InsufllcieiiU  bene  aliquid  fii. 

Aniiua  es-t  abstractaa  corpore  (Per  Comme>ilatorem 
iti  de  Aninm).  Inlclligit  Coniinenialor  Averroes,  sed 
i  .i-o,  animam  iutelleciivam  ixm  es>e  rormain  h«ml- 
nis  liiformautem,  sed  tatilum  assisieniem ,  nec  <lan- 
ii  in  csse,  scii  lantiun  nperaiionem,  lioc  esi,  imelle- 
clionem.  Jnxia  veriiatem  aiiteni  stc  debel  inlelltgi, 
quod  lamelsi  animl  iulelleciivaesseutialitcrsilaciiis 
inforinativus  corporis,  lamen  iie<|iie  in  fieri  neque  in 
csse  depcndei  a  corpoie  (creaiur  eitim  ex  niliilo,  et 
polest  scparari  a  corpore)  neque  in  n|ieratione  su.i 
ptopria,  boc  esl,  iulelleciionc  coinuiuuicai  ciim  cor- 
pore  lanquam  subjecto  aui  inatrumento. 

Aetidenlia  magnam  parlem  tonferunt  ad  eognotcen- 
dum  quod  quid  est  (i  de  Anima).  Illa  auclorilas  se- 
d  cundiim  Tliemisiiuiu  de  accidentibus  per  se  et  pr«- 
priis  infelligilur ,  qula  dicit :  Non  enim  dicit  Idera 
Aiistoteles,  cognosco  igneui  per  fumtim,  scd  pcrca- 
lorem.  Eliani  intelligilur  de  accidenlibus  comuiuni- 
bus  Becundiim  se  sumpiis,  et  a.i  invicem  combinaiis, 
iil :  cognosco  Socratetu ,  per  illa  accideinia  simul 
sninpt.i  et  cntnbinaia,  sciliccl ,  habens  rulos  cri- 
nes,  et  est  ulbu.s,  babeus  nigrum  capitioin,  blancam 
iiiiiicam. 

y|ccid<vili>im  non  est  scientia  demonttraVva  (i  Poiie- 
rivr.  cap.  C,  lext.  18).  Verum  csl  lioc  in  accidetitibui 
qu;e  non  sunl  per  se  ef  propria. 

.1  pro |n.'ii'!i'iii:  minorit  inoequaiila.is  non  fit  actio. 
iNiiiaiii.uiii  quoil  duplex  e.-i  proportio  :  iina  esi  pro- 
portio  qtianiilicativ»,  mediaulc  qua  uiiiim  exlensivum 
quantum  aiieri  propnrti«nalur  ;  alia  esi  proporiio 
actionis,  ct  de  ilia  intelligiiur  auctoritas.  Lnde  cor- 
pus  ad  non  cnrpus  bene  esi  prnportin  secunda,  se- 
cundum  aliqtiuiii  virluteni.  scul  inler  corpus  et  aui- 
p.  inain.  Brcvius  et  melius  :  a  proportioue  iniuoris 
iuxqualitalis  nnn  lit  actio,  scilicet,  non  lit  actio  vin- 
Cens,  fit  iair.cn  reacno. 

Att  et  tcientia  distingnitnlur  (  vi  Elhic. ).  Debet  in- 
lelligi  capieudo  scientiam  siricte  solum  pro  b"bitu 
speculaiivo  ,  et  eiiam  capieudo  artem  stricte  suhuii 
pro  babilu  praclico.  Sed  capieudo  illas  xque  cmn- 
iniiuiier  i-ini  pio  habitu  praciicu  quam  speculati.o  , 
iiiin'  iioii  ilisiinguuniur. 

A  majoridebel  fieri  denominatio  (  vi  Phys.).  Intel- 
ligitur  de  qoalitatibus  posiiivis,  ei  maxime  inieusivi. , 
iioii  aulem  oportet  de  privalivis  fieri  denoininuiionein, 
Sicul  teuebra1  deiioiuinaiit  leiiebrosum.  Et  v.ilei  Uu- 
iuiii,  sicut  a  majori,  id  est,  a  diguiuri  det<el  licri  de- 
iioiuinalio. 

.t,7nj  et  polentia  sunt  maxime  contraria  live  oppotita 
IPer  Commtniatorem,  i  de  .luinm).  Inlclliguursic  buc 
axiom.  qnod  stnl  uiaxiiiie  opposita  sive  couirarii,  id 
esi,  coiiimunissitue  opposua,  qui.i  dicii,  quod  ci/cun- 
euiii  omiiia  pwdieaoienia  ,  et  si  non  vuit  quud  sml 
'  cuutrai  ia  ptopiie  d  cia. 

Ad  corruptwnem  tulftcti  tequilur  corrnptio  tcieni.v 
(Primo  Potitiiorum).  Ke-poinlclnr  quod  lioc  inlelli- 
giiur  de  sulijf  ciii  inlHnaiouu  ,  et  noo  atiribuiionis. 
iNini  dato  etiam  <|U«d  corrumpaiur  rosa  iii  byeme, 
taiuoii  atiribuia  ipsiua  udbuc  scientilice  de  ipsa  cu- 
giiusciiutur. 

AhiihiiI  esl  piiut  homine  (  Per  Porphyrium  )  Un«l- 
ligitur  in  supposiliutie  uiaieiiab,  iii  :  Ly  aiiimal  om 
|i.i.i.-  Iioiniiif. ,  id  <>(,  iile  lerinitius  ammal  e>l  <ooi- 
liiiiiuor  tiu.ii.i  lonoo. 

AcddMiltl  ii  ii  i«l  eist,  icd  iiicj!^  (vu  Utiinli).  I<i- 
tejlllgiiur  propriissiiua  ,  capiendu  isse  .  et  h<ui  cu.n- 
inunilei.  Nain  sic  quoque  cvicml.l  M  ad  niesie. 

Acttdenl  uott  migrat  de  tubjecto  iu  subjenum  (  VII 
Meiaph.).  Intelligitor  de  lubjeclO  inh^sioni»,  el  nou 
ailriliuiioins  ,  scu  deiiominaiioiii^.  Vcl  diouir  >ju.>.l 
vciitui  <•  -i  secuudum  iuiinoruin,  iion  auiem  secuudum 
speciem. 


969 


SENTENTI.E  PlllLOSOPIIICiC  EX  ARISTOTELE  COLLF.CTyE. 


970 


Abturdum  c*t  simul  qva-rcre  scientiam  H  mntlum 
tciendi  (  u  iletaph.).  Ill:<  anciorilas  dupliciter  inlelli 
i_- i i u r :  uno  modo  ,  ut  in  verhis  siai  simpiiciter  ,  el 
sic  esi  vera  sinc  glossa.  Alio  innclo,  si  por  scicnti:mi 
inlelligiiur  metaphysica  ,  ei  per  ninduin  sciendi  lo- 
gic»,  limc  sensns  est :  Absurdum  csi  simul  acquircre 
mei3[iliysicam  ei  logicam,  quia  melaphysica  pnesup- 
ponit  logicam  :  crgo  logicn  debct  praesciii. 

Ad  agens  utliforme  sequitur  aclns  el  e/fectus  unifor- 
mis  (  Primo  de  tirlo  ).  Inielligiiur  dummodo  agens 
lotale  concurrit  uuiformiier,  tunc  ta lis  effucius,  sal- 
lem  prinoipaliter  iutenius,  manci  uniformis. 

Ab  eodem  non  possunl  prcduci  diversn  specifice  di- 
tlincta  (urfc  G'em;ra/ion<).  Intelligitur :  nb  cndcm  etlte 
n.iturali  nnn  possunt  prncedere  diversa  et  specilite 
dislincln.  Secus  esl  de  agenie  arliliciali. 

Aurttni  eat  incorruptibite  (  Secundum  alchimistat ). 
Intelligilur  sic  :  Aiirlim  est  incorruptibile,  id  csi, 
valde  dnraiivnm  intcr  omnia  alia  meialla,  quia  durai 
liltra  ordinaiionem  hinnan  im. 

A  volun  ate  antiqua  non  pra;edit  aclio  nova  (  Com- 
!>ieii/e(or,  xin  Phys.  ).  lulelligilnr  sic  a  volunlaie  ail- 
liqua,  iii  est,  a  Deo  non  proccd.l  actio  nova ,  id  <?st, 
novuin  voliium,  quia  Deus  nun  incipit  al  quitl  <le  nnvo 
\elle,  quia  quidquid  Deus  VOluil,  ab  selerno  voluit. 
imic  ctiamsi  muiidus  fatius  cst  in  icmpore,  uon 
lamen  inutata  fuil  voluutas  Dei.  Ab  xierno  eniui  vo- 
luit  eum  lunc  fieri. 

Ad  proditclionem  effeclttt  svfficiv.nl  duo,  scilicet,  vo- 
Ittnlas  et  potestas  (Per  boet.  de  Consotati-jne  philoso- 
phiae,  prosa.  n,  lio.  iv).  InteiligituT non  absolute,  seJ 
luiiiiale,  vcrlii  gralia  :  cgo  volo  et  possuin  ieg.-te  ; 
ergo  lcgo  absoluie  nonvalet,  sed  bene  valel:  tgo 
cuiic  el  pro  iitiuc  vo!o  et  pussuiu  legere,  eigu  ntuic 
iego. 

A  privatione  in  habiium  impottibilit  esl  r.grestut 
(Per  Philosophuni,  iii  Pradicamcntis).  Inlclligiiur  <le 
i'la  privatioue  qux  privat  actum  el  polenliam  simiil ; 
non  aulem  de  ilia  quae  prival  solum  acium  ,  quia 
ibi  bene  est  possibilis  regressus. 

Actio  el  passio  suut  actus  dirersarum  poleniarum 
(ll  de  Anima  ).  Ibi  dicitur  quod  diversarum  polcn- 
tiarum  sunt  diversi  actus.  Poleniia:  enim  distiiiguuii- 
tur  per  actus.  Sed  quia  actio  ei  passio  sunl  diversa- 
rum  poientiarum,  igiiur  sunt  dislincta  ;  quod  est 
contra  Philosophum  (  i.i  Phys.),  qui  dicit  quod  omnis 
aciio  esl  passio :  pitet  aniecedens  ,  quia  acno  est 
aclus  poteniiae  aeinu' ,  passio  vero  diotur  aclus  po- 
lentiae  passivx.  Respondelur  quod  aueloritas  ista  in- 
telligilur  parliciilariier ,  et  non  universabler ,  quia 
aciio  et  passio  suul  idem  materialiter,  sed  diffutuul 
furmahler. 

Ab  ubslracto  ad  concrelum  esl  bona  vonsenuentia  (  n 
Topic.).  Ibi  diciiur  quod  veriun  est  in  pradtcationibus 
quiddilalivis  ei  essenlialibus,  imu  autem  in  acciden- 
lalibus  ;  igitur,  elc. 

A  timxti  cauta  in  tpecie  non  pntcedunt  diverti  cffe- 
ctut  (Per  Commentatorem,  ix  ilelaph. ).  Respundelur 
quod  iy  idem  capuur  multipliciter,  scilicet  pro  eodem 
iu  niiiuero,  in  specie,  in  genere:  modo  a  siiniii  causa 
in  specie  be.ie  proccduut  diversi  effecius  nuuieio,  sed 
non  specie,  vel  genere. 

Animal  esl  tubtlantia  hominis  et  equi,  secundum  na- 
luram  communem  (  Per  Commenlalorem  i  Melupliys. ). 
Et  si  sic,  tunc  naiura  communis  esset  pouenda.  Ibi 
dicitur  quod  ty  e»t  capilur  in  actu  signaio,  sic  quud 
i!!e  lerininus  animal  signilicat  subslannam  hominis 
eiequi,  secundum  naluram  commuuein  ,  i  I  est,  sub 
railone  generis,  vel  sub  conceptu  communi  ilii  ler- 
imno  ammat  correspnndente. 

Aauaalii  ignem  (  ui  de  Anima  ).  Lifci  dicilur  qnod 
aqua  non  capilur  pro  humido  simpliciler,  sed  capilur 
pni  humido  pingui  elsubtili,  qma  lioc  uuliit  ignem, 
sicul  videmus  ad  experienuam  ,  ui  butyruin  ,  uleum 
subiile  ,  vinum  combustum.  Lt  ultra  debet  iniclligi 
de  nutritione  improprie  dicta  ,  quia  nullum  purum 
ileinenWm  nutrit. 

Patrol.  XL. 


A  Accidenlia  dicunlur  enlia  ad  aliqnid  (  v  ileiaph.  ) . 
inlclligiinr  tiund  accidentia  n«n  babenl  esse  per  sr, 
nisi  in  comparalioue  ad  aliqnid  ei  a<l  subjeclum. 

Accidenlia  ossimilantur  prvpagiui  (  v  Metapli.).  |n- 
telli^ilur  quod  propago  non  est  arbor ,  sed  aliquid 
aiboris  a  qiia  dcrivalur  arlior  ;  ita  nccidenlia  nou 
snnt  enlia,  sed  enlis,  id  est  suhslanii:e ,  n  qua  pro- 
pagnntur,  et  oriuniur  (v  ei  vn  Metaphys.). 

Animul  conslituiiur  ex  corpore  et  anima  tanquam  a 
regente  ct  recto  ( i  Politic).  Intelligilur  q  ioiI  in  aiu- 
uialj  auimn  bahet  se  ul  regens,  et  corpus  balict  se  nt 
reclnm,  quia  esl  insirumentuni  animae. 

Animalia  mansucta  dianiora  tunl  aliis  animal  btis 
non  manttietis  ( i  Pnliiicorum  ).  Inlelligitur  in  qunn  - 
liun  animal.a  mansueta  participaiu  aliquo  modo  re- 
ginien.  Se<l  si  oppositum  invcnitiir,  secus  est. 

/tos/tncniiti  cibi  conferl  febricitanti  sanilatem  ( v 
i  hic. ).  licspmidetur  ideo,  quia  abstinenlia  est  sum- 
ina  niedicina.  Lt  est  commuuis  rcgula  meilicoruiu  ei 


vnlsarium.* 


.4</ioelpassto  non  <-oH(in«n/ursu6ini'.;cem(ii  Pliys.). 
Intelltgiliir  qund  unum  non  pr.-edic.itur  dc  alio,  quia 
illa  pr.Tdicaiio  non  est  hona,  actio  esl  passio. 

Art  imilatur  naluram  in  quanlum  potesl  (n  Phy-ic). 
liem  illa  auciorilas  vera  cst ,  dummodo  naiura  sit 
fundaitienlum  illius  arlis. 

Ars  acquisitha  ciki  est  naturalis  animalibut  (i  Poiil.). 
Inleliigitur  quud  natura  csl  sullidta  ad  providendum 
de  cihis  aninialibus  ctnn  primo  generat.  Vel  sic , 
qiiaiitlo  aliquis  aliquid  acquirit  quod  natura  requirii, 
lale  acquirere  cst.  nalurale. 

.4c(  ones  piincipanles  nonsunt  bonae  dese(\n  Polil.). 
Inielligiiur  quod  non  sunt  bona,  nisi  principaus  <iii- 
ferat  ab  aiiis  in  bonitnle  nnturali  ct  aCquisila,  iu  lan- 
lum  quanlum  vir  differl  a  muliere,  servus  a  doraino. 

Aciionet  juslilite  necetsaria?  tunt  in  civ:tate,  sed  non 

eligibitcs ,  tecundum  se  (vu  Polil.).   ibi  diciiur  quoii 

per  aciioncs  justitiaj  iiuelligniiiui'  seutcnli:e  cl  sup- 

„  plicia  coiidemitatorum,  ei  necessaria:  sitnt  in  civilate ; 

*"  et  tamen  secuudum  se  non  sunt  eligibites,  scd  ut  eo 

inelius  civiias  gubcriietur  et  silvetur. 

Acliones  qua;  siihI  circa  divitias  et  houores,  non  sunt 
timpliciler  eligibiles  (  n  El/;ic.  ).  Uatio  esl  quia  sunt 
i|i]j'd,ii>i  dispositioues  ad  bonum,  ei  ad  operationem 
bonorum,  ul  palei  septimo  Politicorom. 

Aniinalia  omnia  alia  ab  homine  tola  natnrali  inten- 
lioite  habent  tuat  actionet,  ut  colligilur  ibiilem,  el  qncc- 
dam  animalia  parva  habcnl  suas  acliones  ex  coisuelu- 
dine,  seu  assuefactione,  ut  canes ;  sed  hoino  inter  ani- 
inaiia  dirtnii  actUnet  tuas  secundum  ralionem,  adeoque 
vmnia  aiia  animalia  non  tam  tigunt  quam  aguntur  pro- 
pler  finem  ,  tj/ns  homo  eliam  se  ipse  et  sua  in  fntcni 
tuum  dirigit  et  ordinal. 

Accusans  debel  esse  melior  accusato  (  u  Po.'i(.  ). 
I.iitio  qma  ofliciuin  accusautis  est  ostcndere  causus 
accusationis  in  adversarioseu  accusato.  Eiiam  ideo, 
quia  accusans  bahet  se  ul  agens,  accusaius  ul  patiens. 
Mudo  omne  .'gens  prxstantius  est  suo  pnssu. 
D  i4c/us  inletleclus  el  appelilus  sunl  ad  invicem  con- 
cordes  ( iv  t'l/iic.  ).  Respondettir  :  Hoc  est  verum  do 
virtutibus  rooralibus. 

Affirmatio  et  negatio  tunt  in  menle  ( tv  Elliic. ). 
Inielligitur  sic,  quud  iu  inente  ,  id  est ,  in  intellectu 
praciico  siinl  alliriuatio  et  negalio ,  setl  in  appetiiu 
est  persecuiio  et  fuga. 

Agricoto:  magis  uppetunl  lucrum  quam  honoret  (  vi 
£(/uc. ).  IiiUdligiiur  quod  deleclabilius  esi  eis  labo- 
rare,  et  lucrari,  quam  principari  et  dominari. 

Agriculiura;  pottestio  ett  maxime  naturalis  et  justa 
(t  Qteconomicoruin).  Ei  hoc  ex  triplici  de  causa.  Prima 
esl,  quia  i,  s:t  non  sit  inhumaniler  et  heslialiter,  vel 
cuin  |  eccato  el  violenter  ,  scilicel  cuiu  offensionc 
proximi.  Alia  causa,  quia  ab  agricullura  suiuitur  nu- 
ttiiucntum  lanquam  a  materia,  et  lale  nuiiimeututu 
est  naiurale.  Aba  polest  esse  ratio,  qui.i  agriculiura 
confert  saniiaiem  ,  et  superfluos  ci  malos  humores 
cxpcllit. 

31 


•71 


BED£  VENKRARII.IS  OPr.  PARS  I.  SF.CT.  II.  —  DLIIIA  ET  SPURIA. 


nn 


AmaUogei  eralur  ex quattam  eunsneludint  (i\  Elhic). 
Raiio  csl  set  iiiiilum  Albeiloiii  ,  quia  ainaiin  impoiial 
impetuosam  inrlin  .lioneiu  amoris,  in  ipsuro  appeti- 
liim,  qnx  incliuaiin  eauMlnr  ei  cnntoeloiUna. 

AnUcilia  pattrnalit  major  e$l  qttam  fiialis  (  vni 
Elhic. ).  Ratin  c  t  tiuia  parentes  inagis  cogiiiiseunl 
quam  lilii,  qni  sinii  ei  cll  procrcali,  propter  imper- 
fcctionem  el  rognilioncm  iilioruni  quain  iialnic  riiul , 
i|imnilo  mteebantor  llii, 

/tniirilio  ccnjugalit  «ou  lolnm  M{  propter  creationem 
fitiorum,  ted  eliam  propier  virlultm  (vui  Elhic).  In- 
irlligiiur  qood  amiciiia  conjugalis  non  oai  Boluni 
propier  crealioncui  liliorum,  sed  etiam  propter  vir- 
liilcm  veram,  si  ambo  sunl  vjrlnosi,  quia  vera  ami- 
<ii.i  nou  est  nisi  imer  virluosos  juxta  Aristoiclem. 

Aininis  rsf  iilter  ego  d\  Ethic).  Ilnc  esl  vei  um.noii 
i|un  i.l  esseuliam,  scil  i|iiuaii  i'.i  bona  qu.c  siln  Iioioo 
vult  ct  amiro  sno.  Vcl  quod  seciindtiui  eOecluio  di- 
Isrliouis  repr.csentat  (|<ianilo  |ue  alierum,  qti  a  li.-mo 
esl  comlolens  alicri  iu  adversis,  gaudul  in  prospens 
sicut  sibi  ipsi. 

.ti/ii.n.s  debet  te  teuere  ad  amicum ,  ticut  genu  ad 
tibiiun  (  IX  Ethieor.  ).  Hcc  esl  verum,  proul  ly  ticut 
itnportat  aliquam  consiicludinero. 

Amieorum  omnia  tnnl  conimunia  ( ix  Ethicorum  et 
ti  Politicorum).  lloc  est  verum  ex  cousensit  cl  lavore, 
iuni  autem  ex  jure.  Vcl  aliter:  Ainicorum  oinuia  snnt 
commuiiia,  id  est ,  necessaria  solum  in  ncccssitale, 
cnpiendo  ly  omnia  ili-tnluuive ,  quod  tanium  valel, 
quod  quodlibel  commune  utilc  esl  rommutie  illi  qui 
cst  in  necessitate  posilus,  sie  quod  uuus  non  pnicst 
ei  prohibere.  Vcl  inlelligitur  de  utili  vicluali,  qtioad 
cjus  sufflcienliani  ,  uon  autein  iutelligeiulo  quoad 
alium  iisiiin. 

Amore  venereo  non  est  atiquem  liominem  postibile 
pluret  mulieret  vehemetittr  amt.re  (vtit  Elhic).  Hoc  est 
verum  de  amoie  qui  atlendilur  in  coilu,  sed  de  vero 
amore  dilectionis  noii  babct  veritatem. 

Amor  divitiarum  cretcit  in  infinilum  (i  Polilieorum). 
IIoc  est  verum,  quoad  maiiifesialionein  acius,  vel  est 
veriim  de  amore  inordinalo,  non  atinm  ordinaio. 

Aclus  ttl  melior  et  hoiiorebilw  p  lentia  (  11  Mela- 
phusicorum,  lex.  com.  19).  Inlelligeudumesi  boc  aiio- 
ina  in  bonis ;  nain  iu  malis  accidit  a.  ium  esse  dele- 
rioieoi  poteniia. 

Animal  vigilans  semper  laborat  (vu  Etliic).  inlelli- 
gilur  in  aliqua  operatioue,  non  curaudo  au  lalis 
oporatio  sit  magna  vel  parva,  bona  vel  mala. 

Ambobtit  exisiemibus  amicit,  veritale  nimirum  et  Ao- 
mina,  lonclum  est  prahonorare  teritatem  (t  Etkic). 
Inteliigiiiir  de  amicitia  vera  el  speeiali ;  amicus 
enim  Plato,  amicus  Socralcs,  sed  magis  amica  ve- 
riias. 

Accidens  et  suum  subjeclum  sunt  idem  nuntero 
(x  Ethic).  liiietligiuir  de  accidenie  rcali  denoroiua- 
lionis,  et  iioii  inusesionis. 

Atbmn  solum  qualitalem  tignifteat  (l'er  Philoso- 
phum  in  Pr&dtcamenlit).  Illa  est  vcra  in  signiflca- 
tione  fortnali,  Doa  autem  in  signilicatione  maieriali, 
quia  ut  sic  signilicat  substaniiam,  et  connoiat  qua- 
litatem. 

j«.rcid«nii»  non  «Jl  definitio  (vu  Melapli.  et  vi  To- 
pic).  Scnsus  istius  proposilinnis  desumendus  est 
i:x  alio  axiotnaie,  quod  babelur  in  eodcm  vu  Meia- 
pbys.  Accidentia  quiddilatem  quidem  halient  ali- 
quam,  iioii  lamen  quiddititem  simpliciter.  Unde  el 
deliiiitioiicin  liabent  quodammodo,  el  quodatnmodo 
iion  habcni.  Nam  si  pcr  dclinilioueiu,  inquit  Aver- 
nies,  iiilelligatur  illud  qnuJ  dal  quiddilalem  rei  pro- 
priam  nbi,  ci  convenil  sine  addiiamento,  lunc  UeJi- 
uilio  iioii  cril,  i-ii  subslanliariiiii  :  lili  aliler  aeci- 
pialur  dcliniiio  geueialiler,  viilelicel  proul  esl  ina- 
nid  staiio  convenieos  iiaiuric  rei,  sive  rcs  illa  sii  per 
se,  et  dcliniri  pleue  possil  sine  adiliiaiuenlo,  sive 
iinn,  liinc.  ulique  ctiam  arcidciiliuui  est  ddiiitiio  non 
laillum  ilesenplna,  m'i!  ciiam  essenlialis,  ul  si  di- 
M(  ;  Albedo  c»l  color  dlsgrrgalivus  visus,  Clc. 


A  Avttrus  eljustns  siinl  cirea  bona,  quat  tunt  timplici- 
ler  bona  (v  Eihic).  Re-pondclur  eo  loco  «occin  il- 
l:«n«  simpliciter  inn  tlgniOeara  aliud  quain  quod 
lion.i  ista  exicrua  sini  boua  sccundum  se  :  buic  au- 
teiu  ii.ii  ubtUI,  qu  ii  eis  abuli  possimus,  ita  ut 
eiiam  mal.i  sintnoliis;  sed  non  tccuiiduiu  se,  tui 
dicium  cst,  veruui  per  arcidens,  v.dclicel  raliuno 
nostri  aliitstis. 

Aclio  nuturtt  temper  atjit  eodein  modo  (il  Phys.). 
I ■  i  sic  vidcturquud  sensus  iiiinqiiam  decipiatiir  circi 
proprlum  -ensibile,  eo  quod  sensatio  esl  operalin 
liatur.-e.  Ibi  dirilur  quoil  1'liilosopbus  pouil  diJercii- 
liam  inter  operationeui  naiuraleni  et  rurtuilam.  Naui 
diciitirquod  aciio  naturalis  semper  lil  eodcm  modo: 
et  illud  dictuinrst  iniclligenduni,  quodiiatiiiaagendo 
circa  eatiHlein  speciem  ca?teris  paribns  seniper  pro- 
dut  it  euuideni  ctTcctum,  scd  actio  Tortuita  nunc  fit 
sir,  nunc  aliter  :  binc  benc  ficri  potest  quod  ali- 
quando  visus  errel,  (|iiaudo  tton  pouiiiilur  oiunia  tc- 
[j  qnisita  ad  rcclc  vnleiiili.m. 

Atiqua  antma  nullius  corporis  est  actus  ( II  dt 
Anima,  tract.  4).  Inletligilur  sic  uno  modo,  quod 
auima  ntillius  corporis  est  aclus,  qui  csl  edttctus  de 
poienlia  materi.e  :  el  hoc  sic  est  verum  de  auiuia  in- 
lelleutiva.  Vel  nullius  corporis  esl  acius  tauquam 
iusu  iiinenti  proprium,  quia  intellecius  non  indiget 
insirumeiilo  proprio,  vel  organo  corporali ;  vel  sic  : 
nulliiis  curporis  estaclus  secundura  inba:rentiain. 

Agens  el  patient  dcbenl  communicare  in  maitria 
(it  de  Generaiione).  Inielligiiur  de  agente  proprio,  et 
patiente  proprio.  Scd  inlellecius  proprie  non  pall- 
lur,  scd  iuiproprie,  qttia  passione  perferliva  seu  sal- 
vativa,  ut  loqiiuntur,  palilur,  non  autem  alterativt 
etcoriuptiva.  Deinde  boc  axioma  intelligilur  de  bis 
<|ii.c  re  agendo  patiuniur.  Uude  laineisi  sol  el  reli- 
qua  asira  vere  aganl  in  hxc  inferiora,  quia  lamcn 
ii"ii  paiiuntur  in  re  agendo,  non  esi  necessai iuui 
dicere  ea  cotnmunicare  in  ntateria  cum  his  inie- 
rioribus. 
C  Ad  principia  non  est  ratio  (Per  Commenutorm, 
ii  Top.).  Iloc  debet  intelligi  de  principiis  mediatis, 
vel  ad  principia  non  esi  raiio  approbaliva  a  priort, 
licel  ibi  oene  sit  ralio  a  posteriori. 

Album  uon  ett  tubttaniia,  ted  qu.ile  (iv  Top  ).  Di- 
cilur  quod  verum  esl,  quod  albuor  non  sii  substao- 
lia,  id  esl,  teriuiuus  sulislantialis  quoad  tigmlica- 
tuiu  forraale,  sed  quoad  signilicaluin  materiale. 

.\d  idem  non  sequuntur  duo  oppotita  (l  Prior.).  In- 
lelligitur  quod  ad  idcm  contingens  non  sequuniur 
duo  opposita,  sed  bene  ad  idem  impossibile.  Kt  de- 
bet  addi  ad  auclohtaiem  copulalive  vel  coiijuiicum, 
quia  ad  iinam  propositiouem  bene  sequuutur  duo 
opposita  disjunciive,  ot  beue  se-|uuur  :  llomo  cur- 
ril,  crgo  tiiuiio  cuirii,  vel  uou  curril. 

.1  pluribus  termiuit  siuiplici.er  sumpiit  ad  pluret 
tcrmiiios,  tecundum  magis  et  minut  commutiiltr  ett 
bona  constquetiiia  (ii  Top.).  Ex  iila  auclorit-ie  elin- 
lur  itla  :  sicul  simplex  ad  simplex,  tic  magis  ad  ma- 
D  gis,  sic  pruxunuiu  ad  proximum.  Cl  ioielligitur  >ic, 
quod  debct  argui  a  leruiiuis  simpliciier  sumptit  aet 
lei  ininos  uiinus  suniptos,  secuuduto  magis  el  iuinus, 
sic  quod  aoiecedcns  el  cooteiiueus  sum  propostiio- 
ues  rategorica:  :  et  sic  bene  sequitur  :  Justusesi  vir- 
tuosiis,  rrgouiagis  justuseslitiagis  vulnosus,  ciuiatt- 
uie  justus  est  maxime  virtuosus.  El  illo  wodo  valct 
septem  condiuoiiibus  additis.  Priuia  quod  leriuim 
siiiipln  iicr  sumpti  Mint  lol  alia  exii ewa  cousequeai- 
lis  :  propier  buc  uon  »c.|.ntor.  Albuiu  est  dnlce, 
ergo  inagis  alliuui  esi  utagis  dulce.  bc.  onJ»  ronditio, 
qimd  iitiumqiie  eiireuiuui  silprxdiralule,  secuudum 
uiagis  el  minus,  rrgo  nou  se  juitur  :  llomo  rst  »iu- 
mal,  crgo  magit  liom.i  est  magis  .i.niual.  Terlu 
romliuo,  qiMMI  iii  anirrcileulc  sil  pr;vdiCatu>  prr  se, 
oigo  iioii  sequiliir  :  lii  .-.<■  rsl  Ihiiiuui,  ergu  uujiis 
liiii.ic  Csl  uiagis  liininn.  (Jiui  U,  i|Uod  ibl  »11  pr*di- 
ralio  pii'pu.e  pa-sionis.  de  tvu  »ubjecto.  ijui.iu. 
quud  ulrobiquc   sit  pi.r.in  a:i.>  diiccu.   Scxta,  q,ut,>d 


975 


SENTIuNTIjE  PHILOSOPIItC/E  F.X  ARISTOTELE  COLLECTjE. 


074 


siiroatnr  constantia  suhjecti.  Septima,  quod  prreclse  A  sine   consequente.   Secunda   condilio,  quod    unura 


sit  eadem  copuia  in  aniecedenie  ct  consequente,  et 
pr;rdic:iium  sniecedpnlis  resiringelur  per  sulijeclum 
consequeiitis,  vel   pcr  aliqnod  sibi  proportiouabile. 

Arguendo  ab  afli'maiiva  de  prtndicalo  finilo  ad  ne- 
galivam,  de  prcedicato  infinilo  valet  consequentia 
(ii  wijoi  'Effinveias).  Ul  Socraie*  est  atbus,  ergo  nmi 
Sncrates  esi  hoii  aibus.  Et  inlelligilur  materialiter, 
fnrmaliier  non  valet,  quia  arguitur  a  non  ilislriliuio 
.-il  disti  ibiitum  :  scd  si  argumenium  debet  valere  sc- 
cunduin  regulam,  lunc  semper  a  parte  sutijecti  de- 
bet  poni  lermiiius  singularis,  vel  terniinus  conse- 
quemis  resirictus  ad  ununi  supposiium  :  ergo  couse- 
quenlia  nnn  valei.  Ilomo  esl  albn%  ergo  hoino  non 
est  non  albus,  qnia  oppositum  consequenlis  non  re- 
pugn.it  amecedemi,  sed  slat  iu  veriiate  cum  anle- 
cedcnte. 

Arquendo  de  negativo  praidicato  finilo  ad  affirmati- 
vam  de  prcedicato  infinilo,  valel  consequenlia  (n  jripi 
'Eppmiiae).  Ul  Socrates  non  est  niger,  ergo  Sorra- 
tes  est  non  niger.  rlla  regula  lenet  veruui,  sed  tribus 
condiiionibus  salvis.  Prima,  quod  arguatur  in  pro- 
positionibus,  deest,  5  adjacente  ;  setunda  quod  nou 
:<rguatur  a  non  disiributo  ad  distribuium  :  crgo  non 
sequitur  :  Oinne  aniuial  non  est  asinus,  et  omne  ani- 
mal  esl,  ergo  omne  animal  est  uon  asinus ;  teriia, 
quod  semper  in  anlecedt  nte  distribuaiur  praedica- 
tum  :  ergn  non  sequitur  :  Omne  animal  non  esl,  ergo 
omne  animal  esl  non  animal,  quia  prxdicaium  iion 
distribuitur  in  antecedeuic. 

Arguendo  ab  aflirinativa  de  prwdicato  infinito  ad  ne 
gntivam  de  pradicato  finito,  valct  consequeniia  (n  --;,', 
"Epumtiit.f).  lit :  liiuiio  est  non  juslus,  ergo  liomo 
nuii  esl  jusius.  Illa  regula  tenel  veritaiem  salvis  Iri- 
bus  casibus.  Primus ,  quando  tam  in  alfirnialiva 
qnam  in  negaliva  prxdicatum  disuibuatur  pro  qua- 
libet  differentia  temporis,  quia  si  boc  uon  fierel, 
siaule  illo  casu,  quod  Socrates  pro  una  medietate 


prxdicalum  nou  includat  aliud,  ne  commitlaiur  nu- 
galin.quare  non  Sequitur  :  Socralcs  esl  lioino,  et  So- 
craies  est  auimal,  ergo  Socrales  esi  homo  animal. 

Arguendo  a  conjunctit  ad  dvisa  est  bona  eonu- 
queniia  (ntpi  'Eppijveia;).  Et  lialiel  veriiatem  serva- 
tis  qualiior  cundilionibus.  Priina,  quotl  prsdieala 
accidemalia  debent  deterniio.ire  idem  in  antecedenie 
et  consequentc  ;  et  quamlo  lioc  ntm  est,  lunc  regula 
non  valei.  Secuuda  conditio,  quod  unum  pr&dica- 
tum  iion  sit  diclio  dislraliens  respectu  alierius  ;  ergo 
non  sequiiur  :  Socrates  esl  alhus  ut  carbo,  ergo  So- 
crates  est  albus.  Tenia  conditio,  quando  argiiitur 
cum  dictinnc  amplialiva,  sic  quod  amplialio  non  va- 
rietur;  ct  crgo  nou  sequitur  :  Cliiiiuera  est  ens  am- 
pliatum  iinaginabile,  ergo  Cliinirra  est  eus,  et  Chi- 
mxra  est  ampliabilis  :  consequens  aulem  est  uo  i 
copulativa,  cujus  una  pars  esl  falsa,  ergo  lota. 
Ouarta,  (|u.iu.li)  unum  prardicatmn  est  xquivocura, 
jj  liinc  non  valet,  quia  non  sequilur :  Hoc  esi  ranis 
lairabilis,  ergo  lioc  est  canis,  et  boc  cst  latrabilis, 
quia  prima  pars  consequentis  est  proposilio  plures. 
Anitna  ett  subtlanlia  in  subjeclo  actu  eiittent  (Per 
Commentaiorein,  vi  Metapliys.).  Ilii  dicitur,  quod  vult 
per  subjeclum  Commeniaior,  et  per  subslaniiaui  in 
aciu  iutelligere  subjecium  orgaiusalum,  quia  onine 
anim.il  requirit  subjec.uui  organisatum.  Subjectum 
aniem  organisatum  est  illud  quod  babel  partes  di- 
vcrsiino.it:  co.nptexionaias,  ad  diversa  oflicia  eicc- 
cendo  dcputatas. 

Aliud  esl  mngniludo  el  magnuudinit,  et  caro  et  ear- 
nis  este  I  in  de  Anima),  1:1:«  auciorilas  dcbet  sic  intel- 
ligi,  iMin  I  Pbilosophus  vult  osieudere  modum  iniel- 
ligemli  ipsius  intellectus,  el  sic  per  magnitudincm  et 
carnem  intelligit  uuiversalc,  vel  ista  sua  ratione 
conimunis  conceptus ;  sed  per  magniludiuis  et  car- 
nis  esse,  iulelligi  debet  singulare,  scilicet,  ista  ea- 
tlem  sub  conditionibus  individuantibus;   vull   ergo 


temporis  alicujus  horae  uon  sil  albus,  et  pro  alia  me-  „  tantnm  quod  aliud  est  inlelligendum  universaliter, 

.li..(.IA     AiiidAfil     t.i.nn/iric       cil       qIIiIIQ  llllir'      :il  0"ll*'tli!ll    *-*     ...      .Cit.l      Afll       i  i.  ...II  ifr.in.l  iiiii       CliiniiN  rilAi*        li"l       I..    ..      *•  t 


dielaie  ejusdem  lemporis  sil  albus,  tunc  argucndo 
lii  :  Socrales  esl  uon  albus,  ergo  Socrates  non  esl 
albus  :  conse  iiieulia  mm  valet,  quia  aniecedeus 
convenil  Socrati,  el  tamen  ei  non  convenit  conse- 
quens  ;  sed  si  deberet  valcre,  oporiel  quod  sic  ar- 
gualur  secundum  Marsil. :  Socrates  est  non  albus 
pro  qualibet  parte  lemporis  prxscntis,  ergo  Socraies 
uon  est  albus.  Secunda  conilitio,  qund  soluni  totale 
predicatum  infinitctur  ,  ergo  non  sequiiur  :  lloc  est 
prxdicabile,  non  essenlialiter,  ergn  nou  est  pnedica- 
Lile  esseuiialiler,  quia  stat  quod  idem  sil  prsedica- 
bile  essentialiter  et  accidentaliter  respeciu  diverso- 
ruro.  Similiter  patei  per  liuc,  quod  omnes  rationes 
auctoris  consequemiarum  non  valent  in  nouiiuibus 
adjeciivis ;  et  snuiliter  in  aliis,  ul  ibi  habetur,  quia 
semper  deficit  illa  secuuda  conditio.  Tcrtia  contli- 
lio,  quod  arguatur  in  propositionibus  categoricis  de 
in  esse,  el  nnn  in  motlalibus  ;  crgo  non  seqtiiliir  : 
Soeraies  non  poicsl  esse  non  albus,  ergo  Socrates 
non  potest  esse  albus.  Si  autem  negalio  postponitur  D 
modo  in  sccunda  propositione,  lunc  bene  sequiitir, 
ui  sic  :  Socrates  potesl  esse  non  albus,  ergo  Socrates 
polest  esse  non  albus,  el  sic  bene  valet. 

Arguendo  a  divitis  ad  eonjuncta  est  bona  conse- 
quentia  (n  mpl  •r.r.ywdxf).  Ibi  scicndum,  quod  per 
conpiiicluiii  sive  per  prredicaium,  conjuuclum  dcbel 
iotelligi,  aggregiium  es  determiuatione  >",  determi- 
nabili,  et  pranticatum  divisum  est  unuin  illoruin. 
Illa  regula  habet  veritatem  servatis  duabus  coudi- 
lionibus.  Priina  quod  ilia  duo  prsedicata  divisa,  uou 
sint  accnlciilin  allcujus  ly.  \el  quando  unum  per  ac- 
cideus  videtur  iuesse  alieri,  lunc  consequeiuia  nou 
valct,  quia  uou  sequitur  :  Socrales  est  albus,  et  So- 
crates  est  moiiacbus,  ergo  Sociaies  esl  albus  mona- 
chiis.  Etiam  iiou  sequitur  :  Socrates  est  magnus,  et 
Socrates  est  monachus,  ergo  Socrates  esl  iuagniis 
iiioiuclius,  supposilo  quod  sil  parvx  slaturae,  et  raa- 
guus  in  scienna,  quia  aulecedens  potesl  ess :  verum 


et  aliud  est  intelligendum  singulariter.  Et  hoe  est 
verum,  el  pomiolur  duplicia  exempla  meiaphysica- 
lia,  ut  inngiiitudinem  et  maguitudinis  esse,  el  natu- 
ralia,  ut  ai|uatn  esse  aquam,  rando  cognitioiie  sensi- 
tiva  possuuius  cnguoscere  aquaj  esse  siuiililer  ina- 
gniiudinis;  sed  per  intelleciuin  possumua  solum 
ci.gnoscerc  migiiitiKlioem,  quae  liic  suniiiur  per 
universale.  Sed  objicics  :  Philoioplius  dicit  quod  non 
esl  quidem  caro  el  carins  esse,  idem  in  quibtisdain, 
ai  in  quibusdam  esi  idem;  inodo  iiequaquain  est 
idem  inielligere  universaliter  et  singulariter.  Ke- 
Spoudetur  quod  Philosophus  vull  quotl  ipse  intelle- 
ctns  non  solnm  cognosi:it  universiliier,  sed  etiam 
particiilariter.  sed  sensus  cognoscit  singulariier  so- 
ium.  Et  crgo  sensniva  cogmliu  couvenit  solum  in- 
lellectui  maierix  conjuuclo,  et  sic  quando  dicit 
Arist.  quod  in  quibusdaiu  esl  idein  caro  et  earnis 
essc,  vnli  lanlum  quod  sinl  ejusdem  poienliae  ipsius 
iutcllectus. 

Accideniia  iwn  kabent  ntateriam  (vn  tleiaph.).  Itc- 
spondetur  quod  verum  esl  de  maleria  ex  qua  :  quia 
iilain  non  habeut,  sed  beue  in  qua  habent,  scilicet, 
in  qua  suni  suujective. 

Aciut  el  polentia  circttmeunt  omnia  prwdicamenla 
(Per  Commentatnrem,  i  de  Amtna).  Inlelligilur  uuo 
iiivde  sic,  qnod  in  qu.  lib°l  prxilicamento  sunt  ter- 
mini  verilicabiles  de  prima  substauiia,  niediante  illo 
verbo  tti,  vel  patest.  Vcl  ponumur  praedicabilia  cura 
illis  verbis  eti,  potest,  ei  sic  est  vera  :  quia  verum 
est  dicere  in  genere  siih-ianii.e  :  lioino  esl,  vel  po- 
lesl  esse  animal,  el  sic  de  aliis  pr.niicniiieniis.  Aljo 
inodo  iulelli^ilur  sic,  quod  in  quolibet  genere  pi  a>- 
ilicaiiieulali  invenilur  aliquid  quod  habet  rationeni 
acius,  et  quod  habet  rationem  potentix.  Sic  iieruin 
est  vera,  quia  iu  quolibel  geuerc  reperiuntur  geuera 
et  difiereutiie,  et  s:c  ibi  sunl  nclus  el  polenlia;,  eo 
quod  lialicui  ratiouem  maierue,  ut  paiel  per  Por- 
pliyr.,  el  eliam  reperiiur  fornia  vel  difiereniia,  quaj 


975 


DLD.-L'  VENLIUBILIS  OI'P.  PAD.S  I.  SECT.  II.  —  DUDIA  ET  SPURIA. 


976 


esl  aclus  qui  disiinguii  et  separai,  ui  patei  per  Phi- 
lusopliiiin  (in  <te  Animu).  Alio  niodo  sic :  Aclus  e.l 
poteniia  in  quohbel  pra^dicauiento  repcriuniiir,  id 
est,  terniini  magis  et  m  uus  coinmune,  ct  sic  in.igis 
cominune  babel  sc,  ui  potentia  ;  minus  cniniiiune, 
ut  acius.  Vel  diciiur  quod  tauiiim  vult  quod  isii  ler- 
niini,  actus  et  puteniia,  iu  coiiuiiuni  non  snnt  iu  ali- 
quo  praedicainento,  sed  bene  modo  restriclo. 

.<i/iim(i  componifur  ex  inlelleclu  ngente  et  possibiti 
(lli  de  Animn).  Inleiligilur  sic  rccie  :  Sicul  sensiis  ad 
iulellecluin  concurril  i|uandoi|iie  aclive,  quandoqtie 
passive,  sic  inlelledus  cuncurrit  i|iiandoque  active, 
el  lunc  diciiur  intellecius  agens;  quauduque  pas- 
sive,  etsicdiciiurintellectus  paiieus,  gclticei,  quamlo 
rccipil  illas  passioncs,  sive  species.  Scd  non  tlrliet 
inielligi  secundum  realem  coinposiiionein,  sed  diei- 
lur  acius  agens,  quando  actu  riinu.it  intellcciuin. 

Aninm  est  eorruptibHi»  (111  de  Anima).  Inielligiiur 
non  aecundum  essentiam,  scd  secundum  quaindaiu 
operalioueiii  iiislrumenlaleni. 

Atiima  prxdicatur  trquivoce  de  animabtts  (Per  Com- 
menlalorem,  111  de  Anima).  Inlelligilur  aualogice  sic, 
quod  anima  per  prius  dicilur  de  aniina  iuicllecliva, 
el  lioc  prioriiaie  dignitaiis,  et  pcr  posleriill  de  aliis 
animalus,  stilicel,  sensitiva  el  nulritiva.  Etiam  p<>- 
test  intelligi  de  intclligentiis  secunduui  analogiaiu 
perfectionis. 

Accideuiia  solum  lunt  sensibilia  (n  de  Auimn).  In- 
telligiiur  qtiod  stiltini  sanl  sensibilia  per  se  el  dire- 
cle,  cuin  h'ic  lamen  siat,  qnod  suhsianiia:  per  acci- 
dens  el  indiretie  suni  sensibiles. 

Aitiinai  i's(  unimal  propter  semum  tactus  (u  de 
Aniina).  tnlell  gilur  quod  ly  propler  iitm  imporlal 
causam  efUcieiitem,  scd  converliliililaleiu,  iia  tjuoti 
oiuiic  qiiml  est  aniiual  bubet  sensum  lacius ;  et 
e  converso,  onuie  quod  babet  sensum  laiius.ei 
atiimat. 

Animal  habens  unum  scnsum  est  imperfectitsimum 
n  Hctttpii.).  lulelligiiur  quoad  loiam  spucicm,  nou 
autem  qiiuad  certuin  indivktuon. 

Anima  est  in  corde  sicut  aranea  in  tela  :  Ex  de  sensu 
et  tensato).  Inielligilur  qnud  auiina  sedet  iu  corde 
priiicipaliter  el  originaliier,  et  miuua  principaliler 
tii  aliis  membris.  Quod  si  objiciaa  :  Sed  aranea  non 
esl  in  qualibel  panc  tela;,  igiiur  amnia  non  est  in 
qualibel  parie  eorporis.  Uesponddur  quod  Pbilo- 
so|  bus  lin|iiiiiir  opinaiive  de  illis  qui  Jixerunt  ani- 
niam  taiiluui  esse  in  corde,  et  dirigcre  suas  opera- 
limies  pcr  omnia  iiicmbra,  sic  quud  iilx  opcratio- 
nes  regrrent  lota  membra.  Sed  illa  opiuio  reproba- 
lur  per  Pbdosoplium  ibideui,  quia  nulium  ageus  111- 
Slruiucnlale  puiesl  pruducerc  aliquam  operalionem, 
non  coagente  ageme  pnucipali  :  undfl  ntw  opuriei 
lii'c  oniuimodain  siiiiiliiudiiiem  quaercre  inler  ani- 
mam  el  araucaiu. 

Anima  et  m  cvipore  siri.V  monanha  in  civilale  bene 
dispotita  (Philosopltus,  in  lib.de  Moubus  naturulmm). 
lnielligiti.r  quut|ue  ud  cusuiu  imprupriiim,  quod  ly 
debel  imporiare  nou  oiiiiiiiiiudam  siuiililuilineui , 
sed  xqualem  ei  suflicieuiem,  sic  quod  auima  cst  rc- 
geus  ipsiun  corpus,  sicui  monareiia  iu  civitate. 

Aliqua  qualilas  uon  etl  activa  (u  de  Ceiurat.).  ln- 
lelligitur  iioii  quod  aliqua  qualilas,  BCillcel  siocilas 
el  liiimidilas,  uullo  motfo  sil  acliva,  sed  sic,  qnu.l 
sil  niinus  activa  quam  alia,  quia  siccilas  cl  bumiili- 
tas  Miul  qualiialus  iniuus  acmx  qnaiu  calidil.ts  el 
li  Igidilaa. 

,-Uiuii  etl  videre  per  vimm,  el  aliud  ditcernere  (n  de 
Amr.u).  Ibi  dicilur  quud  PlnloMiphus  iioii  iiiiiiut 
iluos  sensus  exleriores  visus,  sed  duus  sensus  vi- 
sus  :  iiinim  exteriorem,  aliiim  inlcruireiu,  el  per  buc 
rjiiod  dicil :  Almd  est  per  visum  tliscetnerti,  angil 
honsiuu  iniri  inrriii,  scil.,  sensuiu  comiiiuiiein  inte- 
riiirein  ;  sed  per  buc  quod  dicii  :  aliud  vidcre,  lan- 
gii  sciisuin  visus  exluiiurcm,  el  buc  vull  Philosu- 
phus. 


\  Anima  etl  tpecies  specierum  (111  de  Anima).  Intel- 
ligilur  sic :  Aiiima  eal  spet  ies  specierum,  id  csi, 
lurma  lormaium,  quia  dignissima  forma  111  islis  lu- 
ferioribua  esl  aiiiiua  bumaita.  Vel  sic  :  Anima  <•  t 
forma  oinuium  specicrum,  id  esi,  formariim  inielli- 
gibilium,  icllieel  recepllve,  quia  est  recipicns  spc- 
cies  iiiieiligibiliiun  oiiiiiiiun  rcruin. 

Aiiim<(  est  locus  (u  de  Anlnia).  Ibi  dicendum  esl 
quod  luciis  dtipliriiercapitiir.  Uno  niotlo  pmprie,  et 
sic  ultima  superflciea  loratl  dicitur  locus,  sic  eat 
pars  inlegralis  Blicujus.  Alio  Dludo  Incus  capitur  pro 
coniinente,  cl  sic  anima  cst  locu«  •pecierum,  quia 
cuntiiiel  in  se  spccies,  id  csi,  scienii.is  et  virluies. 

Accidennt  esse  est  ineste  fyil  Meiaiiliys.  el  i  Pltys.). 
Seusus  est  ii.  :i  quod  accidens  aciu  suhstaiitia:  a 
qua  depcmlet  iuhasreat,  sed  quotl  possil  ei  debcat 
sua  nalura  inbu/rerc,  uisi  aliunde  impcdiaiiir. 

Ad  pliilosoplntni  perlinet  invenire  prinia  principia 

medica:  scienlia'  (Ex  de  Sensu  et  tentulo).  Ilii  dicimr 

n  quod  ubi   pbilosopliiis  desinil,   ibi  meduus  incipii, 

et  ergo  uecessariuiu  est  medicura  esse   pbilos»- 

pbiiiu. 

Alimentum  esl  contrarium  alito  (u  de  Anima).  In- 
lelligiiur  sic,  accipiendo  contrarietaiem  impropiie, 
scilicet ,  quod  tantum  valet ,  qiiaulum  dissimile. 
Deiude  intelligiiur  iu  principio,  non  in  line,  qund 
cniin  principiu  dissimile  est,  in  line  simile  esi,  si- 
mile  eniin  simili  nmritur  et  aiigctur. 

Apes  t'l  eunes  tunl  prudentiora  cxteris  animalibus 
brulis  (  M  Mt-taph. ).  Iiiielligiiur  quud  majorem  ba- 
beiu  ii.tltistriam  quam  alia  animalia  bruta,  qnia  pos- 
snnl  sibi  discernet e  convenieniiam,  et  fugere  discon- 
venieuiiam.  I.i  capiendo  ly  prudentiam  i>roprie,  pruui 
et  recta  ratio  rerum  agibilium,  ul  est  haiiitus  intel- 
Irciualis,  tunc  sulum  convenii  bouiin.bus,  el  non 
apibus,  vel  canibus. 

Anima  sensilita  est  in  corpore  exlensa  (wdeAni- 
m(i).liiielligiiiirqiiideni  deauima  raiiunali,coniinenie 
£  giadiim  seusilivum  uon  secundum  suani  ipsius  sub- 
staiiliaui,  setl  quoad  organa,  vel  ad  dispositiones  le- 
quisilas  ad  actum  seiiliendi,  sic  quod  rrquiril  organ» 
extensa.  De  aniina  vero  seusiiiva  bruti  intelligitur 
simplicilet  etiamquoad  ipsam  ejusinodi  aiiinue  sub- 
siauliain.  Aniina  enim  sensiliva  bruti  ex  poteulia 
inaicn.c  qtiautx  el  extens.c  produciiur  atque  exori- 
lur,  el  idco  etiam  ipsa,  quania  cxlensa  cst. 

AIujuu  animatia  tolum  habent  ttnum  sensum,  et  nli- 
qua  tres  ( lli  de  Anima).  Ibi  dicilur  quod  Philosuphus 
est  locutus  de  ainmalibusiuiperfeciis. 

Aryuendo  a  posttivo  ad  cg^tparativuin ,  ett  bona 
consequeiuia  (  u  Topic).  Imelligiiur  qiind  argucndo 
ncgative,  ei  non  aflirmaiive,  ct  capiendo  coinpara- 
livum  proprie.  Hene  euim  cuncludo  :  Socraies  huii 
esl  albus,  etgo  Socrates  uon  est  albior.  Mon  laineu 
periude  :  Socrales  esl  albus,  ergo  esl  aibior. 

Atiqua  esl  mnleria  omniuin  tiijuefaaibilium  (  v  M<h 
taph.).  Ibi  rcspoutleiur  qtiud  uiatcria  non  capiiur 
n  propne  ;  scd  vult  quod  omiiia  liquelartibilia  conve- 
iuuiil  in  inaleria  aliqtia,  quia  iu  hinnid.lalc. 

Aniiua  lam  prius  vivit  vilam  animutis,  quam  vilam 
lttiniinn.nl  dicil  Philosophus  (lu  de  Animuliti. ).  Iu- 
lilligiiur  quod  aiiiuia  prilll  atqiarct  cvrnc.c  ojui- 
raliones  Silimalil  quaiu  hoiniii»,  cl  ct  hOC  IMW  s>'- 
quitur  quodauima  scnsitiva  sit  plus  iu  bomiue  gium 
iiucllcctiv.i. 

Ab  uno  agente  nou  provenit  niti  umtm  (  Coltigilur 
ex  Aiif.oi.,  ii  de  Cener.  el  cor.,  m  lex.  com.  im;  et 
xii  Mttaphyt.,  in  com.  44,  ubi  idtptHin  HyreiW «— 
At'«rruM).  Inlelli;e  sic  :  Ab  uno,  ul  sic,  non  |>oicsi 
nisi  ii.iiiin  procedare  ,  praeaertiin  branodlaia  ct  »<ne 
ordine  quotlaiu.  Vel  maliui  et  clanus  :  A  simpliciier 
uuo,  qtioad  Uianlram,  elquoad  virliilem,  nou  |H>ie>t 
uisi  uiiinn  proveuire.  Sed  ab  uuo  limplKHer,  qu»n- 
luin  id  es-eiiti.nn,  uiulllplici  auicin  tjuuad  poiuuiiaiu 
el    virtutein  ,   potlHUl    immcdialc    pluN    BfOVOMNt 

Ad  niterrogiitwiiiii*  [anam   \*r  qui.l,  tti  pnm.i  »«»• 


9TJ  SENTENTLE  PHILOSOPIHC/E  EX  ARISTOTELE  COLLECT^. 

iKuilio  cbnvenientiut  respondelur  tpeeie»  qunm  genus  A      Apes  habenl  regem,  qtu  non  exit 
(Philotophus.in  1'radicamentu).    lolcliisimr   i>rcut      apibus  (Ibid.). 
valei  iri   lantnm,  sicnt  magis 


978 
Hisi  cum  omnibus 


ly    eonvementtus   non 

notiu-i,    quta   tnnc  fil  e  converso;  sed  vult,    prunl 

comenientius  valcl   taiilum ,    sicul  magis   delenni- 

liale. 

Ariiiiiim  el  pastivum  secundnm  potentiam  dtcuntur 
adatiquid  (n  el  v  Metaph.).  Inlelligilur  qaod  (lici- 
liilia  iiiiporlanti»  aclionem  el  passinnem  inrluilunt 
lerminos  raiione  qunrum  ordinantur,  secundnm  dici 
in  pnedicamcnio  ad  aliquid,  noii  autein  secundiim 
esse  et  propriey 

A  comparativv  ad  posilivum  esl  bona  consequenlia 
(n  Topic).  Inteliigilur,  dummndn  iiim  superveniat 
aiiqmi  negatio,  vol  dictio,  babens  vini  negationis,  et 
quando  leneiur  proprie. 

Arguendo  ab  interpretatione  ad  interprelaium,  vMel 
consequentia,  et  e  converso  (Per  Philosophum,  in  To- 
pic).  Ilii  dicilur  quod  dictum  Plnlosoplii  iutelligi- 
tur  iiegative,  non  auiem  afflrinaiive.  Etiain  valet  iila 
consequemia ,  cpiendo  ab  inteipretatn  ad  iuierpre- 
laltim  aftirmative,  111  sequiiurbeuo:  llle  est  ollicialis, 
ergo  ponitur  loco  episcopi. 

Anima  non  est  atlerabilis  (  vu  P/ii/s.  ).  Ilii  dicitur 
qiiod  niiiina  non  alleralor  alier.ilioiie.  cnrrupliva, 
sed  bene  salvaiiva,  seu  periectiva ,  ab  ignoranlia  in 
sciemiis. 

Aeius  non  pvum  distat  a  potentia  (i  de  Anima,  et 
n  Metaph.).  Ibi  dicitur  quod  veriim  esl  capinudo 
acluni  pro  actu  potenti*,  et  sic  oinne  illud  dicilur  in 
actu  polenliae,  quod  aclualiler  est,  ei  vocatur  acius 
objer  livalis,  buic  0|>poniitir  potemia  ohjectiva.  Unde 
poienlia  objecliva  vocatur  illnd  quod  non  esl ,  srd 
poiest  esse,  ei  sic  actus  et  poicuiia  suul  maxiine 
opposiia. 

Appe.titus  est  ralione  carenim  (l  Pliys.).  lnlelige 
non  quod  scinper  alisit  cujns  esi  appotilus.  IJlique 
enim  matena  eliun  appelit  illam  formain  quam 
baliet.  Seil  qnod  soleai  exoriri  bujusmodi  appeiitus 
ex  raienlia.  Vel  aliter,  veium  esl  de  appelilu  desi- 
derii,  non  aulera  coiuplacenlix.  Nam  illa  qutc  no.i- 
iIiiiii  habemtlS  drsi.lerare  solcnius,  iu  illis  quae  lia- 
bemus  complareie  nubis. 

Ad  tubslanliam  noii  pi  motiis  (  v  Phys.).  Et  ralio 
esi,  quia  substanliie  niliil  c-i  coulrarium,  sed  omnis 
molus  lil  tlr  conirario  in  coulrariuni. 

Ab  experientia  singula  ium  accipbnus  universalem 
tcienliam  (vn  Phys.).  Iiilelligilur  quod  ex  veriltile 
srngtilarium  inferlur  veruas  universalis. 

Anima  intelligit  quando  viilt,  sed  non  sentit  quaiuto 
vull  (  ii  de  Aniuia).  Ll  ralio  esl  diversilas  olijecto- 
1:1111,  quia  objecium  intellectus  est  iu  ipsa  aniina, 
adeo  ul  et  seipsam  possil  -iulelligere.  At  objectum 
sensus  non  est  in  ipso  seusu.  Nou  euiin  sensus  senlil 
seipsiim. 

Aquw  magncc  plus  fluunl  de.  nocle  quain  de  die 
(111  .Wciforonmi).  fcl  boc  cst  ideo  propter  absentiaui 
hunioris  solaiis. 

Artifex  est  sapienlior  experto,  el  archiiector  manuali 
artifice  ( 1  Metaphys.).  Ad  sapienlem  pcrnnet  oniiua 
in  uuiversali  scire,  el  diflicilia,el  habere  scientiam, 
quae  sui  ipsius  lan  um  causa  est,  el  11011  causa  alie- 
rius. 

Audire  fabulas  etl  impedimentum  cognitioni  veritatis 
(11  Metaph). 

Anliqui  phitosophi  acquisiiis  vila?  necessariis  prinio. 
cceperunt  philosophari  (1  .iletaiilujs.). 

Anima  est  causa  corporis  viienlis  in  trip'ici  genere 
eausat,  tcilicel,  formalis  ,  efficientis  et  finatis  ( 11  de 
Anima). 

Arlxfex  secundttm  potsessum  intendil  se  assimilure 
nalura?  (Comntentator,  11  Metaph.). 

Ammalia  augenlur  magit  dormiendo  quam  vigilanda 
(In  de  Somno  et  vigitia). 

Animalia  respiranl  in  humido  (  ln  de  Morte  et 
xita). 


Anima  infundnur  corporijussu  Dei  (ln  lib.  de  Pro- 
prietalibus  elementorum). 

A  mulieiibus  non  reqilur  civilas  (11  Pol.). 

Anima  pretiosior  est  corpore  in  omni  possettione  (vn 
Polit.). 

Ars  supplet  defectum  naturee(Ibid.) 

Amor,  odium  el  proprinm  cnmmodum  sa'pe  faciunl 
judice  it  non  videre  verum  ( 1  llhet.). 

Amkus  gaudel  de  bonis  el  dolel  de  Iristibus  sui  amici 
( 11  Rhel.). 

A  tuxttriic  ferrore  studenl  se  vcri  snirfiosi  abalienare 
(Per  Boetium  in  Disciplina  sclio'ariu<n). 

B 

Ponum  est  aduLerari  cum  uxore  tyranni  tempore 
belli.  Inlelligilur  sic  :  Utile,  seu  evpediens  esl,  leni- 
pore  belli,  aiiullerari    cum    uxore  lyranni,  ut    ipsa 

g  revelet  secreia;  el  sic  bonuui  non  ilebet  dici  bnni- 
tate  moris  qoia  nnn  eslbonuni  morale,  sed  maluin, 
sed  imporiat  ulilitatem,  ut  diclum  esi.  Caute  igitur 
baec  Arislotelis  senieniia  legenda,  uc  quis  ullo  tem- 
pore  licitum  es^e  pulet  adulierari. 

Bonumel  inalum  sunl  contrarie  opposila  (Per  Phi- 
losophum,  in  Prxdicamenlis).  Intelligilur  sic,  prout 
bonum  et  inalum  siint  differentiaj  ailis,  non  suut 
opposita  conlrariae,  setl  contradicioriac,  quia  ninliun 
eniis  non  esi  ens,  sed  bonuin  entis  est  ens  ;  sed  tnnc 
ad  IMiilos.iplium  dicilur  quod  loquitur  de  bonitaie 
moris,  et  11011  de  bonilaie  eniis. 

6'onum  utile  non  esl  ineliits  bono  honeslo  (  Per 
Senecam).  Iniellixitiir  de  bnno  utili ,  in  quaiiiiun 
11011  esi  bonnm  bonestiiin,  quia  ideui  beue  polesl 
esse  boniim  uiile  et  bonum  lioiieslum. 

Bonum  cominmeralum  bono  facit  ipsum  melius 
(1  Ethic).  Intelligitnr  sic  :  Si  bnniiin  infiuilum  con- 
numeraiur  bono   finito,    fa<  it  ipsuni  nielius,  id  est, 

.-.  nnbilius ;  sed  si  bonuiii  tiiiitum  coinparatur  bono 
inliuilo,  uon  lacit  ipsum  melius,  quia  omnia  bona 
cuin  prrmo  uiolore  ct  tntum  uiiiversum  11011  facit 
ipsum  raagis  liomim  quam  primus  molor  seoisum, 
eo  quod  est  bouum  inlinilum. 

Bis  tria  non  tunl  sex  (v  Melaph.,  lex.  10).  Ibi 
noiamJum  csl  quod  illa  propositio ,  bis  tria  11011 
sunl  sav,  est  dislinguenda.  Nam  ly  bis  dupliciter 
sumitur.  Uno  nmdo  capitur  copulalive,  iia  quotl 
conjunctio  inclusa  ly  bis  causat  proposiiionem  bypo- 
tbeiicam  copulativain;  et  illo  modo  lanlum  valcl : 
Bis  tria  nou  sunt  sex,  el  sic  est  vcra,  el  illo  modo 
eam  capit  Pbilosoplius.  AI10  modo  capilur,  ut  con- 
junciio  inclusa  in  ly  bis,  scilxei,  sit,  et  tunc  lenetur 
copulatim,  et  facit  propositionem  categoricam  de 
conditionatt)  extremo;  et  tunc  taiitum  valel  :  Trm 
et  tria  non  sunt  sex,  et  sic  ipsa  est  ialsa.  Alexan- 
der  Aplirodis.  super  bunc  locuin  sic  explicat  :  Si  sex 
simpiicitcr  accipiamus  boc  numerus  est,  sin  nutem 
sex  accipias,  ul   bis  tria,  lunc  cum  qualiiate  dicetur. 

D  Vide  porro  Fonsecam  (lib.  viii,  cap.  7,  de  [allacia 
lompositionis  el  diviswnis) ,  et  alios. 

Boimm  animic  est  optimum  bonum   (vn  Polit. ).  In 
telligitur  comparative,  scilicet,   quod  btinuui,  quod 
e-t  bonum    bominis ,    est   optimuin  reS|iectu    iilo- 

I  'iim  duorum,  sicilicet,  boui  utilis,  et  boui  delecta- 
bilis. 

Bonttm  reperitur  in  quolibet  pmdicamento  ( 1  Top.j, 
Intelligilur  de  bono  entitalivo,  el  non  de  bono  ino- 
rali,  quia  illud  non  reperitux  in  quolibet  pnedica- 
menio. 

Biitittm  esi  animaniiut  arbore  (Per  auctorem  Sex 
principiorum).  Iiilelligilur  quod  aiiimal  babet  plures 
viituies  vel  potentias  animae,  qnani  arbor.  Vitle  su- 
pra  axioina  :  Auimal   est  animanlius   quain   ailior. 

Bonum  quanlo  communius,  tanlo  divinius  ( 1  Eth.  et 

II  Top.).  \eruni  est  de  bono  ejusdein  speciei.  Unde 
iicet  uxtitatuni  esse  coimnunius  sit  quam  religiosum 
cssc,  diviuius   tameu  esl  buc  quaiu   illud.  Rursua 


J7!> 


BEP/F  VENEItABII  IS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DUDIA  ET  SPURIA. 


080 


qiiaudn  propter  coniniiinem   nsmn  aliriijus  boni  non  A  rinrilas   iillelligilnr,   el    iiitelligiiur  cum   sprciflci- 


dernga'iir  babcnli  il'ml  tinniun,  prnpier  hoc  cnim 
i|iiamvis  habere  i'<|iiiiui  riiiu  deceni  snciis  est  coni- 
iiiiiiiius  i|ii.iin  h  soln  habere,  lainen  non  esldivinitis, 
.|iiii  il.T.ii' u  babenli. 

Baiilinut  solnvisu  inierficil  hominem(Per  commune 
dietum ).  Rcsinindclur  i|ii0il  nou  esl  intelligendum 
quoil  per  actiim  pcr  sc  et  pcr  spci  ieni  visihilem 
interlicit  lioiuineii!,  sed  est  iiiicltigemliint   ad  istiun 

lensum,  i| I  ba-ilisci  Mint  aquei  i-i  liuiniili,  ct  inavi- 

me  porosi,  ci  per  ens  liunl  evapnralioncs  qiia:  In- 
licinnl  lereiD,  et  ille  acr  allraclus  ab  lnniiiiie  iuler- 
ticil  Iioniiiieiu.  Kt  sic  s  mili  mojii  diciiur  de  muliere 
menstruou,  qua  so\n  nm  mncnlat  speeulnm. 

/>';iiimh  et  mnlum  sunl  in  rebtts,  verum  el  falsttm  sunl 
in  meute  (vi  Uetaph.,  tez.  8;  et  t«i  de  Anima).  Sensus 
.'s!  non  iju.i.i  boiium  ni. n  silcliani  in  anima.seil  quod 
non  terniinatur  ad  ■nimum  sienl  vennn,  quin  bnnum 
ii.in    inbet   rationem   lerminandi    appeiittnn ,   se- 


ciimliini  esse  GOgnUum,   i|iiod    b.ibet  in    .inima,  sed  fj  ""'  ab  eis  (i\  Eihic.) 


tiouc  ,  scilicel,  iiniiM.h  iln  catera  siut  paria  ,  ei 
diimmnjo  bono  commuiii  cnnvenial   pracemineniia. 

Ilnnumet  ens  convertuntur  (iv  Meiaph.).  Intelligilur 
tle  bonitaie  entis,  ct  non  de  bnnltale  ariis,  de  quo 
lOqnltor  Pbilosopliiis  ( i  /•'</».)  diccns,  quod  in  diver- 
sis  arlihus  e.i  aliml  ct  aliud  bonuni,  et  sic  quaelihel 
ars  desigual  aliquid  boiium  ;  nec  eii.nn  ancloritas 
inteiligatur  de  boniiaie  nioris,  de  qna  Inquilur  in 
Kihic,  quod  lioniis  esl  linnoraudiis  secundum  virtu- 
lem.  Eliain  non  debet  bonum  capi  pro  bouitaie  per- 
fcciionis,  iia  qtiod  illml  dicitur  bonum,  quod  altc- 
iiiin  perflcii.  Kt  de  illo  loqmiur  Philosophus,  cuin 
dicil :  Tempus  esl  quodilam  bonuui. 

lionum  univerti  continit  in  ordine  (m  Uelaph.). 
Qui:i   omnia   ordincm    bahent   ad   primuni   boiiinn. 

Iloium  voluntariuin  ett,  quod  ti,::plicittr  ttl  bonum 
(  ii  Eihic). 

Beinfnclore»  vlut  amant  bttteftcialos,   quam   amen 


tecundiim  essereale,  qtiod  habet  exira.  Yeritas  au- 
'e  n  et  falsitas  fiindanlur  in  re,  et  terininaniiir  ad 
animain,  quia,  ni  dirit  Cnmment.  (In  1  disput,  lib. 
Pestruet.,  in  solttt.  ii  dubii) ,  vcritas  est  adicquatio 
rei  ad  intellectum.  Unde  quando  res  osiendit  se  in- 
lellectui  sicut  est,  dicitur  haberc  ■  ompletam  veritatis 
ratinnem. 

Bona  tine  trisiitia  tunl  eligibitiora  quam  bonu  cum 
irist.tiit  (iii  Topic).  InieHijiinr  quod  bona  sine  tri- 
siitia,  et  sic  dummodo  pnecminenlia  bonitaiis  non 
convenit  bonis  cum  trisliliis.  Dicilur  notanler  bnna 
propter  crapulose  vivere ,  et  temperate  vivere , 
qoia  crapuio.se  vivere  non  est  bonum;  ergo  nou  est 
plus  eligendum  quam  lemperaic  vivere.  Dicitur 
eiiam,  dummodo  praecminenlia  qtiia  temperaic  vive- 
re  sine  tristilia  nnn  cst  ('ligcmlum,  quam  firere 
jusliliam  ciim  Irislilia.  Respmdendum  cst  qnod  bo- 
niim  cum  Irislilia  qujeril  bonilatis  vim  rum  prxetni- 
uenlia  veri ;  sed  facere  jusiiliam  cuni  trisiiiia,  est  p 
poirntia.  u 

Bomtm  ex  circttmstanliis  ett  eligibitius  bono  neccs- 
taiio  (in  Topic).  lutrlligilur  qnod  lioniim  ex  cir- 
eumstanfiis,  ut  sic  esi,  eligibilius  bono  necessario, 
ut  bon:e  nalur.e  nannat.e  ;  ut  tic  dicilur  noiantcr 
n;iiiir;i'  proptcr  boniiiii  nioris,  quod  eiiani  est  ueces- 
saritim  ;  lunc  eliani  additur  nalurae  naturalee  propter 
Deum,  cl  addiiur  ut  tic,  quia  stat  idem  esse  bonum 
ei  circumsianliis,  et  l>  nnin  naiuix  na'urai.e  ,  ul 
hnnum  vivcre  est  lunttm  ex  circumslanliis,  eleliani 
est  binium  naltiroe. 

Bunum  simpliciler  est  etigibilitts  bono  parliculari 
(in  Top.).  InieiligilBT  dc  qtincunque  est,  veriim  est 
dieere  qtiod  sit  bontim  sine  addilo,  et  sic  aucioritas 
dtbcl  inlelli^i  cuni  redupliraiinne. 

llonum  nobiliut  est  elitjibilius  bono  minus  ncbili  (m 
Top.).  El  sic  seqtieretur  quod  latro  nobilis  csset 
mebor  ruslico  bnno  mnralitcr ;  similiicr  cliani  qund 
ivrannns  essct  eligibiliter  comite  bono  noralilar. 
Itcspnndeliir  quod  sic  intrlligitur,  quo  onuie  m.bi- 
lius,  ul  sir,  in  eadem  specie  nobililatls  est  magis 
cligemluui  sun  miiuis  nobiliori,  vel  nobili  rajteris 
parilms,  scilicet  dunimodu  alteri  non  veniat  m  a  ali.i 
nobilitas  aliam  eicedens. 

Boniim  propiium  ett  magit  eligendum  quani  bonum 
commune  (iu  Top.).  El  sic  sequerclur  quod  pru- 
prium  bonmn  csl  magis  eligenduin  quam  sumnrjHi 
bnnum,  quud  lamen  f.dsuin  est.  Ihi  seicndiim  quod 
hnaunt  est  duplei.  Qunddam  esi  bniium  coinmune, 
propler  rujus  commiiniiatem  derogatur  babenii,  el 
ilinil  bnnutii  cnmiminc  noo  esi  iiielius  bmio  propri", 
sed  de  quai.to  magis  propnum  ,  i!e  tanio  magis 
est  eligemlutn,  ut  esl  equus,  vrl  lunica.  Alind  esl 
honum  pro|iter  cnmmunitaieui,  quod  nullo  deroga- 
lur,  ul  iplMdnr  solis,  vcl  MtHraHB  in  domo.  I  t  bne 
tinnum  dc  quanlo  Ciiiiiiiinflius  de  lanlo  divinius,  et 
inelliis,  de  illo  intelligtlUT  dirluiu  Philosophi  (i 
/.(Sii .).  Scd  do   primo  bnnn   coiuinuiii  pWMM    .m- 


Bona  lorluna  ett  vppettu  naturaliter  (actat  a  Deo, 
movente  totam  natttram  ( Philosophut,  in  libro  de  For- 
Ittna). 

Ilonam  vitam  tcitntia  ptrfeela  efficil  (Seneca  ,  ad 
Lueilitim  discipulum  titum). 

Bonum  ens ,  leu  snpienlia,  nee  commodatHr,  nee 
einilur,  ii  venalis  essel,  non  Itaberet  emplorem ;  ted 
malum  ent  quolidie  emilur  (Ibitl.,  epist.  4). 

Beneftciorum  memoria  stnescere  non  debet  (Seneca, 
de  Beneficiis). 

Bonitas  Oei  fuit  eau*i  faetionis  mwndi,  originis 
omnium  rerum  (Plato,  in  Tinueo). 

Beala  esi  respubl.  cui  prmceps  inpient  dominatur 
(l  de  Consolatione ;  Plato,  m  vi  de  Repub'.). 

Bonum  esl  latidari,  sed  dignius  est  taudabile  {Sent- 
ca,  in  lib  de  Morib.). 

Bona  coiisueiudo  excutere  debet  quod  mala  iniro- 
d i,xil  (Ibid). 


Conveitieni  fit  a  convenicmi  (  VII  Uetaph.  ,  com. 
2\i.  I.itiinat  Averr.  (iu  ileiaph.,  com.  18)  quod  non 
est  mnuibiis  mndis  ist.i  convenieotia,  sed  opnrtet  ot 
isia  cnnvenienlia  sit  isio  modo,  ui  ageus  sit  ule  io 
pnieniia  rt  viriuie,  qualc  est  elTeclus  in  actu. 

Controria  imn  possunl  esse  sinmt  iu  eodem  subjee'o 
(v  Pliys.i.  Yeriini  est  in  esse  compieio  el  pcrfeclo, 
laiiien  bcne  es-e  possunt  in  cssc  refracto  (.4cei'r., 
in  v  Plujs  ,  in  com.  6,  19,  iii). 

Conservaiivum  unius  contrarii  esl  destrurtivum  al- 
terius  contrarii.  Ycruni  esl  de  agente  panirulari,  falht 
auiem  de  agente  univers.ili.  iMam  eielum,  niediauie 
mntu  ct  lumiue,  conservat  omnia  eleiiieuta  viriute 
cnlnns  ca-iestis. 

Circa  compotitionem  el  divitionem  verltas  propoiilio- 

tntm   contistil  (i  itefi  •Epuoviiotf ).    lnleMigilur  quod 

circa  cmnposiiionein,  i.l  esl,  circa  proposiliiincin  af- 

_  fiiniali v.iin  et  iirgaiivani  est  ver.ias  el  falsiias;  boc 

lainen  uon  est  objective. 

Corpora  coeteslia  non  habent  materiam  (Ptr  Com- 
mentatorem,  i  Phtjs.,  i  Caiti,  et  vui  Meiaph.).  Diejlnr 
qund  Philosophus  rapit  niaieriam  propric,  scilicet, 
quod  coeluin  non  habel  niateriam  ejusdem  raiionis 
i- u iii  malcna  infcriorum,  quia  st  sic,  tuuc  ctrltnn  esset 
geuerabilc  el  cmrupiibile.  Unde  idem  Commentator 
alilii  ait  in  materia  coslesti  pnteniiam  esse  lantum  ad 
ulii,  non  atiicm  potenti.ini  isiam  cnuiradiciiouis,  que 
repciitur  iu  bis  inlcrionbus. 

Coelum  esl  corput  siniplieutimuiu  ( l  Cmti ).  Illlelli- 
giiur  h.ee  propositio,  id  esi,  uon  coiiiposiium  ov  nu- 
leri.l  el  founa  seeundum  Averroem,  s.d  soluui  mate- 
n;v  ariu  evislens,  vel  composiliiHi  qmdeiii  ei  nuteru 
ct  forma,  sed  nec  couiposilum  ei  alio  corpore  piiori 
ipociUee,  lienl  nitia  coniponnnlnr  rmu  rorpoiibui 
elememnriim,  nee  ullal  i.liiiiltens  iiiiine.sliiiie»  pere- 
■tlnai,  v  l  I  iltcraliouet  corruplivn,  i|iiemidiiioduiu 


981 


SENTENTIiE  PIHLOSOPIHC.E  EX  AR:STOTELE  COLLBCT/E. 


983 


if-s-i  admittnnt  elementa,  sed  quasdam  aUeralioncs  A 
salvalivas  duniaxat,  scu  perleciivas. 

Carnis  determiiiula  esl  quantilas  el  magniiudine  et 
parvttate  (I  Plnjs..  lex.  38).  Non  eniin  quodcunque 
lotum  potest  indiflereiiler  essc  sub  quacunf|iie  quan- 
tiiale  perfeclum ;  ergo  nec  ejns  nartes.  Nam  loium  a 
pariihus  dependet.  Itaque  sicut  auiinai  non  potest 
esse  suli  quacunque  quantitate  peiTectum,  ita  nec 
rjus  partes,  ossa,  caro,  nervi,  etc,  inaxime  autem 
lnc  deiermina  io  qiiiniilalis  apparel  iu  tuiis  hetero- 
geneis  eorum  |Ue  partibus. 

Cor  ett  prnnum  vivens  el  ultimum  moriens  ( In  de 
Morte  et  Vita).  Inlelligilurquoad  opcialiones  vitaes, 
i;iit  piitts  apparent  in  corde  quam  m  aliis  membrift. 

Vot,  hepar,  cerebrum,  sunt  j  rincipia  intrinscca  ani- 
maiis  (Vtdicunt  inedicii.  Hoc  vidctur  eonlra  l'!iilo  o- 
phiini,  qui  dicit  qttod  latiiiini  tria  siint  principia  rei 
naluralis,  scilicel,  materia,  forma,  et  privaiio,  llii 
Kepnndetur  quod  meilici  non  i  r-prie  loquiintiir  dc 
principiis  siinplicibus,  sed  niagis  de  principiis  prin-  ]j 
*  ipiaiis.  Hodo  aticloriias  Pliiloso|ihi  ialelligilur  dc 
principiii  essentialibus  ct  intrinsecis. 

Cujuslibet  transmutationis  naturatis  principia  intrin- 
seca  sunl  contraria  (i  Phys).  Iiilelligiiur  sic,  <iund 
cujuslibet  trunsmulationis  itaitiralis  priucipiu  delini- 
tiva  stinl  couiruria,  Inrge  capiendo  cuiitraria.  lusiiiit 
ciiii»  eniin  isia  principia,  lerminus  a  quo,  ct  terminus 
jtl  qiieiii,  pr!va<io  et  babiltis,  rolenlia  el  actus. 

Cmissiinuiii  leusum  lactus  haliel  '">mo  (tt  de  Anima). 
liitelligitur  duplieiier.  Uno  modo  secuiiUiim  facilila- 
lem  intelligendi ,  judicandi  et  appretiendenJi;  el  sic 
aranea  babet  cei  liorem  modum  langcndi,  sivc  taclum 
quam  liomo.  Alio  modo,  quoad  moiltiin  disccrncudi 
differen  i.is  tangibilium,  el  sic  bomo  habel  ceriiorcm 
l.icluni  ;  et  non  vult  Arisl.  quod  bouio  babei  ccrlis- 
simum  tactum  pcr  compar;iiioi:-m  «d  ulios  nensas 
eileriores,  quia  uos  judicamus  cerlius  per  visum  ; 
sed  vult  quoil  nos  babeinus  certissimuni  lactuni  per 
comparalionem  ad  alia  animalia  bi  ttta,  cl  boc  quuad  _ 
inoduiii  disceruendi.  ** 

Color  est  proprium  objecmm  visus  (it  de  Anima).  In- 
telligiturdupliciter.  Uno  modo,  quidquid  videlur,  lioc 
vidciur  ratioue,  quo  habet  colores  iu  se.  Alio  inodo 
inli  lligilur,  quod  ly  est  capiltir  in  actu  signalo,  et  sic 
color  cst  proprium  objcctura  vistts,  iil  esi,  color  si- 
gnificat  proprium  objcctum  vistis,  et  adxqtialum.  Vci 
Oiciiur  quod  Piiilnsophus  voluilillain  :  Proprium  ob- 
jectuni  visus  cst  Color,  sic  quod  ly  cvlcr  stal  conf.ise 
tanlum,  ei  sic  non  oporiei  dari  ceriuiii  colorem. 

Causa  maleiialis  el  efficient  nunquam  coincidunl 
(ll  l'hys.).  Veruui  esl  ile  utaleria  proprie  dicla,  qu.c 
vocatur  materia  ex  qua,  sed  non  de  materia  in  qua, 
scilicct,  impiopiie  dicia. 

CVne<?plus  non  sunt  ceqitivoii  (l  nspi  'Eppr»i*i«;).  In- 
lelligilur  quod  conceplus  rerum  non  sunl  %quivoci 
ad  tll.i  qiiorum  sunl  naluvales  simililiidines. 

Convertibite  non  probat  suum  convenibile  (Per  com- 
munem  regutam).  tntelligiiurde  ccnveriibili  ignoiiori, 
ui  sunl  exp  neircs  unius  cxposita?.  D 

Circtttariter  dcfinire  esl  impossibile  (n  Poster.).  In- 
lelligiiur  de  absoluiis  in  eodem  gencre  dctiniendi, 
non  aulcm  cst  iucotiveniens,  sallem  a  priori,  vcl  pos- 
teriori,  secuuduin  respectus,  ei  in  diversis  generibus 
definieudi. 

Ccnlmjil  plura  scire,  unum  solum  vero  inteUigere 
(iu  Top.).  Respondelur  qttia  scientia  totalis,  videlicet 
ne  qua  lnc  sermo,  est  unus  aliquis  babilus  mullurutn 
demonsiraiionum;  ipsnm  vero  intelligere  actuale,  si 
compare:ur  ad  hujusiuo  ii  hnbiium,  uuius  esi,  non 
niultorum. 

Cuilibel  innala  esl  scientia  et  noliiia  (i  Poster.).  In- 
telligitur  virlualiier  secundiiiu  suas  causas,  cl  eo 
quod  iniellecius  naluraliler  asseniiiur  priniis  piin- 
cipiis. 

Cansm  contrarim  tunt  contrariorum  efjectuvm  (In  iv 
ileteor.,  text.  rom.ift).  Iiiieiligilnr  per  se;  nain  idem 
j>«r  sc  non  erit  eidem  causa  conlrarii,  pcr  aceiuens 


autem  non  inconvenit,  quod  causa  eadem  faciat  con- 
trarios  effccius,  sed  ttnus  erit  per  sc,  rcliquus  aiileul 
erit  per  accidens.  Nam  calidiias  perse  ralefacii,  scd 
pcr  accidcns  infrigidat.  Sic  cnim  eadcm  erit  causa 
conlrarioruin,  tiln  dicil  Philosoplius  (n  Physic.  tex 
com.  51)).  El  dattir  exemplum  de  nantfl,  qm  sni  prr- 
sentia  rst  cnusa  salutis  navis,  el  sui  abseutia  est 
causa  subincrsionis  :  manifstum  csi  auteiii  qund  ab- 
sentia  innit.v  nnn  csl  causa  per  se  snlimcrsionis 
navis,  quia  efleclus  prr  se  posiiivus  rcquiiit  aliqiiam 
cuusam  per  se  posiiivam  :  tais  aul-ni  causa  sunt 
venti.  Siiliililer  cau-at  cnnlriiri.c  stinl  cotitrarinruiii 
rffecluiiii),  vcra  esl  propositio  de  causis  iimnediaiii 
ct  proximis,  fallit  aulem  in  eausis  mediatis  ei  remo- 
lis.  Unile  dige-lio  c*l  causa  tciuiiiaiis  et  grossitiei 
in  urina,  ut  dicunl  medici,  quia  esl  causa  remoia  et 
commttnis.  Amplius  autem  moiiiscaeli  el  Imneii  siint 
Cinste  oinnium  qitas  siint  hic.  Nam  (viu  Physic.)  mo- 
tu   csi  lanquam  vita  omnium  nalura  constaniium. 

Cmlum  esl  indivisibile  el  inallerabi'e  (i  Cati).  Inlel- 
ligitur  secumiiiin  separationeui;  e»!  tamen  divisibite 
secundum  assigriaLioiieui  pnrtitni).  qnia  in  coclo  di- 
versa.'  pnssunt  partes  assignari.  Et  stitit  diUerenliie 
posiiinnum,  ei  est  alterabilc  alleralione  salvationis, 
scu  pcrfectionis,  nnn  autetti  corruplionis, 

Cessante  motu  cmli  cessat  motus  inferiornm  (n  C.mli). 
Inlulligitur  sic  :  Cessaniibus  illis  iriims  sciiicet, 
motu,  liiiniiic,  et  iiifliicnlia,  cessal  nmlus  inferiortim, 
quia  itaret  qund  inllueiilia  in  iuferiora  influcrel  ces- 
sanic  moiu  cosli,  et  lioc  per  suam  influentiam,  sicui 
sol  per  siiiiiii  linnen,  et  planct.x  pcr  iuttiiciitias,  <  t 
tunc  iuoins  non  omuiiio  cessarei  in  istis  inferioribtis, 
eo  mudo  quo  lam  diclum  est. 

Contraria  ambo  debent  esse  positiva  (ti  ilelaph.). 
Iiitelligiiur  <ie  contranis  proprie  dictis,  pront  contra- 
rieias  distinguitur  eontra  oppositionrm  privutivam. 

Cmlum  est  ligatum  inter  ijencrabilia  el  ingenerabitia 
(i  Cmli).  Itcspondeiiir  quod  Piiilosophus  ioquitur  sc- 
ctmdiitn  opinionem  Platouis,  et  ponii  eam  ussertive. 
Alio  modo  dicitur  quod  Pbilosoplius  loqnitur  de  me- 
dio  conliiienle;  sic  quod  sub  ccelo  sunt  enlin  gcnera- 
bilia  et  iiigeneratiiliu,  extin  coelum  sunt  eniia  opti- 
inam  viiam  ducenlia,  ut  in  ,uit  I-liilosuphtis  ibidem. 

Cunsa  pnalis  habel  ralionem  optimi  (m  Pliys.).  Ilii 
diciinr  quod  Pbilosopbus  loquitiir  in  illa  aucioritatc, 
de  liue  cujiis,  uon  autein  de  liue  cui.  Detis  eniin, 
v.g.,  est  iinis  hoiniuis,  cujus  gialia  oinnia  lucil  hoino. 
Nemo  uuiein  ipse  est  linis,  cui  fruiiio  ejusmodi  sumtiit 
boni  quxritur. 

Cfliisa  est,  ad  cnjus  et<e  sequilur  aliud  (n  Pliys.,  et 
per  aucioreiit  causarum  in  de  Cwuin).  Inlelligilur  de 
causa  tolali  et  suflicienli,  quia  posita  tali  eausa,  etiam 
slatim  sequitur  eflectus,  seii  sic  non  csl  ue  causa  par- 
tiali.  N;si  velis  dicerc  :  Cnusa  cst,  ad  cujtis  esse  se- 
quitur  aliiid  pro  natura  islius  esse. 

Corpus  est  yenus  supremum  ad  mbsllmllam  (Per 
Commenlalcrrm,  l  de  Aiiiina).  Intelligilur  sic,  ijiiotl 
corptts  sii  gentis  generalissimiim  inter  omnia  geuera 
suballeroa,  scd  noii  siinpliciler. 

Cnjus  finis  bonum  est,  ipsum  quoqus  bonum  est  (tu 
Topic).  lulelligimr  de  bonitate  morali  et  particulan, 
ui  pntet;  sic  eujus  fiuis  parlicularis  ctim  debitis  cir- 
ctimstantiis  est  bonus,  ipsum  quoque  moraiiler  est 
boituin.  Alio  modo  inielligimr  de  line  universali,  et 
de  bonitate  enlis,  ct  sic  iteruni  rsl  vera. 

Circutum  demonstrare  esl  impossibile  (i  Posler.).  In- 
telligitur  demonstraiido  in  eodem  generc,  scd  in  di- 
versts  est  bene  possibile. 

Cuusa  finalis,  el  causa  idem  sunl  (Per  Commentaio- 
rem,  i  Metaph.).  ibi  dicilur  quod  Pbilosopbus  capit 
o.iu.niu  propriissime seu slriciissime soium  procausa 
finali,  quia  lalis  est  petissiuia  causa  sive  causarum, 
ul  pilet  ibidcni. 

Cietum  non  snscipit  pereqrinas  impresciones  (i  5fe- 
leor.j.  Iiilelligiliirqund  cukIiiiii  nonsuScipit  corrupii- 
vas  quaiitates,  cum  lioc  cnr.en  betie  siai,  i,ueil  cnpit 


985 


BED.C  YENEllABILIS  OIP.   PAB.S  I.  SECT.  II.  —  DIBIA  ET  SPURIA. 


08* 


qualiiatcs   aahalivai,  sicul  snnt   liiuieii   el    inotuS, 
(jiiu  ccelmn  niovetiir. 

Cauta  esl  prwtuiniior  wn  effectu  (Ver  aiietorem  de 
Causis;  IX  Meath.  et  U  de  Auima).  Ifllelligilur  d« 
eauiii  lubmdinatii  sic  quod  Bubordlnam  iraciao- 
tior  e*t  tubordinaio  soo.  Vel  sic,  i|uod  omnis  causa 
nobiiiori  inoilo  babciae  i»  eausando,  quain  eflerlus 
in  |.i;riln-.iii.Ui,  cum  hno  t.iii:i'n  |UI  qouil  aliquaiido 
digniUtea  vel  boniuiea  possum  convenira  enociui, 
quas  laiiifii  iidii  habet  causa. 

Conreuiens  /il  a  convenienli  (»11  Melaphyi.).  Piopo- 
siito  ha?c  verilicaiur  iribua  condiiionibus,  scilicet,  ut 
llt  in  agente  non  instruuiento,  el  projiinquo  non  in 
remoio,  el  iu  agente  essentialiter  non  accideniali- 
ter.  Paulo  aiiteetiam  eiplicala. 

Cauta  est  nobilior  leu  pei  fectior  catualo  (iv  Meteor.). 
Falsa  est  li;ec  proposllio  siwpliciter,  sed  aecident.i- 
liier  est  vera  :  fillit  enim  in  maieria,  oaui  (vn  Me- 
laph.,  tex.  ccm.  7)  composiium  esl  magis  cns  quaui 
maieria,  et  ralio  est  qnia  composiluni  est  in  actu, 
et  niateria  est  in  poleniia.  Plura  de  hocaiiomaie 
vidc  apud  Scotum  in  suis  Tlieoreniat.  copiose  el  bene 
eiplieanteoi  ac  linnlaniem  idera. 

Causa  el  causalum  tunl  timut  (n  Phys.  et  VII  Me- 
laph.).  Intelligiiur  de  causa  in  faclo  esse,  et  non  iu 
fieri,  sive  de  catua  actuali,  et  oon  potenliali. 

Corrupto  subjeclo  corrumpitur  et  mttn  accidens 
(Phitosophus  in  Pnxdicamentis).  Sed  diceres  :  Si  sic, 
lunc  corruplu  bomine  corrumpiiur  et  felicitas  bomi- 
iiis,  ev.  quo fclicilas  est  accidens  hominis.  Pro  quo  nota 
quod  f.  hciias  liominis  liabet  duo  subjecla  :  Unum  lo- 
tale,  et  illud  est  linmo  ;  aliud  est  patiia'c,  et  illud 
est  aointa.  Aliter  dicitur  quod  homo  est  siibjeclum 
denominationis  felicitatis,  qua  bmno  denoininatur  fe- 
ln  a  fclicitate,  sed  auima  est  subjecium  inhaesionis 
lelicitatis,  modo  priioum  corruinpiiiir  ,  secuudum 
verniit  manet.  Et  sic  conceditur  quod  nccidens  deno- 
iiiinaiioiiis  migrat  de  subjVcio  iu  suhjecium,  et  hoc 
iion  esl  inconveniens  ,  ncc  contra  Plnlosophuin  (vn 
Meiaphusicorum) ;  vcl  dicilur  quod  corrumpitur 
Mihjectiim  lotale,  et  adhuc  laraeii  manet  parliale, 
ijtin  l  est  anima,  ut  dictuio  csi. 

Caujn  efficiens  est  principiitm  niolut  et  quietit  ( n 
Phytic).  Inielligilur  :  Cau^-a  esl  priucipiura  inotus, 
sc  hcei,  secimduin  operaiiouem,  et  est  principiuin 
quietis,  scilicet,  serundmn  bperis  cessaiionem. 

Cujus  effeclut  bonus,  ipsum  ijuoque  bonum  (Keqvta 
in  'iopic  ).  Intelligilur  cujus  eneclus  pariicuiaris 
honiis  est  i|isum  efliciendo  erit  hoiium  eflicieniis,  id 
est,  agentis  ;  ei  loquitur  lam  de  houo  cniis  quam  de 
bono  moiis. 

Can.-iF  per  se  suut  finitie,  sed  cavsce  per  accidens 
sunt  infimtee  (u  Pltys.,  tex.  5U).  Diitur  ibi  Philoso- 
phus  argumcnto  hoc  a  simili.  Sicut  eattsa  rer  acci- 
dens  iodetermutataa  suui,  quia  multa  uni  accidunt, 
Causa  veto  |.er  se  una  cst,  iia  effeclus  per  se  unos, 
ct  unins  ralionis.  Eflectus  per  accidens  mulli  sunt ; 
unde  rum  hnjtismodi  sint  a  forluna,  effectus  fortuiti 
siinl  indelermin:iti. 

Cnjus  conuptio  vel  abjectio  esl  maqi*  fugienda,  ejus 
conlrarium  csl  mnyis  eliyendum  itt  Topic.).  El  si  uc, 
iii. ii'  seqneretur  quod  aer  csset  magis  eligeodus  quain 
iinniiis,  quia  corruptio  ejus  esl  magis  lugienda.  Re- 
spondetur  quod  cnrrupno  capiiur  dupliciier  :  uno 
iiindo  pro  iufcctione  alicujus,  ut  aeris,  vel  alterius 
rei.  Secundo  modo  siimi  ur  propric  pro  mutatione 
rei.  qux  iiiuc  dicitur  de  essu  ad  non  esse,  el  illo  modo 
scilicet,  uliimo  capilm  hic.  El  diceres  :  si  sie,  ttiuc 
sequeretur  quo.l  prndlgalilaa  magis  esset  eligeuda 
quam  parc  t.iS.  Ibi  diritur,  quod  inlelligilur,  cujus 
tuiiiiiiii  coiilrarium  csl  boiiiim,  vel  eligibile,  modo 
pareilas  non  esl  bona,  eo  qund  Bll  viliuni. 

C«/i-i,iuni  muliei ivu  u/..)p.v  eit,  hoc  eit  iitvalidutn, 
live  parum  firiiinm  el  ralum  (l  Potit.  cap.  151.  Dicit 
inic  Arislol.,  DOO  qno.l  iniil  eres  careanl  ingenio  ei 
.'<■!<■  mcniis  (nam  acuia:  siinl,  ;.<■  veruin  Mpa  videnl), 
sed  qti  id  eariiiu  con> iliuin   iiiiinili.uii  inutu:  auiuio- 


A  rum  qillbui  valde  nhnoiiae  sunl.  Undc  nns  vulgodi- 
ccre  siilemus  quoil  siilnlo  femiuis  in  iuenlem  venit, 
egregium  coosilium  e*«;  cum  vero  tempus  cogi- 
tandl  nacls  fuerini,  variari  ipsuto,  juita  illud  Virgil. : 
Yaiiuiu  et  mutabile  semper  femiiia.  Nam  anl  ir:>, 
■ul  aiuore,  aut  odio,  aut  propra  utiluale  a  vero  ab- 
(luciioliir. 

Cauia  finalit  est  cujus  gratiti  aliquid  fit ,  el  finii 
aliarnm,  quit  est  polittima  causarum  (u  Phtjn.).  In  - 
lelligilur  sic  :  Cauta  Ihulis  eat  cujus  grana  uliqui.l 
lll,  id  est,  propter  qnam  lit  effeclu*.  Tuoc  addit  unaiu 
conditionem,  el  dicil,  quod  causa  liiul.s  est  potis- 
snn.i  causarum,  id  est,  «ptima,  i|ui.i  omnes  alia 
causx  ordiiiamiir  ad  ipsum  lanquam  ad  linera.  Se<l 
diceres  :  Oiunis  causa  debet  esse  primipiuin  ;  causa 
Bnalis  non  <■  -t  bujiismodi,  ergo  u<m  esi  causa.  Ma- 
jor  csl  Philisoplii  (Metapk.n).  Respondeiur,  sccuu- 
diim  Cnmmeiitatorem,  quod  causa  Qualia  conside- 
ratur  dupliciter,  uoo  modo  via  generailonls,  et  sic 
.,  iiou  esi  prineipium,  sed  uliimum.  A  i<>  nmdo  eoosi- 
deratur  via  perfectionis ,  quia  fmis  porfecUor  es; 
omoibus,  qus  suul  ordioaU  ad  linem.  Et  sic  illo 
modo  est  priucipiura. 

Causa:  tunt  tibi  invicem  causw  (\\  Pltys.).  lulelligi- 
tur  qood  causx  pos^unt  a.l  invicem  demonslrari, 
iinn  lameu  iu  eodem  genere  causx,  sed  in  diversis 
causis. 

Ctijuilibet  syltogismi  a'tcra  pra:inisiarn>:;  ctebet  esse 
unioersali»  (i  Pno'.).  \erumest  de  svllngisiuo,  de 
iiii  :l,u  coniiiioiu  existente  in  modo  et  figura. 

Coiitinua  lunl,  quorutn  uliima  sttnl  simul  (ll  Cali, 
et  iii  Phyt.),  Distuigue  non  per  conlaclum  etiam 
prozimum,  sic  eniin  et  eontigua  ac  coniincmia  pro- 
liina  d.ci  possenl  continua,  sed  per  communionem 
u.iius  tenmrii.  Cotilinua  enim  simt  quorum  parles 
copulautur  ad  unum  aiiquem  lerminuiu  communeni, 
qui  iiieui  el  linis  lil  unius  paxtis,  el  simul  principium 
allerius. 

Compositumnon  inietlijit,  sed  anima  (l  deAnima). 
*-*  Uli  Pliilosoplius  lioo  vull  quod  bomo  intelligat.  Com 
einiii  aniuia  sit  pais  boiniuis,  uiique  si  a  ioia  inie!  • 
ligit,  eliam  hnuio  mielligii.  Sed  vultquod  aiiima  non 
ili  ehigat  secumluin  corpus.  sive  Ua,  ul  in  stia  iutol- 
lectioue  conimunicet  com  corpore  i.mquam  insiru- 
menio.  Elsi  eoim  in  iutelligeudo  ohj  ciivc  dei>en.iet 
a  coroore,  nou  taui.n  sulijective;  plane  enimiuoi- 
gauica  operalio  e-t  inlclltcio,  ut  qu.e  nec  elliciatnr 
corpore  aliqoo,  ncc  recipialur  in  corpore  aliquo,  sc.l 
sine  organo  aliquo  corpi  reo  a  sula  aniraa  eflicitur, 
tl  in  sola  anima  recipilur. 

Con  uptibile  et  incorruplibile  sunt  contraria  (i  Me- 
taph.).  Iloc  esl  v.rum  capiendo  conirarieiatein  com- 
muniler,  pi'ouievteud:tseadoppositi.meiii  privativam. 

Contraria  niaxime  dittanl  (Philotophut,  in  Preedica- 
meiiits).  Yerom  est  loqueudo  de  gradtiali  dlnUHia. 
non  atitem  perlectionali,   seo  higicali. 

Cunsi  fintilis  1 1  ayens  coiucidum  (vwiPhyt).  Intel- 
ligilur  itiio  modo,  secuii.iuui  aliquos,  quod  illa  uon 
D  sit  simpliriler  vera;  secundum  auietn  alios,  dicitur 
quod  causa  liualis  el  agens  coincidiint  in  causis  per 
se,  sed  in  causis  per  aeeidena  non  oportel.  Alio  uio- 
do  didlur  iiuod  causa  linali»  et  ageus  idem  suul 
line  rednplicauone ,  sed  cura  reduplicaiioue  uou 
oporlel,  qiiod  .oimiduiit. 

C  >»ii'urm  debent  eite  m  eodem  genere  (vn  Metaph.). 
Iiuelligitur  quod  debeul  esse  in  cndem  genere  pr.i-- 
dicainenlali,  quia  st  nou  iiiuc  nou  es.-ciii  coulrana, 
ut  patet  ei  eorum  dcliiilione. 

Contiaritusin  omnibui  pnvJicamenlii  eil  qumiitn, 
in  lolaqualitale  repeita  {Per  lioe  lum).  Inlellijiitur  c- 
piemlo  euntrarieutem  itrietlsaime ;  >ed  eapienda 
coiiirarietaiem  large,  luiic  etiam  cunveuit  r.Uiioui, 
aciioni  et  passioni ;  et  lotolligitur  quod  oonlrerietmi 
per  se  cnnveuit  qualiUll,  et  per  aectdena  leUnom, 
p  i . -.10111.  et  eliaiu  actioui,  scilicet,  iu  ordiue  ad  |U->- 
litateni. 

Corp  i  a  phytica  itinl  uiaximi    iu  lulnlaiUiii  (il  U 


085 


SKNTENIIJ:  PIIIL0S0PHIC.€  F.X  ARISTOTELE  COLLECT^l. 


988 


Anima).  III»  esl  inlelligenda,  qnod  corpora  physica  A 
habent  magis  vel  plus  de  enliiaie  quam  alise  suti- 
staniia»;  sed  dicuiunr  ma\imc  substanlia:,  quia  siuil 
nininfesi*  sulM.nii;,'.  Et  plus  apparenl  sensibus 
nosiris  esse  subslantia?,  quam  ali.i1,  qu.c  nmi  sunt 
physica»,  scilicet,  anilicialis,  quia  lales  soluin  simt 
substanliae  propter  maleriam.  Physira:  auiein  sub- 
siaulix  sunt  non  solum  pr>p(er  maleriam,  sed  eli  iim 
Mtione  lo>  tn;e ;  mndo  Philnsophus  ibidcm  dicil : 
Corpora  naiuralia  suut  principia  anilicialiiim. 

Cujus  privatio  est  pejus  cns,  habitus  eil  melior  (n 
Top.).  El  sic  sequereiur  quod  aniina  vegelaiiva  essel 
nielior  quain  inletleeliva,  ut  p.nei,  quia  pnvalio  ve- 
gelaiiva  est  pejor.  Prolialur  quia  ad  privaiionem 
animae  vegetaiivx  tolluniur  otnnia  aniinalia  ,  lam 
houiines  i|iiini  alia  aninialia ;  sed  ad  privalimieiii 
anima:  vegetalivae  (olluntur  omuia  viventia,  nou  so- 
luiu  homines,  sed  eliam  alia  animalia.  Respoiidclor 
quod  illa  auclorit.is  non  est  universaliter  veni,  sed 
inlelligitur  de  illis  ubi  unmn  non  prscsuppoiiil  allo-  ;i 
rnin,  modo  potentia  imellectiva  pixsupponit  poien- 
tiam  vegetativam. 

Contra  ncqnntem  principia  non  es!  amplius  dispu- 
landum  (i  1'lnjs.i.  Imelligiiur  quod  non  ainplius  dis- 
puinndum  conlra  illum  in  ilia  scienlia  cujus  talia 
priucipia  suut.  Quare  eiiam  dicit  quod  nullus  ar lifi -« 
liabet  sialiilre  sua  propria  principia,  scd  uiciaphysi- 
cus  lialici  siabilire  nmnia. 

Consilium  non  est  de  prtrleritis,  sed  de  futnris  (vi 
Elh.).  [tatio  esl,  quia  qund  facliim  est  non  potest 
esse  iiiin  facium,  quia  iacere  geuilnm,  et  non  geni- 
iniii,  hoc  solo  posse  privatur,  ut  patel  per  Philuso- 
plniiii,  ibidem. 

Communiora  sunt  faciliora  (i  Pliysic).  Conlra,  me- 
taphysicus  consnleral  pura  coramunissima,  ergn  uie- 
taphysica  cril  facillima,  quod  taiiieu  vi  lelur  f.ilsum. 
Dici  pntes(  quod  cominuniora  sunt  faiilioia  et  no- 
liora  cognitiiuie  confusa,  seii  non  disliucta.  Rursus 
qu<>d  meiaphysica  non  tanlum  versalur  circa  illa  p 
coiiitmmiora,  sed  eiiam  circa  subsianiias  absiracias, 
sive  imelligeiilias,  tanquam  principaliorem  partem 
sui  iibjecti.Ctim  ergoa  principaliori  flai  deiiominatlo, 
meriio  metaphysiea  dicitur  diflirillima. 

Circa  idem  versulur  logira  et  melaphys.  (iv  Metiiph.), 
Inlelligittir  qnod  lam  logira  quam  meiapliysica  sunt 
scientiae  communes,  quoad  applicalioneni. 

Conlrariornm  couliaria  sunl  causce  (n  de  Generat.). 
Ibi  diciiur  quod  idem  particulare  esi  causa  opposi- 
lorum,  el  non  inielligiiur  de  agenle  universali,  quia 
tale  polest  esse  causa  oppnsiiorum,  ui  paiet  u  Phys. 
etu  Metaphys.,  in  tractaiu  deCausis. 

Caro  est  organum  lactus  (u  de  Anima).  Respondetur 
qnod  per  carnem  seuliuius  tanquam  per  meiliuin. 
Dicilur  etiam  quod  lacius  est  in  carne  tanquam  in 
medio,  vel  dicilur  quod  lactus  est  inlra  camem,  el 
hoc  etiam  dicit  Pbilosopluis  (u  de  Anima).  bi  boc 
secundum  communem  senlentiain,  quod  nervus  sil 
organuin  tactus  :  secundum  quosdam  vero ,  ipsa  D 
eiiam  caro  esi  organum  tactus. 

Cuius  usus  malus,  ipsum  quoque  matum  (Itegula 
Top.).  Intelligitur  :  cujus  usus  per  se  esi  matns, 
ipsum  quoque  est  malum. 

Consilium  non  est  de  fine,  sed  de  his  qua:  sunt  ad  fi- 
nem  (m  Ethic  ). 

Consullo  ovortel  vetociler  operari,  consiliari  aulem 
larde  (vt  Elhic). 

Cii  1«  voluptates  et  tristiiias  est  moralit  virtus  (u 
Eihc). 

Cognilio  fiuis  ulilis  esl  in  arte  (l  Elhicorum). 

Coitus  est  destruclio  corporis,  et  ahbreviutio  tiloe 
(Arislol.,  trt  Secretis  secreturum). 

Cum  i/iii  eonversari  debes  qui  le  meliorem  (acluri 
sunt,  non  perinde  cum  illis  ques  tu  meliores  faeere 
posse*  tSeneca,  ad  Lucilium  disciputum). 

Consilium  oportet  etse  de  his  qua  possunt  aliter 
habert  (vi  Eihic). 


C.um  eonsi.Ieratione  promitte,  et  plenius  quam  pro- 
miseris  proesta  (Ibid.). 

Casus  est  incombinata  rei  eventus  ex  raw.is  coiifluen- 
(rfrus  in  hts  quce  generantur  (Boetius,  v  de  Consolu- 
tione). 

('.oiitiietiijo  esl  altern  nntura  (vii  Ethit.). 

Composiium  ex  materia  et  forma,  non  dici'ur  unum, 
nisi  quod  sua  foTtWt  etl  uua  (Coiumentalor,  n  de  Ani- 

lllrl). 

Civcus  a  nativiiate  sapientior  esl  surdo  et  muto  (In 
lib.  a'«  Sensn  ct  sensato). 

Caslrali  ptus  vivunt  quum  non  castrati.  et  ideo  pro- 
pler  pauclatem  coilus,  plus  vivil  mnlus  quum  equtts 
[tn  lib.  de  Lunoiludine  el  brevilate  viioe). 


De  infinito  habelur  scient  a  (iu  Topic).  Ihi  dicitur 
veriun  privative,  ct  per  proposiliones  negativas  et 
condiiiouales,  non  auteiit  pnsiiive  ei  afliriuative. 

Descendenlem  a  generalissimis  ad  specialitsima,  ne- 
cesse  esl  ire  per  mullitudinem  (Per  Porpltyr.).  Ilii  di- 
cilur,  qii'  (I  auclnrilns  in  sensu  diviso  est  falsa,  quia 
iion  esl  nece-.se  ipsum  descendeniein  ire  per  inulli- 
tudiiiem,  seil  dcbei  conredi  in  sensu  cnmpnsiio,  "I 
necesse  es(  descendentem  ire  per  mullitiidineiu  a  ge- 
neralissimo  ad  speo.ilissima. 

Dans  [ormam,  dat  omnia  consequentia  formam  (vm 
Phijs.).  Inielligilur  uno  moilo  :  D.inS  fnrmam  dal 
Omnia  consequeniia  necessaria  ad  fonnam,  modo 
scire,  ct  viriuics  non  sunt  necessarix  ad  formaui, 
quia  siiui  de  bene  esse  ipsius  fonn.c,  eo  qiod  siut 
fnrinae  accident.les  peiflcieuies  ipsum  iniellecium. 
Alio  inodo  sic  iulelligitur  el  melius  :  Dans  forinam 
dai  sibi  foriualiier,  vel  virtualiter,  omnia  conse- 
queniii  forniaiu;  nam  sic  Deus  ilai  scientiam  vir- 
lualiter,  quia  creavit  formam  inlelleciivaui,  sic  quod 
lialiei  naluralcm  inclinatioiiem  ad  acquirendum 
scieuiiain. 

Deus  est  infiuitus  (Ibid.).  Intelligitnr  quod  Deus 
csl  inliiiitus  in  vigore  et  perfec(ione,  sed  non  extense, 
sive  in  quaiiiilale. 

t)e  multiplicibus  seu  wquivocis  non  est  scientia  (11 
Posier.).  Ibi  diciiur  quod.  seciiudum  sancluin  Tlio- 
in.nii,  ile  aequivocis  et  uiulliplicihus  iu  toia  sua  com- 
iuuii  tale  iiiaiieuiibus,  nou  est  scientia,  sed  capiendo 
aliquid  aequivocuin  in  certa  ejus  signiiicatione,  luus 
de  eis  licue  poiet  haberi  aliqua  scientia. 

De  ente  per  accidens  non  habelur  scientia  (vi  Me- 
tapli.).  Intelligiiur  quod  de  proposilione  per  ac<  idens 
vera  non  lianeiur  scienlia,  lanquam  de  scibili  pro- 
pinquo,  sed  beue  de  re  s.giiificata  per  coiielusionem. 

De  corruplibilibut  et  possibilibus  attler  se  h  ibenlibus 
uon  esl  sciemia  (i  Paster.).  Intelligilur  quod  de  pro- 
posilionibus  singularibus  calegoricis  n  >n  esl  scieulia 
taiiquam  de  scibili  pr>piuquo,  cum  boclamen  slat, 
quud  de  t.iiibus  est  scientia  tanquam  de  rebus  signi- 
ficatis  per  propositiones  sive  tanquam  de  scibili  re- 
iiiotissiiuo. 

Denwnsiratio  eircularis  est  impossibilis  (Ibid). 
luielligiiur  in  eodem  geuere  demonstrandi  respe- 
cluiu  ejusdem  generis  c ans.r,  non  de  niultis,  scilicel, 
demoiiMlraliouibus  ad  eauidem  concliisioneiu,  el  se- 
cuuduin  idem  genus  causae  periiuentibus. 

Definitum  esl  notius  suis  partibus  itefiuientibui  (i 
Phys.).  Ibi  diciiur  quod  Pbilosophus  vull  quod  faci- 
lius  sit  Jiabere  conceptus  deliniti  qu,in  conceplus 
deliuiii niis  ,  i-uin  lainen  sla(  quml  conceplus  deliui- 
livus  sil  notior  couceptii  deliniliili;  unde  ad  habeu- 
dum  coucr  piiuii  deliuiiinnis  non  suflieit  concipere 
coucepluin  generis,  vel  diUerenliic,  ui  dicil  ttunda- 
nus.  Sed  ad  babendum  couccptum  deliniii  sullicil 
babere  conceplum  speciei. 

Decem  praJicamenta  sunt  decem  principia  rernm 
naturatium  (Porphyr.).  Intelligilur  <le  principiis  de- 
finitivis  suppouentibus  pro  rebus  nalurahbus,  et  non 
loquiiur  de  principiis  essendi. 

Liccns  spee.es  css-  teparatat,  recte  dteit  (vn  iic 


»87  BRD,€  VENERAHILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DUBlA  ET  SPURI.V.  988 

ic  videinr  q nd   tmiversalia  r<-a'ia  sunt  A  leste,  ut  sil  sensus  :  Dciis,  iil  ptl,  corpns  coeleste  cst 


laph.).  El 

poneuda,  si  essenl  acparata  a  siiigiihiilius.  Ibi  dici- 
uir  quod  Philosophos  cmnpara»  ihi  univcrsate  primo 
modo,  ct  seeimilo  modo  di.ium  ad  iinirem,  quia 
i|ui  pniiunl  nniversalia  rcalia  esse  a  singularibtil 
•eparala,  meliiis  el  noUMIhn  dieuiil  qoam  illi  qui 
diciiiil  esso  coujuiHi» ;  et  sic  nmi  vult  quod  lalia 
siul  poreiula,  st-d  vult  quod  Plato  Ciiin  suis  lequcali- 
bus  melius  el  iiotabilius  dixit. 

Dei.t  el  ttudiotu»  potiunl  prava  agere,  lamelti  non 
tini  hujutmodi  (iv  T«p).  Iiitentuni  Arisl.  Iiic  esl  no- 
minem  dici  pravnui  qnod  prava  possii  agere  id  quod 
liifariam  apprnhal.  Tum  priino,  qula  siudiosiis  et 
Deus,  quos  constal  non  esse  pravos,  possiml  prava 
agere.  Id  quod  de  sludioso  niliil  habi-l  amhiguilatis, 
seiliccl,  quod  possil  piava  agere,  juxla  illud  Uama- 
sceni  :  Oiniie  crcalnm  de  se  est  veitihile  secumliim 
cl.ciioiifiii.  De  Deo  si  pro  ahsolnu»  illo  imii-.cnse 
liojio  sum  iiur,    id  semire  nefas  est,  latneisi  possil 


.iiiimal  optimum  et  sempiiernuiii. 

Dnbitit  ett  minimut  ignit  (l'er  Commnilaterem,  »11 
Phijs.).  K'-spoiidelm-  iuter  igoes  actuales,  et  qttod  in 
cerlo  ordine  esl  dare  miuimum  igoeiii,  sed  respe- 
ctive  non  esl  miniiiiiiiii  igncm  simpliciier  dare. 

Definitum  ett  notius  defmilione  (vn  Tep.).  Inielli- 
gitur  secuiidom  raiiones  universales  »pprehen*as 
per  iiiiellecltnn,  et  iiilelligimr  de  cngnitione  imper- 
lcci.i,  et  qiio.ni  nos ;  scd  de  cogoitione  perfecia  non 
e-il  veritm,  ut  palel  intiienti. 

Definilio  loliut  conveniem  purti  v.on  esl  bona  (vi 
Top.),  loli  cnim  adwqualur.  D.uturniora  tnnt  meliora 
(i  Eth.).  lulclligiltir  iino  mndo  Sic  :  Aliqua  siml 
diiilurniora  ralione  aclus  et  poicnii.e,  et  sic  concedi- 
tur  quod  illud  ipinil  est  lionum  et  dtuturonis  est 
iiiclius.  Si  auicm  raiione  matcria?,  luuc  esi  lalsum, 
q.iia  iiiiic  lapis  esset  melior  quain  liomo,  quia  lapis 
diiituruior  esl  quam  liomo;  vel  secuiidiim  Kitper- 


qii;e  nimc  prava  videri  possini,  qus  si  agerel,  bona  fj  Imn,  inlelligiiur  de  illis  qu.e  sunl  ejnsdem   speciei, 
essent.  Vel  poiesl  imelligi  illa  proposilio  de  Deo  sub 


c.onditinne,  cujus  anlecedens  e-t  inipussibilc,  ut  si 
dicamus  quod  potesl  Dcus  prava  agerc,  si  velii;  ni- 
lnl  enim  proliibel  conditionalem  esse  veram  cujus 
aiiteceilens  et  consequens  esl  impossibile.  Ut  si  di- 
catur,  Si  bomo  est  asinus,  liabet  qitatuor  pedes.  At 
de  di  s  geniitim  nemo  noo  concedit,  secuudum  qtio- 
i  iiiii  fortnsse  iuoreiii  Aristoieles  bic  loeu.us  est.  Sic 
et  Ovidius: 

Yir  magntis  bello,  nulli  pielale  seeundus, 
.-Lueas,  odiis  Juuuois  pressus  innpue. 

Utii  Jiinoiiem  iniqtiam  appellal ,  quae  a  gentibus 
Dea  credebatur.  Denique  etiain  nnn  sine  probabili- 
tale  dici  potesl,  quod  ille  lerminus  Deus  uno  inodo 
(apilitr  substaniive,  c-t  illo  inodo  capittir  in  Heta- 
phy».,  ubi  dicitur  quod  Deus  est  auinial  optimum 
el  seinpiicrnum,  et  sic  non  capiiur  liic.  Alio  modo 
capiltir  adjective,  et  sie  idein  est  quod  deificns  et  « 
studiosus,  id  est,  viituosus,  el  sic  lunc  capilur  in 
pra-diria  auciorilate,  et  i  Polit. 

Deut  etl  anima  mundi  (i  (.a-!i,  el  similiter  vncat  ibi- 
dem  omnes  intelligentias  animat).  Respondelur  quod 
anima  capitur  iiii  improprie,  seeimdum  qu.undam 
siwiliiiidinem,  qu;r  taiis  est,  qui.i  sicut  anima  pro- 
piic  diii.i  regit  ct  disiingtiit,  el  niovet  cm-pus,  sic 
etian:  lnielligeniia  facit  suo  orbi,  cui  appropnaiur. 

Definitio  etl  iu  prccdicamento  (u  Top.).  Rcsponde- 
lur  quod  Pbilosoplitis  loquitur  ibi  liguraiive,  po- 
nendo  totiiin  pro  parle,  et  vull  qu"d  deliuilio  poni- 
mr  iu  prsedicameiuo  i  on  secuiidom  se  lotaiii,  sed 
solum  seeiiiidiiiu  suas  paries. 

Diffcrenlia  tumitur  a  forma  (Per  Porphyr.).  Dicitor 
quod  lorma  debet  in  lanluro  valere,  sicut  coudilio 
lormalis,  scti  perfeclionalis. 

Demontiraiivnes  non  sunl  de  hit  qua  sunt  per  acei- 
dent  (l  Post.).  Inlelligilur,  juxia  Averr.  (iv  Phys., 
com.  -20),  de  bis  qtix  sunt  per  aocidens  raro,   lallit 


vet  c  i.nii  dummodo  minus  diuturninri  nou  sil  an- 
ncxa  tuelior  coudiiio,  propier  quiHl  non  oporlet  ma- 
leriam  priinam  melioris  esse  tondilio.iis,  ei  dignio- 
ns  f.irm.T  siilistanti.ili. 

De  definitit  teu  iudhiduis  potett  ent  tcienlia  (xil 
Mctaplt.).  Inielligiiur  scciiudum  raiioues  uuiversa- 
les,  el  per  intellecium  appreliensas. 

Deus  nihil  inletligit  extra  se  (xii  Met.).  Et  sic  se- 
qtieretur  quod  Deos  non  inlelligai  isla  inferiora. 
Kespoiideliir  quod  Deus  tiibil  iulelligit  exlra  se  l  >n- 
quam  per  aliqtiod  quod  e.-.t  exlra  lieum,  ciuu  hnc 
tamen  stal ,  qtioil  Deus  imelligil  extra  se  per  snam 
nudaiu  esseoiiam.  Vel  diciittr  quod  n-ni  imelligit 
extra  se  per  mediiim  et  pliantastna,  scd  secuuduui 
sitaoi  simplic.em  esseuliam.  Sed  diceres  lainen  :  Oi- 
citur  iii  de  Anitna  :  Oporiei  quemcuiique  imetligen- 
lem  pliantasmaia  speculari.  Respoudelor  qood  hoc 
iiiielligiiur  de  iuu.ilec.iu  huiuano  sive  depeudeule,  et 
oon  de  diviuo. 

D  ■  partibut  aittem  aninur  dicintHS  (ll  de  Aniniu). 
Ibi  videtur  velie  qimd  b.ihe.it  parics.  Respondetiir 
quod  Pliilosophus  loquiiur  de  partib-is  subipctii  is, 
seu  de  poiemiis  anima),  el  boc  secuudum  raioiicni, 
el  iton  secunilum  rem. 

Difftrentia;  irdriaNtl  reium  non  recipiunl  mngit  et  m;- 
nui(Purphyr.,  et  vnt  Meinp.j.,  tesl.  com.  10).  Vetutii 
esl  in  loriins  suhstanliaiiliiis  perfeciss,  seemidom  se 
consideralis,  l.illit  amem  iu  aeciduiitibus;  ila  glosial 
Commetil.  (vm  Metaplt.,  iu  tex.  CMH,  10).  uln  iuquil 
quod  forma  subslaitlialis  uon  recipil  magis,  iteque 
miitiis  ,  bomo  ciiiiii  nrm  esl  majoiis  li  niiatiilatis 
qii.tut  liomo,  et  si  fu  -ru  erit  secuiidtim  quol  est 
lorma  in  materia.  Nam  quod  accidenlia  recipianl 
magis  et  nnnos,  clarum  est,  tit  leslatur  eii.nn  Por- 
pbyrios  et  Aristot.  iu  1'ia-d  eamcniis. 

Dt  rebus  per  «ccirfciu  non  hab  titr  tcien'ia  (vn  AO- 
taph.).  Iiilelligeudmn,  quod  de  per  accideus  Vcl  Cii- 
enter  veris,  tioo  habelur  scieniia  per  propooiiio- 


autem  de  bis  qux  stmi  per  accideos  sem|>er;  itam  V  ues  calegoncas  de  messe  ei  de  prMww 


de  liis  qti.e  sunl  per  accidcns  semper  possnnl  lien 
demoiisiraiiones  ver:e  oon  esseitiiaies,  quc  dicuniur 
dcmiiio-tiaiii.il.  s  dialecticir. 

Diaktlica  non  est  tcien  ia  (xu  Metaph.  et  i  Top.). 
II. i  dicilttr  ipiod  vull  quotl  dialeclica  non  ost  sciemia 
spi-cialis,  scd  est  scientia  couuniiins,  vel  quod  ibi 
loqutliir  de  scientiii  realious,  ipi*  videlicel  traciaul 
dc  rebus,  non  de  eitte  ralionis  et  smiililiu-.. 

Duo  habitut  coulrani  nvn  tunl  timitl  in  eottem  (u 
Potttr.).  lniiiiigiiiir  qn.nl  licet  veiiun  sii,  quod  nou 
luni  iii  eodein  arlnaliler,  cutu  hoc  lameii  »lal.  quod 
i.iius  aetiialiter,  et  alter  poteniialiter  stve  lubiiudi- 
luliler,  siatit  simul  iu  eodeui. 

D.*t  ett  auimat  oplimum  el  tempilernum  (vu  ilc- 
lapk.).  Diceiidum  quod  Pbilosophu-.  loquitur  secmi- 
«Imn  upimonem  vtilgurium,  qut  divoiunt  duus  esse 
»'iiiii*lia,  el  postniunl  piuies  deos  uuiveisalilcr. 
iM-iiui  eli.iin  qiiod  per  Dcum  inlellig  lur  c.npus  cu> 


Demvnstiatio  dtbet  fieri  ex  primit,  rcrii,  immedia- 
lit,  necessariit,  notionbutiiue  causts  hmmJMN  (i 
PfMier.).  Iitielligilur  de  demonsiialione  propier 
quid,  qu.e  procedit  cx  piopoMlm.nbus  prilllil  et  ntl- 
mediatis;  pro^ter  boc  non  s  -quitur  :  Dem.msintliO 
iinii  proeedtl  ex  prituis  iiumediaiis,  ergo nou  esl  boiia. 

/'/io  .i.ii./c-/i;ij  iiDii  potsunt  mm  m  codcm  suPjecto 
(\ii  Metuph  ).  lulelligitur  qood  duu  accidenlia  lutu- 
rali.i  el  eklensa  nou  possmil  esse  in  eodetu  subjecio 
P>  .ccise  el  a.l.cipi aic,  ul  seruiidum  eaiudem  partciu 
snliji-cti ,  licet  lanteo  acndeiitu  spiniujlu  paisuul 
cssu  iu  eoiicm  sub.enu. 

Deuiett  tubttantia  at  irna,  el  u.l.m  nmplax,  moteni 
aji-m,  iittdUigibilc ,  appclibtlc ,  cjuta  aaens  cl  fiualit 
lotiui  uniceiu,  >u>Nifw  deltclaiio  el  outtm.i,  it  *mm- 
utode  nHHulainli*  ,  inulu r<tb  ln,  impus»ibilii ,  tntut- 
mttabilu  (xu  Uctaph.).  Ubi  l'oiluiO|diu»  vull  quod 
uiiinia  pdilcclu  periecliunalis  ,  iiuluut   inipo.  1'eciiu- 


980 


SENTENTI.E  PiIILOSOPfilC*;  EX  AMSTOTELE  COLLECT^E. 


990 


nero  includeutia  conveniunt  Deo,  ot  sunl  Ocns.  Nam 
uuidquid  convenit  Dcn,  ost  Deus.  Et  inielligUur  sic : 
Deus  est  subsumia  ittcorporea,  capienJo  ly  corput 
quovis  modo,  sciliccl,  lam  pro  corpore  composilu 
«I iiani  snlistuniiali;  et  a-.ierna,  id  est,  non  habcns 
principiuul  neqtie  Gnem,  et  aclus  purissiimis  nullaiii 
poieiitiam  includens,  simplcx,  i •  1  e6l,  nou  componi- 
tus,  innvciu  oinnia  uiobilia,  sicut  imelligibile  el  ap- 
peiihilc. 

Deus  ett  ens,  qno  meliut  exeogitnri  non  polett  (iv 
Phyt,).  Ex  illo  balieiur,  qnod  Deus  est  ens  perfe- 
ciissinium,  et  boc  est  simpliciier  vemm. 

De  fuluris  conliiigemibus  noit  est  delerminala  teri- 
lat  (l  irspl  'Bppoveia;).  Dicitur  <|ond  hoc  esl  veriim 
de  fniuro  eoiitingenie,  cojus  veriias  non  dupcndet 
ex  propositione,  quoe  esl  de  pr.rseiiii  dcierminaie 
vern ;  modo  veritas  illius  propositionis,  llomo  mo- 
vebiiur,  depeudei  ex  veritale  illius,  de  praisenii 
scilieet  liomo  moveiur. 

Ditioret  tunt  magit  /idelet  eommunitali  ad  commu- 
niora  (iii  Potil).  Intelligilur  quod  ul  in  plurimum 
sunt  magis  (ideles ,  non  quoad  commiine  bomnn 
procurandum,  sed  magis  ad  conventinnes  el  pacta. 
Iti  illis  euini  magis  credilur  divitibus  quam  paupc- 
ribus. 

Duo  corpora  non  tunt  in  eodem  loco  (iv  Phys.  el  n 
it  Auima.).  Inlelligilur  de  loeo  proprio,  nou  au!em 
commuiii :  quia  Incus  proprius  esi  qui  continet  so- 
lum  Incalum,  sicut  est  aer.  Item  naturaliter  :  per 
poient;am  enim  supcriiaturaletn  penetrative  possuut 
esse  plura  corpora  in  eodem  loco. 

Diinentionet  in  materia  prima  tunl  perpetita!  (Per 
Commentatorem).  Videlicet  ex  senlentia  Averr.  qoi 
et  materiain  cum  Aristotele  aeiernam  posuit,  eique 
dimensiones  quasdam  intermiuaias  attribuit,  quae 
lerininareiilnr  et  modiiicaremur  ab  uaoquoque  agen- 
ie,  pro  ralione  forniae  inlroducendte. 

Dispotito  medio  inter  agens  et  patiens,  retpertu  a- 
genlit  dicitur  actio,  el  patientit  pastio  (Per  commen- 
latorem,  ix  iletaplt.).  Intelligilur  sic  :  qund  res,  t|tiaj 
est.  actio  in  ordiue  ad  agens,  dicitur  actio  ;  et  in  or- 
dine  ad  paiiens,  dicilur  passio  :  cum  bnc  slat  quoJ 
actio  et  passio  non  sunt  proprie  ad  aliquid  ;  n.im 
reciprocatio  el  denominaiio  non  suflicil  ad  boc  quod 
aliquid  sil  proprie  in  rclatione,  sed  ultra  hoc  requi- 
rilur,  quo.l  I ilia  dirihilia  prae  licentnr  de  sc  iiivicem, 
mediante  ly,  ad  aliquid  essentialiier,  Modo  sic,  non 
est  de  ly  agens  et  patiens. 

Defintt.o  non  debel  dari  per  oppotita  (vi  Top.).  Seti- 
sas  iuijus  uiomalis  est,  quod  oppositum  non  rite 
deliuiaiur  per  opposilum,  iii-i  delimatur  ul  opposi- 
tum,  quia  ut  sic  Intelligi  non  polest  sinc  opp  isito. 
Proindc  rum  rclalivorum  esse,  sit  esse  nd  aliud, 
boc  est,  cum  toia  eorum  ratio  et  omnis  natura,  in 
respecin  quodam  seu  oppositione  cousislal,  non  po- 
icsi  ejusmodi  umim  opposiium  recie  dcliniri,  nisi 
delimaiur  rer  alieruiu  opposittim  :  contra  vero  uon 
est  deliiiiendus  habilus  per  privationem,  calor  per 
Irigits,  boniun  per  malum  :  quta  isiortim  esse  non 
consistit  in  la't  aliquo  respeclu.  Si  tanien  b:cc  ipsa 
definiantur  ,  quatenus  opposila,  o.posil  >roiii  eiiam 
iial  meiilio  io  ilefluitioiiibus  eorum.  1,1  dicetnr  habi- 
nis  es»e  qui  oppouitur  privatioui,  calor  qui  oppom- 
ur  fngori,  tionum  quoil  oppomtur  ill  ilo.  Pltira  de 
uoc  axiomate  vide  infra  in  lillera  N.  Ibi,  NuUa  bona 
definilio,  etc. 

Deus  solum  simptexest  (vi  Metaph.).  Videtur  igilur 
quod  forma  subslanlialis  non  sit  snnplex.  Res  onde- 
tur  quod  sunplex  capitur  dupltciter.  Uno  tnoJo  ul 
prival  compositioiteui  partiom  ititer  se,  et  non  aii- 
uude,  ei  Sic  anima  iutetlectiva  diciiur  simplex,  cx 
quo  non  est  cotnposita  ex  partibu-,  sed  laiuen  seque 
bene  est  componibilis  cum  maieria.  Altero  modo  di- 
tiiur  simplex,  nec  est  couiposituui  ex  aliero,  ncc  esl 
•  oinponibile  cum  altero.  Etsic  utique  aniina  uon  cst 
timplex  :  Deus  autctn  simplex,  quia  non  e>t  compo- 
Mlns,  nec   t.ioien  aliquo  modo  compoiiiuilis.  Dki 


A  praetcrea  potcst :  quod  Dens  nullam  proratis  habci 
CMtnpo-iiioiieni  neque  pbysicam,  ucque  ineiapltysi- 
catn  :  niliil  enim  itnpoienti  e  et  imperfcciinnig,  setl 
est  purissimus  acitis.  Alix  vern  omiics  res  habent 
aliquam  ejiismodi  coiuposilionem,  videlicet  aclus  el 
petenlia*,  etc. 

De  aquipotlenlibiti  idem  ett  jndicium ,  reyuta  com- 
munis.  Iule  ligilur  quoad  scquelam,  scilicet  ab  uno 
ad  alitid  : est  bona  cunse  iueniii  :  non  atitem  oportet 
quoad  Oinnia,  quia  quoad  mo  Imn  sigttilicandi  non 
nporiet,  iii  patet  de  ly  homo  et  Tiiibite,  quia  iy 
'imiiii  significat  sua  significaia  absolute,  sed   ly  riti- 

bite  conaot.il. 

Deut  et  natura  nihit  ficiunt  [ruslra  (Catli,  el  iii  dt 
Aniina).  Inlelligilur  quod  vcrtim  usl,  secuntluin  to- 
lain  speciem,  vel  ul  in  plunbus  iudtviduis,  sed  nslii- 
ra  bene  bcit  aliquid  frusira,  secutiiluin  iinii.ii  indivi- 
diniin,  ut  producen  lo  uiitim  liotniiicin  cuin  sex  vcl 
oc.lo  digitis. 
g  Dubiiare  de  sinyitlit  non  ett  inutile  (Per  Philoto- 
plium  in  pradicamenlo  Relaliowt  el  Melaph).  imel  - 
ligitur  dub  lare  per  ralioues  de  singnlis  non  per  se 
manife.stis,  et  suflicicnier  deierminatis,  hoc  est,  nou 
iuutile.  De  mauifesiis  enim  dubitare,  et  jnm  suffi- 
cienter  determinaiis,  iioii  solutn  inuiile,  sed  etiain 
stultti.it  et  perniciosum  est  ambigere.  Unde  non  im- 
mcrito  etiani  dtcunt  tbeologi  qnod  dubius  in  fide  in- 
lidelis  sit,  qni  videlicet  videos  decrctum  uicuinenici 
altciijus  coucibi,  vel  unanimem  consensum  saucto- 
rum  r.ut  iiiu,  etc,  de  dogmate  aliquo,  adbuc  sibi  li- 
citura  p  ttai  de  eo  dogmate  dubitare.  Satts  certus 
enim  est  Scriptune  sacne  inlerpres,  lnijusinodi  con- 
seusus  similiter  judiciutn  ejusmodi  leguimi  et  gene- 
ralisconcilii,  ctc.  Potissimum  itaque  ex  hoc  (circa 
utiamqundque  non  est  inutile  duhitaste,  sed  uti 
passitn  recilari  snlet  :  Dnbitare  de  singulis  non  est 
iuutile)  habet  lncum  iu  iis  qu.e  per  se  nota  sunt  ini- 
nitne,  ei  muUum  involvunt  perplexx  obscuritalis,  in 
q  quibus  ad  ulramque  partem  argutneiitari  potentes, 
facile  verum  assequiiiitur,  uti  dicilur  in  primo  Topi- 
cortira.  Non  inuiile  est  ergo  in  lalibus  utrinqoe  am- 
biguts  dubiiare  ,  neutri  pini  omnino  firmiler  adb«- 
rcndo.  Nam  (iil  vulgari  jaciatura  est  proverbio)  Qui 
nilnl  scit,  niliil  dubitai,  etc.  Eodem  pertinei  illa 
nliorum  cxposilio  :  Dubilare  de  singulis  non  est 
inulile,  non  ila  debel  accipi,  qtiasi  otnnia  suul  iu- 
compreliensibilia;  ac  de  iis  niliil  stattii  ac  decerni 
possit,  qiti  l  vcrum,  quid  f.ilsum,  uti  Acadcniici  et 
Pyrrbnii  fecerunl  de  omuibus  iluliitanles,  ac  uos 
tnliil  scire  posse  aflirmaiites  :  qua  itmpimtxoi,  id  c.-.t 
atnbigeiites,  appellati  sunt,  ut  Gellius,  lib.  II,  cap. 
5,  te-tatiir.  Sed  is  esl  Ar>stolelis  sensus  :  Dubiiare 
de  ulraqne  parte  cmitradictiunis  propter  rationes 
proliabiles  ad  dubilaiiduin  urgeules,  est  vaide  utile. 
Unde  si  quis  siue  ratione  dubiut,  tunc  erit  pottus 
iuutile. 

Diinittere  tensum,  et  tequi  rationem,  debitilas  ett  i*i- 
tflteciut  (net  viii  Phys.).  Inleiligilursi  quiscerte  no- 
"  verit  sensus  ,  et  tatnen  propler  modic  uu  notionem, 
quam  babel  per  iniellectum  ,  aliter  deliuit  per  ioiel- 
leclum,  boc  esi,  benc  deliilitas  imelleclus,  quia  inale 
jnilicat.  Alioqui  eniui  ceitis-iiimm  esl,  nou  raro 
judicio  itiiellecius  corrig^udinn  esse  judicium  sensus, 
nam  variis  ex  causis  luodtsque  sensu.n  (alli  cou- 
liugil. 

Diverttc  operationet  arguunt  diversat  [ormat  (Per 
Coinnienialorem,  xu  iletapU.).  Ittteltigitur  diversis 
suppositts,  nou  aiilein  iu  eodetn  >uppo>ilo. 

Deut  non  tntttligil  simplicia  (Per  Aoicennam).  (ti- 
telligitur  quod  Deus  nou  intelligii  eodera  tnudo  per 
species,  sicut  nos  ttitelligiiniis. 

Deut  ett  innominabitis  atiquo  nomine  (Per  Com- 
mentatorem,  deCamis).  Intelligitur  :  Deus  esl  inno- 
minabitis  aliquo  noraine  perfecio,  omnem  perfectio- 
iicm  importanie  seu  exprnn-itite,  qunn  liomo  in  e.o 
coguoscere  potest  propter  quod  mulia  nomina  attri- 
buunlur  Deo,  ul  esl  sapienlia,  prudeiitia,  salralor  ct 


991 


DFD.Ii  VENERABILIS  OPLRUM  PARS  I.  SECT.  II.  —  DUBIA  ET  SPURIA. 


1)92 


-  ■!!-  uii  1.1 ,  propler  quod  nun  uiiuiii  lantum,  sed 
iuulla  uoiuiua. 

lienaiura  eonlrariorum  Ml  te  multto  txpetlere^i  Me- 
luph.i.  Inlelligilur  quod  conlraria  nnn  ponunl  essie  in 
eodem  lubjactn  inlntsive  vi  Ibnnaliier,  Hd  bane  ip- 
prehen- ive ci cnnieniive, quia ab eodem  conllneolur. 

De  quanlo  aiiqutt  e*i  majorit  pastibitilaitt,  de  um- 
to  etl  minortt  poste.  liileHijjilur  de  pos-c  activo  ;  slal 
lamen  ciiiii  Imc,  quod  siul  invicem  poieulia;  passivx, 
ul  est  inaieria  pnina,  sicut  paiet  i  Phys. 

Diaphnum  ett  invisibite  (n  de  Animtt).  Intelligitur 
quod  vix  ei  dilli;  ulier  e-l  vUibile.  Et  raiio  esi,  quia 
nun  viileiur  pcr  ipeciem  proprUm,  sed  per  Bpedein 
extrin>ecam,  vel  pcr  rolurem. 

Dtuisio  debet  dari  per  oppotiia  (Per  Boet.).  Inlelli- 
gitur  qunad  specics  mcdialas,  noii  aulcm  inlelligi- 
turquoad  species  iiumediaias. 

Denurius  esr  mensnra  omnium  rerum,  quia  est  fi  V- 
jutsor  in  quatibet  re  qua  inditjemus  in  omni  necessitate 
(v  Ethieorum). 

Deteriut  tem  er  etl  gratia  melioris  (vu  Polit.). 

Duptex  est  jut,  tcilicel  legate  et  nalurale.  Naturale 
est  quod  habel  eamdem  potentiam  apud  omnes  Itominet ; 
legate  vero  esi  quod  esl  ttalutum  ex  lege  (v  F.lhic.). 

Difficile  tst  retittere  coittueiudini,  quia  astimilalur 
itainrtc  :  [ucitiut  est  transmuiare  consueiudinem  (vu 
Ethie.). 

Deleclationet  besiim  prava?  sunl  ex  mtura,  sed  p:a- 
vorum  hominum  est  consneludo  (Ibid.). 

Deteciatio  contervat  operaniem  in  opere  ttio  (x 
Kthic). 

Duplex  etl  vita,  scilicel  conlemplaliva  et  potitica, 
rn:er  quat  conlemplaliva  esl  meiior,  quia  ipsa  est  i/i- 
vinn,  atia  htimana  (Ibid.). 

Deceptio  el  ignoranlia  plus  propric  suul  animali- 
bus,  qunm  scientia  (a  de  .Aninin). 

Duplex  esl  appeiitus  hominis,  scilicet  intellectivus, 
et  itle  dicilur  voluntalit,  Alius  est  scntilivus  ,  el  Ule 
dicilur  concupisciliitis  (111  de  Aniitta). 

Doclrina  naluraliler  proced'1  ab  iioniine  secundum 
operaliomm  quam  habet  doctrina  ad  dhcipuium  (ln 
libro  i  Poet.  Arisl.). 

Differentia  sumilur  a  [orma  (Per  Porphyr.). 

lnmidtum  ett  prius  lolo  stcunttum  potestaleni,  lotum 
auiem  esl  piius  dimidio  secundum aclum  (v<  Metcph., 
tex.  com.  1  ii). 

Dnciputus  debel  eite  docilis,  altenlus  et  benevotus. 
Docitis  cum  inyenio,  allentus  in  exercilio,  benevolus  ani- 
moad  audiendum{lnBoetio,  de Disciplina  schelarium). 

Deui  etl  tummum  bonum  tuyer  otnnein  substnn- 
liam  omnemque  naturam  ,  quem  cuncia  petunt,  cum 
tit  pleiur  perfectionis  ,  el  minus  tocietalis  inditjut 
(Plato  in  Tim.). 

Docilet  not  natura  edidit,  et  rationcm  nobis  dedit 
imperfeclam,  qux  lamen  per/ici  polett  (Seneca  ad  Lu- 
cilium). 

Ditciplina  bonos  mores  facit,  et  ergo  itlud  supiat 
unutquitque  quod  dedit  (Seneca  de  Moribut). 

Diniitt  utendum,  ted  non  etl  eis  abuiendum  (Semea 
de  Muribut). 

De  dubiit  non  de/inies,  sed  tutpentam  teneas  sen- 
ienliam  (Seneca  de  (ormalt   Vita). 

Dtum  amabit,  sed  illum  in  hoc  imtlaberit  ul  omni- 
bui  prodeite  et  nulli  nocere  possis  (Ibid.). 

Deus  malum  facere  non  poletl,  ted  nihtl  quod  Deui 
facere  non  polett :  ergo  matum  nihit  est  verum  potitive 
(Btetiut,  iii  de  Contolaiione). 

Ditina  protiidentia  rebus  generandit  non  imponii 
neeetiilalem,  quia  ti  omnia  evenirent  ex  necettitale 
pramii  bonorum,  el  pcena  matorum  p.tirel  (Ibid.). 

E 

Eadem  tunt  principia  omnium  praedicamenlorum 
(vii  Melaph.  lex.  l'J).  Inlelligiiur  quud  sunl  eadem 
propurtiuue  :  in  oiiini  enim  pr.ediciineulo  est  .ih  - 
qiud  nuuile  maleriac,  el  aliquid  sunile  fouu.e,  ul  ali- 
quid    siinile  privatioui.  Similitcr    rli.nn    verilateiu 


.   Iltbel  <le  prinri|iiis 
*  eom.  ±1,  Ibiti.). 


remotis,  f.illil  de  proximis  (Averr. 


Ettdem  sunl  pnncipia  estendi  et  coqnoseendi  (n  Me- 
tuph.).    Rcspuudetiir  qnod   Pliilosoplius  vull,   quod 

priuejpia  iunl  aadeni  m  eadem  de nstraiiono  pro- 

pter  quid  generii  :  quia  sicut  lialict  esse  in  demon- 
iiralione  per  guam  rslionem  iiropier  quid,  sic  etiam 
lialiel  COgnotci,  ul  palet  e\  quid  nnrainis  denions- 
Iraliouii  |.i  npirr  ipiiil  Vel  intcliigitur  dc  principiis 
inlrin.ecis  ct  essentialilms. 

F.x  duobus.  eniibus  in  aclu  non  ftl  unum  terliwn  (vn 
Mtlaph).  Seiiirel  uiium  per  se,  sed  iiniim  per  acci- 
dens  :  ex  niiirna  ve.ru  ei  fornia  per  se  lit  iinuin,  quia 
alieruin  est  iu  aciu,  alteruin  in  poiemia. 

Emia  nottint  male  ditponi  iii  Mclnpli.).  E\  illa  au- 
cluritale  scquerelnr  quod  omnia  enlia  naturalia  lo- 
liiis  niuudi  seu  universi  essent  bene  et  opiime  disp-i- 
sita,  et  sic  nulla  essenl  monslra  :  dicetidum  quod  li- 
cet  munstrum  lecondum  se  non  sii  liene  dispositom, 
lamcn  in  ordine  ad  decorem  universi  cst  disposiluiu 
"  benr,  etcx  tali  reluceldecor  universi. 

£'ii  et  unum  convertuntur  (iv  Metaph.).  Sunt  eniin 
transcendentia,  quurum  illud  se  babel  sicut  subje- 
ctuni,  Iioc  uipiopria  passio. 

Effeclus  geril  limitiludinem  sux  causat  ( Per  auclo- 
rem  de  Causis) .  Intelligilur  de  causis  parlicularilius, 
sed  iiuii  de  univers  ilibus,  id  est,  de  Deo  et  iuielli- 
geuiiis,  de  quitms  nun  oportei. 

Eniiu  melaphysicatia  tunl  abtlracta  a  tentibut 
(n  Phys.  et  iv  Melaph.).  Ilii  dicilur  quod  Arislol.  non 
vuli,  quod  sunt  realiter  disliucia,  sed  quoad  inoduin 
considcrandi  :  sic  quod  melaphysicus  considerat  da 
iilisqux  non  habeui  respectum  ad  modum,  vel  quoad 
uiaicriain,  vel  quoad  qnaliiates  sensibiles.  Et  per 
hoc  consideraiio  metapbysici  differt  a  consideraiione 
pliysici.  Et  iioc  propterea  quia  licet  iila  transcenden- 
lia  :  Eus,  unum,  bonum,  veruin,  et  alia  id  genus  re- 
periauiur  in  inaterialibus  et  sensibilibus,  reperiunti.r 
lamen  in  iinmaterialibus  et  in  insensibilibus.  El  ideo 
C  dicuntur  absirarta  per  indilTereniiain,  et  bene  pns- 
sunt  eomiderari  sine  inateria,  et  sine  suhjccto  sen- 
sibiii.  De  inlclligentiis  autem  qu*  item  pertinen!  ad 
cuusiderationem  metaphvsicam,  claruni  est  quod  se- 
cundum  rem  cl  ralionem  abstracta;  sunt  a  materia  et 
sensibus. 

Ex  enteelenle  non  /Sl  ens  per  se,  niii  secundum  ac- 
cidens  ■;u  Phys.).  lloc  esi,  ex  duobus  enlibus  in  aciu 
non  lii  iimiin  ens  per  se. 

Etsciitia:  pra-dtcamcnlorum  tunt  impermixta?  (Per 
Thcmtsiium,  n  <(<•  .4iiii»<i  ).  Inlelligilur  quod  lerminiis 
unus  prjedicamenti  non  prsedieaiur  esseulialiter  de 
lermiuo  allerius  prxdicamenli. 

F.fficiens  el  maleria  coincidunt  (ll  Phys).  Inlellij-i- 
iur  de  maleriali  cau-a  ex  qua  :  sed  nou  probibel 
quod  maleria  in  qua,  ut  subjcctum  scieutix,  Milicet 
intellectus  sit  causa  efflciens* 

Ex  nitiiti)  nihi!  jii  (i  Phys.).  Inlelligilur  per  naiu- 
ralem  actionem.  Uuuiis  enim  naiuralis  aciio  pr.e- 
D  suppouil  subjectum.  Ve.l  aliler,  e>  iuliil  >  uiliil  lit, 
scilicet  ab  ageule  naiurali,  sed  bcue  ab  agenle  supei- 
natiirali,  seilicet  Deo  :  is  eniin  bur  iiiiiversum  ex 
nihilo  creavit.  budieque  singulas  auiiuai  ratiouales 
ex  nilnlo  creat. 

Entia  uon  mota  non  sunt  physica'  contiieralionis 
(ll  Top.).  Inicltigilur  sic,  Enii.i  qu.t>  iio:i  coniideran- 
lur  sub  raiione  inotu-,  vel  taiiquam  causx  ad  eO-i- 
clus,  \el  |ani|uam  pnneipia  ad  priucipiala,  isla  n«n 
suni  physica:  cuniideraiiouis,  niodo  aiiima  reducilur 
ad  ius  uiobile  i.in.|ii  ini    ad  causain  eltirienleiu. 

Entit  patsto  etl  boniiat  (iv  Melnpk.).  lulelligilur 
de  enle  extra  auimain,  et  de  eme  in  actu,  qma  tah 
primu  coinpelit,  nam,  vi  Metapb.  lext.  com.,ull.  bo- 
iiiiiii  cl  inaluin  eiuiii  in  irbu>,  et  verum  el  faUuiu 
miiii  iu  aoima. 

t.x  non  qutt.to  /i<  non  qunntum  (u  C<a'i).  Veraia 
eil,  quod  ex  non  quanlu  iioii  lil  quaniuiu  e.uiiiuuuui, 
licct    b.ue    iliseietuoi  :    n    li.  ci    nct    coucldjiont* 


993 


SENTENTI/F.  Pllll.OSOPIltt^.  EX  A1USTOTELE  COLLECT<€. 

A 


991 


grammatira;  scienlix,  non  sunt  qtianlitas  coniinua, 
quia  simplicesqualitates  in  anima,  suni  tamen  quan- 
tiias  disereta,  quia  numerus. 

Ex  uno  niiiit  tequitur  (\\  Prior. ).  Inlelligitur  quod 
ei  una  proposilione  nihil  sequiiur sy llogislice,  sed  ex 
una  bene  sequitur  enlliymematice. 

Ejusdem  effeclns  non  suitt  diversie  cansatiPer  An- 
elorem  de  Caum).  Intelligilnr  sic  qund  ejusdem  tffc- 
cius  non  sunl  divers.e  causae  subordinaix  :  ergo 
etiam  non  sequitur,  Inlellectus  inlerL,  crgo  nan  pra:- 
miss.T,  quia  prxmissx  ct  inlelleclus  sutit  cansu:  sub- 
ordinalx  tanquam  ad  elliciens  el  ail  iiiBtrtimenilim, 

En$  ner  est  uuirocuni,  nec aquivocum  (iv  Melupk.). 
Inlelligiiur  quoJ  ens  aequivocuiii  a  easn,  scd  lienn  a 
consil.o  seu  per  analogiam,  quia  per  prius  de  sub- 
stantia,et  per  posterius  de  accidcnte. 

£nti*  divers(e  sunl  spccies  (\  Phys. ).  Inleiligilur 
c.ipieoiin  species  pro  lerminis  miuus  cammunibu-i, 
iion   auteiu  ens   pio   babilibus  proprie  iliciis.  Eos 
enim  noii  esl  gcuus ,  sed  aiialogum  respeciu  suonini  rj 
iiiferiorom. 

yEquale  esl  de  ctse  qitantiialis  (l  Catli,  et  in  Pred.). 
Inieiligiiur  ile  qu.miiiaie  finiia  ,  uon  auieiu  iuluiii.i. 

Ex  tero  niliil  nisi  vcium  (n  Prwr.).  Intelligitnr 
quod  in  consequentia  bona,  et  formali,  ex  autece- 
denie  vero  nibil  sequiiur  nisi  vernm. 

/Eterno  nili  I  es'.  prius  (Ociavo  Pliys.).  Iloc  est  ve- 
niiii  secundum  lempus,  cum  lioc  la.neu  llal,  quod 
aliquid  sit  prius  sei  tmdum  naluram. 

Eadem  tHfferemice  non  suni  ditisivtv  inferiorh  el 
$uperioris  (  Jn  Pradicantemis).  Intelligilur  de  difle- 
renliis  esseatialibus,  sed  nou  accitteulalibus ,  ut 
qnaiilitas  dividilur  iu  Imiiiim  et  iniiniiuui. 

Mlerna  non  sunl  tn  lempure  (Quario  Phys.).  lu- 
telligiiur  eommensuralive  ,  ada.'qiialo  coiiiiuciisura- 
lio.ieiuporis  non  conveiiit  aelernis. 

Ea  quce  scimiis  sunl  miniina  ,   respeclu  eurum  qtta; 
iynorair.us  (Pcr  Themistium).  Veruui  esii|iiod  ea  qu.e. 
scimus  determinaie  ei  iu  speciali  ,  et  non  in  umver-  _ 
s.ili ,  seu  coufuso  inodo,  quia  iu  universali  scirous  " 
onine  eus  i-er  isiam  |.ruposiiionem  :  Oiunc  eus  vel 
est,  vel  uon  est. 

Exceltens  tensibile  eorrumpil  sensum  (n  de.  Anima), 
Et  bi  sic,  111111'  unum  il  oiuni  non  est  alteruu  ,  quo- 
rum  iinuni  conungit  pan  corruptive ,  et  a.iud  nnn. 
Sed  sensiim  cuntiiigii  pali  rorrupuve  ex  aucioriiale, 
intelleciuin  vero  non;  ergo  sensus  et  iniellectos 
sunt  idcm.  Ibi  dtcilitr  quod  sic  intclligilur  quod  ex- 
celleus  sensibiie  c<  rruinpitsensuin,  qnoad  disposilio- 
nein,  non  aulein  quoad  essenliam,  etsicsensus  nule- 
riam,  sed  non  rnateriara  seusus  corruinpit  propter 
apellalionem. 

Entbryo  primo  vivit  tila  vegelativa ,  cl  postea  sensi- 
liva.  Inielligilur  quod  prius  apptretil  iu  emliryone 
operaliones  poteti  i.e  vegetativ»,  quam  pounlix 
Sensitivae. 

Eligibitius  esl  bonum  circitmstaulionutum,  quam  ne- 
ceisariorum,  et  sine  circumslanlia   (Plnlosophus,  iu 
Etli.).  Intelligiiurde  bouo  nalune  naturaiae,  et  non  de  D 
bouo  naiurae  naturantis,  quia  pnmum  esl  bonuin  sin- 
plciler,  et  sunimum  bonum  estmaxime  eligcuduin. 

Esuries  ett  calidi  el  sicci,  el  sitts  esl  [rigidi  et  humtdi 
(u  de  Anima).  Inleiligitur  sic  :  Lsuri-s  esl  appelitus 
calidi  ei  sicci  nulritivj  ad  cooforianduin  eatorem  na- 
tuialem,  sed  silis  est  appelilus  ffigidi  et  liuuudi,  el 
b«c  ad  lestaiiianduin   buniidum  ladicale,   in  quo 


Ejusdem  rei  «on  debent  plura  esse  prineipia  (i  Cteli 
et  l  Phyt.).  intelii^itur  in  eodein  genrre  eaussmdi, 
non  autein  in  ditv.rsis  ,  qoia  prima  causa  esl  causa 
oinniuiii  in  genere  nausae  efficieiuis  seu  con-iervaniis, 
et  etiam  lonna,  vel  anlii.a  est  causa  in  genere  causu: 
fermalis. 

Ens  esl  prius  Deo  [1'r.ilosophus  ,  in  Pra"dicamen- 
tis).  Intelligiliir  quod  ens  est  prius  quoad  seqtiulam, 
Don  autem  quoid  naturnm  "Sieiidi. 

E/fectus  non  est  eaura  (v  Metarh.).  Intelligittir  cmn 
reduplicatione,  quud  euV>':us  ,  ut  sic,  i.on  est  c  tusa. 

Ejusdem  uon  sunl  pli-res  aclus  (Comineninlor  de 
Subitantia  orbis).  Verum  e.-t  inier  se  specivoci,  et 
e.^SPniialiter  tlistincli. 

/EtiTiia:  siiiii  eperies  rerum.  Intelligitur  forraaliter 
vel  virtualiier,  secuudum  se  ,  vei  secutidiim  stias 
causas. 

Ea  qua;  ntlumus  agere  ad  amirot  ,  sunt  eligibiliora 
quam  ad  quasctinqiie  atios  (m  Top.).  Intelltgitiir  de 
vera  amieilia,  id  est.  de  illt  qua:  lit  prnptei  bonuui 
lioiiesliiui ,  et  sie  illa  nniicitia  amasix  Hon  esl  vera 
aitiicitla,  e»  quod  non  fit  propter  bonum  bonestum. 

Ex  tvq «alilale  scilorum  arguilur  teqituiuas  scicmia- 
rum  (Per  coimnnnem  animi  cuiiceplionem).  Iti-spoiiile- 
tur  qnod  boc  sinipli -iter  non  est  verum,  sed  intel- 
ligitur  ex  praecisa  a?qualitate  scitomm  et  inoduriim 
sciendi  ,  irque  perfecte  arguitur  acqualilas  scieuiia- 
riim,i't  ergo  illa  consequentia  non  valet :  liiiellcctus 
liomanus  scil  tot  sicut  lieus  ,  ergo  est  sciens  sicut 
Deus. 

£ns  exlra  animam  dividitur  in  decem  pra:dicamen  - 
ta  (v  Mettiph.).  Lbi  videtur  velle,  qiMtl  itulliim  cns 
in  aniina  sil  in  prxdic<mento,  ct  per  consequens  vi- 
detur  qtiod  gratninaiica,  logic  >,  rlictorica ,  non  sunt 
iu  praeilicamenio,  Dicitur  quod  in  pra>dicamenio  nul- 
iinii  ens  est ,  qnod  uon  exislat,  nisi  in  anima  olije- 
ctive  et  imagiuarie,  cum  lioc  lamen  slal,  quod  ens  in 
aniroa  eiislens  inbxsive,  ut  scientia,  sii  in  prxdi- 
camenlo. 

Ens  el  verum  convertiintnr,  nimililer  fatsum  ,  et  non 
en$(\t  Metaplt.).  Dicilurqiiod  verum  esi,  pronl  siini 
passiunes  cnlis  sed  non  tenet  verilaieni,  pn/ut  suul 
passiones  pri),osi|ioiii3. 

Ejusqti!  trudilur  interestin  unoqoqu-  yent-re,  eu- 
tenu$  cetlitiidinem  exigere,  qualtitus  ejus  uatura  rei 
recipit  simite  (Ethic.  capite  n).  Videtur  qmppe  a  ina- 
llieinaticu  peijuasionem  recipere  ,  el  ab  or.ilore  de- 
monsiralionem  requirere  ;  ila  etiam  ,  inquil  II  ietli.t 
in  i  de  Triuiiati'.  Disciplinati  hnmiiiis  es<  iiuoquoque 
genere  certiludinem  quicrere  ,  secundum  quod  natu- 
ra  sulije  la  poslulat. 

Eudem  num  ro  sttnt ,  quovum  mateiia  esl  una  (v 
ilela  li  ). 

Exemplorum  non  requirititr  veiificat  o  >ed  manife- 
statio  iCommenl  tor,  u  de  Aninw). 

Ex  eo  qitod  res  est,  vel  i.on  esl ,  oraUo  tera  ve!  [uUa 
dicilur  (Per  Phiiosophum,  in  Pnvdica  lunts). 


Cogil  calor  naltiralis. 


t/io  di/fcrl  tpecie  a  sono  primario  (Per  Contmen- 
iatorem,  n  de  Auima).  Intelligitur  quod  eclio  el  so- 
nus  difierunl  specio  secumlum  ralionem  specivocam, 
cuiu  boc  lamen  stat ,  quod  sit  unum  et  idem  souus 
in  re.  Vel  dicttur  quod  diiTerunl  secundum  appareu- 
tiam  audilus. 

Ez  non  liomine  fit  homi,  (Plttjs.  i).  Inlelligilur  quod 
«x  uoii  nun  deuei  dicere  circuiustantiam  causx  ma- 
lenaiis ,  sed  circumstaiiiiam  temporis,  id  est,  (ost 
noo  lioiiiiueiii  Itt  bomo. 


Finis  e$t  optimum  et  melius  sir,  non  simpliciler,  sed 
ad  tinius  cujusque  substaiiliam  (ii  Phys.,  texl.  7i).  Nola 
bnis  diciiur  opiimuui  et  melius,  non  simpliciter,  i.l 
esi,  respeclu  omiiium  rerum,  sed  s>  ieuduin  ,  q^uod 
respectu  eortim  quaa  ad  (ineni  suut. 

i-rus.'ra  diciltir,  cum  nonfial,  quod  propler  aliud 
est,  illius  gratia  ( li  Phys.,  lex.  «52 ).  Sensus  est  fru- 
sira  dicitur  ,  quod  non  consequitur  linem  propter 
quem  est  factum,  ut ,  si  quis  deainlmlet  gratia  veu- 
ins  purgaudi  ,  si  noi;  purget,  Irnstra  dicciur  deam- 
bulatio,  dummodo  lanieu  illud  qucd  li:  sit  apluni 
ad  taleoi  litieiu  consei|iiciidum,  alias  non  dicitur  Iru- 
sira;  si  enim  quis  lavet  manus  ut  soj  eclipsetur,  si 
postea  non  eclipsattir,  non  ob  id  lotio  dicetur  Iru- 
S!ra,  miia  niinl  f^ctebal  ad  iiluin  linem. 

Flamma  ett  magi$  ignis  quam  carbo  (Per  Pliilcto- 
phum  in  Topicis).  Inlelli£itur  quod  Oamma  plus  lu- 
ccl  quam  carbo,  non  uutem  quoad  esseuiiaju  eit 


095 


flED.F.  VENKIiARIMS  OPP.  PAIIS  I.  SECT.  II.  -  DUBIA  ET  SPURIA. 


9% 


peifectinr,  seo  wagis  ign  s,  sed  quoad  lucein  esl  per- 
(ecti.ir. 

fmit  etf  principium  in  inlenlione,  el  utiimum  in 
exteenlloue  ( l  l'iut.  ).  Iulelli|ilar  de  agoiilii.us  a 
prnp»siln  el  ciiiii  delibemione ,  i.iiii  iii1.  in  in  apcn- 
lihus  inrre  naluraliler,  seu  in  aciionc  uaiur*.  lu  his 
enim  iinii  esi  illa  :»>>|>rt-iit* ■■-u>  liuis. 

Fornxee  eil  mgere ,  malerne  vero  paii  (  i  de  Grnern- 
lione).  Veriiin  esl  principaliler,  inlcriin  l.nne  i  artio 
forina-  quatcnus  malerialis,  siiljocnve,  alque  dc.nu- 
minalive,  eiiant  iu  l»lo  est  composilo. 

Fama,  quam  onintt  hominet  jtimsnl  tel  exclamanl, 
KOn  (ir.iniu  tulet  ctse  rana  cl  fulia  (vn  h.lli  c  ).  El  de 
tomno  et  vigitia,  quod  ab  vmnibus  vcl  plnribut  dici- 
tnr,  fultiK  liobei  quvd  ila  til.  Dicilur  :  illuJ  qood 
plures  I.iiiihii ,  ime-iat  iiilcm,  innle  aii  cuiiimeiiln- 
inr,  ibidem  ,  qund  aliquod  uiriuin  laiim-uin,  sccu.i- 
diun  se  iniiiiii  cssc  falsuni  est  impussihile.  Et  iutcl- 
ligiiur  de  sapieiilibiis,  oiiiniinoile  flde  digns.  Si 
plures  sapieiilcs  direrent  et  lamularenl,  illud  prje- 
siarel  lidem.  Nam  ,  ul  ail  Ansi.  in  Eh  ncho ,  non 
oporlet  aiiendere  qui.i  quisque  dicat ,  sed  quid  .-a- 
pienie»,  etc. 

Fonwr  non  ett  forma  (vil  Hettiphyt.,  et  p«r  attcto- 
nn  .Si.r  principivrnm).  Inleiligilur  quod  luruiae  noo 
est  lnrma  esseutialiier  ei  composiiive ,  sic  quod  u>ia 
drma  non  componii  nliam  essentialiier,  sed  bcne  »c- 
ciJcnlaliier,  sicul  scientix  suut  formav  ipsius  aiiim.c. 

Forma  etl  timptex  el  iudieisibilii  (u  Phyt.,  lexl. 
ct>m.  31,  et  pit  auclorem  Sex  principiorunt).  Imelli- 
gitur  quud  forma  csl  siioplev.,  id  esi,n»n  compouilur 
ex  paiTibus  dirersaium  raliiiiiuiii  divisibilium,  et  in- 
lelltgilur,  qund  non  est  in  paitcs  divcrsarum  ralin- 
nuni  divisibilis.  (JuiJJit-is  eiiun  cnjii-que  rei  consisiit 
io  indivisibili  ,  quaulumvis  res  illa  sc.  unJuiu  cs-e 
piiysicuui  sit  exiensa,  el  Jivisibi.is. 

Finit  ett  melior  iit  quce  sunt  ad  finem.  Vertun  esl 
lioe  axioina  de  liue  cujus  ,  noii  auteiu  esl  universa- 
litcr  v, tiiiii  de  line  cui ;  cl  ila  locum  lautum  habei 
de  liin'  principali,  oou  seeundario. 

Felicttai  humana  ett  quid  oplimttm,  dcleclabilissi- 
mum,  cligibilissinium  (  i  Llli.).  Ii.letligitur  quod  lcli- 
citas   hiunaiia   iuter  operanones  liuiuauas  est  quid 

Opllllllllll. 

Fatstim  diciiur  non  ens  (v  et  vi  Netaph.).  Seilicei, 
ui  sie.  Vel  aliler  eiiam  iutclligilur  capiendo  iioii  ens 
iuiproprie,  scilicct,  pro  uou  vero. 

Frusira  ett  itla  polenlia ,  qux  non  tedttcilur  ad 
actum  (  t  <?iWi.  text.  32,  et  iii  de  Anima,  Itxl.  45 1. 
V itiiiii  e.-i  de  poientia  ,  qua  secuiulum  speciem  non 
reduciinr  ad  aituni,  uon  auiciu  dicitur  esse  frusira, 
eiiamsi  non  iu  quulihcl  individuu  nun  rcduratur  ad 
aciuiii.  Pleuioreui  explicatiunem  hujus  axiuin.  vide 
eliam  inT a. 

Fmit  movel  caittam  efficienlem  (u  Phyt.).  Eo  sc-li- 
cel  modo,  quo  apta  esi  hiiiusmodi  «ausa  etliciens 
innveri.  Uude  eum  Dcus  proisiis  sil  iinuiuiabilis,  el 
ellicial  quideni  nn.nia  ,   sed   propter  se  tanquam  li- 


A  laselfrigidilas,  humiditas,  siccitaa.  l»i.  itur,  qu»  ilut 
esse  rei,  scilicet,  fmmale  propter  maieriam,  qm- 
gjtt  Je  cssc  entitaiivo.  Ex  sna  enim  nalura  materia 
iii  n  liabel  actuiii  lurmalom,  sed  lanliiineniilalivuiu, 
propler  qtwm  Hilicet,  el  aclu  ent.  Altamen  infoniie 
et  iiiJcterniTi  iliuii,  el  prorsus  poieuliale. 

Frutira  cst  polrmia  illa  ,  quw  non  reduciiur  ad 
ucii.ni  (i  I  nli  el  .1/ ii ii d.,  lexl.  Zi).  Et  ralio  ejut  en, 
i/iiiii,  iii  inquii  ibidem,  Deut  el  nalura  nihil  fruttrn 
/aiTiml;  el  idrm  atseveiat  in  iii  de  Anima,  Itxt.  45. 
Iii-  |n.ii  Jet.n ,  verum  est  de  polcnlia,  qua:  secuiuluin 
Bpeciea  non  mlucilur  ad  actuin,  non  autcin  dicitur 
es-e  liusira  ,  eiiamsi  uon  in  quolibei  iudividuo  non 
leJiicanir  a.l  actuui.  Nc.n  enin  iiicouvi  nil  aliquatn 
polciuiaiii  seciindnin  iediviJuiiin  frustrari,  qm.i  na- 
iin.i  in  agendo  potest  impedin,  ut  prubal  An-t.  in 
IJi.  de  Suin.  ei  Vigil.  Secundum  alios  respondetur 
aliler,  quod  si  vera  propositio,  quando  illa  putenti» 
principaiiier,  ordinaiur  ad  illiini   acium  ,  :id  queni 

U  dicitur  esse  in  poteniia.  Si  vero  non  re<i>icil  illum 
pi  iiifijulucr,  iiuii  oportet,  quotl  frusira  lalls  poten- 
tia  sit ,  si  ad  actuui  uon  deducaiur,  v.  g.,  esto  quod 
q ii.iu titas  cusli.  essei  iu  poienlia  ad  aclmn  divisinnis; 
si  iiunquam  reduratur  ad  actum,  non  esl  frustr», 
quia  istud  possibile  quod  esi  quantitas  coeli,  nuu 
oi  Jiiiainr  priucipaliler  ad  divisionem  per  suani  |M>- 
tciiiiam,  qiui!  plura  respitit,  sed  magig  ad  dispouen* 
dum  ipsum  ccelum  ipsi  iiuelligenii.c  ,  aJ  lioc  quml 
possit  rccipere  mediante  ipsa  qualiiaics  su.e  naturx 
cuuveiiienles ,  et  suis  propriis  operalionibus ,  ad 
quas  principaliter  ordinatur,  et  jam  liccl  noii  redu- 
catur  ad  actum  divisiouis ,  propter  boc  nun  dicinn* 
fnisti  a  ejog  potentia,  el  eodcni  inodo  est  de  potentia 
divisiunis  in  miiiimis  reruin  iiaiuraliinn.  Nani  t  Pby- 
sic.e  Auscul.  daiur  minima  caro,  ut  paiet  tex.  coui. 
3G ;  nam  licet  poieuiia  divisionis  in  lalibus  iihii  re- 
ducatur  ad  actum  ,  qui.i  non  datur  inmug  uiinimo, 
quod  sit  naturaliter  disposiluiu  ,  tauien  iiU  lOieiuia 
iu  quanliiate  non  est  frusira,  quia  ejus  pnienlia,  qux 
plura  respicil ,  nou  priucipaliler  ordinatiir  ad  hoc, 
sed  poiius  ad  dispoueiiduiii  matcriam  ipsi  furiua*,  ad 
lioc  quud  subjectum,  cujiis  esl  possit  recipere  dig- 
positiones  convenieules  sux  naiunc  pro  suis  pro- 
priig  uperatiouibus ,  ad  quas  priucipaliler  ordinaiur, 
el  ista  »iuii  qiiae  cumu.uiiiier  dici  goleul  circa  hoc. 
Plura  vide  apud  Zuuaraui,  fol.  84. 

Fortuna  esl  cuuta  per  aceideut  eorum  qucr  fiuni  pro- 
pter  hoc  ,  exlra  ,  ttmper  et  freuuenter,  hubenttbut  pto- 
posilum  (ii  Pltyt.,  lex.  52).  Imelligilur  quod  foriuu» 
e-t  causa  propter  elfecluui  foruiituiu ,  qui  eflecius 
iiiiii  esl  causa  ,  et  per  cunsequens  non  est  fertuua. 
Dlcilur  pcr  accidens  rausa,  id  est,  iiideteriuiiuta,  ad 
dcnolandum  quod  lortuiius  i-lfcctus  Oon  procedil  ex 
cansis  deieiiiiuialis.  El  ideo  dicil  Philosoplius  quod 
fvriuna  cst  causa  indeierminata  et  iuiinainfe-u.  Di- 
citur  loniio  qu.e  lium,  etc,  id  est,  respectu  efle- 
cnniiii  noi»  inieiiuu iiiu,  et  dicitur  boc  idem  propier 
elfcclus  inleiilus,  qui  iiuu  sunl  torluna.   t'l  suul  du- 


num  ,  nuii  nisi  plane  iiielapburice  el  abugive  dicuur  i'  plices  efleclus,  qui  veiiiunt  prirter  iiilenlioocni.  ijui- 
iiiovei  i  a  line. 

Forma  ettprior  maleria  (vu  Uetaphyt.).  Ei  si  sic, 
lunc  sequereiur  quud  lonna  esscl  mgeuerabilis  et 
ilicorrupiilnlis,  quod  osi  falsum,  et  conlra  Plulosu- 
phuiii  (/'iiiiim  l'liy,tcorum),  eu  quud  fonua  csl  pcne 
rala.  lliiiliT  i|ui.ii  Philosophus  vull  quiMl  lorina  ist 
priur  ii.at.  lia,  hoc  est,  pnoi  piioulaie  di^aiiatig  el 
perfecti.  ms  ,  iiuii  autesn  |  riuniaie  MUtra  et  h'e>.c- 
raii"ins. 

Forma  ett.  i/iuc  dal  estt  (il  1'ltys.).  iutelligiiiir 
quod  liiniia  subsiaiiliali>,  qiul'  csl  indiii-ecj  et  eiiPji 
liali>  rei  ua.uialis  ,  ill.i  Ual  esse  lurmale  lei  ,  id  esi, 
inedu.  Dicilur  lorma  sul>sl.'iilials  prupler  loimani 
uccideuulem  :  diciiui  rei  n.iiiirali»,  propier  lem  uuiu 
l'>  iiileui'  in  ,  t|iij-  i:>i  iluug.  Dcilur  rausa  inliliiseca, 
iiruptci  exiriuseias,  ui  suui  cnrpura  supeicalrsiia. 
I»i.  ii iii  egseiilialig  propler  qualitale»  piiiuas,  qiui- 
suiii  i.jiisjl  qualiutig  aicidcuulc»,  sicul  ji.ul  calidt- 


d.nii  1 1  iii lo  suiii  oliosi  ,  ei  suni  illi,  qui  iion  Mint 
aheujus  bumiaiis  vel  tnalitiae  ,  ul  friciiu  barbue  et 
hii]u»iiiudi.  .VI ii  -.inii  hi.i-ur  nitenlioiieiii,  per  oppo- 
siiiiiii  videlicet  noii  oiiosi ,  el  ui  lalibug  debet  lieri 
fiirimia.  luuc  diciiur  eiiam  semper  >  I  Irequemer, 
Ute*la  .,n.  J  lorluua  haiict  lieri  iu  efleclibus  coiinu- 
geuiilius,  i.i  raru.  Ei  dicil  Allirrius  Ma^uii»,  si  al- 
quem  cunleni  ad  toium  coiiliugeret  scmper  iiivenire 
auruiu,  boc  uon  dneie  ur  lurluna,  uec  li.ri  a  lurtu- 
ua.  Kl  noia  qnod  aliquid  d.cnur  lieii  eviiu  geiuner 
ei  lieqi.emcr  u»p  iciicr.  Unu  niodo  ex  ranlaie  leiu- 
|<uiis,  ul  eelipsis  sulis.  Alio  uiodu  ex  causis,  quu 
laio  cveniiiiil  ev  deieriuinaiui  causis  ,  ei  de  ilio  ni- 
lelligiiur  aiietoritas,  ei  sie  paiei,  qiiod  c.  hp»i»  uolig 
iiiiii  duiiur  loiluiia,  qma  non  Ul  ex  raruai»  cju-*, 
M-.i  ex  rarilate  letup»rig.  Duiiur  iuajei.i.bus  a  pru- 
po-no,  ad  dcnnlaiiduiii  qu.xl  lortuiut  guluiu  lub.  t 
Itcri  iii  a^euiibus  n  deliberalioue :  prupter  boc  ca- 


997 


SliNTENTMB  PIIILOSOPUIC/E  EX  AMSTOLELE  COLLECT^E. 


eiis  non  est  lorluna,  quia  fil  in  non  habenlibus  pro- 
posiiuni.  Rt  ex  illo  paiel  ntxxt  infaiues  et  animalia 
brma  non  habcnt  aliquam  fortunani,  seJ  casum. 

Finilum  est .  eui  potest  fieri  adiiiiio.  Prnposiiio 
non  est  universaliter  vera  ,  non  cnim  omni  liiiito 
p.ddtio  fieri  polesl.  Nam  circulus  figtira  Quila  est,  iutn 
tanien  sibi  additio  lieri  potest(i  Cati,  com.  \1,el  n 
Ceeli,  tex.  com.  25).  Quod  auiem  circnlus  ligura  sit 
linita,  inanifeslum  est ,  quia  esl  unn  cnntcnla  ter- 
mino.  Deinde  entia  finila  in  vigore  uti  loqiiuuiur, 
non  possunl  recipere  addiiionem  sccundiini  rcm  in 
propria  naiura  ,  quia  uoumqoodqne  ens  einaiial  a 
principio  secoudum  quod  esi  aptum  naluin  emana- 
re,  et  non  aliter.  Et  ideo  lalia  simt  |ierfecia  in  ge- 
nere,  sed  nnn  sunt  pcrfecta  simpiiciter,  quia  perfe- 
ctio  simpliciter  non  competit ,  nisi  !>■  o  glorioso, 
sicut  dicit  Comment.  v  Metaph.,  in  cap.  de  perfecto. 
Tale  atiiem  est  ens  iiiliniluni  in  vigore. 

Finis  est  eattta  eausarum  (n  Phys.  51).  Nnla  liic 
fiiicm  sumi  propric  pro  liue  principali,  quia  ille  est, 
qui  reovet  ipsum  agens.  Inielligiiur  vero  propositio 
respectu  lormae  ei  ipsius  esse,  fallit  aulera  respectu 
piivationis.  Ad  esse  iniinr  posilivum  prxcipua  cau- 
sa  est  ratio  finis,  quia  illa  necessitas  agens,  et  ageus 
lorniam  ,  et  forma  materiam.  Unde  respeciu  cor- 
ruptionis  lion  e-t  aliquis  linis  in  se,  sed  ut  inde 
aliquid  generelur,  el  lauien  illa  corruptio  nou  lii 
6ine  rorrumpente. 

Forma  eti  nuodammodo  privatio  (n  Phys.).  Intel- 
ligilur  quod  duplex  est  forma ,  scilicel,  posiiiva,  et 
privativa  ,  modo  privatio  bene  potest  esse  fonna 
privaiiva,  sed  nunquam  eompositiva  ,  sive  positiva. 

Forma  non  est  teparabiiis  a  maleria  (xu  Metaph.). 
Iiitelligitur  de  forma  maleriali,  cuj.ismodi  cum  noii 
sii  aniina  raiionalis  (  non  enim  educiiur  de  potentia 
materiu), sed  a  Deo  crealur  ex  nibilo  incorporca  el 
indivisibilis,  bene  potesi  separari  a  materia. 

Forma  tubslantialet  elemenlorum  suscipiunt  magit 
et  minut  (Per  Commentatorem  ,  i  Coeli).  Inlelligitur 
de  formis  acridentalibus  :  vel  dicitur  quod  Coimnen- 
laior  csl  locutus  secundum  propriam  senteiitiam , 
quod  formae  subslanliales  elemeniorum  sim  quasi 
■nedia?  inlcr  furnias  accidemales  ei  formas  subsiau- 
tiales  al-ts,  conveuieuies  quidera  cum  liis,  quatenus 
Jaiii  esse,  cuin  illis  aulem  iruatenns  possuul,  ul  illae, 
inlendi  et  remitli. 

Figura  esl  qux  termino  vet  lerminh  clauditur  (i 
Metaph.  et  i  Fuclidis).  lnleliigiiur  per  se  ad  exclu- 
(lenJnni  substanliam,  quse  leriutno  vel  terininis  clau- 
ditur  per  accideus,  scilicel  mediaiiie  magiiiiuJiue,  ut 
palel  l  Meieor. 

Finili  ad  infiuitum  nutla  est  proportio  (i  Cmli ,  tex. 
52).  Imelligitur  deterininate  ,  sed  bene  iudetermi* 
nale.  Vel  aliter  inlelligilur  de  proporiione  commen- 
surulionis,  iioii  auiem  de  propnriione  ordinis.  V.  g., 
si  aqua  maiis  inliuila  essei ,  uliquc  a  liuitu  spon^jia 
eiliauriri  non  possct,  altanieu  ejusmodi  spougia  in 
eam  initnergi,  eique  uniri  possel :  sic  quoque  jiula 
fidem  catbolicatn  iu  Cbrisio  uniunlur  duaj  naturs, 
una  infiniia,  videlicel  divinitas,  et  altera  liuila,  scilieel 
liumaniias,  non  propier  contiiieiisuiaiioiieui  tinius 
nalurae  cum  allera,  sed  propter  couveiiieiitiam  seu 
ordincm  queiuitaiii  unius  natura-  ad  alieram.  OrJi- 
naliir  eniin  nalura  buiuaua  ad  divinam,  lanquain  ad 
suam  causam  et  coiiipleuienuiui,  et  lanquaui  imago 
ad  suiiin  exemplar,  etc.  Nil  igitur  inirum,  si  liujus- 
modi  duae  uaturx  uniaulur,  eiiamsi  una  inlinita,  al- 
tera  fluiia,  elc. 

Finitum  et  infinilum  toli  quantitati  conveniunt  (m 
Pliysic).  Ut  igitur  quamiias  diciltir  dupliciicr,  lum 
de  quauiilale  molis  ,  umi  de  quaiiliiaUs  perfeclionis, 
ita  linituiu  et  iuliuitum  conliugii  dici  lioc  vel  illo 
modo. 

Forma  at  tota  quidditat  hominit  (vu  Metaph.). 
Inleiligitur  quod  forma  esl  perlee.a  qmdJilas  hoiiii- 
nis,  et  quidtiitas  formalts  perfeclipr  csl  quam  quid- 
diias  inaterialis. 


A  Forma  est  magis  suhstanlia  qttam  maUria  (t  Pkgs.). 
Inleiligitur  proul  ly  mugis  dic  l  perfeelionem. 

Fit  autem  quodlibet  a  ijiiolibet  (lbid.).  Ibi  diciiur 
quoJ  1'liilosoplms  non  loqqilur  asseriivc  ,  sed  lan- 
quam  receptuin  ab  anliquis,  quia  Anaxagoras  dixit 
quod  formx  latitarent  in  materia  :  vel  dicilur  quoil 
Plii!oso|ibus  vult  jain,  quid  quoJlibel  ens  nalurale, 
quod  lil  vel  aptum  natum  est  fiari ,  fii  a  quolibct 
alio,  id  est  a  maieria  ,  qui  i  eadem  est  materia  iu 
omiiibus  generabiiibus  ei  currupiibilibus. 

Frigiditas  nott  ingreditur  opus  nalurrn  (iv  Met.  ; 
Aeer.,  vit  Mftaph.,  com.  5).  Limilatur  ptopositio  per 
Avcrroem  eotlem  in  loco,  quod  videlicel  fiigiJitas 
per  se  non  operatur  ad  furmam,  lamen  per  arcidcns 
iu  qiiantnm  cotiteinperat  calorcm  ,  qui  esl  oam  per 
se  Jaus  fonnam,  poiesi,  et  de  facio  concurril  frigi- 
ditas  in  operationibus  ualurx  i  lo  modo,  quia  con- 
temperaiido  calorcm  ,  rcddii  ipsiim  prnpnriionatuin 
acliouibiis  natuise,  unde  sic  per  accideus  et  secun- 
.,  daria  intenlionc  cooperalur. 

Forma  est  quoddam  ditinum,  optimvm  et  appetibite 
(i  Phyt.).  Inteiligitur  sic  quod  furma  est  priucipium 
iuirinsecum  et  essentiale  cxislens,  el  quuddam  divi- 
num  secunduin  assinml w-  neui ,  quia  assiinulatiir 
priino  enti ,  et  eapiendo  ly  tfivinum  non  essenlialiier, 
quia  ut  sic,  solus  Deus  est  divinus. 

Phanlasia  ett  virlut  activa  (n  de  Anhna).  Id  esl, 
virlus  resei  vaiiva  plurium  pbaiitasmalum,  poieus  se 
referre  super  ill.i  quotiescunque  vull. 

Forma  simplex  nutliut  est  subjectum  (secuudmn 
Boet.).  Inlelli^itur  Jefnrma  simplicisiinpliciler  priiua, 
sii  ul  est  Dcus,  qui  nullius  esl  subjecium. 

Fortuna  est  occutta  et  immainjes  a  hominibut  (il 
Phys.,  text.  55).  Cujus  ratio  est,  quia  cum  elfeclus 
forluilus  non  liaic.it  causam  per  se,  nisi  per  acci- 
dens,  potest  mullas  babere  causas,  quia  variis  cf- 
fectibus  per  se  poicst  coujungi,  ut  occurrere  rectori 
in  via  potest  esse,  aut  quia  deambulatum  ieras,  aut 
negotiatiiin,  auiemptuin,  aul  aliis  ex  causis.  Cum 
^  igittir  non  habeat  delerminalam  caus  un  is  effcctus, 
a  qua  per  se  procedat,  merito  dicetur  occultus. 

A  fortuna  potsumus  dicere ,  quod  nihil  fit ,  et  quod 
aliquid  ftt,  utrumque  enim  vere  et  cum  ratione  dicilur 
(lbid  ).  Nilnl  eniin  lit  per  sc  a  fortuna,  lii  auteui  per 
accidens,  hoc  autem  esl  secundum  quid  lieri. 

Fortuna  quodanimodo  est  causa,  et  non  est  caum 
(n  1'lujs.  text.  5i).  Imelligilur  sic  :  Fo  tuna  nou  es| 
quidem  c  usa  siiupliciler,  sed  est  causa  S"ciinduiu 
accitlens,  ct  dicit  Arist.  ibid.  bas  causis  per  accidens 
csse  infiniias,  id  esi,  numero  iudelenuiiialas,  c: 
exeuipio  pulchre  ostendil  ibidem. 

Forma  corporeitatU  nunqnam  separalur  a  materia 
(Per  Commentatorem,  i  Phys.).  Itespondelur,  quoil 
ibi  non  loquitur  Averroes  de  fonua  corpireiiatis, 
quam  posuil  Aviceun.  quem  ipse  boc  uomiue  pluri- 
bus  in  locis  coarguit,  sed  luquitur  de  iltiueusiunibus 
illis  inicrmiiiaiis  et  perpeluis  in  materia.  Unde  se- 
cundtnii  ipstim  maleria  prima  baudquaquam  est  ens 
D  iu  aclu  formali  subslanliali. 

Facilius  ett  aliqutd  facere  quam  recte  facere  (vi 
Top.,  cap.  1). 

G 

Generare  sibi  simile  esl  naturaVssimum  operum  in 
vivemibus  (u  de  Anima  ,  text.  54).  Dicitur  hoc  uon 
quia  magis  sit  iiiseparabilc  qiiam  ali.c  iin.cJam  ope- 
ratitnies  aniinasiicae,  verbi  gratia,  nutrire,  seulire, 
iuteliigero,  quia  utique  nuiritio  ratione  iosep  irahili- 
latis,  adeoque  nccessitatis  magis  naturahs  est  vifenii 
iHiiiii  generatio,  sed  qtiod  inier  caeicra  operati» 
anim.c  vegeialiv:e  li.ic  opus  sil  perfectios,  magisqne 
iiitenliim  a  nalura.  Pertiuel  enim  generatio  ad  con- 
seiv.iiioneni  totius  speciei,  iiuliilio  vero  ad  conscr- 
valionem  viventis  particularis. 

Cravissimnm  omnunt,  quod  esl  in  medio  (i  Meteor.). 
Terra  entm  etl  grave  simpliciter,  quia  residet  tub  omni 
corpore ,  «I  patd  (iv  Cali  et  munrf»,  text.  com.  16). 


99!) 


tSED*.  VENEKABILIS  OPP.  P.VRS  I.  SFCT.  II—  DIB.A  ET  SPIRIA. 


iOOO 


|.  telligilur  prnpnsilio  inier  corpora  «implicia  ,  sed 
l.illn  ci'iii|iai.iinli>  Min  aii  uorpura  mistu,  qnia  ilanir 
aliquod  iitisiuin  ,  gnrviui  ip  ;,  lerra  ,  ul  plumbum. 
II. !••'  Averr.  in  111  Coeii,  com.  9. 

Grnerniioiiii  ijoii  est  qeneraiio  ill  o'c  Generalione). 
pornia  eiuiii  ei  composiiuiu  geiicraolur  per  geuera- 
lionem,  nou  ipsa  gencruliu. 

Geudeant  ituiverialia ,  quae  li  «unf,  monslra  sunt 
(Ibitl).  Itespomlelur  quod  Porphynus  loipiiiur  iio- 
nice  el  sulisaonaiive  lonlra  Plaioiieiu  ,  qni  ponit 
universaliicr  i \  alia  ,  dislincla  a  siniiularihtis  ,  ul 
i'i|iinni  coiiuiiiiiiein,  et  hoiniuem  coiniiiuueiii,  a  qui- 
bus  «tngHlaril  halterciil  esse. 

Gencrnlio  tt  corruptto  sunt  motus  contrarii  (v  Phi/s.). 
Large  loqucndo  de  iiioiu  ,  m  nilnl  aliud  lignifieet 
quam  iiiuiaiioneiii  qtiuniilam  pliysicnn,  sive  insiau- 
tanea  sii,  sive  successiva.  Vel  accipiendo  gencraiio- 
nem  el  corriipiionrin  pro  aggregaio,  videlicei  cx 
gcneraiioiie  el  pixvia  allcralioue,  vel  pro  corruplione 
et  prxvia  atteralioiie.  Sic  euim  sumendo  pro  iggre- 
gsiio,  tienc  possunt  dici  inotas  contrarii  generaiin  ei 
corruptiii,  pmptcr  qualiiates  scihcet  illas  CODtrariai 
per  qnas  uiium  el  idem  sulijeciuni  alteralur  ad  ge- 
nerniioiiem  uniua  furniH)  subsianlialis  ,  et  ad  cor- 
iiiiiiioneiii  alicrius  lonnx  substantialis. 

Genus  ett  maieiia  speciei  (1'orphyr.).  Inlelligilur 
sioiiliiuduiarie,  nwi  auiem  proprie;  quia  sicui  ma- 
teria  piiiua  est  nidiflcreiis  inferre  quamciinqui'  for- 
mam,  sic  etiain  ipsum  genus  eu  iiidifleiens  ad  quaiu- 
cunque  spec  em. 

Generau*  ncn  conqregat  interdiversa(PcrCommetil., 
Mt  tletaph.).  Diceiidum  est,  quod  veritm  esi,  quorum 
quodihel  ens  esi  ens  iu  aciu,  bcne  eniin  congiegai 
materi.im  et  formaiu,  quuroin  unnm  esl  iu  polenlia, 
alleium  in  actu. 

Generans  et  ger.etatum  drbenl  esse  ejusdem  speciei 
(vu  Metaph.).  Inielligiiur  de  generaiione  uiiivoca  et 
particiilari,  non  aulem  de  gmeratione  universali  et 
aequivoca. 

Generare  est  geiteran*  (l  Plnjs.).  Respondetur  quod 
generare  capiiur  dupliciier.  tlno  modo  coucretive, 
el  sie  geneialio  esl  t  eneians ;  alio  muilo  abslraclive, 
el  sic  iiiin  est  veium. 

Geneiaito  uniut  esl  corruptio  alterius  (i  de  Gcnera- 
lione).  lntelligilur  quud  ad  geiieralioiiem  univs  se- 
quiiur  cniriiptio  alierius  ,  quia  quaudo  generatur 
cadaver,  cormmpitur  ipsum  auinial  :  et  sic  liabet 
veriiaiem  de  geiieratione  elementorum.  I  i  dehet 
addi  ad  miiiiis  ,  quia  quaudnque  ad  generalionein 
unius  Mquitnr  generalio  inullorum,  ul  paicl  in  d.vi- 
sione  angtiillx  ,  el  lalis  generaiio  inulinriim  potesl 
lieri  artilicialiier  :  el  ergo  debei  dici  quod  ain.loni.is 
prmcipaliier  debet  intelligi  de  generatione  naiurali, 
el  non  artiliciili.  Vide  Toleium,  i  Pliys.  q.  5. 

(,'rmc  movelur  in  ntedio,  ralione  ntedii,  sicul  homo 
in  navi(Per  Commenlatorem,  lUn.  Ibi  dicitur  quod 

riiilnsoplius  volt  reeie,  situt  bou loveun  in  navi 

lion  per  se,  sed  ad  mutum  nans  :  sic  e  lam  grave 
simplei  exi-icns,  iu  medio  n»n  movelur,  niii  meuiuui 
iiniv.  aiut'  cniii  eu. 

Gravc  exisiens  •urtum  movelur,  deormtn  a  ora- 
vanle  suam  gruoiialem,  vel  a  remanenle,  prohibent 
eltum  (Ibid.).  Ue^pundetnr  quoJ  tantiiin  vult ,  qiiod 
si  aliquiil  Sf.cuiidniii  iialiirani  siiain  essel  grave  ,  el 
quiescuret  vi.  lenier  sursuui  ,  cl  tala  debet  iucipere 
deorsiuii  niuveri,  tunc  iiecessarium  est  vel  cril  rcnia- 
nere  prolnbcii*  ,  scilicel  gravilaleui  sic  ,  quud  illud 
fi.iu:  posl  quieieni  HOD  po^su  iuclioarc  siiiiin  moloin, 
in-i  per  aliqiiid  iravanl  gravitatem  ,  ct  reinaueni 
prohiben-,  et  lie  illa  aiicionlas  etl  vura. 

Generatio  stibsianiiatis  non  habtt  ens  in  actu  (l  de 
Generat.).  Scilicet  pro  «ubjeeio,  quod  euiin  dicitur 
alleralione  mulari,  esl  coiupos.liim  lolum.  Al  quud 
generatiune  njululur,  el  idem  nUM  «ub  utroque 
lerniiuo  muialiunis,  esl  materia  pi  ina.  Nam  cnmpo- 
Mtiiio  ,  quod  uiin-.i  erat  ,  iion  inain't ,  quod  aun  iii 
succedii,  intea  nun  erat  I  iieutruui  igitut  MHiipwitnut 


A  seu  ens  in  aeiu  miiiatur :  quud  ftiilm  niuiatur,  dcbct 
idem  sub  iitruquc  lcrriiino  molllionll  maoere.  Sub  - 
jectuin  igilur  gcnerat  nnis  el  corruplionis  non  est 
ens  io  aelu ,  scd  ens  iii  poieulia ,  videlicet  muteria 
pinna. 

Generam  non  fnclt  formam  (vn  ilelaph  ).  Scilicet 
solilarie  vel  lanqtiain  lerminum  conipleiuni  genera- 
liniiis  :  talli  cniui  lcrminus  generalionis  esl  ipsmn 
composiliiiii. 

Geiternlto  est  produclio  a  non  esse  ad  esse  (iv  Phyt.). 
J.ivii  illud  Averrois  :  Aolio  iioii  dat  piinaluaicin,  sed 
uerfei  lionem,  id  esl,  aetio  faclt  ut  ca  qux  prins  erant 
in  pnleuiia.  poslea  sint  in  aclu,  nou  aulein  ut  plura 
linl  in  aelu  i|iiain  lueriinl  in  potenlia;  plura  in  csse 
cniupieio,  quain  fuere  iu  e>se  inconiplcio  seu  po:en- 
tia  i. 

Gcvemtio  fit  propier  formam,  et  non  prnpter  male- 
riam  (n  Phys).  l  t  raliu  csl  quia  lorin  i  est  magis 
naliir.i  quum  inaleria  ,  id  esl  ,  perlei  liir  quani 
U  materia. 

Gralioii  mediri  incipinnt  consi-leriilionem  suam  ab 
his  qum  dem  nstiat  naluri.Us  (In  de  Sensu  e;  se  snto). 

Gratistiina  siint  beneficia  in  qitibus  nulla  moitt  fnit, 
niti  in  ac.ipienlii  vcrecttndia  (Sencca  dt  Bi-nefici  s). 
Juxta  illud  vulgalum,  Qui  cilo  dul,  bis  d.tt. 

II 

llomo  esl  maxime  inullectus  (ix  Eth  ).  Iutelligiiiir 
qund  inl.llectiis  esl  nobilior  el  principalior  pars  lio- 
niinis.  Vel  dicilur  quod  ille  liomo  magis  prupiie 
dieitur  bomo,  qm  \ivit  seeiinduin  rationeiii  et  intel- 
lccluiu,  ijiiaiu  ille  linmo  qui  vivil  sccundiiin  sen- 
siiiii  ,  ele.  Llnde  dicit  Ciiiiiiiieuiaior  de  universali 
comra  illus  q.ii  vivuut  secundum  seiisuin,  V,e  vubis, 
qui  de  nuuiero  bestiarum  cumpiilaii  eslis,  divinum  ei 
opiimuni  ignorantes,  quod  in  vobis  est. 

Htstotiam  de  aninia  m  primis  punintus  (l  iic  Anima). 
Prima  est  ponenda  inier  scieniias  naturates,  n«n  au- 
-  teni  simpliciier,  uc  enim  inier  scientias  isias  buma- 
"-■  nas  meiapbysica  esl  priina. 

Homines  ui  in  plurimutn  attingunt  verita:ein(\  Hhr.t.). 
Verum  est  in  lattis  pai  ucularibus,  uun  aiilem  uni- 
versahbus. 

Hoc  esi  ens  in  anima,  ergo  hoc  est  ent,  consequeitlia 
non  vaUl  (i  Eteiuh.).  Verbi  gr.ilia.  Imelligitur  sic  : 
lluc  est  bumo  secunduin  opioiunem ,  crgo  lioc  esi 
homo.  Consequeiiiia  uon  valei  ex  eo,  quod  esse  hu- 
miiiein  secundum  opiiiiomm,  esi  esse  liuiniiiciii  se- 
cundiim  quid. 

llomo  besiialit  cenliei  miilesies  pejor  est  besiiti  (vit 
Eth.).  lutelligitiir  quod  huiuo  viveits  ul  bes>ia  se- 
eiiiidura  sensum  ,  el  non  ratiouein ,  esl  cenlies 
■tiille-ies  pejnr  asino ,  vel  aliquo  aliu  aniiuali  irra- 
tionali. 

llomo  est  quodammodo  fiuis  omnium  (n  Pliys). 
Uespoiidetor  qund  Ari-aoteles  ibi  loqtiilur  de  reuus 
faetis  ab  arlc.  Iteapei  iii  laliuui  dicil  lioaiinem  quo» 
daiunio  io  esse  lineui ,   quia  suie  ad  liomiuis  com- 

D  iuoil o  nnes  artei  infenla  sunt.  Putest  autem  hoc 

axiuuia  eiinu  simpiiciler  inleHigi,  ut  homo  quodam- 
iiioilu  sil  liuis  oiiiiiiuiii  eiilium  luljialiuiii ,  nronler 
liiiiiinieui  eniiit  lie,-  oiunia  creata  suut,  qiiin  el  ipsi 
cnlia  uieaphysica  seu  iransiiaturaiia,  pula,  iutelli- 
j;  -nii.e  babeiit  buminoui  pro  llue  seeundaria  tiilen- 
iiuiif,  prunaria  <nim  imeiitiona  agunt  propter  so. 
se  iiuiiaria  propler  liuinincHi 

Humo  est  cenisiiinuin  omnium  aniinalium  (/«  tibro 
de  Itcipnutione). 

II 01111111.'«  tatu-  pingues  raro  atMrml  (/  i  tib  o  d* 
Giiteruiune  a  iniiiiliiiin). 

Honor  est  major  in  Iwnorttto  aumn  in  nonvtunie  (l 
Etluc  ■). 

Ilontu  iiiuper  indiget  aliqua  deteclatione,  quasi  oua- 
li.jui  rtCTMIieNI  propter  multei  labuiii  qui  »iin  MfaV* 
tuul  (vii  Elhi,.). 

Hoininet  iiinu»  gentit  naluitttler  tunt  magis  uwivi 
uiiiiui  atterm*  (viii  EthU.). 


SENTKNTI^  PlllLOSOPmC;E  EX  ARISTOTELE  COLLECT.f. 


itlOI 

llomo  saptens  siie  felix  indiget  aliqualiier  rebus 
exlerioribus,  quia  naiura  >ion  est  snflir.iens  per  se  spe 
tulnri,  sed  oportet  quod  habcal  ctrpus  snnum,  cibum 
cniivcnientem,  el  retiquum  jiitnutaium  :  non  lamen  in- 
diijel  mitllis  rebus,  quia  non  oportet  (rticem  rel  philo- 
soplium  esie  dominum  lerra:  el  marit  (\  Ethic). 

Ilnbitits  nt  perfectior  privatione  (n  Cceli). 

Ilnmo  snpiens  niaxime  est  felix  (x  Ethic  ). 

Homo  naturaliter  est  anitnal  polvicum  (1  Politic.). 

Uonestitm  et  magnum  geuus  vindiclai  est,  ignoscere 
(Seneca  de  Fcrmuta  viltr). 

Ilumidilas  cibi  veniens  r.d  ce^ebium  infrigitiala  fa.it 
hominibus  r!ieuma,  s''ve  catarrlium  (In  lib.  de  Sensu  et 
Sensato). 

I 

Impossibile  etl  coiitinunm  esse  conipositninex  indi- 
tisibiiibtts  (vi  Plujs.  el  i  Crnli).  Intelligitur  :  impos- 
sibile  csi  conliiiuum  compnni  es  iniJivisiliilibus  lan- 
quam  ex  pnriihus  integralihus.  Modo  quamvis  sil 
quoddam  continuuiu  composilmn  e\  indivisibilihus, 
boe  est  lamcn  ex  partibus  essenlinlihus  ,  el  non 
imcgral  bus. 

Infinitum  ,  seciinlinn  quod  in/inituni  ,  est  ignolum 
(i  Phys..  lex.  35,  et  n  Metaph.,  tcx.  11,  el  i  Poster.). 
Inlelligilur  qund  si  inflnitum  essel  in  magnitudine 
vel  mullitudine,  ip-um,  secundum  quod  tale,  esset 
nobis  ignntum.  Et  hoc  quidem  secundum  cognilio- 
nem  rei,  non  nomiuis,  nam  quod  ad  nomen  aitinet, 
iufinilum  cognoscitur  esse  id  qund  Qnes  uon  liabel. 
Deinde  diciiur  proposiiam  proposiiinnem  csse  verain 
de  inicllectu  creato,  qui  finitus  est,  non  auiern  dc 
intnllcclu  Dei,  qui  infiniius  est,  eomprchensionem 
babens  infinitam.  Talis  eniin  iniellecius  utique  etiam 
pniest  comprebendere  inflnitum. 

ln  nalura  nulla  res  ude.o  vilis  et  parva  est,  qna  non 
liceal  inspectare  aliqtiid  divinum  ,  et  admiralione  di- 
gnittn  d  de  Pnrtibus  animalium,  c.  5).  El  auclorilnlc 
ileruietis,  mineralibus  et  vegetabilibus  insunl  pro- 
prietates,  qnaj  si  ah  hominibiis  essent  cognit.c  pns- 
sent  liiniiiiii  s  operari  quidquid  pcr  magicas  conficilur 
.irtes. 

Innata  est  nobis  via  cognoscendi  et  procedendi  a  no- 
tioribus  nobis  ad  notiora  nalura?  (i  PUijsicornm,  lex. 
i).  Id  est,  naturalis  ordo  doccndi  est,  ut  proceda- 
nms  a  nolioribus  nohis  ad  noiiora  nuiursc.  Ei  bic 
ordo  vocaiur  ordo  doctrin;r,  non  naturx.  Elsi  enim 
nostro  naiurali  modo  cogncsccndi  sit  congruens,  nnn 
limen  perinde  conforinis  est,  aut  nimlo  operaiuli 
naturs,  aut  natura  ipsarum  rerum.  Non  euini,  ul 
Arist.  ibidcm  ilicit,  cadem  nota  sunt  nobis  et  na- 
turs,  sive  simpliciler.  Unde  serundum  ordiuem  na- 
lurae,  non  raro  a  nntiorihus  naiurse,  sive  a  notiori- 
bus  simpliciter  proceditur  ad  noiiora  nobis.  Snnt 
autem  ista  notiora  nobis  non  cognitione  disiincta, 
sed  cnnfusa.  Unde  quanlumvis  processus  i>ie  nalu- 
raiis  sit  principiuin  inquisitionis,  lamen  posteaquam 
habetur  scienlia,  aliter  potesl  procedi. 

Individua  sunl  infviita  (Per  Porpli.,  c.  5).  intelli- 
gitur  non  positive.  sed  negative,  id  est,  quia  non  est 
certus  ei  defiuitus  eoruin  numerus,  possunt  enim 
csse  plura  et  plura.  Vel  aliter  sunt  infinila,  non  qui- 
dein  in  actu,  scd  polenlia.  Species  nuiem  utroque 
modo  liaiia;  suni,  el  aetu,  et  pnteutia,  quia  semper 
sunteadem  species,  lieet  non  eadem  individua. 

Inpttrleanimce  inteliectiva  nnn  eslaltrraiio  (s  Phys.f. 
Intelligilur  quou  in  parte  auima:  inlellectiva  non  esl 
alteratio  coirupiva,  seJ  perfecliva,  non  qiiidcm 
<|uoJ  specie  perflcialur  (  non  soltnn  enim  ahcraiiir 
ci  igncrante  in  scicntem,  sed  etiam  aiiquando  ex 
sciente  iu  ignorantem,  ei  non  semper  ex  malo  in 
bonum,sed  etiam  aliquando  ex  bmio  in  maluin),  sed 
quod  non  corrumpalur  aut  lidatur,  sicut  composi- 
tmn  aliquod  aut  forma  aliqua  inateriniis,  quje  per 
tlteratioues  istas  eiiam  corrumpi  solet. 

Inieil.ctus  (tnnia  tnletligil  et  fii  (ui  de  Anitna,  tex. 
K),  Noia;ic'um  quod  iineliecius  scienli*  sit  singula, 
Pataol.  XC. 


lim 

A  diiplicitcr  inielligiiur.  IJi.o  modo  realiter,  el  sic  esl 
falsa.  Alio  modo  inlelligitur  receplive.  sic,  quod  po- 
test  recipere  species  omninm  inlelligibilimn,  ei  sic 
inielligi' nr  pra?sens  auctorilas.  Nim  sicul  pupilla  cst 
qnodilam  omniuin  colorum  receptivum,  sic  anima  e.«t 
species  omniuin  inlelligibilium,  quia  potest  in  se 
recipere  species  omnium  inlel I i^ibilinm . 

Intellectus  infinita  inlelligibilia  coyioscit  (Ibid.). 
Rcspondeiur  quod  intellecius  in  propositione  uni- 
versali  influiia  imelligibilia  coguoscit.  Vcl  diciiur 
quod  Arisiot.  loquitur  de  eognitinne  confusa  et  ge- 
nerali,  non  amem  dc  disrreta  ct  deienninata. 

Infinita  reiinquenda  sunt  ab  arte  (Per  Porphtjr.). 
Sic  eiiam  allegatur  quod  inlinitorum  non  e«t  scicn- 
lia.  Rcspondeiiir  quod  uno  moJo  intelligiiur  de  in- 
linitis  Fecundum  illam  raiionem,  seciindum  qu.un 
sunt  infinita,  et  sic  de  eis  non  habeiur  scientia.  Alio 
ino  n  sic  :  Inflnitorum  singularium  non  esl  scienlia 
neque  deflniiiva,  ncque  demonsiraiiva,  quia  lemiini 
jj  sinnulares  non  sunt  delinib  les  delimtione  siabili  el 
mansiva, 

lntelligere  est  pali  (111  de  Anima).  Inlelligilur  de 
inicllectionc  acquisila  per  phantasmsia,  non  autem 
per  iiudam  essentiam.  Et  ilio  modo  Deus  intelligit, 
quia  Oiiuiia  imelligit  per  suam  nuda  n  esseniiam. 

Ista  est  proposilio  ajjirmaliva  :  Socratem  conliiiqit 
von  esse  (n  nepl  'f.^fiii»si«:).  Intelligitur  sic,  quuil 
illa  proposiiio  nabei  alTirioativam  veram,  boc  est, 
dc  nioJo,  esl  lamen  negativa  de  icto. 

In  omni  consequenlia  b  na  el  fonnali,  opposilum 
eonsequenlis  repugnal  anlecedenti,  est  contequenlis  re- 
gula  logicorum.  inlelli^itur  de  opposilo  conlradicio- 
rio,  ve!  etiam  aliquaudo  de  opposito  conlraiio  ;  non 
aiiiem  semper  babet  veri:3iem  de  subcontrariis.  Vel 
dicilur,  quoil  opposita  conscqucntis  repiignant  an- 
lecedenii,  quoad  siare  simul  in  veritaie,  ut  patel  iu- 
luenti. 

Idem  non  sequitur  ad  ulrumtibet  contradicloriorum. 
,  Inlclligitur  quoail  idem  cnniingens ,   non  scquuutur 
*-■  duo  conlradictoria  copulative  ad  invicem. 

In  omni  eule  quod  movettir,  necesse  etl  imngi.uai  i 
materiam  (xu  Metaph.).  Kespondetur  qiioium  u  aie- 
ria  capitnr  liic  imprnpriepro  subjeclo  mntus,  et  iioii 
tapitur  pio  alleia  paric  loiius  conipositi. 

Impossibile  est  esse  mum  princininm  t'ei  naluralis 
(i  Plnjs.).  Inlclligitur  exclusive  sic,  quod  sit  lamuiu 
unum  principium,  ei  nou  plura.  Alioqui  cnim  si  tria 
su.ni,  utii|ue  et  unum. 

in  perpctuis  >ion  est  ponencla  pluralitas  individuo- 
r*im  sub  eadem  tpecie  (xii  Metaph.).  Et  sic  scquere- 
lur  quod  Lanium  unus  csset  intellecius  in  mnnibus 
individuis  spcciei  bumanx.  Respondetur  quod  inlel- 
ligiiur  de  perpetuis  abstractis  a  niaieria  secunduin 
rem  ei  raiionem,  111  sunt  inieliigeniia;,  qua;  ct  sunt 
sine  materia  seu  corpore,  ei  sine  ordine  ad  corpus 
perfeclc  possunt  deliniri.  Cum  li.ic  tamen  siai,  quocl 
plures  siut  aiiimae  intcilectivac ,  plures  intellecuis 
humaui  pro  multitiidine  homiiiiim,  quia  aniina  ratio 
D  nalis  habet  ordinem  csseniialem  ad  inrpus,  ncc  ha- 

bcl  cssc  comptetum,  nisi la  corpori.  El  ideoeliam 

qua.uvis  separaia,  definitur  per  ordiuem  ad  coipus. 
Sic  etiam  lioet  mateiia  sit  perpelua,  sive  neque  gc- 
nenhilis  neijue  corrup  ibJis,  lameii  in  quolibet  sup- 
posito  estalia  et  alia  secundum  numerum  et  non  se- 
cunduin  speciem, 

Inanetnis  nen  differi  esse  a  posse  (n  Pliys.).  Scn- 
sus  est :  quidiiuid  in  eo  quod  vcre  et  proprie  rclcr- 
num  cst,  cujusmodi  quidem  solus  Deus  esse  polesi, 
idipsuni  eiiam  est.  Est  enim  Deus  puius  aclus,  in 
qoo  nulla  poientia  ad  intra,  quamvis  bene  conccda- 
lurpoieniia  ad  exlra,  utiijue  enim  multa  poiest  Deus 
l-cere,  qua;  nec  fecit,  nec  faciet.  Scd  ista  non  esl 
potenlia  ad  inlr.i,  sed  ad  exlra. 

In  Deo  sunl  oimiia  (xn  Metaph.).  lntclligilnr  excm- 
phiritcr,  causaliter,  causative,  ordinaiive  et  conser- 
vative,  non  auteni  inhacsive,  vcl  subjCctive,  vel  com- 
posiive. 

32 


1005 


BElKi:  VKNLUABILIS  OPP.  PAUS  I.  SECT   II.  —  DUUIV  ET  SPUUIA. 


tOfli 


Idem  acciilent  non  tsl  i«  diveriis  lubjeclis  (iv 
ilelaph.  et  i  Phys.).  Inlelligilur  uno  mndo  lle,  qiml 
iiiium  simplex  iceldenl  nun  est  in  diversis  inbjectii, 
quoroiu  unuin  iioii  esi  pars  atierius  proeadeni  pirie, 
el  pro  eodeui  lempore.  Alio  inodo  sic,  unuin  el  i.leio 
accidens  non  csl  in  diversis  su''jectis  liilisrendl, 
sed  bene  In  diversis  subjcotis  essendi.  V.  g.,  scieniia 

••-.'  in  I ii.if  dcuoniinaiive,   iu  anima  iuli:usive,   iu 

liliro  anleui  ohjeotive. 

Intettcclut  Ml  mi  i»  puni  potenlin  (m  de  Anima). 
Scieiidum  quod  iniellcctus  cap.lur  duplii  iter  :  uno 
inoili»,  secumlum  se  et  absolute,  el  sic  est  ens  in 
pnra  pnicnlia,  el  babel  se  lauquam  Uhula  rasa,  in 
i|ua  nibil  est  depicmin.  Alio  inodo  cousideratur  ut 
babet  in  sc  aliquas  species  el  notitias,  el  sic  est  iu 
actu. 

Iltud  quod  nobis  esl  iniialum,  non  polesl  lolli  a  no- 
bis  (u  (Etlt.).  Uespniuletur  quod  l'hilo>op!ius  intelli- 
••'i  sic  illud  :  qiind  nobii  est  innaluta  potilive,  il  ud 
noii  potest  tolli,  svd  bene  quoj  e  t  nohis  innatuui 
priv.itive,  lioc  diflicullcr  pnlest  a  noliis  tolli. 

Impotsibile  est  unum  tubjecium  habere  pluies  for- 
mai  (l'er  auctorem  in  de  Subtlantia  orbit).  lnlelligiltir 
ilc  tnrmis  subsiantialibus  et  lotalibus,  el  nnn  de  acci- 
denUlibus  nec  parlialibui,  vel  tenendo  illam  opiiiio- 
nem  qutid  plures  forni*  sulistauiiales  suut  in  eodem 
composilo,  lunc  inlelligitur  auctoritas  sic,  quod  iui- 
possibiic  est  in'uio  et  eodein  coinposilo  esse  plures 
lonnas  non  subnrdinaias.  Sed  non  teneudo  iliam 
opinionem,  tunc  auctoritas,  ut  dictum  est,  simplici- 
ter  est  vera. 

Impostibite  et',  quod  aclio  et  patsioab  una  el  eaaem 
natura  procednnt  (111  de  Anima).  Uespoudetiir  quod 
in  aclione  ve  a  ct  motu  vero,  qui  reperilur  in  corpo- 
ribus  aul  invirtutibus  corporeis,  impossibile  esi,  ut 
actio  et  passio  ab  una  ot  eatlem  naiura  pcr  se  pro- 
oedani,  tamen  in  motli  tequivoco  idem  potest  esse 
per  se  movens,  et  pcr  se  umiivum,  id  cst,  per  se 
iutelligens  et  intellectum,  iu  auimahus  abstractis  in- 
telligcntiis,  excepto  iuielleclu  mateiialia. 

Inielliqcre,  vel  ett  imogiualio,  vel  non  sine  imagina- 
lione  (i  de  Anima,  tex.  15,  et  in  de  Anima,  lex.  55). 
Inielligilur  de  inielleciii  in  lieri,  i.on  auiciu  de  iulel- 
lectu  adepto,  sive  babitu.  Q  lamvs  eniin  in  princi* 
pio,  ul  moveatur  iulellectus,  et  incipial  cognoscere, 
indigeal  phantasmaie,  lainen  pisl  rem  seiuel  intel- 
lectani,  ct  servatis  speciebtis  inielligibilibus,  plian- 
lasmate  jam  non  indiget.  Deinde  sensus  esse  potest, 
quod  inielleclus  non  iuiclligit  sensibili  i  sine  imagi- 
natione  vel  sine  pbantasiuaie.  Iiiimalerialia  vero, 
nempe  substantias  separatas,  et  seipsam  sine  phan- 
nsmaie.  Denique,  inqnit  Avcrroes  in  Vita  Arisiotelis, 
sic  exisiimanduiu  est  iuteilectum  possibilem  itomi- 
nis  piul.iiini  ita  posse  perlici  sc  eutiis  moralibus, 
matuematicis,  naturalibui,*  ut  landem  per  uidonem 
iuiellecius  agentis,  lanquaui  forina  cum  inaieria,  iin- 
mediaie  sine  ullo  pbaiilasmate ,  adeoque  iutuitive 
cognoscai  Deuui,  et  subsiantias  abstractas,  ctiam  in 
hac  v,la,  qua;  Aveirois  iiuag  nalio  lauiclsi  lalsa,  ta- 
nicii  ab  Aiistotelis  sciiicntia  fortassis  baud  alicua. 
t'.\  quibus  patel  Alexandriun  Aphrodisxum  el  ejus 
sequaccs  perperam  ratioeinaii,  e\  hoc  te\lu  et  textu 
5')  iii  de  Aniuia,  coutra  iinmorialitalcin  auiiux'  ra- 
uonalis  m  Vila  Aristutelis.  Sic  enuii  Alexandcr  :  Si 
.iiiiin.i  iio ii  csisine  imagiaalione,  non  poiest  cssc  lino 
corporc,  juxla  teil.  !  -  cl  15  l  de  Aniuia.  Sed  non 
potest  inlclligere  sinc  pii.nr.i-.iu.ue  leu  imagiuaiione 
per  lexl.  50  ni  dc  Anui.a  ;  ergouon  potest  essesiue 
uorpore  seciiiitluin  Ansioielein.  Hoc  euim  argunu-n- 
luin  Alcxandii,  quod  male  a  quibusdaiu  putatur  iu- 
suliibilc  in  Vita  Aiislolelis,  probabllissinie  dilui  pn- 
usl,  rcspniideudo  ad  imiioieiu,  uuo  61  illis  tribus 
iiiodis. 

liUm  ci  limilttn  se  habent  umptr  idem  apium  ttl 
fncere  (u  dt  Gnuntiom ,  tei.  :>(>;.  lulelihjliui  quod 
idem  io  ipiai.tuui  idcin,    el  coilciu   iiinlo  se   li.iluiis 

meeotu  «j.isiiiin  iiuioiM',  codviu  modo  dUpaallv, 


A  '••  nitdiantc  eodcm  subjecto,  aptum  natum  e»t  faoero 
iib-in. 

In  generalione  tubstontiati  nultum  subjeduiH  ten- 
tibite  debet  exislere  (n  d  ■  Cenennione).  Intelligilur 
qund  iioii  debel  niaucre  idcm  subjccluiu  pravn- 
■leoi,  boc  alit|uid  ex  aciu  loriuali  et  substantiali  ; 
gener.itio  cnim  csl  miilaiio  loiius  in  loiiun,  adeo- 
que  leiiuiiiatiir  in  novum  aliquod  composiliiin. 

I  n  nullo  genere  causurum  processut  ett  in  inftniium 
(n  iletaph.).  Veruui  est  in  eisenlialiler  subordi- 
naits. 

Inleltcctus  non  potest  limul  et  temel  ptua  intelli- 
gere  (n  ilelaph.).  Verum  esl  disliiicic  et  deiermi- 
nate.  Polesi  umen  intellicere  modo  coiifuso. 

Impotsibite  esi  multitudinem  esse  aciu  infinitam  (iii 
Plnjs.).  luielligiiur  sic,  quod  impossibile  esl  eiiliuui 
diviiorum,  mulliladinem  esse  iiiiiuiiain  aciualiter, 
scd  coniiiiuorum  InOnitam  esse  nihil  proliibcl.  Sunt 
enim  in  continuo  iiilinitx  paries,  sed  in  actu  vel  di- 
\\  vise  seu  polemia,  iia  videlicei,  ut  non  possil  dividi 
in  tot  pa  les,  quin  possit  dividi  ulterius.  Unde  solet 
dici  iiuod  conliuuiini  luibet  partcs  inflnilas  non  cale- 
goretuat  ce,  sed  syncaicgnremalice. 

fn  dictis  per  accidens  non  est  idem  ipsum  el  estt 
ipsum(vuite:aph.).  Dicilur  qnod  Aristoteles  vult  quud 
iu  prxdicalionibus  accidcnialibus  non  est  idein 
ipsum,  id  est,  signitl  aium  materiale,  pro  quo  ter- 
minus  supponit  et  esse  ipsum,  id  est,  signilicaiuin 
foriiiale,  quod  teiuiinus  conuout. 

In  somno  aniinalis  lentitiva  pntemia  quietcil,  et  ve- 
getttliva  laborat  (Per  Philosophum,  in  de  Somno  et 
vigitia).  Dicemlum  quod  dcbel  imelligi  quod  Bnima 
sensitiva'  iu  sonino  perfec  i  iiiimalis  quiescit  ab  opc- 
rai  onibtis  suis,  qux  sibi  dcberent  convenire  ,  in 
qii.iir.niii  esi  sensiliva  ;  scd  nou  cessat  ab  bis  opcra- 
Uonibus,  qua?  sibi  debeiitur  ul  vegeutiva.  Nam  et  iu 
soiiino  nutriiur  et  augetur  aniinal,  imo  plcrunupe 
magis  quam  in  vigilia. 
r.  In  mobilib:  s  velocitas  sequilur  proportionan  vittulis 
movenlii  (vi  Phys.).  ilic  uistiuguenduiii :  Moventia 
sunt  duplicia,  qu.cdam  SUQt  naturalia,  ct  taliaaguoi 
sccunduin  uliiiuuiii  sui  posse,  et  de  illis  iutelligitur 
auttoritas.  Alia  sunt  movenlia  voluntaria  et  de  illis 
noii  souat  aui-tni  itas.  Uude  ctim  priuiuin  inovens  sii 
movcns  voluniariuin  et  libenim,  nou  oporlet  quod 
moveat  priinum  utobile  iuliniia  velocilate.  quauiuiu- 
vis  fit  virtutis  seu  vigoris  iuliuiti. 

/n  mathemuticit  non  eti  bonum  netfuc  finis  (lll  tle- 
laph.).  lutcliigilur  quod  inatbematicaoou  docet,  qua- 
liter  se  dubet  babete  bomo  moraliter,  et  quod  non 
deinonstiai  simpliciier,  neque  pcr  causam  finalem, 
sed  soluui  per  causam  uaierialem.  Ve!  dicitur  quo.i 
malbematicui  nou  coosideral  ea  quae  suolsub  ra- 
tione  boni,  vel  sub  raiioue  tinis,  st.d  cousideral  ea 
sub  ineuauraj  ratione. 

Inlellectut  n-Aiiiis  corporis  est  actus  (m  de  Anima). 
lbi  dicunt  aiiqui  quod  intclligilur  de  iutellectu  divinu 
agente.  Sed  accoinuiodatius  ad  leilum  dicitur,  quod 
D  uon  est  alicujus  eorporU  actus  tanquam  lubjeeti.  Est 
c.iin  mediate  in  ipsa  iniuia,  consequeui  aniuiaiu  n 
gradu  iilo  priori,  quem  participal  cum  imelligcutiis, 
sive  cum  subsiaiims  separalis.  Non  auioin  secunduiu 
graduiu  illuui,  qucin  paiiicipal  cuni  torniis  iulor- 
iii.niiibus.  Debide uulliua  corporii  Ml  aclus,  est  eoim 
imellcciio  operatiu  pline  iuorgiulca,  iuiiiium  ditfe- 
reus  a  visioue  el  limilibui  opcraiiuuibus  auiuiasiicis, 
qiiiu  et  ab  aniiiia  ipsu,  et  ab  orgauu  seu  luslnuMttlu 
corporeo  elliciuiuut ,  ct  ittco  etiain  uicuniur  opera- 
lioncs  toiius  COIiiuucli,  uon  Unluui  denouiiiia.iu', 
scd  vcre  etiaiu  clicitive. 

Idein  non  mvvetur  dneitii  molibus  (tv  Pltys.).  At 
que  piimo  ac  pcr  sc  ;  pci  accideni  cuiiu  mlnl  otisui, 
ucui  patci  de  itoiniiic  exiileule  in  uavi,  qui  wovetiu 
vcrsus  Uricniciii  in  navl  a  leipso,  ct  venvi  Ucci- 
deulem  ab  ipsa  navl. 

Iticmriilthui  puilil  el  lolttit  (n  Phys.).  Iulelligilur 
de  iuco  foiiuiiuiii  uaturail,  uuu  lutoni  propnu. 


1005 


SENTENTIjE  PHILOSOPHICjE  ex  aristotele  collect.e. 


1006 


ImpctsibAe  est  idein  esse  in  diversis  locis  (iv  Pliys.). 
Intelligitur  seeunduiii  se  loium  simul  ct  semel,  id- 
que  naturaliier  :  supernaiuraliier  enim  niliil  prohibct 
idem  eorpus  iu  pluribus  locis  exislcre  per  oinnipo- 
tenliam  divinam. 

Infinitum  non  polest  perlransiri  (vi  Phys.).  Inleili- 
gilur  de  infinito  iu  acln,  non  aulwn  in  poientia,  lale 
namqne  spatium  continuum  liaket  inliniias  partcs 
potenlia,  uon  actu. 

In  maqnitudine  finita  non  est  polcntia  infinita  (iv 
Phys.).  Intelligitur,  qundin  magnitudine  linita  aclive 
el  inbaisive  non  est  poleuli»  iiiiiuila.  Dicillir  aclive, 
i|uia  in  magniluiline  (inil.i  bene  esl  pole  tn  passive 
infinita.  Diiitur  inhwsive  propier  poleniiam  non  in- 
bxsivam,  quac  est  Dcus  gloriosus. 

Infinila  uni  accidunl  (n  Phys.).  Iloc  iulclligitur 
secundiim  succussionem,  el  non  omnia  siinul. 

Impossibile  etl  umim  elementum  etse  (n  Cmli).  In- 
lelligilur  cxclusive  sic,  quoJ  impossibile  esi  tantuin 
unum  elemcnium  esse  sic,  quod  etiam  non  essent 
plura  elemeuta. 

Idem  non  reducil  seipsum  de  potentia  ad  actum  (iv 
Metaph.).  Inlelligilur  dc  potenua  essendi  vel  gene- 
randi  sie,  qnod  mbil  reducil,  id  est,  prnducil  se,  vel 
gcnerat  se,  cum  boc  sit  impossibile,  alioquin  aqua 
calefacta,  sive  sola,  sive  etiam  adjuta  ab  anibiente, 
ceite  rediicei  se  ad  pristtnam  frigiditatem. 

Impossibilis  regrcsms  a  privatione  ad  habitum  (In 
prcedicunienio  deopposilis).  Verilatem  liabel  de  priva- 
tiune,  quae  privai  poeuliam,  fallit  de  privaljone 
privanlu  acium.  Nam  qui  in  lenebris  constitulus,  e  i 
privatns  aciu  vidcndi ,  el  lamen  adveiiienle  iuce 
Iransit  ad  videndum  lucem.  Seu  a  caecitate  nou 
potcst  fieri  transitus  ad  videre,  quia  nou  tantum 
privat  actum,  verum  ejam  et  poiewiam,  etc. 

Idcm  est  subjcctum  motus  et  iTmini  motus  (v  Phys). 
Iiileiligilur  sic  :  idein  csl  subjectom  iiidiiis  el  lermi- 
nus  molus  in  maieria  prima,  cl  non  intelligitur  de 
termino  pr<ipinquo,  subjccti  moius 


A  artes  mechanic*  amicorum  essent  eligibiliores  quam 
scientiae  liberales  aliorum.  Imelligiiur  ergo  primo  do 
bonis  per  se  el  bonestis  proptcr  primam  iustantiam. 
Et  boc  intelligitur  dunnnodo  aliis  bonis  non  conve- 
niat  prireminentia  bnniiatis  propter  secundam  in- 
stantiam.  Sed  secundum  nlins  inieil  giiur  cum  resiri- 
clione,  sive  cum  rediiplieation0,  ui  omuia  bona  ,  in 
qnibus  partkipanl  amici ,  ut  sc  sunt  eligibiliora  ,  et 
sic,  quamvis  arles  ut  illiberales ,  absoiule  non  sunt 
eligibiliurcs,  tamen  in  quantum  cis  panicipant  ainici, 
suiil  eligibiliores.  Sic  etiam  dicitur  de  alia  instantia. 
Interim  simpliciier  ut  dictum  est,  artes  liberales 
sunteligibitiores,  sicutdicimus,  qtnd  agens  ut  agens, 
sit  nobilius  pnsso;  et  tamen  lieri  poiesl  ul  passum 
sit  simpliciter  nobilitis  ageme,  ut  eontingit,  si  ignis 
agat  in  bominem.  liomoenim  procul  dubio  siujplici- 
ter  est  nob.lior  igne. 

Illud  quod  per  se  e.st  etigibile  est  eligibitius  qunm  i.t 
quod  est  eliyibile  per  accidens  (v  Top.).  Itespondetur 
ibidem  ut  sic,  qiiaienus  videlicet  esl  eligibile  per 
se.  Simplic.ler  enim  aliquando  allerum  putest  esse 
eligibilius. 

Illud  est  melius  cujus  privatio  est  pejor  (111  Top.). 
illa  auctotiias  non  est  siuipliciter  vera  ,  nam  ditar 
instaniia  de  sentire  et  inleliigere.  Nam  privatio  liu- 
jus,  quod  est  sentire,  cst  pejor  quam  priV.ilio  Imjus, 
quod  est  intclligere.  Et  tamen  in  verilate  babilus 
liujus,  quod  est  seniire,  non  est  meliorquaiu  habi- 
tus  hujus,  quoJ  est  inteliigere  :  patet  autem  quia  ad 
privationem  scnsus  sequilur  privatio  intelleclus ,  eo 
quod  iiilul  intelligitur,  nisi  quod  prius  fuit  iu  scnsu  : 
tt  eliam  privatin  materiae  priinx  est  pejor  quam 
ipsius  compositi,  tamen  ipsius  non  est  melior  habi- 
tns.  Itespondctur  quod  intelligitur,  ubi  unum  iiou 
includit  aliud  :  jam  privatio  sensus  in  bomine  inclu- 
dit  etiain  privationem  iuicllectus  in  bomine.  IViva- 
lio  matenae  primac  includ  t  privaiionem  coinpositi. 

Ignis  non  tst  visibilis,  auclor  sphcera?,  intelligilur  se- 
cuiidum  Marsilium  sic.  Ignis  in  prima  sphcra  non  est 


B 


Intellectus  patitur  ab  intettigibili  (m  de  Auima).  <-"  visibls,   qma  ut  sic  est  maximx  perspicuilalis  cl 


Intelligiiur  dc  iiitcllectu  crealo,  qui  recipit  species 
ab  intelligibili,  et  de  inlelligeniibus  per  intelleclio- 
nem  superaddiiam  ;  modo  intcllectus  primi  molo- 
ris  nou  recipit  spccies,  ut  imelligal  dcienuiuaiionc 
siiperadttita.  Sua  eniin  iutclleciio  est  suamct  esseu- 
tia,  adeoque  solus  ipse  est  purus  acius 

Inlelteclut  non  est  corpus,  nec  virtus  in  corpore 
(Commentator.  iii  de  Anim(i).  Ibi  expi.silnrcs  dicunt 
quo  I  Cuminent  iloi  uou  leuetur,  quuad  i.lam  partem, 
quod  anima  nou  s.t  virtus  iu  corpore.  Vere  euim 
anima  intellectiva  est  lorma  iuformans,  cl  nonassi- 
steus,  ut  ip  c  put.ivit.  Aliter  dicitur,  quod  iulelle- 
ctus  non  est  virttis  in  co:  pore,  id  est,  nou  virlus 
cducla  de  potentia  maien  e,  nec  in  esse  suo  dcpen- 
dens  a  cor|iore,  sicut  ahx  iormai  inforiuantes. 

Illud  quod  alilur,  non  paliti.r  a  nulrimento  v.l  ab 
atimenlo,  led  e  conlra  (  in  de  Anin.a  |.  Nouudum 
islain  auntoritatem  sic  intelligi,  quod  ati  um  non 
palitur  ab  atiuiento  per  se  et  primarie,  cun.  boc  ta- 
men  bene  stat,  quod  patilur  secundarie  ct  per  acci- 
deus,  quia  omne  ageus  iu  agendo  repali'.ur,  si  nioJ  > 
communicet  in  maleria,  ut  babetur  i  de  genera- 
tioue,  nimiruin  assiinilatur  ipsum  alimcutuiu  alito, 
uon  alilum  ipsi  aliinenio.  IJnde  bic  actio  principalis 
pcr  se  esl  ipsius  alili. 

In  quolibel  genere  lalent  wquivocatioues  (vll  Physi- 
corum).  Dicitur  quod  Aristoleles  non  vult  quod  ge- 
uera  sint  aequivuca  proprie,  sed  capit  xquivocatio- 
neui  valde  commuiiitcr,  et  intcndii  quod  in  quolibei 
gei.ere  sunt  spccies,  qu  e  habent  inter  se  diversas 
laiiones  speciiicas,  sed  iion  in  ordiue  ad  geuus.  Vel 
dicatur  quod  vult,  quod  genera  magis  ainple  signili- 
caut  6uasiguiiicaia  quam  species. 

ln  quibus  conlingit  magit  amicos  participare,  sunt 
tnagis  etigibitiora,  quamin  quibus  non  (n  lopic. ).  El 
sic  scquereiur  quud  pisa  ainicoruin  essent  inagis  eli- 
gibilia  qitam  pulti  alioruin ,  similiter  sequeretur  quud 


subtilitatis,  ul  paiet,  quia  astra  coeli  per  ipsum  videu- 
lur.  Sed  ignis  est  visibilis  soium  ,  p  oui  est  p.Tuiiv- 
tus  cuin  materia  lcrrje,  siiut  cst  ignis  citra  nos. 

Idem  non  vst  sclum  el  opinatum  (  u  Poster.  ).  Huc 
est  verum  eodem  modo  ,  ctun  lioc  lamen  st  it  quod 
aliqutd  sit  uno  modo  scituin  ,  alio  modo  opinaiuin, 
scibcct  ratione  diversorum  mcdiormn.  Quatenus 
cnim  per  deinonsira^iouem  aliquid  cognostiaius , 
scimus  quatenus  idipsum  per  ralionem  aliquam  pru- 
babdem  opinamur. 

Inteltectus,  ei  inleltectum,  el  inlellectio,  su.il  idem  in 
abstractisa  materia  (m  de  Anima,  tex.  coin.  19).  Siiu- 
plic  ter  vera  est  tantum  de  Deo  :  aliquo  mndo  lamen 
eiiam  de  inlelligenliis  qux  iu  inielii ..emlo  uullu  mudo 
deuendent  a  coipore,  nec  ut  ab  inslrumento,  i  ec  ut 
a  subjecto.  Unde  veritatem  non  habel  de  inlellectu 
nostro  possibili,  qui  intcliigeiidodepeiidui  a  pbantas- 
matibus,  siquidem  oporiei  intetigeutem  pliantasinata 
^pcculari,  ut  dicitur  in  ui  de  Aiiima,  tex.  com.  59. 

Idem  non  agt  in  corruplionem  sui  ipsius  (n  Phys.). 
lu  oppositum  videiur  esse  semen,  quia  forma  scminis 
lacii  f.sse  corpons  aniinatuin  :  ei  quain  ciio  est  cor- 
pus  animaium,  tam  cito  de  init  esse  forina  seminis  , 
ergo  scmen  agit  ^d  sui  ipsiuscoirup  iuneiu.  Uespon- 
detur  quod  aucturilas  intclligilur  in  sua  primaria 
actione  et  per  se,  cum  hoc  mhil  probibei,  quod  ideut 
per  aociJens  agere  polest  in  sui  corrupiiouem  :  pa  - 
lel,  quia  orgamsaiio  corporis  illa  fii  a  louna  seminis, 
utia  cuin  inllueniia  corporis  ccelestis  :  el  tameu 
quando  illa  fit,  tunc  desinil  esse  iorma  scminis,  et 
sic  seinen  agit  de  |  er  accidens  ad  sui  corruptionem. 

Idem  estagens,  dispone  s  materi  :u,  et  inducens  fvr- 
mam  (Averr.  vn  Metaph.,  m  com.  31).  rtespotideiur 
quod  proposilio  veritatcm  babet  in  liatisinuiaiiuue 
substantiali  a  natura  facta ,  intelligilur  respectu  im- 
mediate  disponentis  inateriam,  stat  auteui  disponere 
materiam  alierando  materiam,  el  laiuen  natura  iu- 


101)7 


UED.1S  VENEUAUILIS  OPP.  PAUS  I.  SECT.  II.  -  DUUIA  ET  SPURIA. 


105 


licet   enini   niulloc 


trodoell  fiiiinain  lubtiinilaleiTi 
kiini  iiiffercniiic  Intar  natuntn  ei  irlem,  quai  pro 
minc  nolo  persequi,  lamcn  una  e  i  ista  ex  ibis ,  quia 
irs  doii  poiest  producoro  immediaie  lormaniMibsian- 
tUlem,  quia  oinnes  formai  inirodttcix  at>  urie  suui 
accidentia,  »1  patei  c\  Physie.  cum.  13. 

Ih nobis  iton  est  oilorulus{Commenlator,  u  dc  Anim.i). 
Videlur  igilur  qnod  nos  tlclicimus  iu  vero  leniu.  Uc- 
s|niniie  iii-  olnetutn  bomlnii  eue  Imperfecilorem 
alinrum  aiiiinaliuin  olflelu  in  percipiendis  odnribus, 
i|ii:iniiMn  ad  distauliam,  el  (jiianinin  ad  remissionem. 
Alia  cniin  inimalia  remissos  odores  percipiunl,  et  in 
ina?ua  dislanlii,  ut  canes  cl  vullurcs,  el  alia  lnijiis- 
modi  llomo  auiein  non  percipil  nisi  prope  et  inicn- 
sos,  vincil  lanien  liomo  iu  pcrcipiendis  dillcrcnliii 
pluribus  ndorum. 

Indivisibile  nuu  potal  es;e  trquale  (i  Pliyt  ).  El  vi- 
rietur  quod  iiuellecius  non  poicst  essc  foriuatus 
icientiia  ct  virtuiibus,  et  alteri  iniellectui  xqualis  vel 


inxqualis  ,  qiioniam   csl  indivisibilis.  Uespondeiur,  j.  poieniia  nauiralis,  lamen  ooniipoicutia  dii 
verum  cstquod   indivisibile  non  potesi  esse  Bquale  Inleltectut  ct  inteltigibile  itcbeni  e.ue  pr 

qtMlitale  curporali,  lirut  cst  calidiias  et  fiigidiias  ,      {Ibtd.}.  Verum  est  secundum   assimilaiii 


sed  polcst  e^se  a>  ,ualc  qualiiale  spirituali.el  hoc  non 
est  inconveniens. 

Indivisibile  ad  quodcunque  se  divertit ,  totaliter  se 
ditertil  (m  de  Anima).  llla  aucioiiias  duplicitcr  intcl- 
ligilur :  L'no  inodo  sic ,  quod  indivisibile  non  cst 
secundum  tinam  |iaricm  in  uno ,  ct  sccundum  aiiam 
in  alio  :  et  sic  simpliciler  est  veia  ,  qma  indmsibile 
non  iiabel  pirtcs.  Alio  modo  sic,  iudivisibilc  quo- 
cunque  se  divertit,  id  csi,  secunduta  quamlihei  par- 
tem  se  divertit,  ei  sic  lunc  auctoriias  esl  falsa  ,  eo 
quod  prajsupponit  indivisibile  liabcre  partes ,  quod 
non  esl  verum.  Uberior  responsiopotest  suroi  cx  de- 
cbraione  axiomatis  seqiicnli-. 

Indivisibile  seu  simptex  cum  «ttingitur,  totum  tttlkt- 
gitur  aut  niliil,  pro  eo  quod  non  liabel  partem  el  partcm 
\\\  iletaph.,  texl.  2-2).  Dicitur  seusum  esse  qtiod  non 
aiiingaiur  seeundum  parlem  el  parieui  (in  siinpliei- 
bus  enim  seu  indivisibilibus  non  esl  dicere  lotum,  ** 
nisi  per  privationem  composiiionis  cl  parlium),  sed 
c\  lioc  non  sequilur  quod  si  aliingamr,  ailingatur 
«imiii  niodo.  Unde  eliaiusi  Deos  ab  honiine  cognosca- 
lur  in  bac  v.la,  vel  eliam  clare  videaiur  in  altera 
(lolus  quidem  cognoscilur,  el  tolus  vdelur),  sed  i:on 
tol:iliter  scu  omni  inodo,  sic  enim  a  se  solo  cognosci- 
ttir.  Nam  et  siinplex  esi  Deus,  ei  simul  eiiam  iucom- 
probensibilis.  Et  lanietsi  non  est  aliquid ,  tamen  est 
abquod  unmn,  quoil  a-quivalel  inlinitis.  Uude  idem 
latel,  et  palet  quidem  ad  iuiucndum  ,  sed  laiet  ad 
■  coiiiprehendeudiim  ,  lioc  est,  nuii  sicut  in  aliqua  re 
composiia  una  pars  laiet,  altera  apparet,  sed  qnia 
illud  unuin  simpliciier  inliinia  existens  perleclio,  in- 
liniiis  modis  poiesl  cognosci. 

lnlellcctus  divinus  speculatur  omnia  (Pcr  Boetium, 
de  Coiisol.).  El  per  conscqiicns  videlur  quod  intclle- 
clus  divinus  speeuleiur  pliauiasmata,  consequens  csi 
lalsum,   el  coulra  Pbiloiopbuiii,  xu  Metaph.,  ubi  di- 


A  ini  ro  iia  ul  corruplimi  cl  niui.itum  idem  ntimcrn 
icdeut.  Scnsus  quiiltionii  notus  eit:  qnasrilur  eiiim 
au  aqui ,  ignis,  lco ,  cdor  vcl  allquid  liornin,  semcl 
corruptl ,  potlini  ab  ali.pio  mturali  agcuic  iteruiu 
producl  eadein  nomero  prorsui ;  solvii  ipse  dicens 
quod  in  siibsiantii,  perpetuis  idein  niimcro  redil,  ut 
sol  idcm  iiumero  redil  ad  Arietem,  ct  boc,  quia  non 
motitur  iu  subsianiiain  ,  sed  localiter  movclur,  ei 
quabs  csl  mulltio,  lic  6*1  rcdilus  mobilis  :  quia  euim 
n on  mutator  uibiiantii,  redil  cadem.  At  in  corrupii- 
bil  lnis  siibslaniiis,  quse  lic  sunt  ul  poninl  uon  csse, 
impouiblla  oil  post  corruptiunem  eadcm  nomero 
redire,  sc<l  specie  aoluiu,  ctc.  Ai  sccundum  rei  veri- 
laiuui  corruptom,  iilera  numero  rcparari  non  poiest, 
Iniellige  de  poteniia  pbyaica  seu  natorali,  non  autcm 
de  potcntia  supernaiurali.  Deus  enim  omnia  perma- 
nemia  corrupia  reducerc  potest.  Et  sic  rcsurrcclio- 
nem  niorluoriim ,  lameisi  no:i  deinonstr.it  natura, 
dcmonstrat  lamen  Scriplura  :  timelsi  non  pra's'.at 
niiuralis,  lamen  oiiuiipotcntia  diviua. 

oportionaia 
onem  ,   vel 
secuudum  ralionem  inlelligibilis,  non  au  ein  secun- 
dum  rationcm  quanlitilis. 

lntelligentta:  non  sciunlur,  nisi  per  motum  (.Irerr., 
vill  el  xii  Meiaph.) .  Inlellig  tur  de  scieuiia  physica. 
Intelligenlias  enim  demousirat  physicus  permotum, 
riiccns  :  Omne  qund  movetur  ab  alio  moveiur.  Mo- 
bile  igitur  xtcrnum  h.ibci  movcns  auernum,  movens 
aniem  alernuiu  non  pilesl  esse  in  corpore,  quia  ill.i 
non  potcsl  semper  inovere;  ergo  virius  siue  corpore 
immaterialis  abstracta,  el  per  se  sub  .istcns,  et  com- 
pbta  sine  corpore.  Sic  Aristoteles  et  Avcrroes  sta- 
luentes  (licel  falso)  mundum  el  raotura  ab  a:ieruo 
probant  intelligeiiliaa  pcr  raotum. 

Inlellectus  Itumanus  habet  "materiam  (xn  Metaph.). 
Intelligitur  secuuJum  S.  Thoinam  et  Buridanuui  s.c, 
id  esl  habct  in  se  quamdam  virinicm  reccplivain 
speeierum  malerialium.  Vel  sio  dieilur  qood  per 
inateiiaui  intelligit  aiiquam  opcrationem,  per  quam 
inlelleclus  bumanus  difleri  ab  intcilectu  divino,  et 
sic  dicil  Alberlus ,  quod  omnes  res  iufra  Deum 
babenl  maleriam,  vel   aliquid   proportionabile  ma- 

UTillt. 

Jntellectvs  est  separatus  a  coipire  (m  de  Anime). 
Intelligitur,  id  esl,  nou  est  aliigatus  ilicui  organo 
coiporeo.  Imelleciuiu  eoini  esse  lepir.ibilcm  sigui- 
fical  iioii  esse  orgauicum  :  ueu  in  operaiioue  sua  a 
corpore  pendere,  ul  uonjuncto,  causa ,  vul  piui- 
cipio. 

Infinito  nihit  est  majut  (i  l  Pltys.).  Inteliigilur  de 
luliuito  quoad  exleiisionem  ,  qma  illo  raodo  uihil 
poic.-i  cssc  majus  quoad  quaulitatcm. 

Idem  non  «U  cuusa  oppositorum  (u  Pliys.).  lulelli- 
gitur  idem  agens  particulare  ,  non  esl  itqiie  prirao 
causa  oppositorum,  s|  ccilice  distinclorum  propter 
agens  universale,  ut  est  Deus  vol  sol.  Dici  ur  xque 
pi  niio,  quia  idem  bcne  potesi  esse  causa  uuius   p.-r 


luiellcctus  divinus  est  pure  ariivus.  Illa  au  lo-  D  prius,  et  alterius  pcr  po-teiius,  unius  perse,  allerius 


ritas  inlelligilnr  dui  liciter  :  uno  modo  objeciive,  alio 
rnodo  iiislrumcnlalilcr.  «espondelur  ergo  quod  iu- 
tcllcclus  divinus  inielligii  pbantasmaia  objective,  el 
i.on  insiruineulaliier,  et  hoc  vult  lioeiius. 

Ignitetl  primipium  augmentalionis  (u  de  Anima). 
Intelligitiir  lic  :  ignil,  id  est  calor  naturalis,  est  priu- 
cipium  ,  sciliccl  instruiueniale  augmeiilaiiouis. 

Idem  non  est  agens  et  puliens  (\\  Metaph.).  Intelli- 
jjitur  respeclu  ejusdeni. 

Inleilectus  esl  denudatus  ab  omni  eo  qnod  intctligit 
(in  de  Animn).  Si  sic,  vidclur  quod  uuu  polcsl  inlelii- 
ViCre  seipsuni.  Uespondelur  quod  iulelligilur,  dum 
iutclligii  drece  per  spccics  proprlll  ct  ilisiincias,  ei 
iioudum  intclligil  pcr  spccics  reUOXU  rellexeel  alie- 
n.is,  « t  illo  nioilo  inlclbgil  seipsum. 

Idem  conuptum  in  uunteio  uon  revirli  potest  (n  de 
Ctiicriilione,  lext.  li),et  ude  Anima).  Qu.iril  Anslo- 
icli-s  inidiiii,  an  n-gressiis  lial  «ccundum   idem  nu- 


pcr  accidCHS,  etc.  Dicilur  specilice  dislinctoruiu,  quia 
pater  habciis  Qlium  esl  causa  opjiositorum,  videiicct 
painscl  liiu  :  sunlenim  istaopposita  rclaiive. 

Ignis  in  sua  splttvra  corrumpilur,  ul  inquil  Aujidiut. 
Et  bcet  ^ibi  iiou  poiesl  iiuplicarl  coulrarium  lorma- 
liler,  eo  quod  aliqua  non  asceodit,  sed  lameo  potOal 
Mii  npplicarl  virtualiter,  qoia  iguis  potest  cou>ide- 
rari  aliquo  niodo  per  cousieilaliouora  (ngidam:  eisi 
sic,  lunc  desceudit,  quia  grave  iiiovclur  de..'isuin,  el 
sic  pcr  labiii  inoluni  corrumpilur  ignis.  Unde  igoil 
non  esi  corruplibilis  nauna  iler  loquendo.  secuuduui 
BOlotum,  sed  soluui  scitiudum  parles,  muicu  pif 
poteniiain  dinniio  polell  coiriiiupi. 

Inlellectut  sequitur  rein  mutli  .endo  (m  dt  Amm^K 
lnlelligilur  de  inlclbgendo  aliquo  simplici  couceplu 
cl  iiou  discur.-ivo. 

Ignoraio  motu  mccstt  etl  nulurum  ig<ioraii  (inPlyi. 
tes.  i).  Si  »ic,  quomodoiguoraio  lu.iudicu  oaturim 


1009 


SENTENTI/E  PIULOSOPIIIC  .£  EX  ARISTOTELE  COLLECT.C 


131» 


iunorari,  cum  dicat  »  Pliys.,  lex.  6,  naturam  esse  . 
per  se  nolam.  Respondelur  quod  natura  duplicem 
liaUet  cognitionem,  et  an  sil,  et  qir.4  sit.  Ipsain  csse 
per  se.  uotain  est  :  quid  auteni  «il ,  itun  esl  per  se 
nnltim,  si  d  ignoraii  potest ,  et  rle  liac  cognilionc 
deflniiiva  dic  t  qimd  qui  ignorat  q 'id  sit  moius,  ij;no- 
rabil  eiiam  quod  nalura  sit.  Per  iiioium  euiin  natura 
defmilur. 

Ju  inforlumis  virlut  relucel  (i  Ethie.,  cap.  2). 

in  obscuris  oporte!  uti  apertis  lestimoniis  (n  Ethic, 
cup.  2). 

In  re  frequenti  cognoscitar  habilus  (  m  Elhie., 
cap.  14). 

lmpotsibile  est  prude itcm  r.on  es&e  bonnm  (llitl.). 

In  civit.  te iuni  tres  species  :  tcilicet  diiites,  paupe- 
ret,  mediocres,  inler  quos  oplimi  itinl  medxoaei,  quia 
semper  mcdinm  est  optimum  (iu  Polil). 

In  magnit  nenol  is  oportet  uniim  ordinari  ad  unnnx 
oput,  quia  metior  esi  cura,  qua;  incensa  esl  circa  unum, 
quam  circa  ptus  (iv  Polxt.) 

In  di.endo  utiinw  eiemplis ,  ui  faciiiui  intelligatur 
illud  quod  dicitur  (l.ibro  i  de  Poel.). 

In  inftrmo  est  coi.linua  tristilia,  cl  moeror  incomo'a- 
b.lit(lbid.). 

In  quol.b  t  genere  esl  aliquod  bonum,  ticel  in  eo  in- 
teniantuf  aliqua  nonbona  (Conimenl.  i  de  Arle  poel.). 

Illud  est  mperfluiim  in  defiwtione,  quoablato,  i  lud 
quod  rentanet  manifatul  diffmiium  (Lib.  vi  Top., 
cap.  3). 

Impos  ibile  ett  specilari  w.iversale ,  niti  per  indu- 
ctioncm  (i  Posier.,lex.  35). 

Illa  demonslralii  est  dijjixior  quaj  utJur  dignioiibus 
principiis  Ib  d.,  hx.  43). 

Indiiis.bile  rch  polcst  mzv.ri,  ni  i  per  accidens 
(vi  Physic.,  tei.  j'o). 

In  quiescendo  et  sedendo  anima  ftl  prndens (vi  Plnj- 
tic,  texl.  20). 

Intlant  ettprincipium  fuluri,  et  ftuis  prwleriii  (vm 
rinjtic,  text.  1 1). 

lllud  est  melius  quod  optsmo  propinquius  est  (u  Cttli, 
t  xt.  66). 

In  divinit  actio  eorum  prima  inlentione  est  proptcr 
mum  esse :  secundario  vcro  propter  aliud  (  n  (.o?.'i 
Commenlario  17). 

In  monlibut  non  fit  p  uina  (libro  i  Meleor.,  cap.A). 

Ire  de  prwcedentibus  ad  posleriora ,  esl  magis  fa- 
r.wsum  (ii  de  Anima,  Commenl.  II). 

Is  plmimuni  liabet  qtti  minimum  cupit  (Seneca  de 
iloribus). 

In  omnibus  lam  maximit  quam  minintis  debel  im- 
ptorari  auxilium  Dei  (Ptulo  in  Tinicno). 

lra  vitunda  est  non  moderultonis,  sed  sanilalis  causa 
(Seneca,  libro  n,  episl.  IS). 

Incerium  est  quo  loco  mors  te  exspectal :  lu  vero 
tam  in  omni  loco  cxspecta  (Idem ,  libio  u  ,  epist.  26). 

Id  sapil  unusquitque  quod  dijic.l  [Idem  de  i/oii- 
bus). 

Impossibile  esl  somnium  secundum  lotum  csse  fal- 
sum  (Arislotetes  de  Som.). 

Inier  auimatia  solut  liomo  esl  ambidexter  (libro  n 
de  Aniinatibus) . 

Individuum  non  generalur  essentialiter,  nisi  ab  in- 
dividuo  ejusdem  spectei  (i  iLlaph.,  com.  52). 

Illudquod  esl  causa,  ut  aha  sint  vera,  esl  verissi- 
mum  (u  ilelaph.,  text.  4). 

lmpostibile  esl  oinnium  csse  dcmonslralionem  (ui 
lletaph.,  tex  4). 

ln  wtemis  non  est  corruplio,  nec  malum ,  nee  pec- 
catum  (ix  ilelaph.,  lex.  19). 

In  sempilernis  nulla  e^l  potentia  (lexl.  xvn,   ibid). 

Indivisibite  omne  quod  non  habet  materiam  (\u  )l/. 
laph.,  text.  5). 

lmpossieite  est  quod  duo  molus  conlrarii  sinl  super 
eumdem  polum  (xn  Slelaph.,  lex.  cons.  47). 

Igiiorare  vitia  esi  mcttus  quam  scire  ea  (xn  Metaplt. 
com.  51). 


\      Infirmans  ponil  sanilatem  esse  [elicitatem ;    pauper 
vero  faclus,  divilius  (i  Etltic,  cap.  4  Com.). 

In  modo,  esl  utrumque  extremum  in  actit,  sed  non  i.i 
uliina  perfeclione  (Com.  i,  Phijt.,cem.  56). 

Jra  esi  appetilus  cum  Iritlilia  propler  apparentiam 
sui  ipsiut,  vel  snorum  (  n  PJtelcric). 

lra  eti  factiva  inimicitia  et  odii  [Ibid.  ). 

lnfirmi  coeunles  el  bellanles,  el  amantes,  tcienles, 
et  universaliter  aliquid  desideranlrs  ,  et  non  ussequen- 
tes,  ilti  de  fucili  irascuntur  (n  llheioric). 

Inferiora  a  superioribus  regitnlur  ( ln  libro  de  Re- 
giinine  principum). 

Illeest  beulissimus  et  seeurus  possessor  sui,  qui  sine 
sotlicituline.  exspectnt  (Ibid.). 

Ille  iion  tullit  munus  grulis,  qui,  cum  rogassel,  ac- 
cepit,  quia  optimum  est  prxi\nire  desidcrium  rogant  s 
(  Seneca,  de  Benejiciit). 

Ingratus  est  ille,  qui  se  benepcium  aceepisse  negal, 
quod  accepil  (Ibid.). 
.,      tn  dando  bem/icia  eiiqendus  est  rir  simplex  et  inle- 
ger,  menxor,  gralus  et  ubstinent  (  Seneca,  de  Beneji- 
ciis  ). 

In  omni  tractalu  fx  ri  decel  ul  int^r  initia  considere- 
tur  quid  sit  de  quo  agalur  (Plato,  ill  Tim.io). 

Inlir  animiilia  longissimtv  vilce  esl  homo  el  eleplti.s 
(in  tibro  de  Langiludine  et  brevilate  vita;  ). 

In  bunis  exl.rioribus  non  est  feliciias ,  quia  ipse 
felix  uullo  bono  exteriori  indigel  (vu  /•o/iiicoriim). 

lnter  omnia  ammalia  solus  honto  habet  rationem 
(  vii  Politic). 

/n  mininiis  eiiam  rebus  auxilium  divinum  debet  im- 
plorarx,  invocandus  esl  eninx  p  iler  oinnium  rerum, 
quo  prwlerniisso ,  nullum  rite  fundulur  exordium 
(Boet.  in  de  Consolulione). 

Inlelleclut  est  lumen,  quod  Deus  infundx  aiiima: 
(Antioletes,  libro  iii  Rheior.). 

Impossibite  est  non  corpus  in  cor,ore  moverx  (  Aucl. 
vi  princip.,  cap.  de  aclione). 
r      In  loco  est,  quidquid  a  toco  circumscribHur  (Idem, 
«  cap.  de  Vbi). 

Itiud  ponit  aliquis,  ijuod  a  viro  probato  dictuin  est 
(Arislot.,  libro  l,  cap.  2). 

Iniidus  est,  qui  irisialur  de  prosperitale  bonorum 
(Cup.  5,  ttbro  ii.  Topicorum). 

Incerium  est,sx  occideixt  sol ,  an  adhue  tit  tuper 
teTrum,  co  quod  litnc  seusunt  antillimus  (Libio\To- 
pic,  cap.  •!). 

In  ptunlis  est  una  anima  in  acltt,  ptitres  vero  in  po- 
tenlia,  el  ideo  eliam  pars  e.irumabscissa,  rivit. 

Iiitereinplo  geu  re  interimuntttr  species  (Bocllt.,  lib. 
Divhion.). 

In  iialttraHbus  concupiscentiis  pauci  pcccanl  (  iii 
Ethicorum,  cap.  13). 

Ira  promovet  aclionem  (ortis  (  m  Etlx  corunx,  cap. 
10  Com.). 

Irusci  in  quibus  non  oportet,  el  non  ii asci  in  quibus 
oporiet,  intipiemis  est  (iv  Lihicorum,cap.  14). 

hi  inforluniis  refugiiim  est  ad  amicos  (  vi:i  Elhic, 
I)  cap.  \). 

ln  aclibus  humanis  minut  credilur  sermonibus  , 
quam  operalionibus  (x  Ethic,  cap.  II). 

In  pruiis  ac  nxale  dispositis  corpus  dominalur  auiincB 
(i  P««l.). 

Impossibile  e.-t  non  dilicjenlis  Dontini  tervos  diligcn- 
tes  esse  (Libroi  QEon.). 


Jaclalor  maxime  est  lituperandus  (iv  Etlxic). 

Juslilia  esl  practarissima  nirlutum  (v  Etlt.).  Inlelli  ■ 
gitur  de  jusiitia  perfecia,  non  auiein  imperfecia,  quia 
justiiia  peifecta  inciudil  in  sc  oumes  virtutes. 

Juslus  secreta  non  prodit  (Scneca  de  Jnst.). 

Juvenis  non  polest  esse  sapiens,  quia  prudentia  requi- 
ril  expeiienliam,  quw  indiqel  lempore  (vi  Elhic). 

Juvenis  cuslodiendi  sunt,  ul  non  dicant  aut  nu- 
diunl  atxquid  turpe,  quia  ex  dicere  aut  audirt  aliqnid 
lurpe  so?pe  facere  conlingil  (vn  Polit). 


1011 


BED.E.  VENERABIMS  OPP.  P.\US  I.  SECT.  II. 


Jutium  et:  auxilinri  iiauperi  (i  Rhetor).  ,\ 

Juslum  etl  (aceie  graliam  ei  qui  .jratiam  facit  (l.ib. 
n  Hhelor.  Ariilol.). 

Juslwu  etl  auiiliari  amicit  (/< '  iit.). 

Jactalor  i'i  uperabilior  ett  menduce  (iv  Ethic,  c.\i). 

L 

l.ocus  toiuii  el  tocut  parlit  idem  e%t  (  l  Coeli,  lexl. 
tom.  19,  77,  tl  in  u  C.otli,  texi.  35)  Limiiat  Com- 
incnlalnr  isiamprnpositinneni  (in  3  l'hys.,  in  commen. 
;').')  de  loco  secundum  speciem,  non  de  Inco  secun- 
■linn  niinicruin,  quia  inajor  esl  lucus  totius,  quam 
locus  parlis. 

Lumcn  non  est  eorpnt  (  n  de  .luinin).  Inlelligilur, 
luiucn  non  est  cnrpus  subslantiale,  sed  bene  cst  cor- 
pus  quantilicaium  concrelive,  vel  luinen  imn  csl 
cnrpus  resolulum  a  cnrpore  luciilo,  vel  sie,  lunieii 
non  esi  corpus  extensum,  seu  extinsive,  sive  exten- 
sione  propna. 

Locus  comnunii  esl,  qui  conlintt  omnia  (iv  Phys.). 
Inleliigilur  sic,  qui  coutinet  oinn  a  alia  a  se  pr.eier  " 
ccelum,  rpiud  coiiliuei  oninia,  uon  umeu  seipsum. 

Locut  esl  non  de  in  loco  (Ibid.).  Id  esl,  non  ile  ra- 
tinne  loci,  quod  (it  in  luco  Sive  locus  non  est  pcr 
sl-  in  loco,  sed  per  accidcns,  locus  cnim  ut  locus 
continct,  per  accidens  autein  est,  quod  forte  quoque 
ip-c  ab  altero  coniinealur. 

Locus  ett  ccqualit  locato  (Jbid.).  Verum  esl  de  loco 
proprio,  non  auteni  de  loco  couimiini. 

Liueraet  tyltuba  cnrent  tentu  (Priscianus,i  Mino- 
ris  ).  InleUigilur,  carenl  tentu,  id  est,  siguilicatione 
ul  iinata,  non  lauien  sic,  quod  uon  esseul  sensu  ex- 
teriori  perceptibilcs. 

Lex  prohibet  nequis  seipsum  occidal  (v  Ethicorum, 
Commeni.  cap.  15).  Inlcllige  non  lantum  buuiana, 
sed  et  naturalis  el  divina. 

Loca  naturatia  sunt  tantum  duo,  luperius,  tcilicet,  el 
inftriut  (m  Phyt.,  com.  55). 

Lucus  eplimus  in  bello  est  medius.  Quia  (ortes  te~ 
nent  locum  niedium  inler  audaccs  el  limidos  (  Aritt.  II  C 
de  Arte  Poel.). 

Laudare  prwsentem  adutatoiis  eit  (Idem.  libro  n). 

Liber  Phijsicorum  etl  radix  et  principium  loiius 
philosophia;  naturatis  (  Comment.,  libro  l  Phys.,  in 
prologo). 

Lit  el  diet  non  habent  esse  tecundum  quod  subtlan- 
tia  aliqua  perfecta,  ted  secundum  quod  gener,.niur  et 
corrnmpuntur  (m  Phys.,  texl.  59). 

Locus  meitius  ett  Lcus  piinapantit.  In  libro  de  Se- 
ucctu:e  cl  juventule. 

Luput  gulosus  comedit  tine  matlicatione,  et  tantunt 
itno  tempore,  quod  tufficit  sibi  ad  tret  diet  {I»  libro  v 
dc  Historiis  Animatium). 

Lingnam  habet  anin.al,  ul  conunu  icet  aliquid  al- 
tsii  (iii  de  Anima). 

Lous  el  gratiarum  actio  debenlur  danli,  el  non  acci- 
pienti  (iv  Elhicorum). 

Locus  xierni  esl  ozlernus  (n  Cuii,  comment.  2). 

Lingua  convenit   in  duo  opera  naiuup,  scilieel  gu-  J) 
«fam,  «l  loquelam,  el  quamcunque  vociferalionem  (Lib. 
II,  lext.  88). 

Lac  etiom  potitl  peri  in  manbus  (Aristoteles,  de 
animat.,  libro  i). 

Lingua  esl  propler  sapores  percipiendot,  el  lilterat 
cxpriincndat  (Libro  \i  de  animal.). 

Licel  nmnet  tcienliar  nobilet  sinl,  lamen  divina  etl 
nobilior,  quia  ejut  subjeclum  etl  nobilius  (vi  Melaph., 
rom.  2). 

Lucrum  est  auxilium  indigemiae  (  vm  Eihicorum, 
tap    10). 

Leges  inhonesitr,  icel  maxime  tinl  in  utu,  aboleri 
lial  (,i  Polit.). 

Ludus  jit  propltr  requiem  (vm  J'e/ificori,ni). 

Lecno  ctrlo  prodttl,  varia  vero  dtltaal  (  Seneea, 
lib.  Epikl.,  45). 

Libenliui  audiat,  quam  lequarit  (Idem,  de  Uori- 
tmi  ). 


DUBIA  ET  SPURIA. 
M 


1013 


Maleria  non  etl  ens  (  i  Phijtic.  ).  Inlelligiliir  qnad 
inaieria  pi  iin  i  non  sit  ens  in  actu  formali,  cum  Uoc 
i;inn'ii  bcne  slat,  quod  sit  cns  iu  iclll  entitativo,  u( 
loqiliintur. 

Maerin  lempcr  conalur  ad  maleficium  tuot  (or;,ut 
(  i  Phys.).  Iluc  iiitelligendum  est  de  m.iteria  isia  re- 
riuii  eorrupiibllium  ct  geuerabilium  pmpier  poien- 
liam  contradidionis,  Kx  se  enini  nullaiu  iiabet  for- 
iii .oii  propnam,  babel  auiem  poientiam  ad  omucs. 

Molus  et  tempus  sunl  in/iiiita  (  vi  Top.  ).  Inlelli- 
giiur  capiemlo  ly  infinilum  SinCltegorenifitice,  Sic 
qund  ly  inoiut  ei  lempus  stanl  coafuse.  Eiiaui  alio 
modo  concfditur  seciiudum  successioncui  et  poten- 
liain,  sic  quod  inctus  secundum  successionem  est 
inllniltn. 

Motis  nobis  moventur  omnia,  qi:a:  in  nobis  sunt 
(  vi  Phyt.  el  ii  7op.).  Imell  guur  per  se,  vel  per  ac- 
ci'Jcns. 

Maleria  nec  esl  quid  ,  nec  quale,  nec  quanlum  (  vn 
Melap. ).  Iiilelligitur  materia  prima  seciiiidum  se, 
nec  est  quid,  id  est,  boc  aliquid,  scilicet,  aliqua 
substamia  rerlne  speciei;  nec  est  quale,  id  est  lia- 
bens  aliquam  qualitatem  propiiam  :  non  est  qualis 
secuudnm  aliquam  qualilaiem  per  se  et  proprie,  nec 
esl  quantmn,  id  est,  non  liabens  e\  se  quaiiiilaiem 
aliquam  deierminatam. 

Matcria  prima  est  medium  inler  tsse  et  non  este  (I 
Physicomm).  Sed  Imc  videiur  (aisum,  qui.i  si  sic, 
seqiierelur  quod  inter  duo  contradicloria  esset  dare 
niediiini.  Itespondelur  quod  sic  inteliigilur,  quod 
maieria  prima  est  mediuui  inter  non  esse  simplici- 
icr,  el  inter  esse  in  actu  formali.  Uodo  non  esse 
simpliciler,  el  essc  i  i  aclu  furmali,  non  sunt  cnutra- 
dictoria.  Sensus  est :  Materia  estquidem  substaniia, 
sed  imperfecta,  et  ita  quidem  uiediuin  qnoddam  in- 
ler  cns  simpliciler,  ct  uon  cns  simpliciler,  neqne 
enim  est  omnibus  mods;  lioc  esi,  perle^ie,  ct  teii 
specilicalum  ens,  ne.jue  est  nullo  mudo  ens,  sed  est 
ens  subsistens  in  reiuni  naiiira.  In  potentia  umcii 
ad  omues  aclus  formales  et  ad  omnes  species  na- 
imales. 

Molus  mhti  ett  ab  elemenio  timnlici  dominome  in 
eo(\  Cvcli,  com.  texi.  7,  et  n  meteor.).  Vera  est  pro- 
positi»,  de  misto  pcrlectn,  cujus  mi.iiu  esi  toui- 
pleia,  in  qua  videlicet  missibilia  sunt  reducta  ad 
nnam  furmam  siiperadditam  mislioni.  Kallii  auie.n 
in  misio  cujus  mistio  est  prr  soluni  partium  jmta 
poMiioneui.  iS.iui  talis  moius  non  e:t  siraplcx,  sed  esl 
niilcxus,  seu  compositus,  ut  esi  iuutus  lurbinum 
(  Arerrvet,  tv  CasU,  com.  7). 

Mathemaiicut  tolum  de  cauta  formali  coniiderat 
(  Avtr.,  i  1'hijt.,  in  rom.  1).  Respondetur  maibe- 
ina  iciiiii  considerare  formam  Untuui,  quia  uou  con- 
siderat  iiuieriam  sensibilera,  neque  agens,  in'que 
iiu.-iii  coiiccrneuieiii  moiuui,  sed  solum  cunsiderat 
formam  universalera  declaranieiu  quiddiutem,  par- 
tes  eiiiin  definilionis  dicumur  format,  ul  patel  iu  u 
Pliys.,  texi.  28. 

,Woi'c'ii<  et  molum  ttcbent  eue  «mn,  (vil  Pltys., 
Itst.,  com.  10).  Verilaieui  babel  proposnio  de  mo- 
venle  in  gcncre  causx  cfflcienlis,  fallit  auiem  de 
movente  in  genere  causai  Uoalis ,  praecipue  in  gene- 
rabilibus  et  corrupiibillbus,  iu  quibus  aliud  esl  mo- 
vcns  ut  ellicicns,  ut  dicit  Averr.  in  primo  .eap.  lili. 
de  -iili^iaiiiu  orbis,  glossa  esl  ejusdem  Ans.otelis 
in  vu  l'hys.,  text.  com.  '.'. 

Maltrtn  prima  gtneralur  per  aecidtnt  (Commenla- 
lor,  i  J'/i;i>.).  luielligiiur  per  accidens,  id  est,  sa- 
i  inuluui  quid,  id  esi,  ratione  foruuc,  quj.  ex  ea  per 
gcncrationem  «lucilur,  cum  qua  uovuin  consliluil 
coinposimm. 

Malena  prima  in  rei  rerilate  generalur  (  i  Phyt.  ). 
Respondelur  quod  veriiin   esl   subjeclive,  sic   quiul 
iui  ipit  rsMi  sulijcciuiu    lornue,   non  auiem  iciiuhij 
inr  gcueralur.    Inielligiiur   eo  seuiu   quo  auouu 


«013 


SENTENIT^E  PIHLOSOPHIC.E  EX  AUISTOTELE  COLLECT/E. 


!0ti 


proxime  praceJcns,  nempe  incipii  subjectum  esse  A  titalem,  nec  quantitalen   (  Pcr  Avicennam).    Proprie 


Corm» 

Muiiim  enlit  destruit  seipsmn,  et  vidctur  vcHe  quod 
malitia  nominalilcr  til  nliquid,  quod  esl  lamen  contra 
tumdem  Philosoplium  (  u  de  Anima).  Illa  duplicitcr 
iuielMr'1"'  :  U"u  inoJo  cotidilionallter  ut  sit,  si  ma- 
liim  cilis  esset,  tunc  desirueret  seipsum.  id  csi, 
in.ilum  entis  significal  desirtictionem  sui  ipsius.  Alio 
modo  inleliigitur  qaod  inalnm  deslruit  seipsum  per 
accidcus,  malnm  ciiim  cum  sit  privalio,  non  repe- 
riuir  nisi  in  bnnn;  ilum  ergo  conatur  ad  deslructio- 
ncm  boni,  per  accidens  ad  sui  ipsius  destrueiiouem 
conatur,  quia  ptivauo  nuu  putest  extstere  sine  sub- 
jecto. 

Mngis  esl  eliyendum  indigenli  ditari,  qutim  phito- 
sopltari  {  ni  Tupic).  Non  <pi  d  sit  melius,  sed  qiiuJ 
s.t  magis  necessarium  indigeuti. 

Maieria  prima  primo  recipit  formam  unirersate  n, 
deindc minut  universalem  (Cnmmeuittor ,  xn  Metaplt.) 


loquen  ode  bis  scili' et,  ut  baiient  rationcm  prasdica- 
meuli.  Ivi  enim  Dcas  pcrrectissimus  simul  ei  siinpli- 
cissimus.  Improprie  atilem  vel  simililudine  qna- 
dam,   etian    illa  quamloi|iie  dicuntur  de  l)eo. 

Mnteria  prima  apprlil  formam,  ticul  femina  virum, 
turpe  bonum,  seu  puldinm  (  i  Phys.,  lext.  81  ).  In- 
teliigiiur  de  appeiitu  nalurali,  et  nou  animati.  Vei 
sic  :  Mjteria  prima  appeiit  forraam,  id  est,  appetil 
perfici  a  forma.  At  ne  quis  existimarei  intleriam 
simpliciler  esse  turpem,  aiidit  id  esse  per  accidens, 
pnla  raiione  privationis.  Et  ita  turpc,  quia  lurpc  noa 
esl  appetcns  pulcliri ,  seu  boni,  nec  est  per  ie.  iu 
materia  lurpitudo  deformitasque,  sed  per  accidens, 
quatenus  pnvationis  esl  consors.  Eam  vero  appeti- 
tioncm  esse  in  matcria,  sic  dicit  Tlicmistius  ,  provi- 
denliam  luisse,  quac  c:  turpi  desiderimn  bonestatis, 
el  e.enli  opuleniiai  quantum  sil  salis,  iujeceril. 

Motus  nutus  esl    ignire  ligna,    tapides    et  ferrum 


lloc  esl,  prius  naiura  lormara  elemeuti,  deinde  for-  \;  (u  Cceli  et    tlundi,   lex.  com.   42,   et  in  t  J/e.«ur.) 


mam  mi-ti,  denique  animam.  Ordinem  enim  babeut 
inter  se  islx  brinae,  siuiiquc  ali.e  aliis  magis  vcl 
niinus  coniuiunes. 

Movens  debel  cste  simul  ru.n  molu  (vu  Phy\.).  Non 
semper  immedi.itione  suppositi,  scd  semper  imme- 
diatione  virtutis. 

Materia  remanet  in  re  facla,  p  ivalio  vero  non  (  i 
Phys.).  Intelligilur  quod  materia  remauel  iu  re 
lacia  >u\j  r.itioue  et  dennmiuilioiie  materiae,  scd  pri- 
vationon  manct  sub  illa  ralione  vel  denoininaiione, 
estenim  formaliler  negatio  furmie,  inaterialiler  np- 
tiiudo  ad  formam.  Quando  ergo  non  adeat  lonna, 
sane  sub  ratione  privalionis  uon  rcmauet  amplius 
privaiio. 

Motus  m  quanliln'.e  dicilur  augmenlatio  vel  dnninu- 
lio  (  v  Phys.  ).  lnlclligitur  quod  motus  ad  quanti- 
latcm  proprie.  Unde  rarefactio  el  cnnleiisaiio  diffe- 
rm.i  non  pariiui  ab  augmentationc  et  diminuiione. 

Materia prima  non  est  (i  Pliys  ).  Ini.elli-itur.  ulsu-  , 
pra  :  materia   prima   non  esl  in  actu  formali,   qnia 
matcria  prima  uou  est  forma  ,  cttm  lioc  tainen  siat, 
quo.l  materia   pruna   sil  iii   actu  e>.-enti.u    ct  po- 
tenlirc. 

Maijitetminus  non  diversificant  speciem  ( u  Top.), 
Illlelligilur  de  specie  essentiali  sic,  quod  magis  el 
miiius  iioii  diversilicant  spcciem  esseutiaiem,  scd 
bcne  accidentalem. 

Mediu-.n  componitur  ex  exlremis  (  v  Phys.,  text.  6). 
Inielligilur  de  compositione  similitudinaria,  id  cst, 
quod  mediiim  iu  aliqu  <  gerit  siiuililiidinciu  umus 
extremi  el  in  alio  alterius  extremi.  Quaiiquam  ali- 
iiuando  eiiam  realiter  componitur  ex  eztremis,  ut 
fiibCiim  cx  albo  el  lligro,  tcpidum  ex  calido  el  lii- 
gido. 

Minimo  non  poletl  tlari  minu»(l  Phys.).  Intelligi- 
tur  in  sensu  diviso,  non  in  sensu  compositu.  Tali 
euim  miuimo  possibile  esl  dari  ininus. 

Maleria  prima  non  ett  iii  putentiu  ad  formam  (  Per 
Commenlalorem  el  Philosophum,  v  Melttplt.  ).  Inlel- 
ligitur  de  potentia  activa  ci  inslruuieiitali,  et  nou 
dc  potentia  passiva  et  essentiali. 

Magniludo  et  muUitudo  non  sunt  accidenlia  quan- 
lilalis  (  v  Melaphys.).  lnlelligilur  capieudo  ea  res- 
pective,  tunc  nou  sunt  species  quaatitatis;  sed  cj- 
piendo  ea  absolute,  tunc  suut  species  quaniiialis. 

Mundus  esl  aHernut  (  vm  Phys.,  et  xn  Melaph.). 
Intelligilur  secundum  Arist.  quidem  et  alios,  quibus 
creatio  rerum  ex  nilnlo  fuit  ignota ;  iiou  autein  se- 
cundinn  verilaiem,  quac  doeel  uiuiidum  ex  niliilo 
laclum  a  Deo  in  letnporc. 

Minus  bonum  conjunclum  alleri,  [acit  ipsum  magit 
bonuiu  (  i  Elltic.  ).  El  sic  sequeretur  qund  corpus 
aniuialuiii  essel  nobilius  i)isa  anima.  lulelligilur, 
duiiimudo  unum  bonum  non  includal  aliud.  Unde 
cliam  nullum  honmu  Deo  addiluin  facit  ipsum  majus 
iionmn,  quia  esi  iiilimlus  pi  .i-b.ibens  omne  boiium. 

Mniiijcsiuin  ctt  q.iod  Ueus  non  habet  ijciuis  ncc  qua- 


Adverte  quod  diue  ronditiones  rcquirantur  circa 
boc,  ut  motiis  calefaciat  prceipue.  Prima  quod  sit 
ve'ox,  ita  quod  corpus  calefactibile  distrabalur  plus 
qnam  secundum  propriam  naturain  est  disirabibiie 
(nam  rarefactio  est  disposilio  ad  calorem),  et  sk 
motus  rarefacicudo  corpus  motutn  calefacil.becnoda 
csl,  tit  motus  sit  in  magno  mobili,  et  prop  nquo. 

Maleria  ncgatione  cugnoicitur  (x  MetapU.,  tex. 
com.i\).  Nota  qti"d  m.iteria  duplex  sil,  prima  el 
sccundi  m.iieriii.  Pruna  esl  natura,  sed  matcria  se- 
cunda  est  naturarum,  sivc  babens  naturam.  1'riina 
enim  malcria  est  substauiia  simplcx,  scd  secunda 
est  substaniia  composita  ex  materia  et  lorma,  sive 
sit  ut  materia  altcraii  uiis  lantum,  sive  ut  maieria 
alterationis  et  composilionis  simul.  1'iopositio  igilur 
vcriialem  habet  de  piima  maiciia  principaliter.  Ni- 
miruin  enim  cognoscitur  negatione  qttalenusesi  ens, 
scu  subslaulia,  qua;  nec  cst  forma,  nec  babcns  lor 
inain,  qiiautiim  est  de  se.  Esl  autem  in  potentia  ad 
omnein  formam. 

Moius  est  tempus  (iv  Phys.).  HesponJetur  qnod 
1'bilosnpbus  vuil,  quod  illa  nou  est  prtedicalio  esscn- 
tialis,  sed  accident.ilis,  quia  motus  ul  uumeraluset 
acceptus  in  incnsuratn  duratinnis  rcrum  islaruiu,  ei 
operaiionum  naiiiraiium  est  tetnpus.  Itaque  accidit 
motiii,  quod  ipscsil  lempus. 

Moius  qui  etl  ab  exirinseco  motore,  est  violenlut 
(vn  Phys.,  lext.  coni.  \\\).  Respondelur,  quod  molus 
ab  exinnseco  moiore  non  semper  niovente,  vel  mo- 
ius  ab  exlrinseco  mulore  in  mobili  mm  babeule  m- 
clinalionem  ad  lalem  motum,  dicitur  esse  violentus, 
ct  sic  debet  intelligi  propositiu  li.ue  in  via  Penpate- 
licorum. 

Medium  promovet  ipsum  molttm  (m  Coeli  in  oppo- 
siium  est  Philosophus ;  iv  Phys.).  IJbidicit,  quod  me- 
dium  esl  resisienlia  iucceMva,  et  per  consequens  est 
impedimentum  molus).  Kespondelur  quod  auctori- 
tas  5.  Ca-li  intelligilur,  scil.  quando  medium  ust 
Mibttle,  ct  sic  per  aceidens  promove*  motum,  scilicet 
laiionc  veritatiset  utililatis,  sed  de  per  se  mediuiii 
seniper  resistit  mol'ii,  eo  quod  iuesse  appetit  esse 
luJivhum. 

Mensura  debet  ette  quid  minimum  (xu  Melaph.). 
Itespondetur  quod  intelligilur,  quo  ad  sulticieiiliaui 
uotilicationis,  id  est,  quod  uuu  debel  deticere  ud  ini- 
niiniim  iu  noiiticaiioue  mcnsurau. 

Molus  circularis  cmlt  c-t  pi imus  moluum  (vm  Phys.), 
Intelligilur,  est  primus  motuum,  id  est,  diuiuruior 
moiuum.  Vel  sic  esi  primus  motuiim,  i.i  esl,  per- 
fectior  motuimi. 

Melaphysica  est  de  omnibus  entibut  mundi  (i  1'hys.). 
In  geuereaive  secundum  raiioiiescommunes,  nonau- 
tem  secunduiu  propriam  cujii^quequiddii<iem  ;bomo 
eiiiui  secuudum  quiddilalem  suam  nun  ad  uiet  ipliv- 
sieum,  seJ  ad  pliysictuu  pcriinel. 

Metaphystca  etl  tcienlia  nobihtsim»  et  difjiciUiiiia 
ii  Meiaph.).  luteliigilur  nou  inclusive  sie,  ipiod  so- 


io:s 


BF.l>.£  VE.NEKAlill.lS  OILKUM  PARS  I.  SF.CT.  II.  —  IHBIA  LT  SPIUIA. 


ir.ii. 


lins  metapliy->ici  siiconsiderare  difRclllims.sed  eilam  A 

alteriiM  art  licis  :  sed  vult,  quod  prineipnliler  solius 
i;it'(:iphy   ii  i  sil  ciui-i.hi  ;nv    tl.illi  ilhiu.i .  Nohllis  mi  i 

auieiu  uiique  est  raiioue  subjecli  sui  principalis, 
qnia  non  lolmt  iractai  ile  tr  >nscendentibiis  illis  Knle, 
l'nn,  Bono,  Vero,  veruin  etiaiude  t>eo  et  intelligea- 
liis  l:ini|iiam  objedo  principali. 

Motlica  transgressio  i»  principio  a  verilale  detcen- 
dentibut,  in  fine  fit  tonge  decies  mttlies  major  (i  de 
Ccelo  lext.oj).  Exempluin  est  de  iier  agenie.qui  er- 
lai  in  principio  ilineris.cl  idco  quanlo  magis  pergi:, 
i.inlo  magis  in  errore  perseverat.  Sic  parvus  error 
in  principiis,  lit  maximtlt  in  linc,  et  ideo  joliebat 
Plalo,  quod  prollxua  sermo  liaberelur  de  prinCipiU, 
ul  inquil  conimeniator.  8,  de  Aniina  cnm.  4. 

Medium  ett  n  ibilius  exlremit  (v  Phys.).  Nnla  quod 
duplex  sit  mediiini.  llnum  est  si-cuiidum  iiiagniiudi- 
n.  in,  aliud  autem  mcditim,  quod  eligiiur  a  nalura. 
Propositio  vera  cst  de   medio  sceiindiim   nainram, 


nonaiitoin  de  medio  secunduin    iuagniiudinem,  sive  ri  mcnl.  17 


Mnller  majoris  tll  vleialit  et  eoinpatiioint  quain 
vir ;  sed  est  niu jorit  invidier,  contentionitel  lilit,  et  ma- 
Hiiosior  est  viro,  eltl.  facili  tiecipitur  (ix  libr.  de  llisto- 
riii  uniintttium). 

Menttriiun!  in  muUtribut  cessal  in  qitadratjtsimo 
ininu,  el  h  aliquibut  manel  itsque  ad  quinqvageiimum 
annum,  el  ideo  vetulte  OHtiqitm  sunl  btubaitc  (ix  lib.  dt 
Historiit  animaliuin). 

Multo  giavius  eit  inale  dedii.se  beneficium  qutim 
non  dediste  (Seneco,  de  Deneliciii). 

Mugna  ctt  dignitas  sapienliie,  quce  Socratcm  tumino 
Deo  cotrqttat  (Apuleius.de  Deo  Socralia). 

Manifesut  negare  irrevcr  ntiu  est  (n  libro  Rhelor.). 

Moiens  et  molum  sunt  simitt  (vn  Physicorum,  lext. 
9).  Stitlem  virlule. 

Materin  eslcaua,  qvare  enlia  poitunt  esse  et  non 
esse  (n  de  Generat.,  tex.  51). 

Melius  est  esse  qutim  non  esse  (Ibid..  texl.  59). 

Medicus  esl   ttrti[ex   mecltaiiicus  (de  Anima  cont- 


secundum  situni,  fcloss.  est  Arislotcles  et  Averroes 
in  2,  de  Gcrlo,  lex.  com.  7 1.  Alio  modo  respoudetur, 
qnod  ilia  esi  aequivocalio  ex  parte  medii.  Nam  quue- 
(lamdiciinuir  media  percompositir,nein  ex  exlremis, 
sieulc  loris  ineilii  inier  album  et  nigrum  ;  et  qiix- 
dam  dictiiitur  mcdia  per  comparationein  lantum. 
sicut  aer  c.l  aqua,  suni  media  inter  igneinet  terram  : 
ilistinclio  li.tc  eiiain  esi  Averr.  4,  Cceli,  com.  26.  In 
ueuiris  uuiversaliier  vera  est  proposilioassinnpla. 
Vide  Ziniar.  fol.  72.  Vera  cst  autem  propositio  in 
nmralibus,  quia  virtus,  qua>  esl  in  medio  doorum 
exireniorum,  qux  sunl  viiia,  esl  nob  lior  exireinis. 

Meliits  csl  mori  quum  [acere  conlra  bonum  virlutit 
(m  Elliicoruni). 

Medicinu:  fiunt  per  contraria  ( n  Eihicorum  , 
cap.    v). 

Maluin  [accre  esi  [acile,  bonum  atnent  dijficile  ( Ibid.). 

Mcdiitm  in  onnibus  rebus  est  laudabite  (n  Eihico- 
rum).  . 

Minns  malum  est  eligdilius  matjis  malo  (v  Etltico- 
rum). 

Maximum  bonorum  e.rtcrior  esl  honor  (iv  Ethico- 
rum). 

Matres  plus  amanl  filios  qitam  patres,  quia  c  rliore; 
sunl  de  iis,  et  plures  labores  hubent  cirta  eos  (n  i 
Elhic,  enp.  7). 

Majoribus  datvr  honor,  minoribus  aulem  lncrum ; 
quia  Iwiinr  est  ir  bnlio  tirltttis  et  bencficii,  litcrum  au- 
leinest  auxiliuinindigentiw  (vm  Ethicorum). 

Mauistris,  din  et  paremibus  nui  p  ic.t  reddiwqui- 
vatent  (ix  E  hicorum). 

Magii  lenemur  amtcis  laryiri  bonu  quam  eilraneis 
(Ibid.). 

Mutto  gravius  atiquis  [erl,  si  honore  privalttr,  qiuun 
si  bona  tua  uuferanlur  (n  OEcon.). 

Mascultnum  genus  naturnliler  dujnius  csl  femiaino 
(l  Polil.). 

Uelius  est  judicare  secunditm  Uges  et  lillertis,  quam 
secundum   propriam  scientinm,  vei   sa  lenliani  (  i  Po-  ' 
lit.). 

Multi  servi  quandoqite  deterius  serviunl  paucioribus 
(lbid.). 

Monstro  timilis  ett  avarilia  (Seneca,  in  livro  de  i/o- 
rnVm). 

i/i.'ii  crede,  avarui  non  potcsl  esse  divcs  nec  (elix 
(Ibid.). 

Mulio  magis  prodetl,  <i  pauca  prwcepla  tapientitt 
teneai,  et  illn  prompla  et  in  uiu  libi  sinl,  quam  ti  mnlta 
iliscai,  et  illa  non  Itubens  in  cnmo  (Seneca,  de  Dene- 
e.ciit). 

M micipiorum  raro  est  ttenienlia  (/>V  fiio,  iu  deDisci- 
)  tina  Schol.). 

Miserum  ett  eum  esce  magslrum,  qui  nunquam  ntvit 
se  eite  ditcipulum  (Ibid.). 

Matculi,  ti  non  coeunt,  tunl  longioris  nuv  femellit , 
quia  maiculMt  esl  callidior  [emtna  (In  de  Causa  longi- 
ii  dmis  ei  brerilatii  vita). 


Metancholici  ntaxime  vera  somniant  (de  Divinit.). 

Mors  ttiltil  aliud  ett,  nisi  fiigidilat  et  sU-cilnt  (Dt 
longitudine  el  brevitate  vittv). 

Mors  nihil  aliud  est,  qnam  recessus  animtt  a  corpore 
(Idem,  de  morte). 

Mullo  melius  esl  habere  animam  habentem  scienlias 
quam  habitum  corporis  videre  bene  iudutitm  (Arittoie- 
let,  tn  Epi-.tola  ad  Alcxandrum) . 

Mutier  ntelioris  pietalU  est,  quum  vir,  sed  niajoris 
iHi.irfitr,  et  maliliosior  est  viro,  et  jucile  decipi  polesl 
(Libro  ix  de  animttt.  Arislol.). 

Maiiis  diciiitut  illum  scire  rem,  qni  icit  eam  aflir- 
maitve,  OBHnt  qui  scit  eamdem  negative  (iil  Melaph., 
lext.  3). 

Mors  mclaphorlce  dicilitr  finis  (v   Metaphys.,  lext. 

Major  virlus  esl  bona  operaii,  quam  lurpia  non  opt- 
rari  (iv  Elhicorum,  cap.  1). 

Mul  iiudo  lempor.s  [acil  experieniiam  (vi  Elhieo- 
rum,  cap.  1). 

Mnjor  esl  delect  tio  in  qiitle  quam  in  motu  (tii 
Elhkorum,  cap.  14). 

Muliiiosus  iton  est  bomis  neque  i  i  a.lu,  neque  po- 
intltu  (vlll  Elhicorum,  cap.  8). 

Malus  rex  lyrannus  dicilur  (vm  Etliicorum.  cap.~). 

Malres  plus  diiguitl  fitios,  quam  paires  (  vm  Etlti- 
corum,  cap.  "). 

Metius  esl  rivilalem  regi  a  viro  oplimo  qtiam  lege 
opltma  (in  Potit.). 

Media  possessio  bunorum  exteriorum  csl  optima, 
quia  [tcillimum  esl  rationi  obedire  (iv  Polit.). 

Mtnores.itt  ftani  eequalet,  teditionem  faciunt ;  aqua- 
les  rero,  ul  fiuitt  majoret  (v  Polil.). 

Mclodia,  iratot,  et  aliit  passionibus  occupalos  ttzpe 
aileviat,  ipsos  lalos  faciens  (vin  Polit.). 

Musica  est  polens  lirtificare  hownes  (Ibid.). 

Mullis  tervit,  qui  ccrpori  servit  (Seneca,  libro  II, 
episl.  ii). 

Magnaninti  ett  conlemnere  mayna  (Idem,  libro  v, 
epist.  59). 

Magnarum  vinum  est,  neglgcre  tad.mem  (Idem  dt 
monbus). 

Morierii.  Isla  etl  hominit  nalura,  et  non  posna. 

Morierii.  liac  conditione  imravi,  ut  eximn. 

Morierit.  Xila  notlru  peretjrinatio  eil  :  Cuin  diu  am- 
buluveris,  domitm  redeunditm  ett. 

Morierit.  Siutlum  cst  timere ,  quod  tilari  non 
potsit. 

Mtilede  te  loquuiitur  homines.  />V»t;  li);w  nssciunt, 
futiunl  eiiim,  non  qucd  n.ereor,  sed  t;uod  ioUhi. 

Mttlc  de  le  loquitui  malus.  Movtrel,  ti  hoc  iudicio 
faceret,  et  nnn  morbo ;  non  de  me  loquitur,  tea  dt  tt 
iOimiia  hote  Scncca,  d:  renudiit  (vrtuttotum). 

N 

fUkll  aqit  ultra  gradum  iuit  perfectiouit,  livi  quod 
id  rn  cs( !  Stlvt  ttg  l  ulliusuam  tftcUm  (vn  .lfrni,»,'ji.l 


tO!7 


SENTENTI&  PIIILOSOPIIIC-E  EX  ARISTOTELE  COLLECTjE. 


i.iIS 


tex.  tom.uii).  Falsa  est  propositio,  si  ahsolute  in 
lelligalur  :  liniiialur  aniem  hoc  modp,  quod  vera  e-t 
de  agentibus  in  virtuie  propria.  Unde  viitns  infor- 
niativa  existens  in  semine,  licet  npn  sit  aniniua  in 
aclu  producit  inde  animatum,  quia  est  insiruinentum 
remorainin  ab  animain,  videlicet  aCoelo.  Pallit eliain 
in  accidentibus  eadem  ratione,  quia  idem  esl  agens, 
disponens  maleriam,  et  inducens  formam,  sed  u  ■•< 
virtule  propria,  quia  agil  sinil  inslruinentum.  FMIil 
iu  agente  reinoio  :  Fallii  in  ugeine  per  arcidens  et  a 
tasu  (Vide  pro  his  VII  Metapliys.,  coin.  31). 

Neque  animal  dicis  esse  hominem  (Pcr  Porph.). 
Illa  auctorilas  iuielligitiir,  quod  illa  prxdiealio,  Ani- 
mal  esi  liomo,  non  cst  directa,  eoquod  infeiius  prae- 
dicaturde  suo  superiori. 

Nomina  el  verba  transposila  idem  significanl  (n  Tztpi 
'F.puwiti*;).  Illa  auctorilas  habet  duplicem  scnsiim. 
Unusesl,  quod  soium  propicr  iransposilionem  lcr- 
minnrum  scilicel  Hominuui  ei  verboruin,  nomina  et 
verba  non  amittunt  suas  significationes  essemiaies, 
licet  bcne  accidentales,  ut  est  casus,  numerus  et 
ligura.Sed  alium  sensuin  habet.qu.id  pr.>pter  trans- 
positionem  nominuiu  et  vei  boi  .111  non  mulatur  ve- 
riias  propositionis,el  si  iile  sensus  debel  esse  verus, 
lunc  oporlel  quod  serventur  proprielales  logicales, 
scilicet  ampliatio  ci  restrictio. 

Non  ens  non  inieUigitur  (1  Phys.).  lulelligilur  non 
ens,  11011  intelligiiur  per  proposiiiones  caicgoricas 
nffirmativas,  sed  cum  lioc  lamenbene  stai,  quod  non 
ens  inlelligiiur  p  r  proposiiioncs  caiegoricas  nega- 
live,  lioc  est,  dnecie. 

Non  necesse  esi  res  ferrc  ad  ditputationem,  sive  ad 
dispntandum.sed  ntimur tcrmini»  prorebus  (1  Elench.). 
Inielligi  ur  de  necessiiaie  coudictioiiala,  cum  debea- 
iniis  dtsputare  de  rebus  per  nomina,  el  non  pnssii- 
mtis  res  pnriare  ad  dispuiatlonem,  tunc  oponei  nos 
uti  nomin  bus  pro  rebus. 

Nwnernt  est  infinitiis  per  apposilionem  uuitatum 
(111  Pliys.).  Intelligiiur  quod  uumerus  poiesi  mulli- 
plicari  in  infiniiiim  per  appositjnnein  uniiatum. 

Naiwa  el  principiuni  sunl  subjectum  scienlia  nalu- 
ralis  (Comment.  111  Phys.).  Scieudum  quod  quaelibel 
scieniia  considcral  aliquod  subjeclum,  ejus  princi- 
pia,  passiones  el  species.  Naiura  igilur  et  princiiiia 
raiione  istius  cousideralionis  possunt  eliam  diri  ob- 
jecium  physica?.  Ciun  lioc  lamen  slat  proprium  et 
adsequatum  subjeclum  physicx,  lit  ip>un»  corpusmo- 
bi  e,  cujus  ista  sunt  principia. 

Natura  dirigitur  ab  agente  iufaltibili  (Commenlal. 
xii  Metaph.).  Inielligilur  de  naiura  naiuranie,  acili- 
cet  Deo,  vel  eliam,  <le  uaiura  qtiidem  naiuraia,  sed 
Ul  plurimum  duiitaxal  simpliciter  imelligitur  de  na- 
tura  uaiuranie,  scilicel  Deo. 

Nihil  ezt  in  inletleclu,  quin  piius  furil  in  sensu 
(l  1'iiys  ,el  11  dc  Auima).  Intelligiiurquod  non  oportel, 
quod  omnis  cognilio  mielleciiva  alicujus  rei  depen- 
det  a  sensu  cjusdcm,  quia  de  1>.  0  et  intclligeniiis 
liabemus  nolitiam  intelleciivam,  et  tamen  non  suut 
sensibiles,  sed  suflicit,  quud  omnis  nnstra  cognitio 
iniellectiva  dependcl  a  sensu  illius  vel  alterius  rei  : 
Modn  dicitur,  quod  noiitia  inicllectiva  de  Deo  cau- 
sata,  est  ex  notilia  eflecluuni,  per  quam  devenilur 
immediaie  in  cognitionem  substanliarum  iuseusi- 
bilium,  et  hoc  a  posieriori. 

Natura  non  deficil  in  necessariis,  ncc  redundal  in 
tuperfluit  (11  de  Anima,  el  1  Coeli).  Imelligitur  quoad 
imperfeclionem  Gnis  ultimati,  iunc  naiur.i  non  defi- 
cit,  nec  redundat,  licet  quandoque  deficial  ei  redun- 
det  in  deierminaiione  ceiii  lims  deierminaii  el  par- 
licuUris.  Alio  modo  iutelligilur,  quod  natura  nec 
delicit  nec  redundat  qnoad  totain  speciem.licelbeue 
qunad  paitem  specici,  id  est,qnoad  aliqua  individua; 
vel  dicatur,  quod  natura  deficil  nec  superabuudat  in 
pluribu?,  sed  bene  aliquando  in  paucis.  Ileiu  poneu- 
do  casum,  quod  lanium  tres  essenihoniines  iumun- 
do,  et  natos  nmnes  cum  sex  digilis  in  uuaqtiaque 
maiia,  tunc  essel  monstrum,  et  redundaret  tota  na- 


A  ima  in  superflms,  Similiter  si  naii  omues  tres  una 
iiTanu,  sive  siue  manibus,  lunc  deficeret  loia  natma 
iu  necessariis,  dieendu.ni  quod  mta  humanitas  esset 
nionstrum  aclualiter,  non  aulem  polentibnaltler. 
Cousideranda  enim  est  tunc  non  lantum  species 
aclualis  sed  ei  potenlionalis. 

Nultum  compl.xum  est  itefinibile  (11  Top.).  Kespon- 
ileiur,  definilioue  rei,  at  beue  definitione  noniinis.  Iu- 
telligilur  etiam  tanquam  deliuibile  propini|uiiiii,  liiet 
liene  ut  remotum,  Et  ratio  est,  quia  omne  definibile 
propinquum  debel  esse  species.  Sed  nulluni  com- 
plexiun  esl  species,  crgo  nulliim  complexum  est  de- 
finibilc.  Si  igilur  resolvitur  cnmplexum,  bene  eiiatu 
.secuiiduin  paries  potcsl  defiuiri. 

Non  sunt  cadem  nota  nobis  et  simpliciter  ( 1  Phys., 
text.  5,  1  Post.,  cap  "2).  Hoc  accipiendum  Bil  ul  plu- 
riiuiim.  Nam  in  Maihemaiicis  sunt  eadem  nobis,  et 
simpliciler  noia.  Iloc  item  veriim  esi  de  rebus,  pruul 
extra  mentem  existunl,  in  quibus  prius  cognoscimus 
TJ  qiuc  posteriora  suut  secundum  iiaturam,  deinde  vcro 
qux  siini  priora ;  alioquin  magis  universalia  sunt 
noliis,  et  simplititer  notiora.  Iloc  eiiam  verum  est 
dc  bomine,  proul  naturali.er  cognoscit  re-,  non  au- 
icm  prout  scieniiis  prxdims,  el  in  iliis  exerc.tatus 
intelligil.  Vide  Aristot.  (vi  Top.,  cap.  II). 

Niliil  scitur  demonttratioe  et  de/inilive  (11  Poster.). 
Veiuin  cst,  scilicel  secundam  se  loium  el  adasqua- 
tum.  Esseniix  enim  rei  per  definitionem  cognoscitur; 
passio  per  demonslrationem,  videlicel,  per  rationem 
passiouis.  Nam  quatenus  etiam  suain  habet  csseu- 
1  am,  suo  modo  cliam  habei  deflnilioiie  11. 

A'011  cvnlingit  tentum  decipi  circu  proprium  objectum 
(11  de  Anima,  lexi.  com.  !)3).  Inlelligilur  diiuniiodo  sil 
beiic  disposilus,  et  objecluin  s  t  bene  appropriatutn ; 
simpliciier  vero  sive  dist  ncic  loquendo  respondet 
Averr.  (Supercit.  text.)  sensum  csse;  qtiod  sensua 
in  inajori  parie  circa  sensibile  proprium  non  erret. 
I  1  hoc  etiain  respectu  sei.sibiliuin  connniinium ,  v. 
r  g.,  molus,  magniludinis,  figurae,  eic,  in  quibus  ta- 
inci-i  sensus  qiioqueuiiiius  frequenler  fallatur  magis 
tamen  frequenier  qnain  in  scn-ili  l.bu;  propriis. 

Nulla  bona  definitio  debel  daii  per  opposita ,  vel 
eticitur  (Ex  v  Top.).  Katio,  quia  membra  bona;  de- 
linilionis  debenl  competere  definiio,  sed  opposiia 
non  conveniunt  uui  et  eidein  ;  sc  eiidum  igitur  quod 
illa  aucloriias  intelligitur  de  deliuittoue  quidilitativa, 
sic  quod  illa  non  debetdari  per  opposita  copulative; 
cum  hoc  lamen  stal,  quod  nliqua  potest  dari  per  op- 
posila  disjunctive,  vel  cum  ordine  quodam.  Unde 
delinitur  naiura  principium  molus  el  quielis,  quod 
sil  principium  motus  vel  etiam  quietis,  sed  hoc  cuni 
ordinc  quodam ;  propterea  cnini  res  naturalis  move- 
tur  ad  locum  suum ,  111  ibi  quiescai.  Terra,  v.  g.,  ad 
cmtium  roundi,  ul  ibi  lanquain  iu  b>co  suo  naiurali 
conquiescat  el  conservelur.  Castera  de  boc  axiomate 
babes  supra  in  litiera  D. 

Natura  solum  inlendit  speciem ,  et  non  individuum 
(  Per  Avicennam).  Kcspnndeiur  quod  nalura  non  in- 
Ddividualis,  sed  communis,  sicut  ccelinn  solum  inten- 
dit  speciem  semper  continuare,  et  non  individunm. 
Alio  modo  aliis  d  cendum  videtur  quod  hoc  dicat 
Avicenna  ponendo  universalia  re  alia  inore  Pluionico. 
El  ideo  de  hoc  ejus  dicto  non  curaudum. 

Nihil  scilur  niti  verum  (1  Posl.).  Ijuod  non  esl  non 
scitur,  id  esi,  ut  dicit  Philosophus,  falsi  non  est  scien- 
lia ;  ui  non  e^l  scientia  diametruin  esse  commensura- 
bilein  costx,  quia  id  falsum  est.  Dites :  Unde  sequitur ': 
Quia  scieniia  est  verorum,  propterea  demonslrationem 
ex  veris  procedete  oportei,  licet  ex  falso  inferalur  ye- 
rum,  boc  est,  ex  praemissis  falsis  quanlum  ad  vim 
illativaui ,  et  propler  syllogismi  dispnsitionem,  sed 
non  sequilur  quanium  ad  vim  probaiivam,  et  lau- 
quam  ex  causa ,  quia  quod  non  est ,  non  potest  esse 
causa.  aul  prnbare  id  qund  est. 

Nullum  indivitibile  movelur  (vi  Phgs.).  Intclligiiur 
pcr  se  et  circumsctipiive  de  loco  ad  locuui. 

Nulla  forma  e*l  compoiit:  cx  punibm  UiMisrirsm 


1019 


HF.n/T.  VENKIIARILIS  Orr.  PARS  I.  SF.CT.  II.  —  DLHIA  F.T  SPLRIA. 


llhiO 


ratilNNM  (fVr  auctorem  Scx  p^incipiorum).  Itespon-  A  nstenili,  sirul  fecil  Arisloleles  cum  neganlllius  |ir«m:i 
ileiur  quoil  loi|iiitnr  de  forma  siinplii  i  Rf  nou  com-       ptioripia  (/>(  iv  Melaph.). 


:  Nes<:iinus  vcriitn  propler  <|iiid  sine 
imen  itai,  qu<>d  scimus  verura  quod 


pnsila ,  ncc  est  iiirooveniens  ,  qond  ali(|<ia  forma  lil 
rniiiiiobi':!  ex  partihnt  dlverurum  rallonum  sicm 
forma  aggregala  <'\  plnribm. 

Neseimus  ttrnm  lins  causa  (n  Melaph.).  Itilcll'g'tnr 
.i  priiiri.  Vel  sii 
eauu,  ctna  hoe 

<st,  a  pusieiiore,  live  demousiratione,  <|nia  siue 
eawa, 

Non  solnm  groliir  utiendat  iii,  q^vrum  opinionibus 
qnis  aeqnietcil,  sed  tltam  illit  qni  dtmiaxai  tuperficie 
teiius  dixerunl  (  n  Met.,  ttxl,  i).  Conferunt  eniim  ntf- 
qnitl  eliam  i\ti ,  liabilum  nomou  nosirum  e.reicuerunl. 
Sic  iii  xn  Mitaph.  text.  \"\,  iilem  1'liilos.  inqitit :  IU- 
ligcre  qitidem  oporlet  utiosqne,  adheerere  aulcm  eer  ■ 
lioribus.  Scnsus  est  quoil  miniia  qnilein  dcheratis  his 
qnani  illis,  atlamen  et  lns,  qiiateuus  exnlarunt  el 
praparaverunt  racultaiem  nostram  imelligendf,  ul 
invesliganriatn  et  eruendam  veritalem.  Nam  ut  ilii 
Arisi.  ilnii,  si  Phrynia  non  fuissei,  neque  Timothe  nn 
haberemus;  eisi  'eiini  Phrynis  ailis  music.c  minus 
fuit  peritus  quam  Timoihens,  tamen  prtfceptor  ipsius 
fuii ,  ipsumqiie  excitavit  ac  pneparavil,  ut  ariem 
hanc  ad  majorem  perfectionem  perduceret,  ct  musi- 
cns  e.vrcllentior  evaderel.  \  ide  plura  apud  Sinipli- 
cium  super  himc  texium. 

Nnlurn  solum  habel  delerminare  de  illo,  quod  esl 
corpus,  vel  passio  corpoiis  (111  de  Animu).  b!l  v:deliir 
qmd  naturalis  uon  habei  determinare  de  intelleciu 
lnimano.  Itespondeiur  quod  naiuralis  solum  hahet 
delerminare  de  corpore,  vel  <le  passione  corporis, 
vel  de  eo  quod  dependel  a  corpnre  in  opcratione  sna, 
ef  ens  etiam  habct  determinari  de  intelleelu. 

Nigredo  est  privatio  ulbedinis  (In  de  Sensu  et  sen- 
snto).  I!<'spi'ii  leiur  quod  vull  taulnm  qtiod  nigredo 
esl  qu.ilitas  minus  perlerta  qtiain  allieJo. 

Necesse  csl  in  demonstratione  magis  credere  princi- 
yi  s  quant  conclutioni ,  hcc  est,  credulilatem  vel  scien- 
tmm  prtvmiisarum  esse  majoris  credibililalis,  qitam 
tcientix  turv  conclusionis  (i  Poster.,  cnp.  2).  Inlelligi- 
tir  de  necessiiate  eonditionata,  ut  si  debet  habeii 
credulitas  vel  scieniia  conclusionis  propter  prxmis- 
sas,  tuuc  praemissx-  debent  esse  magis  sciur,  et  ma- 
gis  rredii* ;  his  eii.n  propler  qux  credimus,  aliis 
n.agis  ciedimus,  el  decl.iralor  per  illud  principium. 
1'ropier  quod  uiiumquoilque  tale,  el  ip.-um  mag.s,  et 
h-  c  inleliige  de  digi.iiatibus  et  aliis  principiis. 

Nihil  dat  quod  no/i  habel  (t  Elench.).  Seilicct  quod 
non  habet  vcl  formaiiter,  vel  virtualiler.  Uportel 
1'uim  ut  allerutro  modo  li.ibeal,  siquidem  dat.  Potesl 
■ititem  hene  lieri ,  ut  aliquid  ng.ns  dct  ali  |uid  ,  quod 
i.ii!icii  ipsiiin  agens  non  habel  forinaliter,  si  ul  sol 
l.icit  ista  inreriora  ealida  formaliler,  Ixet  ipse  sit  ian- 
liui  calidus  viitualiicr. 

Nullum  violenlum  peipetuuni  (n  Coili  el  Mundi,  text. 
com.  ;<).  Sot.iiulmn  duplex  eue  violenlum.Violentuni 


Non  reminitcinwr  post  morlem  (driil.,  i  el  lli  4t 
4nima).  Scilicel,  qua  pane  remioiscentia  cst  aliquid 
ipsius  seusiiivt ,  m  ibl  loquitur  Aristoi.,  hoc  est, 
quaienus  lii  pcr  convergionem  ad  pliintasnata.  Ai 
i'.-i<  cliam  iiiani'1  post  morieni  raiinne  spicciuin 
intelligihillum,  vel  ratione  ejut  cognitionia,  qnvjam 
semel  reccpta  in  imellecluin  ,  iioii  auiplius  dcpt  idet 
a  speculatioiie  plrtntasiiiatuui ,  sivo  landeni  isia  .  o- 
gnitio  sit  de  singularibus,  live  de  universalibus. 

NotUia  primorum  prineipiorum  esl  nobis  innala 
(i  Posmt.).  Videtur  ergo  quod  inlclleciua  iu  prinei» 
pio  sn.c  creationii  uon  hab<i  se  tanquaui  labula 
rasa,  iu  qua  uiliil  est  depiclum,  quod  est  coulra 
Aristotelem  (ui  de  Anima).  Itcspoiidetur  quo.l  sie 
iulelligitor,  quod  anima  naturaliler  est  inelinala  ad 
esseniiendum  piiniis  principiii;  sunt  euim  luu  ma- 
nifesia,  tam  cerla,  ut  sine  ulla  probatioue  ei  sola 
B  termiiiorum  inlelligemia  cognoscantnf ,  tanquam 
vera  el  certa,  ut,  v.  g.  :  Quodlihel  esi,  vcl  non  e>i, 
vcl  :  Toluin  majus  sua  parte,  elc,  ejusmodi  su<il, 
iit  si  modo  intelligantur  vocabula .  v.  g.,  quid  sigu  - 
ficet  vox  is'.a  Latiua ,  toittm ,  quid  vox  ista ,  part,  ei 
sic  de  cseleris,  staiim  inlelligalur  proposilioucui 
ejusmodi  ferissinuni  esse. 

Nec  maleria  est.  nec  forma  csl,  ted  totum  composi- 
tittn  (vu  Metapli.).  Iiitelligiiur  quod  maeria  non  est 
uec  lorma  luppositaiiler,  s.'<l  i<  luui  coinpositum. 

Nihil  tcitur  sine  eausa  (  x  Mclaph  ).  lutelligiiui'  a 
p>iori  et  cognitione  perlecta  ,  cognilione  auieni  iin- 
peifecia  et  a  posteriori  aliquid  beue  scilur  sine 
causa,  ut  puta  Deus  (vm  l'hys.). 

Nihil  videtur  nisi  color  ( n  de  Anima ).  Intelligitur 
sic,  capiendo  ly  eolor  concreiive  pr<>  coloralo,  ul  sit 
scn-us  :  Mihil  videlur  nist  coloratutn ,  sive  qualenus 
coloratum. 

Nec  vox,  nec  litlera  docct,  sed  i-erus  esl  doctor,  qui 

P  menlem  i  tuminal  (Per  Coiniiuntalorem,  i  Plnjs.).   ln- 

telligitnr  quod  ipsa  vov  non  docet  priucipaliter,  sed 

solum  iiisiruinenlaliter  ;  sed  ille  verus  doctoi   esl, 

scilicei,  prineipalis,  qui  meutein  illiiminat. 

Niliil  et,  quod  potest  rationem  enlis  suhterfugerc 
(Per  Avicennam).  Intelligilur  quod  nihil  est  quin 
coiiliuetiir  sub  ly  ens,  vcl  de  quo  non  mi  verum  di- 
ceie  quii  1  sit  eus. 

Nihil  habelur  de  lempore  nisi  nunc  (v  PAjiiic).  Non 
quoil  nunc  sii  pars  lemporis,  sed  quod  sii  aiiquid 
continuativum  parlium  temporis.  Est  eniui  ieui|ins 
ii. .ii  cns  permanens,  sed  ens  successivuiu,  quoil  ut 
<licatur  esse,  uon  debet  habere  aliquam  parlcm  per- 
uiaiientem  (sic  eniin  non  ens  successivum,  sed  ens 
permanens  essel),  sed  satis  est  qn.nl  stlas  partes  in 
continua  habeat  successione,  iia  ut  piiori  posterior 
per  in  aliquul  coniinuetur.  Sie  dicimus  nunc  esse 
diem  l.ou.c,  aut  meiisem  Nuvembr.,  et  bene  iliciiiins 
seciindum  oniues  cum  tauieii  nunc  istud  nihil  sit, 
nisi  instans  qtiod.lam  pr.clcril.ini  liujus  diei  parlem. 


simpliciter.ctvioleniuin  seciiiiduinquid.  Kespondeiur  D  cum  futura  copulins  aique  coujuiigens 


ergo  quod  violen!um  secunduui  quid  esse  pcipetuum, 
inni  inconveiiii,  sed  violentum  simpliciter,  sicut  de 
acre,  quod  sil  fngiilus  in  media  regione  aeris.violeniuin 
est  secunduin  quid  ,  non  aulem  simpliciter,  cum  non 
iniiiiei  ejus  partes  sint  rrigida,  sed  aliqua  sil  calnla 
in  sua  nalurali  dispositione.  Ihec  Duccaleircus  iii 
i  riiniiiii  nieleor.  Sic  igitur  Pbilosoplii  nullum  vio- 
lentum  per  se,  ei  siinpliciier  et  lecuiidum  lotum  no- 
g.irunt  esse  perpctuari,  lameu  secuudum  quid  el  per 
accidens  illud  convenit.  Nec  videalur  lidi  novuin 
hoc,  quia  uniii.c  stinl  propositiones  pcr  se  vcr.c  in 
erieiiiia  naturali,  qu:u  lainin  sunt  l.ils.c  per  accideus, 
bicm  dicil  Coninienlaior  (ln  n  PAai.,  in  com.  15). 

Noia  per  se  probari  iioii  peiiiml  (il  Phyt..  texl. 
com.  (j  v.  Limiiatur  propobiiio  isio  nioilo.  Per  se 
noia  prbbari  nou  pos^unl,  veruui  Ul  simpliciicr  rl 
«lciuoiibtiulive,  cl  per  te  loqui'iido,  laiueii  ad  lionn- 
iicin  pouuul  ralhnibtuj  duccutibus  ad  imonvcnicus 


Nullum  bonum  honestum  rccipit  additianem  (Per 
Senec).  Inlelligilur  quod  nulluui  bonuiii  bonesiiuu 
recipit  additiooem  per  a<hnisiioueai  sui  coutrarii, 
tcilicel  nuliii.c ,  cuui  hoc  lameu  siat ,  quod  capiat 
additionem  gradus  ad  giadus  ejusdem  speciei. 

Naturale  agens  agil ,  ui  astimitet  sibt  p.issum.  Iu- 
lelligitur  quod  agens  niuiiale  agit  propter  fonii.uii 
geueratidi  acquirendam,  tanquaui  pro,iier  fiueui  suv 
liue,  iu  quiuluiii  ord.naiur  ad  salvaudum  specieiu 
in  nrdine  ad  pci  fe.  u  uicni  uuiversi. 

Nvn  potitt  ene  princept  sine  amicit  (v  Elk.).  Ralio 
quia  de  quanlo  loriuua  e»l  inajor,  de   lanto  csl  mi 
uus  secuia. 

Ncgato  uno  conlrariorHin  de  altquo  imm  diau  op- 
fMiiiluruiii,  toiicedeiidum  ttl  et  reliquitm  tubieeto 
venle  (Pec  Peirum  llispnimm,  tmct.  b).  NoUndum 
i|no.i  iii.i  auctoriiai  eu  vera,  ulvia  duabus  coiuii- 
liouibus.  Prima  e»t,  qnando  lubjedtsm  aal  >u>ceptt- 


1021 


SENTENTI,£  rHILOSOPHICE  EX  AP.ISTOTELE  COLLECT/E. 


1022 


bi<e  anibnnsfti  eonf  rariormn ;  uinc  oporiet  quod  si 
iinnm  ncgntur  dc  subjeclo,  quod  reliquum  designe- 
tnr  inesse  subjecio ;  proinde  nnn  seqiiUur  :  Lignum 
non  esl  Tgrum,  ergo  lignum  e-t  sanum  Seemiria 
condilio,  qnod  contraria  sinl  immeriiata  ,  liinc  ergn 
n«n  sequitur  :  Lignnm  non  esi  album  ,  ergo  est 
nigriim. 

Nnlla  potenlia  est  ad  vrwteritum  (i  Cceli).  Intfiliisi- 
Inr  nno  modo  sic  :  Nulla  potenlia  est,  qua'  pote  t 
producere  prxteritum,  et  sic  est  falsa,  qnia  Deus 
i  otest  destruere  Socraiem,  ei  reprodueere,  ut  ex 
lide  rredimus.  Alio  mndo  inlelligitur  qnod  milla  po- 
lenlla  esl  ad  praHeriiom  quod  luit  pneleritutn,  ita 
iii  pcr  cam  possil  lieri  qtiod  non  practerioril  qit"d 
prsleriil.  Stc  Deus  nou  potest  facere  ui  Socrales 
desiroclus  non  fuerii  deslrucitis.  Implical  enim  isfud 
coniradiciiouem,  sed  bene  illum  potcst  pcr  suam 
fcninipotenliam  reparare  et  resnsiitare  desiructum. 

Non  sumvs  domini  nostrarum  opernlionttm  a  pr'n- 
cipio  usque  ud  finem  (lll  Eliic  ).  Inlelligilur  sic  :  N  »s 
sumus  domini,  id  est,  liberi  prodncii  nostrarum 
nreratiunum.  Iia  ut  eti.nn  poBilis  oiiinibtts  reqnisilis 
ad  agendum,  possimus  non  agere.  V.  g.,  etiam  si 
quis  inaxime  c  uriat,  tanien  a  cibo  obl.tlo  potesl  al>- 
stiucre;  hujusmodi  vero  libcrtas  iu  bruiis  minimc 
repetimr. 

Non  quodlibel  agit  in  quodtibet.  Non  quodlibet  pa- 
titur  a  quolibel.  Non  quodlibet  /it  ex  quoiibel  (i  Pltyt., 
texl.  43),  sed  determint  tum  ex  delerminato.  Tria  hacc 
pnucipia  contrariorum  principiorum,  ei  qtiibus  nm- 
nia  liani,  snppor.it  el  expl.cal  Avtrroes  apud  Atisio- 
tclom  (Ibid.). 

Nihil  agit  in  seipsum  (i  de  Generat.).  Primo  el  per 
ss.  std  b'iie  seciiudario  et  pcr  accidens. 

Necctse  e>t  onne  dicisum  pradiccre  dc  membrit  di- 
titenlibus  iPer  Roct.i.  lnlelligiliir  de  illisquie  balienl 
ie  ut  species,  vel  differenliae,  ei  non  de  illis  qtia?  ba- 
ln  nt  se  u!  anaiogiim  in  sua  analogaia. 

Natura  delertv.inatur  ad  unum  (ix  Metaph.,  texl. 
ctm  5).  Nou  iulelligilur  propositio.  riund  natwfa  de- 
lerminatur  ad  nntim  proilucibile,  sed  ad  unutn  mo- 
diiin  produccndi ,  iiu'a  videlicet  nou  est  principiuin 
indeierminaium  respectu  oppositorum,  sicut  est  vn- 
lunlas,  ubi  adverle  quod  ratio  allegaiur  ibi,  quara 
potenliae  raiionales  sini  ad  oppositi,  qnia  eadem  est 
seiemia  cunirarioriiin,  ubi  Averr.  reddit  causam,  <li- 
cens  juxta  lextum  quare  agens  rationale  agit  duo 
coniraria,  et  est  quia  agit  per  scientiam,  et  quia  scit 
duo  cnniraria ,  ideo  agii  duo  cnntraiia,  qu  a  seientia 
contrariorum  esi,  una  subjective  intellige,  quiii  iu- 
tellectus  est  subjectum  omnium  scientiarum. 

Nobitiora  sunt,  quce  paueioribnt  indigenl  (i  Coeli). 
Intelligitur  cxteris  parilm-.  alioquin  rex  utique  plu- 
ribus  indiget,  quam  aliquis  civis  vel  in-liciis.  Deiude 
dici  etiam  poiest  quod  illud  Ari-loteles  dicit  de  cor- 
ponbus  illis  superioribus,  ubi  qnod  perfeciius  esl 
panciuribus  motibus  indiget  ad  suam  obtincndam 
perlectionem.  Verbi  gratia  :  primum  mobile  per- 
ieciius  e.-l  orbe  lunari ,  aJeoque  uno  tantum  move- 
lur  motu,  cum  orbis  lunaris  moveatur  duobus  vel 
tribus ;  secus  est  in  liis  infcrioribus.  Homo  enim 
utique  inicr  omniit  isia  subsiantia  est  perfectisshna ; 
mullo  autem  pluribus  motibus  et  nperaiionihus  ad 
suai-.i  consequendam  perfeciionem  ind  get,  quam  quid- 
qu>m  aliorum. 

Nihil  agil  infra  suam  speciem  ( vu  Melaph.  tl  \\  de 
Anima).  Inlelligitur  virlule  propiia,  licet  hene  virtme 
ageutis  agit  infra  suam  speciem,  et  lioc  viriute  agen- 
lis  nobilioris. 

Nulia  qualilat  mhla  est  i»  simplici  corpnre,  in  de 
tensu  cl  sentato.  Imelligitur  sic,  quud  nulla  qualilas 
niisla  qualilatibus  contrariis  esi  iu  corpore  simplici 
ezisleute  in  sua  naiurali  dispositione. 

Nulta  tnbttanUa  fil  n  casu  (vn  Metaph.).  Inlelligi- 
tur  de  Kubstautia  perfecta  primaria ,  cmn  boc  lameu 


A  siat,  qiind  subsiantia  imperfceta  et  Gccundaria  debet 
fieri  a  casil. 

Non  est  mendacium  abslraltentium  ( n  Phgt.,  texl. 
18).  Ac  si  riicat,  non  ob  id,  quud  ahstrahai  inielle- 
otus,  qu;n  abslracta  niin  sunl  re,  meiitimr  et  falsiun 
dicit.  E-l  euim  illa  abslractio  simptex  consideratio 
rei  qurc  nihil  habel  falsilaiis.  Ct  malbeinaiici  abslia- 
henles  a  materia  sensiiiili  subjecla  motui,  sccnndiiui 
iniellecluin  nnn  mentiuuliir,  quia  nonasserunt  eae-se 
extra  materiam  sensibilem,  hnc  enim  esset  inenda- 
ciiim ,  sed  considerant  de  eis  absque  consideratiniie 
materi;e  sensiiiilis.qnod  sine  mendacio  Heri  potesl. 

Noturc  in  suis  uperaiionibut  non  facit  snllum  (lx  de 
Natura  animalittm)  Qnia  non  progredimr  de  extreuio 
ad  extreiiuim  siue  meilio. 

Non  ett  ralio  nrf  principia  (vi  Ethic,  cap.  A). 

Nullus  paiitur  injits  um  Vilens  (v  Ethicoruni). 

Nutius  esl  bonus  rel  matut  per  tuperabunduiitiam 
(Ibid.). 
p      Non  est  omnino  fctix,  qui  specie  turpissimus  esl 
(hid.). 

Nullus  ett  bealut  ncebonut,  niti  volens  (ui  Ethico- 
rum ). 

Non  parum  differt,  tie  vel  sic  assuetci  a  juveniutc, 
imo  muttum  (ul  kthicorum). 

Nullui  tutt  vivere  sine  amicis,  hnbent  reliqua  bona 
(vni  Ethicortim). 

Neque  Uesperus  ita  ,  neque  Lttcifer  admirnbil  s  , 
ticut  jusiitia,  quce  prrectaristimr,  vrtutum  y.ersu  p  ■  ;  i- 
detur.  Et  prorerbio  dicere  consuecimus  :  Justiiia  in 
tese  virtules  conlmet  omnes. 

Non  facilc  est  ex  aniiqita  consuelutine  omnes  trant- 
\crre  a.l  termones  (\  Ethicorum). 

Natura  non  facit  uuum  iitstrumentum,  nisi  ad  uuum 
op-.ts  (l  Putii.). 

Nihil  differl  xtate  puer,  el  moribus  pucrilis  (i  Elft*> 
corum). 

Nuitnm  animaHum  a  nalura  habel  sermonem ,  niti 
P  Immo  (\  l'otit.). 

Natitrtt  fucil  omnia  animati.i  propler  hominenn 
(\  Pottt.). 

Non  idem  etl  bomts  tir,  el  bomts  civis  i  in  Polil.). 

Non  conlingil  eum  bene  principare,  qt.t  mtnquam  ntb 
principe  fuit  (Ibid.). 

Non  solum  oportel  politiam  a  pri  icipio  imlituere, 
ted  etiam  oportel  ipsam  corrigere  (u  Polit.), 

Nobititat  et  virtut  in  paucts  tnveaiuntur,  quia  nobx- 
les  el  boni  tunt  pauci  (v  Potit.). 

Nullus  manum  iniait  ad  impossibilia  (v  Polit.). 

Non  fcile  poiest  invudi,  nec  factle  conieiuni,  qui  ert 
tobrius,  sed  qui  est  ebriut;  neque  qui  vigilat,  sed  qui 
dormit,  quapropler  principes  ut  non  invadi  pottint, 
ebrietatem  el  tomnum  mullum debent  ivi  are  (»  Polit.). 

Non  facite  esl  civiatcm  sine  leijibui  el  constteludim- 
bus  permanere  (vi  Po.il.). 

Nalura  causa  est  ordinis  omnibus  (vin  Pltys.,  text. 
15). 

Nulla  res  adeo  vilis  el  parva  etl  in  nalttra,  qua  non 
D  liceat  spectire  aliquod  divinum  et  admiratiotte  dignum 
(In  pritno  de  partibus  Animalium,  cap.  5). 

Necesse  fuiurum  priitcipem  tubdilum  (uisse  (vn  Po- 

Non  potsibile  est  politiam  esse  optimam  ttne  moa^>- 
rnla  abwidant  a  (1'oid.). 

Non  solum  erudiendi  titnl  pueri  in  arte  utili  ei  ne- 
cessttria,  sed  etiam  in  artibus  liberalibus  (viu  Polil.). 

Noti  pxnilere  de  re.  prwlerila,  quta  Utud  ett  pro  ■ 
prium  debilium  (Senect,  in  de  Hegimine  vrincipum). 

Nimia  familiaritat  contenipium  parit  (Ibid.,  in  libr) 
secundo). 

Nobilissimum  animatium  esthomo  (llid.). 

Non  qui  parum  habet  pauper  esl,  ted  qui  plus  cupil 
(Seneca,  ad  Lucilium). 

Nemo  esl  diqnus  Oeo,  niti  qui  Dci  opus  implel  (£e- 
neci,  ad  l.ucilium). 

Nrmo  diies  nnscitur  (Ibid.). 

Ncmo  glor.uri  dcbCt,  nili  de  tito  (Ibid.). 


lo»: 


HKIME  VKNi  II  VIULIS  (IP[>.  IWflS  I.SKCT.  II.  —  DUBIA  KT  SPUMA. 


lOftl 


lib.  n  A 


\uinra  paucn  iiinictisque  cvttlenta  ml   fioet. 
t'e  Contoi.,  pro  '.'■). 

Non  re(ert  quam  mutiot  Hbrat  Itubeas  el  legas,  tfd 
quatn  bonm  habeas  (S.  necn,  ad  Lttcil.,  lit .  vi,  tp,  4  ). 

Nulta  vicloria  n:  jor  esl  qutim  vil  n  li.iceiv  (Ibid). 

Non  ex  deformitute  co  poris  deniidatw  nnimus,  sed 
tx  pulchriiudiue  uniiiuv  oniatur  corpus  (Ibict.). 

Non  vossuuius.  Fatii  Itoc  qttod  nemo  tittim  swim 
rtspicit  (lbidem,  epiit.  89). 

Non  te  movettl  dicentis  aitctoiitas,  nec  quis  dicat, 
nd  quid  dicatur,  altendilo  (Idetn,  de  For.  vilat,  cap. 
t.e  piudent.). 

Non  nsctibas  libi  quott  non  et.  ncc  major  qw  m  es 
ridcri  velis,  eslo  (Idem,  de  Fotmul.  v.tie,  cap.  de  con- 
tinent.). 

Nullttm  beneficium  duitdum  est  neijligenti  (Ident,  de 
Beu<  ficiis,  lib,  i). 

Von  refert  quid  atttqitantum  dciur,  sed  quo  animo 
dctur,  q.tia  beneficittm  iiun  in  eo  qitod  dalttr  consifit, 
sed  in  io  o  dantis  anuno  (Ibid.). 

Nulli  virtus  pra^ctttsa  e  t,  omnibus  pa'et,  oinnes  ad- 
miltii,  omnes  inviiat  :  egenos,  tervos,  legetet  exsult; 
non  eligil  domiim,  n?c  censuin,  ted  nudo  homine  con- 
lenta  ctt  (Idem,  de  Benef.ciis,  lib.  111). 

Non  faciunl  cijnttm  meliorem  nurci  freni  (Idem, 
lib.  v,  episl.  41). 

Non  in  beneficiis  nec  ingeuiorum,  nee  in  agrorum, 
ncc  in  prtrdtorum  postes\ionibiis,  nec  in  pulchriludine, 
ttec  in   fuma,  nec  in  gioria  beati  udo  consistit  (Boet., 

d     CoilSOl.). 

Nulla  pestit  efftcacior  est  ad  iiocenduin,  quam  (ami- 
Haris  inimicnt  (111  de  Comol.). 

Non  est  diff'cilt  ostenlere  quomodo  ex  itno  absttrdo 
olterum  teqitatur  (Simplicius,  i  1'hys.).  Utrique  ron- 
tentiote  njllng<tanl,  el  Melissus  et  Parmenide:,  nam  ct 
fa'sa  acciuiunt,  et  non  stjlloqizanles  sunl  (i  I'hus.,texl. 
22et25). 

Nemo,  qitnm  bene  vivat,  ted  quod  diu,  cural  (Sen. , 
lib.  iii,  rpht.  18). 

Aon  jubco  te  semper  libris  insistere,  aut  pugillaribus. 
Dandnm  est  enim  intervcillum  oliqnod  animo,  non  ut 
resolvatur,  sed  ut  rcmittatur  (Idem,  ib.  II,  epist.  15). 

Nobilitat  est  laus  guatdam,  provenient  ex  meritts 
ptrentum  (Boel.,  III  de  Consol.). 

Nolitnt  enlia  mate  gttbernari.  Non  est  bonum  plurali- 
las  principatuum.  Vnus  irgo  princeps  (xii  Mttaph., 
lext.  55). 

Non  esl  fas  homini  ctmctas  divini  operU  machinas 
vet  ingenio  comprehendere,  vet  termone explicare  (Boet., 
ill  de  Consol.). 

Nutla  est  raiiona.it  creatura,  quin  ei  sii  liberlas  ar- 
bitrii  (v  Ibid.). 

Non  ett  dignut  dulcoris  acumine,  qui  amariludinis 
ncscil  invitcari  gravamine  (Idem,  de  Disciplina  tcho- 
tarinm). 

Nulla  etl  res  magis  nociva  diteipulo,  quam  vita  con- 
tumeliota  magistri  (Ibid.,  cap.  vi). 

Nihil  est  ortum  tub  tole,  cujus  causa  legitima  twn 
pratceiseril  (Ibid.). 

Nihil  esl  generosius  el  simiiius  Deo,  quam  vir  perfe- 
cle  bonut,  qui  in  tanlum  ccclerot  homines  excellil,  in 
quanlum  ipse  a  diis  immortalibus  excellitur  (Apuleus, 
in  lib.  de  Deo  Socralis). 

Nunquam  oportel  Dominum  ette  tine  custodta.sic  nec 
eivitatem  (in  (JEcon.). 

Nemo  habet  parem  curam  suorum  et  alicnorum 
(Ibid.). 

Non  est  dignus  icieutia,  qni  scientia;  inturgil  prce- 
ceptorit-  (Boel.,  in  lib.  de  Discip.  schol.). 

Non  temper  in  actu  sis,  sed  interdum  animo  tuo 
reqmem  dato;  el  ipsu  requiet  sil  pt.nu  tapientia,  slu- 
diis  el  bonis  co  ,italioinbui  (Ibid.). 

Non  ett  facile  targum  (ieridivilcm  (Com.  iv,  cap.i). 

Natura  modicit  minimisque  contenta  ett ,  cujtit  •«- 
titintnn  si  votuerit  urgere  super/luit,  aul  intucundum 
tnt  t/uod  tnfuderii,  nui  iioxium  (Boet.  .  (t  Consol. 
Vhti.). 


Non  tanliiin  nitor  vslitiieniorum,  nec  Ioiiiioc  excel- 
lenlia,  nec  mtri  mullitudo  valet  nd  miilierit  lnudcm  et 
tittuicin,  quantum  valel  modesliti  in  qiotibet  opere,  at 
tlndiutn  honeste  dtcoreque  vicendi  vitw  (ln  QEeon, 
Aristoelf,). 

Non  debet  homo  sana:  m  ntis  ubiettnqui  cvnversati 
(Ibd). 

Sihil  til  guod  le  a  Pliilosoph.  remoreat  et  revocet, 
iicc  vnttpertas,  ncc  indigrntia  alicnjusrci  (Sencca,  ad 
Lncilium,  lib.  II,  epis'.  1"). 

Non  irasci  in  qtiibui  aporlel,  et  irasci  in  qnibut 
non  oporlet,  insipientit  etl  (iv  F.th.,  cap.  9). 

Non  oninia  eveniunt  ex  necessila't,  sed  multa  fiunt 
BCOin,  et  nd  uliumlibel  (rctpi  'Epu.  cap.  6). 

Non  omne  quod  videlur  probabile  est  prnbabilt 
(l  Top,,  cnp.  I). 

^ullut  honorat  ditilias  propter  se,  ted  propler  aliud, 
ainicitiam  vero  sic  (iu  Top.,  cup.  2). 

Non  so'um  qui  clam  tollil,  ted  etiam  qui  palam  tol- 
B  lere  vult,  latro  est  (vi  Tep.,  cap.  20). 

Nomitia  titnt  finiln,  res  vern  infini'a? ;  idco  unum 
nomcn  plttra  significal  (i  Elench.,  rap.  |), 

Neqatio  non  conslituit  tpttistn  (Boet.,  lib.  Divit.). 

Nihit  appetit  id  quod  in  te  nahtt,  nec  quod  tibi 
contrarium  esl  (i  Phqs..  tex  .  81). 

Nulla  mutatio  est  infinita,  tecundum  lerminot,  ted 
bene  tecundum  temput,  ut  motut  caeli  !vi  Plujt.,  text. 
93». 

Natttra  semper  desidcrat  id  quod  meliut  est  (De 
gener.,  text.  59). 

Nix  cl  p'uvia  habent  eumd<  m  locum  el  eaindem  ma~ 
leiiam(l  Meleor.,  cap.  4). 

iVou  ihoiVmhs,  non  est  homo,  niti  crquivcce  (iv  J/e- 
teor.,  text.  54). 

Naturalit  in  definiendo  aecipit  materiam ;  logicui 
vero  forntam  (i  de  Aninia,  text.  IG). 

Noclet  mayis  ia  sil.ulio  sunl  quam  diet  (Cap.   De 
Divinal  ). 
r      Nihii  esi  metius  intelleclu  it  schntia,   prtrter  Deum 
(Lib.  d  bona  Fortuna). 

Nen  toltts  humo  somnint,  sed  etiam  bruia  (Lib.  iv 
de  Ai)in;a'ibus). 

Nullifn  animal  in  partu  palilur  lam  vchementissi- 
mos  dotores,  sicut  mttlier  (Lib.  vi  de  Animal.). 

Non  ontne  quod  apparet  verum  cst  (iv  Met.iph., 
cotn.  7). 

Nihil.agil  actioncm,  a.l  quam  non  habet  poteiiti.im 
l\\  Melaph.,  com.  7). 

iVon  ii*  sriainus  <;ir'd  si(  rirlns,  perscrutamur,  sed 
ul  boni  efficiamur  (Lib.  u  Elh.,  ca;<.  i). 

Non  oporlel  tantum  verum  dicere,  sed  tliam  causam 
faUi  assiqnare  (vu  Elh..  cap.  14). 

Nalura  modtcum  desiderat,  opinio  vero  immensu-n 
(Seneca,  cpisi.  16,  Ub.  w). 

Neccue  est  permuliis  iiidigere,  qui  permulla  potst 
dent  (Boet.,  tib.  uCotttot.). 

Nullutn  malum  impunitiun,  nultum  bonum  irremu- 
_  nerutum  (Idem,  lib.  iv  Prov.  I). 


Omne  tinuin  ett  indiviiibilt  (\  Melaph  V  lnlellij;iliir 
riim  reduplicaiione,  ui  sic  :  Uinne  nnuin  quuiemis 
uiiiini  esl,  iiulivisibile.  Uniiiii  euiin  delinilur  i<J  quoJ 
esl  uidiviMiin  in  se  ri  divi^um  »  quncuuque  alm. 

Omne  quoa  etl  ,  ideo  eti,  quia  unum  numero  est, 
y.cr  Beet.  Intelligitur  uno  inodo  sic.  OflHM  qiuul  esi, 
lileo  esl,  qin:i  li  ilel  se  exlra  aniuum,  mndo  uuiver- 
s:ile  se  liatiet  extra  aniuiam.  Krgo  non  oportei  quiid 
sit  iiniini  niiinero,  vel  mh-uI  i,  qui:i  nniveisule  tM 
leriiiinus  inlenlionis.  Alio  nm.l  >  ilicitur  quod  univer- 
s;ile,  quoad  stiuin  c-sc.  Ml  l<eue  singulare,  scu  qimad 

■ignlQcatioaem,  seu  raprMWUUoifin,  esi  qm.idam 
coniQnine. 

(Iimfiu  i-iiiiiii  «1  prior  in  e/fectu  (Ptr  ( ,<mm*ttl., 
in  de  Causis).  Uenpoiuleiur  quod  prioriUs'  e>t  uiiplev, 
»tilicei.  icn'!  >!>'<  et   iiMurv,  Modo  auclvril u  «l»i  :t 


10-S 


SECTENTLE  rillLOSOHIIC/E  EX  ARISTOTELE  COLLECT.E. 


I02J 


intelligi  de  priuriialc  naturse,  et  non  ti-mporU,  el 
|y  natura  in  lantum  debel  valere  sicnl  Rattiraliier. 

Oinnit  coneeiitus  naturatis  snmendus  est  a  forma 
(vii  Meiaph.).  Veruin  esl  ile  substaniiis  hahcntibus 
Immam,  si  furrint  simpliccs  ei  immaleri.iles,  sicut 
Deus  el  angeli,  tunc  eoruiii  conceplus  essentialis  su- 
niendos  est  a  |  ropria  perfectione,  et  a  propria  essen- 
lia.  Unde  nil  miruin  si  proprius  conceptus  malerbu 
prinia:  non  sumiiur  a  forma  ipsius  propria,  qnia 
nullain  habel,  sed  vel  tantum  ex  aclu  ipstUS  entita- 
tivo,  vel  per  analogiam  ad  formas  et  perfectiones,  et 
quas  liabel  poleniiain  essentialem. 

Oiune  qnod  inest  tnetioii  el  nobiiiori,  est  magi\  eli- 
neiiiluiu  (ii  Topic).  Et  sic  sequeretur  ultra  modiiin 
bibere  et  crapulo»c  vivere,  et  vitia  esseut  magis  eb- 
g<iida,  eo  qund  insunl  melioribus  el  nobilioribus, 
scilicet,  hominibus.  Uruta  enim  in  inuitis  temperan- 
lius  et  coiivenicnlius  nalurse  vivuut  quam  liomines, 
de  qua  re  pulcberrima  videre  est  in  libello  Pluiarchi, 
uirum  eliaui  bruta  ratione  sinl  pradila.  Dicilur  quoil 
sic  debei  intelligi,  non  de  quocunque  inexistenic 
ipsi  bono  meliori  et  nobiliori  (sic  enim  procederet 
objei  lin  ile  briitis),  sed  de  bono,  et  ncc  tnnc  simpli- 
citer  veriun  est  (quia  aliquando  id  qnotl  inest  minus 
bonosiuiplkiter  melius  est  eo  quod  inesl  magis  bono, 
sed  veruin  est  secunilum  quiJ,  sive  ut  sic,  quia  ui 
sic  liabcte-.se  quoildam  diguius,  sive  rationein  noin- 
liorem,  ratione  subjecli,  qua  superat  alterum  bonum 
ctiaiu  alioquin  xquale,  vel  etiam  majus  existens  in 
miuus  bono. 

Oiniie  intelligere  est  pati  (ui  de  Aninia).  Verum  est 
de  intelligere  recepto,  falsuni  de  intelligereirrecept», 
puta  de  ipso  intelligerc  l)u.  Est  eniin  Deus  actus 
purusper  nudain  imelligens  essentiam,  nou  per  po- 
lentiam  aliquain,  vel  iiitcllectiunem  utlam  superad- 
dilam  sux  cssentisc,  idc.iqnc  uullo  moJo  potest  dici 
inlelligere  ejus  esse  quoddam  pati. 

Omrie  alterub.lt'  est  corruptibile  (l  de  Generalione). 

Rcsponiletur  quod  loquilur  ibi  de  altcratione  cor- 
mpiiva,  uon  auteiu  salvativa,  scu  perfeciha,  v.  g., 
quidquid  calelit,  \el  fiigelil,  est  torruptibile,  quod 
autem  alteralur  per  susceplionem  luminis,  ut  luna, 
]  er  susceptionein  Bcienliae,  ul  aiiima  raiionalis,  ctc, 
non  est  corruptibile. 

Omnis  quultlas  deitominut  suum  subjeclum  ( lit 
Prcedicamenlis).  Hoc  cst  pro  natiira  ti  ralione  cnjus- 
quc  accidentis,  Aiitcr  enim  utique  demuniiiat  acci- 
dens  relaiivum,  aliicr  ubsolulum;  illud  cuiu  ordine 
ad  alierum,  boc  sinc  lali  ordiue.  Deiude  piscis  ille 
qui  lorpedo  voc.itur,  per  reic  transuiillens  lorporein 
in  manus  piscalOHiui,  qualitalcui  quideui  eaindeui 
iinprimit  in  reie  et  in  n-anus  piscaloruin ;  aitaiueu 
uec  eodcm  modo  imprimil  et  allicii,  nec  eudeni  de- 
nominat.  Dicitur  t-uim  inanus  piscatons  lorpere,  nou 
lamen  ipsuiu  rele.  ista  enim  qualilas  uon  esi  naia 
unumquodi|ue  suuui  subjcctum  aflicere  eodem  moilo 
sicuti  albedo. 

Oportet  principia  semper  manere  (i  Phtjs.,  lext. 
com.  50).  lntelligilur  secundum  Avcrr.,  vidclicel, 
quod  principia  non  debeut  esse  irunsmulabiiia  el 
generabilia  ex  aiiis.  Et  bxc  est  iuleuiio  1'bilosopbi 
(Ibid.). 

Omr.equod  /?(,  fii  a  sibi  timili  (vn  Mela;h.).  intei- 
ligitur  sie.  Umne  quod  fit  gencratioise  uuivoca  et 
parliculari,  sioipliciter  lit  a  sibi  simili.  fer  hoc  quod 
diciiur,  generatioiie  univoca,  excluduntur  vermes  el 
aiia  siinilia  animalia,  qux  suul  el  generantur  ex  pu- 
Irelactione  virtule  Solis.  Per  boc  quod  diciiur  parti- 
culari,  excluditur  Deus,  qui  c.-t  causa  universalis 
oniiiium  rerum. 

Lmniuii:  rrum  quanlitas  deierminata  est,  secundum 
nutgniludinem  el  parvitaiem  (i  Pliys.,  lexl.  5i>,  58). 
Pro|iositio  pnecipue  locum  habel  iu  viventibus  et 
partibus  eorum.  In  iis  ciiun  corpus  lerminatur  maxi- 
mo  et  minimo  inlriusece,  quoniam  est  iusirumentuin 
aninije,  ut  ex  ejus  defiuiiione  patet.  Omnis  autem 
instruiiiciili  quautitas  utriit.jue  lermiuata  est,  ul  tra- 


\  diiur  i  ei  vn  Polit.  Praeierea  cuin  accretio  cl  decretio 
vivenlis  liat  ab  anima  el  calore  nalurali,  in  quibiis 
cst  virtus  (inili,  ipsam  quoque  liniiain  ac  determi- 
natam  esse,  neeesseest.  Adde  quod  natura  niliil  facit 
fortiiito,  ct  abhorreal  indetcrniiiiaium  el  iudelinituin, 
ul  est  .11  ii  et  viu  Pbys.  Quare  oporlcl  accreiioncui 
ei  decretionem  vivenlis  non  esse  iudeterminatam. 
cujus  lermlnaiionis  causa  est  aniina,  cujus  iustru 
mentum  cst  corpus.  Inielligcnd.i  est  etiam  proposiii» 
de  rebus,  ut  per  se  existunt,  non  de  his  qux  inex  - 
stunt  in  alio,  ut  sunl  parles  conliuui  in  loio.  Plura 
Vide  apud  Tolet.  (Lib.  l  Ptiys  .,  qiuest.  9). 

Omne  prittcipium  debet  esse  pioposiiio  necessaria 
(i  Pliys.).  Intelligitur  dn  principio  compleso,  et  uon 
simplicilcr  priuio  alicujus  scieutix,  non  autem  do 
principio  incomplexo  et simpliciter  primo.  Tale  enim 
priucipium  n  in  esi  propositio.  imo  nec  seinper  neces- 
sanum  en-,  sed  qiio>ldam  conlingens  etcorruptibile. 

Omnis  substantia  dignior  esl  accidenlc  (vn  Meiuph). 
p.  Verum  esl  de  diguitaie  essentiali,  uon  auiem  ac>  i- 
denlali,  quia  accidentale  accidens  cst  dignius  sub- 
siantia,  ut  patet  in  sciemiis  et  virtutibus,  qu.e  acci- 
deutia  sunl  digniora  lignis  et  lapidibus,  qux  tanien 
suni  Bubsl  mliae. 

Omnis  di/ferentia  debel  sumi  a  [orma  (Per  Porpli.). 
Intelligiiur  :Omnis  differeniiadebetsami  i  rormacoiu- 
paraudo  compositum  ad  composilnm  ;  sed  comparaudo 
simulex  ad  coioposilum,  luuc  debet  sumi  a  uiaieria. 

Onmia  fulura  de  necessitaie  evenient  (i  irt/si  'li/Dfiii- 
vsiof).  Veiuui  est  in  sensu  composilo,  n»u  autem  in 
sensu  diviso.  Vel  vei  um  est  e\  hypolhesi,  nou  autein 
simpliciu-r.  Si  eniin  futura  sunt,  utiquc  evenientne- 
cesbuno.  Implical  eiiim  coutradictinuem,  eventura 
essc  et  non  evenlnra.  No:i  tanien  qiixcuuijue  eveu- 
tura  siint,  eveuiura  sunl  necessario  simpliciter,  sive 
necessilale  quadaiu  absolula. 

Om.ieijuott  est,  quando  esi,  necesse  esl  esse,  et  omiu 
quod  non  est,  quando  non  esl,    neccsse  esl  non  esse  (i 
p  Trsjoi  'Eppwtiu.;).  Limitalur  eodem  modo  sicut  prau- 
"  cedens. 

Omuis  dijferenlia  debet  convocart  alleram  puriem  rei 
(Per  Purphijr.).  Iiitelligit  ;r  ile  reiius  esseinial  ter 
coniposilis,  noii  aulem  simplicibus. 

Opposiorum  eadem  esi  dtsciptuta  (iv  Melaph.).  Ke- 
spfiiideiur,  P.nlosoplitim  velie  quod  propositiones  op- 
positai  contrariic  et  contradicloiije  perliueaul  ad  eam- 
deiu  scienliam  materialiter.  El  ila  qui  considirat  de 
sano,  cousiiierat  etiaiu  de  a;gro  cl  conlra.  Kui  sus 
qui  coiisiJerat  iliain  proposiliouein  :  Sauilns  esl  qua- 
iiior  primaruin  qualilatuiu  proportio,  aniinali  conve- 
niens,  cliain  considcrat  illaiu  :  /lv;riii..li>  est  priina  - 
rum  qualitatuui  disproportio,  aniuiali  d  sconvenieus. 

Omne  prius  potest  esse  stne  posteriori  (Per  auclorcm 
in  be  causis).  Inielligiiur  d  iiinuodo  unum  uou  de- 
peuuet  ab  alio,  uon  babet  verilalem. 
.  Objcctu  movent  in  cliectum  (ni  dc  Anima).  Respou- 
deiur  quo.l  objecla  iioii  per  se  iniincdialc,  scd  per 
species  iutelligibiles  moveut  intellecluui. 
O  0;u/ie  ens  tiabet  aliquam  propriam  operulioucm 
( iv  Meteor.  a  i  de  Attima).  inteiligitur  de  entibus 
iu  aclu  furmali  cxisieutibus,  propter  inaleriam  pri- 
inaiii,  qu.e  passiva  potius  estquain  aeiiva,  nec  eutm 
liabet  aliqueiu  propriuin  actuin  lormaleio,  sed  tau- 
tum  eiitnaiivu.ii. 

Orrirtt  agens  est  prastan  ius  suo  passo  (u  deAnima). 
Intelligitur  de  agente  principali,  non  autem  de  eo 
quod  solet  habere  rationem  instrumenii.  Vel  iuielli- 
giturde  agente  ul  sic,  tion  autem  simpliciier.  Juxta 
ea  quse  dicta  sunt  supra  de  i.oc  eodeiu  axiomaie  iu 
litlera  A. 

Omnis  propositio,  in  qua  unum  gttteralissimorum 
neg.itur  de  alio,  est  immediala  (n  Posler.).  Intelligi.ur 
si  unum  geucraiissiuioiuin  uegalur  de  alio  cum  re- 
dupiicaiioue,  ut  sic  nulla  substantia  ui  quantum  talis 
est,  quaniitas  in  quanlum  Jabs. 

Oplimi  esl  opttmum  (acere  (n  Cceli).  Inlelligilur 
quoad  esseutialia,  et  sic  ouiuis  rta;  proJucia  a  Deo, 


10*.7 


llkl>.£  VF.NERAIIILIS  OPI'.  PAUS  I.  SECT.  II.  —  DLBIA  LT  SPtlRIA. 


10'/« 


piodiicitut'  opiime  <i uo.kI  csscnlialia  et  subslaniialia. 
Homo  eniiii  pnStet  a«l j oins  tlonis  naliirallbus,  iimli.i 
ilc  nuvii  lequiril  naiuralia.  V.  g.,  scienlias  praclicas 
el  speiulaliyjs,  elc.  Ailjultts  vcro  douis  supernaiu- 
ralibus,  graili  vMel.cel  eieiunlfl  et  cooperantc, 
uiulta  etiain  aequitii supernaturalia,  qna  u  sui  crea- 
tinm  ii"n  habuit. 

Ouiniu.it  iraiisiiiulalionem  /iii6.:iititi:ii  ad  te  invicem 
eadem  esl  malcria  (i  de  Geiterntione).  Intelligitur  llfl 
Ideniitate  specldea,  scilicet  quod  hi  ipecie  est  eattern 
inateri  a  onuiunj  ;  el  lic  materia  est  iu  oiunibus  for- 
nns  subjective. 

Omnii  effcclus  gcril  timUitudinem  tui  efficienlis  (ln- 
cior  de  Causis).  Veruui  est  de  causa  paniculari,  ct 
noii  universali,  propler  Deutn.  Viile  axioma  pau'o 
anie  explicaluui  :  Ouine  quml  lii,  flt  a  sibi  simili. 
'  Omne  i»  quo  esl  polentia,  aul  csi  corpui,  aul  csi  po- 
le/Hia  i'i  cti.-pore  (x  Metaph.,Com.  41  4»e."r.).  Vera 
e»l  propnsitio  de  poteutia  physica  passiva,  qua:  atie- 
siatiir  impcrfectioiii,  liniplicJter  loqitendo,  nam  isia 
esl  polenlil  niatetias.  Fallit  auteni  de  poicnti.i  logica, 
qua  et  ens  raiiunis,  nam  in  omiiibus  iiitelligeniiis 
citra  primam  e-t  buju-mudi  poientia  logica  ,  m  vult 
Avcn.  in  tii  ile  Anima,  el  tamen  illae  nec  corpora 
suni,  nec  virluie>  existentes  in  corpore. 

Omne  loiuui  Mpra  Iria  poiiimui  (i  Cceli).  Aristol.  lo- 
qnilur  ibi  dc  corpure,  lioc  est,  omne  loiuin  quanli- 
flcaiivuin,  sive  corpus  constat  Iribns  ilimen-ioiiibus, 
longiiudiie,  laiiludine,  sive  prorunditate. 

On.iie  ogeus  natitraiiier  in  agendo  repalitur,  e<  omne 
patiens  in  paliendo  natitraliter  rcagil  (i  de  Censr.).  In- 
lelligiiur  sic  :  Otnne  .tgens  coniintuiicaus  cuin  passo 
in  matetia,  et  agens  aclione  rcali  el  exisiens  intra 
splieiani  a  livilatis  ipsiuspassi,  el  nott  majoris  vir- 
lutis  ad  resislendum  qnatn  patietu  ;>d  reagendutn. 
Propter  primam  Cunditionem  Deus,  iuielligentia:  cceli 
noii  repatiuntur  agend  i  iu  sublunart",  quia  no.i  com- 
municani  iu  maleiia.  Subsiaiiii;e  ennn  illae  separalaa 
siialeriatn  nullam  habent,  casli  autem  uon  cumiiiuiicui 
maieriam,  sed  diversx  ratiouis.  Propier  secunduu 
loiiditioiiem.  Deu»  ct  inielligeiitia; ,  illustraudo  iniel- 
ligenliam  nosiram,  vel  suggerendo  ac  instigando  in- 
terius,  nullo  iiioiJo  repatiuotur,  imo  nec  cosli  dum 
«.bjeclive  ad  sui  contemplalionein  moveni  inleilecium 
iioslrum.  Propter  tertiain  condilioneui  coeli  etiam  n  n 
repaierenlur,  v.  g.,  a  terra,  lameisi  niaieiiam  babe- 
lent  ejusdcm  raliouis  cum  terra,  quia  splncra  activi- 
taiis  ipstus  leme  uon  exlendil  se  lam  late,  scilicel 
ad  1 1.'  us  usque,  at  bene  spbxra  aclivitatis  eoelo:  iibi 
.-■c  extemlii  usqiie  ad  lerrain;  prupier  quanaui  con- 
(litiuiiem  magntu  iguis  in  quein  guiiula  aqtue  proji- 
ciiur  nnn  repalitur  ab  illa,  lauielsi  in  lilam  agal 
cunveitendo  repente  iu  igneni. 

Otnne  ens  \iel  est  ens  in  anima  vcl  extra  enimam 
(yi  Metaplt.).  Respondclur  quod  boc  simplic  lcr  non 
esl  verum,  quia  dalur  instautia  de  aniina,  ri  quo 
iden:  uon  esl  in  seipso  neqne  in  seipsuiu.  Vull  igilur 
Pliilosopbus,  ut  patei,  quod  oiuue  cus  aliud  abaui- 
n. a,  aut  e>t  in  auima,  aul  extr.i  animam. 

Umnis  scienlia  est  a  posleriori  vel  a  pnori  (Per  com- 
miine  dicium  logicorum).  Respondeiur :  Vcrum  est 
tte  uolilia  unius  conclusionis,  quiaduiur  insianiia  de 
scientia  totali  ipsius.  V.  g.,  aiuina,  qus  c.-t  acieutia 
parliin  a  puslerion,  et  paiiiiu  a  pnori. 

ilmnii  cama  jacil  a  priori  cognotcere  tuum  effectum 
(Pcr  anctorem  iii  deCausis).  ilcspundelur  quoil  llla 
aucioritas  babci  veritatem  in  de  causis  pcr  se,  1 1  uon 
dc  cau-i>  secundmn  accideni. 

Objccinm  votumaiis  uon  esl  insi  bonum  (m  Klhic). 
Respondelur.  Veium  e»t  d''  >"""'  appaienli,  iioii  au- 
lein.seiuper  de  bouo  eibtouil.  Nou  eiuiu  vuluntas 
vull  iu-i  quud  ej  bo.iiiin  apparcl,  boe.  aulein  non 
semper  vcre  boiiuin  csl,  scd  sxpe  dumaxul  appa- 
iciitcr. 

('/•/itisilio   ecnlraditioria    masima  ttl    oppotitio   (t 

Eienck.).  Itespoudeiur :  Verum  c»t  u  llli  qna  iuui 
cuuliadictorie  oppotiia,  quanium  idnoc  qudsuut 


A  sibi  iuviccin    iucompossiuilii,  scilicct,  qiuntum  ad 
veritaiem  el  hUillteui. 

Dmnii  Iransmiitalio  esl  velox  vel  lnr'a  (vi  P/iy«.). 
iuteiligitur  de  transinulatiune  qiiv  disliuguilur  a  sut| 
i.iiu  uis.  Vel  dicilur  ijuod  inie  ligitur  de  iransmnia- 
tiotie  successiva  et  lempurali  ;  insiamauea:  eiiiui 
ii.insiiiulalioiii  boc  dicere  iion  convenit. 

Oiiinu  scientia  esl  de  numeio  pcrpeluorum  univtrta- 
liler  te  lutbentium  (i  Pott.).  Intelligiliir  sic  :  Oiiinis 
scientia  de  sc.bili  prup:m|ito  debet  cssc  pcrpetuaruiu 
propnsiliooom,  i.l  est,  perpctme  veriiaiis. 

Cpposita  sunt  in  eodem  genere  (Per  1'orphyr.),  In 
ordiue  ad  existeuUam,  esi  quidem  utiiiii  Iioc  poteu- 
lionaliter,  nun  auiein  aciualiier.  >'on  sempcr  eiiim 
uiniinqiie  contranoruin  actu  eat, 

Oniiie  habcnt  contraiium,  tusciplt  magit  tt  minut 
(lix  Prwdicamcnlis).  Ii  i  videliiet,  ut  v.'  g.  unuui  al- 
lniiii  iuiii  solum  sit  magis  albitm  aliero  albo,  sed 
etiam  uiium  etidem  modo  album,  modo  magis  album. 
g  Omnis  sci  ntia  enpil  nobilitatem  atuo  lubjectn  (ln 
Procemio  de  tnimui.  Respondetur  :  Veruin  est,  cap  l 
iiobiliiateui  a  liguaio  subjeclo,  nou  auieur  a  suli- 
jeeto  ligni,  liuc  est,  a  subjecto  attributionis,  noa  au- 
tem  iiiii.csiouis.  Sic  enim  jequalis  esaet  uob.litatis 
matliemai.,  pliys.,  metapli.,  quia  in  eadetn  insunl 
anima  bominis.  Imelligiiur  ergo  de  subjecto  quod 
assignaiur  ab  inteileciu,  non  autem  de  inteilectu, 
qni  assignat  ct  recipit  scientiam  illius  subjecti  si- 
gnaii. 

Omne  intelligibite  prx.edil  aelum  inleltigendi,  tive 
movci  ipsum.  Iniclbgitur  de  inlelligibili  principali,  u: 
soiit  res  exlra  animam,  qux  ipsum  iulelligibile  or- 
iliue  iiat.ii.e  licel  unii  temporis  pr.ccednui,  sed  inlel- 
iigibiie  inuius  pnncipale,  scilicei  operalin  non  prx- 
cedit  intellectum,  quiu  potius  procedil  ab  inlellectu. 

Omnequol  corrumpilur,  a  tuo  eonlrario  currumpi- 
tur  (»  Eth.).  Imelligiiur  :  Oiune  quod  corruinpiiur 
directe,  formaliler  et  per  se,  a  suo  conlrario  eur- 
p  rumpilur.  Dicittir  nolanier  per  se,  et  direcie  pro- 
pter  subsiantiam,  qu.e  iicet  corrumpitur,  non  ti.mcn 
per  se,  sed  per  accidens  :  quia  qnabias  primo  per  sc 
Cuirtimpitiir,  ad  cujus  conuptioiien  cunse.iuenier 
seipiitur  corrupiio  substaiiliac,  et  iia  hjec  per  acci- 
deus  corrumpitur. 

Oninis  propoaiiio  per  se  cst  necetsaria  tel  impotsikiiis 
(Per  boct.  in  tib.Poster.).  Imelligitur  :  Ouinis  propo- 
siiio  per  se  vera,  esl  necessaria,  el  oinnis  propositlo 
per  se  falsa,  est  impussibilis. 

Opposila  coitlruria  habenl  fieri  circa  idem  (vn  Me- 
laph.).  Et  sic  videtur  quod  bonuin  et  malum  babent 
lieri  circa  ipsuni  diabolum.  Intelligitur,  duminod» 
illud  subjectuiu  non  sit  deieriiiiiiaiuui  ad  uuuni  se- 
Itim,  sive  ad  ilierum  soluut :  qui  i  tuuc  opp  sita  con- 
iraria  babcul  non  lieri  circa  idem  :  modu  diabolus 
delcrminat  se  soluin  ad  iiialuni,  et  nou  ad  bonum. 

OauMcarliui  eligibtlius  est  inccrto  (in  Top.).  lutel- 

ligitur  OKleria  paribus. 

_^      Omnepcrl'ectum  et:  i«  triiai  (Per  Comment.  i  Coeli). 

"  Intclligilur  quotl  verus   iiuuieius   incipil  iueese  ler» 

narua,  el  de  duobus  uon  vere  dici.ur  quod  sit  n  uuc- 

rua,  sed  lanium  quod  sut  duo 

Omitis  pcrjcitio  al  in  Deo  (Pcr  Commcnl.  v  Melapli.). 
Respondclur  lioc  inlelligeud  un  quud  peifeclio  llei 
excellil  omiieni  perfei  lioneni  i  ic.ilinaruin. 

Omuis  BMIIM  naluratit  §tt  m  /lue  velocior  quam  in 
principio  (\  Cceli).  Intclligiiur  :  Oiun.s  moius  nalu- 
ralis  in  eodeiu  uiedio  tvqualiier  dispt>sito,  Cttteria 
paribus  uuo  impelu  ab  e  ilcin  pruduciu-,  Ml  veio- 
cior  iu  liue  ipiaiu  m  puucipio.  Uniliir  i.i  eodcm  me- 
itto,  qui.i  slal  quod  aliquod  uiix:uin  iu  igne  veluc  us 
luoveatur  ipi.iiu  iu  aere.  Dicilur,  <ri|iui/uer  Jk>ic.«i  .-, 
quia  siiuediuui  esscl  iu  piiucipio  subtiliiis,  el  m  Uue 
deiiiius,  noii  uporlerei  luoium  e»»e  iu  tiue  Netecio 
lem. 

Omnis  i/N<r»lio  tntanit  xnltr  oppotit»  (i  UctapJi.)  lila 
■UCtoritai  siinpiiciler  seu  univeisaliici  uon  e»t  «el  , 
qma  ah.i  quaMlio   ipueul    soluui    uuuiii      ;  p<r-li.JJ 


1059 


SENTE.\T!<£  rniLOSOPHICiE  EX  ARISTOTELE  COLLECTjE. 


1050 


•cd  e>t  vcra  ad  iltum  sensum,   rjuod  quaestio  prolile-  A  maticali.et  nigromantia  1.4».  necroinanlia?]  essel  eli- 


maiica  qn.prit  inier  iluo  opposita,  utest  isla  quxslio: 
An  mondus  sil  teternus,  an  non. 

0  i  ne  quod  in  Deo  e:t,  esi  Deusmet  fvi  Metaph.). 
Intelligitur  :  Omnia  qu;e  sunl  in  Deo  formaltter  et 
essemialiier,  sunt  ipse  Deusmet,  non  autem  illa  quaj 
sunt  in  Deo  effeclive,  ordinaiive  ci  eonservaiive. 

Vmnis  noslra  cognitio  procedit  ex  sensatis  (Per  Lin- 
eoniensem,  sttpra  i  Poster.).  Intelligitur  meiiiate  vpI 
immediate.  Similiter  etiarn  inteliigilor  illud  :  Nihil 
est  in  inieilectu  quin  prius  fuit  in  sensu. 

Omne  medium  est  medium  comrariorum  (vi  Phus  ). 
Inlelligilur  de  qualilatibus  nte.i i is  et  secundis.  Vel 
»ic;  oinne  medium  coinposilive  velsuecessiveest  con- 
trarinrum ;  vel  sic  :  Oinne  medium  diversorum  vel 
commuuiter  dictoruni  esi  medium  contrarioruin. 

Omnis  qui  dicit  quodlibet,  quodammodo  dicit  mulla 
(u  Top.),  Ex  quo  rlicilur  secunda  regula  :  Qui  dicit 
unum  anlcccdens,  niultas  dicit  conseqiienlias-,  supple 
'ormaliler  vel  virlualiter ;  quia  qui  dicit  :  llotno  est, 
dicit  viriualiter  :  Animal  e.«i,  corpus  est,  subslantia 
esl,  ct  sic  de  singulis. 

Omne  quod  est  scnsibile  est  sensibile  per  maleriam  : 
et  omne  mtetligibile  esi  iitleli^nibite  per  formam  (i  Caeli, 
text.  Cvm.  92).  Ut-spoiideiiir  juxta  doclrinam  Aveir. 
xii  llelaph.,  f.nin.  U,  qu  d  matcria  quae  est  pcr 
se  seiMbilis  esl  materia  propinqua,  non  retnota,  sed 
ftirma  esl  per  se  seitsibilts.  Fnrina  enim  non  per  se 
seuiiiur,  sed  merito  su.-e  operationts,  ideo  appro- 
priaie  foruia  dieiiur  intelligibilis  et  materia  sensi- 
btlis,  el  lioc  iutelligitur  de  maleria  propinqua,  non 
inuota. 

Omne  qiwtl  esl  ex  prioribus,  Iwc  esl  magit  eligen- 
dum  (ni  Top.).  Si  sic,  lunc  aqu3  csset  nubilior  vino, 
el  maieria  nubilior  foriua  ct  vestis  antiqua  esset  no- 
btlior  uova.  Intelligitur  ergo  sic  :  Omne  quod  esl 
bonum  ex  prionbus  secmidum  peifeciionem,  hocest 
inelius  :  sed  dieeres,  piiora  sunl  nobiliora  cl  meliora. 
Dicitur  quod  oinne  piius  perfectione  csseiuiali  est  ( 
mcliiis  suo  posieriori,  secundum  se  et  proprie,  et 
dicitar  secu.  duiu  se,  quia  secundum  ustim  nosirum 
non  oponet  qtiod  floreuus  (sic)  esi  prior  et  perfectior 
scieniia,  quia  esl  sub»tanlia,  scientia  aulem  accidens. 
Diciiur  perleciioue  essentiaii  propier  maieriam,  quae 
iion  est  perfeciior  forina  cssentialiter.  Dieiitir  eiiam 
esseutiale  propier  prioritatem  naturae,  ul  a:pia  icm- 
pcris,  et  vestis  aiiuqua. 

Omnis  voioptns  esl  mula  (iv  Ethic).  Stienduin  :  vo- 
luplas  est  duplcx,  quia  quxdam  esl  vttlupias  corpo- 
ris,  ei  qiiscduin  aninise.  Volupias  corporis  est  duplex, 
quia  nii.i  dam  est  contra  diciamen  reclae  rationis,  et 
illa  scutper  csl  mala ;  alia  csl  subjecta  rationi,  et  illa 
scmpcr  esl  bona.  Voluptas  animoe  est  duptex  :  quaa- 
d.ittt  esi  appctttus  recle  regulalus  ab  ipsa  ratione,  et 
ille  appeiitus  semper  bonnsest;  alia  est  secundum 
appeiituin  privaitim,  et  illa  scuiper  est  mala.  Modo 
diciiur,  quod  ioijiiitur  de  voluptate  quae  est  contra 
dictamen  rectie  raitonis. 

Omne  quod  esl  yropinquius  oonn,  hnc  esl  magis  eli- 
gendum  et  iuelius  (ill  Top.).  Et  si  sic,  sequereiur  quoJ 
camisia  esset  nteiioi  lunica.  Ad  iliam  auctoriiatein 
dicaiur  quod  duplex  esi  propiuquitas,  qmcdaui  cst 
localis,  alia  vero  perfeciiouis.  Modo  auetorilas  intcl- 
ligiiur  de  propinquiiate  perfecliouis,  quia  alias  in- 
Stantia  probarel  veruui. 

Omncs  aiiimi  pasiiones  perturbanl  ral.onis  judicium, 
ccmmune  diclum ;  conftrntalur  Sallustii  tentenlia,  qui 
uil :  Omnet  qui  de  rebus  duiiis  consultant,  ab  ira,  odw, 
etc,  vacuoses-e  debere.  Uespondeiur,  passiones,  quae 
uitlevetluiil  usum  raiionis,  perlurbare  noslrum  intel- 
lectum  ;  cteteruui  ill.e  quae  rationis  judiciuin  set|uun- 
tiir,  et  moderaiae  sunt,  ac  raiioni  subjeciae,  non  per- 
turbant  rationis  judlciuar,  iuto  suiit  ei  obedieutcs. 

Omne  difliciliiis  esl  magis  eligendum,  el  nobiiiut  mi- 
nus  difjkiU  (iii  Top.).  Et  si  sic,  sequitur  quotl  divi- 
lix  esseni  noblliores  el  meliores  sciemiis  el  virtulibus. 
S  niiliter  ats  labrilis  essel  eligil.ilior  scieniia  giain- 


gibilior  scienlia  logicali.Seiendum  quod  aliquid  tlici- 
turdifiiciliustribiisinritlis:  uno  modo  in  conservando, 
etsic  tlivitta'  sunt  tliflii  iliores  scienliis;  alio  modo  in 
exercentli),  et  sic  ars  fabribs  difOcilior  grammatica, 
quia  dtflicilius  est  fabricore,  quatu  orationem  con- 
grtiam  ficere;  terlio  modo  quoad  oppositiotietn,  et  de 
ista  difficullale  debet  intelligi  aucioritas.  Et  etiam 
inielligiturde  iis  quse  sunl  ejusdem  speeiei,  dummodo 
ininus  dillicilt  nnnconveniai  prjeemineutia  bonilatis. 
Omne  generabile  esl  corrupiibiic  (i  Coeli).  Respondc- 
tur  :  Veruin  est  otnne  quod  generatur  lanquam  pro- 
prius  et  adLcqualus  lerminus  geiieratiouis,  qui  est 
ipsum  composittim  :  m  ..I  ■  lameisi  per  iuduciionem 
animae  rationalts  generetur  liomo  tatiq  lato  bnjus- 
imidi  tcnniiius  generaUonis,  non  lamen  generatur 
ipsa  anima.  Et  ideo  etiam  cnmptisitum  tsiuJ,  bomo 
geuerabile  est  et  conupiibile,  n»u  autem  anima. 
Anima  enim  non  est  qu;e  geueratur,  sed  potius  qu.i 
U  aliu.l  generalur,  sciiicet  homo. 

Omnium  rerum  species  slabilivil  crealor  crcattirnrum 
(Aucior  v;  Principiorum).  Id  est,  non  creal  Deus  minc 
uovas  species,  licel  m  utia  et  eadem  spccie  bominis 
subinde  creet  novas  animas. 

Omni  magno  dalo,  coiuingit  dare  niajus  (Per  rcgu- 
lam.  Meiaph.).  Imelltgitur  sic :  Comingit  dare  injus, 
id  est,  imagiuari  majus. 

Otnnit  motus  es/  ie  ex'remo  in  extiemum  per  me- 
dium  (iv  Phys .).  Auclontas  iulel  igitur  de  mo'u  qili 
lil  naturaliler.  iNa  n  motns  qui  fit  in  varno  non  e^t 
naturalis.  quia  ualura  abliurrel  vacuuin.  Sitnililer  di- 
cilur  quod  uiotus  qui  fu  per  vacuum  non  6l  per  ve- 
rum  mediinii,  sed  solum  imaginarie,  crgu  aucturitas 
babct  veritatem  de  oiotu,  qui  lit  cum  resisteiuia 
medii. 

Omnium  rerum  naturalium  existentium  idem  est  tem- 
pus  (iv  Pliys.).   Iniclligitur  commeiisuralive,   et  nou 
absolule.  Motus  enim  primi  mobilis  mensural  omnia, 
p  sed  secundum  plus  ci  uiiuua. 

^  Omne  quod  moveiur  est  divisibile  ( VIII  Pliys.  lext. 
40  et  46,  et  vi  Plujs.,  texl.  52,  et  v  Plujs,,  text.  0-2). 
Inlelligiiur  :  Omne  quod  movetur  per  se  de  loco  ad 
locum  ciicumscriptive  et  counueiisuralive,  esi  divi- 
sibile.  Dicitur  otnnn  quod  moveiur  per  se,  propter 
animain  intelleciivam,  quae  licel  movetur  ad  inotutn 
corporis,  tamen  boc  iion  est  per  se,  sed  per  acci- 
deus.  Dicitur  circumscripiive  ,  quia  licel  angclus 
movetur  per  se ,  non  lamen  de  loco  ad  btcum  cir- 
cumscriptive ,  sed  delinitive.  Sed  dicitur  luuen, 
Cceluni  movetur  per  se,  el  tamen  non  est  divisibile, 
ul  babetur  l  Coeli.  Respotideiur  :  Veruin  est  de 
divisione  rea  i,  dividitur  lamen  gecuudnm  assigna- 
lionem  partium  ,  Bcilicel  onemis  et  occideniis. 

Omne  quod  movelur  tocali  er,  describit  sibi  spatum 
aquale  prcecise  in  eodem  in  laiiti  (Ex  vi  Plujs.).  El  sie 
videtur,  quod  inJivisibilia  sicut  an^eli  cssent  divisi- 
bilia.  Respondelur  quod  aiictorilas  intclligiiur  de  illo 
qiiod  movetur  de  loco  ad  locum  circumscriptive. 
D  Optimum  opponilur  pessimo  (vill  Etltic,  cap.  10). 
Iloc  axioma  non  semper  verum  dicit.  Meltus  est 
cnnn  csse  studiosum  quam  liabere  inclinalionem 
itaturaleraad  virlulum  sludia.  At  pejus  esl  non  ha- 
bere  inclinaliouem  ad  virtutum  studia,  quam  nou 
esse  sludiosum  ;  uam  si  non  habeas  istam  inclina- 
ti  tiem,  bomo  noti  eris,  siquidem  licc  inclinaiio  est 
iusita  naturx  liumanae.  ltaque  non  sem,  cr  optimo 
epponitur  pessimum. 

Omne  qjtod  movelur  etl  partim  in  termino  a  quo,  el 
partim  in  termino  ai  qnem  \y\  Phys.).  Et  sic  videtnr 
quod  mobtle  nuirquam  iil  in  spatio  sibi  sequali,  qu  ;d 
est  contra  auctorttaiem  praecedjiitem.  Uespondeliir 
quod  sic  inteiligilur  :  Umue  quud  movelur  interim 
quod  movetur  particulanter  attiugit  leriuluuin  ad 
quem,  ei  tcrininuin  a  quo,  id  esl,  quud  nec  e^t  per- 
fecte  oec  e?t  cauiplete  ia  lertiiiuo  a  quu  ncc  iu  ter- 
inino  ad  tiuem. 
Omnes  actus  distwcti  tic  te  habent,  quod  unus  fO- 


io;i 


liED.E  VENLIl.UHLIS  0P1\  PARS  I.  SECT.  II.  —  DUBIA  ET  SPIIUA. 


1052 


teit  roniervari  tine  alio  (vn  Meiaph.).  Rfspondcliir 
quoJ  habfcl  verilatein,  utii  uiins  nmi  dcpemlet  in  0t»6 
ab  alio,  quia  acms  Sorratis  ei  Dei  miui  lcllitdlttin 
cti,  el  iiiineii  tinus  non  potesl  e*se  cum  alio ;  sic 
cii  .111  srieniia  etl  iu  nnima,  similner  operaiiones  vi- 
lales  -111.1  ilistini  ta  ,il.  aiiuna,  el  lamcn  niium  non 
pniesi  con»ervari  sine  l'io,  nl  prius  iticiuni  est. 

Omne  quod  movelur,  movciur  ab  atio  (vn  1'hyt.). 
Piciiur  i|ii.ni  ImpoMibile  esi  movere  seipsum  per  ►«, 
ut  habelur  in  de  Aiiima,  el  rum  hoc  inovcri  ;  cl  s  c 
impottibile  esi  rcm  aliquam  rsse  agens  loia'e,  el 
inovens  toiale:  qiiin  ad  niiiius  conrurrit  Deus  aut 
inaleria  |>riiii.i. 

Omnem  intelhdum  oportet  etie  impassibilem  (Pcr 
Commenl.,  iii  de  Aninia).  In  opposilum  etl  Ph.loso- 
1  Ims  ibidein  in  priuripio,  ulii  dicil  quod  iniellecitis 
sti  virtus  |assiva.  Reapondetor  quod  Commenialor 
vuli  quotl  0|  oriet  Inielleetum  csse  ioipatsibilem 
peseione  on  uptiva,  licet  sit  passibilis  passio  c  sai- 
vaiiva. 

Omne  incorruplibile  esl  nobiliut  corruplilnli  ( i 
Phys.).  lalelligilor  sic,  si  corroptihile  non  est  melior 
comliiio  aiuieva  quani  i-it  illud  iiieormpliuite.  V.  g., 
maieria  incorniplihilit  esi,  ei  lamen  forma  corrup  i- 
hilis  mcli.ir  csl,  non  quidnm  ratiooa  corruptibililal  -, 
seJ  raliune  allditis. 

Omnis  finis  esi  melior  ordinalo  in  ftneni  (iii  Top.  et 
n  Phys.).  Intelligitur  «ie  line  gratia  cnjus,  quia  lalis 
scmper  cst  melior  ordinalo  iu  Gnein,  ex  quo  talis 
linis  esi  graiia  cujns. 

Ormie  ens  aul  est  subslanlia,  aut  accidens  (xn  Me- 
taph.).  Iniellig  iur  de  cnbe  simpliciier  uno,  et  uon 
aggrcgativo.  Vel  capieudo  ly  eus  nominaliler,  et  non 
p.iriicipialiier,  quia  e\e  cims  unus  cst  ens,  id  est, 
etisiens,  ctiamcn  non  est  gubanulia,  sed  plures  sub- 
ttanu>. 

Omnino  illud  quod  fil,  ab  aliqua  ejus  parte  pra?- 
extsttt  (vn  Metapli.).  lit  per  coose.iiiens  rornialiter 
se  liibei  in  maicria  aote  ejn«  produetionem;  quod 
esl  contia  Pbilotopbum  (i  Phys.).  Intelligiiur  ergo 
sic  :  omue  quod  lii  coroplctive  ui  compositum,  habet 
p.irte»  prirexisteiiles  ut  niateriam  el  forniam,  si  nori 
lempore,  lamen  naiura.  Main  maieria  qiiidem  prima 
teuipore  pr.-cieJii  cuniposiluii),  forina  aulem  nofl 
tcni|>ore,  sed  dunlaxai  naliira. 

Omne  quod  motelur  habet  pait,$  integraiet  (vi 
Phyt.).  lulelligitur  tle  i!lo  quod  p<r  se,  ei  ciittiin- 
scnpiive. 

Umuis  tnotut  esl  de  contrario  iti  coiilrantim  (  v 
Phyt.).  lutelhgilur  de  moiu  nalurali,  et  uoo  vio- 
lenio. 

Omiie  eus  in  stio  loco  nalurali  quietcit  a  motu  (iv 
Pliys.  et  l  Cctti).  Intelhgitur  quod  omne  ens  in  loco 
naturali  quiescii  a  moiu  lucali,  non  auicm  esi  veriini 
<le  alds  uuiibus  sicul  de  motu  alleraiionit  ei  au- 
giueiiuiiuiiis. 

Omnia  naiuia  constamia,  excepto  Deo,  quod  erat 
caium,  secundum  f.m;i.  docu  m,  coiisldiii  lile  tl  ann- 
cxlia,  scribii  Arisl.  (lu  m  Mrtitplt.,  lext.  coin.  15; 
I  Cirfi  c(  mundi,  in  lext.  com.  ii;  i  Meieor.).  ilahuil 
hoc  sc.  un.li. iii  quosdam  phi.osophos  boniim  iulel- 
1«  i  .iini.  Nam  intluclive  consideraiili  in  eingnlit  qua 
suui  bic  paielui  esse  quasilam  piopricl.iics  curreo- 
ics  iuier  enlia.  V.  g.,  homiui  tano  aliqu.d  poieal 
e.-se  vcneiium,  et  laiuen  labonuti  pntcsi  etea  salu- 
lans  inediciua.  (Vide  Zimaram,  /.'/.  90.) 

Umiie  corput  esi  iu  lace  (i  Pnys). 

Ihnne  loium  tsl  inajiit  IM  pmle  {Cvmmunm  piupo- 
tiiio). 

Omiiia  leniinwi  per  mcdiuni  (u  de  Animi,  lexi. 
114). 

Omiiei  homiiies  uon  deci/  iiintur,  uisi  in  eo  quud 
neiciunt,  uut  m  eo  cujui  couuino  non  ««I  Vt-ldc  tna- 
iii (cUa  (IV  MetaiUt.,  com.  8). 

Ortmia  i/uii-  /ii.m,  fiun;  a  uaura,  vet  ab  atie,  iv/  u 
casu  (vii  H$iapk.,  uii.  %i) 


A      O.iiii^     mchiln. ■i/tin    pravum    etl     fugiendunt   ( iv 
Lihic). 

Opmt  quod  fil  o  mrViorifwJ,  temper  ett  meliut  (i 
Poli'.). 

Omv.is  domus  regi  debet  a  seniore  (Ibid.). 

Omnis  diveisitas  lidetur  (acere  tedilionein  (v  Po- 
lil). 

Op'iniiis  pnpulus  est,  qui  terrte  eolendtc  deditut  esl 
(vi  Pofil.). 

OmilM  eicestut  rerum,  tet  noeei,  tel  nihil  pro/icil 
(vu  Pol.t.). 

Ouinia  umamus,  sed  prcemia  magis  (Ibid.). 

Omne  laboruns,  requie  indiqel  (vm  Potit.). 

Umnin  atiena;  temput  tantum  nostrum  est  (Smeca, 
epist.  9). 

Umne  pcccalum  acio  votiiutaria  ett  (  Ibi1!.,  dt 
J/i  r  ). 

Opvrtei  piius  ditccre  quam  docete  (Boet.,  de  Dit- 
cip.,  cap.  I). 
U      Upns  tuiim  diigil  unut,uisque  arlifex  (n  Ellric, 
cap.  K). 

Omnia  appclun'  divinunt  esse,  et  illius  gralia  aqunt 
«MHauunu  secutiduin  naturum  (n  de  Amma  ,  lil. 
5»,  et  i  Phijt.). 

Omnis  seimo,  si  brevior  (uerit  quam  oporteat,  ob- 
KWfli  inlelleciiim  ;  si  longior,  U  fficilis  erit  retentioni, 
el  discipulo  nbiivionem  inducU  (n  lib.  de  Arle  lioet.). 

Uporlct  ut  ars  i'i  hoc  imitelur  naluram,  ut  oiiinia 
qua?  agit  agat  propler  fineni  (Ibid.). 

Vmnia  bonum  oppetunt  (i  /Melirorum  et  lll  Top.t 
cap.  \,  cl  ]  Ethic,  cap   \). 
■   Umnc  coiisiicnim  esl  deleclnbtlc  (ll<id.). 

Ublmio  «sl  liniiHiu  pttrei  pensionis,  et  ideo  (acliva 
irce  {Ibid.). 

Uiifiis  aljirmafio  «(  vera,  ttl  (atta  (In  Priedieam., 
cap.  5). 

Ob/iiJM-i  eortlM  i)ntr  quis  (aiih  egit,  bonorum  est; 
reniiiiisii  ii.ro,  n.atorum  (lil  Top.,  cip.  10). 

Oportet  discentem  rredire  (>  Elench.,  cap.  2,  et 
C  i  Potlir.,  /<■•■'.  o). 

Umne  quod  corruitipilur  a  conlrario  corrumpimr 
(i  Piiys  ,  texl.  7). 

Umne  habent  malcriam  esl  gcnerabile,  el  corrupli- 
bile  (l  Phys.,  com.  8  ). 

Umne  age  s  agit  prop'er  finem  (i  Phyt.,  texl.  7%). 

Umiie  qu  d  movelur  mceise  est  in  lempore  moien 
(:v  Phys.,  text.  129). 

Omnis  tiiotus  esl  a  quodam  tn  quoddam  (v  Phys. , 
!ext.  3),  id  est,  a  termii.o  qno  in  lciminuin  ad  qu  m. 

Umtus  opitno  cui  coniradictl  setttut  non  etl  buna 
('.iii  PhijS.,  com.  527). 

Opp<  siia  jima  se  posita  magit  elucctcuitt  (u  Casti, 
texi.  40,. 

Oiinie  ens  naluvale  dctidcrat  ■wmiiilWI  t*moi- 
tirnam  (ii  de  Aetrr.,  text.  31). 

Omnis  virlus  unila  ptus  ttt  quam  mutliplicata  (Au- 
clor.  de  Cmtiis,  cap.  6). 

Oiiinia  animalta   tnorta  a  ciuie  rabido  rabiunt,  ex- 
l)  ccplo  homine  (Ltb.  vn(  de  Animal.). 

Oiiiuet  homines  uatura  scire  desiilcrant  (i  Melaph., 
in  proloq.). 

Umnia  corrunipnnlur  i>i  eo  et  quibut  iunl  (lil  Me 
liipli.,  ItSt,  16). 

P 

1'ropler  quud  esl  unum  quodque  tale,  tem/ier  el  U- 
lud  magit  tale  est  (i  Potier  ,  cap.  t,  et  n  itetapk., 
texi.  4).  LimiUlur  Imc  axioma  quinque  moJis  Prww 
ut  illud  in  i|ii.>  iii  roinparaiio  utrique  comparabiliuiu 
conveui.it  [iirmaliter.  Unde  nou  valel ;  Deamhulat 
pi  ipicr  sanitatem,  ergu  saoitan  nuujit  deamauiat. 
Ebnus  csl  propter  viuuin,  eigo  v  num  m.igis  ebnutu 
c»i.  Secundo,  ui  illuJ  in  quo  iu  comnaralio  »u»i- 
pial  inagis  ei  niinua.  1'uJe  non  sequilur  ■  Igo  suni 
rnubllla,  quia  boinu  ati  ritibiUt,  ergo  homo  e<i  ma- 
gis  ritibllit.  Nec  iilud  :  IViru»  aai  homo  pr  eter  .  t- 
uem  luum,  ngo  patcr  «uot  e>i  uiagit  ho  no,  lcii>o, 


f053 


SENTENTIiE  PIJILOSONIiC.E  EX  ARISTOTELE  COLLECT^E. 


1034 


A  Penetratio  dimentiounm  non  est  possibHis  (iv  Me- 
teor.).  Respondelur  qund  duplices  sunt  dimensfoncs  : 
quaidam  sunt  quarum  uoa  habcl  se  per  moduii)  actus, 
cl  alia  per  1110  lum  pulenua:,  ul  Mbedo,  ve>  nuie- 
ria  prima;  tonc  diiitnr  quod  in  taliims  dimensioni- 
bns  penetratio  esl  pnssibiiis.  Sic  eliam  esl,  quando 
duae  habent  se  per  modum  artus  ad  tertiam,  quae 
liabet  sc  per  moduin  potcnlia?,  sicul  alhedo  et  itttt- 
cedo  iu  lacte.  Alise  sunt  dimeiiMoncs,  quarum  una 
non  habet  6e  per  modum  poienti.-p,  nee  autbje  ha- 
bent  se  per  modiun  poientiu;,  el  sic  penetratio  di- 
ii.eiisionum  non  est  possibilis. 

Processus  in  infinitum  ett  prohibilut  (ti  Pliys.). 
Intelligilur  in  prsedicaiis  essenii»li'fir  snbordiuaiiS. 

Potentia  opponitur  octai  (ix  Metnplt.,  el  t  de  Ani- 
ma).  Dicilur  quod  inlclligendum  est  de  opposilione 
relativa. 

Principla  non  fiunt  tx  alteruiris  (i  Phys.).  Verum 
non  rst  simpliciter,  sed  ul  !y  ex  dicit  eircti  nsian- 
d  liain  partis.  Eisi  enim  forma  fit  ex  maleria,  nou 
tamen  maieria  est  pars  forme. 

Volemia  aecidil  materite  (  Per  Commentatorem,  i 
Phys.).  tiitclligilur  qtiaienus  comoiunis  lii.i  el  cssen- 
tialis  potentia  materia  deiermitialur ,  ;  er  certas 
disposiliones  accideniales  ad  banc  vcl  i;l  un  formam. 
Talis  ciiiiu  poleutla,  sive  lalis  deiennlnatio,  accidil 
n  aleriie. 

Priut  ett  commiine  pruprio.  Di.endum  quod  com- 
iiiune  esl  prius  proprio,  si  uirumgue  sit  uiins  ge- 
neris.  Sed  in  uis  qu«  sunt  diversorum  generum, 
nibii  prulnbel  proprium  esse  prius  eomoiuui. 

Pilitiei  ett  consideran  de  anima  (i  Phys.).  Et  sic 
videtin  quid  non  cst  srlenlia  Itbri  de  Anima.  liespon- 
dslur  quod  Philosopiius,  i  1'liys.,  vuli  guod  polili- 
cus  coiisidenit  practicc  de  auiiiia,  sed  in  libro  de 
Aniiua  eonsideia:ur  de  anima  speculative. 

Pnicatio  et  materia  differunl  raiione  et  specie  (t 

Phyi.),  Imelligiiiir  quod  i-ti  lermini,  privatio  ei 

_  raatcria  bab.-ui  diversas  raiiones,  scu  detiniliones, 

u  ciiui  Iroc  lamen  stat,  quod  babem  pro  suo  signilica- 

to,  vcl  suhstrato,  eanidem  rem  nu  i.ero,  per  quaro. 

noii  disiiiiguumur. 

fVinripia  r.  rutfi  tentibHium  sunt  tentibiiia  (111  Grti 
el  mundi,  lext.  com.  46).  Gtossiiur  per  Averr.,  ii>id., 
depriucipiis  propinquis,  non  auteiu  babct  veriiateiii, 
01  inqtiil.  proposiiio  de  principiis  rematis,  quia 
priucipia  reinoia  reruin  sensibitium  non  sunt  se»si- 
bilia,  ut  prlma  fnrma,  el  prima  materia. 

Potenlia  titperior  polet:  uuidquid  potesl  infertor, 
el  nobiliori  mui/o  (tn  de  Atiima).  Vera  esi  propositio 
i.i  poie.iliis  q  a»  sunl  ejusdcm  g  -lieris  in  substan- 
lialitate,  co  wodo  quo  vegeiaiivuiu  est  in  seusiuvo, 
sieul  tngontim  iu  teiragmio.  lu  his  qu»  non  suut 
cjusitem  gcntris  in  substaotialitate,  propigili.i  lo- 
cuui  non  babel.  Sicut  anima  est  superior  virtus  quaru 
sit  corpus,  non  lainen  anima  potesl  supplere  vicem 
eorporig,  et  forma  est  superior  maicria,  et  iiou  po- 
test  supplere  vieem  materise.  Similiter  comparando 
quod  inajeria  existens  privatio  non  esl  ens  iu  aciu  D  poieuii.is  inaicriales  poienliis  alistractis,  locum  nou 

liabet  proposilio  loriualitcr  loqueodo,  nain  uon  valet: 
llonio  gei>erai,  ergo  iniciligentia  geueiat. 

Praesupponit  augmentalio  xUerationem  (f  Cotli,  com. 
22).  Iule.ligilur  setundum  Arisl.,  in  iVjeilicaiueolis, 
dc  augiiieuto  iiivenlo  in  physicis  corporibus.  FaLli- 
lur  euiin  de  augiuento  imagiuario  inveiito  iu  rebus 
maibeinaticis.  i.i  babet  locum  de  vera  augmeftlaiio- 
in%  qux  iil  iu  pbntis  el  aiiimaiibus,  uam  talis  requi- 
rit  praeviam  alleratiouem. 

Principiun  in  cognitione  esi  finis  in  operaiione,  et 
priiicipium  operaiiouis  est  fini»  in  cognilione  (vi  Phys., 
text.  comin.  8'J,  e<  vu  iletaph.,  ttxt.  conm.  83.). 
Veriiaiem  babet  propo/uio.  iu  o|>eralibus,  sicut 
Bunl  actioiics  et  faciiuiies  (Vide  Arisiot.  ut  Ethic. 
cap.  C). 

Pueri  beutificaniur  propter  spem  (i  Ethic).  Iiitelli- 
giiur,  pueri  bcalilicautur,  id  esl,  dicuntur  beati  pru- 
pter  spein  futurx  beatitudinis,  licet  aitu  nou  suul 


ul  eausa  sil  univoca,  non  xquivora.  Unde  non  valct : 
Pariea  est  albus  propter  piclorem,  crgo  pictor  est 
magu  albus.  Mam  et  si  albedo  conveniai  utrique 
fnrmaliier,  et  suseipiat  magis  el  minus,  tamen  pi- 
cior  parieiis  albi  non  est  causa  nnifoca,  sed  xqui- 
voca,  el  quasi  universalis,  sicnt  Densrerum  omnium 
natunlium.  Qoano,  ut  comparatio  fiat  in  cffectihos 
posilivis,  non  privaiivis.  Non  euira  sequilur  :  Pclru< 
csl  parvus  propter  patrem,  ergo  pnler  esl  magis 
p.trvus.  Propl'T  Deum  non  iliiigo  niundum,  crgo 
magis  non  diligo  Deum.  Quinlo,  ut  sint  vere  diversa, 
iuter  qua;  !ii  comparatio.  Non  euim  valet :  Video 
propier  ocnlos,  eigo  cculi  magis  videnl.  Non  enim 
aliuil  est  ridere  et  meum  et  vidcre  oculorum. 

Perfettum  est  qnod  tate  aiterum,  quale  ipsum  effi- 
eere  potttt  (iv  Meieor.,  lext.  com.  49).  Vera  esl  pro- 
posilio,  uhi  allerum  simile  laclibileest,  quod  additnr 
propter  Deum,  cum  non  possit  facere  alinm  Dpum, 
quia  non  est  factibilis  alter.  Deinde  rcspondetur 
qnnd  proposiiio  verilaietn  babeat  prxcipue  in  ani- 
inalibus  ei  plantis  gux  sunt  bic.  Nam  Arislot.  ibi 
Inquitur  de  semiiiibus,  ut  patei  inlucnii  verba  tcxi. 
Et  jutia  bne  Arist.  ifisit  n  de  Anima,  lext.  com.  54: 
Natiiralissimuiu  opus  viventiiim  est  giixcungue  per- 
fecla  et  non  nrbata,  aut  tteneraiinnein  spomaneam 
habentia,  lacere  lale  allerum  quale  Ipaum,  animal 
guidem  animal,  plania  vero  planuin,  unile  propric 
io  babcuiiiius  viiliiicm  gcnerativam  ,  vcritatcni 
bahet. 

Particnlaria  et  singnlaria  semper  in  multitudine  ex 
cotiario  dieidunt  illud  quod  unum  esl  IPcr  Por- 
phyr.).  Respondeiur  quod  ibi  per  partienbria  et  sin- 
gul  .ria  debet  i:iielligi  inmus  comiuunc,  ut  sii  sensus, 
parlicularia  el  s  ugularia,  id  est,  miuus  coiinnunia 
dividunt,  id  est,  in  divulendo  contrabunt,  ex  contra- 
rio  i  lud  quod  unuin  esl  genus ;  v.  g.  rorpus  eon- 
irabuni  aoimatum  ct  inininiatum,  aiiimatum  contra- 
huiit  sentieus  ei  non  senlieus. 

Partieuiarit  i»  muleria  naturaii  iequipollet  snc  tmi- 
versati  (i  izspi  'Efpmtiut).  Iiitelligiiur  de  particulari 
simpliciier  dieta,  et  de  proposiiione  indeliniia ;  ista 
enim  :  Homo  esl  amraal,  :i'quipol!el  illi  universali : 
Onuiis  hoino  est  animal,  qui  est  in  luaieria  naiuiali 
ei  necessaria. 

Parlicularis  negutiva  non  esl  convtrlibilit  (n  Kipl 
'E^ftnvcic;).  Inieli  gimr  quod  pariicularis  negaliva 
noit  est  eonvertibilis  fonnaliter  in  aliam  particuia- 
rera  negativani,  de  iuoiio  loquendi  consueto,  cum 
b.ic  tamen  Siat,  quod  esi  couvenibilis  in  uuam  de 
moilo  inqucmti  inconsueto. 

Prcprium  de  uno  tolo  prcnrficetur  (Per  Porphyr.). 
Inteiligiiur  tanquam  de  sulijecto  adi-qualo;  sic  risi- 
hile  licet  prxdiceiur  i!e  Joaiine  ct  Paulo,  adeoque  de 
pluribus  aliis',  t.nneii  dc  uuo  tamuui  dicitur  pnedi- 
cari  quateuu»  dc  soio  bomine  pru:dicatur  ut  snbjeclo 
adxquaio. 

Privatio  per  u  noi:  esl  em  (i  Pcjl»;r.).  Intelligirur 
nod  inaieria  exislr 
formali  per  se,  sed  rer  fonnain  cujus  est  privatio, 
quin  el  ipsa  profecio  privaiio  fonnaliicr  significat 
iiegationeiii ,  materialiier  auteia  sive  connotaiive 
piiiudiuem  ad  formatn;  uude  meritn  dicitur  noa 
eiis. 

Prineipia  Ofortet  umper  mmtere  (l  Pliys.,  texl. 
50).  Id  esi,  in  ouini  trausiniitaiione  reperiri,  vel  cas 
siMnper  iiabcre  coudiiioues,  quas  ibi  Aiist.  descri- 
bil,  scilicet,  quod  non  (iantex  aliis  nec  alterutris,  etc. 

Proprium  est  substaniia;  U  tubjttlo  aon  esse  (Per 
Philosophuvi ,  ia  Pnedicamentu)  -S  ■:i»iia  est  Auilam 
suliAiantiain  esse  subjeclo  U  ;|ua:u  afTectionem,  sed 
bene  lauquam  partem. 

Plato  non  male  dixit  in  eo  qaotl  armonem  sophi- 
sticum  sub  ncn  ente  iocavri  [n  Metaph.).  Responde- 
lur  quod  Philosophu3  ca.it  non  -.;ns  itntiropne  pro 
enie,  quod  gerit  similitiidiuem  alicujuj ;  quod  taineii 
noh  est. 

rATBOL.  XC. 


»035 


BED.K  VEISEBAKII.IS  OIT.  PABS  I.  SECT.  II.  —  DUDIA  ET  SPUUIA. 


1030 


lales.  Si'd  iln  eres  :  i.iti  in-  Ihii-  esl?  Despondeliir  quod 
iilen,  quia  ioih ipiiiius  in  eis  banu  spein  61  nalurali 
disposiiione  eorum ;  vel  ideo  quia  videmus  eus  incli- 
11..1-1  .nl  boua,  M  fugere  mala;  vel  ideu  qnia  sunl  pro- 
crrail  n  boilis. 

I'rmier  vtrum  iioii  r»i  uffirmatio  vel  negulio  (n  iripi 
■t,  (inviiB,-).  Ralio,  quta  verum  liabel  se  in  proposi- 
uiine  sicut  fornia ;  nioilu  nilid  poiest  esse  absque 
forma. 

Provotilio  in  tolo  etl  falsn,  qmr  nullam  tingularein 
hnbel  veram  (i  Poster.).  Intelligi  potesl  sic,  in  qua 
genus  generalissiniuiii  uuius  piajdicainenii  prvdiealur 
de  genere  geiieralissiuio  alterius  priedicamenti,  in 
toto  est  lals»,  ex  quo  nullam  habel  singulurem  ve- 
rjui.  Vel  poiesi  intelligi  simpliciler  quod  proposiiio 
nnivetsali»,  cujus  uulla  parlicularis  est  vera,  in  loio 
sil  falsa.  Nam  uiiqne  si  nulla  in  parte  esl  vera,  dici 
pii-ci  it  in  toln  esse  falsa. 

Patsionibut  neque  viluperamur ,  neque  luudamur 
(n  Ethic).  Ergo  (assiiines  iion  sunl  viiuperio  aut 
laude  dignx.  Hespoudctur  distinguendo;  passiones 
cniiti  duobus  modis  possuut  considcrari,  el  secun- 
dum  se,  ei  quainins  sttbduniur  rulionis  imperio,  et 
deliheralioui  volunlalis.  Priori  ralione,  neque  laude, 
neque  viiuperio  dtgiiae  ceiisenttir,  quoniam  sunl  mo- 
tus  quul.nu  appelilus  irralionalis,  quibus  ciim  aliis 
aniiiianlibus  coinmunicamus.  Si  vero  secundo  modo 
considerentur,  sunl  laude  aut  viluperio  digna  :  ap- 
petilus  cnim  seusilivus  propiuquior  est  rationi  quan: 
exteriora  meinlra;  acius  autem  exterioruiu  meni- 
broruin  boni  sunt  aut  inali,  et  raiioue,  qua  voluniarii 
stiiii :  ergo  eiiam  moius  appetilus  sensitivi.  Pixterea, 
licet  appetitus  sccundum  se  liberlate  careat,  ex 
cnnjunclioiie  laiuen  ad  ruiioucin  libertalem  babet; 
quaptopier  in  eo  virluies  collocaulur,  ul  forli- 
ludo,  et  leinperantia,  eic.  Passiones  itaque  quaie- 
miis  voluntarix  sunt,  laudem  mereniur,  vel  viiupe- 
riuin. 

Plura  bona  tunt  eligibiliora  vaucioribus  bonis  ( nt 
7'op.).  Inielligilur  sic  :  Plura  bona  possibilia  sunl 
boms  paucioribus  compossibilibus  eligibiliora,  dum- 
niodo  unuiii  illorum  plurium  eltgibilium  non  sil  pro- 
pier  aliud,  etduinmodo  prxemineiiiia  bonilaiis  teneal 
seex  parte  pluralnatis ;  diciiur,  duiumodo  unum  il>o- 
riun  noii  sit  eligibile  propter  aliud,  lanquam  propier 
linem,  quia  propterea  sauuiu  fieri  ct  sanativum,  non 
sunl  eligibiliora  sanitaie.  Etiani  diciiur  quod  intelli- 
tur,  Dummodo  isla  bona  siut  ejusdeiu  rationis,  iia 
videlicet  ut  prsceminentia  bonitaiis  non  proveniat  ex 
paite  inaleii.c,  sed  solum  ex  parie  pluralilalis  :  pio- 
pter  boc  non  sequiiur  quod  quaiuor  grossi  essenl 
ehgibiliores  floreno,  licel  s  nt  plura  bona.  Diciiur 
etiam  :  Dummodo  illa  bona  sitn  compossibilia,  pro- 
pter  lioc  non  sequiutr  quod  bonum  esse  monachtim, 
ei  bonum  esse  conjugatuin,  esseut  eligibiliora  simui 
quam  bonuui  esse  inunachuiii  solum.  Siiniluer  quod 
vivere  caste,  et  generaie  sitoi  simile,  esseut  eli„ibi- 
liora,  quia  plura  sunt,  t|uain  viverc  casie  solum  : 
quod  lainen  esi  falsum,  quia  suui  plura  boua  iticoin- 
possibilia.  Denique  iiilclltgiiur  de  boms  linilis,  pro- 
pier  Deum,  qui  csi  boiiutn  iiiflnilum,  et  licet  uiitts, 
lameu  aliis  ouuulius  quaiituinvig  niultis  inlituie 
praislal. 

Pasiivut  quidem  inleliectus  etl  corruptibilis,  ex  eo 
quod  nihil  iwelligil  sine  phantatmale  (m  de  Antmu). 
Ille  lexlus  secuuduin  comiiieiiiaiorein  sic  polesl  in- 
teltigi  i  quod  per  iiiiellecluin  passivuin  iuieiligiiur 
poieulia  cogilaliva,  qu.c  a»l  educla  de  poteulia  uia- 
li-i  i.c,  qti.iui  noiniiial  iiiiellt-ciuin  iu  ordine  ad  alios 
si-.nstis,  pioptci  excellenliaui.  Alu  veru  dicuut  qnod 
iulelleclus  passivus,  id  csl  ullUllMIUUU  inlellei  lus, 
oiijcctive  dependeus  a  pbaniasiiiate  esl  curiuplibtlis. 
Scilicel  raliunc  phauia^iu'.  et  pliaulasinaluiii,  ulriim- 
qne  ciiini  coirumpitur,  el  phanlasia  el  ipsa  ptuiilus- 
iuata.  Alio  iikkIo  iitlelligitur  liuc  de  iulclleciu,  qui 
iiiiii  esl  iiiloiiiiaiiis  speciebus  mielligibilibus,  apius 
iuiucu  iiilurinait,  quanluin  ad  dcuoiiiiualioiiciu.  Oinii 


A  ctiiin  iufoi  ui.iliis  esi,  j.un  di-sinii  vocari  intellecliia 
possibilis.  sed  iulellecius  adeplus ,  vel  in  habitu, 
adeoque  sic  quoad  denuminatioiieiii  illam,  intcllcctus 
possitulis  corruinpiltir, 

Postibili  potito  inttte,  nutlum  teqnitur  inconviniem. 
Sensus  esl :  Si  pruposiiio  de  possibili  mutatur  in 
suain  de  inessc,  iuiic  sua  de  inetM  non  enl  iinpos- 
sibilis.  Et  pro  iilleriori  iulelleclu  bujusce  auctoriia- 
lis,  est  iioiaiidiini  adliuc,  ul  aliqnaj  proposiliouet 
pnssibiles  ponanlur  iuesse,  requiri  tres  condilioues. 
1'rima  couditio,  si  aliqua  proposiiio  universalis  do 
possibili  debeal  poni  inesse,  non  debel  hoc  Ueri  per 
umvcrsalcin,  sed  poiius  singularein,  ul  ista,  Omiie 
producibile  Deus  polesl  producere,  uon  debet  sic 
I  •■iii  iuesse,  producibiie  Deus  producil,  sed  sic  : 
II oe  pruducibile  Dcus  producit,  ei  sie  de  aliis.  Se- 
cunila  condiiio:  Qunndo  iii  propositione  de  possibili 
suljji  iiniii  ei  pi:i-(i,catui]i  repiignanl,  iiiuc  ponendo 
illam  inesse  loco  unius  cxiremi ,  debet  poni  prono- 
U  meii  demonsiraiivuiii,  ui  :  Omne  albnni  potest  esse 
nigrum ,  pouiiur  sic  inesse  :  lloc  esl  nigrum ,  de- 
niouslrando  per  ly  iioc  ,  illud  quod  piius  luit  album. 
Tertia  condilio  est  :  Quando  in  propositione  de  pos- 
sibili  ponuiuur  aliqux  teriiiinatioiies  vel  leriniui  pri- 
vaiivi,  qui  vel  qxt-  in  illa  de  iuesse  possunl  facere 
aliquam  repuguantiaiu,  tunc  ponendo  illam  incsse, 
lales  lerminaiiones  smil  omiitendx,  ut  :  Socrates 
liabens  oculos,  potc-i  esse  sine  oeulis,  ponilur  sic 
inc-isc,  Socrates  cl  siue  oculis.  Sicut  illa  :  Sucraies 
polest  cras  legere,  non  poiest  sic  poni  inesse,  Socra- 
tes  legit  cras,  sed  sic :  Socraies  legii. 

Posila  (orina  tubstantiati,  pouilur  elinm  alind  cujus 
est  jorma  tubslantialis  (v  iletaph.).  Iiiteliigitur  sic  : 
Posila  lonna  subsianliali  acluali,  el  illo  modo  quo 
esi  forina,  poiutur  illud  cujus  esl  forma.  Modo  posl 
uiorlein  aliitijus  honiinis  aiiima  non  t:st  forma  ejus 
actuajis,  ideo  iuiic  nou  cst  homo,  sed  erit  demuin, 
ubi  ruisus  a  Deo  conjuucla  lucrit  auuua  corpori  iu 
resurrecttoiie  iiiorluonnn. 
(•  Prmapia  aliqua  iunotescunt  sennu,  et  aliqua  con- 
suetudine  (Commune  Axwm.  Philot.).  El  propier  buc 
Arist.  vn  Top.,  cap.  4,  dixit :  (jui  dubiiaiu  ulrum 
deos  venerari  oporleai,  vel  parenies  amare  vel  non, 
pceua  indigeni;  qui  vero,  ulruin  uix  sil  alba,  non  in- 
digeni  sensu.  Cultus  entra  Dei  ei  ainor  pareutum  suut 
ptmcipia  iu  lege,  roborala  consuetudine,  et  ideo  a 
legislaioribus  posita  esi  poena  corporis  allliciiva.  .\i- 
veni  aiiu-iu  candidam  esse  cognitum  e-t  sensu,  et 
moiuin  esse,  etiaiu  p alei  ad  seiisiiui.  Unde  Aristoi. 
viii  Phys.  auscult.,  lexl.comin.  -i-1,  conlra  Zeuonem 
iicganieiii  iiioiuni,  inqun,  omnia  igiiur  quiescere,  et 
hujUs  ralioiiem  quxrere  diinitleuies  seusum,  inlir- 
iuilas  qiij-iiam  esl  intellectus. 

Potiui  eligendum  esl  id  quod  possibite  quam  quod 
impossibile  (iii  Top.,  cap.  I.).  Hoc  ett,  quod  facile  ut 
quam  quod  aijji.ile.  Eontm  enim  qua  uullo  moio  fieri 
poitunt,  nulla  etl  eleetio,  ut  ex  iii  Elh.,cap.  t  patel. 
In  iioc.  proiiuiiuaiio  inieliigeuda  e-l  iuc  muderuito  : 
D  Modo  cailera  siul  paria  :  qu.e  in  alns  plensque  si- 
iuilibus  axiouiaiibus  subauuieuda  BaL  Magis  ebgen- 
iltini  est  bac  de  causa  capescere  scieniiani  docinua 
quaiii  inventione.  Illud  eiiim  per  se  lacile  est,  hoc 
v.ilde  laboriostim.  Vuius  etiamsi  dillicilius acquiriiur 
qtium  scicnlia,  est  lamen  magis  eligeuda,  quia  iue- 
lior,  el  stc  iu  uiullis. 

/  rinciuia  ntnl  lanquam  locut  januar  in  donto,  quem 
iiultus  iyiiorat  (u  Meiaph.,  com.  I,  ubt  tlmtn  tixlui 
apertc  dicit,  In  foributeuim  quis  dilmquil?).  Aiiiinad- 
verle  quod  alia  suul  pnucipia  cogiiilioins,  alia  lutem 
suni  principia  cogoitionis  et  esta.  1'roposdio  ignur 
lociiui  habel  de  pruicipiis  cugiulioiiis  (sicut  muii 
iuaxiiiiK,  el  toinuiuiies  aiitini  concepiioiie»),  hoc  Mt, 
de  pnucipiis  coiiimuiiissimis,  qua:  luluiu  t-x  iioltlia 
lermiiioriiui  couiuiunissiiiiuruiu  evideutiam  habeiii, 
ui  de  quolibei  diciiur  esse  vei  non  esse,  eic.  SidU 
suut  ptincipia  ipic  cx  ipso  seusus  laallmMM  babeul 
evideuiiaui,  sicut  mututu  esse,  etc.  Iiopi  u  vero  qux 


1057 


SENTENTI^E  PIIILOSOPIIIC<£  EX  AUISTOTELE  COLLECTitf. 


1038 


non  snnt  tanlne  evirienlix,  quandoque  indi^enl  aliqua  A  liim  lcedilur  el  conlristalur,  quanlum  Iristatut  malo  i/- 


tuadela.  N:iin  aliqua  principia  alicujus  scientia  spe- 
cialis  induciione  innotescuni,  aliqua  vern  consueiu- 
dine,  ui  siint  principia  legiun  et  scientiaram  lega- 
lium ,  aliqua  vero  per  alias  vias,  ut  scriiiit  Arisi.  i 
Eth.,cap.  10. 

Planlce  sunt  timplices  (ll  de  Anima).  Intelligitiir 
respcctive,  quia  non  liabent  lanlam  diversilaiem  iu 
snis  orgauis,  sicut  anirnalia  habem  m  suis  par- 
libus. 

Potenlia  lensiika  eonlrarialur  inielleclui  ( i  de 
Ethic).  Non  per  se,  seii  p*r  accidens.  Tendit  enim 
utraque  iu  suuin  objeclum  et  suuro  bnnurn.  Pit  au- 
lein  nonnunquam  pro  loco,  teinpore,  persona,  elc., 
ut  simul  ista  liona  slare  nnn  possinl.  Deinde  eliam 
natus  est  appetilus  sensitivus  obedire  ralioni,  ui  do- 
cei  Arisl.  ibideui.  Linde  nou  simplicitcr  contrariatur 
rationi. 

Principium  sentilivum  est  in  corde  (n  de  Anima). 


lat«  nb  amicit  (n  <te  Ane  poel.). 

Propler  consueludines  mutas  ei  perverta*  nullus  lau- 
dalur  iii  de  Arle.  poel.). 

Pejores  sum  nuper  dilati  quam  dilati  ab  antique  (n 
Rhcior.). 

Possibiii  posilo  inesse  nullnm  sequitur  inconvtnient 
(Lib.  Prior.,  cap.  18). 

Princip  a  demonslraiionum  sunl  definiliones  (n  Po- 
ster.,  tet.  2,  el  i  Phys.,  lex.  10). 

Perfeclum  est  cujus  nihil  es<.  extra  accipire  (n  Ceeli, 
lex.  83). 

Plus  lemporis  perficil   anima  in  iynoranlia  qitam 
s  icnlia  (ll  de  Animn,  lex.  115). 

Probabilia  secundum  lolum  non  postunt  esse  falsa 
(m  de  Anima,  com.  5), 

Philosophia  dacei  homines  cognoscere   creaiorem 
$wim  (Arisl.,de  Morte). 

Purus  et  perfectut  philosoplius  morliftcnl  desideria 


Sensu3  est  quod  spiriliis  ariimaies  et  sensiiivi  a  corde  ^hujus  so-culi,  quai  adducunt  eum  ad  mortificutioiieot 


proficiscunlur. 

Primu*  molus  est  in  oriente  (iv  Polit.).  FAesponde- 
tur,  Verum  esi  antonouiastice,  id  est  per  excellen- 
tiani.  quia  ibi  relucent  nobiiiores  elTectus. 

Philosoplius  esl  ille  qui  scit  priw.ipia  el  causas  sub- 
sian  ias  (iv  Metaph.  com,  8).  Ubi  per  philosopiiuin 
intelligas  divinum,  scieniia  enira  divina  per  aniono- 
inasiam  diciiur  pbilosopbia  prims,  via  natune  et  no- 
bililatis,  lirel  via  doctrinassil  pourema. 

Polius  eii^endum  est ,  cui  cvnsequens  est  majut  bo- 
num  aul  minus  malum  (m  Top.,  cnp.  I).  Ut  consilia 
evangeiira  servasse  in  bac  viia,  quani  pr:ece(.ta  eom- 
iniiuia  duntaxat,  et  abscindere  meinbrum  corruptura 
qiiam  servare. 

Principium  el  cnusa  converlunlur  (i  Mclaph.).  In- 
lelligitur  de  principio  esseudi,  quod  esl  qnadruplex, 
scilicet  sccundiim  quamor  rausas,  ut  ellicieniein, 
linalem,  formalem  ci  materialem;  et  capieudo  priu- 
cipium  sic,  tunc  priucipiuiu  et  causa  (Oiiveriuntur. 
Alioquin  principium  laiius  patet  quam  causa. 

Participatione  tpeciei  plures  homines  sunl  unut 
tiomo  (Per.  Porphyr.).  Intelligilur  :  secunduin  S. 
Tbomam,  plures  homines  sunt  unus  lioiuo  parlici- 
patioue  speciei,  id  est,  sunt  ununi  in  specie.  Et  non 
seiuilur  :  Suni  unmn  in  specie,  ergo  sunt  uauin , 
quia  oiane  nnuin  in  specie,  est  esse  unum,  secuu- 
dum  quid.  Alii  sic  dicunl :  Plures  homines  sunt  untis 
homo  partieipaiione  speciei,  id  est,  continuaui  unam 
speciem  humanain,  et  sic  speeies  bumana  est  perpe- 
tua.  Alio  niodo  exponitur  logicaliter,  Plures  homines 
sunt  unus  homo,  id  esi,  plures  iionimes  signilicaiitur 
per  iiiuiu  lerminum,  Huiuo,  participaiione  speciei. 
Alio  niojo,  naturalis  siinililudo  iioiuiins  vel  unus 
conceptus  couiinuuis  bomuiis  pluribus  bomiuibus 
conveuii. 

Perpeieum  ett  corruplibile.  Sensus  esi,  Perpetuum 
non  signilicat  nou  posse  corrumpi  unquam,  sed  lan- 
tuin,  non  corrumpi  unquam. 

Polenlia  naluralis  esl  ii  ralionalis  (iiirEai  'E/surjviiaf 
el  ix  ilelaph.),  rkspondelnr  quod  vull',  quod  beue 
vslct  consequentia  cum  speciUcatione;  ut :  Potentia 
cst  iialuiahs,  ergo  ut  sic  est  irralionalis,  etr. ;  nou 
valet  siuipliciier  sine  specilicatione,  quia  homo  ali- 
quauJo  niere  naluraliter,  aliquandu  seeundum  intel- 
lecium,  sive  ralionis  arijitriuin 

Posse  ab  ipto  etse  nihil  iilferi  in  perpetuis  (iu 
Phys.,  tex.  52). 

Philosophus  non  debel  quidyuam  atterere  quod  non 
demonstraiione  aut  induciione  saliem  osiendut  (viu 
Phys.,  tex.  com.  15). 

Propositones  naluraks  duplici  de  ca-isa  fiunt  dubi- 
tabiles,  cet  quia  aliqui  enulriti  in  opinionibus  faltit 
non  pussunt  assemiri  principiis  veris  pliilosophiw;  vel 
quia  aliqui  exisiimanl  quoi  principia  geometriw,  con- 
tra  quos  Arisl.  n  Metaph.,  lex.  com.  16,  Com.  1  Cosii, 
eom.  m. 

Propier  nxaium  Hlatum  ab  inimicis,  nullus  in  tan- 


D 


cor,  oris  el  animw  (Ibid.). 

Propler  admirari  homines  nnnc,  el  primo  eaperunt 
philoiophari  (ln  Proloq.  Mct.). 

Pcrfectum  est  cui  nihil  deesl,  et  esl  duptcx,  tcitket 
simpkiler  extra  quod  niliil  csl :  el  perfectum,  in  ye- 
nere  (v  Melaph.,  lext.  21). 

Prandium  differt  a  coena  ,  secundum  diversitatem 
lemp'iris  tanlum  (viii  Melaph.,  tex.  5).    ■ 

Privatio  et  habitus  radix  tunt  conlrariorum  (x  Me- 
laph.  com.  15). 

Principium  esl  plus  quam  dimidium  (i  Elhic,  ca-r 
10,  ct  v  Polit.). 

Pntsio  non  est  tirlus  nec  vilium;  secundum  etm  nec 
laudamur,  mc  viluperamur  (n  Elh,,  cap.  4). 

Primum  in  generulione,  etl  uliimum  in  letoluiiont 
(Li>.  iii,  cap.  b). 

l'ui  rw  ezpcma:  scepe  fac.lm  consumunl  substaniiam 
(v  Polil.). 

Pcjora  sunt  lecia  odia  quam  aperla  (Seneca  de 
Mor.). 

Palatum  ttum  fan<es  excitet,  non  sapor  (Idem,  cap. 
de  Contin.). 

Pecuniant  perdidi.  Forlas  e  de  illn  perdidisset.  O 
te  fettcein,  si  cnm  itla  avaritiam  perdidisset !  (Idem  de 
llcmed.  forluil.). 

Philosophia  omnium  virtutum  magistra  (Boet.,  de 
Ccnsol.,  pro.  5). 

Piiilosophia  esl  sunimum  tastorum  animorum  sola- 
lium  (Idem,  ill  lib.,  pro.  1). 

irobos  luores  sua  pramia  non  relinquwtt  (Idem,  iv 
lib.,  pro.  o). 

Perpe:ua  conversalio  conlemplum  paril;  rarilas  au- 
tem  admiralionem  concilial  (Apuleiut,  de  Deo  So- 
craiis). 

Prastanlissiinum  animal  in  lerris  existens  eA  homo 
(Idem,  ibiJ.). 

Propier  nostrum  affirmare  vel  negare,  nihil  in  re 
ponitur  (i  de  Inlerprelal.,  cnp.  6). 

Pergraviler  unutquitque  fert  hnnore  suo  privari  (Lib. 
QEcoit.). 

Pramium  virtutum,  ett  honvr  (iv  Ethk.,  cap.  9). 


Qnolidie  morimur,  quotidit  enim  tabitur  atiqua  pars 
\'ii<p  (Sencc,  ad  Lucitiuin  discip.). 

Qucercre  ralionem  et  dimiitere  sensum,  in/irmitat 
qitwdiim  est  intelleaus  (vin  Phys.,  tex.  22).  Intelligi- 
lur,  Qui  quaeril  r.iliones  quibus  destruat  illud  quod 
apparet  sensui,  est  dcbilis  discrelionis  et  irnbecilli- 
tatis  iutellcclus.  Ii  hoc  esi  nescire  per  se  notum  a 
nou  per  se  noto  distinguere.  Et  vcrai  couclusiones 
non  deciarantur,  nisi  a  propositionibus,  et  proposilio- 
nes  a  sensu,  et  experimenium  verorum  non  est,  nisi 
ul  conveniaut  sensatis,  non  e  converso. 

Quando  sunt  duo  agentia,  quornm  unum  etl  forlius, 
el  alterum  debilius,  forlius  cilius  producil  suum  effe- 


1030 


BEDiE  VENEHABII.IS  OI'P.  PAHS  I.    SECT.  II.-  DUWA  ET  SPLHIA. 


1040 


fum  qiwnt  de'i'iut  {(.'ommiiiii'  axiom.).  Verum  Ml  <le 
RgMHlbW  per  ald/ciioiieiu  eontrarii.  qnia  nlii  esi 
rnntrariclas,  iiii  Ml  rcmsieniia,  ei  nbi  esi  resiiien- 
lia,  ilii  rfl  MKCMulOi  ul  diril  Cntiimenl.  in  iv  Phyg., 
in  eoni.  71.  Eallii  aiiiem  in  ageuiihiis  sine  conirarii 
alijeclione,  sicut  patel  ile  «hiobus  corporihns  limii- 
ihmuT,  quorum  noiiiii  iil  inien.iui  titero:  utruinque 
euira  iu  in  tiiiiM  iUominat,  li<et  lumeu  producium 
:i  poteutiori  «ii  inlcn.ius  luuiine  producio  a  debi- 
l;oi  i. 

QuKCUnqtie    movfnlifl    C<    IIOR    mola ,    tiiitptiill    nni: 

suiit  pkuticK  conuderatlonii  (i  Pliyt.).  Ei  sie  viiteiur 
qund  ue  Deo  lii  Rcieulla,  quia  ipse  ost  iimiiobilis,  ut 
patet  viii  Ptiys.  Respomleiur  iiu>«J  aucioriias  lautoin 
vuli,  (|iiod  enlla  moventia  coiiBiderata  n  u  inordine 
:i:l  inniiiiii,  non  su:it  pbysicaa  cousideraiiunis,  lia 
qund  physicus  non  babet  aliquid  considcrare  de  iis, 
nisi  per  aiiribuiionera  nd  motum,  eujua  motus  na- 
inra  esi  principiom  ;  qnse  enim  aimpliciler  aeu  quid- 
diiative  suut  physice  consideraiioius,  e.i  in  se  de- 
beiu  babere  principiuin,  ul  ipsa  etiaio  pliysice  mo- 
veaiilur,  UOll  t.iiitiini  iiinveaiil.  Inlelligcnlia;  ergo 
lamtisi  physice  moveni,  non  lameu  pliysice  nioven- 
lur.  Kl  ideo  eiiam  secunduffl  qniddiUletn  suain  ad 
physicum  non  s|>eclan'.. 

'QucrHbcl  definilio  ponibilh  est  in  pradicamento 
(i  1 17:.).  Inleliigilur qu  ulqualihci  dethiiiioseiuuduni 
goas  paries  el  reductive  esl  ponitiilts  in  prxdtca- 
luenlo,  non  aiilfin  per  se  el  proprie. 

Quod  lil,  non  est  (l  r.ifi  'Epfnovseac).  Iiilclligilur  :  si 
aliqu-.nl  eus  permanena*  sil  successive,  iuuc  iuterim 
iluin  iii,  non  Ml,  id  esi,  non  babet  es>e  coiupleiuni, 
.•■cd  lieri  rei  sucee^sivc  eslcjusesse, 

Qucrlibel  propositio  redmplicatita,  i.t  qua  reduplica- 
lur  piaJicaluni ,  etl  falta  ei  iinpotsibitis  (i  Prior.). 
Respondetur :  Verum  est,  ut  patel  de  iba :  ilimiu  est 
aniinal  in  quaniuni  aoimat;  nia  est  ialsa  et  impossi- 
bilts,  ul  paiet  ibidem. 

Quiecunque  t.'"i  :,;  :•■''•'  sunl  eadem,  itta  inter  se  tun'> 
eadem  (i  Phijs.).  Inlelligittir  :  q.  xcunque  divisim 
suinpta  siiiU  uni  et  cidem  e»dem,iiilcr  se  sunt  eadeui. 
Sienini  lantuin  colleciive  sumpiasuist  idcuiuuiterti  •, 
iion  sunt  idcireo  idera  inlerse.  Iulelligitur  pr;«'ierea: 
Qmecunque  uni  termino  suigiilari  rant  eadeoi,  iuter 
se  sum  eadem,  et  sic  excludiiur  species,  cui  lamotsi 
eadem  sinl,  1'elrus,  Paulus,  et  Joannes,  lamen  non 
suot  idem  nilei'  se.  El  ratio  est  quae  ilcni  torte  sulli- 
cere  quca!  ad  liniilandum  hoc  aiioraa  :  Qoia  nousiiiil 
eadera  specie  simpticiter. 

Qiiulquiti  poteti  causa  prima  cum  tecuitda,  hoe  po- 
<<"'  .>'.•  mj/(i  (Per  uudarem  tn  de  Cautis).  iRlelligitur 
iu  jjenere  ciusa:  eflicientis,  et  serundum  potentiaiu 
primae  caus:e  alwolutam ;  sed  iu  genere  rau^a:  hir- 
maliSa  vel  materialis,  hoc  axionia  non  pmceiiu.  fcisi 
eniui  possit  Ocus  sine  iioniiue  facere  bomlDsm,  v.  g., 
creando  hominera  aliqueiu  ex  nihilo,  lamen  non  po- 
tcst  ciiiii  facere  album  tnsi  per  albc  diiiem  ration:ilem, 
ii.m  per  foraani  aliquam  niionalem,  nec  maieria- 
lem,  seu  curpnreani,  msi  per  materiam  ei  corpus. 

Qunndo  atUiuaiido  duo  nnal  ident  in  estentia,  ti 
uiinin  ptr  tt  ett  corrupli&ile,  etiam  •■!  reliqunm  (iv  Me- 
ttrph.).  Modo  videiiius  quml  uialeria  et  coiii|iosilum 
8UUl«adeffl  res  in  esscuiia,  et  sic  videlur  qnod  uiaic- 
i  ia  eaaei  eompouibiiia,  et  conalmiliier  pqtaal  probari 
de  lorina  inlellecliva.  Itcspomietor  qund  veruin  csi, 
qu.iudo  |iciiiius  siiiii  meio  el  unum  secuudiiui  e>sen- 
'i.uii  Bed  oiati  ria  et  lorma  ipsins  couiposili  suul  es- 
seutialii  pnuei|iia  ipeiua  compeaili  diversa,  ci  panei 
MienilalM  diveraa^  qutt  nou  cossuut  dici  esse  nnom 
ni  »s:ciiii  i  sicut  com|iogituiu. 

QutrcHnaue  dtflcrniH  ijenere  ,  difftruni  Kkincro  el 
iprri<(v  Ueiaph.).  Inieiiigiiur  dupiteiMr ;  anomodo 
liC  :  (Jii.ccnnqiie  genere  di0UUBJ  realiier,  ditlerunl 
iiiiint-ro  ei  ipuete  realiler.  Alio  modo  iwi  Uuocuu- 
i'ir  itjlTariini  genera  piwdiearoenlRliier,  ditierunt  uu- 
inoro  el  ipevw  uroidieiiineNtaiiler.  Vei  duiui  qtmtl 


A  illa  Rncloiii.i»  intelligiliir  ingenere  lubslauii.T,  et  uou 
in  genere  Rccidemiuin. 

Quanlitat  non  esl  de  virlulibut  activii  el  patiit  ii  ttd 
invicem  (tv  Vetaph.).  Respondetiir  quod  Pliilosopliui 
vuii  quoti  esne  activum  et  passivuni  non  atiribuiiur 
qiiantiiati,  sed  beue  speciebus  qualitalis. 

Quod  recipit  CRM,  pott  non  este,  ett  generabile 
(iv  Mps.). ilespondetnr  quoit  reriim  est  do  iiio  qun<i 
reeipll  eise  a  forma,  quia  iorma  Ml  qiia  dat  esse  rei, 
nt  patel  per  Philosophuiu  (i  Phns.).  linic  auima  r.i- 
liunalil  m>n  est  geucrahilis,  licel  liaheat  esse  p.<si 
non  csse,  quia  non  habet  lanquam  coinposiiuin  ah 
aliqua  rorma.  Etiam  vcruin  esl  de  esse  fonnali,  non 
aitiem  ciiiiiatio.  Ilinc  maleria  priuia  iinu  estgenera- 
bilia,  quia  llcel  nec  ipsa  lucrit  st'ui|ier,  ged  a  Deo  ac- 
eepcrit  csr  post  nou  Mae,  m>n  lamea  habet  actuni 
aliqiiem  forinalem,  sed  lantum  aciutn  eiilitativuiu, 
ideoque  non  dicilur  generaia,  vel  geneiabilis 

Qmrsiiu  est  dubitabitit  propotilio  (l'er  Boet.).  Et 
B  sic  videtur  quntl  qiKestio  sit  pmposilio  ,  quod  lanien 
esl  falsiim.  Respundetur  quod  quxstio  capitor  unu 
modo  pro  siguo  imcrrogalivo  ct  oraiione,  nim  qua 
interrogalur ;  el  sie  quxsiio  non  esi  propositi.i,  ei 
hoc  vuli  Boelius.  Secundo  sumiiur  pro  latioue,  cui 
sigtiiini  inlerrogalivuiii  aildit  r,  el  sic  quxstio  est 
propositio,  sicut  illa  oraiio :  Caduui  haliet  roateriain, 
cui  atlditur.  LUrum  cdluni  habeal  materi.nn,  est  pro- 
poaiiio,  et  hoc  vull  Boetius 

f^inreuiian'!  differunt  ptus  quam  iiumero ,  differunt 
tpecte  {'!  Metaph.).  Itcspoiidelur  qmid  Philosoplms 
viill  quod  qua'cuuque  itillerunt  plus  qnaui  nuiuero 
essenilaliter,  illa  differuoi  specie,  ei  sic  uouopoitet 
qiiod  vir  et  mulier  diflVraui  spccie,  sicut  nec  Socra- 
les  albus  et  Plalo  niger  differuut  specie,  quia  soluin 
d  ileruni  spjcie  acrideiitatiter. 

Qui  non  unum  intelligii.nifiit  intelligil (iv  Metaph.). 

Uespnudeiiir    quod    intelligitur  sic:  Qui  non  unuiii 

~  iuieltigit  ad  iiiimis,  nihd  imeiligil.  VYI  sic,  eepienilo 

^*  iy  noii  in Aniianter,  qui  non  unum  inieliigii,  nihil  io> 

telligit,  et  lioc  est  q'toque  veruin. 

Qutdquid  carel  operuiione,  caret  et  etsentia  (Per 
Coiniiieni.,  t>  Meliiph.).  Itespoudelur  quod  illa  auclo- 
rilas  univeisaliier  non  est  vera,  >;ua  lialur  in-iainia 
de  nialena  priina.  Verincaiiir  latnao  el  de  ista,  si 
esseulia  acciplatar  pro  actu  aperifleo  seu  e>se  for- 
mali. 

Qttod  non  est,  non  contingit  tcire  (i  PoRttr.),  Verum 
esl  iauquain  sciOile  p<'opiuquiiiu,  sed  bene  iRnquam 
rcinoitim.  Ve!  sensus  Ml :  quod  non  cs: ,  ueccsse  p«- 
icsi.  niiii  contiiigit  aeire.  S.cut  eniiu  se  rcs  habci  ad 
eaao,  iia  ro  cognoBei. 

(Jii!iiu'.'i.i»  rti  ett  forma  rei  (vy  Meiaph.).  Veruin 
est  in  umplieibua,  noo  autetn  io  compiisiiu.  Ilii  ennu 
secuiiduni  comniuiiem  (♦pin.oneii',  etiaoi  malcria  est 
pars  quiitdilatis. 

Qitecitnque  habent  dilferentiam  in  eodem  tubjecto, 
dijjerunl  ipecifice  (tv  iletaph.).  Si  igtlur  iili  guilus 
D  in  aiieratione  proprie  dicta  acquin>niur  success  ve, 
et  liabe.uit  diirereiiliaui  i;i  eodeiu  RjabjectA,  diCertiul 
scecilne,  ul  vull  aiifitnilas;  etsicquahias  secmi  Itiut 
quaui  lil  aiieraiio,  proprie  dicia,  uon  essei  «iuiples, 
sed  diversarum  raliouuni.  ltes|M>nde(ur  qimd  vtiil 
quod  quatiiatM  iuiensiuilM  el  reoiiinubile*«ib>laalM 
in  eodem  subJMio,  non  f.cieutas  unaiu  qialitjicin 
lotatem,  Uia;  diffcrunl  specie.  Sed  ai  iiha  quaiitRies 
laiiaut  unam  totalem  qualilaiem,  iuuc  nou  differenl 
Bpeoie,  V.  g. ,  ali.eito  m  nigredo  aunt  m  eoJciu 
lubjcclo,  elsunl  iuleusibiles  et  iniuiiilhihai.  nec  ta- 
neii  in  illo  aubjeclu  faciuiit  unaiu  qualnatem:  rrgo 
dilTeiuui  ipeeiflet). 

Quod  nmpir  mtt  ntnrimUM  eii  nlitV,  M.-imi  til 
quiint  qttod  nliiinandn  ,iu  Top.,  tnp.  i).  L't  )u-.uiii  cl 
lemperaotia  qu.uu  loriitudo.  .Vuu  iliii  teuiper  aui 
feresempM  itt1  poMumut,  bao  ivuu». 

Quvii  ud  amNM  i<-(  piava  uttle  ttl.  metiui  eti  qtum 
qttotl    mi  |i'iNt'ii m  (ul  <ii^.  ff;>.).  (  t  aqiu  qnRiu  vi- 


10.1 


SENTENTL«  PHIL030PIIIC/E  EX  AIUS-OTELE  COLLECT.E. 


10« 


iinni  prestantior  est,  qnia  aqtia  nnllus  hominuiB  ca-  A  Inleltigiitir  per  se,  sive  qtianlum  esi  e«  parte  gene 

_.__..       ___.__.  2 >  &••    ___-_ti_u____i  #■-_  I  i_  11  _  i  o       i_  ■  *■__,    a  v      n.rlu      c_  I  (i  _>  i  n  1 1  lia       I  _n  i  ■_      _:  I  ■_  t     n  ,  l  r-__ .. 


rere  potrst,  et  ejns  usus  esi  coptostor 

Quod  inetl  rei  meliori,  meiiui  ttl  {Top.  IH,  e.  i). 
U»  quod  inesl  animo.quam  qti.d  corpori,  ul  virius 
quam  sanitas,  illa  aiiimae  inest,  Iwc  corpori.  Hoc 
Ismen  non  esl  iisquequaoue  vcrum,  ntsi  do  i:s  bonis 
ii.ielligatitr  quac  rebus  quihua  insuni  propria  sunl. 

Qucedam  meiiut  etl  non  rid.re  quam  videre (m  Vc- 
taph.,  tex.  5).  Verum  est  iu  tiuniaui»,  sed  non  in  di- 
vinis. 

Quod  polius  eligit  prudent  otii  rir  boutts,  anl  rec.ta 
lex,  aui  qui  in  aliqua  re  escetlunt,  qtia  ralioue  tait 
sh.h,  aul  in  unojuoqiie  qenere  perili,  ant  plures,  aul 
emnet,  aut  omnia,  prtzstantiut  <ii  (n:  Top.,  cap.  \). 
l!i  cnrare  in.gi»  aeterna  quam  quae  labutitiir  cuni 
tempore ;  iiulla  poiius  affici  injuria  quam  aflicere ; 
permilterc  minora  qua.  itaui  inaia  iu  rejiub.,  ne  ma- 
jora  eveni-iit,  qnain  velle  omnia  peniius  exstirpare; 
item  quae  in  exposiendis  divinis  S.  riptoris  sanoli 
doctore.  doeuerunl  quam  qtiae  .eioli  Grainmatici  »8- 
tumant,  etc. 

Qudquid  es!  cnusa  ctiustv,  esl  canta  rausati  (Per 
auclorem  de  Cattiit).  Inleiligitur  quod  quidquid  est 
e_;i_a  caus.T,  loquendo  de  ■  ansa  essenliali  et  positiva, 
hoe  est  causa  eausatt ;  dieilur  positiva  propter  vili;i 
qux  suut  cansata  privative,  tini!..  licet  Deus  sil 
causa  bominis,  tainen  non  peccaii,  nuia  percatum  est 
phvailo  quxdam,  et  defectus  bominis.  Sicut  tibia 
recta  cum  tibia  curva  est  causa  progressionig,  non 
lamen  cteudicationis,  quia  isla  e  t  defectus  quidam 
et  privatio  pertineus  non  _■!  causam  proxrcssionis, 
nec  ad  ipsatn  pmgressionem ,  sed  ad  liliiam  Jeii- 
cieutetn. 

Quxctmque  sunl  ejtttiem  speciei,  quidiuid  uni  con- 
venii,  convenit  ei  reliqro,  est  com.  animi  concept.  In- 
leilijjilur  e>set>tia!iter  vcl  de  pcdicjli»  cssentialibii ;, 
similitt  r  de  accidcnlibus  proprii. .  Dealiis  enim  uml- 
liim  fallit. 


ralionis,  sive  e_  parte  eflicientis.  Quia  stat  p:itrem 
esse  biinnm  ,  et  lilium  non,  ol>  pi  o\  i  ■i»m  filii  voliin- 
latem. 

Quorum  ccrruptionet  stinl  bona,  ipsa  corrupta  ttmt 
mula.  Intelligilur  qiiorum  eorruptionea  ptr .  e  siinl 
bnnas  ;  si  enim  per  accidcns  sunt  bontn,  ipsa  cor- 
rii[it..i  uon  propterea  sunt  mala.  V.  g.,  mors  Clirisii 
iiinocenlis  pcrse  inala  fuit,  bona  aiitein  quatenus  ab 
eo  ob'ata  in  redcinptionem  nostram.  Contra,  mors 
ilerodig  ivranni  bona  fuit  per  ge.  At  si  secula  esset 
indigna  illa  nobilium  strages,  quam  ille  morii  proxi- 
mns  oplarat,  et  sorori,  quasi  leslamcnto,  reliqtierai, 
per  accidens  fui-s .t  mala. 

Quod  vere  ett,  nulli  aecidit  (i  Phyi.,  tx.  30,  96). 
Id  esi,  sulistantia  nulliwg  est  acciilens.  sermo  est  de 
stibstantia  proprie  dicta,  simililer  eliam  de  accidente, 
iiem  cl-  liis  qua_  dicuntur  univoce,  non  analogicc. 
Nam  scieotia  est  sulistantia  in  Deo,  in  hmnine  autem 
g  cst  accidetis.  Et  ratio  hujus  propogilionis  est,  quo- 
niam,  iit  dicitur  in  Pradicain.ntis,  coiiiiniuie  cst 
on  iii  substaiitiae  in  sulijecto  uoii  esse.  Iloc  autem 
propritim  est  omnis  accidenlis.  Qoare  sicut  bxc  sunt 
contr.idictoria,  esse  in  subjeclo,  i-i  n  n  esse,  sicesse 
subjecium  el  accidens. 

Quod  omni  tempnre  esl  uliliut,  hoc  ett  eligibilius 
fiu  Top.).  Et  sic  sequeictur  qnod  fortitudi  esset  cli- 
gibilior  lemperantia.  vel  justita,  eo  qnod  fortitiulo 
oiuni  icmpore  esl  utilis.  hespondeiui'  qnod  fortitudo 
capilur  dupliciler.  L'uo  mndo  quoad  hahiUim,  alio 
uiodo  quoad  actum,  ct  sic  fortitudo  esi  operaio 
lorlitudiuis ,  el  illo  modo  non  semper  esi  ulilis 
ar.iualiter,  ijoia  _i  omues  essenms  jusli,  tali  forliiu- 
Uine  non  indigeremus 

Quidquid  esl  vi  effeclu,  etl  in  causa  (Cotwnumi  prn- 
posilio  in  Melaph.).  Et  sic  se>iueietiir  quod  omnis 
iniperfeciio  esselin  Deo.  Iniclligimr  ergo  sic  :  Quid- 
quid  c.t   perfectionis  in  efTcciu,  Imc  eliain  est    in 

liier, 


Quod  diuluriiim  est,id  pmstanliui  (iii  Top.,cai>.  I).  p  causa,    non  qtiidem  formaliter,  scd  virttialiier,  vel 
nibaudi  saltem  si  cirtera  sunt  paria,  et  eaqii-.com-      reduclive,  qma  etiam  omnis  peifeciio  ultimaleordi- 


parantur  sint  bona.  Sic  vita,  qn.c  in  actioue  virtutun 
per  oane  tempus  a^quabiliter  veisatur,  quod  longior 
iiierit,  ei  melinr. 

Quodrei  bvnte  propinqnitis  ei'  anl  timitiiti,  ai:t  >ne~ 
liori  timilius,  id  nuHu  (m  Top.,  cup.  1).  Ut  qui  vilain 
aposiobc  >m  aut  Cbristi  opl.  luax.  ma^is  huilanlur 
qii.uii  cxieri. 

Qui  d.eit  aninwm  qaudere  vcl  tritiari,  dicil  eam 
texere  et  ariliftcarc  (t  r/.  Anima).  lulelligitur:  qui  dirit 
ge sola  aninia  gaudere  vil  Irtsiari,  dicit  eam  teveie, 
sic  qitod  Pbilosophus  vult  quod  uon  solum  cnnvenil 
aniiiix,  .cil  proul  *st  conjuncia  corporis.  Ileclius  et 
brevius  Egidius,  ibilcm:  Miutis  proprie  dicii ,  qui 
iolum  animam  dicit  gaudcie,  vel  Irislari,  magis  piu- 
priequi  humtnem. 

Quorum  efftcienliatunl  bofla  ipsn  suitt  bona.  Vilutnli- 
qui  profrTunt.  Quorutn  cauim  sunl  bomc  ipia  sunl  bona 
(n  I.  p.,  c.  o).  Limiiatnr  verum  es>e  qua  ralioae  a 
bonis  causis  proveinuni.  Nam  etsi  a  bonis  causls 
inala  qi:3ed;im  nasciintur  (ul  a  viris  probis  levia  |>cc- 
cala),  non  lamen  ab  illis  proveniunl,  qua  ex  parle 
sunt  boua.  S.ipc  eiiaiu  elTectus  qui  a  liona  causa  non 
malus  nasccretur,  ab  alia  mala  vitiaiur,  ut  si  quis 
restiluat  alienum  gladium  ut  homicidium  aliquud 
perpettelur.  Quin  etiatii  .sa.pt'nuinet'0  cttni  causie 
omnes  sunt  bona.,  mala  una  circumstaulia  polesl  el- 
fectum  reddere  vitiosum.  Itaque  si  causa  est  bona  cf- 
fectusque  ab  ipsa  provenil,  qua  ..  paite  bona  esi, 
tum  demum  cril  lionus,  si  attuode  iiihi  viiietur. 

Quidquid  polest  in  majut,  potest  in  minus  (i  Cotli). 
Inielligiiur  per  se  et  virtute  propria,  el  de  illis  qua. 
suut  ejusdem  generis.  Non  eniui  valel:  Puiest  com- 
pouere  librum,ergocoqncre  cibum  commiinein,  quod 
mintis  esl  (iioii  eniin  isia  suut  ejusdem  generis),  sed 
bene  valel:  Polesl  componere  lihrum,  ergo  episio- 
lam,  vel  tres,  quatuorve  congruas  lineas. 

Qnornm  g.nerfllioN».  siml  bonai,  iltabvna  (n  Top.). 


uatiii'  ad  primain  causam. 

QiKirere  i7nare  quwdtm  appropriuntur  in  eodem  ge- 
nete  qttibusilam  cnlibus,  est  sumina  (alttil  s.Unde  non 
est  peteudiim  quare  lerra  sil  terra.aul  ignis  sit  ignis, 
el  qua.rcre  in  re  simplici,  ul  quare  liomo  est  liomo? 
Estnugatio  (vu  Metapli.,  coui.59;  idem  iv  Metaob., 
com.  3,  ubi  halietur  qtiod  pra-dicatio  ejusdem  dc 
scipso  est  nugaloria). 

Qttantitas  non  ett  de  eenere  actirorunt  (iv  Pltijs.). 
inleltigilnr  uno  modo,  quod  quantiias,  ul  qiianlilas, 
non  est  de  genere  aclivorum,  et  sic  esl  vera,  sed 
qiiantitas,  ut  substantia,  bene  est  de  genere  activo- 
rum.  Alio  modo  dicitur:  quanlilas  seciiinlum  suam 
csseniiaiu  non  est  de  genere  aciivorum,  licet  beue 
sccoiidurii  suas  disposiliones. 

Quod  uoi  conlingit  aliier  le  habere,  necette  dicimus 
ilate  habere(v  Metaph..  tex.  6).  Nola  dtiplex  neces- 
sarium  quod  ibid.  tradil  Arist.,  neinpe  necessarium 
D  simpliciier,  el  necessarium  lanquam  melius,  el  con- 
venieniius,  hoe  est  ad  flnem  aliquem  aliquid  e.se 
necessarium  dupliciter.  Uno  inodo,  sine  quo  aliquid 
esse  iioti  potest,  sicul  cibus  est  necessai  ius  ad  con- 
servalionem  liiiiiiame  .ii__.  Alio  modo  per  quod  me- 
Ims  et  convenientius  pervenilur  ad  liuein  ,  scul 
equiis  necessarius  est  ad  iter. 

Quundo  e.i  i,nobiliori  nobtlius  generatur,  generatio 
est  limpliciter  el  s  cunduiii  quid  corruplio  ;  quando 
vero  opposita  ralione  ex  nobiliori,  iU  qttod  iguobiltut 
esl  gigntlur,  timpliciter  quidem  corruptio,  secundum 
quid  autem  generatto  esl  (i  de  Generat.). 

Qttod  poleniia  est,  conlingil  iton  esse  (xu  Metapli., 
lex.  50). 

Quod  parum,  tanquam  niltil  distare  Melur  (n  Phys  , 
lex.  06). 

Quanlitati  niliil  esl  contrarium. 

Qtod  iiou  credil  quis,  non  movet  eum  ad  tiniendum, 
vcl  sperand.un  (u  tn  Arte  pocf.  Comment.). 


I  . 


BED^t;  VLNLTIABILIS  OI'I'.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DliblA  ET  SPlHtlA. 


io:c 


Qund  contuelum  cst.  veluti  innatum  «i  (i  Hhetor.).  \ 

Quidquid  fiteril  luiierubunditnlius  el  majui  quam 
eiu  debebul,  hoc  ett  mattim  (Ibid.). 

Quod  brevius  est.  temper  ett deleciabiliut  (u  Hltetor.). 

Quod  ilktuin  esi,  uon  potesi  ampliui  lumi  (In  Pree- 
dirttni.,  cttp.  de  Qttanlit.). 

Quod  (reqitenter dicilttr, eonlurbat  audieutem(i  Top  , 
tap.  4). 

Qui  virluiit  nominum  sunl  iguari,  (acile  decipiumitr 
(i  Elech.,  cap.  1). 

Qtti  duil  nalnram  non  aqere  propler  finem.  tollit 
tolliciiudinem  Uci  ciica  isla  in(eriura  (u  Pliyt.  , 
eom.  7M. 

Quod  non  est,  mttqntim  esl  (iv  Phys.,  tex.  I). 

Qui  carei  semu,  tartt  int.lletlu  itiius  tjtiierii  tensi- 
bilium  (n  de  Auima,  com.  !I3). 

Quacunque  dtfterunl  in  tubjeclo ,  differunt  in  esse 
(lbid.,lex,  152). 

Qtti  ttiliil  senlil,  nihil  add.tcit,  nce  inlelitjil  (Tex.  59 
ttc  Auiina).  B 

Quod  esl  iu  potewia  est  privaiio  ejus,  quod  ett  iit 
ac!u  (Com.de  Som.  el  V:g.). 

Quidquid  puleit  cattia  teriindaria,poteiteliam  cnusa 
primaria,  nobiliori  et  attiori  modo  (Auct.  de  cuusis, 
cap.  i). 

Qui  inquiril  philotopltiam,  inquiril  gradut  allitti- 
mos  et  divinoi  (Lib.  de  mor.). 

Qui  invenerilpliilosophiam,  invettit  vitam  in  utroque 
tx  ttlo  (Ibid.). 

Qui  dubitai,  et  udmiratur,  ignorare  videltir  (In  prol. 
ilelaph.). 

Qualii  unus  quitque  ett  ,  tulitet  v.vit  (iv  Elhic, 
cap.  14). 

Qttx  timplitiier  sunt  bona  hominibus,  pro  hit  orant 
(v  Eth„  cap.  2). 

Quanto  major  est  (ortuna,  tanto  minut  ett  sccura 
(vmi  Eih.,  cap.  1). 

Quod  cttm  majore  labore  acquirilur,  ntagit  dititjilur 
(ix  Eth.,  cap.  8).  C 

Qttcedam  delectant  nova ,  qtta  postea  non  timiliter 
(lclectant  (x  Eth.,  cttp.  2). 

Qtti  alleri  servii,  twn  esl  per  se  sufficient  (tvPolit.). 

Quod  esl  purutn,  quasi  nihil  dijjert  ab  eo  quod  ett 
nihil  (v  Potil.). 

Qtiidqwd  dicturus  et,  anlequam  aliis  dixeris,  tibi 
dicus  (Sen.,  de  ilort.). 

R 

Remhsio  fit  p<?r  admixliOHem  contrarii,  colligitur  ex 
vtettte  Pltilosophi  (v  Phys.,  text.  comm.  9,  et  u  Caeli, 
texl.  com.  37.)  Vcra  esl  proposilio  ie  habentibuscon- 
Irsriura  ;  nam  in  contrarielate  careutibus  locum  non 
liiliei,  Imuen  enim  inii  inlitur,  ei  reniiiiitur  propier 
virlulem,  aul  ilebilitatein  ageniis.  In  habe  ililms  eiiani 
coiiirarium,  universaliter  eliam  lorum  non  iiabet; 
nain  in  siniplieibus  iu  sua  purilutc  coiisideralis, 
imuiii  elemeiiiuiii  in  qualituie  esi  reuiissum,  respectu 
allerius. 

H 'iiiouem  qttcerere  eorum  qute  sensu  ptilenl,  infirmi-  D 
las  quoedm  est  intelleclus  (vill  Phyt.,  com.  12).  Dbi 
Tlieinistius  inquii,  perridiculum,  ubi  sensus  liilem 
facii  raiioneiu  quxrere,  iimedam  adeo  imbecillitas 
lelnsiuque  aninii  est,  nou  siatiin  perspicere  quid  de- 
siderci  ralioneni  :  liabeutur  eniui  uniiuiilla  quse  cer- 
tiora  illustrioraque  sunt  quain  ut  raiiuiieui  ullam  ei- 
postulent.  Vide  boc  idein  axioma  in  htlerj  Q  expli- 
caiuro. 

Hidiculum  est  couari  demonttrare  naluram,  quia 
hoc  eit  per  te  notum  (n  Pltyi.).  Uespoiidelur  quod 
vuli  ridiculuin  esse  velle  (Kinontlran  naiuram,  v, 
g.,  quo  nl  quitl  esl  et  sim.lia,  qnia  boc  est  nuluui  de 
se,  iion  auteiu  quuad  alia  qiUHilivi. 

Radices  tn  plaittit  tunl  simUet  «rl  U  anmatibui  (n 
dt  Aiiima).  Italio  qoia  sicundum  1'hilosopliuin  ibi- 
dein,  tain  radix  quam  os  reripu  aliiueiiluin,  per  quod 
res  iu  e>se  individuali  conservaiur. 

Ret  natutattt  el  artificiulet  lum  difntclai  (u  Phgt.). 


lotelllglllir  Secnndum  denoniinaiionein  sic,  quod  de- 
nominatio  artilirialis  esl  posterior  naturali,  et  »ic 
ditiinguuntur  tecandum  raiionem,  non  autem  secmi- 
diim  reni,  ncinpe  ars  se  habeiad  iialurnm,  sicul  ino- 
diis  rei  ad  rein,  uude  non  rcaliier,  sed  uiuuiii  Tor- 
maliter  abca  difllngultur 

Hepetitio  i/i  rebui  arduit  fieri  debet  (In  prafdica- 
ineni.  ad aliqttid).  Talia  eiiim  (ul  dicit  Arist.  ibideui 
juvta  liiiem  cepllis)  iioii  possnnt  peilecle  dcclarui, . 
nisi  s.c|imis  pcriraetata  liierint.  lla  etiain  scribil  lu- 
cidis.  Tbetnisi.  in  iii  riivs.,  in  expos.  tex,  com.  15, 
ubi  Arisiotelieam  rcpetu  uioiiis  deiiuiiionem  sub 
aliis  veilus;  inquil  eniiu  :  Sed  denuo  illa  eadem  re- 
peiamus,  iuin  mo<lo  iteruin,  sed  ter  et  quater,  c,  si 
libiiiTil  ,  eliam  svpitis,  ut  diflicnllales  appareant  ei 
enodeniiir,  iliasqtie  sallctn  frequeiui  tractatu  facile 
tuequainur. 

Hecipiens  debct  etse  denudalum  a  natura  rectpti, 
taitt  ui  receplione  reali,  quam  in  receptione  ipirtluati 
(n  de  Aitima,  com.  67,  et  iii  de  Anim.,  com.  i).  Isu 
proposiiio  inli  lligiiur  a  natura  illius  speciei,  et  non 
a  natura  sui  geoeril  el  inaxiine  remoii,  et  maxime 
ejus  qeod  dicitur  secundum  xquivocitioiiem. 

Helaiivu  lunt  limul  naiura  (In  pra-diciimenlis).  (Jbi 
advencmlum  duo  esse  neccssiria  ut  aliqua  siutsi- 
uiul  naiura  :  unnni ,  riuod  uiutua  sil  ab  uno  ad  alie- 
rum  consequeiitia,  i|iianiuni  ad  eorum  existenliam  ; 
alieruin,  ui  neutrum  sil  eauaa  alterius.  Delectu  prio- 
iis.  superius  et  inferius  non  sunl  siinu!  natura. 
Quia  eisi  valeat,  bomo  est,  ergo  animal  est,  non  ta- 
meii  valei :  aiiimal  e-l,  ergo  honio  est.  Defectu  po- 
sterioris,  sol  et  lux  non  sunt  simul  uatura,  quia  sol 
esl  causa  lucis ;  uirumque  autcni  babeni  relaliva.  Va- 
let  eu  iii  cunsequeiitia  mutua  ;b  uuo  ad  ulterum,  ei 
uniim  alleries  nuo  esl  causa.  Qua?  lamen  du.e  con- 
diiiones  in  eis  verilicantur,  quaienus  relativa  sunl, 
sive  secundmn  ipsam  formam  relationis,  non  auiem 
secuiidum  lundamentum  et  subjecluin  relationis. 
liuiiio  enim  iile  qui  est  pater,  ulique  prior  est  ho- 
miiie  qui  esl  ipsius  lilius,  et  esl  causa  ejus;  aitamen, 
quatenus  paier,  Bun  esi  prior  lilio,  nec  magis  depen- 
det  sec.indum  hanc  relalionem  ab  ea  Blios  quam  inse 
a  tilio,  sed  cst  inuiua  prorsus  dependenlia,  el  ideo 
vel  neuliiini  esl  causa  allenus,  ut  connnuniler  di- 
cuiit  dociores,  vcl  sicut  sibi  iuvicem  causa,  ut  d  c.i 
Simpiicius  cum  Arclnli. 

Herttm  tihte  suni  univertalei,  alitz  parliculares  (i  de 
Jitterpret.,  cap.  5). 

Hhcior  tton  lemper  pertuadel,  nec  medicut  temper 
tanat  (i  Top.,  cap.  22). 

Hudilat  ett  non  cognoscere  qttorum  oporlel  qucerere 
dcmontlrutionem,  el  quorum  non  oporlet  (iv  Melapli., 
tex.  9). 

Refrenuiiones  tunt  mediciiuv  voiupialum  (n  Ethic, 
cap.  3). 

tiex  debet  se  habere  ad  subdilot,  ticul  pattor  ad 
cves  (vni  Eth.,  cap.  8). 

Regens  natttraliter  dignius  est  recto  (i  Pelit.). 

Hequies  necestarto  est  dctectabitis,  quia  est  medieina 
trtstitias  qtia  contistit  iu  labore  (viu  Pulil.). 

Hemedta  non  prosunl,  ni  imniorentur  (&M.,  ep.  40, 
tib.  v). 

Herum  effcclut  exhibitione  opiritdeclarantur  (Boel., 
cap.  7  de  tiiscip.). 

Retpomio  quat  dalur  inttrrogationibut  quat  dicuulur 
aquivuce,  debel  dari  cum  ditlmctione  (vu  ilelaph., 
com.  3b). 

Kos  csl  pluvia  tubtilis  dticendem  in  nocte  (i  Meteer., 
cap.  4). 

Rationi  fides  adhibenda  ett,  >i  quaf  demomtrantut 
cunteniuiit  CWH  hit  qua-  MHW  percipiunl  rtbut  (lli  de 
(iener.  animat.,  cap.  II)) 

Hequiet  et  ludut  in  vite  videutur  ttte  ntcettaria  (iv 
Eth.,  cttp.  15). 

Raliuneiii  conlttrbat  rinum  non  modict  iumptum, 
inlettectuiu  htbelai,  menioriain  (lurvul,  eblhiouem  im- 
mtlltl,  cnciciit  tniuntti:,  . I  ly/iomniintu  mdneU.  W#>- 


1015 


SENTENTI/E  PI1ILOSOPUIC.E  EX  ARISTOTELE  COLLECT_£. 


1016 


dict  vero  tumptnm  acuit  ingenium  (Boet.  de  Discip.,  A  3  corruplibili.   Alii  autem  dicunt  quod   Pliilosophu» 


cap.  2). 


Semper  in  vno  genere  est  conliarietas  una  (t  Phys., 
lex.  com.  5t>).  Verum  est  de  conlrarietale  seeundum 
esse  et  non  es<e,  id  est,  secundmn  privalionem  et 
habiium,  i\mk  in  onini  genere  est  una  contrarietas, 
scilicet  privatio  et  forma,  vel  secundum  contrarias 
dilTereiilias  cnndividenles  illud  genus. 

Semper  divisio  ganeris  etl  in  ptures  species  (Per 
Porph.).  Inteliiginir,  qundlibei  genus  est  semper  di- 
visibile  divisione  logieali,  per  difTereutias  opposilas 
in  plurcs  species  actuales,  aplitudine  in  genere  exi- 
sientes  :  ei  illarum  specierum  ad  minus  debent  esse 
dua>  :  riiin  hoc  lamen  sta!,  quod  pnssmit  esse  plures. 

Sunt  ergo  ea,  qua:  sunt  in  voce,  earum,  qva>  sunt  in 
anima,  pussionum  nota>  (i  wspt  'Bpjarnsutf).  Iu  hac 
proposilione  Philosophus   per  ea  quae  sunt  in  voce 


comparat  ibi  potentiain  intellectivam  in  homine  ad 
animam  sensitivam  in  animali  bruto,  el  vegetativam 
in  plantis  :  et  sicest  verum  quod  intellectus  separa- 
lur  a  vegetaiivo  et  sensitivo,  tanquam  perpetuum  a 
cormpiibili  :  non  lamen  est  vcnim,  proul  illae  poten- 
lia.  sunt  in  un .  suhjecto,  scilicel  in  hnmine.  Sed 
alii  inielligunt  sic,  separatur  autem  hoc,  id  est  inlel- 
lectus  divinus,  ab  hoc,  id  est  inlellectu  humano,  lan- 
quam  perpetuuni  a  corruptibili.  Etsi  enim  secundum 
rei  veriiatem  intelleclus  humanus  sit  incurruptibilis, 
lamen  forte  secundum  Arist.  cnnuplibilis  est,  cujus 
tamen  urror  nos  nihil  debet  morari. 

Substantia  non  fil  e.t  non  substantiis  (i  Phys.,  lex. 
22).  Il.itio  esi,  Alioquin  subslantia  vel  fieret  ex  ni- 
lnlo  vel  arcidente,  et  sic  accidens  esset  prius  suh- 
stautia.  Vide  Arist.,  vn  Meiaph.,  lex.  4. 

Si  unum  contrariorum  fiteril  in  rerum  nalura,  opor- 
tet  quod  sit  reliquum  (ui  Ceeii,  tex.  18).  Vera  est  pro- 


inielligit  signa  vocalia,   et  per  passiones  in  aniina  g  positto  de  cnutrariis  positivis  quae  sunt  ad  perleciin- 


intelligii  tcruiinos  memales,  et  concepttis,  et  tuuc 
sensus  auctorilatis  esl  quod  signa  vocaiia  snnt  nola, 
id  esl,  signum  conceptuum  seu  termiuoruin  menta- 
lium  :  lunc  ex  illa  auctnritate  colligitur  romniune 
dictum,  qnnd  voces  siguilicant  conceplus  ad  placi- 
tum  uitiinaie.  lieet  ipsi  concepius  quibus  subordi- 
naniur  signiflceni  naiuraliter. 

Sota  species  habet  proprium  (PerPorph).  Inlelli- 
gitur  quod  proprium  magis  atti  ibuitur  speciei  quain 
alteri,  quia  proprium  inlluit  ab  essentia  rei,  id  est, 
specie  ;  vcl  dicitur  quod  ipse  capit  speciem  coinmu- 
niler  pro  quolihet  sub,ecto  couimiiui. 

Sophisla  ptus  uppelil  apparenter  esse  sapiens  e.l 
non  exitlenler,  quam  existenler  et  non  appurenter  (i 
Elench.).  Intelligitur  quod  Phdosophus  vult  lanlum, 
quod  proprium  sophistice  esl  apparere,  et  non  exi- 
siere. 

Solius  est  metaphysici  de  quid  ditatibus  omnium 


nein  univcrsi,  uam  universumin  qualibel  hora  coin- 
plelum  et  perfectum  est ;  unde  omnes  species  qtias 
stint  ad  perlectionem  univcrsi,  semper  aciu  sunt  iti 
unfverso.  Licei  nuiin  apud  nos  in  hac  hora  cumsii 
hieins,  nun  sint  rosas,  lainen  in  alia  regioue  iu  qua 
in  hachora  est  ver,  bene  reperiunttir  rosae,  sed  fallil 
hoc  in  privative  oppositis,  quia  non  seqttitur :  In  re- 
rum  uatura  est  plenum,  ergo  in  rerum  natura  est 
vacuuui  :  neque  seqnitur  est  (iniiuin,  ergo  erit  et  in- 
ttnituin.  Aluer  pronunliatur  el  limitatur  hoc  modo. 

Si  unum  conlrariorum  (utrit  in  natura,  erit  reli- 
quum.  Repondetur  verum  esse  in  po-ilivis,  et  se- 
cundum  physicatn  consideralionem,  non  secunduni 
logicam.  Similiter,  licet  generatio  el  corru^tio  sint 
inter  se  contraria,  non  tatnen  cunvertilur  qnod  uhi 
esl  conlrarielas,  ibi  sit  generatio  et  corrupiio  ;  quia 
in  ccelo  est  contrarietas  secnndiim  raruui  et  deisum, 
et  non  esi  ibi  gcneratio  neque  corrupuu.  Vide  Sim- 


rerum  considerare  (vi  Metaph).  Hespnndetur,  Verum  „  plicium  in  li  Coeli  super  huiic  texliim et  text.  41. 
esl  in  communi,  non  aulem  in  parliculari.  liomuietn  "      Simpliciler  id  melius  esl  m  igisque  eligendum,  quod 


enim,  terram ,  aliasque  res  naluralcs  qniddilative 
consideral  physicus. 

Si  hoc  verbum.  esl,  purum  dixerit,  ipsum  quo-jue 
nihit  est  (t  ntpl  'Epu.wuot;).  lnlelligilur.  Si  hoc  ver- 
Iiiiiii  et  pure  dixeris,  id  est,  snlitarie,  ipsuni  quoi|iie 
nihil  est,  id  esl,  nec  siguilicat  vere  nec  false.  Alii 
autem  habenl  aliain  auctoriiatetn  sic,  Nec  hoc  ver- 
bum  esi  purum  dixeris  :  et  lunc  intelligitur  sic,  non 
ita  quod  si  hoc  verbum  pnrum  dixens  quod  ipsuin 
nilnl  sic  signilicet,  imo  aliquid  signiflcai  :  sed  quia 
signilicat  quamdain  coinpnsilionem  ,  quam  lameii 
sine  exiremis  non  est  inteliigere,  ideo  merilo  dtcitur 
nihil  signilicare. 

Singularia  sunt  sensui  propinquiora  (l  Poster.).  Con  - 
tra  dicilur  ihidem  quod  uuiversalia  sunl  noliora  sin- 
gularihus ;  dicitur  quod  iniellectus  cognoscit  primo 
sub  conceplu  singulari,  magis  lamen  vago  vel  com- 
tnuni,  ut  prius  cognoscat  aliquid  esse  quoddain  aui 


nielwr  disciplina  eligendum  pracipil  (ui  fop.,  cap.  i) 
Ut  quod  nmralis  philosophia,  qnam  quod  medicina. 

Sensus  esi  qumdam  alieratio  (n  de  Anim.).  Respm- 
dciur  quod  sensus  sive  seusalio  esl  qua_d_ra  alteratio 
salvativa. 

Sola  metaphysica  est  scienlia  communis  (i  iletaph.). 
Respondetur  quod  Philosophus  ibi  cousiderat  scien- 
tiam  e_se  couimunem,  ratione  principiorum  vel  ob- 
jeciorum,  et  sic  respectu  aliarum  scicniiarum,  mc- 
lapliyi-ica  utique  est  coimuuuis,  quia  considerat  com- 
muuiora. 

Sophisticits  dialecticus  el  metaphysicus  tsersantur 
circa  idem  :  quia  dicit  Commenlator,  metaphysicut  cl 
dialecticut  conveniunl  in  subjecto.  Respoudeiur  qund 
veruin  est  quia  coiiveniunt  iii  suhjecio  nalurali,  sed 
tamen  differunt  in  subjecto  lormali.  Unde  meiaphy- 
sica  formaliter  et  de  per  se,  sive  principaliter,  consi- 
derat  ens,  in  quantuui  ens,  sed  snphisiicus  et  diale 


mal  qiiam  quemdam  hominem,  et  prius  qucmdam  V  cticus  coiisideraut  ens  raiionis  per  _e  et  principaliter, 

et  sic  ex  consequenti  ens  considerant,  et  sic  conre- 
iiiunt  iu  sulijecto  naturali,  el  hoc  modo  uou  est  in- 
couvenieiis  idem  a  plurihus  considerari. 

Sicul  res  habel  esse ,  ita  etiam  habet  cog-iosci  (i» 
itetuph.).  Intelligitur  un  i  modo,  sicut  res  babet  esse 
per  eausaui,  sic  eliam  habet  cognosci  per  causam. 
Sed  tamen  non  converlitur  sic,  quod  res  habeat  esse 
sicut  cognoscitur,  cognoscitur  enim  universaliter, 
noii  tamen  habei  esse  universaliter,  quia  omne  quod 
est  ideo  esl  quia  unum  numero  est,  ut  palel  per  Boet. 

Sota  species  definilur  (Per  Boetium  in  lib.  Definilio- 
num).  Verum  esi,  sola  species  definiiur  lanquam  de- 
fiuihile  propinquum  deiiuitione  quid  ditativa  et  es- 
sentiali,  iicet  genus  et  individuum  possint  definiri 
tanquam  definita  remola.  Dicitur  eliam  hoc  respectu 
sequivocorum,  qux  ut  sic,  non  sunt  alicuius  speciei. 
et  proinde  etiam  ut  sic  non  deflniuniur. 

Sublata  guacunque  patle  integrante,  tollilur  totum 


e_se  homiuem  qiiaui  e-sehmic  bouiiuem. 

Semper  honorabilius  est  ayens  patiente,  el  princi- 
pium,  id  esl  causa  efjiciens ,  nobitior  est  quam  maleria 
(iii  de  Anima,  text.  comm.  10).  Inlelligilur  propositio 
de  similibus  in  fnrma,  et  gradu  fonn.e,  et  etiain  se- 
cundum  poleniiain  :  nam  actio  insequilur  multiiudi- 
nem  forma.,  ei  multnudo  formae  insequitur  raultitu- 
dinem  materiae.  Alio  modo  glossalur"de  passo  re- 
spondente  ipsi  agenii,  quia  non  oportet  absolute 
quodlibet  agens  uobilius  esse  quohbet  passo,  nam 
cerlum  est  quod  setisiiivae  anim_e  virtutes  sunt  pas- 
sivae,  ut  patet  in  n  de  Anima  tex.  com.  51,  vir- 
tiiies  anima.  nuiritivae  sunt  activa. ,  non  lamen 
dicimus  illas  esse  nobiliores  siinpliciler  viriutibus 
sensitivis,  elc. 

Separatur autemhoc ab Itoc,  tieut  perpetuum  a  corru- 
ptibiti  (udt  Anima).  fnteliigitursic  :  Polemia  intelle- 
ctiva  separatur  ab  aliis  potcntiis  lanquam  purpetuum 


1047 


BEO.C  VENF.RABILIS  OPP.  PARS  I.  SECl,  II.  —  WJBU  KT  SPUUIA. 


1048 


(.Uiuni.  tiiateei.in  Top.i.  Vetum  esl,  ti  accipialur  A 
iioiiit  ii  lutius  i ro  uuii  iote$ro  t|ti i  lotma  iiue^rmo 
ett.  iNam  sic  ncripiatur  pro  re  rui  allriboilur  inle- 
gntas,  OOu  qua  inlegr.i  e»|,  falsum  esl.  Verbi  cau*a, 
si  Sucrali  absci-su»  est  digiius,  lioeliit  eoltigere  Su- 
•  ratriii  wui  eate  l«iegrw«;  non  Umeti  recte  colligs, 
Socruieiu  inm  cs*"  ;  qma  Socrate»  ctsi  iiiiegw-  sine 
digilo  iion  esi,  |.ot. »t  lain.n  »in«  digito  in  reruni 
uatura  culi;vr.'re.  <Juar«  si  laie  volueris  accipere  no- 
iii.ii  lniius,  lunr  moderaiionem  adnibeas  nccesse 
crii,  ul  nomen  partia  integraniis  aecipias  pra  pnrte 
neccssaria  (quali9  est  in  Socrate  capul  aui  peclus), 
inin  pro  quactinque  siue  discrimine.  Qtaciinque 
enim  parle  necessaria  sublala,  oinnino  lolliiur  re* 
CuJiM  vila  csi  pars.  Ilinc  dissolvilur  Jllud  :  Qtiaetlaui 
pan  liomiins  candidi  non  est  candida  (ut  poie  pu- 
pill.u,  igilur  liomo  c.nitlitlu>  uon  est  cuidhlus.  S  c 
eiiiiu  occurres,  Recte  seqoi  bomiuem  candidoo),  cura 
aliqtta  cjus  porticuta  sit  uon  cainfida  :  nmi  lamen 
recie  cotligi  boniinein  camiidmn  nmi  esse  candiduiu.  rj 
Hoc  eniin  oou  c.licietur,  iit>t  qui  argnuientalur  osten- 
det  uon  esse  ninjoreiii  houiiuis  caudidi  porlionem 
omniuo  canditlaui,  qu*  lanieu  oMuiiuo  ctcdid..  essc 
debel  ut  ille  tii  candidus. 

Sotin$  inbslantite  ett  tefmiiio  (vli  Metaph.).  ttespon- 
deitir,  Soliut  »ub$(aini.-e  est  deliititio  quiddiuiive, 
esseniialis,  propria,  non  Uinen  voluil  negare  Plnlo- 
sophus  qnin  aceideus  pnssii  deliniri  per  ;idditameu- 
Inin  sune  subsiantia-;  sieut  cniin  nou  Iiaiid  esae  pm- 
piitun,  sive  per  se,  iiiore  snbslauti*,  sed  etse  quol- 
dani  depenoeua  a  tubatantia,  ita  «Jconiuuneiu  cum 
iitl  litau:eo-o. 

Sub$lanlia  pskr  tst  accidenle,  tempore,  natttra,  et 
ilcftnitione  (vn  Jffttapa.,  frx. -4).  Ratiu :  Cum  eniui 
accidf  ns  pev  ?e  non  subiislat,  necessario  pr.e-.uppo- 
nii  subuamiain,  Iloc  auiem  iiitellijjenduiu  BSl,  vel 
<lc  acchtente  lerininaio  jiwiii  quantius  iuieriiiinaia 
aceunduiu  Avert .  piaice  lit  onineiu  forniam  subsiaii- 
lialein),  vvi  tie  subsUnlia  late  sumpla.  Nam  iicct  c 
enantitas  intcrniinata  sit  natura  prior  fbrma,  natura 
tamen  posterior  est  nuileria  prima. 

Sensnt  visus  ptat  omnibut  >eii».t>us  diiia.tur  (i*  proje- 
m.it  Ueiaplt.}.  ;»ielli  jiiui  respeclu  scieiitia:  ct  secun- 
dum  reprseseiilaliones,  quas  f.iciiini  se  isiis  secuudum 
se,  tunc  sensm  visus  pr.c.  oouiibus  diligitur,  qoia 
piurea  difTcreitUas  rerum  nobis  osiendit,  v.  g.,  non 
soluni  corpora  iufir.ora,  »etl  etiam  sup.  riora  illa  et 
rosleslit,  Deinde  qiii-i  dariua  ci  remotius  plures  res 
suul  sensibilt  s  per  visum  quam  per  alios  sensus.  l>e- 
niquc  cuni  niinoii  diflicuiuie  nubis  visus  reprxsen- 
lat  quam  alii  sensus. 

Secundum  letituni  iactus  not  ditccrnimttt  sapicules 
ub  imipiem  b  <$  (u  de  .4nima).  ti  subtlilur  r.ilio  ibi- 
ueni,  iitiia  molles  i|iiidem  c.niie,  aptos  inente  dici- 
mus  :  cl  sic  liiil  soplius  non  vult  quod  >imiis  sa- 
pieules,  secuiidiiin  laciuui  ;  ^cdvuitquml  secuudum 
uictiiin  lanquam  signuoi  dieunus  rlispositos  et  apius 
ad  scientiam.  Iloi'  auiciii  cst  verum  de  inollitie  oria 
ex  bouitaie  teiiipcraiucnti,  sive  de  mollitic  sangui- 
ne.i,  non  de  iuoliuie  illa  ph'ei;iiiaiica  qua:  e.  t  iu  mu- 
lieribus. 

Similia  sunl  fioium  qiialimtest  una  fv  tietaph.). 
Et  sic  s  queretur  quod  lcruiinus  vocali»  uon  si^uili- 
carel  terininuui  sciiptum,  quia  nuu  babeiqualilaiein 
uiiam,  nec  siniiiiiuilinciu.  Ues|>Ondelur  quod  iJiuci-i 
icrminus  vocalis  ei  lerininos  sc  iptus  tton  siot  simi- 
lcs  qualitale,  vel  eliaiu  »iiiiiliiudine  qnadam  reali, 
sunt  laiueii  tiinilct  qnalitale  vel  siniililudiue  reprx- 
seifsiioiiis,  it  sic  uuus  aliuui  »i|nili  al.  l'ouo  mm 
di-Lei  csso  una  inniicro  qualiias  in  sim.liliu-,  »ed  sa- 
tka  eat  quod  sit  nua  sjiecie. 

Scieittia  tn  de  nutuero  pepetuormn  (i  Pusi.i .).  Iloc 
cst,  vtrilales  quarum  sunl  dciuonslialioiics  et  siu-u- 
ii i',  iiuiiquaiii  iiiiilantiir,  nec  muiari  pussuni.  Scm- 
por  riii.ii  ui.injiiilus  U.ititbii  lics  angulo»  x.juale» 
diiiibu»  reclis,  snmpnr  coinpusiiuiii  c\  qualuor  elc- 
iuciitis  cut  cuiriiptibilc,  elc. 


Seientia  dividilur  in  ettmtum  mitiiatit,  et  iu  cam  oiuc 
eoijmtiontt  canta  qtia  :iiur.  Respoudetiir,  quml  liilloso. 
pbus  ibi  di-iiii-ii:i  itientint  in  speculaiivas  c>  practi- 
cas  ;  ct  practiras  qilidem  riicil  etW  qna:  prn  flne  li.l- 
lieaut  111,111».  el  utilaaieui  «pectil;iiionit  qux  cngnilio- 
uetn,  non  qu.nl  itta  quo<|iie  cognitia  nou  si'  boiw  et 
ordinabilit  lu  bonum,  et  tioe  noniine  milis,  ted  qumi 
nou  h.ibeat  pro  line  iq.us,  ncc  ila  penineat  ad  necei- 
tlialeoi  '<  it;«  istius  roiniiiiniis,  sicui  sciemia  iiraeiic». 
Speciet  rerum  habenl  se  tieut  numeri  (vm  Metuph.). 
Imelligitur  qnod  sicut  numeriis  denarius  addilur  at- 
tcri  uunicro.  et  'anc  re-ullat  nna  nova  S|«eei«s  uu- 
ineri,  ut  adtlendo  derciu  ad  decem  erunt  viginii,  et 
a  Itleii.ii)  unum  ad  tria ,  erunl  qitatuor ;  «ic  timiti 
modti,  quando  uni  6peciei  adilimr  aliquoil  mwii- 
tiale,  quoil  uon  esi  esseutia  illius,  resulut  alia 
tpecies. 

Subjecti  uoii  ett  denwnttratio  (i  Potler.).  lutelligi- 
inr  quod  milta  srientia  habel  ilemnfislrare  suum 
q  subjecluiii  ease ,  sed  pri»upponii  illud.  In  oinni 
scicntia,  ut  babetur  i  posieriorurn,  de  subjccto  jir.r- 
supponitur  quid  nominis,  et  an  sil,  sed  quid  rei  in- 
vcstigatur,  et  qualis  sil  res  per  denionsuraiionem 
osteiiditur. 

Sci.D»  esl  tiugnlarium,  intetlectut  vero  tmicersa- 
tii-nt  (ili  de  Anima).  Respondelur  sensuin  etse.  non 
qutid  iiu.ilectus  non  etiam  iuteillgat  singularia,  sed 
quod  solus  universaiia  el  uivenaliler.  Iluc  entm 
potest  sensus,  sei  sola  cognoscit  singuiaria  ei  singu- 
lariier.  lirevius  dici  polest  lioc  atioma  :  Sensus  est 
iluntaiat  bjngiilarium,  intellectus  non  tautuin  siugu- 
ianum  csi.  veruni  etiam  universaiium. 

Substantia  non  itt  idem  cuni  actidenle  (i  Top.). 
Iuieliigilur  essenliatiier,  quia  accideus  ei  suum  sub- 
jecium  faciunt  quidein  unum  nuuiero,  sed  de  per 
accideus,  ut  paiet  vu  Mcupbys. 

Si  putcher  e%,  lauda  nauram  ;  ti  divet,  lauda  (or~ 
tunam  ;  ti  sapient  et,  tauda  tei;i-um  (Seneca).  Sen- 
P  tentia  bj  c  ei  toto  uon  ett  vcra  ;  imo  >i  aopteos  es, 
principatiter  Uu  la  natnram.  Nain,  ui  iuquit  Victo- 
rinos,  natura  laeii  habileut,  ars  facilein,  usus  vero 
potentem. 

Scientia  teeaiur.  quemadmodum  et  ret  (m  de  Ani- 
ma,  lex.  eom.  58).  Pro^osiiio  haec  veriatem  Ital.et 
de  scieniia  nosira,  quia  de  itla  lo.iuitnr.  Arist.  Fallii 
aiuem  dc  scientiia  l>ei  et  inteliigentiaruiu  ,  quia 
scieutia  in  Deo  et  intelligciiiiis  oou  dividilur  secun- 
dum  divisioueiii  qu.c  datur  per  poleutiam  ct  »c- 
tum,  nec  per  universale  et  parlicutare.  sed  scieuiia  in 
inliiiigeiitiis  uou  dividitur  sccuudum  diversiiatem 
scientiaruin,  elc.  Sciemia  Dei  de  emibus  est,  uli 
modo,  quali  uutia  aliarum  iutelligeuliaruin  parliccps 
esse  polesl,  quia  entia  nibil  diversum  sunt  a  srieutia 
Dei,  oi  iu  itla  cootineuiur,  ct  nullibi  ens  tiwpticiter 
omiiilius  modis  est  idem  cum  inlcllectu  scieuiis,  aicul 
iu  primo  princijiio. 

.vi  pra'dirnt«ni  tequitur  tubjectunt  .  increinentum 
pradicali  tei/uitur  iitcremenlum  tubjecti.  Quod  «i  prm- 
"  tlicalum  noit  sequtiur  tubjeetum,  nee  tueremewum  te- 
quelur  iiuTementuiu.  (Jttad  quidcm  tic  e/fetri  tolel  : 
n<  limpliciter  ml  umpliciier,  tie  r.ui.;u  im  m.i  l>,  ri 
■Mtatwtl  aii  oiii.iKiiitHi  (iv  Top.,  cap.  3)  1 1  si  ua- 
jor  viitus  csl  ine.iur  aul  maxiuia  opiim»,  virtu»  uii- 
queesl  boua.  Est  euim  par  ratio.  yinnl  ti  inajor  uon 
essel  ■nllnt.  aut  maiiiiia  optuua,  ncc  virius  omnitiu 
cssct  b  ua.  Item.  ut  si  bonum  lionesiuiii  c»t  per  sa 
boimiu  ,  lionestiu»  iuciiu»,  ci  lioneitissiinuiii  opli- 
iiiuui.  Kl  -i  Ijcere  ii.juriam  lu.ilum  et  se  esl,  majo- 
rem  iaieie  pcjus,  et  uiaviinam  pcssuiiuiu.  t  uuiuiur 
laii.cn  asionia,  quod  inlelligi  soleat  iu  pr.tdi.alii 
qujf  per  se  dicuulur  de  suojeclia.  Alioquiu  non  u.- 
quequaque  verilaicm  cimtuicl.  iNff  ciiim  rc»lc  tli- 
xens:  Majur  vnn  usus  esl  pejOr,  aut  uuximu»  tes- 
siiiiiis  ;  igitur  usns  vinl  esl  malus.  Ncc  ilein  :  Ex«r- 
ciialiu  corpuriscsl  booa;  iguur  in.ijoi  c»i  mrlior,  cl 
m  ixima  uplima.  CaUM  rsl,  quia  ucc  uuj.u  i  u»ui  uui 
luuveiiit  per  »e  ul  »it  pcjur,  aut  uuxuuo  ut  ».i  |<a- 


10*» 


SENIENTIJ;  PJIILOSON.IC.E  EX  ARlSTOTELE  COI.LECT.E. 


1050 


(imits.  Nrc  exereitatlo  eorpnrie  cs;  pef  leautM  se  A      ToleadJitsnttuolali.  fiichipt!t7!tmagittate(mTop., 

e.  9).  Inieiligitur  de  gtulilatibtig  poaitivis  et  natitra- 
libns  sie,  quod  ijnalitas  jiosiiiva  addita  qiialitati  po- 
sitira.  ail  idem  subjer.ium,  faeiei  illud  inagis  tale.  El 
dicilur  (posflivis)  fjnia  in  privativi»  non  est  verum, 
ex  quo  uil3  negutio  addil*  aUeri  ej-is  viriuiein  n«n 
forlificat,  sed  :i'Vh  loletitnil  ;  eliam  intelligittir  ii< 
tali  quod  non  esl  inlinilum.  M  qnod  notauier  dici- 
Mr  propter  perfectfjmein  Dci.  <ju*  est  inflmta,  et 
iiteo  eiiant  nibit  potesl  illi  ad.li  quod  faciat  ipsuni 
tnogis  taie. 

Triptex  etl  tubttmiia,  teilicet,  formi.  ntmeria  et 
itWnni  catitposiium  (it  de  Aniim,  il  vm  /Htkifth.).  Et 
sic  Philosoptms  videtur  velle  <juod  ntateria  et  fenna 
distingumitttr  contra  tniiint  eoiiipoMiiim ;  et  vidctur 
csse  contra  vtini  (t  Pknt.)  ubi  «tieit  qucd  lotinn  est 
suaj  parlis.  Itespondetnr  (jnod  P.itlostipb.iis  distiuguil 
maieriam  ei  forruiu.  et  toium  compositiim  diviaitn 
sinnpta,  et  non  eonjuncu,  Si  d  ill.i  aneiorilat  Phi- 
g  los.  {i  PAi/s.)  intetligiiur  qund  loiuni  nifail  aliud  e»l 
nisi  su.c  jiartes  conjun-t»,  vei  siimil  snmpue. 

Teraariits  ett  prima  multitude  fi  Phyt.).  Et  sic  vi- 
dclur  qitod  duo  uon  sunt  nnilta,  ltes<iniidelur  quod 
Plrilnsoplius  rullqnoil  lerimlusesl  priina  multitudo 
exredetis  alium  immerimi,  el  sic  est  ve.rtitn. 

Thtoriae  f.nis  «•»'  Mrtfu,  prttclietv  vero  t  pnt  (t  Me~ 
toph.).  tiespoiidffinr  qimd  Pliilosophus  loijuitur  de 
opcratione  qu.e  lit  esira,  licd  ijtiinr  iogica  et  atiae 
arles  etiam  r>|w:reiiiur  dmu  sjieeulautur,  id  tamen 
est  al>  intra. 

Tunc  unantquttlque  est  perfectum,  eum  lnnqil  pro- 
t)rio»itiilititi!t(yii  Phyt.).  l<e>|iOiideiur  qunii  Pbilo- 
sojdius  vuli  quod  uiiiiiii  i'inili]in>  masiine  est  perfe- 
ctmn,  ctnn  aitir.g  t  itebitota  graduin,  et  extrenium 
pcilecla  virtuiis  s;bi  eouvenietitis. 

Ttstnput  non  est  motut  (iv  1'hijt.).  Respondetur 

quod  Pbitosophus  vtili  quud  ilia  non  est  priedicaiio 

essentiaiis.  Tempus  est  tiiotus.  sed  lieue  accidema- 

_  ils  ct  converiibilis,  quin  cniit  dici  Teinpus  esi  mo- 

"  liis.  »iilijrciun.  priedicaltir  ilc  propiia  passione. 

Ttmput  ett  ubtttue  (tv  Pluj».).  Intelligiinr  com- 
inensurative,  qnia  oniitui  suceesaio  mcusui-aiur  teut- 
p«ire. 

Ttmpus  tmn  etl  numerus,  ifto  ntmernmtit  (tv  Phyt.). 
Vtn.ui  est  fii|n.-iido  nniueruiii  pro  nuineni  nmnc- 
rante  priiicipati,  ct  etiaiu  insirumentali  intrinseco. 
Bcilieet,  ralione  amm»  discretiva>,  licet  sit  niiiin:- 
ros esirinsecus,  seflicet  res  ciigniia  subjecia  men- 
surie,  secimlnni  quam  anima  veuit  in  «ognitionem 
mcnsurw  miiins  nois>. 

Tempnt  ttl  fntibiU  raione  eontcqv.enliec,  eo  qtttil 
fempiil  e>t  mctus,  ced  motus  c.t  teniibilit;  comequenter 
ergo  tetrput  (u  de  Anima),  Duplex  esl  esse  temporis 
>:e<:uiiduin coinnieiilatorein,  SCil.  forinale ct  ma  eri j!.- . 
Formale  cst  ratio  discretiva  auimx,  maieriale  est 
molos.  MimIo  iiucioritas  esl  vera,  quoad  esse  ma  ■ 
teriale. 

Tactut  ett  in  carne  fn  rfe  Animu).  Cootradicilur  in 


bona.  scd  per  acciden»  (sic  nm<  etHeilRr  ii!  majnrsit 
me'ior  ct  maxima  o^itima),  «lioqiii  omnis  ewoUUio 
corpnri-  esset  tionn,  el  omnis  vini  uius  ntaiiis. 

Si  infititn  ftunita  cvneurrerent,  lintnm  nen  fncerent 
tt  Cceti).  Itespouilcuir  quod  Ptiitosojiinis  lequitor  dfl 
punaift  iiiib* itibilibus,  et  stc  vult :  Si  infiniu  pimcta 
indivisibili.i  concurrereiil,  tiiieam  non  fflccreiii.  0i;od 
verum  est,  e>.  iudivisibilihus  esiim  divuibiie  iiuii 
conipouilur,  licet  conliimelur. 

Separatio  forma  n  ninterria,  «f  ejut  connptio  (iv 
Phyt.).  KesjMiulruir  quod  Phitosophna  iriquitur  ibi 
de  Tonna,  iju.p  esl  cducta  de  poieatU  p-.:.;;m-,  ut  est 
forma  bruii. 

Saliut  ineompltjti  ett  definitto  (viTo^.).  Ke-ipnn- 
lietitr,  Yerum  esl  de  deflmto  (iropiuquo,  itnii  auteui 
remoto. 

Similt  noii  pelilur  a  thnUi  { l  !■■  Cenrratione, 
ttx.  46). 

S"i  f«l  tutpe,  non  potse  dtfendere  tt  ccrpore,  tnr- 
pins  f.i  tton  potte  d-ftndert  te  ttrmone  (i  Khetvr.). 

Mmplieiier  dieo,  quod  nuV.o  addito  riicn  (titttji. 
tap.  Sll), 

Stmiilieiitr  nomnt  non  tst  quod  ob  cinmtut  no~ 
Uim  ttt,  ted  a  tcne  dit;tositis  intelltelu  (V  Tot>., 
«■••*.  4). 

Semper  tuul  ponenda  vtru  discinti  ( tiu  Top., 
c;tp.  \). 

Stientes  unieertale,  tcepi  iguorant  Iptum  siugutaie 
(Potit.,  tfii.  3b}. 

Sentire  ett  tingnluiit ,  tti  tensut  ett  unitertalis 
(n  Puster.,  lex.  2i). 

Scitntiar hih  atm  ett  perfetia,  qiia)  est  per  cau- 
mih  ;  n.'ia  iti.p-rjecia,  qntv  ttl  tine  causa  (Ibitl., 
cum.  I), 

Si  pottibilt  es\et  n<>%  ttse  m  ctst  ntm  trantmulabiti 
(iv  Phgi.  com.  08). 

Sedendo  et  quiewendo,  itmna  fit  prudtnt  (vn  Phyi. 
tcxt.  20). 

SubuantHt  tit  dtgnior  atcidenle  ( li  ie  Anima . 
com.  2). 

Stetlte  non  tidtutur  de  die,  prophr  lumett  tolii 
(Ibid.,  tom.  72.) 

Senstts,  terqper  dieii  ttrutm  in  purticularibus,  s.d 
non  in  uinvtrtulibut;  inttlleciut  autem,  e  converti 
(Ibtd..  com.  152). 

Sicul  prubit  probilas  etl  prirmium,  ila  malit,  t<e- 
quitia  ttt  supplicium  (lloel.,  iv  :U  Cotnot.). 

Solutio  dubilutiunit  ett  iutentio  venlatt  (vti  Etlti- 
cer.,  cap.  4). 

Surgere  de  noele,  ad  itviilaicm  tt  ad  yiiilotojtliiiC 
tludia  prodcst  qwnit  ptuiiiuuni  (Lib.  OEctm.). 


Tunc  cognoncimut  unumqnadqie  cum  omnet  ejut 
causat  cogno.-.rimui  (i  Vhyi.,  text.  1  ;  tdeiu  x.  Poiler., 
cap.  2,  et  nPotter,,  e.  II).  Proposit^o  itiiidligcuda 


csl  de   cognitioue    rei    perfecia   simpliciter  et  de  0  u  je  Panibus  animalium,  ouod  sensorium  liclus  esi 

r...  ......         ..«..      .   ..  li     1      ..■!.        A.    ■  «.....:.....      —  I— ...      ^  ..     1...I       .1  _.. •    ,■•■•.  •  n 


rausis  per  se.  Et  raiio  e.-t.  qiiiiiiiam  sicut  se  babel 
res  ad  essc  ita  ad  cngnosci  (n  Sletaph.  lexi.  40).  Ad 
prbducendum  autem  esse  cijushiici  rei  toncurrunt 
omnes  causa.,  I.nn  propinquae  qustn  retnolx.  Ilinc 
collige  iiullam  rcm  posse  perfccte  sciri  per  unam 
srienliam  tanlum,  fed  vel  cx  parie,  vel  secundum 
aliquani  consiilcrationcm  solum. 

Tanlum  uni  unum  opponiiur  (t  7repi  "Ef  fiwvsia,-).  tn- 
trlligitur  in  eadcm  sjiecie  oppositionis  ,  quia  iu  di- 
versis  speciebus  uon  est  iBConveuiens,  qu  d  uni 
plura  ojipunautur. 

Tanium  duo  tunl  elementa  (v  Metaph.).  Intelligiiur: 
Tanium  duo  snnt  eleinenta,  id  est,  priuci|>ia  piima 
vt  r...  scilicel,  materia  el  toniia  ;  qiiittuor  auicm  sunt 
cleiiieiita  v-cata,  scilicei,  aer,  ignis,  aqua  et  terra. 
Ua;c  euim  qoidam  autiqui  priina  rerum  priucipia 
posuere  el  vocaverc,  licrl  noii  esscnt  prima,  sed  cx 
priHiis  illis,  maieria  ct  forina  consiarcul. 


•iiquid  aliud  iuitis  existens,  eic.  itespondelur  senso- 
rium  tactus  totuiii  el  ada.quatum,  eliam  apud  Ari- 
stoielem  esse  liiplex,  scil.  cor,  nervum  et  caruem 
cor,  ul  origiiiein  primam  facultatis  sensitiva;  et  ta 
Ctiva.,  veiuin  ul  banc  faculiatem  parlicipaus  et  de 
ierens  carnem,  ut  quiddam  hanc  facullatcm,  lii  o 
unn  jierinde  deftrens  a  corde.iamen  etiam  participans. 
Ad  iiiud  igitur  cx  n  de  Parlibus  aniuutium  dicitur 
Arist.  ioqui  de  or^ano  priinario,  vel  de  organo  ikiii 
lam  parlicipauie  faculiatem  seusilivam ,  seu  facti- 
vant,  quam  delereule.  Et  luuc  verum  esl  earnein  iioii 
esse  organuro  tactus,  sed  cor  vel  uervos. 

Ter,a  ett  re%  quies  eus  (Per  Comtneniutorem,  qui 
dictt :  Si  omnes  dei  descenderent,  non  pussent  mwere 
terram).  Inielligitur  secundum  se  totam,  lieel  mo- 
vcattir  sccumluin  partes,  quia  quotidie  altcralur  se- 
cutidum  suas  jiailcs,  iuio  ctiam  niov.-iur  loculiter 
secundum  quasdam  pattcs. 


1051 


BUD.E  VKNF.lUltll.lS  OIP.  P.VflS.  I  SECT.  II. 


DU3IA  ET  SPUIUA. 


1052 


Ttm  esl  in  uqun,  tanquum  In  loca  proprlo  et  na- 
turuti  (iv  PAya.),  Respondelnr  quod  PhllotopJmt  na- 

bei  iin  iuoiIiiiii  loqoendl  vuig.iriiiiu,  itcuodnm  qurm 
uindiim  iii  dleltar  OIM  in  alio,  i'ii|.i>  inajnr  pars 
M  srciindiiiii,  81  quaiiilibel  n>i  ab  alin  rirciimdatur;  el 
llc  lorra  otl  lo'iqoi  ;  lunen  oon  babet  unooi  Incum 
prniirimn,  qui  essrl  aqua  taalnin,  vel  niare  laiilmii. 
7  imu  nuti  tofMUtVur  iqnoralii  ptrtibus  quibnt 
consiat  (i  Phyi.,  texl.  55).  Kalio  est,  qoia  sicnt  se 
res  b.ibel  ad  esse,  iti  ail  iiijjiiii-.ri.  Ki  parlibus  auiein 
resullal  MM  lolloa.  Si  igilur  fuerit  loliiin  essentiale 
et  secuiidiiin  qualilaie»,  ul  ait  Aver.,  debenl  licri 
l  aites  i  jus  esseiitiatti-s,  ut  maie>ia  ui  forina.  Sin 
autem  fuerii  loiiiui  seciiniluin  qiialiiateni,  debenl 
lieri  parirs   ejus   non  cominiinirantrs,   iil  esi,  quffi 

Mtn  ilisllnrl.r  ao  M'pai.il.r    Slllll,    et    UIU     CSl    >'\'ra 

aliam. 

Tomm  tnpit  naluram  tuarum  partium  coinmtoiis 
propositio.  Veriim  BM,  quoad  ligniQctlum,  non  autem 
qimad  iiiiiiiiini  lignillrandi. 

Totum  et  perfeclmn  sunl  penilus  idem  (n  Pliys.  et 
iv  Metaph.).  luielligilnr  quando  loluin  capiiur  cate- 
gorcmaiicc  ,  ct  nun  qiiando  capiiur  syiieategnre- 
maiice. 

Tnrpe  est  iijnorare  quod  emiiibu»  scire  comenii 
[lbid.). 

Trisiilia  corrumpit  uaturam  hubenlit  ( lil  Elh., 
cnp.  15). 

Tmba  mutta  nietiitt  judicai,  quam  unut  lon ■um 
(iti  Polil.). 

Triptex  ett  bonum,  aninio?  corpons,  et  bomim  ex- 
Irnsecut  adveniens  (\n  Potil.). 

Tempjra  maxime  disiiiguuuliir  per  mo  um  tolit 
(Plaio,  in  Timtpo). 

Tam  triite  est  n  turpibut  taudari,  qunm  ob  lurpia 
tauda.i  (Sen.,  de  Contiiiuat.). 

U 

1'nitts  rei  lanfmii  iina  etl  nalura  [Per  Commenlalo- 
rem  i  Cwli).  Inlelligilur  qtiod  una  nalura  esl  pro- 
duciiva  iinuis  donlaxat  mntus,  et  nou  diversorum, 
sccuudiini  gpeciem  distiactnrum ;  ioleriiu  licul  pos- 
llinl  unius  iei  plmes  esifl  nalurte  ,  qunruni  utia 
csi  produciiva  niuius  ui  forma,  eialia  lubjectifa,  ul 
niaieria. 

Unum  el  multa  opponuulur  (n  Metapk.).  Elsic  se- 
queretur,  quod  lermini  de  prxdicamenio  quaniitaiis 
ronirarieniar,  contra  Philosopli.  diceniem  quantiiaii 
iitlnl  esse  roiit.-aiiiiin.  Kespondelnr  quod  bic  ffiqui- 
vocaiur  opposiiio,  accipitur  eniiu  large  pro  qualibei 
repugnaiiiia. 

Univerttile  ett  unum  in  muliit,  et  unum  de  mnltit 
(i  Potler.).  lulelligilur  sic  :  Universale  <st  tinnm  in 
inuliis,  licnl  siiperius  iu  suo  inleriori,  vel  esi  iiiiii.n 
in  multis  signilirative.  Mnlla  eniiii  liguifluat  secuu- 
dnm  un.ini  coiniiiiineni  raliniiem,  et  est  unuiu  de 
iniiui-,  id  est,  prxdicaiur  du  plui ibus. 

Unheriale  nihil  etl,  aut  posterius  ett  ttttl  singula- 
ribut  (ii  de  Animu).  Inelligilur  :  Uuiver>ale  in  es- 
scndo  seciiuduin  imaginatioiten  Platouis  nibil  cst,  ut 
auieni  importai  uoucepliim  coinmuneio  unius  rei  ad 
alios,  sic  posierius  esi  rehut  singularibus,  a  qoihos 
causaiur.  Ciiiii  cnim  multa  individua  cousideraiilur 
ab  inlelleclu,  quaieiiiis  similia  in  natura  liumana, 
non  divisibili  ac  variabdi  per  ali  |iias  dilTcreulias 
esseniiales  et  accidemales,  mot  isiam  consideratio- 
itcui  comequilur  ralto  univcrsalis  respertu  iialur» 
buiuanx,  neiope  raiio  iportei.  Nempe  sirui  si  quis 
vcriat  f.n  leui  ad  speculuiu,  iiaiuraluer  ibi  ejus  tpe- 
cies  apparet,  ita  rem  nlij.  rtive  dicio  mod»  exisleu- 
lein  in  inlelleclu  naiuraliler  eonOMjnitur  aliqua  lalis 
proprieias  Inl— liowllt,  v.|  aliquud  ejtuiiiodt  eus 
ratiunis,  gt-nus,  spectes,  etc. 

Vtut  ret  cujut  ett  bvnu»,  iu  bonvm  ett ;  cl :  Ciut  r« 
alicujut  ii  etl  malui,  ul  matum  eil  |  lnm  Top.). 
Litiiitaiur  quud  iii   verum,  »i  iaielllgalur  >isus  rei, 


A  quam  ipsa  per  M  alque  ex  natnra  sua  sibi  vindicai 
(ul,  e.  g.  sopliiBiice  perniclosa  est,  ipiia  nsus  cjus 
est  pcr  se  perniciotui,  cum  decipial  li.iiiiiin>.  aii|iie 
deludat,  eic),  alioipiin  ex  mslo  u-u  juriiperillae,  aut 
niednina?,  aul  eloquenllffi  ( ■: u i ' ><i -  mulli  nbuliiiilur 
ad  aliorinn  perniciem)  licebit  concludere  lias  arles 
csse  perniciosas,  enniraq  >e  et  bono  usu  illarum 
injtii  iaruin,  ndii,  cl  inimieiiiaruin  (quas  probi  liomi- 
ues  paiienter  susiineui)  licebit  colligere  InjuriM, 
oili.i  ei  inimicitias,  esse  rei  honas,  quod  absurdis- 
simnm  est.  Iloc  rnm  non  aoimadvrrtant  ca-ci  li.i-re- 
lici  no>trl  tempons,  cx  abusu  sacerdoiii,  ponliQca- 
lus,  el  aliorum  sacroriim  raiiiisterioriim  ac  piorum 
eterniioruin  Ecclcsiffi,  qno  non  pauci  nnianlur  el 
argtiuiiiur,  CoUigunl,  quasi  cx  proprio  liarum  rerinn 
usu,  lolleniia  omniuo  esse  de  medio  bxc  sacra  mi- 
nisteria  ei  pia  etdrcitia.  Quud  quanta  sii  absurdnaie 
ar.  exciiate  pleuum  dici  uon  poleit,  qu.a.unaexcepia 
v  rluie,  |i|na  sola  ncmo  qui  ea  prsdilin  lil  mal>>  uii 
g  poiesi)  nuilt  res  a.leo  cst  bnna  et  exiellens,  ui  ea 
pravi  liomiiies  abuii  nm  valeant. 

Vnius  uiusir  tanium  ntttu  cit  elfectus  (i  Pciiler.). 

,.    Intelligilur,  Unius  caus.-e  e«dein  modo  m  habemis, 

respeetu  ejusdeui  causaii,  est  unus  effectus ;  quia 

causffi  diveistniude  se  habenlis  aliqiiaiido  sunt  plurus 

t  lli-.-ti..-,  scilicet  unus  mediatus,  alius  imiuedtalus. 

Unieersatia  tunt  difliciltima  ad  coqntitcendum,  eo 
quod  sitnl  n  sensibut  remotissima  (  i»i  proaem.  Me- 
laph.).  Snlel  glossari  communiier  de  universalibus 
in  caus.-iitdo,  ipiemadmodum  esi,  Deus  et  intelliguu- 
li ■<-,  talia  naraque  eniia  absiricia  cum  a  scnsibus  sint 
reinoii-sima,  suni  diflicillima  cnguiiu. 

Univ  rsale  ett  ub  que  (  i  Potter.).  Inlelligilur  de 
nnivi  r-ali  iu  causando,  et  lale  esl  Deus  gloriosus  ; 
sirailiter  dicitur  quod  universale  in  prffidicandi  esi 
ubique,  scilicci  quatenus  lale  non  deierminal  sibi  hic 
et  nunc,  sed  ab.-irahit  ab  bujusmudi  condilionibus 
iudividoanlibus. 
p  Laivcrsule  esi  causa  suorum  tingularinm  (l  Poster.). 
Res|iOitdel'ir  quoil  Pbilosnpbus  ibi  loquilur  secuntlum 
opinionem  Platonis,  qui  dixil  quod  universale  esi 
quidditaj  singularium. 

Unieertale  est  xleinum  et  incorruptibile  (i  Posler.). 
Inielligiiur  quad  propositio  tiniversalis  posteriuri- 
sltea  esi  ;ciernffi  verilalis;  vel  slc  quiSd  ex  lerminis 
nniversalibus  polest  coustilui  proposiiio  xteruffi  ve- 
rilaiis. 

Universalia  tunl  notiora  tingutaribut  (  l  Pltvs.  ). 
(lespoudetur  quod  Philosophus  ioquilnr  ad  liunc 
sensum ,  videlicel  quod  universalta ,  id  esi  magis 
confusa,  sunl  n»tiora  singujaribus,  id  est  minus  con- 
fusts.  Vide  supra  in  liticra  A  aiioina  illud,  Ab  um- 
venalibui  procedilur. 

Univtrtalia  per  te  existunl  (v  iletaph.).  Non  quoii 
subslaut  seorstin,  ul  Plalnnici  delirarunt,  sed  ijuud 
ul  talia  n. .ii  sinl  boc  aliquid,  el  proinde  eiuin  non 
recipiaul  lim:  vel  illuJ  aceideos,  ila  ul  uti.un  univer- 

sale  respeciu  tlierius  pns>ei  dtci  iileut,  vel  divers 

"  alteri  secunduiu  aceidens.  iNain  de  eodem  el  diverso 
ibi  agil  Aristoieles. 

Ubicunque  etl  sensut,  ibi  ett  appetitut  (ll  dt  Animm. 
Imelligilur  secuudum  Themisi,  de  appetilu  concu- 
piscibili,  qtii  r.«t  appetitus  conveuienlis  el  deleciabi- 
lis,  iimi  auiem  iuielligiiur  de  appuiuu  irascibih  n 
intellectuali. 

Ubi  maximut  intelleclus,  ibi  minima  furtuna  (P*t 
Boet.).  Elralto  auriotitatis  esl,  quia  lioiulinbus  ink-l- 
ligeniibus  el  magis  sapieulibus,  mtniis  veuiuin  ell '•- 
cius  furluilo  quaiu  insipienlibus,  eo  quod  taptenies 
semper  agunl  lum  deliberaiione,  ei  ideo  paueiora 
ipsis  acci.lunl   pi  .cier  intenlioneoi. 

(iiuiii  i-i  iitemens  en  ualurnleetiirtificial*(i»  PAyt.). 
inlelligilur  respertu  diversorum. 

Uno  iiiconvenieiili  daio,  tlt  coHiingunl  (  i  Phut., 
lex.  H  et  t-l ).  Id  est,  ex  uuo  dato  ei  COnOQIM  ab- 
Mirdo,  uiulia  alia  Mquuntur  ;  vel  cx  uuo  ialso  d*l« 

iuull.i  absque  tlilliruluie  proccdunl. 


40S3 


SENTENTI^  PilILOSOPlllC/£  EX  CICEROSE  COLLECT.E. 

A 


1054 


Vni  unnm  dicitur  esse  eonlrarium  (\  MeUiph.,  tex. 
eom.  24)  Respondet  Alexander  dicendo,  quod  quindii 
hnc  sumiiur  simpliciier,  sic  uni  uimm  esl  cnnira- 
rium,  sed  quando  non  intelligitur  simpliciter,  non 
ini  nnv  nit  uni  plura  esse  eoniraria,  nam  aliquid  se- 
cnndum  aliud  el  alind,  licet  numero  sil  idem,  potesl 
plura  babere  contraria.  Nam  eadem  uix  niimero, 
alba  et  frigida  esl,  et  habel  calorem  et  nigritiam 
contraria,  respeclu  alicriu*  el  allerius. 

inum  tubjectum  unam  (ormam  (Averr,  in  lib.  de 
Subtlantia  orbis).  El  ratio,  quia  unius  rei  esi  unnm 
ute.  Limilalur  proposilio  quod  intctligatnr  de  forma 
snhstaniiai  in  esse  cnmplelo,  qtria  per  talem  formam 
snbstaniialem,  res  est  i>oc  aliquid  el  iu  acm,  n  de 
Anima,  lex.  com.  2.  El  ideo  quidquid  advenit  tai 
enii,  in  a-tu  est  acoidens. 

Vnumquodque  dividiturineaexquibutest(n  Phys., 
tex.  3).  Vnut  ett  tanlum  firincept  (  xu  Melaph.).  Ihi 
dicilur  qtiod  non  valet  pluraliias  principium,  et  sub- 
dil  Philosoplius  :  Sit  ergo  unus  princeps,  id  esl, 
iinns  est  motor  vel  una  causa  prima.  Sed  secnndutn 
Bdein  sic  iulelligiliir  :  L'nus  est  lantum  pnncep  ,  :  I 
est,  unus  est  Deus  singularis  iu  essentia,  et  irinus  iu 
personis,  a  qno  cunctis  doualuin  est  esse  el  vivere, 
liis  quidem  clarius,  liis  obscurius,  ut  paluit  iu  prin- 
cipio  bnjus  libelli  ;  ubi  dicilur  :  Ab  !ioc  quidem  eiite 
dependet  ccelmn  et  tota  natura,  ab  boc  e'iie,  id  est 
a  Deo,  qui  sit  benedictus  in  sxcula  Bueculorum. 
Amen. 

V 

Virtut  moralit  in  medio  contittit  quoad  uot,  deler- 
minata  ratione  (n  Eth.,  e.6).  Hoc  est,  virtuiis  me- 
dium  nou  esl  rei,  sed  ralionis,  quod  veruui  est  cau- 
saliter  et  elTective,  non  aulem  essentialiter,  qu.isi 
ipse  aciu  rationis  ad  medUim  reducaliir.  Et  ratio 
cst,  qunniam  viitus  morahs  non  perficit  actum  ra- 
lionis,  sed  actum  virtutis  appelitivae.  Et  ideo  per  ea 
ipteacius  rationis  non  reducitur  ad  medium.  El  pro 


Visus  et  ittum'na'io  finnl  in  inslanli,  similitcr  et  rf«- 
leclatio  ( ii  de  A'iima,  et  x  Ei/i.  !n  opposilum  cst 
Philosnplnts  tibro  Mete.or.).  Cui  oppnsilo  siiffragatur 
ratio,  quia  quando  deliet  fieri  illuminalio  medii  dc 
novo,  oportet  quod  hoc  fial  per  applicaiionem  lucidi 
ad  inediiim,  el  per  geiientinncm  novi  lu  iili  el  per 
privationciu  obstaculi,  modo  ista  non  possunt  fieri  iu 
inslanti.  Respondeltir  ergo  qimd  vistis  illmninatio- 
rsein  el  delectalionem,  quantum  e^t  de  se,  non  :e- 
pngnat  fieri  in  Instanli.  l!ude  si  per  impossibile  lo- 
lum  medititn  applicareiur  in  instanti,  uiique  lumen 
in  instanii  p-odiiceretur  in  en.  Sel  quia  totuni  mc- 
dium  non  polest  per  poientiam  naiur.ilem  applicari 
in  inslanli,  ideo  per  pntentiam  naturalem  illuminalio 
tolius  medii  nmi  poiesl  fieri  in  insiami.  Attamen  ejus 
spalii  seu  medii  quod  recte  applicalur,  illuminalio 
tota  et  peifecta  llt  in  instanti.  Nun  sic  calefaciio 
aut  alia  similis  alteratio,  quia  et  si  quidpiam  bene  ap- 
plicetur  igni,  nou  lamen  in  instaiiti  perfecte  calefit, 
sed  pauiatitu  et  successive. 

Virtut  perfectio  quardam  est.  Vnumquodque  enim 
tnnc.  maxiine  perfeclum  est,  eum  adeplum  e%t  propriam 
virtutem,  el  maxime  secundum  naluram.  Vilium  autem 
eorrupiio  horum,  et  remoiio  ett  (vil  Phys.,  tcx.  18). 
Prolerto  magua  virlutis  laus.  Tunc  dicitur  comple- 
lus  bomo,  cum  virlulein  habei;  luuc  diminutus,  cum 
viiium. 

Virtulem  meralem  in  votuplatibut,  el  trittitiis  ctse 
ettcidit  (is  Etli.).  Intelligitur  in  domandis  passionibus 
appetitus.  Nota  bic  quod  Stoici  lunc  esse  virtutem 
putabant,  cum  nullus  est  in  sensu  appetitus  inotus, 
nec  passionis  uliius  insultus,  et  ideo  impassibiliiales 
eas  vocabant,  quasi  ex  lali  passionum  negaiione  ir,- 
surgerent  virtutes.  Al  Peripatetici  tum  viriulein  esse 
exislimabant,  cum  passiones  et  motus  sensuum  se- 
cuudum  rationem,  frenali  sunt.  Unde  licet  insurgant 
couira  rationem,  lauien  a  ra:ione  superantur,  et  eas 
moderatur  ralio. 

VirtMit  snnt  (orlioret  in  dextera  parle  quam  in  ti- 


uberiori  inielligeniia    hujus  axiomaiis,   nota  qiod  G  nistra  (ptr  Pliilosopkum  in  Problem).  Stiper  hoc 

problema  fund.itur  rai  i,  quare  anima  incipi.it  mo- 
lum  a  p.irte  dexteta,  et  non  sinislra,  diceudum  vero 
quod  dictuin  boc  iutelligendum  sii  de  viriutibus  mo- 
livis,  non  auiem  cogniiivis,  ut  cuivis  facile  patet. 

Virlut  est  habilut  qui  habemem  perficit,  et  opus  ejus 
ta.idnb  le  reddii  (n  Eih.).  Sensus  esl  quod  virtus  red- 
dai  opus  boiiuui  uon  principaluer,  sed  dispositivc, 
quia  disponit  voluntatein  semper  ad  bouum  ,  ut 
prompte  ei  delectabiliier  illud  opereiur.  Nibilominus 
voluntas  ex  sua  poientia  eiiara  potest  elicere  bonmn, 
sed  iion  potest  Um  prompte  et  ila  delectabiliier,  sicut 
cuin  virtute. 

Vir(u<  tonsistit  in  diciiibili  (:i  Top.).  Respondetur 
quod  Pbilosopbus  loquitur  de  viriuie  perfecia. 

Virtuosus  et  felix  non  operanlur  odibiliu  el  mala 
(l  Eih.).  Respondelur  quod  Philosopbus  uon  vull 
qubd  virtuosus  nullo  modo  possit  operari  mala  ct 
odibilia;  sed  vull  quod  raro  uec  de  facili,  tanto  eniiti 


metlinm  raiioms  in  maieria  virlulum  est  facere  opus 
quando  oportet,  et  prout  oporiet,  scctmduin  regulain 
a  prudentia  prescriptam,  sic  ut  nec  cxcedat,  nec 
dcficiai ;  extessus  vero  est  operari  opus  quando 
noii  nporiet,  ct  sicuii  non  oportet,  ubi  affirmatur 
■uateria  el  neganttir  circumstanti%  :  defectus  vero 
esl  quando  ncgatur  materia  et  aflirmantur  circuin- 
sianiiai,  ul  non  deleciari  quando  upnrtebat  delectari. 
Medium  vero  rel  esl  a?qualilas  a  parte  rei  determi- 
naia  :  si  enim  dehes  ceoium,  et  resiituas  ceuliim, 
servacti  medium  rci ;  naiy  centum  sunt  xqualia  ali.i 
cenlum.  El  boc  mediora  rei  est  duplex.  Arilbmeii- 
cum,  quod  in  acqualitate  duaruin  qualiiaium  con- 
sislil.  Secundum  est  geometricum,  quud  in  xquali- 
tate  proportionum  consisiit,  quod  semper  servalur 
a  justiiia  distributiva  :  babet  euim  in  officio  justitia 
disiributiva,  dislribuere  unicuique  secundum  proprla 
inerita,  v.  g.,  si  dux  in  bello  debet  distribuere  boua 


parta  railinbus,  oporlet  ut  observet  istam  propor-  q  rarius  et  minus  facililer,  quanio  in  virtute  est  magis 
lionem  quod  reddat   unicuique  militum  secundum      formatus  ei  perfeclus. 
propria  merita. 


SECTIO  SECDNDA. 
SENTENTIJE  EX  CICERONE  COLLECTjE. 


PRiEFATIO. 

Nunc  quoniam  atictoritaium  Arislotelis  longitudo 
el  magnitudo  crevit,  commodius  est  in  secundo  prx- 
sentis  opusculi  iraciatu  de  caeteris  heaiae  vite  pro- 
verbiis  deinceps  exponere,  ne  qua  possil  gnimum 
defatigaiio  retardare.  Non  eat  euim  tcmere  factum, 
eos  addere  Dores,  quibus  imago  virtuiis  ante  oculos 


Incattir,  qnxsoie  siemmatis  addunt  xteiuitatem,  ut 
ille  dicil  :  Sola  nobilitas  alque  uuiea  virtus  est,  pro- 
fecto  veliemens  etconstans  animi  militia  virtus,  qu:e 
fastidioso  aditu  excilata,  iuvida  ingenia  ad  se  pene- 
,trare  patiiur ;  quo  evenit  ut  el  bumili  loco  naii,  ad 
suminam  dignitaiem  consurgant,  et  generosissiini  hn- 
mines  in  aliquod  revoluli  dedecus  accepiani  a  m?jo- 
ribus  lucem,  in  tcnebras  couvcrtant.  Itaque  matura- 


I05ft 


BEOjB  VT.NEfUUILIS  OPl\  PAftS  I.  SF.CT.  II    —  DtUHA  fiT  SPt/lUA. 


tOSG 


liilur,  et  qund   «egntio  iliminirum  fuiTii,  e*;cqnahi-  A 
lur  iudusiria,    nl   prn  vesiro  iu   nos  olllrin,  et  pro 
nnslro  vii.-r  stndio  miniiis  hoc  accnmuhiin>*iinc  ve- 
»'..  i-  laigialur  volunuii. 

Itaque  inter  Aristolelis  Ciceronisqtie  lilims.  qiws 
de  Rep>ih'ica  ■Irnmqua  constituissc  touatat,  hoe  in- 
leresse  prima  Ironte  perspicilur,  quoil  ilte  r- tiipiihli- 
rao  ordinavit,  liie  relulit :  alierquali*  eme  tMierei, 
.ilier  qualla  esset  a  niajni  ihns  insiituta  dunenrit, 
Arisiot.  lis  atitem  libro*  gupcrinri  libro  excerptos  <je- 
ilniins,  iiiiiic  Ciceroiiis  tlare  prasenli*  cst  inleniin, 
tinem  prirterire  tnrpe  et  ntremna  dedretis  esset. 
Nam  stinlli  linin.iiiii.fis  iiiatimns  luil  tulor,  qui  in- 
genio  jIi  adolc-centia  crnrtitus,  ei  In  dicendn  pluri- 
niiuii  everciiatos,  facile  el  BUM  lahore  cogilationrs 
mi.H  mamnrfl  litterls  polerni.  II;«c  Igltur  felicitat» 
iigenii,  li«ic  Mlora  inuncie,  liac  dentqiie  Mpientia 
et  eru  liliiine  fretu»,  a  puerilia  ad  exituro  vila?  mnlia 
prajscripsii ;  ii.ter  qn.i:  qurdmi  lladiortnn  etdoctri- 
iijt  innt  npera,  oaa  adolesccntiain  agunl,  aeneciu- 
tem  obteClailt  ,  secuudas  res  uriianl,  adversis  profu- 
gimn  ac  tnlatium  pral.ent ;  delectant  doini,  non 
impediunt  furis ;  periinctaul  noliiscuiR.  reddiint  nos 
«iniilliiuns  diis  immorlalbus,  ei  ob  exceileotei»  il- 
larum  arlem  et  veiiustaiem  videnmr  oiuiiiiio  non 
inori  poue  tlelere.  Ilaque  pnino  tle  omni  oflicio  bu- 
mano  e*  Officmrtiin  libris  Marci  Tullii  C'n  eronis  de- 
bgturur  aiiciorilatcs. 

Ex  libro  priBH  fifliciorum  H.  Tult.  Citeronis. 

Nulh  enim  vitre  pars  neque  pnMicis,  neqne  pri*3- 
tis,  neiue  forensibus.  neque  dotnesticis  in  rebos, 
neque  si  tcrum  agas  qtiid.  neqtie  si  cum  aitero  eon- 
Irabas,  vacare  nflicio  poiest,  in  cnque  excoleudo  siia 
est-vitie  honestas  oninis,  et  iiegligeudoturpiiudo. 

Omnis  euim  qua?  a  ratioue  suacipiiur  de  aliqua  re 
inslituiin,  deliet  a  defiailione  proflcisci,  ul  lnlelligv 
tur  quid  sit  i  I  de  q'io  disputatur 


tustiiia  esi,  in  qua  viitus  esl  splendor  maximus, 
ex  qu»  »iri  boui  nninlnanlor ;  el  linie  eonjunct.i  be- 
iietVentia,  quain  radem  vel  liciiixnilalem  vel  libera- 
lilaiem  appellart  licet.  I'.t  JilStitla  priintim  munii» 
esl,  ui  ne>  cui  quis  noceat  nisi  lacessittis  injuria ; 
deimle  ut  cnmmiiniliim  pro  cnmuiimiliiis  iitalur,  pri- 
vaiis,  tii  suis. 

PrvelarO  scripluin  esl  :■  Plalone  :  Non  nnbis  so- 
Iiiiii  ii. iii  siimtis  ,  nrtusqoa  noslri  pariem  palria  vin- 
oict,  partemqiie  aini>  i. 

Alque,  ul  placei  Stoieis,  ea  qti.T  in  lerris  gignun- 
lur,  a.l  lioiiiinum  usiini  ouiii  a  creari,  liomines  au- 
lem  liomiinmi  caasa  esse  procreatos,  ut  ipsi  inler  se 
alii  allls  pmdcsse  possinl.  In  line  naloram  ilebemus 
duceiii  seqni,  commiiiies  ulili.ites  afferre  in  niediiim, 
ciimmiitatinne  offlciorum  dando,  accipiendo  :  cuni 
arlilius,  tum  opera,  ttim  facullatibus  deviiuj  e  lio- 
iiiiniiin  inler  homines  ancielaiem  ;  fuiidameiitiini 
auiem  omnis  jusiiii:e  est  fides,  id  esl,  diclorutn  con- 
g  venlorumquc  conslantia  ct  ver  tas. 

Iniiisiitia'  duo  simi  genera  :  unum  eorum  qui  in- 
ferunt  :  aiteruin  eorum  qui  ab  iis  quibus  infeitnr,  si 
possunt,  non  propulsant  injnr  am.  Nam  qui  injusie 
im|>etiim  in  qneinpian  faeit,  aut  ira  aut  penurlia- 
tione  aliqii»  incitalns,  is  qnasi  manus  videtur  ii.f  rre 
socio ;  qui  autem  non  lielendit,  nec  obsisiit  si  po- 
test  iiijuri:o.  lam  est  in  viiio  quain  si  ant  parenles, 
aut  amieog,  ant  psiriam  deserai. 

Cxpelnnliir  auleni  iliviii;e  tum  ad  usus  viix  nc- 
cessarios,  lnm  ad  perfrtiendas  voluplates, 

Deleciant  eium  ma^uilici  apparaius  vii a  mie  cnlitis 
cinii  clegaotia  et  copia ;  quibus  rebiis  •  ff.-ctum  est 
tii  iniinita  pecunin  eupidi>as  essel.  fiec  vero  rei  fa- 
■niliaris  amplilicaiio  neniioi  nocens  viiupetauda  es1, 
sed  fueiettda  semper  injmii  est. 

M.-iviun.  autem  adiiuciintur  plerique  ut  cos  jusiiii» 
capial  oblivio,  eotn  in  imperiorum,  bonormn,  floriae 
rnpiditatiTn  inciderint.  yuml  enim  est  aau.i  Eiiiiimn, 


Cuiii  cnie.  litiiilas  ad  se  ra|ere  bnnestas  e  cnnlra  p  Nulla   sancto  goctelas  nec  fldes  regi.i  egt,  id  laiins 


a  se  rcvoeare  videmr,  tn   ut  disirahatur  in  delibe 
i-ando  animus,   alTerat  jue  ancipi  cm   curam  cogi- 
tandi. 

Principio  gcneri  animantium  oinni  esi  a  natura 
iribiiiiim,  ut  se,  vitain  corpusque  siium  tueatur,  de- 
clinetque  ea  qua;  nncitiira  videantiir,  oniniaqiie  qux 
siut  ad  vivemluin  necessaria  iuquirat  ct  paret,  ul 
pastiim  ct  lalibula,  et  alia  ejusmodi  generis. 

Cominune  autem  oiiiuiuiii  animaniiiim  est  cnn- 
junctionis  appeiitus  procrcandi  causa,  et  citra  qu-e- 
iiam  eornm  esi  i;  '■!'  procre  >ta  suul.  Sed  inter  bomi- 
uein  et  beiluam  lioc  uunioie  interesl,  qno.l  bxc 
lanlum  quaniuui  sensti  moveitir,  ad  id  soluin  quod 
:ule>>,  quodque  BtatsOM  csl.rsj  accommoilal,  paulu- 
Iiiiii  admodum  scmicns  pra.'teritum  aut  fuiurum. 
Iloino  autein  qui  raiinois  est  parliceps,  pcr  qiiam 
coiisequcntia  cernil,  causas  rcrum  videt,  eanimquc 
prngrcssus  et  quasi  anlecessinues  uon  iguoral,  simi- 
lili.iliuis  cnmiiarat,   leliusqne  pra:seiiiibus  atljungit 


patet.  N  im  quidqiiid  ejusmotti  est  in  qun  nou  pos- 
sunt  plures  pnecellere,  iu  eo  fii  plemmque  lania 
contentio,  ut  difricilliniuni  sil  servare  sanctam  so- 
cietatem. 

In  omni  ju-litia  peimtilmm  iolere^i  nrum  per- 
lurbatiooe  aliqus  animi.  qux  plerunique  '  trevis  est 
et  ad  iempu«,  an  cmistiilo  el  co^iiata  Gsi  injuria  : 
leviora  enim  sunl  ea  qux  repentine  n  inotn  ahquo 
arcidunt,  quain  ea  nus  nicditata  et  pra-par  .ia  iule- 
runlur  :  hoc  ipsum  jaro  juslum  est  quod  recie  fu,  si 
est  vobiiitariiini. 

Est  eniin  difticilis  eura  rerum  alienarum. 

.*!.|iiiias  enim  per  se  Iticel. 

Nec  promissa  servanda  sunt  ea  qurc  sunt  iisquibus 
priiinissa  sunl  inutilia.  Nec  si  plus  libi  ea  noceanl, 
quatu  illi  prosint  ctii  promiscris  :  conira  ofliciuiti 
eiiim  est,  majus  daninum  antepnni  miitori. 

in  republica  mavnne  conservauda  sunt  jura  lielli. 
Nam  cum  sunt  duo  genen   decerlandi  :  unum  per 


■■■    ■  ■■■—■™      ..-.■..,.,.....,         .w..uv,(,.V       ,-.«... , r--  . ..         ■■■■■        -— ..-      ......        QV..W...        W— -— — "       f"   - 

atque  annectit  (uturas,  laciie  totiiis  viiw  cursuin  vi-  "  ilisceptaiionem,   alterum   per  vim,  rumque  illud  sit 


det ,  ad  eauique  degcndam  proeparat  res  ueces- 
sarias. 

Ilis  enim  rebus  quae  Iracianiur  in  viia,  mutlum 
qiieiiidani  et  nrdiuem  adbibenles,  boncslateui  et  de- 
cus  cunservabiuiiis. 

Omnes  euim  irabimtir  el  duciniur  ad  cognitionis 
ei  scJeutia  ciipiditalem,  in  qua  excellere  pulclirum 
nulamus;  labi  autem,  errare,  nescire,  decipietma- 
luin  et  turpe  diciinus. 

Qund  iu  rebus  boneslis  el  cnguitione  diguis  operae 
cura*que  pouelur,  id  jure  laiidabitur. 

Viriutis  euim  laus  omiiis  in  actinne  conslktil,  a 
qua  lamen  lit  iiiuruiisbio.  So-pe  iiiiiluquo  danlur  »d 
siudiiim  rediitis. 

Omiiis  enim  cogilaii»  niotusque  animi  aul  in  ron- 
silns  rapitmlis  de  rcluis  fiuneslis,  el  pc.iiineutibiis 
ad  bene  beiltfua  vi.ciuliim,  aut  iu  slutliis  sciculix' 
cognititiins  vcrs.ibitur. 


proprium  hnminis  ,  lioc  belluarum  ,  coufugiendiim 
est  ad  posteriiis,  si  uii  non  lieel  superiore.  Onare 
snscipienda  qiiiilcm  beila  suot  ob  eam  causam  ul  sine 
injnria  in  pace  vivaiur  :  paili  aiitem  vicioiia  Con- 
servandi  siuii  bi  qui  non  crudcles  iu  bello  ueque  iiu- 
manes  fuerunt. 

M  a  qiiidem  geiilenlia  paci,  quae  nihil  babilura  sil 
iiisidiarum,  semper  cniisulendtim  pulati. 

I  i  tiim  iisquosvi  deviceris,  roiisulenduni  est,  tum 
l:i  qtii  armis  po^iiis  ad  imperaloris  lidem  coufuge- 
rint,  quamvis  uiiirum  aries  percusseril,  recipieudi. 

I'  i  iiu  si  quid  singulis  iemporibus  sacramenlo 
sdacii  liosti  proiniseriiil ,  iu  eo  ipso  tldes  ser- 
vuiida  esi. 

sleiiimerimiis  aulcm  etiani  adve>sus  inftinos  justi- 
II.UII  cs>e  serv.unlam  ;  est  autcm  iulinia  condilio  el 
|..runi  servorum.  limi  aulcm  Juobus  niodi»,  ul  eti 
aui  vi  aui  Iraude  ti.i  Injuna,  fraui  quasl  vti'p.'cnix. 


»057 


SENTENTI£  PillLOSOPHIC/E  EX  CICERONE  COLLECTiE. 


4058 


vis  lennis  viileiur ,  uirumque  ab  hoinine  alieuissi-  A 

III U III. 

Toiins  auiem  injusiili.i"  nulia  capitalior  quam  eo- 
ruin  qui  luni  r  nm  maxime  faHutil,  id  aguut  ut  viri 
boni  e«se  videantur. 

Beneliceutia  ac  liheraliiaie  niliil  csi  nainra  homi- 
nis  icrominodatius,  ged  habel  mnltas  cauiiones.  Vi- 
dendum  est  enir.i  prtaiom  re  ohail  heniguil  >s  et  iis 
ipsis  quious  benigue  viilebiiur  (ieri  et  cxieris,  de- 
inde  ne  tuajor  sil  benigmtas  qiiam  facultaie<;  lOU 
ot  pro  digmlaie  cuique  Iribuaiur.  id  estenim  justilix 
fundauieiiltnii,  ad  quam  referenda  sunt  omnia.  iNain 
et  qui  gra.iGcantur  cuipiam,  15111. 1  nbsii  i-ii  cui  prod- 
esse  veile  videaiiiur,  noil  benelici  ueque  hherales, 
scd  pcruiciosi  rt  assenialores  jud  i:an.li  sum.  Cl  qui 
alii»  noceut  ut  in  alios  sial  lihcraes,  in  eaitem  suut 
injusiiiia  ulsi  in  suaiu  rem  alienain  rnnteitant.  Sunt 
aulem  iuulti  quidem  cupiui  sj.lenduris  ei  gloi i:e  qui 
eripiunt  aliis  qnod  aliis  largianlur  :  liique  se  arbi- 
tranlur  beneficos  in  suos  aniicos  visum  iri,  si  locu- 
pltieni  eos  qnaeunque  ratione.  H  auiem  tauiuin  ab- 
est  ab  ullicio,  tu  magis  nfiicio  possit  esseconlrarium. 
Videutlum  esl  igiiur  ut  ea  lilieratnate  utamiir  quas 
pro-.it  amii is,  uemini  nureai.  <Jui  lieniguiores  esse 
voluut  quam  ics  patiatur  ,  primum  iu  eo  peccam 
q"uod  injuriosi  suul  ii:  proximos  :  quas  eniin  co,  ias 
i.is  snppediiari  a-quius  est  et  reliu  |ui,  eas  transferunt 
ad  alieuos.  Inest  auiem  in  lali  liberalilate  cupiditas 
pleruiuque  rapiendi  et  auferendi  per  injuriam,  ut  ad 
l.irgieudum  guppcditent  copix.  Viitere  eniia  licet 
p!ero*que  non  laro  natura  iiberaies,  quain  quadam 
gloria  ducls,  inulta  lacere  ut  beneuci  vkleantur; 
qu*  prolicisci  ab  usieaiatona  magU  qaam  a  volun- 
iaie  videnlur. 

Taligautem  simulaiio  vauiuti  estceujunciior  quam 
aul  liberaiilali  .1111  huiitsiati. 

Mores  ejus  eruat  s;>eciaiidi  in  quem  beneficium 
cuufereiur,  ut  auimus  erga  nos,  et  coinmouitas  ac 
soiuetss  vita;,  et  aJ  BOMras  aiiiuales  beuclicia  coi- 
lala. 

Nemo  ornnioo  est  negliyendus,  in  qno  aliqua  si- 
gnitica  10  rirtulis  apparel. 

Primom  itiud  est  in  ofllcio.lll  et  plnringim  deame- 
mus.  a  quo  |iiurimum  diligimur.  Sed  benevoleiiiiam 
1.011  adolesceatulurum  more,  irdure  qundam  amoris, 
»ed  siabiliiate  uotius  tt  consuntia  judicemas. 

Eienim  si  in  eus  quns  speramus  nohis  profuluros 
n«in  dubiiamus  ufiicia  couferre,  uuales  in  tos  esse 
dcbemus  qui  jam  profueruiu? 

Multi  enim  raciui.l  mulla  lemerilaie  quadam  sine 
judicio,  vel  mod'i  in  omnes,  vel  re«ienlino  quodam 
quasi  vento  impciu  anirni  incit.ili  :  qu:e  beneficia  ita 
asque  nugua  MGn  sum  habeud.i  atqua  ea  qu*  judicio 
considerato  coii^i  niique  delaia  suul.  Sed  io  co  lo- 
cando  benelicio,  ei  iu  relt-renda  gratia  si  c.Ttera  ps- 
ria  sui.i,  hoc  maiime  oflicii  est  ut  quisquis  uiaxime 


opis  iudigeat,  iu  ei  fiottssimum  opitulari,  quod  eun- 
ira  lit  a  plerisque  :  a  quo  enim  piurimuni  sperant, 
etiamsi  lile  b-s  non  eget,  tsmen  ei  potissimum  in- 
serviaot.  Opiime  auiem  socieias  uaminam  eonjua- 
criaqas  servabitur,  s:  ut  quisque  erit  eatqnneussi- 
mus,  ita  iu  eum  beui^ntiaus  aloruvum  cunfeteiur. 
in  «Jrajcurura  proverbia  esi,  Afnicaraoi  esse  cam- 
rnun.a  emnia. 

Sanguinis  aut«-m  coujunclio  et  benevolentia  de- 
viucit  boinines  cliaritate  :  magnom  est  enim  eadem 
babere  majorum  monumenia  ,  ejusdeai  mi  sucris, 
sepiitCra  babere  communia, 

Sed  omniuiu  societaiuas  nol!*  pra>stantior  est , 
nulla  Irmior,  qiistu  cam  *iri  baai  moribas  siaulea 
sunt  familianiate  roajanctl,  Niiii!  enim  amabiiiua  ne*.- 
eopulatias  qaam  murum  limilitBdo  bonorum.  in  big 
In  quiuus  eadem  stmjia  ssmi,  es«Jeiii  vaioDtales,  in 
iiis  fu  ul  seqtie  quisiine  altero  deiwjlelur  8c  seipso; 
eriiiiturque  id  cjuo.i  l-ytiiagoras  vuli  in  amiciiia,  ut 
uniis  liat  es  pluribus. 


Est  ea  jncundissima  amicitia  quam  simililtido  mo- 
rum  conjugavit. 

Suul  oflicia  qii:p  al.is  msgis  quam  aliis  debenlur, 
ut  ticinuiii  citius  adjuveris  in  fiuctibus  percipieudis, 
quam  ant  fratrem  aut  familiarem  :  at  si  iis  in  jndic  o 
sit,  priipini|uii:n  polius  el  auiiuui  qi.am  vicinuin 
defenderis. 

Nemo  i|ui  fnriiiudinis  gloiiam  conserutus  esi,  in- 
sidiis  aut  malitia  laudem  adeptus  est,  ilaqoe  viros 
foites,  magnanimtic,  eos.Iem  bouos  et  simplices  ve- 
ritatis  auiicos   iniuiiupque  fall.ices  e-se  vo  umiis. 

Sc  ieiiii.1  iju.e  est  remula  a  justitia,  calliditas  potiiu 
quain  saisientia  est  a«>peilauda.  0  flicile  cst  ciiin  pa  - 
stare  tuiiivibus  eoneapiveris,  servare  aequitatem,  qua? 
esi  justiiia:  maxime  propri.i. 

Nuiliiui  enim  lempas  est  quod  justilia  vacare  de- 
beai  :  furtes  igilur  cl  inagn  uiimi  siinl  habendi,  iiun 
qui  facium,  sed  qui  propiilsant  in  nruni. 

!•'(«■'. im  ijui  ivx  errore  imperlt.e  muliitudinis  pen- 
g  dei,  bie  in  maguis  viris  11011  est  habendus. 

\'il  invcnitur  qui  laboribus  SUSCepliS,  peiiculisquc 
aditis,  non  quasi  mercedem  rcruni  gesiarum  deside- 
rei  gior  am. 

1'ecanix  est  fugienda  cupidiias  :  nitiil  euim  est 
tam  angusti  aaimi,  tamque  parvi,  quam  amare  divi- 
lias.  ^itiil  bnm^siitis  magnificeutiusqtie  quam  pecu- 
niain  coiiieinnere,  si  non  babeas;  si  rera  lial.eas.  ad 
iiiunifi.eiiii.-.in  liaeriateuiqae  conferre. 

Cavenda  csi  etiam  glori*  cupidiias  :  eripii  eaim 
lil  ertatem,  pro  qua  aiagaanimis  viris  umuis  debet 
csse  contenlio.  Nec  v  ro  iinperia  espeienda,  ac  po- 
lius  non  aciipicnda  iuierdum,  aut  deponcnda  nou- 
nunq  :am. 

iu  oionibus  negotiis  priusquam  aggrcdiare,  adht- 
bcnda  est  prxparaiio  dibgens. 

farva  enim  s..nt  fori*  arraa,  nisi  sii  consilium 
domi. 

bellum  atiiem  ita  stisti|iiatur  tit  aihil  aliud  ni,i 
P  pai  qnsesiia  vi.leaiur  :  furiis  vero  aoimi  el  constantis 
0  esl,   111.0  perliirbari  in  reius  asperis,  ncc  tuinuiiu 
auimo  uti  ac  consilio,  iipc  a  tatione  discedere. 

Temere  aolem  ia  acie  Vtrsari,  et  manu  cum  boste 
cunfligere,  iminane  quuld.im  ei  belluarum  simile  est. 
Sed  tuiu  lempus  uec.  ssiiasque  postolal,  dererian- 
dum  manu  est,  et  mors  serviiuli  lurpitudtuiqiie  an- 
tepuiieiida. 

Fugiendum  eiiain  iilud,  ne  offeramus  nos  periculis 
sine  caasa,  quo  niliil  putesl  e^sc  siuitius. 

In  tranquiilo  tempestaiein  adversam  oplare,  de- 
meutisesi;  subveuiieaulem  tempcsiati  «juovis  ani- 
sno,  quavis  rationc,  sapieutis  est. 

Ooiuino  qui  reipubhcc  prusuut,  dun  Platoois  pra?- 
cepta  teiieant  :  unum,  ut  aiilitalem  ci«.ium  sic  lue- 
aulur,  ut  qnidjuid  agant,  ad  c.im  referanl,  ob  iti 
commodaruui  suorum ;  altenun ,  ut  lotum  corpus 
ieipuliiieai  curenl,  ne  dum  pariem  aliquam  lueantur, 
r.  iiquas  deserai?t.  Ut  enim  luteia,  sic  procuratio 
leipiibiica;  ad  eorum  utilitstem  qui  cnmmissi  suiu, 
nuu  ad  ciruui  quibcs  commissa  est,  gerenda  est.  (Jui 
auiem  parttm  civium  consuiiiii!,  patiem  iiegligtiul, 
reiu  peniiciosis-iiiiam  in  civiiatem  iuducunl,  sedi- 
tioneui  alque  discordiim.  fcx  quo  evenil  ul  alii  |»o- 
polares,  alii  studiosii  optitui  iujusqiid  videaulur, 
j>ami  uuit/ersorum. 

Miseirima  omuiuo  est  ambjlio  honorumque  con- 
lentio.  Nihii  euim  laadabiiius,  nibil  maguo  et  prac- 
claro  viro  diguitts ,  placabilitaie  atque  cleraenlia. 
Omnis  autera  aniusadversio  ei  castigatio  cantumelia 
vacare  dcbet;  nei|ue  ad  ejiis  qui  pumi  aliquem,  aui 
verbis  casiigat,  sed  r.  ipuLlicJs  uniiiaiem  referri 
debei. 

Caveitdum  esi  etiam  ne  rmijor  poena  quara  culpa 
sit,  ei  ne  iisdem  d?  tausis  alii  pleeuulor,  alii  ne 
appelieiilur  »jitii!eiii.  liuliibe.nia  auicm  maiiine  est 
sra  ia  punieudu.  ^uiiquaii  lauiam  iratus  qui  ai-cedei 
ad  pffiiiam,  mediecriutem  iilam  tenebiiqu*  est  in- 
tcr  liiuiiuui  et  paruro. 


L' 


1059 


riF.I>.«  YENEKaBILIS  OPP.  PAItS  I.  SECT.  II.  —  DUHIA  ET  SPUItlA. 


I0CO 


OpUndnm  est  ui  lii  qui  pnesunl  relpubllca  leguni 
siuiiles  sii  t,  iiu. i-  uii  puniondum  oon  iraeutnlia,  «cd 
arquiuie  ducuntur.  Aique  eiiam  in  rebnl  pro-peris, 
ei  .(.I  voiiiiii  nosirum  ftuentibns,  luperblain  magno- 
pere  ei  fatllgiom  airogaiuiainque  foglamua. 

■N.iin  ui  adversas  res,  sic  seeiindas  imnmderate 
feire  leviutis  esl;  prxclaraqtic  esl  xquahilius  in 
omnl  viu,  et  idem  semiier  vulms  eademqua  frnns. 
Itecte  prsecipere  videniur  qui  nioncnt  ut  quanio  su- 
periores  suniu-,  lauln  tubiuissitis  nos  ^eramiis. 

In  sectiinlissiniis  rebus  mailme  lll  iiiendiim  con- 
silio  atnicnrum,  iisque  inajor  eliani  qii.nn  anle  est 
tribuemla  auctoritas  :  liis  teui|i<>riliiis  cavendum  est 
ne  assentalorihus  |>alcl'ari:imus  aures,  neque  adulari 
nos  sinamtis,  io  quo  falli  facile  esi.  Tales  eniin  nos 
esse  pinainus,  ut  jure  laudeiimr,  ei  qun  naMUUtur 
innumerabilia  peccaia,  cuiii  liiiinines  infiali  nphno- 
nibus  uirpiier  irriteniur,  et  in  inaiim»;  versantur 
erroribus. 

Nam  negligere  quid  de  se  quisque  sentiai,  non 
■olum  arrogantis  e»l,  sed  etiani  onininodissoluii. 

Omiiis  autem  actio  vacare  debet  temeritate  ct  ne- 
gligenlia,  nec  vero  agere  aliquid  ctijus  non  possis 
catisam  probabilem  reddere.  Efliciendum  esl  eiiim 
ui  ap|>eiiius  obediant  raiioni,  eanique  neque  pra:cur- 
rant  propter  temeritaiem,  uec  propter  pigriiium  aut 
ignaviam  deserant  :  sintque  Iranquilli,  atque  omni 
periurbaiione  animi  careanl,  ei  quo  eluceat  omnis 
conslaniia,  omnisque  moderuiio. 

Appetitus  unines  comruliendi  sedandique  sunt , 
eiciiandaque  auiniadversio  ei  diligemia,  ui  ne  quid 
lemere  ac  loriuitu  inconsideraie  negligeiiienjiie  aga- 
mus.  Neque  cnim  a  naiura  iu  generati  sumus,  ut  ad 
IihIuiii  et  jocum  faeli  esse  vidcainur,  .sed  ad  severi- 
latcin  poiius  el  ad  quajduin  Studia  graviora  alque 
inajora.  Lu.lo  aulem  et  joco  uti  illo  quiuem  licel, 
sed  sicui  soinno  el  qnieiibus  celaris,  lum  cum  gra- 
vibus  scriisque  rebus  salisfecerimus ;  ipsumque  ge- 
nus  jocandi  uon  profusum  nec  ininiodestuui,  sed  in- 
genuum  et  facetum  esse  debet.  Ut  cmm  pueris  non 
iimnein  ludendi  licemiam  damus,  sed  cain  qux  ab 
boneslatis  aciiouibus  non  lii  aliena,  sic  in  ipso  joco 
aliquid  prcbi  iugeuii  lumen  eluceat. 

Ludendi  eiiam  est  qmdam  inodus  retinendus,  ut 
ne  nimis  oninia  profuudamus,  elatiquo  voluptate  io 
aliquuin  turpiiudinem  dilabamur. 

Hominis  mens  discendo  alilur,  el  cogitando  semper 
aliquid  aul  inquirit  aut  ;igit,  videndique  et  audiendi 
obleciatioue  ducilur. 

Si  quis  esi  paulo  ad  virtuiem  ereciior,  quamvis 
volupute  capialur,  occultal  et  dissimulat  appelituin 
volupiatis  propier  verecuudiam.  Ki  quo  iiitclligitur 
corporis  voliiiilatem  m>n  satis  esse  dignain  lioininii 
prxslaniia,  eamque  conieniiii  et  rejici  oporieie  :  sin 
sit  quispiam  qui  aliquid  tribuai  voiuptati,  dil  genter 
el  leueiiduin  esse  ejus  fruendx  inodum.  Iiaque  vi- 
cius  cultusque  corporis  ad  valeluiiiiiem  referantur, 
et  ad  vires  uon  ad  volupiaiein.  Aique  eiiam  si  con- 
siderare  vulumus  qux  sit  in  nalura  buininis  eicel- 
lenlia  el  dignilas,  facilo  iiiiellignnus  qiiam  sit  iurpe 
dilfluere  luiuria  ,  ei  dcliiaie  ac  niolliler  vivere, 
quamque  liuuesiuui  parce,  conlinenter,  severe,  so- 
bne. 

Ul  enim  in  corporibus  magnx  dissimilitudines 
siiiil,  alios  eiiim  videiuus  velocitate  ad  cursum,  alios 
vnibus  ad  luctandum  valere,  itemque  in  formis  aiiis 
diguitaiem  messe,  abis  veniislaleiu  ;  sic  in  annis  eii- 
sunii  etiam  majoroa  »irletates. 

Mequeeuiin  aitinci  naiwx  ropugnire,  neuue  quid- 
quain  sequi  quud  assequi  mm  quc.is. 

Ideoque,  ul  aiunt,  niliil  decei  inviia  imiierva,  id 
i  si,  adversante  ei  repuguanie  naiura. 

Ad  quas  igitur  res  aplissiiui  erimus,  in  bil  polii- 
i.iiiiiiin  cUborabiinus.  Sin  aliquaudo  necessitas  uoi 
ad  ea  deiruserit  quas  nustri  ingenii  non  crtint,  om- 
ins  adlnbf n-l.i  eril  eura,  medliaiio,  diligeuti.i,  m  M 
ti   iioii   decoru ,  aiUiuuu  miiiime   indccorc    faccre 


A  possimus.  Nec  i.iinen  esi  euiiendum  ut  bona  quae 
nobis  data  uon  sint  sequainur  ,  quam  ul  vitia  fu- 
giamus. 

Nain  regna,  impcria,  nobiiitates,  lionores,  diviiix, 
opes  et  ea  qux  sunt  bis  contraria,  in  rasu  sita,  lem- 
poribus  reguutur  et  giilie.rnaiiiur.  Ipsi  autem  quam 
personam  gerere.  velimus,  a  nostra  volunuie  prolici- 
scitur.  Iiaque  se  alii  a.i  pliilosopbiain,  alii  ad  jm 
civile,  alii  ad  eioqiientiain  applicanl,  ipsarumque  vir- 
liiiiim  in  alia  alius  maviill  eicellerc.  Quoruni  vero 
pair.-s  aut  majores  aliqua  gloria  prxsiiierunl,  lii 
siudeut  plerumque  eodcm  iu  geuere  laudis  eicel- 
lere. 

Iinprimis  aulem  coniiituendiun  esl  qui  noset  qua- 
les  esse  velimus,  el  in  qun  genere  vit;e;  que  delibc- 
raiio  est  oiiiuium  difficillniia.  Ineunle  eiiim  adole- 
scemia,  cuin  inest  niaxima  imbecillilas  consilii,  luin 
id  sibi  quisque  geniis  xlatis  degettdx  consiiliiit  quod 
inaiime  adamavil.  Itaque  anteimplicaturaliquo  cerlo 
n  genere  cursuque  vivendi,  quam  potuil  quod  optimuin 
esset  judicare.  Plerumque  parenium  prxceplis  inibuti 
ad  eorem  coiisueuidinem  moreiuque  deducimur.  Alii 
multiludinis  judicio  (erumur,  quxque  majori  parti 
pulcberrima  vidc.iur  ea  niaiiine  eiopiaut. 

Mulio  enim  linnior  est  et  consUuiior  natura  quam 
fortuna. 

Amicitix  qn.e  minns  delcctani,  et  minus  probantur 
magis  decere  censeut  sapieules  seusiimdiluere.quam 
repente  prxcidere.  ComuiuUto  auiem  generevitc 
oiiiiii  ratione  curandum  est  ul  id  bouo  consilio  fecisse 
videamur. 

Est  igimr  adolescentis  majores  natu  revcreri,  ea 
liisquc  deligere  opiimos  ei  probalissimos,  quorum 
cousilio  aique  anetoritste  niuiur. 

Alaiiuie  aulem  bxc  xus  a  libidinibus  estarcenda, 
exercendaque  in  labore  patienlaque  et  aniini  et c.ir- 
poris,  ui  eorum  in  beilicis  ei  civilibus  officiis  vigeat 
industria.  Atque  eliam  cum  relaiare  aniinos,  el  dare 
se  jocundiuii  voleui,  caveani  intemperantiain,  ine- 
C  minerint  verecundix  ;  quod  facilius  erit,  si  iu  ejus- 
iiioiSi  quidem  rebus  majores  natu  velint  interesse. 

Seuibus  auieiii  labores  corporis  miuuendi,  eier- 
ciut.ones  animi  eliaiu  augendx  videntur.  Danda 
vero  est  opera,  ut  et  amicos  et  juventuiem,  et  maii- 
nie  rempublicain  consilioelprudeniiaquaiU|ilurimuin 
adjuvem.  Mbil  auiem  caveuduiu  magis  esiseueuluii, 
quam  ne  iangnori  se  desidixque  dedanl.  Luiuria 
vero  cuin  oimii  xtaii  sil  lurpissima,  lum  senectuli 
est  fuedissinia.  Sin  aulem  libidinuiu  iutemperaiuia 
accesserit,  duplei  nialum  est,  quod  et  ipsa  senectus 
dedems  concipil,  et  adolescenliain  facit  iinpudentio- 
run  inteinperantiam. 

Est  igitor  proprium  munus  magistratus,  intelligere 
se  gcrere  personam  civiutis,  debereque  ejus  di- 
goitateni  et  decus  susliueie,  leges  servare,  jura  dis- 
iiibuere,  eaque  lidei  sux  commissa  meuiiiiisse. 

Mliil  auieui  est  quod  tam  decealquaiu  in  oinni 
re  gerenda  capiendoque  consilio  servire  cousUu- 
D  tiam. 

Duo  maiime  mnt  fugienda ,  ne  quid  effemina- 
tum  aut  molle,  ct  ne  quid  duruui  aui  rMtkttM 
liat. 

Cum  autein  pulchriludinis  duo  genera  sint,  quo- 
rum  in  alieru  venustaa  sit,  in  alteru  diguitas  :  vcuu- 
siatem  muiicbrem  dii.ere  solemus,  digiuuiein  virileiu. 
Ergu  et  a  loruia  removeatur  uiuuis  viro  uon  digmis 
omaius,  et  buic  sunile  viiiuin  in  gestu  motuque 
caveatur.  Eocinx  autuui  diguiiai  colons  bOMIMM 
tuenda  est,  et  color  eierciiatiooibus  corporis.  Aa- 
hibenda  OU  prxterea  inundita  non  oduvu  neqim 
eiqiiisiu  niiuis,  tantumque  effugial  agrestein  ei  iu- 
iiiiiii.iii-iin  negligcuiiam.  Eadeni  raiio  est  Uabeuda 
veslilus,  iii  quo,  sicul  iii  plerisquerebus,  inetliucriUs 
upliiua  est.  (^avendum  esl  auioui  ue  sui  urdiuubus 
uuiniir  in  ingrcssu  UlOlllOiibuS,  ul  pouiparum  '-rcit- 
lis  similcs  csse  vldeamur  :  aui  iu  (cltiiMtMMitBM 
sustlpi.iuius  niiiius  ccleiiutc»,  qux  cuiu  iiuui,  ao- 


1001 


SEISTENTI.E  PIIILOSOPIIICE  EX  CICF.RONF.  COLLECT.£. 


KHIi 


helilus  mnventur,  vulms  mm.iiur,  ora  lorquentur, 
ex  quibus  magna  siguilicatio  fit  nnn  adesse  consian- 
tiain.  Sed  multo  eliam  magis  elabnrauduiii  esl,  ne 
aniini  motus  a  natura  recedant,  «juod  asseouimur  si 
cavebiuius  ne  in  perturbaiiones  aiqueexanimaiiones 
incidamus,  el  si  allenlos  aniinos  ad  dedecoriscouser- 
vationem  tenebiinus.  Curandiim  esl  ut  cogiiationcad 
res  oplimas  ulamur,  appeiitum  rationi  obedientem 
prxbeamus. 

In  omni  vita  rectissiine  praecipiiur  [ut  periurbaiio- 
nes  fugiamus,  id  est,  motus  aninii  nimios  ralioni 
noii  obiemperantes. 

Maxime  curandum  est  ut  eos  qi.ibnscum  sit- 
niniifin  conferiinus ,  el  vereri  ei  diligere  videamur. 

Ira  procil  absit,  cum  qua  inbil  recie  lieri,  nibil 
r.onsiderate  puiest.  Magna  auiem  parle  ciemenii 
casligatioue  licet  uti,  graviiaie  imn  adjuncia,  m  se- 
veriias  adliibealur,  et  coiilunielia  repeltalur.  Qias 
ciini  aliqua  perlurbatione  fiuiit,  ea  nec  cnnsianler 
lieri  possimi,  neque  ab  bis  qui  adsunt  approbari. 

Dc  forinas  etiam  de  ipso  prxdicare  falsa  pr*ser- 
lim,  et  cuin  irrisione  audieniium  imitari  militein 
gloriosum. 

Oruaiida  est  enim  dignitas  domo,  at  non  ex  doiuo 
loia  quairenda  :  nec  doino  dominus,  sed  dniuino 
domus  esi  bonestanda. 

Mediocritas  ad  omnem  iisiimcullumqueviiai  trans- 
ferenda  esl.  ln  oinni  auteiu  acuuiie  suscipienda  tria 
suut  lenenda.  Primum,  ut  appetitus  raiioni  pareant, 
quo  nilul  e-t  ad  oificia  conservanda  accoiumodaiius, 
Deinde  ut  aiijmadvertalur  quania  illa  ressii  quam 
eflicere  vehnius,  neve  inajor  miuorvecura  el  opera 
suscipialur,  quam  causa  postulal,  Tertium  ul  c.i- 
veainus  ul  ea  quae  perlmenl  ail  liberalem  speciem 
et  diguiiatem  moderata  sint.  Horum  irium  lamen 
prxslanlissimum  esl ,  appetilus  obleuiperare  ra- 
tioni. 

Tnrpe  enim  vnldeque  vitinsum  est  iu  re  severa, 
convivio  dignuiu  aul  delicatum  aliqueiii  inferre  mt- 
inonein. 

Decet  iion  solum  manus,  sed  eliam  oculos  absti- 
iieutes  babere. 

Fit  etiam,  nescio  qtiomodo,  ut  magis  in  aliis 
cernamus  qu.un  iu  nobisipsis  si  quid  deiiiiquilur. 
Sine  vereciindia  uibil  rectum  esse  putest,  uihil  ho- 
neslum. 

Omniiim  rerum  ex  quibus  aliquid  requiritur,  nihil 
e>t  agricullura  melius,  niliil  ubenus,  uilnl  dulcius, 
niliil  libero  homine  dignius. 

Sludiis  olfitiisque  scienliae  prapmienda  suni  ofQ- 
cia  juslilix,  qua:  perlinenl  ad  hominum  ulilitalein, 
qua  niliil  liomim  debet  esse  antiquius. 

Magnitudo  auimi,  remoia  justilia  humnnaque  co- 
mitate  et  conjunciione,  feritas  quasdam  flt  et  iinma- 
nilas.  Omne  olficium  quod  ad  coiijuiictiouem  homi- 
nuin  et  sucielaiem  luendam  valel,  aniepoueudum 
esl  illi  otiii  10  quod  conjunctione  et  scieulia  conti- 
iielnr. 

Cogiiationem  prudemiatiique  sequiiur  consideraia 
actio.  lla  lil  ut  .igereconsiiierate  pluris  sil  quam  co- 
giiare  prudetuer. 

Piima  olticia  diis  immort.ilibus,  secunda  patria?, 
leriia  pareiiiibus;  deiude  gradatiui  reliquis  ueliean- 
tur. 

Ex  libro  lecundo  Officiorum  M.  T.  Ciceronit. 

Quid  enim  est  per  deos  optabilius  sapienlia,  quid 
prxsiaulius,  quid  inelius,  quid  homiiiedignius?  Ilanc 
igitur  qui  expeiunl  philosophi  nominantur  ,  nec 
quidquain  aliud  esl  philosopbia,  si  interpreiari  velis, 
prj-lcr  siiiduiu)  sapieniix. 

Qui  parum  per*piciuut,  hi  saepe  versutos  homines 
ei  callidos  admirames,  roaiiiiam  sapientiaiu  judicaul. 
Ouorum  error  eripiendus  esi,  opmioque  oinnis  ad 
eam  speciem  traducenda,  ut  iionestis  consiliis  iust  s- 
que  faclis ,  rion  frauue  et  malilia  se  iulelligani, 
eaque  veliiil  consequi  posse. 


A      Dens  placatos  pielas  efficiel  el  s.inclitas. 

Proprium  hoc  statuo  esse  vinutis,  cnnciliare  ani- 
mns  hoininuni,  et  ad  suos  tisus  adjungere. 

Secundae  res,  honores,  imperia,  victoriae,  quan- 
qnam  fortuna  sinl,  tamen  sine  hoininuui  opcribuse*. 
slurliis  neutram  in  partem  eflici  possuul. 

M.ile  cnim  se  res  h.ibel,  cum  nuod  virlute  eflici 
debel,  id  lenlalur  pecnnia. 

Atque  eiiam  sulijiciunt  se  liomines  imperio  alie- 
rius  et  potestaii  de  causia  pltiribus.  Ducuntur  enim 
aul  benevolentia,  aut  beneficiorum  inagiiiludine,  aul 
digniiaiis  pr.cslamia,  aulspesiui  tilile  fuluruin,  aut 
melii  n>;  vi  parere  cogairur,  autspe  largilionis  pro- 
missinnisque  capii,  aut  postremo  mercedeeonilucti. 
Oiiinium  aulimi  reruin  nec  aplius  esl  quidquam  ad  . 
npes  iucndas  ac  lenendas  qiiaui  diligi,  nec  alienius 
quain  liineri. 

Malus  enim  cnsios  diiilurnilalis  melus,  conlraque 
benevolentia  lidelis  vel  ad  perpetuiiaieui. 
n  Quod  igitur  lalissime  palet,  neque  ad  incolumila- 
teiii  solum,  sed  etiam  ad  opes  et  poteniiaui  valet 
plurimiiin,  id  ampleclainur,  ut  mettis  absit,  cliaritas 
retinealur  :  ita  f  ictllime  qu  <•  volemus  et  privatis  in 
rebus  et  in  republica  consequimur.  Eienim  qui  se  me- 
tui  voluni,  a  quibus  mciuuniur  eosdem  meluaiil  ipsi 
necesse  esi. 

INec  vero  ulla  vis  impcrii  lanla  esi,  quae  premciile 
metu  possit  esse  diulurna. 

Cerluin  igilur  hoc  sit,  idqne  et  priinum  et  maxiine 
necessarium  familiarilates  liaberc  fidas  animaiiiiuui 
nos  amicorum  et  miraniium  nostra. 

Veiiementer  auiem  miitlitudinis  amor  commovelur 
ipsa  lama  ct  opinione  liberalilatig ,  beneficentiae, 
justiliae,  fideique,  omninmque  eaium  virtutum  qua! 
pertiiieni  ad  lu.insueiudinetn  morum  ac  faciliia- 
tem. 

Kides  autem  ut  adiiibealur,  duabus  rebtis  effici 
potesi  ,  si  existimabimur  adepti  coiijuucl.ini  cum 
justilla  prudeiiiiam.  Naiu  ei  his  Odem  hibemus  qu  >s 
^  plus  iutelligere  quam  nos  arbitramur,  quosque  ei 
luiura  prospicere  crednnus.  Ei  cntu  rcs  agal,  111  di- 
scrimenque  ventum  s,i.  expeiire  rem  ei  consiliuin 
ex  lempore  capere  posse.  Hanc  enim  uiilem  bomines 
exisiiinant  verainque  prudeiitiam  :  ju-tis  aolein  et 
lidis  bomimbus,  id  est  bonis  vtris,  ila  lides habetur, 
ul  nulla  sil  in  bis  frandis  injiuixq  ie  suspicin.  Itaque 
bis  salutem  nostram,  bis  loriuuam,  his  liberos  re- 
ctissime  committi  arbilramur.  Harum  ignur  duarum 
juslilia  plus  pollel  ad  fidem  faciendain  :  quippe  cuin 
ea  sine  prudenlia  satis  babeat  auclorilalis,  pruden- 
lia  sine  jusiitia  nibtl  valet  ad  fideiu  faciendam.  Quo 
enim  quis  versutior  et  callidior ,  boc  invisinr  et 
suspectior  probabitur  detracta  opiuione  probitatis. 

Popularibus  enim  verbis  esl  agenduin  el  usitatis, 
ciim  loquimur  de  opiuione  populari. 

Non  eniiu  omncs  eos  contemnunt,  de  quibus  ma!e 
exisiimanl.  Contcmnuniur  autem  bi  qui  nec  sibi  nec 
alieri,  ut  dicilur,  prosunl,  iu  quibus  nullus  lahor, 
D  inilia  iudustria,  uulla  cura  est.  Admiratione  antem 
afiieiuniur  lu  qui  anteire  cxteros  virtuie  putanlur, 
ct  cuin  omni  carere  decore,  itnn  vero  bis  viiiis  qu  - 
bus  alii  nou  possunt  farile  obsislere. 

INemo  justus  esse  potesl  qui  moriem,  qui  dolorem 
qiit  exsitium,  qui  egesiateui  tiinet,  aui  qui  ea  quai 
suul  his  comraria,  £quitali  anlepouil, 

Maxime  admiramur  eum  qui  pecunia  non  moveiur, 
quod  in  qno  v.ro  perbpectum  sit,  hunc  d .guu  u  spe- 
ctalu  arbttraiiiur.  Ouinis  ralio  aique  iiisiiiulio  vitae 
hominum  adjumenta  desiderat ,  inprimisque  ut  ba- 
beaiquibusruu)  familiarcs  possil  couferre  sermones. 
ijiind  est  difficiie ,  nisi  speciem  per  le  boni  viri 
feras. 

Jusiilix  lanta  vis  esl,  ul  ne  illi  quidem  qui  male- 
fiCiO  ei  sceiere  pascuntur,  possintSiiie  ulla  particula 
ju-tiiiae  vivere.  INam  qui  eorum  cuipiam  qui  una  la- 
irocinaiiiur  furatur  aliquid,  aut  eripil,  is  sibi  ne  in 
latrocinio  quidem  relinquit  iocum.  Cum  igilur  lanla 


locs 


ltF.D.£  VENEIIABILIS  OPP.  PAUS  I.  SEf.T.  II.  —  DUIIIA  ET  SPUKIA. 


t0(>4 


vi»   jnsiiii.e  sit,   nl   ea  etiam  !:ilronum  npes  flrinrl  4»  farere  non  pnssis?  Atqnc  eti.im  seqiiuuttir  largilio 
atnno  augcat,  quantiim  ejua  vim  inlerleges  et  jmlicia 
el  inslitiita  fnre  putamus? 

Oinni  ifUar  raiimie  ct.ten.la  et  rrlinen.la  jnstitia 
esl,  inm  ipsa  persr;  tiaro  aliter  jnsiiiia  iioii  esscl, 
isuien  propter  ampiliratinnem  hnnoris  ct  gloris. 

Praclare  Sccraes  liuic  viani  ad  glnriam  provimam 
<-t  iju:is,  compeinliariam  diccbai  esse,  si  qnis  iil  age- 
rel,  ni  quali*  halier;  vellel,  lalis  essei.  Qttod  si  qui 
simnl  ilinne  el  inani  osteutalione,  el  licio  i.on  modo 
nrmone,  se<l  etiam  viiliu,  slaliilem  se  pnsse  gloriam 
conseoui,  vehemenler  errant.  Vera  eiiini  gloria  raJi- 
res  agil  alqtie  euam  prnpagalur,  ficta  oinniaceleriter 
tanqtiam  llosriili  deculnnl. 

Nec  simiilalnm  qiiidqiiam  potesl  cse  dintiirnum. 
Qui  igiiur  adipisi  i  veraiu  glnriam  volet,  jusiiiije  fun- 
gatur  ufflciis. 

Si  nuis  ab  ireunic  a^.ite  babet  cattsam  ceiebrita- 
tis  et  iumiiuis,  aut  a  p.tlre  acccplam  aut  aliqun  casu 


nem  rapinie.  t.tim  enim  dinilo  egcre  corperint,  alie- 
nis  bonis  uianus  lafem  rngunlur.  Ita  cuin  heneYn- 
leniix  i -«Mii,!  i)  in. I  !■  causa  licnclicii  esse  velinl,  110:1 
tanla  assequunliir  Itmlil  rnrtim  qiiihus  dederuiil, 
qiianta  oilia  enritm  qulhui  adrmcrunl.  Qnamobreni 
in-c  ila  riatiileinJa  csl  r.-s  faiuiliaris,  ut  eam  benigni- 
las  aperire  mm  possil:  nec  ita  rcscrund»,  ul  omni- 
bus  paleal.  Mndus  adhlbeatur,  isque  ad  faculi  1  «•< 
releratur.  Omniiio  meniinisse  d.hcnius  itl  qtiod  a 
nnstris  hoiniiiibus  sxpissime  usnrpaium  est,  jamque 
iu  Proverhii  coiistieiudinem  venii,  largitinuem  fun- 
iluui  iinn  h.vhere.  Vilanda  lamen  mspicio  avariiia  est. 
Causa  igi<ur  largitionis  est,  si  aul  necesse  est,  »<  1 
ntile,  in  liis  auleni  ipsU  medincrilails  regula  o|iiimi 
est;  prupcnsinr  aittem  beuigmtas  csse  debel  in  ca- 
launto.-os,  nisi  forte  erunt  dLjni  c.ilamitatc. 

Cnnveniel  autem  lum  in   dandn  niuiiilicuiu  essc, 
ium  in  exiticnd»  non  acerbum,  in  omnique  re  con- 


•111  lnriuiia,  iu  Iiiiiic  ticnli  omuiuin  conjiciuntiir,  at-  B  Irahcnda,  emendo,  vendcndo,  conducemlo,  tocand«r. 


que  in  eiun  qu  d  agai ,  aul  quemndmodum  vival 
inqtiiritur  ,  lanqnani  111  cl.iris«i:na  luce  versetur, 
nulliun  cjiis  dicliim  aul  lactunipolesiobsetiriim  esse. 
Quortim  autem  a-ias  primi  propter  humilitaicin  el 
ohscurii.aiem  in  bominum  igunranl:a  versaiur,  hi 
siinnl  ac  jiivenes  esse  erpperinl,  magna  spcctare,  et 
ad  ea  reens Studiis  dchent  contendere  :  quod  eo  flr- 
miore  aniiiio  facieut,  quia  11011  nioilo  non  invidetur 
illi  nl.iti,  vcriMtt  etiam  faveltir.  Ul  reliquis  iu  rebus 
niulio  11  ajora  siuii  opera  animi  ouam  corporis,  sic 
e;e  res  quas  ingenioacraiiimeprosequiaiur,  graliores 
suul  quam  illx  quas  viribus. 

Facillime  antesu  et  in  opliuiam  paricm  eognnscnn- 
lur  adolescciites,  qui  i-e  ad  elaros,  sspieiiies  viros, 
bene  ronsuienies  reipuliiic»  contuleiunt,  quibuscuui 
si  frcqneiiti^  fuctiiii ,  opiuiimem  ifferunl  popuio, 
enruni  fore  se  similcs  quos  sibi  ipsi  Uclegcr.nt  aiS 
inilandam 


ricinilalibus  et  conflniis  xquum  et  facilem,  multa 
niiiliis  de  suo  jure  concedeutem,  a  litihus  vcro  nuau- 
ttim  liccai,  et  ne-cio  an  et  panlo  plus  quam  I1ce.1t 
abhnrrenteiii.  Est  enim  11011  modo  liberalc,  pmlu- 
lum  nonnunquam  de  suo  jnre  decedere,  setl  inter- 
dum  etiam  fructuosnm.  Ilahenda  autem  ratio  est  rei 
familiaris,  quam  quod  dibibi  sinere  flagiiiosum  est, 
sed  ila,  ut  illiberalilatis  avarili.-eqiie  absil  suspicio. 
Recio  a  Theophrasto  esl  lauduta  hospilalitai.  Est 
cnim,  ut  mihi  quidem  videlur,  raldedecoruin  palere 
doiiius  hominutu  iilustrium  illustribus  bospi  ibus. 
E-t  auicm  etiain  veiicmeuti-r  utile  iis,  qui  bonesie 
multum  posse  vnlunt,  per  liospites  apud  eilraneos 
populos  valer>!  opibus  el  gratia. 

Natu  in  jure  c r.cre,  consilio  juvare,  atqtie  boc 
scientia:  gcucre  prodesse  tnuiiis,  vehementer  ad  opcs 
iii^endas  pertinet,  et  ad  gratiam.  Itaque  cuui  inulia 
lum  eisdein  optime  constiluta 


Diflicile  diciu  est  qnautopere  conciliet  animos  co-  r  f^'1^  nt:ii*rmn  1 

ias  alfabiliiasnue  se.iuonis.  C  iUf"  c:s'lis  *"mmo  ^»?"  "'  n'"",re  ^B»'1'0  fu'1 


mitas  alTaoilitasqu 

Uagna  est  admintio  copiuse  sapienterque  dicen- 
lis,  qttem  qui  audiuui,  imeHigere  eiiam  el  sapera 
plus  nuaii:  cxleros  arbilranlur.  Si  vero  inest  in  ora- 
lione  mixta  medeetia  gravitas,  nibil  admirabilius 
ticri  potest,  entpie  magis  si  e  ■•  suut  in  adu)escen:e. 

Uoc  pr.-vrec.uiin  ollictidiligcuter  lenCIlJuii)  est,  ne 
unqtiani  iuuceeniem  judirio  capitis  arcessas.  Idenini 
sine  sceleie  nullo  mo«Jo  fleri  polesi.  Nain  qnid  esl 
1:1111  iubuinanuiu  un?ni  eii  qiieniiam  a  oalur.i  ad  saiu- 
iiiii  hoinmum  e;  cnnservalKiiiein  daiaui  :;ii  boaontm 
pestem  peruii  ienique  convertere  ?  Ne  tauien  nt  iioc 
liigienduni,  iia  esi  babendnm  rcligioni  noceutem, 
quamloque  e.  nefarium  iinpiumqtic  defBndere,  Vult 
hoc  mullitudo,  |>ul>tur  cousuelutlo,  fcrl  etiam  ttuma- 
uitas. 

Judiris  esl  seuiper  in  cansis  verum  sequi ,  palrniii 
vcro  iioiiuiiiM|ua«i>  vensiuiile,  etiain  si  miiius  sit  vc- 
rum  defendcre.  Maxime  autcm  et  itora  paraiur  et 
gralia  ilelensionibus,  coqueniajor,  si  qnaiiiio  accidu 
ul  ei  t.u!iveiiiatur,  qui  ptilentis  atcujus  opibus  >n- 
1  univciiiri    urgerique  videatur. 

Praeclare  in  episiota  quadam  Alexandrum  filium 
Philippus  accusat,  quod  largiiione  bene\olcniiam 
Macedniiuni  ronsectelur  :  Quod  te  malam,  inquii,  ra- 
tioms  in  isiam  spun  induxit,  ul  eo*  lil»i  lidcies  (  ro 
Mrtam,  quos  pecnnia  roirupi»ses?  An  lu  id  agis 
llKOdonai  MN  to  regein  suum,  setl  niioisirum  et 
prari, .inrcm  .1  siiicentf  Quid  lordidius  regi.  meiiui 
eliam,  quam  lari."»  onrm  corrtiplciain  esse  dixit.  Fil 
«-ni:n  ilclcni.r  ,(ni  ,ir>  ipu,  atque  ld  iJciu  semper  ex- 
k|>e<  taiiduui   J>jiai;i>i. 

Nouwoanaa  lama  e«i  Urgienduui.  nec  hoe  be- 
nipniuiii geoiM  omniuo  rapndiaadum.  Ktsepe  idn- 
neis  Iioimiuii>ii-i  de  re  [amilian  iiti|icnden<Juiii  e-.t,  sed 
diligenler  al;uc  mndrrate.  Mulli  eniui  cl  patrinimiia 
euiiderwH  iticniisiiltc  llrglendo,  yui.t  auiem  est  itul- 
(hu  i|.i.nii  qund  libentor  faeiaii,  curare  t;t  id  diuiius 


atqn-  inicrpretstie. 

Cnm  u  em  omncs  non  possint ,  nc  mtihi  quidem, 
aiii  jurispertti  esse  aut  diserti,  licet  tamen  opera 
prodesse  multis,  beneficia  petenlein,  coinmendare 
judicibus  aut  magisiratibus,  vigilantem  pro  re  alterius 
ani  eos  ipsos  t|iii  cunsulunt  aui  defeudunt  rcgaudo. 
Quod  qut  taciunt,  pluriniuin  gralix  consequuntur  , 
Jatis-iincq.in  eoruin  nia  :il  induslria.  J  im  iilud  nou 
sunt  admunendi.  Kst  enim  in  piomptu  ut  aminadver- 
lam  cum  juvarc  alios  veiint,  ne  quos  otTcndaut.  Sai- 
pe  emm  anl  cos  faedual  qnns  non  debent,  aut  eos 
qtios  non  expetil,  si  scienles,  lemeritaiis ;  si  iinpra- 
deutes,  negltgwttia  cst.  Uiendum  esl  ctiam  excusa- 
lione  advci  -un  ,ms  quos  iuviius  olfendas,  quacuumie 
pos.-is.  Quaiv-  iii  i|ti«id  teceris  neces-e  lueril,  nec  ali- 
ter  iicere  pc.iuens.  Mciitis  ?pud  buuos  quaiu  «pud 
fbrtuoaioi  bewificiem  collocari  puiu.  Damia  iinien 
o;i:i;i:io  Opcra  est,  ut  01:1111  gcnere  satislaccic  po»»i- 
'  mus.  Scd  si  rea  iu  COOIWittOOem  vemct,  niuiirum 
Tbwnisturles  est  auctar  adliii.eudus,  qui  cuui  con- 
suiert-lur,  ulrum  bono  viro  |>  «up.-ri  an  iniiius  prol>a- 
lo  divili  -111.11:1  « 11  I.  >..rci  :  l  £  •  vero,  ini|iiii,  malo 
vir-im  qui  peeuuia  egeal,  qaaw  pecuniamqua;>iiu. 
S«- '  eornpti  worei  depravaiique  luw  aduuratioue 
d!>il>ariiiii.  qtt.tium  WOgoilwio  quid  j.l  uniiuiqirem- 
que  n.isiruiu  pernnei,  illtiiu  hrttMO  .uljuvat  qui  tKi- 

bet,  uec  i«i  wwtew  aowper, 

hximiiuii.  aiiiciit  pra-cepttini  in  hcneficis  opera- 
que  it.ind*  e  t .  Oe  q-nd  toniia  xqiiitaieui  contendaa, 
iiequid  pii>  injuria.  Eiimiaiuenium  rniin  perpeiuai 
•oaaartalioait  ei  hm*,  e>t  justitu,  siue  qua  nihil 
puiest  ease  laudalulc. 

iu  primis  viJendum  erii  ei  qni  rempuo.  adtninn 
strabil,  ut  shiim  qnisque  l.-uejl,  neque  de  ixxn»  pii- 
vatoruui  publi.e  dnniuulio  Ual. 

Ilanc  euiiii  obc.iuuiu  maiime,  ul  su»  luereniur. 
respublica  ciriuiei  |uo  cu.i.-taui.e  mm   Nam  ci  .1  <•  « 


I1 


1065  SENTENTl*.  PH1LOSOPHIC/E  F.X  CICEUONE  COLLECT^. 

natnra  homines  ccmrregabaniur.  Tamen  spe  cu.w-  A  liberaliiaa,  boniias,  justitia,  fonJittu  tollitur 

«XS^SvSi  in.serclK.nt.        .  ««i  lolluut,  eiiam  adversu*  dcos  immorla.es 

Danda  cril  opera  nt  omnes  intellignnt,  si  salvi  esse 
velint,  necessitali  parendutn.  Atque  etiam  omnes  qui 
retnpublicam  gubcrnabunl,  cmsulere  debejiunt,  Ut 
earum  rerum   copia  sil,  qtiae  sunt  .necessari.-p. 

Caput  amem  est  iu  omni  procuraiione  negotii  et 
muneris  publici,  ni  avariliae  pellaiur  etiam  minima 
suspicio.  Nulluin  igitur  vitinm  letrius  est ,  ni  eo  un- 
de  egressa  est,  reveriatnr  oralio,  quam  avaritia,  proe- 
sernm  in  principihus  rempub.  gnbernantibus.  Ha- 
bere  enirn  qiiaestui  rempub.  non  modo  turpe  est,  sed 
scclcratum  et  nefarium. 

Nulla  autem  re  conciiiare  facilius  benevnlenttam 
miiliitudiiiis  possunt  hi  qui  reipub.  pratsunl,  quain 
abxlinentia  et  continentia. 

Nam  cui  res  erepta  est,  esl  inimicus;  cni  data  est, 
etiam  si  dissimulat  se  accipere  voluisse,  et  maxime 
in  pecuniis  creditis,  occuitat  suum  gaudium,  ne  vi- 
deamr  non  fuisse  solvendo.  Al  vero  ille  qui  a.cipit 
injnriam,  et  meminit,  es  pra:  se  fert  souni  dolorem. 

Ea  cst  suiiima  ratio  et  sapientia  boni  civis,  com- 
moda  civium  non  diveilere,  atque  omnes  a-quilaie 
eadem  coniinere. 

Qui  rempub.  luebuntiir,  inprimis  operam  d.ibnnt, 
nt  juris  ei  jndiciorum  aequiiaic  suumquisqiie  leneal, 
et  neque  lenuiores  propier  humililatem  circiimve- 
niautur,  neque  locuplctibus  ad  sua,  vel  tenenda,  vc-I 
reuuperanda  ,  obsii  iiAidia.  Rcs  autem  fainiliaris 
quarri  debel  hs  rebus  a  quibns  abest  lurpiiudu,  con- 
*ervari  auiem  diligentia  et  parcimonia,  eisdem  etiam 
rebus  augeri.  llac  ex  u  Olficioruiii. 


1066 

Qure 

iiupii 


Ex  libro  tertio  Ojf.ciorum  $(.  T.  Ciceromt. 

Dubitandum  non  esi  quin  uunquain  possil  utilitas 
cum  hnnesiate  contendere. 

Deirabcre  autem  alicri  sni  commndi  eausa,  et  ex 
homiuis  incoiniuodo  suuin  eommodum  augerc,  est 
magis  contra  naturam  quam  mors,  quaiu  paupertas, 
quam  dolor,  quam  cactera  cuncla  quae  possnnt  aul 
corpori  accidere  aut  rebus  exlernis.  Nain  utsibi  quis- 
que  malit  quod  »d  usum  viUB  penineat,  qiiam  alteri 
acquirere,  conccssum  esl,  nnn  repiignante  natur.i. 
Ilitid  quidem  natura  non  palitur,  ut  aiiorum  spoliis 
nostras  facultaies,  copias  opesque  augeamus.  Neque 
hoc  vero  solum  natura,  id  e>t,  jure  gentium,  sed 
etiam  legihus  populoriim,  qnibus  in  singuiis  civilaii- 
bus  respub.  conlioetur,  eodem  modo  consiiimnm  est, 
ut  non  liceat  sui  eommodi  causa  alieri  nocere.  Iloc 
euim  spectani  leges,  boc  volnit  incolumem  esse  ci- 
vium  conjunctionem,  qnam  qui  dirimunt,  eos  roorte, 
etsilto,  vinculis,  damuo  coercent.  Atque  boc  elQcit 
mullo  magis  ipsa  natur.e  ralio,  qua»  est  lex  divina  el 
bumaua;  cui  parere  qui  velil  (omnes  auiem  pare- 
buul  qui  secundun:  naluram  volunt  vivere)  nitn  |uam 
commiltei  ul  alienuui  appetat,  el  id  quod  alieri  de- 
traxerit  sibi  assumat.  Etcniin  mullo  magisest  secuu- 


dicandi   sunt. 

Justiiia  cnim  una  virtus  omnium  est,  domina  et 
regina  virtutum. 

Suum  cuiqoe   incommodnm  ferendum  est  potius 
qnain  de  alierins  commudis  detrabendum. 

Niliil  veronlile,  quoil  non  idem  honesttim;  nihil  ho- 
neslomqiiod  nnn  ideiiiiuile;el  iibiturpiludo,  ibiutili- 
las  csse  nnn  pniest;  ad  honestatem  enim  nali  suiniis. 
Salis  enim  nobis  (si  modo  in  pbilosophia  aliquid 
profecimus)  persuasuin  esse  dehet,  si  omnes  tlen3 
hotninesq-te  relare  possimus,  nillil  tamen  avare,  niliil 
injuste,  ndiil  libidiuose.  nihil.  incontinenier  e^se  fa- 
ciendum. 

Hnnesta  enim  bnnis  viris  occultt  qucrunlur. 
Nec  nnstrie  m-bis  uiililates  obmillendac  sunl,  aliis- 
que  iradcndx,  cum  iis  ipsi  egeamns  :  sed  suae  oni- 
que  utiliiati  quod  sine  allerius  injuria  liat  servion- 
a  dum  est. 

Scite  enim  Chrystppus,  Qui  stadium  (inquit)  cnr- 
rit,  enili  et  contendcre  debel  quam  maxime  pnssit. 
ut  vincat,  supplant;ire  eum  quictim  certet,  aut  m.tnu 
pellerc  iiullo  modn  debet.  Sic  in  viia  sibi  quetnqne 
petere  quod  pertineat  ad  usum,  non  iniquuni  esl ; 
setl  allori  diripere  jus  non  esl. 

Neque  contra  tempus,  neque  contra  jusjurandum 
ac  fidem,  amici  sui  cansa  vir  bonus  faciet.  Nam  si 
oinnia  facienda  sint  quaj  amiei  velint,  non  amiciliae 
lalcS,  sed  conjuraliones  pntandae  sunt.  Nam  cnm  id 
qtiod  utile  videtur  in  amicitia,  cum  eo  quod  honc- 
stum  est  comparatur,  jaceat  utilittlis  species,  valeat 
bnnestas.  Cum  autem  m  amicitia,  qu.t;  honcsta  nmi 
sum  pnstulant,  religio  el  Gdes  anteponatur  justilix. 
Nibil  quod  crudele,  utile.  Estenim  hominum  na- 
lurae,  quaiu  sequi  debetnus,  maxime  inimica  crude- 
lilas. 

Male  etiam  qnap.  peregrinos  urbibus  uti  proliibeni, 
_  eosqueexteriiiinanl.  Namesse  pro  cive,  qui  civis  non 
C  sit,recium  esse  non  licere;   usu  vero  urbis  probi- 
bere  peregrinos,  sane  inhiimaiiuin  e<t. 

Ei  omni  vita  simulaiio  dissimuiaiioque  tollenda 
;i  Tollenda  est  igiiur  ex  rebus  contrahcndis  omne 
mendacium. 

Ennius  ait  uequidquam  sap  enicm  sipere.  qui  si- 
lii  prodesse  non  qtixrit.  Est  aitleni  sapientis  nihil 
contra  ninres,  leges,  insiittita  facere,  hahere  ratio- 
nem  rei  fiitniliaris.  Neque  enim  snlum  nnbis  diviles 
esse  volumus,  seJ  liberis,  propinquis,  amicis,  maxi- 
me<|Oe  reipub.  Sinjulurutn  enim  faculiates  et  cupia;, 
divitiassiiiit  civiiatis. 

Nec  ulla  pernicies  vitse  maior  inveniri  potest,  qtrsm 
iii  maliiia  simulatio  intelligeuiiie.  Mihi  quidem  eiian. 
verae  hairedilates  non  honestai  videnttir,  si  sunt  ma- 
liiiosis  «fliciorum  blandiliis,non  veritate,  setl  simti- 
latione,  quxsils.  Atque  in  talibus  rebus  aliud  utiie 
inlerdum,  aliud  bonestum  videri  falso  snlet. 

Homo  justus,  quem  sentimus  bonum  virnm,  nihil 


dum  naturam  exeelsitas animi el magniludo,  itcmque  D  ciuquain  quod  in  se  transeat  detrahet.  Hoc  qui  ad- 


communitiis,  jusiilia,  liberaiiias  quam  volupias, 
quam  avaiiua,  quam  diviliae.  Qus  quidem  contem- 
nere  tt  pro  nihilo  ducerc,  eompar.nilcm  cum  ntili- 
taiecommuni,  magni  aniuii  esl  et  excelsi.  Iiemque 
magis  est  secunduiii  naiuram  pro  omnibus  gentibus 
(si  licrt  possit)  conservaudis  aut  juvandis  maxunos 
iabores  molesiiasque  stiscipere,  imiiantes  He.rculem 
illum,  quem  iiorninum  famt  beueficiorum  memor  in 
eoncilio  coslestium  collocavit,  quam  Vivere  in  soli- 
tudine  non  mcdo  sine  ullis  molesuis,  sed  ctiam  in 
nmiittii  voluptatibus,  abundaniem  oranibus  copiis, 
ut  etiam  exceilas  pidchniudiue  et  viribns.  Quocirca 
optimo  qnisque  splendidissimoque  iugeuio  longe  i'la 
vtla  buic  anleponitur.  Ex  qnu  efflcilur  homineui  is<»- 
iur  »•  tibedienlem  iiomini  nocere  non  posse. 

Qui  auiem  ratioiiem  suorum  civiuni  dicunt  baben- 
dam,  exleriiorum  negant ,  hi  dirimuut  communein 
huinani  generis  socieutem ;  qtia  subiata  beuelicetitia 

PiTROf..    XC. 


miralur,  is  se  quid  sit  vir  bonus,  nescire  faieatur. 
At  vero  si  quis  voluerit  animi  sui  complicatam  notio- 
nem  evolvere,  jam  seipsum  dnceat  cum  bonum  vi- 
rum  essc,  qui  prnsit  quibus  possii,  et  noceat  neinini 
nisi  lacessilus  injuria.  itaque  lalis  vir  non  niodo  fa- 
cere,  sed  nec  cogitare  quidem  quidqiiam  audebit, 
quod  tion  valeal  praedieare.  Nec  vero  turpeest  phi- 
losopho  dubilare  qux  nec  rustici  quidem  dubiiant. 
Cadit  igitnr  in  virum  bonmn  mentiri  emolumenti  sni 
causa,  crimiuari,  eripere,  fallere,  nihil  profecto  mi- 
nus.  Est  ergo  ulia  res  lauti,  sut  commodum  ullutn 
lam  expeiemium,  ut  viri  boni  et  splendorein  el  no- 
men  amillas.  Quid  est  quod  afferre  uiiiiias  ista  pos- 
sii,  si  boni  viri  nomen  arripuent,  el  lidem  justitiam- 
qne  detraxerit.  QuiJ  enim  interesi  ntrum  ex.  homina 
couvertat  se  quis  in  belluam,  an  boininis  iigur» 
iinmanilatem  gerat  belluae  ?  Qni  si  omnia  recta  et  !io- 
nesta  itegligntit,  dumniQ.Jo  pmeuiiam  consequanlur, 

34 


1067 


M.DJF.  VENtMUMI.IS  OPP.  PAltS  I.  SECT.  II.  -  DUB!A  KT  SPUIIIA 

A 


1008 


nnnne  iinmaniiatein  bellu;c  gemnt?  Qnid  ll  tyrauni- 
ilem  occupare,  si  palriam  proilere  cunabiiur  pater, 
silehitne  fllius?  liuo  \crn  obaecrabii  peiraoi  Dlius, 
no  iii  tastat;  si  nihit  nroflclet,  accuMbit,  ninabiiur 

rliam  ari  exteiiiuiii,  II  ad  pernitieiii  pairiu.'  res  spe- 
rlalut;  patria  salnlein  saluli  palril  ameponct. 

Pacta  el  promissa  seinper  se i  van  la  sunt,  qux  nec 
vi  ncc  ilolo  inalo  (iil  prKlOKI   dicerc   solcnt)    facla 

Mllll. 

Neque  scinper  depoiita  reddenda  simt.  Si  gla- 
iIiiiiii  qnis  s:ina  nirtiie  apiul  te  deposneril,  el  repelal 
imanut,  reddere  peccaunn,  oflieiuin  non  reddere. 
i.iiiinl  si  i|ins  qui  apud  le  pecuniam  depnsuerit,  bel- 
Iiiiii  inl'ral  palii.i'  ,  paitiimne  rediles  deposiiiun? 
non  credo.  Faties  cniin  cnulra  rcinpub. ,  qn;c  debet 
esse  charissiina.  Sic  nmlt.i  oua  honesia  videntur 
natura,  temporibus  liunl  non  boncsla.  Facere  pro- 
missa,  starc  convcntis,  rcddore  deposita  coiniiniiaia 
uliliiate  liimt  noii  lionesta. 

Pervertiinl  boiiiiues  ea  qua?  simi  fundanieiila  iiatu-  n 
r:t>,  t-imi  ulililalem  ab  hnneslate  sejiioguut.  Umnes 
eoim  expetimos  utililatein,  ad  eamque  rapimur,  nec 
facere  aliier  ulia  iuodo  possumus.  Nam  quis  est  qui 
«iili.i  fugiat,  aut  quis  potius  est  qni  ea  non  siudiosis- 
►  ime  proseqiiaiur  '•'  sed  quia  non  |K>siumua  nisi  laude, 
riecore,  bonestaie  titilia  reperire,  proptereu  illa  et 
prima  etsumma  habemus,  litiiilaiis  vero  nomen  non 
i-.nii  splendidum  quam  nccessariuin  putamus,  uinle 
onmium  regula  tma  esi,  quam  tibi  cupio  esse  n'itis- 
simam  :  Aut  illud  qund  utile  e-se  videlur,  ne  turpe 
Sit:  aul  si  tnrpe,  nc  vide:ilnr  es-e  utile. 

Est  enim  jnsjiiiandum  affirmaiio  religiosa  :  quod 
autem  affirmando  quasi  Deo  tcste  promiseris,  •  id 
.-eivai.diiiii  est.  Non  enim  falsuin  jtinre,  perjnrare 
csi;  sed  qnod  auinii  lui  senteuliam  juravcris,  sicut 
verbis  coiicipilur  in  ore  nostro,  id  non  facere,  per- 
jiirium  est  :  nam  nullum  viuculom  ad  stringendam 
iiileui  jurejurando  nostri  majores  esse  arctins  volue- 
i  nit.  Est  auicm  jos  etiam  bellicum  lidesque  jurisjj-  _ 
landi  ssepe  cum  hosle  sei  vanda.  *« 

Non  dcbet  raiuin  esse  quod  actum  est  per  viin, 
quasi  vero  forti  viro  vis  non  possit  adhiberi. 

£.r  J/.  T.  Ciceronit  libro  de  Amicitiu. 

Etisiimare  debes  hominum  ocolos  in  te  es«e  con- 
jectos,  unum  te  sapientem  et  appeliant  et  cxistiuianl, 
non  solum  uatura  el  moribus,  scd  eliam  sludio  el 
doctrina  :  neque  sicuti  vnlgna,  sed  ut  eruditi  sole.it 
appellare  sapientem.  Ilanc  esse  sapieutiam  in  le 
exisiimani,  quod  oinnia  lua  in  te  posita  esse  ducas, 
bumanosque  casus  vnttite  inferiores  pules. 

To  autemquod  niilii  lantuin  attnbui  dicis,  quantum 
i-go  nec  annosco  nec  posiulo,  facis  ainice. 

Nullo  casu  arbiiror  boc  couslanli  bomini  posse 
coniiiigere,  ul  ulla  intennissio  liat  officii. 

Suis  iiicommodis  graviter  angi,  uon  amicuin,  .-cd 
seipsum  amantis  est 


grilas,  ■qunhflllM,  liberaliias  :  nec  lil  in  eis  ulla 
cupiditas,  libido,  avariiia,  sitque  uiagua  eonsianlia  : 
lnis  viros  bonos  ul  babili  smit,  sic  ctiam  appellanrios 
|.un'iiiii  ,  i|in  asse luainur  quanium  hnminei  posiunt 
iiaturain  optiinaiii  beuc  vivrinii  dncere. 

Sic  eoiin  perspicere  videnr  nnlii,  ii.i  natns  essn 
nos,  ul  intcr  onines  socieias  qu.eilim  sil  major.  aut 
m  quUque  proxime  accedit,  iiaque  cives  pntiores 
qiiam  percgrini,  propinqui  quam  alieni.  C.iiin  bis  eiiim 
iiaiuia  ipsa  peperil  ainiciliain,  sed  M  nibil  non  babel 
lirmitalis.  Nainque  bnc  pneslat  amiriiia  propinqui- 
laii,  qund  ex  propinquiiate  benevoleutis  inili  imie-t. 
ex  ainicilia  non  potest;  sublata  enim  benevoleutia, 
amicitia  uoinen  loilitur,  propinquilalia  manct. 

Quanta  aulem  vii  amicitiae  sit,  e.t  hoc  imeiligi  pn- 
lest  maxime  quod  ei  inflnila  societate  bumauigene- 
ris,  qiiam  conciliavit  ipM  nalura,  ila  coutracta  res 
est,  in  aogustunique  deducia,  ut  omnis  cbaritas  aut 
inter  iluos  aut  paucos  conjuneeretur. 

Esi  enim  aiuiciiia  niiiil  aliud  nisi  oinniuin  divina- 
rnin  hiini.iiianimque  rcruni  cum  benevoleulia  et  clia- 
ii'ate  consensio,  Qua,  qnod  baud  scio  an  escepta 
Sapientia  quidquam  melius  sil  liomiuibiis  a  diis  iin- 
uiurlalilius  datum.  Divilias  alii  pnrponunt,  boilam 
alii  valeiujioem,  alii  poteiiiiaiu,  alii  bouores,  alii 
quidein  volopiates  corporis.  liellnaruni  boc  qaidein 
extreinum  cst,  illa  atitem  superiora  et  caduca  ci  in- 
ceria,  sunt  posila  non  lain  in  nostris  consiliis  qiiam 
in  forlunae  tetneritate.  Qui  autcm  in  virtuie  suniiiiuni 
bonuin  poiiuut,  illi  qtiidem  praeelare  agunt  :  sed  bmc 
ipsa  virlos  auiicitiam  et  gignil  et  conlinel,  quia  nec 
sine  virlule  amicitia  ullo  pacto  csse  poiest.  Tales 
igiturinter  viros amicJtia  lantasopporlunitatMhabei, 
qumtas  vix  queo  dicere.  Principio  qui  potest  esse 
viia  vitalis,  ut  ail  Ennius,  qui  non  iu  amiei  mutoa 
benevolentia  conquiescal?  Quid  dulciusquain  babere 
quicum  nmnia  andeas  sic  loqui  ut  tecum?  Quis  esset 
tantus  fructiis  in  prosperis  rebus,  oisi  habcre.-  qni 
illis  xque  ac  tu  ipse  gauderel?  Adversas  vero  res 
fetre,  diiflcile  esset  sineitloqui  gravius  eiiani  quam 
lu  lerrel.  Deniqtie  csttera  res  quae  expetunlur  oppor- 
lun  t  sunl  singuls  rebus  fere  singulis  :  Diviti  t  tit 
utare,  opes  ut  colare,  bonores  ul  iaudeie,  volupiates 
ul  gaudeas,  valeiudo  ut  dolore  careas  el  intinciibus 
luugare  corporis.  Aniieitia  res  plurioias  eouiiuei, 
quocunque  te  verteris  prxsto  est,  oullo  modo,  nuUn 
loco  excluditur  :  iiunquam  in:empestiva,  nunquaui 
molesta  esl.  Itaque  iion  aqua,  uon  igue  (ul  aiunt) 
locis  pluribus  niagis  utimur  qnam  ainicitia.  Neque 
ego  de  vulgari  aut  de  mediocri,  qu.e  taiiieu  el  ipsa 
delecl.il  et  prodesi,  sed  tle  vera  el  peifeela  loquor, 
qualis  eoroui  qui  pauci  nomiuaniiir,  luit.  N.un  et  se- 
cuudas  res  splendidiores  facit  amicitia,  et  atlversas 
paiiens  commuuicansque  leviores.  Cumqiie  plurimas 
et  maximas  commodiiales  amicitia  cominent,  lamen 
illa  nimirum  pr.eslal  omuibus,  quod  bonaiu  spein 
prslocet  in  posterum,  cec  debililari  animos  aut  ca- 
dere  palitur  :  vcruni  eiiam  amicuni  qui  iniuelur,  Un- 


Quid  dicaiu  de  moribus   facillimis,  de  pietate  in  D  quam   c.e!iiplar   aliquod   inltietur  sui.  Quocirca    et 


matrem,  liberiaie  iu  sororos,  bonilate  in  suos,  jusii- 
tia  in  oiunes  :  ba?c  omnia  nota  suul  nobis. 

Quam  autem  hic  civitati  cbarus  fuil,  musrore  fu- 
ncns  judicalum  cst.  Quid  ergo  paucoruiu  anuoruin 
arccssio  bunc  juvare  potuisset.  Quaint>brem  vitn 
quidein  talis  fuii  vel  forluna  vel  gloria,  ut  nilnl  ullra 
possel  accedere,  moriendi  autein  sensum  celeiiias 
abslulli. 

tgo  vero  vos  hortari  tantuin  possuin.ut  amicitiam 
ouiiubtis  rebus  bumauis  anlepuoalil.  Mhil  m  taui 
nalura:  aplum,  taiuque  cniivcniens  ad  res  \el  secuu- 
das  veladversas  ;  sed  boc  inpriinis  ceuseo,  msi  mier 
bonos  auiiciliam  e.sse  non  posse. 

Nm  aiilein  ea  qn.r  suul  111  u»u  vilaque  coiniiiuni, 
iion  ca  qua  liuguiilur  aul  optaiilur  ipOClarfl  debe- 
inui, 

\ ., ..n.iis  igittir  pingui  (u*  aiuni)  Miuerva,  qui   ila 

se  gerunt,  ua  vivuui,  uieorun  prvbcltu  udo»,  iute- 


abseules  adsunl,  et  Ogentes  abiiiidaiil,  ei  nnbecitles 
valeul  :  el  quod  riilliciiius  est  dictu,  niorttii  vivunt. 
TautOS  eos  bonor  uieuioria,  desideriuiu  pro  equitur 
aiiiicoriiiu,  ex  quo  illmum  beaia  mors  videiur,  hoi niu 
vita  laudabdis.  Quod  si  eveiueris  ex  rcrum  aatura 
beoetoteutia  conjuuciionem,  ncc  domus  ulu.  aec 
urbs  stare  poterit,  nec  agriculiura  permanobit.  id 
si  miiiusiutelligiiur,  qtiauta  vis  amic  tijecoiiiordixque 
sil,  ex  tlissensionibiis  atque  discordils  piTtipi  poiesi. 
Quxenlm  domoa  tam  iiabilia,  qun  lao  Bma  civkM 
esi,  qux  ooii  odiiSel  dissidits  loutiitus  possit  cvtrti  : 
n  qno  quai.iuin  booi  sit  ui  amiciiia  juilicari  potMi. 

Aiiioi  eniui  ei  quo  amicitia  ntnii  ii.ni  Ml,  t'i  IU<  S|  I 
est,  atl  beucvolciiliain   coiijiiiige..tl.iiii    .N.tin  unliUWs 

quidem  eiiara  ab  lus  percipiuutui  laspe,  quiaimvla 
iiniio  amicilioi  coluulur,  et  observaniiu    letunorui 

causa. 
lu  jn.it.iua  auleut  titbil  liclum  Mt,  uitul  nuiula- 


1060 


SF.NTENTI/E  PHILOSOPHICE  EX  CICRHO.NE  COLLKCT.E. 

A 


1070 


tuni,  cl  quidquid  est,  iii  verum  esl  et  volunlarium. 
Qnapropier  a  nalura  milii  videlur  polius  tfuani  all 
iudigentia  ort;i  amieilia,  applicalioue  tnagis  aniini 
cr.iii  quodain  sensu  amandi,  qiiani  cogitatione  qoan- 
tiim  illa  res  utililatis  essel  liabitura.  Quud  quiiieni 
ijuale  sit,  eiiam  in  bestiis  quibusdam  animadverli 
BOlegt,  iinae  ei  se  nalos  ita  atuaniadlenipjs,  ab  eis- 
que  amantiir,  ut  facilfi  carum  sen-us  appareat,  qund 
in  liomiue  est  muli»  evidenlius.  Priimiin  ei  eu  clia- 
ritate,  quae  est  inler  uatos  et  pareuies,  qu.i-  dirimi 
ii  si  deiestabili  scelcre  nnn  polest.  Deinde  coiisimil  s 
sensus  exstiiu  amoris,  si  aliqtiem  nacli  sumus  cujus 
et  moribns  et  nattira  coiijungamur,  ila  quod  in  eo 
quasi  liimen  aliquid  probilaiis  et  virtutis  perspicere 
videainur. 

Nihil  eniin  virtute  amabilius,  nil.il  quod  iua-is 
allicial  ad  diligendum,  quippe  ciiin  propter  virtiilem 
ei  probilatem  etiam  eos  quos  nunqiiam  vidimus  quo- 
d.nnmodo  dtligauws.  M:i-><J  si  tanla  vis  probitalis  esl, 
ut  eam  v:'l  ens  quns  nunqtiim  vnliuiiis  (vel  quod 
majMs  est  etiaiu)  in  hosic  diligamus,  quid  miruui  est, 
aiiiini  lioiiiiiiuni  uioveaniur  cuni  eoriiiu  quibuscmn 
usu  cnnjuncii  essc  possuut,  virtuteui  et  probitatein 
eonspicere  vnteantnr.  Quanquam  cmlirroatur  amor 
et-beiielicin  accepln,  et  studio  perfecto,  el  cousuclu- 
dine  adjnncta.  Quihus  retms  ud  iliuni  primum  mn- 
liim  animi  ct  amnris  adbilnlis,  adiiiirabilis  qiiiedam 
exardescil  lien<-volenii%  magniludo.  Quam  si  qui 
putant  ab  imbeciilitaie  prnfni-ci,  uties  sit  per  quain 
assequatur  quod  quisque  desiderat,  huuiilem  saue 
relinquiint  el  miniine  generosum  (ut  ita  dicaui)  or- 
lum  amichiat,  quam  ex  inopia  atque  indigcnlia  no- 
lam  voluul. 

Ui  <iiiin  ln-i  clici  liberalesque  sumus,  non  m  cxi- 
gamus  graliam  (neque  enim  benetteiuui  feneramur), 
sciliccl  natura  priqiensi  ad  libeialuatem  suinus  :  sic 
amkiliam  noii  spe  meicedis  a.ddui  li,  sed  qimd  ijiis 
omuis  fructus  iu  ipso  ainore  iuesi,  expeleiidaiu  |>u- 
lamus.  Nam  si  unluas  amicitiaiu  congiulinarct,  ea- 
dcin  commiiiala  dissolverel ;  sed  quia  naiina  muiarj 
imii  potest,  idcirc»  verae  amicitias  aempileruaa  sunt. 
Scipio  niliil  uiftkiliuse-sedic.bat  quam  aniicitiam 
usque  ad  extremum  vitae  dieiu  penuanere.  Mutaii 
etiaui  mores  hnminuiii  >aepe  d.cebal  :  alias  ex  diver- 
s':s  rebus,  alias  aetate  iugravescenle,  alquc  earum 
rerum  exemplum  ex  siiuiliiudiite  iiieuntis  actatis 
capiebat,  qund  siimmi  pnerorum  auinres  sacpj  uua 
cnni  prxiexia  vel  toga  depoiierenliir.  Sinautem  lo::- 
gius  iu  adolescntiaui  pioduiisseiii.diriiniiuiuiuter- 
diini  coiitentioiie  vel  luxurie,  vel  condiiinnis  vel 
eommodi  alicujus,  qu  >d  ideiu  adipisci  uierque  uon 
pusset.  Quod  si  qui  li.n.;iu»  in  amicitia  provecli 
essent,  lameu  sape  labefuctari,  si  in  houoris  con- 
leniioiiem  incidisseni.  Pesteui  euim  nullain  majorem 
esse  in  amiciliis,  quani  m  plerisque  pecunia?  cupidi- 
taiein,  in  optimis  quibusque  houoris  certauieu  et 
glnri.e,  ei  quo  iniiiiiciiias  raaiinias  sa?p>:  inier  aini- 
cissimos  eisiitisse  :  niagna  itiam  dissidia  plerumque 
juxta  nasci  dicebat,  cuiu  aliquid  ab  amicis  qund  re- 
otum  iidii  essel  postularetur,  ui  aut  libidinis  ininislri, 
aut  adjutnres  esseut  ad  injuriam.  Quod  qui  recusa- 
renl  quamvis  Imnesie  id  laceieul,  jus  lameii  amiciliae 
tlesererc  arguereutur  ab  bis  quiinis  obsequi  nolleiit. 
Illos  aulein  qoi  quidvis  ab  ainico  audereul  posiulare, 
postblatione  ipsa  profileri  onmia  se  auiici  causa  e»se 
laciuros,  eorum  querelu  iuveterata,  non  modo  fami- 
liarnates  exstiugm  solere,  sed  eiiam  odia  gigui  sem- 
piterna,  ide;n  dicebat  Scipio. 

Nulla  ciiim  e\cusaiio  pe'-ca;i  si  amici  causa  pec- 
caveris  :  iiam  cum  couciliainx  amicili:e  virlutis  opi- 
nio  fuerit,  ditticiie  est  amicitias  permaueie,  si  a 
virtute  defiexcns.  Quod  si  rectum  siaiucrimus  vel 
coucedere  amicis  quidquid  veliut,  vel  impetrare  ab 
rtis  quidquid  velimus,  perlccta  quidem.  sapieutia  su- 
uius  s.  iuliil  habeal  res  vilii.  ll.cc  igilur  iu  amicilia 
lex  sancialur,  ui  neque  rogemus  res  turpes,  ue.que 
iaciaiuus  rogati.  Turpiseniui  eicusaiioesieimiiuie 


accipienda,  cuui  iu  cxteris  peccaiis,  tiim  si  qnis 
contra  rempublicam  se  amici  causa  fecisse  faieauir. 

Mlhi  non  miuori  ctir.e  e»l  qualis  res|iulilna  po9i 
morlein  ineain  luiui  a  sil  quam  qualis  sit  hodiu. 

H.i-c  igiiur  prima  lex  iu  aiuicilia  sanciaiur,  ut  ali 
anucis  hnnesta  petamus,  ct  amicorumcausa  honest.i 
faciamus  :  uec  exspectemus  <iui,lera  dum  rogeiiiur, 
simliuiii  semper  adsit,  cunctatio  absit  :  ronsilium 
vcrum  dare  gaudeamus  iibere.  Pluriinuiniu  amiciiia 
ainicorum  beue  siiadentium  valet  auctoritas,  ea,ue 
aiiliiiie.iiur  ad  moneiidum  noii  modo  aperle,  sed 
eiiain  acriicr  si  res  poslulabil,  et  a Jhibii.c   parealur. 

Solem  eimn  emuiido  lollere  videulur  qui  ainiciliam 
de  vita  lollum,  qua  niltil  a  diis  imiuortalibus  meiiug 
habemus,  nihii  jucundius. 

Nideas  rebus  injustis  justos  maxitne  dnlere.  ini- 
becillibui  forles,  fl.igitiosis  modeslos.  Engo  boc 
proprium  est  auimi  bene  coostiluti,  et  laetari  boms 
rebus,  et  dolere  contrariis.  Qiiamobrem  si  cadu  iu 
p.  sapieulein  animi  dolor,  qui  prolecto  cadit  nisi  ex 
B  ejns  aiiuno  exstirpelur,  humanitatem  arbiir.imur, 
qui  causa  est  cur  amiciiiam  funditiis  tollaiuus  t* 
\iia,  ue  aliquas  propier  eam  suscipiamus  molestias. 

Uu.il  eiiim  lam  absurdum  esl  quam  deleclari  iuuliis 
rebus  inaiiibus,  ut  bonore,  ul  gioiia,  ut  ajdilicio,  ut 
vestiiu  culiui|iie  Corpuris,  auimo  auiem  virlute  prtc- 
dilo,  atque  co  vel  qui  amaie,  vel  ut  ua  ilicam,  re- 
munerari  possit  uon  admoduui  delectaii.  Nibil  esl 
eiiim  reiuuneralione  benevoleuiix,  nibil  vicissiiudiue 
studioiuiu  ollici  irumqiie  jucuudius,  quod  si  eiiaiu 
illud  addimus.quod  recle  addi  poic.t,  mliilessequod 
ad  rein  se  ullain  tain  alhciai  et  tara  atlrabat,  qnam 
ad  amiciliam  simililudo.  Ciiiiceditiir  proiecto  verum 
esse,  iil  bouos  buni  diligaul,  accerseutque  sibi  quasi 
piopinquUaiecoijuiicios  aique  naiura. 

J>am  quis  e^t,  proh  deorum  alque  hominum  fidem! 
qui  vel.i  ut  ueque  diligat  quemquam,  neque  ipse  dt- 
iigaturabullo,  circumfluere  oiniubus  copiis,  aique  in 
Oiuni  reruin  abuiidauiia  pauperrime  vivere.  Nec 
L.  euira  iu  lyraiinoruiii  vi.ia,  in  qua  iiulla  lides,  nvlU 
cbaritas,  nul:a  stabilis  potesi  beiievoleutiaj  esse  li- 
ducia,  omnia  sempei  sus|iecia  atque  solbcita  sunt, 
uullus  auiiciiiue  locus.  Quis  eniiu  aut  eum  diligai 
qucm  meliiai,  auleum  a  quo  se  melui  pulal.  Coluu- 
tur  laiiicn  simulatioue  dumaxat  ad  leinpus  :  quod  si 
lorle(utlil  pleiumque)  cecidenut,  lum  inielliguilt 
ijiiam  luerml  inopes  aniicoruin. 

Nuii  soiuiu  ipsa  fortuua  caeca  esi,  sed  eos  etiam 
plerumq  ie  caecos  eflicil  quos  cotnpiexa  esl.  Iiaque 
illi  efferunlur  fere  lastidio  et  coniumacia,  ne^  quid- 
quam  insipieule  forlitnaio  iutulerabilms  lieri  potest. 
Quid  auieui  sluliius  quam  cum  pluriuiis  copus,  la- 
cullattluis,  o.iibus  pnssint  cxteia  par.ire  qua:  parau- 
lur  pecuuia,  equus,  famulos,  vestem  egregiam,  vasa 
pretiosa  :  amicos  vero  parare  o.itiuiam  et  pulcliern- 
uiam  vitaj  (ut  ita  dicam)  supeileciilem.  Eiemm  cae- 
ttra  cuiu  parani,  cui  paraniur  nesciuui,  uec  cujus 
causa  laboranl.  Ejus  emm  esi  islorum  quodque  qui 
D  viiuii  viribus.  Aunciiiaruin  sua  cu.que  permauet 
stabibs  et  lirma  pussessio,  ut  euamsi  illa  maueaul 
qua;  suul  quasi  dona  im  iuii.e,  tamen  vita  iuculta  et 
Ueserta  ab  aiuicis  non  possil  e»»e  jucunda. 

Quaiu  uiuita  euiiti  qux  tioslri  causa  uuuquam  fa- 
ceiemu»,  amicorum  causa  iaciuius  :  precari  pro 
aiinto  indigno,  supplicare,  tttm  in  aliquem  acerbius 
invcbi  iusectanque  veheuientius,  qua;  iu  nosins  re- 
bus  noii  salis  lionesla;,  in  amicoruiu  suut  bonestissi- 
ina;.  MulLrque  suni  ivs  in  qutbus  de  suis  commodis 
vin  boui  mulia  detrahunl,  delraiiique  patiuuiur  ut 
liis  aiuici  potius  quatu  ipsi  iruaniur.  Benevoleotiam 
civiuiu  biandiliis  et  assentando  coliigere  turpe  es  , 
virtus  quaiu  sequalur  cbaiius  miuune  repudianda! 
est. 

Sunt  igitur  firmi  etsiabileset  consiantes  eligendi, 
quos  amtciiia  iJoneos  judieamus,  cujus  geueris  e»l 
magna  penuria,  et  judicare  difltcile  esi  sane,  nisi 
prius  stl  experium.  Expericnduui  est  aulein  ia  ipia 


1071 


BF.D.E  VEiNEIUhTLIS  OPI>    PARS  I.  SECT.  II.  -  DDHlA  ET  SPUHIA. 


107* 


amicitia,  llM  prxctiriil  ainicilia  jiidicium,    lollilquc  A 
eiMriendi  potostsiem. 

Ubi  ''os  liivenlemus  qol  honorns,  magistraiu*,  im- 
peria,  poie -liles,  opes,  imleilia  non  inlepnnant  : 
«n  cmn  ex  iltera  p-irlo  propoeiia  liccitift,  e\  iilieri 
vis  nnicillte,  non  mulil  illa  malintT  Inbecillit  eai 
cniui  uaiura  il  cenlnmnendun  potentiam.  Ubi  enim 
istnm  iiivci.ii's  qul  lioiinrem  amici  anteiional  luor 
Ii.ique  tera  amlcitla  difficillime  raperiunWr  in  hU 
i|ui  iu  honorihua  reipnbUea  versantnr.  Qm  omni  in 
Te  pravem,  oomtanlem,  stabilem  se  in  iniicitia  pr;e- 
Miteiit,  bune  ttia.unie  ex  raro  homintim  genere  do- 
beraus  jmlic  >re,  et  pene  tiivino.  Firnnmeiiiuin  nn- 
tem  stahililalis  coustaniixqiie  ejns  qnam  in  amicitia 
qiixrimits,  lidcs  esl  :  nihil  cnim  st.ibilc  quod  inlliium 
esl.  Simplicem  pra;terea  et  communeui  et  consen- 
tieniem,  qui  rebos  eisileui  moveaiur,  eligi  par  aai  : 
«|n;r  omnia  pcrtineni  aJ  lldoliuiem.  Nequeenim  II- 
«liim  potest  esse  miilliplex  iogenium  el  lorliiosuui. 

Neqiie  vero  qui  non  cisdem  rebus  movctur,  ua-  fj 
Inrse  consentit,  aul  siabilis  ant  lidus  esse  potest.  Ad- 
dendiim  eudem  est,  nt  ne  criminibus  aut  iiifercudis 
i!t'l. ■cieiur  amiciis,  aut  cieilat  ohlatis,  qurc  omnia 
periineut  ad  e.im  quam  duttuin  traelo  constanti.itn  : 
lla  llt  verutn  iliud  i|iicni  dlcitur,  amicitiani  nisi  imer 
bonos  esse  non  posse.  Est  euiin  boni  viri,  qnem 
eumderu  sapieniein  licel  dicere,  hxc  duo  iciiere  iu 
amiciiia.  Primum  ne  quid  ficluni  sit,  neve  simula- 
ttiiii.  Aperte  enimamaievel  odisse  mngis  iiigei)uinn 
esl,  qnam  fronte  occultare  sentcntiam.  Deiude  non 
solum  illatas  ab  ali.;tu>  criininaliones  repelleie,  sed 
ne  insum  quidem  esse  suspiciosom,  semper  aliquid 
existimantem  ab  amico  fuisse  violatum.  Accedat  Ituc 
suavitas  quxdam  scrmonmn  oporlet,  atquc  uioriini, 
haud  quoqne  niediocre  condimcnluin  atmciti.e.  Tri- 
stiiia  quitlem  et  in  ouini  re  severitas  absit  :  babeot 
illa  qttidem  gravitatem,  scd  nmicitia  reuissior  essc 
debet,  et  liberior,  et  dulcior,  et  ad  omnem  comita- 
teiu  salsitatemque  proclivior.  Non  enim  d.-beut  esse  r 
amicitiarum  sicut  aliarum  rcrutn  societates.  Veterri- 
ma  quaeque  oi  viua  quae  retnstatem  leruiil  essede- 
bent  suavissima.  Verum  illud  est  quod  dicilur,  niul- 
tes  niodios  salis  simul  edendos  esse  nl  amiciliaj 
inunus  expleatur.  Novilales  autem  si  specteni  offe- 
rant,  ul  tanquam  in  hcrbis  non  fallacihus  linctns 
appareal,  non  sunt  ill;t:  qnidcni  rcpudutndx,  velustas 
tamen  suo  loco  conservanda  est. 

Mavima  enim  vis  esl  consuetudinis,  atqui  in  ipso 
equo  si  nulla  res  impediat,  nemo  est  qui  uon  eo  quo 
consuevit  lilieiuius  ntatur  quam  intacio  et  novo.  .Vc 
vero  in  boc  quod  est  animal,  sed  iu  his  etiam  quai 
siint  inanimata,  consueludo  valel,  cum  locis  ipsis 
delectemur  monluusis  et  silvestrihus,  in  quibus  diu- 
tius  coinmoraii  suiuus.  Sed  maiimum  est  in  unitciiia 
superiorem  esse  iuferiori. 

Fructus  eoim  ingenii  el  rirtutis,  omnisque  prx- 
Slanlix  tum  maximus  capilur,  cum  in  proximuin 
qiiemque  conferlur.  Ut  igitur  qui  siinl  in  amicitix 
coiijunclionisque  necessiludine  superiores,  exxquare  D 
se  cum  inferioribus  debent,  sic  niferiores  non  do- 
lere  se  a  suis  ainicis  aut  ingeuio,  aut  fortuna,  aul 
dignitaie  superari.  Odiosum  sane  genus  hmiiinuiu 
iiilicia  eiprobrantiuin,  qux  memiinsse  tlehel  is  po- 
lius  in  queiu  collala  suui,  uon  cuuimeiuurarc  qui 
conlulit. 

Disparcs  mores  disparia  studia  sequuntur,  qtioruui 
distiuiililudo  sepaiai  anticuias;  nec  ob  iliam  cau- 
s.nn  ullam  boui  improbis,  improbi  boms  amici  esse 
non  possunt,  llisi  quod  lanta  est  Uiter  «os  qnanta 
maxiiue  potest  csse   moruiii  atudiurumque  distaiilia. 

In  omni  re  consitieranduni  esi,  el  quod  posiulcs 
ab  amico,  el  qttod  pali.ire  a  le  impetran. 

Nihil  esl  eiiim  tur|iius  quam  cuin  eu  belium  ge- 
rore  quocum  ramUiarlier  meils<  0.uamt>brem  pri- 
lliulll  danda  esl  opera,  ne  qua  aiincorum  tlissidia 
li.inl,  iiiiuqiie  eliam  caveiitluui  est,  ue  in  gravcs  nu- 
imcilias    aiincili.c    sc  cimvcrtant,  ci  qiilbus  Jurgil, 


irwloilieti  coniiimeli.n|iie  gigiiunior  :  qiiD  lameu  si 
tnlcr.ibiltfft  fiuvint,  fcrend  c  crnnl,  et  is  honns  veieri 
aiiiicili.n  liiluiendiis  es»,  ut  is  in  culpa  sil  qui  faeiat, 
iii-u  is  qui  patiatur  injuriaiii.  Onmiuo  omuinm  vitie- 
riiin  linrnni  aiquc  ineomnindoruiii  una  cauiio  est 
at.|uc  una  pronsio,  ut  ue  nimii  cito  diligere  inci- 
piaut,  n.  vi'  non  dignos.  Digni   autem  amicitia  stini, 

quihus  in  ipsjs  iucst  i ;i  cur  diliganiur.  Cherun 

g.-uiis  e.|uiilem  omni.i  praei  lara  rnra,  uec  quitlquaui 
dilllcilius  qu .im  reperire  qtiod   sit   e\   omni    parle  in 

suo  genere  perfKtum.  Sed  plerique  neiuo  in  rabtn 

b  imanis  qiiid.|iiaiu  bi>iiiiin  noruul,  nisi  quod  friitluo- 
snin  cst,  el  amicos  laiiqitam  pecudes  eos  poli»siintun 
diliguut,  a  iiuibus  spciant  se  maximos  fructus  esse 
capttiros  llaque  pulclicriima  ill.i  et  nturali  inaxime 
carenl  amicitia  pcr  se  ct  propler  se  expeteml.i,  nec 
ipsisibi  exemplo  sunl.  Verus  igitur  amicus  nuuqii.im 
rcjierilur.  Est  euim  is  i|uidam  tanquam  alter  idein, 
qui  et  sc  ipse  diligat,  et  alierum  acquirat,  cujus  .un- 
iiiuiii  ita  cuiii  suo  misccat,  utelliciat  pctte  tinum  ea 
duobui.  Sed  plerique  pcrversc,  ce  dicmn  iinprudeii- 
lcr,  lalcm  aiiiiciim  voliiul,  quales  i|>si  esse  nun  pos- 
siinl,  qnxque  ipsi  unn  liibiiiiul  amicis,  li;cc  ab  ipsis 
desideram.  Par  cst  autein  priiinim  ipsuui  esse  virum 
bonuui,  lum  alterum  similem  sui  qua?rere.  !u  lalibus 
cniui  stibiliias  aniicitix  eoiiflrmari  potesi,  cum  Im- 
miues  benevolentia  conjuncii  primum  Cupidiiatibus 
bis  quibus  cxteri  serviunt,  iiiipcrabunt;  deiude  xqui- 
tate  jiisiitiaque  gaudebunt,  nmniaque  aiter  pro  aiier» 
SUBcipiet,  uec  quidquam  iinquam  nisi  boriestuin  «i 
rectum  alter  ib  aliero  postulabit,  neque  soluin  co- 
ient  inter  se  ac  dilig  nt,  sed  etiam  verebiintur.  Nam 
maxiuium  ornamenlum  inieitiae  toilit,  qui  ex  ea  tol- 
iit  vcrecundiam;  itaque  perniciosus  error  est  iu  hi* 
qui  existimanl  libitlinum  peccatoruuique  omniutii 
patere  in  amicilii  licentiim.  Virtutum amicitia  adju- 
Irix  a  uatura  data  est,  non  vitiorum  comes,  ut  quu« 
niam  solitaria  iu>n  possil  virtns  ad  ea  quxsiuinna 
suut  pervenire,  conjunca  et  consociata  cum  aitert 
perveniret. 

Cum  judicaveris,  diligereoportel,  non.cum  dilexe- 
ris,  jttdicare. 

Muiti  divitias  despiciunt,  quos  parvo  contentos 
tenuis  vicius  cullusque  delectai ;  bouores  vcro,  quo- 
•  ".in  cupiditale  quidam  inflammaiiliir,  quaiu  muH' 
itl  contemnunt,  ut  nihil  minus,  nilnlque  esse  levms 
existimenl.  Itemque  cxtera  qux  quibusdam  ailmi- 
rabilia  videitcr,  permulti  sunt  qui  pro  uihilo  polenu 
De  amieitia  cmnes  ad  unum  idemseutiunt,  et  Ui  qui 
ad  remptib.  se  contulerunt,  et  hi  qui  in  reruiu  co- 
gnitione  doctrinaque  delectantur,  ct  bi  qui  suuin 
uegoiium  gerunl  utiosi ;  postremo  bi  qui  se  totos 
vuliiptaiibtis  tradidertiui,  sine  amicitia  vitain  esse 
uullaiii  sentiunt,  si  inodo  abqua  veliut  e\  par.e  libe- 
raliter  vivere.  Serpit  eniin  per  onuiun  vilas  aiuici- 
tia,  nec  ullam  xtaiis  degendx  ralionein  |aiiiur  esse 
eijiertem  sui,  quin  etiam  si  aspentale  ea  esl  alit|uis, 
ei  iiiliuinaiiitate  naluns,  ut  cougressus  boiu  num 
fugial  atque  oderil,  tum  is  pati  nou  posset,  quiu 
noscet  aiiquem,  apud  quem  spintuui  su*  acorbilatie 
evomerel. 

Natura  nilsil  solitarium  amal. 

Esl  euim  varius  et  multiplei  usus  aroicitix,  OMr- 
UBque  caus,«  suspicionum  olfeusionuui  (sie  ttautur, 
fjuas  tiim  evitire  liitn  elevare  cuii  vc.Us  f?rrc,  •<- 
pienlis  est.  lu.i  iiu  sublevauda  est  uikutio,  ui  «m 
Utililas  m  aini.  iua  et  litlcs  retmeaiur. 

lYnii  et  nonendi  awid  saepo  sunt  et  objury^udi , 
cl  lUBQ  accipienda  suul  amice,  cuiu  beuevole  buiu. 

Sed  nesciu  quoinodo  verumeUqiMNl  in  Adna  uicu. 
familians  diiil  :  Obscqinum  inioOO,  veruas  odium 
pant.  Molesia  eoteniui  venias,  liquidOU  ei  ei  BMOO- 
lur  odiutu,  qood  est  vcueuuiu  luiiettuo;  wd  <>b>«- 
ijuiiiiii  miilto  inolesliu»,  qiiiKl,  peeOatU  MUM^eus, 
|.ra  iipneni  auiiuuin  lerri  siiut;  ihjhib»  juieia  c.lpa 
iu  N  qtii  el  veriuteui  asi.cruaiiir,  ei  ni  !i.n.«ie«u  ob- 
gcquiu  impellitur.  Omm  igitur  luc  iu  ro  bjboula  «v>i 


1073 


SENTENTI.fi  PHILOSOPHlCfi  E\  CICEKONE  COLLECT/E. 


T074 


rai.>  ei  diligenti.i,  primum  ut  manitio  acerbitate, 
dcinde  objurgatio  contumelia  c.ireat. 

In  obsei]iiio  aulem  communitas  adsit,  assenlatio 
vitiorum  adjutrix  procul  amoveatur,  qux  non  mndo 
amico,  sed  ne  libero  quidem  digna  est.  Aliter  enim 
cum  tyrannn,  aliter  cum  amico  viviiur.  Cujus  autein 
aures  veritati  clausaesunt,  utab  amico  verum  auilire 
nequent,  hujus  s>lus  desperanda  est.  Sciium  enim 
est  illud  proverbinm  Catonis  :  multr>  meliu;  acerbns 
lniinicos  rte  quibusdam  mereri,  quam  eos  amicos  qni 
dulces  videantur.  Illos  verum  s^pc  dicere,  bos  nun- 
quam;  atque  illud  absurdum  esl,  quod  dum  moven- 
tnr,  eam  molesiiam  capiant,  qua  debenl  vacare. 
Peecasse  euim  se  nnn  angumur,  objurgari  molesle 
ferunt,  qund  conira  oporterei;  ut  igitur  et  inoncre 
ct  moneri  proprium  est  verae  amicitiae,  ct  quidem 
alterum  libere  lacere,  non  aspere.  Blteruna  patienter 
acciperr,  non  repugnamer,  sic  babendum  cst  nullam 
in  amiciliis  pesiem  esse  niajorem,  quam  adulationcui, 
blandiiiam  el  assentalionem. 

Cum  aulein  nmniiim  rerum  simulatio  viliosa  est 
(tollit  enini  judicium  veri,  idque  adnlierat),  lum 
amiciti  e  repugnnl  inaxime.  Delet  eniin  veritatem, 
sine  qua  nonien  amicitie  mancre  uon  potosl.  Nam 
cum  an.icitia?  vis  sit  in  en,  ut  unus  quasi  an  imts  fi.it 
ex  plurilmi,  quomndo  id  fleri  polerit,  si  non  in  ur.o- 
quoque  nnus  animus  eril,  idque  scmper,  sed  vanus, 
cominutabilis  et  mulliplex?  Quid  enim  poiest  esse 
tam  flexibile,  lamque  devium,  quam  animus  ejns  qui 
ad  alterius  non  modo  sensum  atque  volunt.iiem,  sed 
etiam  vulluin  aiquc  nuliim  convenitur.  Negat  quis, 
nego;ait,  el  aio:  posiremu  imperavi  egomet  mihi, 
oinnia  assentari,  ut  Terentius  ait. 

Secerni  autein  blandus  amicus  a  vero,  et  ititernosci 
tam  potest  adhibita  diligentia,  quaui  oinuia  fucala  et 
simulala  a  sinceris  aique  veris. 

Assentatio  quanqnam  perniciosa  sit,  nocere  taroen 
nemini  poiesl,  nisi  ei  qui  eam  recipil,  atque  in  iil.i 
delecialur.  Virlute  eiiim  ipsa  non  lam  multi  praediti 
esse  quain  viileri  vnlnnt,  iios  delectat  assentationis 
victus;  .-(I  enrum  volunlateill  senno  cum  adbibelur, 
oraiionem  illam  vatiain  lesiimoniiiin  esse  laudum 
suarum  puiani.  Nulla  est  igitur  liaic  amicitia,  cum 
aller  veruin  audire  non  vult,  alier  ad  menliendum 
paratus  est.  Nec  parasitorum  nobis  assentaiio  in 
comcediis  facela  eoiiimendarelur,  nisi  essent  milites 
gloriosi.  Semper  enim  augel  assenuior  id  quod  is 
ad  cujus  volunlaiem  dicitur  vult  e-se  magnuiu. 
Quainolireni  qiiaiii|uam  ista  blanda  vanilas  apud  eos 
valeal  qui  ipsi  illectaul  el  invilanl,  lameii  clijin  gra- 
viores  constantioresqiie  admonendi  sunt,  ui.  anim- 
adyeitam  ne  callida  assentatione  capianiur,  Aperte 
enitti  adulamem  nemo  non  videl,  nisi  qui  adniuduiii 
csi  eicors.  Caliidus  ille  et  occullus.  adulator,  ne  se 
iiisinuet,  studiose  cavendtim  est;  nec  enim  faciliier 
agnoscitur,  quippequi  eiiam  assenlando  saepe  adver- 
setitr,  el  litigare  se  simulans  blandiiur,  alque  ad 
extreuium  det  manus,  vincique  se  paiiatur,  ut  is  qui 


Ex  M.  T.  Ciceronis  libro  de  Stneclule. 


B 


Nunquam  saiis  digne  Inudari  pbilosopbia  poterit, 
cui  qui  tiare.it,  oinne  tcmpus  .Ttatis  su<e  sine  inn- 
lestia  possil  degere.  Quibtts  eniin  nibil  est  in  ipsis 
opis  ad  bene  beaieque  vivendum,  bis  omnis  aelas 
gravis  est. 

Qui  autem  nmttia  bnua  a  seipsis  petunl,  iis  nibil 
pote^i  m.iluin  videi  i,  qtind  naluras  necessitas  aflerat. 
Quo  in  genere  iiipiiniis  esl  senccius,  quam  ul  adi- 
piscantur  oiiines  optant,  eamdein  accusant  adepiam. 
Tanta  cst  htconstanlia,  stuliiiia  al<pie  perversilas! 
Obrcpere>|iiiJctnearaaiuiil,eteitiusqu.imputavissent. 

Pares  cuiu  p  iribus  vceri  proverbio  facilliine  coa- 
gregautur 

Moder.iti  enim  et  non  difficiles,  nec  iuliumarii  se- 
ncs  toler.ibilem  agunt  seuectuiein. 

Iinponuiiitas  auteiu  el  inhumaniias  omni  aelali 
molesta  esl. 

Propier  opeset  copiam  et  dignltalem  tolerabilio- 
rem  scnec;uiem  videri,  aiunt  noiinulli.  Neque  enim 
in  summa  inopia  levis  esse  senectus  potest,  nec  sa- 
pienti  quidem,  nec  insipienii  senecius  in  summa 
quoque  copia  non  gravis.  Apiissima  omnino  non  sunl 
artna  seneciuiis,  artes  scilicet,  exercilationesqiie 
viriutum,  quaj  in  onmi  anate  culiae,  cum  diu  niul- 
lumque  vixeiis,  miriucos  alleruul  liucius,  non  solum 
quia  nuiiquam  de=erunt,  ne  in  extremo  quidem  aeta- 
lis  lempore  (quanquam  id  quidem  maxiniumesi), 
veruui  etiani  q  lia  conscieniia  bene  aetae  vitae  multo- 
rumque  beneficiorum  recordaiio  jucundissima  est. 

Non  oinnes  possunt  esse  Scipiones  ant  Maximi,  ut 
urbium  expugnatores,  ut  pedestres  navalesve  pugnas, 
ul  bella  a  se  gcsta,  ut  triumpbos  record  mur.  Est 
eiiam  qu.ete  ei  pure  atque  eleganler  actae  aeiatin, 
placida  ac  levis  senectus,  qualeni  accepitnus  Plalo- 
nis,  qui  uno  el  «ctuagesimo  auno  scribens  inoriuus 
esi;  qualem  isocratis,  qui  eum  librum  qui  Panatbe- 
naicus  iuscribiiur  quailo  et  nonagesitno  anuo  scri- 
psisse  dicilur,  vixilque  quinquenniuin  postea.  Cnjus 
magisier  Leontinus  Corgias  centum  ei  septein  com- 
plevit  aunos  nequc  unquam  in  studio  suo  atque 
operecessavii.  Qui  cum  ex  eo  quaerereuir,  cur  lan- 
din  velil  esse  in  vita  :  Nihil  habeo,  inquit,  quod  ac- 
cusem  seneclutem.  Prxelarum  responsum,  el  docto 
bomine  dignum.  Sua  enim  viiia  insipienles,  el  suam 
culpam  iu  seneciutem  conferunt.  Eniiius  jam  annos 
lxx  natus,  ila  ferebal  duo  quae  putantur  maxima 
onera,  paupertatem  et  seueciuiem,  ut  eis  peue  de- 
lectari  videretur. 

Etenim  cum  complector  animo,  quatuor  causas 
reperio,  cur  senectus  misera  videatur  :  unam,  quod 
avocel a  rebus  gerendis;  alteram,  quod  corpus  faciat 
inlinuius;  lertiam,  quod  privel  fere  onuiinus;  quar- 
lam,  quod  haud  procul  absit  a  niorte.  A  rebus  ge- 
rendis  seneciusabsirahit;  a  quibus?  An  his  quae  ge- 
runtur  in  juvenluicct  viribus?  Nullae  ne  igitur  res 
suiit  seniles  quae   vel    inlirmis   corporibus,  aniiuo 


illusus  sit  plus  vicisse  videatur.   Quid  autem  turpius  ^  lamen  adip.iiiisireritur?  Nihil  i^iiur  afferunt    qtti 
quam  illudi?  quod  ne  accidat,  magis  cavendum  esi. 

Virius  ei  conciliat  amicilias,  ei  couser vat.  In  ea 
est  enim  rerum   et  morum  convenieniia,  in  ea  cst 


siatniiias,  iu  ea  constaniia,  qu:u  cum  se  exlulit  et 
osiendit  suum  lumen,  et  ideni  aspexit  et  agnovit  in 
alio,  ad  id  se  admovei,  vicissiinque  accipii  illud  quod 
in  aliero  esi,  e.\  quo  exardescit  sive  auior,  sive  ami- 
ciiia.  LJirumqueeniin  ab  auiando  dictum  est.  Amare 
euim  nibil  aiiud  eat,  nisi  eum  ipsum  diligere  quem 
amas,  uulla  ulilitate  quaesiia  :  bac  nos  adolescemes 
benevolentia  scnes  dileiimus,  b»3c  etiam  magis  elu- 
cet  inler  xquales.  Sed  quouiam  res  humanse  fragiies 
caduca;que  sunt,  setnper  omnia  bievia  loleraiilia 
esse  debent,  ettauisi  magna  siut. 

Vos  auteiu  hortur,  utita  virliiteni  locetis,  sinequa 
amiciua  esse  non  potest,  ul  ea  excepia,  iiiliil  araiti- 
tia  pracstabilius  putetis.  Et  h«e  sulociaul  de  Amici- 
lia,  sequtiur  de  Seiiectute. 


re  gerenda  cessare  seneciutein  negani.  Similes  sunt, 
ut  si  qui  gubernaioreui  in  navigando  uihi!  ageredi- 
cant,  cutu  aliiraalosscaiidniit,  al.i  per  fores  cursent, 
alii  sentiiiam  exbauriant;  ille  autem,  manu  clavum 
leuens,  sedeat  quietus  in  puppi.  Non  facit  ea  quae 
juvenes,  al  vero  inulia  majora  el  ineliora  facil.  Nou 
viribus,  aut  velocitate,  aut  celeritate  corporum  res 
magna:  geruulur,  sed  cunsilio,  auctoritate,  seiiten- 
tia,  quibus  nou  iuoUo  non  orbari,  sed  etiam  augeri 
senecius  solei. 

Nam  manei  memoria  senibus,  modo  permancat 
studium  et  iudustria.  Memoria  euiiu  uiinuilur,  nisi 
eaiu  exerceas. 

Nemo  esi  lam  senex,  qui  se  annura  non  puiet  vi- 
vere  posse;  sed  idein  m  bis  elaborant,  qua;  sciunt 
oinnino  nibil  ad  se  pertinere.  Serunl  aibores,  quae 
allen  saucuio  prosunt,  ut  ait  Stalius  uosier  iu  Sene- 
pbebis.   ^fidepol,  seueclus  si  nibil  aliud  quulijuam 


KM  YENEIUBILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.-  MIillA  ET  SPURIA. 


!075 

viiii  apporlet  secum  cnm  ndvenit,  uniini  iil  satis 
esl,  i|ini'l  iliu  viveudo  inulia  qiij>  nnn  vtllt  viiiel. 

1)1  eniui  adolcsccnlibos  lion.i  inilole  pnediiis  si- 
pientcs  senesiltiectanl,  leviornne  lit  6MIMIUI  eoniii) 
qni  j  jnveniuie  eolunturel  dlligunlur,  sic  idolescau- 
les  scniim  prxceplis  gaudent,  qnibits  juvenes  aii  vir- 
iiituni  suidia  iliicniiiiir. 

Soliiuein  vcrsilms  gloriantem  ddlmui,  qui  se  quo- 
liilie  aliquid  attilisceutcm  dicii  sencm  fleri. 

Ne.c  liiino  qniilein  vues.  Is  eniin  eral  lncus  sllrr 
ile  viliis  senccliilii,  plns  i|ii:un  ■tdolescans  vires  tauri 
ant  ilephanUa  desiilerausin.  Quidquitl  esi,  eo  uti 
drcei,  et  quitlqiiiil  a^as.  agere  prn  viribts. 

Noc  ulli  bmioruiti  ariiniii  magislri  iinn  hnaii  pu- 
latidi,  qiiamvis  eoncenueruni  vires,  atque  defeceruut, 
eisi  ipsa  isia  dclle\io  viriiun  tdoleaoenUte  vitiis 
.«.opius  efficitur  quani  scneciuiis.  Libidinosa  eicnim 
ei  iniemperaiis  adoles<  euiia  elToiiiiii  corpus  trdit 
seuectuii. 


107« 


A  rurn  eversinnes,  liinc  riim  lioslibus  clandestina  n>l- 
Inquia  naaci  dicehal.  Nullum  ilcuii|ue  icelui,  nnlluni 
maluin  r.icinns  e*M,  ad  qiiod   suseipi»  n.liuu  unn  li- 
i>i  in  vnliiptaiis  impellerei.  Sinpra  vervel  idullerieel 
nmne   lale  llagiiiuin   nullis  aliii  illeceliris    incitari 
nlii  voiuptatiliiis.  Cuuique  bomiol,  ii»e  natnra,  sive 
qoil  dcus  niliil  nicnte   prasiabilios  dedigsei,    linic 
diviao   iniincri   ac  dono  nilill     esse  lam   iiiimicunt 
qttani   vnliiplateiii.  Neque  enim   libiiline  ilniuinante 
lemperanlia'  lociim  csse,  neque  oiniiiuo  in  volupla- 
lis  regtio  viiiiiteui  posse  consistere.  Qnod  quo  magis 
intelligi  pnsscl,  tingere  aniinn  jubebal  tauta  incila- 
tom    alii|tiem    voluplale   Cnrporis  ,    quanl.a    percipi 
posset  uiaxiiiia,  iieiniui  ttnssbat   fnre  ilubium  quiu 
(aiiiiiu  iia  gauderet)   nihil  igiure  menie,  mhil  ra- 
lione.  niliil   engiiatione  conseqni   poiset.   Quocirca 
nilnl  esse  i.im  •lelesl.ilnle,  latuqiie  peslirerum,  i|nam 
vii  upiaieiu,   siquidem   ea   riim    major  essel  alquc 
longior,  oone  auinii  luuien  exstingucret.  Impedil 


Cursus  est  certus  xlatis  ci  u.ia  via  ii.iiur.-e,  e.i<)iie  ,,  au  em  cnnil  nm  volipias  ralioni  iniinica,  ac  nicntis 


ftimplex,  suaque  propria.  Cuique  parii  lempesliviias 
i.-i  dala,  in  esl  inlirmilas  ■iiierorum,  et  ferocilas  ju- 
vtiiuin,  el  gr.ivitas  jam  COnslanlis  BStatil  ;  sic  cl  so- 
neciuiis  matiiritas  naiurale  sibi  q  lidem  habei,  quod 
tuo  tempore  percipi  debcai. 

Polcsl  exercitatio  et  tempcrnili  i  eiun  in  scne- 
ctute  conservare  aliquid  prisliui  roboris.  Non  simi 
in  seueciuie  vires,  nec  posiulaiiinr  quiilem  vircs  a 
senecttite.  Ergoet  legibus  scripiisel  insiilulis  varai 
aias  senum,  el  innueribtis  bis  qo;e  possuot  siue  vi- 
ribus  sustineri.  Itaque  non  modo  qimd  non  nnssu- 
nius,  scd  ne  qtiauliim  possumus  qiiiiem  cogimur. 
Alqueita  mulli  sitiil  imbrcilles  senes,  ut  niillum  of- 
ficium  oinuino  aut  muiius  exsequi  pos-iiu,  at  i.l  qni- 
dcm  non  proprium  esl  viiium  scnectulis,  scd  coiu- 
iuiine  invaletudinis  ei  sencctutis. 

Quid  iiiirum  igitur  in  senibus,  si  infirmi  sunt  ali- 
qiiaiuln,  cum  id  nec  adolescentes  quidem  elTugere 
jinssiiii?  Resistendum  senectuti  esi,  ejusque  vitia 


iiii  ita  dicaiu)  pcrstringil  oculos,  ncc  babei  ulluin 
ciiiii  virtute  coinmercium.  Quorsum  igitur  lam  multa 
de  vuluptale,  quia  non  inodo  viiuperatio  u>la  ,  sed 
etiam  sumiiia  laus  senecluiis  esl,  quod  eas  volupu- 
le-.  nullas  iuaguopore  il  sidcrai  et  caiet  epulis,  ex- 
Slruiiis  pie  infnsis  el  fiequeiilibus  poculis.  Carel 
trgo  vinolcn.i.i,  cruililate  el  insoiiiniis. 

Qiianquam  aiilem  inimnder.il is  c.uei  epulis  sene- 
ctus,  iundicis  tamen  conviviis  tlelectari  poiesl.  Ne- 
qm>  ipsoriim  coiivivioruin  ilelei  l.ii.oi.ein  voluptali- 
b«s  corporis  magis  quaiu  ccelu  amicoruoi  et  scrmo- 
niluis  iuctiri  dehcmus. 

Si  vero  sencclos  babct  aliquid  tani|iiam  pabulum 
Sludii  atque  iloctnn*  ,  nih:l  est  utiosa  stuec  ute 
jnciindius. 

Quae  sunt  ;gitur  ep.tlarum,  aui  hi  lorum,  mi  scor- 
toruni  volupiates  cinn  bis  voiuptaiihus  compar.indj?, 
atque  haec  qnilem  sludia  docirimr,  qn*  pru.lemi- 
lnis  ct  bene  iustittttis  pariter  cum  aclale  rrescttiit. 


diligeutia  compensanda.  Pngnandum  namqne  sicut  C  qna  t oluplalo animi  nulla  certe  major  esse  poteat. 


rontra  morbum,  siccontra  seneclutein.  Ilabenda  esl 
ratio  valetudinis;  exerciialinnibus  uienduiii  modicis  ; 
tanium  cibi  et  potionis  adliibendum,  ui  refieianiur 
vires,  non  oppriuianiur.  Nec  vero  corpnri  soloin 
subveniendum  est,  sed  eiiam  meuti  aique  animo 
inulio  magis.  Nam  h.cc  qunqne  nisi  tanquam  lumini 
oleum  instillaris,  uxstinguuutur  senecluie.  Et  cor- 
pnra  i|iiidem  defatigatione  etenilationum  ingravcs- 
ciint,  auiiui  autein  se  exerceudo  levmtur.  Scnilis 
isla  siultiiia,  qn.e  deliratio  appellari  solel,  seiiiiin 
levium  esi,  non  omnium.  Nam  quatuor  lilios  robus- 
los,  elquinque  filias,  tantam  domuin,  el  lantasclien- 
ni.is  Appius  regeh.it  el  -enex  eteaxua,  lnteiiium  ei 
aiiimuiu  tanquam  arcum  habehat,  nec  ianguescens 
succuoibcbal  senecluli.  Tenebat  uoit  soluin  auclori- 
talein,  sed  ct  iinperium  iii  suos  ;  melucliani  servi, 
reverebanlur  liberi,  cbaruin  umues  habehant,  vige- 
hiil  in  ea  domo   mos  patrius  el  disciptina.   llaque 


Voluplates  Igricolarum,  quibus  iiiaxiuic  dtiecior, 
niilla  iinpediiintur  sencctote,  et  mihi  ad  sapientisvi- 
tain  pr.ixime  videnlur  accedere.  ll.ilvni  enim  raiio- 
Dem  cuiii  terra,  quic  nur.quam  siue  usura  redtlil 
quod  arcepil,  qiianquam  me  quidem  non  fruuius 
modo,  sed  eiiatn  ipsius  terrx  vis  ac  naiura  deleciat. 
Neqne  vero  segetibus  solum,  et  pralis,  et  vineis,  et 
arbustis  res  rusticas  laetae  sunl,  sed  boriis  etiam  el 
pomariis,  ttim  pecudum  pastti,  lum  apuui  exaiuini- 
bus,  et  ilorum  oinuium  varietale.  Agro  nauique 
bene  cullo  nih  I  poiesl  nec  usu  esse  uberms,  nec 
specie  ornatiiis,  nec  naiura  pulchrius,  ad  ipiem 
fiiicndiiiii  noo  iiioilo  retardat,  verum  etiam  invitai 
atque  ohlectat  senectus.  Mea  quidem  senientii  haud 
scio  an  u'la  vita  possit  esse  beatior.  Neque  solum 
qui.lcm  ollic.o  homiuum  cullura  agrorum  csl  saluia- 
ris,  sed  delectatiooe  et  saturilale  copia  pie  rerum 
oiiinium   |o.c  ad  vitaro  liooiininn,  ad   cultum  etiam 


seuccius   bonesla  esi,   si  sepsam  defemlit,   si  jus  D  deorum  penineiit.  Ilac  igilur  fortuna  senihus  frni  li- 

cel,  nec  eos  iinpedit  quo  niiuus  et  cxleiarum  rernin 
studia  leueant.usque  ad  tempiis  ultimuin  seiiectutis. 

C.urio  ad  focuui  sedeuti,  magnum  auri  poudua 
S.imoies  ciim  aitulissent,  repudimi  suut.  Noo  eniui 
aiiriiin  bahere  prx-clarum  duxil  sild  videri,  sed  au- 
riim  halieiiiibni  imperare.  Poleratoe  lanlus  ainuiui 
jucundam  non  effuere  senccluiemT 

Extrema  ai.is  hoc  healior  esl,  qnam  media,  quod 
aiieioi  ii.ttis  habeal  plus  ininiis  vel  lab  >ns. 

Apcx  est  auiem  senectutis  auclonlas ,  hahel  prat- 
seriiui  seuectus  lioooiaia  laoiani  auc loi ilaieu),  ul  ea 
pluris  sil  qtiam  oiiines  adolesceuli.i.'  voluptales.  S.-d 
in  omui  oraii  iiie  uiemeiitnie  me  eam  leueciuiem 
I  Mi  l.iiv.   qii.r    fiiinlainentil   adolesc.tiuliat   c.io-t  ui  i 

sit.  I.v  quo  illud  tilifiliir,  misera >-r  iriiectuteui, 

qu.f  sc  oraiioue  tlifendil.  Nou  cmii,  non  rufiir,  ie- 
pente  aiiiiiiriljieiu  tripere  pos»uni,  Md  tioiiette  icia 
Mipeiun   .i-t.t.   iiitiin-  cipit  auclonl.iiis  exiifiuu». 


suum  relinei,  si  stne  vmo,  si  nulli  mauci|»aia  est,  si 
usi|iie  ad  extremum  spirilmu  douiinatur  in  suo-.  Ut 
emm  adulesceiilem,  iu  quo  senile  iliquid,  sic  senem 
in  qiio  aliqiud  adolescenlia.  sil,  proho.  Quod  si  se- 
i|iieiur,  sencx  csse  corpore  pn  ent,  animo  uunquam 
erit.  II. e  suiii  excrcitatiuues  ingenii,  lucc  iuenlis 
rurrii  ula,  in  bis  defuudans  atque  laborans  crporis 
vires  non  magno|icre  desideral.  Neqttc  iulclligil 
quaudo  obrepai  seuectus. 

Seneciuiem  vilnperanl  quidam.  Et  h;rc  quidem 
lerlia  objurgaiio  seuecluii-,  t|uod  eaui  careredicuul 
voluplalibus;  sed  o  prxclaruin  iiiiiiius  BtaUl,  li  qui- 
ilein  id  aulerl  nobis,  quod  e-l  in  a.loleseenlia  vilio- 
sissiinuui.  Arcbyla  enim  Tarenlinus  nullain  tapiit- 
li.it  t- iii  peslem,  qium  voliiplaiem  corporis  hoiuiui- 
bus  diccbal  a  ualura  d.ilain,  cu,us  voluplalibusavid.e 
lihidiiies  teinere  ct  cllYcii.iio  ad  poUondom  inciia- 
renl.  Iluic  patria-  prodiiioues,  hinc  reruiu  publicu- 


1077 


SENTESTIiE  PIIU.OSOP.IIC.fi  EX  CICERONE  COl.LECT.fi. 


1078 


II.rc  enim  ipsa  sunl  bonorabiliora,  qiije  videntur  le-  A  eadem  opiime  que  composnil  nalura  dissolvil.  Jam 

...  *  _.•        _i .  •_. l.  -_,__-..:_. -~._~  ........      .,.  r  .i    ,■■■_[  ■  .  I  ,i  iliinui 


via  alque  communia,  scilicet,  salutari,  appeti,  de- 
cedi,  assurgi,  dertuci,  redud,  consiili,  qu*  et  apnd 
nns  et  in  aliis  civitatihus,  ut  quaeque  re.  oplime 
niorala  esl,  iia  diligentis9ime  obiervaiilur. 

ln  fragili  corpore  oiliosa  omnis  oflensio  est. 

Ul  eniiD  non  omneviuum,  sic  non  oinnis  a:ias  na- 
lurat  vetuslate  coacescit. 

Avarilia  senilis  quid  sibUHfillt  nnn  imelligo.  Po- 
tesl  eniin  quidquam  esse  nhstirdiiis  qnam  quo  mi- 
nus  viae  rcsial,  eo  plus.vialici  quasrere?  Quarta  re- 
Slat  causn,  qttae  maxiine  angere  alqtie  sollicilam  ba- 
bere  noslram  iitalein  videtur,  appropinqoatio  nior- 
tis,  qu:«>  a  seiiectute  non  poiest  longe  abesse. 

0  niiscrum  seuem,  qui  morlem  conlemnendam 
csse  in  lam  longa  aelate  non  viderit,  qna.  aut  plane 
negligenda  esl,  si  exslingu.t  omnino  animum,  aut 
cliam  oplanda  inuiio  magis,  si  aliquo  enm  deducit, 
ubi  sil  luturus  aeiernus.  Atqui  certo  tertium  nibil 
invemri  potest.  Quid  igitur  timeam,  si  aut  non  mi- 
ser  post  morlein,  aut  beaius  etiam  fulurus  sim? 
Quauquam  quis  esl  lam  stulius,  lam  sui  fidens, 
quamvia  adolescens,  cui  sit  cxploraium  se  ad  ve6pe- 
iinii  essc  victurum  ;  quin  eliam  xtas  iila  multo  plu- 
res  quam  noslra  morlis  ca.us  babel.  Faci  ius  iu 
niorbos  incidinl  adolesoentes,  gravius  aegrol:inl , 
Irislius  curanlur.  Iiaque  perpauri  veiiiunt  ad  sene- 
ctulera,  quod  accideret,  si  nielius  el  prudenlius  vi- 
verent.  Mens  enim  el  raiiu  ei  eonsilium  in  senibus 
esi.  Omni  inquit  Scipio  aeiati  morlem  es*e  commu- 
neni.  At  sperat  adnlescens  uiu  se  e-se  victurum  , 
qiiiul  speiare  ldem  senex  non  potesi,  iusipienler 
sporal.  Quid  cnim  siultius  quam  incerta  pro  cerlis 
babere,  lalsa  pro  veiis?  Alseuex  nequidem  hab  -t  quod 
sperat.  At  eu  en  meliore  conditione,  quam  adoles- 
cens,  cum  i  I  quod  ille  sperat  sit  consecutus;  ille 
vuit  iliu  vivere,  bic  diu  vix.it.  Quanquam,  o  dii  boni, 
quid  est  in  vita  homiiis  diu? 


omnis  cbnglutinatio  recens  _rgre,  inveteraia  facillnne 
dissolvitur.  Ita  lit  nl  facile  illud  breve  viiae  reliqnum 
nec  avide  appetend  tm  senibtis,  nec  sine  causa  duTe- 
lendnm  sit;  velatque  Pylha-or.is  injussii  imperalo- 
ris,  boo  es',  Dei,  de  pr-isidio  el  slaliotie  vit_e  dis- 
cedere. 

Solonis  quidem  snpien  is  eulogium  esl  quo  se  ne- 
gai  velle  suani  mortem  dolore  ainicurum  et  lamentis 
vacare.  Sed  baud  scio,  an  melius  Ennius  : 

Nemome  larrymis  decoret  ne  pte  funera  fletu, 
Faxit  cur  volito  vivus  per  oraviruia. 

Non  censet  lugemlam  esse  tnnrlem,  quam  immorla- 
iitas  conscqiialur. 

Hoc  premedilatum  ab  adolescentia  debet  esse , 
mortein  ul  negligamus,  sine  qna  me  lilalione  tr.m- 
quillo  esse  animo  uemo  pote-.!.  Moriendum  enim 
CTtum  est,  et  ineerium  an  hoc  ips>  die.  Mortem 
g  igitur  boris  singnlis  impsnle  iiem  metueus,  quis  po- 
terit  animo  securo  consistere  ? 

Dum  sumus  inclusi  in  his  compagibns  corpnris, 
munere  quodam  neeessitaiis  et  gravi  opere  perfun- 
gimur.  Esl  enim  coelestis  animiis  ex  allissimo  domi- 
cilio  depressus  et  quasi  demersns  in  terrain,  obti- 
nens  divin;e  nalura.  locum  xlernilaliqiie  contrarium. 
Sed  credo  deos  immortales  sparsis<c  animos  in  cor- 
poia  Iiuiii.iii.i.  ut  essent  qui  lerras  luerenlur,  quique 
ccelestium  ordinem  coiuemplantes  iniilarenlor  eum, 
viae  modo  atque  constaniia.  Nec  me  ratio  impulil  ut 
ita  crederem,  sed  disputatio  etiam  et  auctoriias  ve- 
teruin  ct  nobilium  pliilosopliorum,  et  in  primis  Py- 
tbagorae,  qui  ex  universa  mente  divina  delihato.  nos 
animos  lnbere  demonslravit.  Praeierea  Socraiis,  qni 
supremo  vitae  die  de  imm  irtalilate  animorum  disse- 
ruii.  Quid  mtilia?  Sic  persuasi  milii,  sic  seniio,  cum 
tanta  celebrilas  animorum  sit,  lanta  memoria  prae- 
teriiorum,  futurorumiue  prudenlia,  tot  artes,  lantae 


Mihi  qiii.leui  nec  d  utiiriium  q  liJqoam  viileiur,  in  p  scieutiae,  lot  inventa,  non  posse  cam  naluram  quae 


quoeslaiiquod  exlreinum.Ciirn  eniin  id  a.lvenil,  lum 
iltu.l  quod  practeiil  effluxit,  tantum  reinanct  quan- 
tuii;  virluie  et  beuefaclis  consecutus  sis.  llorje 
quidem  cedunt  ot  dies  el  mens.s  el  anni,  nec  prae- 
lcritum  teinpus  itnquam  revertitur.  Nec  quid  se  |ua- 
lursciri  polest.  Quud  cuique  Lemporis  ad  vivendum 
datur,  eo  dehct  essu  conlenlus. 

Drcve  enim  icnipiis  aetatis  satis  longum  esl  ad 
beue  honesieque  vivendutu ;  sin  processeris  lou- 
gius,  non  magis  doletidum  quam  agricolaa  dolenl, 
practerila  vcrni  tcmpori^  suavitale,  aesiatem  aiiluni- 
niimque  venisse.  Vcr  euim  tanquain  adolesceutiam 
siguiiicai  ostundilque  fruclus  futuros.  Keliqua  au- 
leui  tempora  demetendis  Irticiilitis  el  percipiendis 
arcoramodata  sunt.  Fructiis  autem  seuectuiis  esl 
unte  p.irim iiui  bouoruin  copia  et  memoria.  Omnia 
vcro  quae  secundura  naturam  llunt,  sunt  babenda  in 
bmiis.  Quid  cst  autem  lam  secundum  naturam  , 
quam  senibus  emori?  Quotl  iilcm  coniingit  adoles- 
ceutibus  atlvLTsante  ac  repugtiante  naiura.  Iiaque 
adolescentes  mori  milii  sic  videnlur,  ut  ciim  aqu.e 
niiiitiiudine  Qamma.  vis  opprimitur.  Seues  autem 
sic  cum  sua  spouie,  niilla  vi  adliibiia,  consum- 
ptus  ignis  exsiiuguiiiir.  Et  qu.i-i  pjina  ex  arboribus 
cruda  si  siut,  vi  avelluntiir,  si  maiura  ct  decocta, 
deciduut,  sic  viiam  adolesce.ilihus  vis  aulcri,  seui- 
bus  uiaturiias,  quae  (ain  inilii  lam  jucunda  est,  quo 
proptus  ad  moriem  accedam,  qu  _si  lerram  videti 
videar,  el  aliqtiaudo  in  purium  ex  lunga  navigaiione 
veiiliirus.  Senectulis  autem  iuillus  cerlus  est  lermi- 
nus,  recteque  in  ea  viviiur,  quoad  niinus  olticii 
exsequi  possis  et  lucri,  et  tuio  murtein  contem- 
nere,  ex  quo  lit  ut  animosior  etiain  sit  senectus 
quain  adolesceutia  el  forlior. 

Sed  vivendi  est  (inis  opiimtts,  cum  intngra  menie 
certisque  sensihus  opus  ipsa  suum  eadem  qux  cou- 
gluiiuavii  uatiira  dissolvit;  ui  navem  el  aediliciuni 
factllune  idem  destiuit,  nui  coiistruxit,  sic  botninera 


U 


res  tanlas  coutiueret  esse  morlalem.  Plato  etiam 
noster  apud  Xeuophonlem  moriens  h.ec  dixit  :  No- 
lite  arbilrari,  o  mibi  cbarbsimi  fllii,  cum  a  vobis 
discessero,  me  nusquam  aut  nullum  fore.  Nec  enim 
dum  eram  vohiscum,  eum  videliatis  animum  qui  hos 
arlus  regebat,  sed  esse  eum  in  hoc  corpnre  ex  bis 
reluis  quas  gerebam  intelligebatis ;  eumdem  igiiur 
esse  creditole,  eliam  si  nullum  videbilis.  Mibi  qui- 
dein  peisuaderi  nunquam  poteral  animos  dum  in 
corponhus  essenl  murtalibus  vivere,  cum  exissenl 
e\  eis,  mori.  Nec  vero  eu  n  auiiiiuiii  esse  insi- 
pieateui ,  ciim  ex  insipienti  corpore  evasissei  , 
se.l  cum  admi.lione  corporis  liheralus,  purus  el  in- 
tegercssccoejiisset,  tune  esse  sapientem.  Atque  eiiam 
ciini  naiura  hominis  morte  dissnlvitur,  caiterariiiti 
reriini  persjiicuum  estquo(-ic)  nequediscedanl.Ab- 
euiil  enim  illuc  ouiiiia  uiule  oria  sunl.  Auimus  aiilem 
solus,  neccum  adesl,  nec  cum  diseedit,af>parei.  Jain 
vero  videtis  nibil  es.e  morte  similiu.  quam  sotn- 
nuin,  alq  te  dormientium  animi  maxitne  declarant 
divinitaieiii  suam  :  ex  quo  inlelligitur  fjcilequales 
fuimi  sini,  cum  sc  plane  vinculis  corporum  relaxa- 
verint.  Non  enim  intilti  pr;eslauies  viri,  quos  iiume- 
rare  noii  est  nece,se,  tanta  essmit  coti.iti,  qiias  ad  po- 
steritatis  mcmoriam  pertiiierent ,  nisi  judicissent 
anitnos  immoriales  post  defuncium  curpus  existere. 
Nmiti-  iii-lnis  mutto  fuis.el  oiiosam  aeiatein  et  quie- 
t.iin  sine  ullo  labore  niaxim  •  cl  conteiitione  tradu- 
cere?  Qnod  quidem  nisi  ita  se  baiierei  ut  auimi  im- 
iiiortalesesseni,  noa  optimi  cujtisque  animus  maximo 
ad  inim  irtaliiatis  gloriain  niteretur.  QuiJ?  quod  sa- 
pieniiisimu.  quisque  aequissi.no  animo  moritur , 
slultissimus  iniquissimo  ?  Nunne  videiur  vobis  is  qui 
pius  cernit,  et  longitts  videl,  nosse  se  ad  meiiora 
prolicisci,  ille  autem  cujus  ohtusior  sit  acies  nou  vi- 
dere?Nun  libel  enim  uiibi  deplorare  viiain,  qiiod 
multi  inJorii  s;cpe  fecerunt;  neque  me  vixts.e  por 
niiet,  quoniam  ita  vixi,  ul  non  Iruitra  me  naium. 


1070 


BED.E  VENEKABILIS  OPP.  PAK3  I.  9ECT.  II.  —  DUBIA  KT  SPUKIA. 


1080 


evistimem;  et  e  vii»  ita  ditcedu  i»iu|iiani  ex  h  'tpi- 
in>.  iKiu  lanquam  e  dunio  r.omiuur  uidi  enim  iialura 
iliversorium  nobis,  non  h.ihiiandi  dcdil.  U  pr.t-i  I -,  - 
ruiri  diem,  cnm  ad  illnd  divinoniiu  aiiiinnruiu  con- 
eiliutn  caelumi|ue  proUciicsr !  Et  il  quis  Deus  inilii 
)j'  ;i.iiur  ut  ex  baa  a-iatti  repuer.scam,  liee  vero 
velun  quasi  d  curso  spaiio  a  calce  ilerum  ad  rarce- 
res  levocari.  Qnid  eiiim  habet  viu  commndi?  Qnid 
iidii  pmiiis  laboril)  Levis  esl  seneclus,  nec  soluiii 
ii  'ii  uiolesta,  srd  etiani  jucuml.i.  Quod  si  nou  suinus 
iinmoiiales  fuiuri,  laineu  exslinjiu  liomioi  soo  lem- 
pore  npubileesi.  Nani  habei  iuim  ut  alianuii  om- 
uiiini  reium,  sic  vivcudi  inoduin.  Senedus  aulein 
■talii  Btl  peractio  tani|uaiu  laiiulx,  eujui  defaiiga- 
iiniuin  fugeie  debemus ,  prcMrliui  idjuucu  so- 
cieiate. 

£i  li.rc  de  senectule,  ad  quam  utinam  pcrvenia- 
uius,  ni  ea  qux  dicla  sunt  re  expcrti  prnbare  pnssi- 
iniis.  Sequitur  de  Paraduxis  ejusdem  Marci  Tuliii 
Cicrronis, 


Ex  il.  T. 

Nihil  est  lam 

i ■rnlialiile  ;  nilii 


Ciceronis  libro  de  Paradoxis. 
iucredihile  qtiod  nnn  diceudo  fiat 


lani  horridiiiu,  uiliit  lam  inciitlum, 
t|iiiiil  niiii  splende-.eai  oraiione. 

Nunquam,  me  lnrcule,  neque  pecnnias,  neque 
tecia  magnifica,  ne.|iie  opes,  ueque  imperia,  ne.jiie 
voluptutes  in  bouis  rclius  expetendis  esse  dtixi. 

Poiesine  boiiuin  cuii|ue  malo  esse ,  aut  potest 
qnisque  in  abundantia  bnnorum  ipse  esse  bonus  ? 

Irriileat  si  quis  vult ,  plus  apud  nie  veia  raiin  va- 
lebit  quam  vulgi  opluio.  Neque  egu  unquani  dicam 
ill  in  bona  pcrdidisse  ,  si  quis  pecus  aut  suppellc- 
c;ilem  amiseril.Nec  non  sa-pe  laudabo  illuin  s.pien- 
tem  Biauiem  ,*.cujns  cum  patriam  Prienen  cepisset 
Imstis  ,  cxteriqtte  ila  ftigercnt ,  ut  iuulia  de  suis  re- 
lnis  secuin  asporl.irenl,  cum  essci  admoiiilus  a  quo- 
■  lam  ut  ipse  idem  faceret :  Ego  ver>>,  inquil,  facio. 
Nam  omnia  mea  mrcnm  porto.  llle  baee  ludibria  r 
furtunx  necsua  qiiidem  putavit,  quse  nos  etiam  ap- 
pellamus  liona. 

Quid  est  igilur  (  quxrei  aliqnis  )  lionum?  Si  quid 
recte  lii ,  cl  honeste  ,  et  cum  virtute  ,  id  soluui 
opinor  bonuni.  Illud  aicle  quidam  tenent,  accura- 
leque  defciidunt,  volnpiatem  csse  suinuium  bonum, 
qua?  quidem  iuihi  vox  pecudum  viJelur  csse,  non 
lioniiiium.  Tu  eura  libi  sive  Deus  sive  niaier  (utiia 
ilicam)  oiuniuni  rerum  nattira  dederit  aniu.um  ,  quo 
uihil  e-l  pra'siantius  neque  divinius  ,  sic  le  ipse 
al>jic:es  ntque  prosiemes  ,  ut  n.hil  inler  le  et  qu  i- 
diupcdeni  puies  inleiesse?  utenim  qiiisquewaxiiiie 
est  iiuni  particeps,  ita  et  l<udabiiis  niaxime.  ISeque 
esi  ullum  bonum  de  quo  is  qui  id  habeat,  bouesta 
non  possit  gloriari.  QiiiJnaui  liurum  est  iu  volupta- 
le  ?  melioreinne  eflicit ,  aut  laudabiliorem  virum  ? 
au  quisquain  in  potiuudis  volupiaiibus  gloriaudu  iu 
pra-dicaliooe  se  eflerei  ?  Aique  si  voluptas,  quas 
plurimum  palrociniis  defendi  ur,  modo  in  rebus  bo-  n 
nis  h.ibcnda  noii  esl,  eaque  quo  uiajor  est,  eo  magis 
Uieiileiu  ex  sua  sede  el  slalti  dimovel ,  proeclo 
nibit  est  aliud  beue  el  beale  vivere,  uisi  huuesie  et 
recte  vivere. 

Nemo  poiestnon  beaiissimus  esse.quique  inse  uuo 
sua  pnnit  oinnia.  Cui  spes  oiniiis  et  raiio  rt  cugita- 
lio  pcndel  cx  fortoua,  liuic  uilnl  poiesl  esse  certi, 
liibili|ue  quud  exploralum  liabeat  peruiansuruiu  Sibi 
uniiiii  diem. 

Mnrs  terrihilis  his  qiioruin  cum  Vtll  omnia  exslin- 
guuutur,  iniii  his  quoruili  emori  laus  uon  potest. 
Kxbiliimi  lciriliile  iliis  i|iubus  quasi  circum  cnplns 
•  >-i  li.itniai.il i  locos,  iion  his  qui  oiiiueiu  orbein  ler- 
ixrnni  uiiam  urbem  essu  dicum, 

Ut  peccata  iioii  rciiuu  etcuiu,  sed  vitiis  huiniiiuin 
mclicuda  sunl. 

Quas  vis  eilqual  magis  arceat  Immines  ab  oinni 
iinpiobiimo,  quani  j|  MillOiiel  nu  lum  e*se  in  dcli- 
Clls  djjciuiitii. 


A      Modum  reruin  llngerc   non  possumul,  aniinoiune 
mudum  leucre  possmnus. 

Nihil  iicquc  iiieiiin  est  nequo  ciijiispiam,  quod  au- 
ferri,  quoil  eripi,  ipiod  auinii  pniesl. 

Qunmodo  igitur  el  cui  tandem  hic  liliern  impera- 
bit ,  qui  noii  pulest  suis  cupiditalibiis  imperare  ? 
■Hefrenet  primuiu  libidines,  spernai  voluplalcs,  ira- 
cuudiam  tcncat ,  coerceai  avaritlain,  et  caetef ai  aQi- 
iui  labes  repeliai.  Tune  iueiplej  aliii  imperare,  nmi 
ipce  improbitiimls  dominii  dedecori  aut  lurpimdini 
pareie  desicrii ;  iliun  quidem  his  Obedict,  nou  modo 
linperator,  sed  libcr  oinuino  liabemtns  nou  eril 

Dicium  e  t  ab  erudiiissiinis  ,  uisi  sapienlein,  lilie 
riuii  '-s-e  nemineiu  Quid  esi  enim  liberias,  nisi  |io- 
lellas  rivi-mli  ui  velis?  Quis  igi^ur  vivit  ut  vuli, 
nisi  i,i:i  reeta  t&qoiiur,  qui  gaudet  oflkiis,  cui  vi- 
vendi  «ia  cou&iderala  atque  pruvisa  ast,  qui  legibui 
qnidem  nisi  propier  metuiu  parel,  sed  eas  seqmiur, 
R  itque  tollil  id  qnod  saluiare  maximc  judical  esse, 
ijin  nihil  facil,  aihll  dicit,  nihil  cogii  n  dcnique,  nisi 
libeuter  IC  libeie,  cujus  oimiia  cnnsilia  resque  oin  • 
ncs  i|uas  gerit  ab  i|  -o  proiicisc.iuiur,  eodemque 
ferunlur?  Nec  esl  uila  res  qux  pi>is  apud  euut  pol- 
leat  q  ciin  ipstus  voluntas  alque  jiid  ciuin.Cuieliam, 
qii:cvim  iiiaximam  babere  diciiw,  furtuoa  cedil  ips.i. 
Mcut  sapicns  dicil  poela  :  Suis  quisque  iingiiur  mo- 
nbus.  S»  i  igitur  hoc  contingit  sapieoti,  ut  ndiil 
faciai  inviius,  uii.il  doleus,  uihil  coacius.  Undeiilud 
breve  coulilendum  esl,  nisi  qui  iia  effcc.us  sil,  esse  . 
Iiberum  uemiiiem.  Servi  igitur  impn>bi  oiunes,  nec 
hoc  tam  re  est  quam  dictu  iuopiiiaiuin  aique  inira- 
hile.  Non  enim  iia  dieunt  eos  esse  servos  ui  iiianci- 
pia,  qua?  sunl  dominorum  faeia  nexu  aut  aliqno  jure 
civib  -.  sed  sic  servitus  sil ,  sicut  esiobedientia  fra- 
eii  animi  atqueabjecti,  etarbilrio  caieutis  suo.  Quis 
ncgei,  licet  reges,  omnes  leves,  oiuiies  cupidos,  om- 
nes  deniqoe  improbos  esse  servos?  An  ille  mihi 
liber  videiur,  cui  mulier  imperat ,  cui  leges  imponit, 
praescribit,  vctat ,  jubet  quod  videtur,  qui  nilul  iiu- 
perauti  neeare  pote-t,  nihil  rccusare  audl?  Si  po- 
scit,  damlui.)  csi;  sivocat,  veniendum  est.  Ejicii 
abeuutem,  minaiur  extimescenduin.  Ego  vero  non 
istum  iuodn  servutn,  sed  iiequissimum  servuin,  ctiainsi 
in  amplissiiiia  familia  nalus  sit,  appelianduui  pulo. 
An  etiam  coruio  servilus  dubia  esi,  qui  peculii  cupi- 
ditaie  nullain  conditionem  recusani  iliiiissimai  servi- 
lutis?  Hierediiatis  spes  quod  iiiiquitatis  in  serviendo 
nmi  suscipii,  quem  iiutiimlocuplelis  orbi  se  vis  nun 
observ.it?  L.np  itur  ad  ejus  volunlaiem,  quidquid  de- 
nniiiialum  sil,  lacii,  asseni.unr,  assidel,  invitat.  Quid 
horiim  cst  lilieri,  qunl  deniqiieservinon  inerlis  ?  Quid 
jam  illa  cupidilaa,  qu.c  videluresie  liln-ralior  hoiioris 
etimperii  profiiiciarum.quam  duraest  doiuiua,  quaiu 
iuiperiusa,  quam  vehemens !  Judes  vero  quaniuui  lia- 
bei  doininatuin  ,  quo  limoie  nocentes  allicii,  an 
iioii  esi  oiinns  mctus  servilus?  Oiums  aiiimi  debili- 
tas,  et  luiiui  uas  et  fracli  limidius,  scrvilus  est. 

N.liil  quisquam  debei,  nisi  quod  est  turpe  non 
reddere.  Quam  euim  intelligimus  divitem  ,  ai  hoc 
vcrbum  in  quo  bomine  ponuuus?  Upinur  in  eo,  cui 
lama  possessio  est,  ut  ad  liberaluer  vivenlom  lacile 
roulenlus  sil.  Qui  uibil  quaral,  nihil  appcat,  niliil 
optel,  animiis  opurtei  luus  se  judicel  diviiem  ,  non 
boiniiiuiu  sermu,  neque  pos-c>sioucs  lu.e  ;  qui  uihil 
dcesse  sitn  pulel,  nihil  curel  ainplms,  aalkitaa  esl, 
aut  conteulus  etniii  pecunia  ,  concedo  ,  dives  est. 
Sin  autem  propler  avidualeui  pcciini  ■■  iiulluiu  qii:c- 
t.tuin  itirpem  putas,  cum  isti  ordmi  uon  lioues- 
lus  qtiidem  pOtsit  OSM  ulios  ,  li  quotidie  Irau- 
das,   decipis,    poscis,   pacisccns ,  aulers,    r-ipis,   si 

locios  sp.iijs,  cnrium  aapilaa,  si  lesiunienia  am- 
iiniiiii  exipeciai  quidem,  aique  te  ip«e  supp»ois, 
li  ia  ulrum  abundanlis,  an  e^cniis  signa  wiui?  Ain- 
iiiiis  hiiiniuis  dives,  non  arca  uppellari  solel,  qiMiu- 
vtl  illl  lll  plen.i  ,  duui  te  inauoui  videbo,  di«neiu 
uun  puubo.  hteuiui  ex  co  quauium  cuiquc  »au»  *»i 


1031 


SENTKNT1.E  PHILOSOPMCiE  EX  CICERONE  COLLECT^E. 


1082 


ineliiintur  hnminrs  divitiarum  roodum.  Filiam  quis 
hahet,  pecunia  opus  e-t.  Dnas,  majnre;  si  plu^es, 
inajure  etiam.  Al  si  (ul  aiuni)  Danai  litnnqua/niU 
sml  flli*  alirui,  tnt  dotes  niagiiam  qua:runt  pecu- 
maro.  Quauium  cuini  euiquam  opus  est  ,  nd  id  ac- 
cnmmodalur,  ut  r.nle  di\i  ,  divitiarum  inndus.  Qui 
igitur  non  fllias  plnres,  sed  inoumerabiles  cupidita- 
les  babet,  qnae  brevi  tempore  tnagiias  ropias  exha:- 
rire  possinl,  bunc  ego  quomodo  nppellaho  diviiein, 
cuni  ipse  egere  se  senliat?  Eten  m  divitiaruio  fru- 
enis  iu  copia  est ,  copiam  auiem  deciaral  satielas 
rerum,  atqne  abumlaniia.  Quis  igi  ur  (siquidcm  ut 
qnisque  quod  plurimi  tit  possideat ,  ita  ditissiraua 
sit  baliendiis )  duliitet  quouiaio  ia  virliite  divitia 
sinl,  quouiam  nulla  pnssessio,  nulh  vis  auri  et  ar- 
geuli  pluris  qiiam  virtus  tnslunanda  esl. 

O  dii  HDuiorlales,  non  inlelligunt  liomines  quam 
inaguuin  vectigtl  s>t  pareimoHia  I  Uter  igilur  est  di- 
tinr,  cui  deesi,  an  cui  luperal,  qui  oget  an  qui  abiiu- 
dat,  cui  possrg.io  quo  major  esl ,  eo  plus  requirit 
ad  se  luendam,  an  qni  suis  virihus  se  susiinet?  Non 
xstimaiione  ceusus  ,  vernm  victu  atque  cultu  lernii- 
rutur  pecuni.e  mndus.  Non  es-e  cupidum  pecuni.e, 
oun  e-se  leiiacein  veeiigalis,  coateotum  veru  suis 
esse  rehus ,  inaxiimi:  suot  cerli.-siinaque  divilhe. 
Etennii  siisti  callidi  reruinaeslimalarefipraia  etareas 
qii.isdam  magni  assiiuiant,  quod  ei  g«*ueri  possessic- 
iiiiro  ininime  quasi  Doceri  possil ,  qnani  e.t  sesli- 
iiianda  virtus,  qu  »■  nec  eripi  nec  surnpi  potest,  ne- 
que  nao'ragio  nequj  inceudio  aiiiitiitur,  uec  ii-inpc- 
Hiinin  nec  leiuporuiii  perturbiiione  inulalur,  qua 
prxditi  qui  sunt,  soli  suni  divites,  Suli  euiin  po.-si- 
ilent  res  el  frurluosas  et  sempiternas  ,  solique  quod 
est  proprium  divitiannn,  contenti  suut  relms  suis  ; 
satis  esse  pulant  quod  est  ,  oibil  appetmit,  nulla  re 
etieiii ,  nihil  s.hi  deesse  senliunt,  nihil  requirunt. 
Impiobi  autem  et  avari  quouiaiu  iucertas  alque  casu 
posiias  possessiones  baheni,  et  plus  semper  ap- 
peluiil,  net-  enrum  quisquam  adhuc  iuvmius  est,  cui 
quod  habet  satis  cst;  non  niodo  non  copinsi  ac  divt- 
tes  ,  sed  eiiain  inopes  ac  paupere9  xsiiuiandi  suui. 
El  bxc  de  Paradoxis  ,  sequilur  nunc  de  qusslioui- 
bus  Tusculanis. 

Ex  primo  libro  Tusculanarum  quasiionum  M.  T. 
Ciceronis. 

Faeile  est  vincere  non  repugnantes.  ftonos  alit 
artes,  omnesque  incendiinurad  siudia  gloria  laudis, 
jacenlque  ea  semper  qu«e  apud  quos  improbanlur. 

Homiuis  est  intemperaiitis ,  abiileulis  et  otio  et 
lilieris. 

Moriendum  est  onmibus.  Qu.e  enim  nnbis  in  vita 
potesl  esse  juconditus  ,  cum  dies  et  aoctes  cogitan- 
duin  sit  jamjam  esse  moriendmn  ?  Antiquiias  quo 
propius  aberat  ab  ortu  et  divina  progenie,  boc  me- 
iius  ea  forusse  qua»  erant  vera  cernebat. 

Nulla  gens  lam  fera  ,  uemo  hominum  lam  imma- 
nis ,  cujus  uientem  non  imbuenl  deorura  opiuio. 
Multi  de  diis  prava  sentiuul.  Id  enim  vitioso  more 
eflici  solel.  Oiunes  non  esse  vim  el  naturam  divi- 
nani  arhitianlur ;  uec  vero  id  colluvio  hominuin  aut 
cousensus  eflieit ,  uon  insiilulis  opinio  estconfirma- 
ia,  nou  legibus.  Omni  a  1113111  iu  re  «onsensu  om- 
niuin  geniiiiin  lex  nalurx  putanda  eU. 

Quie  est  ruclior  in  homir.uia  genere  natura,  quam 
eorum  qui  se  uaios  ad  homines  juvandos,  tutandos, 
cunservaudos  arbiirantur?  Abiit  ad  deos  H-rcules, 
nunquaiu  ahiissct  uisi ,  cum  inler  honiines  esset, 
eain  sihi  viam  munivisset. 

Nemo  uuquaui  sine  magna  spe  immorialitatis  se 
ufferet  pro  pairia  ad  morieaa. 

Msgni  aulem  est  ingeuii,  revocare  mentera  a  sen- 
sibus,  el  cogiuuonem  cousuetudine  «bdiicere. 

Quain  quisque  norit  artem,  m  bac  se  exerceat. 

Nihilest  aniino  velocius  ,  nulla  es:  eelerita»  qnaj 
po*sil   cuui   aaiiii!  celcriute    couteodcre ;  cui,  si 


A  permanet  incorruplus  ,  suiq-.ie  similis  ,  necesse  est 
ita  feratnr,  ut  penetre!  et  dividat  nmue  cceium  :  a 
quo  quidem  animo  philosopbia  ,  lanquam  ab  oculis 
taliKtnecri  dispulit ,  ut  omnia  supera  ,  infera,  prima, 
media  ,  ulluna  videremus.  Prorsus  hxc  divioa  mibi 
videiur  vis,  qu*  tot  res  efnefat,  et  lantas. 

Nec  vem  Deus  ipse  qni  intelligilnr  a  nnhis,  alio 
modo  intelligi  potest ,  nisi  mens  soluta  qtixdain  et 
libera  segregalione  ab  omni  concrelinne  mortali. 

Socraies,  cum  pene  in  inanu  jam  morliferum  illud 
teneret  poculont,  locutusila  est,  ul  non  ad  mnrtein 
trudi,  veruiu  in  coelum  viderelur  ascendere.  lu  cnim 
censehat ,  itaqae  disserail  duas  esse  vias  dualicesque 
curstts  aniuiarum  cnrpore  excedenlium.  Nain  qui 
se  huiiiaiiis  viliis  contaminassent ,  et  se  totos  libidi- 
nihus  dedissenl ,  quihns  cascali  vel  domeslicis  vitiis 
atque  Oagiiiis  se  inquinavissent,  vel  in  repuhlica 
violanda  Iratides  inexpiabiles  concepissent,  iis  de- 
viimi  qiiodilam  iter  esse  seclusum  a  conciiiodeuruin. 
d  Qui  auiem  se  iutegros  casiosque  servavisseui,  qui- 
bus  ruisset  niiniina  cum  corponbus  contagio,  sese- 
que  ah  his  semper  revocasseni,  essentque  in  corpo- 
Tibus  humanis  vitarn  iiuilaii  deorum  ,  bis  ad  illos 
a  qnihus  esseal  profecti,  reditum  facile  paiere. 

.Cato  aulem  sic  abiit  e  vita,  ul  causam  moriendi 
naciinn  se  csse  gauderet.  Toia  enim  pbilo->ophurum 
vita  coinmeiuaiio  inuriis  est.  Namquid  aliud  agimus 
cum  a  voluptaie,  id  est  a  r.orpore,  cum  a  re  familiari, 
qii  e  est  miuistra  ei  famula  curporis,  cum  a  repub., 
cuinaiiegotiooinni  revocumusanimum.quid.iuqiiairi, 
lnin  agimus,  nisi  animmn  ad  scip-uin  advocamus, 
secum  isse cogimus  .  maximeque  a  corp'»re  seduci- 
iiiiis?  secerneie  auiem  a  corpore  animuin,  nec  quid- 
quaiu  esl  aliud,  nisi  emori  discere.  Quare  hoc  1:0111- 
mentemur,  iuihi  crede,  disjuugamusque  nos  a  cor- 
poribus  ,  id  esl ,  consuescamus  mori  Hoc  et  duni 
erimus  iu  lerris  ,  erit  illi  crelesti  rilx  siiuile  ,  et 
cum  illuc  ex  his  vinculia  emissi  feremur,  minus  tar- 
P  dabilur  cursus  aniinoruiii.  Qno  cuin  veuerimus,  tuin 
"  deuique  viveiims.  Nam  hxc  quidem  vila  mors  esl, 
quam  iainciiiari  posscs,  si  liberei. 

Tauta  eluriUs  esi  pairiae  ,  ut  eam  non  sensu  no- 
slro,  sed  salule  ipsius  meliainur.  Ilaque  nnu  deter- 
ret  sapienlem  mors,  qux  propler  incerlos  casus 
quolidie  iiiiiiiiuel ,  et  propler  breviialem  viias  nun- 
quam  potest  iunge  abesse  ,  quuiiiinus  iu  onine  leui- 
pus  reipuhl.  suisque  cousul.it,  el  poslerilaleui  ipsara 
cujus  sensum  habilurus  non  sit,  ad  se  putet  perti- 
nere. 

Natura  sic  se  habet ,  ut  quomodo  iuitiuin  nobis 
omnium  rerum  oruis  noster  alTert,  sic  exiluni  mors  ; 
qu.e  ut  iiiliii  periinuit  ad  nos  ante  orium,  sic  nihil 
post  morleiu  ad  nos  perlinehit. 

Quae  vero  xus  longa  est,  aut  quid  oranino  homini 
longum?  Nonne  modo  pueros,  niodo  adolescentes 
in  cursu  a  tergo  iusequens,  nec  opinanies,  assecuu 
estsenectus?  Scd  quia  nihil  ullra  haheuius  ,  boc 
longum  dicimus  ,  omuia  ista  perinde  ut  cuique  dau 
D  suut,  pro  rata  parte  viu  longa  aut  brevis  dicunlur. 

Si  exspeclando  et  desiderando  pendemus  animis 
et  cruciamur  et  aiigimur,  proh  dii  ininmrules,  qu.nii 
opubiliier  illud  iter  ineiindum  esse  debet  ,  quo 
coufecto  uuiu  reliqua  cura  ,  uulla  soliicuuJo  sil 
fulura  I 

.Ni..ii  miserahiliier  vir  clarus  emoritur.  Nec  enim 
unquam  bono  quid<|uam  raali  evenire  potest,  nec  vivo 
nec  moriuo,  nec  unquam  ejus  res  a  diis  irainona- 
lihus  negligentor.  Nos  autetn  teneamus,  ut  nihil 
ceuseamus  e-.se  malum,  quod  sil  a  iiaiura  datuin 
ouinibus  intelligamusque  si  mors  inalutn  sil,  esse 
malum  seuipiternum.  Nam  vitae  miserx  raors  linis 
esse  videtur.  ilor»  si  est  misera,  finis  nuilus  es»e 
poiest. 

Quanquam  sensns  abierit,  tamen  summis  et  pro- 
priis  bouis  laudis  et  gtorix,  quainvis  non  senliaut, 
iuorlui  11011  carebuul. 


1CS5 


BEO/E  VENEflABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.—  DUBIA  ET  SPUMA. 


m\ 


Noii  enitii  lam  rumulus  bonoruiD  jucundus  esse 
poiett,  qaan  anletu  diseessio. 

Ilnniiues  cnorteiu  vel  optare  incipiant,  vel  limere 
ilesistanl.Nain  si  su  i  inusill.;  liiM  HOO  evstinciinn.tn, 
h.'il  .  nininul  itionem  alfrrl  loci,  qni.l  opUbjliut  "  gin 
aul.iii  per  iini  .1  di-lel  oiiininn,  quid  inclius  i|iihii  m 
incdiis  vitx  lalionlms  «lidnrmisreie,  ri  iia  convi'- 
niente  sniiinio  consopiri  sempiieruo.  (Jn  •■!  si  ii.it, 
inelior  cst  r.imii  quam  Solonis  oratio.  Ilic  enini  no- 
ncr  : 

Nemome  lacxvaiisdecorct(lnquit)nec  funera  flelu, 
Kml. 

At  vero  ille  sapiens  : 

Mors  mea  ne  careat  lacrymis,  linquamiis  amicis 
Moerorem,  ul  celebreul  fuue.a  cum  geiuilu. 

No-  vcro  si  qiiidtaleacciderii.ut  a  Deodentintialum 
videaiur,  ii t  exeamus  e  vita  laui,  el  agenies  gralias 
purcamns,  rmitliquenos  e  Cflttodil  et  levari  viuculis 
orhiiremur,  ut  aul  in  xiernum  ei  plane  in  nnslram 
domuiii  remigreuius,  aui  omni  sensu  molesiiaque 
careamus.  Sin  auiem  niliil  denuniiabitur,  eo  laroen 
simus  animo,  ut  illuin  boiribilein  diem  tliit  nobis 
l.iiisiuni  putemus,  nibilque  in  malis  diieimns,  qijml 
sit  vel  a  diis  iinmortalibus  vel  a  natura  parenle 
oiiiiiiuni  consiilutum.  Non  enim  temere  nec  for- 
iuito  facii  et  creaii  sumus.  Portum  itaque.  nobis  p.i- 
ralum  et  prorugium  puteinus,  quo  uiinam  velis  pas- 
sis  pervehi  liceal.  Si  enim  reflantibus  venlis  reji- 
ciemur,  tamen  eodem  paniolardius  referamur  neces- 
se  est.  Quod  auiem  omnibus  necesse  est,  id  ne  mise- 
i  um  uni  csse  potest. 

Aganius  ea  pntissimum,  qur  lcvationem  haheant 
xgiitiidinum,  formiilinum,  cupidilatum,  qui  iti  omni 
pbilosopliia  est  fruetus  ubeiriu.us. 

Ex  libro  tecundo  Tusntlanarum  quwitionum  31.  Tuil. 
Cicerouis. 

DifTicile  est  enim  in  pbilosophia  panca  esse  el 
noia,  cui  non  linl  aut  pleraque  aut  nmnin.  Nani 
nec  pauca  nisi  e  muttis  eligi  pnssunt,  nec  qui 
paura  percepil,  non  idcm  reiiqua  codcin  studio  per- 
sequeliir. 

Nam  qni  id  quod  vitari  non  polesl  n.eluil,  is  vi- 
vi  re  aniiiio  quieto  iuillo  modo  |>olesi.  Sed  qui  non 
niodo  quia  necesse  est  mori,  veium  etiam  quia  ni- 
bil  halel  niors  qnod  sit  lioi  renilmn,  moitem  non 
limet,  inagiium  is  sibi  prxsidmm  ad  beaiain  vilam 
compirat. 

Effcclus  eluqnentix  est  au  lientium  approbatio. 

Eriiciihoc  poilosopbia,  scilicet,  medeiur  animus, 
inanes  sollicitudines  detiahit,  cupidilatibus  iiberat, 
pellil  timores,  lortes  enim  non  modo  fortuna  adju- 
vat,  ui  est  in  veleri  proverbio,  sed  multn  magis  ra> 
tio,  qux  quibusdaut  quasi  prxceptis  conlirtuat  viia 
foriiiudinis. 

Nam  uiager  quamvis  fcrlilis  sine  cultura  i.u.  luo- 
sus  esse  iioii  potesi,  sic  sine  doctrina  auimus.  Cul- 
tura  autem  animi  philosopliia  esi,  hrec  extrahit  vcra 
radicitus,  et  pr.rp.irat  ammos  a.l  sata  suscipien.la, 
eaque  maudai  liis,  et  ul  ita  dicain,  scrit,  qux  adulia 
frucius  uberrimos  feraut. 

Firmaiidus  esl  auiinus  ad  dolorem  ferendum. 

Sine  prudentia  ue  inielligi  quidem  ulla  virlus, 
nedum  esse  potest. 

Temperantia  non  siuel  le  quidquam  immoderate 
facere. 

Consucitido  enim  laborum,  perpessioncm  doloruin 
ellicil  faciliorem.  Nam  ferrc  laliorein,  contemneie 
viiluus  cousueiiido  doeel.  Consueludinis  eiiim  nu- 
gna  visest.  ijm  beue  iusutuli  tttDI,  accipere  plagaui 
loaluot  qu.im  luipiler  viiare. 

Appelluia  csi  a  viro  virtus ;  viri  auiem  proprium 
tnaiinie  est  foi  iitiidn,  rujug  iiiiiiii  i.i  sunl  maximt 
iliin,  scilicel,  mortis  dolorisqnc  couleuiplio.  Ilien- 
tlum  m  igitur  iis  ti  vntulis  coiiipotcs,  vcl  potiw  li 


A  viri  volumus  esse,  quoniam  a  >iris  virlus  nomcn 
esi  miituata. 

Nibil  lialiet  natiira  pr.eslantiiis,  nihil  qnod  magif 
eipenu,  quau  boneslaie:n,  qtuui  laudeui,  quani  ili- 
giniateio,  quam  dccus. 

Nos  si  pus  condoliiii,  si  dens,  sed  fac  totum  dolere 
corpus,  ferre  non  pnstumus.  Opinio  est  quxdaui 
elTeminata  ac  levis.  nec  in  dolore  uiayis  qnain  eadein 
in  vnliiptate.  Ilne  enuii  ntaxiiue  m  dolore  est  provi- 
deinliiiu,  ne  quid  alijn.ie,  ne  quid  liiniile,  ne  quid 
iguave,  ne  quid  servil.ler  muliebrherque  f  iciamus. 
Ingemiscere  BonnunqDara  virn  cuncessuui  est,  idquc 
raro,  ejulaliis  ne  mulieri  quidem.  Ncc  vero  unquani 
ingeimscil  vir  foriis  ac  sapiens,  nisi  forie  ul  inleo- 
dai  se  ad  lirmitalem,  ut  in  stadio  cursores  eiclfO 
niaiit  qiiam  inaxime  possunl.  Faciuut  idem  cum 
exercemiir  allilele.  Pugiles  vero  eiiam  cuin  feriunt 
adversarium  in  jaclaudis  cxslibus  ,  ingeruisctint, 
non  qiioil  doleant  animo  ne  succumbaut,   sed  qma 

n  profiiiiiicnda  voce  otnne  corpus  inlendiiur,  venitqoe 
plag:i  veheuientior.  Cum  autem  niliil  imminuatur 
dolnris,  cur  ftustra  turpes  esse  volutnus  ?  Quid  eiiam 

.  esl  fletu  muliebri  viro  turpius  ? 

Sxpe  enim  imilti  qui  aut  pmpter  victorix  cnpidi- 
laiem,  aut  propter  glorix  auiorcin,  aut  eliam  ut  jus 
sni.m  el  liberialem  lenerent,  vulnera  cxcepcrunl 
forliler,  et  lulerunt;  iidem  omissa  comentione,  do- 
lorem  inorbi  ferre  BOn  po.sum.  Ne  |ue  eniui  iliuin 
quem  facile  tuleraut,  ratione  aut  sapienlia  tuleram, 
sed  studio  puiius  el  gloria.  Si  oumia  fugieoda  luipi- 
tudinis  adtpisceiidxquo  bouesialis  causa  faciamus, 
non  modo  siimulos  doluris,  se  I  etiaiu  fulmiua  fur- 
lunx  conlemnamtiS. 

Ex  Ubro  icriio  T ' uiculantirum  qucettionum  M.  Tult. 
Ciceronis. 

Suiit  eniin  ingeniis  nostris  semina  innata  virlu- 
lum,  qux  si  ado!e>rere  liceret,  i,  sa  nos  ad  l.ea.mi 
„  viiam  natura  perduceret.  fSmic  autem  siinul  aiqtie 
^  edili  in  lucem  et  suscepti  sumus,  in  urani  contimiu 
piavitate,  el  in  suuima  opiiuoumn  perversiiate  vcr- 
BMBiir,  ui  pene  cmn  lacte  uutricis  errorcm  suxisse 
videaimir;  cuin  vero  parentibus  red.liti,  deinde  ma- 
gislris  iraditi  sumiis,  tum  ita  vanis  imbuimur  erru- 
ribus,  ut  vanitati  ventas  ei  opinioui  coulirinatx  na- 
lura  ipsa  cedai. 

Animus  xger,  ut  ait  Ennius,  seniper  crrai,  neque 
pati  neque  pcrpeti  poiesl;  Cupere  nunquain  desiuit, 
profeclo  animi  medieiiii  esl  philosophia.  Non  auteui 
omues  qui  curare  passi  sesum,  continuoeiiam  ron- 
valescunt;  auimi  auiem  qui  se  sanari  volueruut, 
prxcepiisque  pareniuiu  parnerint  sapientum,  sine 
ulla  dubiiatione  sanantur.  Etnisi  sanaius  sil  animus, 
quod  sme  pliilosopbia  Geri  nun  poiest,  liuis  miseria- 
rum  nullus  esl. 

Muuus  aniini  esl,  raiione  bene  uti ;  et  sapientis  ani- 
iniis  ita  semper  affectus  est,  ut  ratione  oplime  utaiur. 

Videnlur  enim  o ta  repemina  graviora. 

D  1'ia'iueditaiio  fulurorum  malorum  lenil  eoruiu 
adveuium,  qux  venieulia  longe  ante  videris. 

Anaxagoraiu  feruul  nuntiata  morie  lilii  dixisse  : 
S  ieliaui  mc  genuis^e  morialem.  Qux  vux  declarat 
iis  esse  li  ■■■■  acerba,  a  quilms  uon  luerant  eaaiUta, 

I  r;;n  id  quideui  nou  diibmm,  uuui  omma  qu.e 
mala  puteulur  liul  improvisa  giavtora.  Mullun:  ua- 
que  possuul  provisin  aiitini  el  prxparaliu  ad  ininueu- 
dinn  duloieiu.  Nilnl  euiin  est  quod  lam  oblunoal 
elevelque  xgriludiiieiii,  qaain  perpelua  ui  uiuui  vitl 
cogiiatio,  mliil  esse  qmul  aeeidere  non  possii,  quam 
medilalio  condiliunis  liuinani',  qoam  vna'  le\  eo.u- 
menlaliuquc  paieudi,  q  'i'  lion  hoc  alferl,  ul  seiu;  er 
lini  leamur,  sed  ul  mtnquaiii.  Neque  eiiun  q  a  n  ru  o 
naluiam,  qul  vil.i-  farlel.iiem,  qui  imtieeillualeui 
generis  bmnani  eogiltl,  nm-rel  eum  lia-e  eofllll, 
sed  facilius  lerl,  imii  aeculil  quod  po»»e  arcideie 
diu  OOgiltveril  ■  q'".e  OOflltliO  uua  mainue  uiolo- 
MJU  eniues  exteuual  cl  dilu>l. 


I08G 


SENTENTl/E  rillLOSOPIIIC/E  EX  CICERONE  COLLECT/E. 


1080 


Quiil  esl  aul  neqn.us  anl  lurpiiis-eOeminatn  viro? 
Hosiium  repeniinus  adventus  magis  a Ii<|i»rtrnJo 
cnnturliat,  qiiam  cxspeclalns,  el  maris  sub  ta  lempe- 
sias,  quam  anle  pr.ievisa  lerrel  mviganles  vehemen- 
iins,  el  ejusnimli  sunt  pleiaque.  Sed  cum  diligenler 
nec  opinaiorum  naiuram  consideres,  mlil  ahuil  re- 
periesnisi  quidcm  omnia  subita  videri  majura. 

Sensim  eniin  et  pcdetenliin  et  progrediens  exie- 
liuat  dolor,  non  quo  ipsa  res  iinmmari  soleal  aut 
possil,  sed  id  quod  ratio  debuerat,  tisus  docet  mi- 
nora  esse,  quae  sinl  visa  majnra. 

Tulerauititis  fere'  incoiiniiodiim,  qui  cognoverit 
nncessc  esse  hnmlni  tale  quid  accidere. 

Ea  e.uiii)  lege  naii  sumiis,  ut  ncmo  in  perpeiiimn 
esse  possel  expers  mali.  Nam  monalis  nemo  est 
quein  nou  atiingit  dolor  morbusque. 

Acla  jetas  b  fiiesle  ac  splenditle  tantjiu  alTen  con- 
fo'ationem  ut  eos  qui  it.i  vixeriut,  aui  iinu  atliogat 
agriluito,  aut  leviler  ptingal  aniini  dojor. 

1'ueros  vero  et  matres  el  magisiii  eliain  Cistigare 
snlriit,  nec  verbis  soluin,  sed  eliam  verbei  ibus,  si 
quid  in  domesiiro  luclu  liilarius  ab  iis  l.ictuni  est 
aui  dictum,  piorare  cognnt. 

Tlieoplirasms  moriens  accusasse  nalurain  tlicUor, 
quod  cervis  ei  cornicibus  viiam  diiilurnam,  qunnnn 
id  niliil  iuteresset ;  hominibiis  qunruni  maxiine  in- 
terfuisset,  lam  exiguam  vitam  drdissel.  Quorum  si 
asas  potuissel  esse  longinioior,  futurum  fuisse  ul 
omnibus  perfeciis  arlibus,  oinni  dncirina,  hnmintini 
vii»  erudireiur.  Querchatur  igitur  se  tunc,  cum  dla 
xidere  cospisset  exsiingui. 

Prasclaruin  illud  est,  el  si  quaeri*,  recium  qunque 
et  verum,  ut  c>s  qui  nobis  charissiini  esse  dcbeaut, 
xque  ac  uosinetips  is  aniemus :  at  vero  plus  lieri 
nullo  paclu  polesl.  Ne  optanduni  qtiidi-m  est  in  aini- 
ciiia  ul  me  ille  plus  quam  se  amei,  et  ego  illum  plus 
quam  nie.  Perturbatio  enim  vite,  si  i  a  sit,  atque 
oHH.oruni  omnium  consequelur. 

Esi  enim  propiium  siuliu  ;e  alinrum  vitia  cer- 
nere,  oblivisci  suorinn. 

Ilaec  oflicia  siini  consolanlium,  lollere  rgriunlinem 
funtlilus,  aul  sedare,  aul  detrahi  re  quain  pliiriillirm, 
aut  supprimere,  nec  pnti  manare  longius,  aui  ad  alia 
traducere.  Sumenduin  leuipus  esl  no.i  ininus  in  ani- 
1110111111  morbis  quam  in  corporum. 

Quid  autem  prcclarum,  nuu  idem  arduum  ?  Ilaec 
ex  lertio  Tusc,  sequuntur  ex  quario. 

Ex  Hbro  quario  TutcuUinarum  Quiestionum  M.  Tull. 
Ciceronit. 

Ul  bona  natura  appetimus,  sic  a  malis  nalura  de- 
clinamiis.  Omniuin  perturbationum  natura  fontem 
esse  dicunt  iniemperantiam,  qu.c  cst  a  tota  mente 
ei  recta  ratione  defectio.  Nam  quemadmodum  lem  - 
perantia  sedat  appeiiliones  omnes,  et  ellicil  ut  ha'C 
rectae  ralioni  p  iream,  consumaique  considerata  ju- 
dicia  raeulis,  sic  huic  iniinica  intemperamia  oninein 
animi  statum  inOammai,  conturbai,  incitat.  Iiaque 
et  aegriiudines  et  meius  et  reliqux  perlurbationes 
omiies  gignunlur  ex  ea. 

Umnibus  euim  quorum  mens  ablinrrel  a  raiinne, 
semper  aliquis  aliis  dolur,  aliis  lerror  iinpendet. 
Ilomo  frugi  oumia  recte  facit. 

Quid  eniin  videatur  ei  magnum  in  rebus  huma- 
nis,  cui  aelernitas  omnis  toiiusque  mundi  noia  sit 
inagniludo.  Nam  quid  aut  in  sludiis  buinanis  ant  in 
lam  exgua  breviiaie  vitae  magnum  sapienli  videri 
potest,  qui  sempcr  aniino  sic  excubal,  ut  ei  nihil 
improvisuin  accidere  possil,  nilnl  inopinaiiim,  nihil 
omnino  iiuvuui?  atque  idem  a<  eiriiitain  in  oinnes 
paries  aciem  inlendit,  ut  semper  videat  sedem  sibi 
ac  lucuin  sine  molestia,  atque  angore  vivendi,  ut 
qneincunque  casum  forluna  invexerii,  hunc  apte  et 
quieie  feral.  Quod  si  faciet,  non  :e;>.  ntniino  solum 
vacaiiii,  sed  eiiam  perluibalionibus  omnibiis  reli- 
quis.  llis  aulem  vacans  aniuius  petfecle  aique  abso- 


A-lote  bealns  eflicit,  idemque  cnncilatus  el  abslrnr.tus 
ab  integra  cert.tque  ratinne,  nnn  coiislantiam  solum 
anullil,  veriim  etiam  sanitalem. 

Iinpiiuilas  peccatoriim  dala  videlnr  eis  qui  et  igno- 
miniain  el  inf.nniam  fcrunl  sine  d  dore,  uiurderi  est 
inelius  conseientia. 

In  nmnilius  lere  relms  mediocrilatcm  esse  optimain 
exisiimaui. 

Neqite  «•.!  enim  ulla  fortitudn,  qnne  ralinnis  esl 
expers.  Cnnieniueudx  sunt  liumanx  res,  negtigeiida 
mnrs  esl,  patitiiles  et  labnres  et  ddores  pulaudi. 
II .fr  cuin  cunsiitma  sint  judirio  atque  cmislanti 
senleniia,  tameii  est  robusta  illa  cl  slabilis  fortl- 

ludo. 

Utile  e-t  enim  uti  mntu  ani.ni,  qui  uli  ratione  non 
potest. 

Nnn  enim  suscipere  ipsi  segritudines  propier  alios 
debemiis,  sed  alios  si  pnssumus  levare  a^ritudine. 

Adbibita  ratm  cernit  quid  optimum  sit,  neglecla 
d  mullis  iinplicatur  erroribus. 

Est  auteni  utilis  ad  persuadendum  ea  quae  accide- 
iiini  ferri  el  posse  et  opnrtere,  enuineratio  eorum 
qui  mlertint. 

Siut  sane  isla  bona  qux  putanlur,  honores,  divi- 
tiae.  vnltiplatcs  cicteraque ;  lameu  in  eis  ipsis  po- 
lie  ■dis  exsultans  gesliens>|ue  la»tilia  mrpis  est.  Ut 
si  irridere  concesstim  sil,  vituperelur  tamen  cacliin- 
n.iii".  Kodem  enim  vitio  esi  efTusio  animi  iu  hutiila, 
quo  in  dninie  contraciin,  eademqtie  levttaie  cupidi- 
las  i-st  in  anpclendn,  qua  I a:iitia  iu  frucnd».  f.i  nl 
uiinis  afllicii  innleslia,  sic  animi  elati  la?tiiia  jure 
judirantur  leve^.  Kt  ut  turpes  sunt  qui  efleriiut  se 
liciina,  lum  ciiin  fruiinliir  venereis  voluptaiibus,  sic 
llagiliosi  i]tii  eas  inflammato  aninto  cnnciipisciinl. 
II. ec  ex  quarto ,  sequunlur  nunc  ex  quinio  et  ullinio 
lilno. 

Ex   libm  quinlo  Tusculanarum  M.  Tull. 
Ciceronis. 

n 

Omnium  vilinrum  peccatorumque  nostrorum  nm- 
nis  a  pliilosnpliia  petenda  correctio  est,  cnjus  iu  si- 
iiiiiii  cum  a  ptimis  temporibus  xiatis  noslix  volim- 
tatis  sludiiimi|iie  compulissei,  his  gravissimis  casi- 
bus  in  eiimdeui  portum  ex  quo  eramtis  egres^i,  ma- 
gni  jaclali  tempestaie  cnnfugiinus.  0  viiae  pluloso- 
pbia  du\,  o  vinuiis  ir.dagatrix,  expullrixque  viiio- 
rum  !  Quid  non  modo  nos,  sed  omniuo  vita  homi- 
num  sine  le  esse  potuisset?  Tu  urbes  peperisii,  tu 
dissipatos  homines  in  socielatem  vitx  convocasti, 
lu  eos  inter  se  primo  domiciliis,  deinde  conjugiis, 
lum  liiterarum  et  vocum  communione  junxisti ;  lu 
inventrix  legum;  tu  tnagislra  moruni  el  disciplinx 
fuisii.  Ad  le  confugimus,  a  te  opem  peiimus,  tibi 
nos,  ut  anlea,  magna  ex  parle,  sic  nunc  penitns  tn- 
losque  iradimus.  Est  autem  unus  dies  bene  et  cx 
prxceptis  tuis  actus,  pene  loti  immorlaliiaii  ante- 
ponendus.  Cujus  igiiur  potius  opibus  uiamtir  quain 
tuis,  qu;e  et  viue  iranquillitatein  largila  nobis  es.  et 

D  lerrorem  mortis  sustiilisti.  Cave  eniin  putes  ullam  in 
pbilnsophia  vocem  emissam  clariorein,  iilltimve  essc 
philosoiihix  promissum  tiberius  aut  majus,  quam 
1 1 . i ■  < •  vox  est,  viriulem  satis  posse  ad  beatc  viven- 
dum. 

Mutus  lurbulenli  jactationesque  animoruin  inci- 
tat.i:  et  impctti  inconsiderato  elaix  rationem  omniinn 
repellentes,  vitae  bcau:  uullam  pariem  relinqunnt. 
Quis  enim  potrst,  morlem  aul  dolorem  metuens,  quo- 
ruin  alterum  seniper  adesl,  aherum  semper  impeii- 
det,  esse  non  oiiser?  Quud  si  idem,  quod  pleniiiiqne 
fit,  paupertaieiii,  ignominiain ,  iiilamiam  limei,  si 
debilitaiem,  caecitalein,  si  deuique  quod  non  singu- 
lis  hominibns,  se  l  potentibus  populis,  s;cpe  conlln- 
git,  serviiutem,  potest  ea  limens  esse  quisquam 
beatus?  Quid  qui  nou  modo  ea  ftitura  liincl,  yeruin 
etiam  fert  susiiiieii|ue  prxsentia?  adde  eodeiii  ex- 
silia,  lucins,  orbitates,  qui  rebus  his  fraclus  xgiilu 
d.ue  eiutu  cliduur,  poiest  tandciu  es  e  noit  miscr- 


1087 


DED.f.  VENERAMLIS  OPP.  PAH8  II.  SECT.    I.  —  DUDIA  ET  SPURIA. 


1081 


i Imus  T  Quid  vcro  illinn  quen>   lihidiuihus  mfVinnn.i- 

inin  el   fi.ienlfili   vidrillUS,  iiinlii.i    rtplde  ;»ppi  Icnlf m 

riini  ineipiiltili  rupldlinia,  qiioqii<>  arftnanllui  v..l.i  • 
piaiat  iiiiilique  baurlat,  eo  gravius  aiilentiiisnie. 
siiientem,  nMM  recle  iiiiserriimiin  dixeris?  Quid 
eitiiug  iile  levliita,   Inanlque  Ixiltla  euuliins,  ei 

Irinne  gestieus,  iionne  luntn  iniserior,  qiiuiito  8ilii 
videlur  bealior  T  Ergo,  ut  hi  iniseri,  sic  coiur.i  illi 
beati,  qiios  nnili  menis  lerient,  iiulhc  B|triludlnei 
exeiiuni,  iiull.c  hbidines  incitant,  Mulla*  nilllei  laeii- 
ti;v  eiMillanles,  languidig  liquefaeiuiit  voluplaiibus. 
Qnod  si  est  qui  viiu  forliiiia?,  qui  oinnia  iiuniana, 
qu«  cuique  accidere  poaiont,  tnlerabilia  ducai,  ex 
qno  nec  innnr  euin,  nec  anijor  a  tingat,  ideuique  si 
niliil  roncupisccl,  si  nulla  elTt-raliir  aniiui  inani  vo- 
luplaie,  quid  esl  cur  beatus  nnn  sil '.'  Kl  si  basc  vir- 
tuie  efliciunlur,  quid  est  cur  \irius  ipia  pcr  te  nmi 
efliciat  liratos? 

Meque  eiiim  finem  m:ni|iiani  invenii  tiliiiln. 

Acule  diopul.iniis  illudest,  nnnquid  quisque  dicat, 
f.eil  quid  cuique  dicendnui  sit,  videre. 

Oinnibus  euim  virlntibua  insinicios  et  oinatos, 
inir.  laptentea,  ium  viros  bnnne  dicimus. 

Nmi  ex  sinfiulis  vocilnis  pliilosoplii  speclaudi  sunl, 
led  ex  perpeiuilale  alque  consianlia. 

Rein  eniin  opiuoi  spectari  oporlcre,  nnn  verha. 

Nam  cui  viro  cx  seipso  apia  sunt  omnia,  qux  ad 
beale  vivendum  ferunt,  ncc  suspensa  aliorum  aut 
bono  casu  aut  conlrario  pendcre  ex  all -rius  eveniia, 
et  eirare  coguntur,  buic  opiime  vivcndi  ratio  com- 
paraia  est.  iSeque  eniin  Ixt.ibitur  unqiiam  nec  mce- 
rclnt  iiiims,  qui  sem cer  iu  seipso  oiunem  spem  re- 
pnnit  sui. 

Hum.inus  animns  decerptus  e.x  meule  divina  cum 
•  l.o  nullo,  uisi  cum  ipso  Deo,  si  linc  fas  est  ilii  tu, 
comparari  potesl.  Ilic  igitur  si  est  cxcuIims,  et  si 
ejus  acies  curau  ita  est,  ui  ue  cxcaretur  erronbus, 
lit  perfecta  mens,  id  est,  absoluia  ralio,  qua»  iilein  est 
qund  virtus.  El  si  omno  beaium  esl  cui  niliil  deest, 
ei  quod  in  suo  geneie  expletuin  atque  cuiuulaiiim 
esi,  id  virius  cst  proprium,  cerie  oiiines  viriuiis  ci  m- 
poles  beatx  liinl. 

Quid  eniin  deesl  a.l  bene  bealrque  vivendum  ei 
qui  confidit  suis  bonis,  aul  qui  diflidit,  beatus  esse 
quis  pmeslT  Volumus  enim  eiim  qui  be.itus  sil,  lu- 
tum  esse,  inexpiigiiabilem,  septuin  atque  muniiuiu, 
inui  ul  parvo  melu  pra  dilus  sil,  sed  ut  nullo. 

Non  sunl  bona  diceiida  nec  babenda,  qi.ibus  ab- 
undamem  licel  esse  niiscrrimuin.  An  dubiias  quin 
pi.rsians  valetudine,  viribus,  forma,  acerrimis  iule- 
gcrriuiisi|iie  6ensibus,  adde  etiam,  si  libet,  perniriia- 
tem  el  veloritateiu,  da  diviiias,  liouorcs,  iinptTia, 
opes,  gloriam,  si  fueril  is  qui  iuec  babei,  injtislus, 
iuleiiiperaus,  timidus,  beheli  ingenio  alque  nullo, 
dub.labisue  lu  euni  niiserriininn  tiicere? 

Sic  princept  iile  |diilo»oplii;e  disserebat,  qualis 
cujusque  effeclus  essei,  lalem  esse  bomineni ;  qualis 
aiiiem  bomo  ipse  csset,  laiem  esse  ejus  uraiiiuicin  , 
oralioni  lutem  facta  siiuilliina,  lactii  vita.  AITeciui 
autem  aniiui  in  bono  viro  laudahihs,  et  vila  igiiur 
lau  labilis  I >ii ii i  viri  ei  houesti,  ex  quibus  bonoriuu 
beatnu  vitam  esse  coucluditur. 

Vir  leinperatiis,  tonstans,  sine  inclu,  sine  a-gritu- 
dine,  ginealacriute  ulla,  iklfl  libidine,  nonne  bealusT 
lieata  viia  laudabilis,  ncc  quidquam  sme  virtute  lau- 
dahile.  Ileata  igiiur  ita  viia  virlute  coiiGcitur. 

Etcnim  ul  sliillilia.  etsi  adepia  esl  quod  conctipi- 
vil,  nunquam  se  tamcn  salis  consccutam  putat,  sie 
snpienlia  semper  eo  conlenu  est,  quod  adesi,  ne- 
quc  eom  unquam  sui  pceuiiel.  Sic  se  res  habet  : 
te  tua,  me  dclcclanl  mca. 

Nuuquam  naiuram  moi  vincit,  esl  eniin  ca  scui- 
pcr  iuvicla. 

Supieiiliieateiiim  propriiim,  uibil  quod  piinilcro 
possit  lac.Te,  oihil  invitiiiii :  tulendiile,  constunter, 
graviier,  boneile  omnia,  uiliil  ita  flxipeetarfl  quasi 
■  -i  rto  fuiui  uiii,  nilill  cuin  accidcril,  adiuii  ari,  ul  ino- 


A  piiialiiin  iul  noviim  ac  idi-se  videalur  ;  oinnia  ?>t 
suiiiii  Rrbilritmi  referre,  suis  siare  tudidil ;  quo  quid 
sii  bealius.  iinlii  certc  in  utcnlem  venire  nmi  potest. 
Ne  mei.lc  qnideni  uti  possuiuus,  imilln  cibo  ei  poiione 
repletl   uec  unquam  mihi  plac.uit  bis  in  die  saturuiu 

lilTI. 

U ■inuioilii  jucunila  vila  csse  potest,  a  qua  absil 
pmtlcuiiu,  absit  moderatiiiT 

Dies  tleliriei,  si  velim  paupertaiis  causam  dcfen. 
dere;  aperia  eniui  res  Ott,  el  quolidic  nos  ipsa  ua 
liir.i  ailmonel,  quaui  paucis,  quain  parvis  rebus  epeat, 
quamve  vilibns.  Nuiii  igitur  ignubilil.is,  aul  Immili- 
las,  aul  elfam  populars  olTciisio  sapieniem  beatuiii 
esse  prohibebil?  mle.  ne  plus  coinmendatio  in  vulgus, 
ei  li.cc  qun  expetiiur  gloria,  moleslio:  babeat  quam 
voluptiiia, 

An  td.icines  liique  qui  fidibus   ulunlur,  suo,   non 

mtilliiiiilinis  arbltrio,  cantug  numerosque  uioderau- 

tur  ?  Vir  sapiens  mullo  majnre   arle   prxditus,  non 

[[  ijiiid  verissiiiiiim  sii,  sed  quid  velil  vulgus  exquiret. 

lujiirias  foriuna-  quas  ferre  nequeas,  diffugiendo 
relinquas.  Et  haec  sulliciant  ex  Quxsiiouibus  Tu- 
gculanig  Marci  Tullii  Cicerouis. 

E x  tibro  texto  de  Republica  M.  Tull.  Cieeronis. 

Fit  eniin  s.Tpe  fcre  ut  cogitaliones  sennmiflsque 
nosiri  pariaut  alii-uid  in  somuo,  quale  de  ilomero 
scribil  timius,  de  quo  videliccl  sx-pissime  vi^ilaus 
lolebat  cngitaie  et  loqui. 

Omnibus  qui  patriam  conservavcrinl,  adjuverint, 
auverim,  certum  esse  in  coelo  definitum  locuii),  ubi 
beati  sempiterno  xvo  fruantur;  iulnl  est  eniin  illi 
principi  Deo,  inji  omnem  mundum  regit,  qind  qui- 
dem  in  terris  liat  accepliut,  quam  concilia  co?lusi|ue 
homiuum  jnra  snciati,  qu,e  civitaiet  appellautur, 
haniui  rectores  et  couservatores  Uiuc  pruleui  huc 
reverieiilur. 

11  ■  vivunt  qui  e  corporum  vinculs  lanqiiam  e  car- 
£  cere  evolaveruui,  vesira  vero  qui  dicitur  vila,  mart 
esi. 

Nisi  cnim  Deus,  is  cujus  hoc  lemplum  est  omne 
qiiml  cnnspicis,    islis  le  corporis  custodiis  liberave- 

ril,  liiu:  tibi  adiius  palere i  poiest.  iliimines  eimii 

suui  hac  lege  geuerati,  qui  tuerentur  illuin  globum, 
quein  m  hoc  templo  mediuin  vides  qu.e  lerra  dici- 
tur,  hisque  auiuius  datus  est  ex  illis  sempilcrnis 
ignibirs,  qux  sidera  et  stellas  xocatis,  qux  roiundas 
el  globosx,  divinis  animatx  mentibus,  circulos  suos 
orbesque  conficiunl  celeritate*  mirabili.  Quare  tibi 
l'uldi  et  piis  oiiinibus  relinendus  auiinus  est  in  cu- 
slodia  cnrporis,  uec  injussu  ejus  a  quo  ille  est  uubia 
datus,  ex  bomiuis  vita  migrandum  esl,  ne  munua 
hniiijiiiiin  assigiialum  a  Deo  delugisse  videamini. 
Sed  sic.Scipio.jusiiliam  cole,  ei  pielalein  qu.e  cum 
iitagua  111  parenlibus  el  propinquis,  luin  iu  palria 
niaxima  est,  ea  vita  via  esl  in  cce.um. 

I!  tc  coelesiia  semper  spectato,  illa  buinana  con- 
lemuiio.  Tu  tnim  quam  celebriiaiein  sernionis  bo- 
uiinum  ,  aut  quam  expetenUam  coiise<|iii  gloriam 
poies,  vides  habitari  rans  ei  angusiis  in  locis,  et  in 
tp-is  quasi  maculis,  ubi  babilalur,  vaslas  solitudiueg 
inlerjeclas,  iiosque  qui  incolunl  nun  modo  intei  ru- 
ptos  ita  aaae,  ui  nihil  inter  ipsos  ab  aliis  ad  alios 
nianere  possil;  sed  partiin  obliquos,  parlim  Iraus- 
versos,  parliui  omnes  adversoa  siare  vobil,  a  quibua 
ipecure  glonain  certe  uullam  poleitit. 

Non  modo  non-  xtcriiuiii,  sed  ue  diuturnam  qui- 
deui  gloriaiu  assflqui  postuiuus. 

Igitur  alte  speciare  gi  vulei,  atque  bmc  ledeiu  et 
a-icni.ini  domuiu  conlueri  ,  ueque  le  serinomlnis 
vulgi  Ucdcris,  nec  iu  praruiiis  huiuanis  gpeiu  poauerii 
reruiu  luaruin,  suit  le  illecebns  oporlel  ip».<  virlut 
li.ilui  ad  verum  diKUS.  (Juod  da  te  alu  loquimur, 
ipii  videani,  led  luquemur  Ijuku.  Seruio  euiui  iilo 
oiunit  el  aiigusnis  cingitur  bit  regiouum,  qitas  videi. 
Nec  iuiquam  de  wllo  perennit  fuit,  obruiiiur  boaiuum 
iiitcruu,  vbliviuue  poslenuicj  exstmguMur. 


«089 


PROVERBIORUM  LIBER. 


1090 


Ciim   pateal  igitnr  id  aeternnm  e«se  qumi  a  seipso  A  prar-nere  jusbit,  ac  protinus  caput  Romanx  einqurn- 


movealur,  qms  est  qm  lianc  naiuram  animis  e«se 
tributum  neget?  Iiiaiiiuiatiiiii  v<>l  inanimum  auiera 
est  omne  quod  pnlsu  agitat  r  eiierim.  Qund  enim 
eslanimal,  iil  molu  cielur  interiorect  suo.  Nam  liaec 
esl  propria  nalura  aiiimae  atque  vis,  qna!  si  e-t  iina 
ex  omnibus  que  sese  movenl,  neque  nata  ceile  fsl 
el  aelerna  est,  lianc  tu  exerce  nplimis  in  relius.  Sunl 
auiein  hx  opiimas  cur  e  de  salnte  patriie,  quihus  agi- 
talus  et  exerciiatus  aiiiinus  velocius  in  lianc  scilein 
etdoniiim  sliam  pervolabit.  Idque  ocius  faciet,  si  jam 
tunc  cum  inclusus  eril  in  corpore,  eiiiinetiil  luraa, 
ut  ea  quae  exlra  erunl  conieinpl  >ns,  quain  m.iximc 
se  a  corpore  extrahal  .  INamque  ftiirum  aninii  q«i  sa 
voluptalibus  corporis  dediderunt,  e.irumque  se  quasi 
ministrns  praebuerunt,  iiiipulsuque  libidinum  volupta- 
libus  obediemium,  deoruin  et  honiiuiiin  jura  viol.i- 
verunl,  corporibus  elapsi  circutn  lerram  ipsain  vo!u- 
lantur.  Nec  bunc  in  locuiu,  msi  mullis  exagtlali  sxclis 
revertuntur. 

Quam  atrnx  M.  T.  Cicerotiis  fueril  mors,  his  verbu 
Valerius  Maximus ,  de  Ingraiis,  docet. 
Harcus  Cicero  Cneum  1'nmpiliutn  Lenatem  Picenae 
regiouis,  rogam  Marci  Ca-lii,  nun  niinnri  cura  quam 
elegantia  delendit.  eumquc  c:<usa  ailmudutn  dubia 
Ouciuautem,  salvuin  ad  penates  suos  remisil.  Hic 
Pompilius  posiea,  nec  re  nec  verbn  a  Cicerone  Isesus 
ultro  Mareuin  Aninnium  rogavit,  ut  ad  illuui  pro- 
scriplum  iiiiitereinr  persequendum  et  jiigulandum. 
Impelralisque  delestabilis  mini-terii  partibus,  gaudio 
exsultaus,  Cajeiam  cncnrril,  et  virum,  omi:io  qund 
smplissimas  dignitatis,  certe  salubri  studio  et  prae- 
stantis  olficii   privalim  Bibi    vencranduin,  jugulum 


ii«  et  paci»  clarissimam  dcxteram  per  summum  et 
securuin  niiuin  amputavit,  caque  sarcina  tanquam 
opimis  gpniiis  alacer  iu  Uibcm  revcrsus  esl.  Ne  |iie 
ei  scelesinni  porianli  onus  surcurrit  illud  se  caput 
ferre  quoj  pro  cipile  ejus  qiinudain  penraverat. 
luvalida?  ad  hoc  inonslriim  Miggillanduin  lillerae , 
quainolirein  qui  lale  n  casum  Cicerouis  salis  d  gna 
deplorari  queal,  alius  Cicero  non  exslat. 

Epitapliiun  M.  T.  Cic.  quod  statua  ejus  perplexum 
esl,  in  ade  mngni  Jocis  ajiud  Tullornm  monumen- 
lum. 

Hic  jaeet  Arp mp  manibus  Itimulalns  amici, 
Qui  fuit  orator  Suniinuset  eximius; 

Qiiem  uece  crudeli  maciavit  civis  et  hostis. 
Nil  agis,  Antnni,  scripla  diserta  manenl. 

Vnluere  nempe  uno  Cicerunem  conficis,  al  le 
Tullius  aeiernis  vulneribus  lacerat. 

'         Corpus  in  hoc  luinulo  magui  GiceFonis  humaium 
Contegitur,  claro  qui  Ihil  ingeuio, 

Quique  malis  gravis  erat,  tnlnrque  bonorum, 
Quo  pene  indigne  consule  Roma  perii. 

Sed  vigili  cura  detectis  bostibus,  Urbem 
Supplicioqiie  datis,  prastilil  iucolumem. 

Elo  |uii  princeps  inagnis  mirabilis  aclis, 
Tullius  indigna  caede  pereinptus  nbit; 

Sed  lerras  omnes  implevil  nomine  claro, 
Ingeiiium  ca?so  cnrpore  niorte  carel. 

Vivii,  el  ingfnii  pollei  vniute  pcr  orhem, 
Cujus  in  boc  tumulo  niembra  sepulta  jacent. 


S  BEB^i 


PRESBTTERI 


PROVERBIORUM  LIBER. 


PROLOGUS. 


Cum  imper  illa  quaj  dicuntur  Senecx  Proverbia 
per  alphaheti  ordincm  distincta  legissem,  pruno  qui- 
dera  mirabar  lantam  cuiquam  inlidelium  prudenliam 
iuesse  poluisse  ,  quanta  in  quibusdam  eoruindeut 
proverbmruin  dictis  reperilur.  Deinde  uon  parum 
ir.cilabar  ad  boc  ,  ul  eum  aliquo  siuiili  studio  imila- 
rer,  colligendo  scilicet,  tam  ex  sascularibus  quam  ex 
sacris  litteris,  lum  etiam  ex  nostris,  proverbia  aliqua 
ad  zdilicatinnem  fidelium  congrua.  Si  enim  ideni 
Seueca,  nullam  fidem  vei  spem  nra  anerna  vita  ohti- 
nenda  tiubens  ,  sed  taMuiimudo  iu  hac  vita  inoruin 
probitale  dcleciatur,  studuit  et  se  corrigere,  et  alius 
ad  correclionem  inslruere  ,  quanio  magis  ego  qui 
credo  Deuni  ubique  esse  prxseniem  .  xlernamqne 
viiam  diligentibus  se  promiileiilem,  quique  scio  oui- 
iiibus  uicluui :  Qui  audit,  dicat :  Veni;  et  ;  Ciama  ne 
cesses  ;  el :  Annunliu  pupulo  mo  scelera  eorum;  et, 
juxta  evangelic.tm  parabclam  alii  quidein  quinqae 
taleula  ad  usuiam  data,  aiii  vero  duo  ,  aiii  auiem 
unuin,  palrefainilias  diccnte,  Negoiiamini  dum  venio ; 
aliquos  per  concessa  scieiuiaa  dona  ad  ;ediJicatioiiein 
trahere  deheo  !  Ei  quam  jucnndiun  ac  suave  viden 
debet  unicuique,  lit  aliqua  beuleiilijK  brevUsiiaa;  ver- 
bula,  per  qu*  einendari  valeat,  in  mente  meuioriaque 
sua  jugilef  teueat,  quaudoquidem  sceleratiim  ialro- 
nem  paucis  verbis  Uniniuo  auppiicahteiu  et  d.ceu- 
tcm  ;  Mememo  mei,  bomine,  dum  lenens  in  reqnuni 


C  imiffl  ,  sriinus  omnium  veniam  peccatorum  -uorum 
iinpelrassc  !  Quem,  rogo,  intelligenlix  dunum  a  l)«o 
pusliilanieui  eJocere  uon  pnte*t.  qualiler  hoc  olni- 
iie.it .  si  illum  versiculuin  ssepius  secum  rumiuat : 
lnleltectus  bonns  omaibus  facitntibus  eum?  Cerle  ,  si 
taiitiiuimodo  seiisum  eorumdeui  verhorum  sciat,  ve- 
rilatemque  in  bis  esse  credai,  sufiicere  ei  possunt 
ad  saluiem.  Docent  namque  illum  quod  si  id  bonuin 
quod  j.nn  intelligit  faciat,  amplior  ei  intcllectus  ve- 
niat.  Nonne  bujusmodi  doclrina  el  promissio  amp:e- 
Clcuda  est  omni  modo?  Similis  quoque  doctriua  p«- 
lest  invenin  in  multis  senteiitiis,  quajs  bic  posui.  Sed 
piaadiclain  sentemioiam  in  hoc  prologo  soluiiimodu 
exposui ,  i.t  It-rioris  animnm  ai!  legenda  nou  solum 
ist.t  quua  liic  cullegi,  sed  etiain  ad  omuia  sicue  Sc  i- 
pturse  dicta  iiicilarein.  Nuili  ennn  ad  saluiem  sufliuit 
qund  sacra  verha  sine  inieutione  cordis  audit,  v«i 
legit.  Unde  ei  Dominus  nosier  in  Evaugelioauititwres 
siios  saepius  ailmouel  dicens:  Qui  habel  aures  auiiieinit 

p  audiai.  Ac  si  diceret :  Qui  lta!>et  volunuiteiii  et  in- 
leulionem  illam,  ui  praecepiis diviuis  oheiicns,  bmia 
qu  k  iutelligit  raciat ,  docentein  me  audiat.  Ajiuqu  u 
uiliil  ei  prodesl  verba  mea  audiie.  Proverbiorum 
aaiem  bic collecloruin  dictis  parvuli  <|uiliiiet  scbola- 
slici,  si  ila  coiquain  videatur,  possunt  post  Psallerii 
leclinnein  a|ile  instrui.  Sunt  euim  mulio  breviorUi  et 
planioris  seute;ili;c,  quain  iila  iabulosa  Auiatti  diria ; 


1091 


M.HJE  YE.NEUAHIUS  OVV.  PAlvS  I.  SECT.  II. 


DUItlA  ET  SPOHIA. 


iOM 


scil  et  ulillora  quam  quadani  Calimis  verbi  ,  f]U(B  A 
Utriqua  oiinits  |i.'nr  iu.igisirl  legere  mlenl  nd  i>i tiua 
puerurura  doeunieiila ,  uou  aiicndenies  i|u<>«i  taui 
parvulil  .;ii.'.i  MniqribiM  Cliristi  lidelibus  sscn  po- 
iius  i|u  uii  geniilli  rudlinenli  primitut  >ini  rshibend  >, 
iit  in  hia  aRquaieniu  iniirucii,  postea  lacutaret  lil- 
leru  aru  gramuiaiii  at  enngraat  Meuriui  discaoli 
^aiu  licat  parvuli  miuui  eapaeei  nui  dUcernero  inter 
I.. .imii.  et  nialinii,  l.icilius  laneu  el  lenacius  eis  inli.i'- 
rere  sulel  uialum  quam  buiuuu.  Ideuque  qm  lludioii 


esse  velint  pro  umio  iiistruciKiuruin  parvulorua 
exitu  ,  sluileani  etiani  hliqnid  pru  bono  curum  in- 
iroitu,  iciantque  quiu  dillicillimuin  est  liounni  rece- 
dere  a  malo,  quoil  usu  cnmpiebc  uilil  diuturuu.  Prse- 
t.ii  i  allendenduni  esi,  quia  cum  lieus  r>t  ospicil  iMp*r 
fitivs  liummum  ul  viileot  n  eil  inltlligens  aul  requireni 
Denm,  ceruit  eiiam  uuag  sl  eura  vel  iulenlio  mayi- 
airoraui  in  d  ciriua  discipulorum,  uirum  eosdoiemi 
j.Mi  appeieiida  gloria  tasculari,  an  pro  ipiriluJi.  il.ic 
vos  dllclpuli,  |  -ii  i.-i.,uc  iiolale  iiiagislii. 


PROVERBIA. 


Adlulflrium  nostrum  io  uoiniae  DominJ,  qui  fecit 

COSUiiii  ct  lenam. 

Ailevat  Dominua  omnei  qui  corruunl ,  ct  erigit 

oiiiues  elisos. 

Apml  lloiiiiiiinn  gressus  liuuiinis  dirigitur,  el  viani 
Itol  vnlel. 

Apud  Domiumn  miscriiorHin,  cl  cnpiosa  apu.l  eum 
relemptio. 
Apprehendiie  disciplinam ,  ne  quandu  iranuiur 

|i.  iii  iius.  e.t  perealis  ile  vi.i  jusla. 

Ai  i  la  ct  lUgUSU  vi  |  BSL,  qu.e  (lueit  ji|  vilaill. 

Aniina  quf  pcc.aveiil,  ipsa  morieiur. 

Aiiima  ju-li  sedes  esl  sapientis. 

Audiens  sapieus  sapienlior  eril. 

Aversio  parvuloram  inteiiiciel  eoa,  ct  prosperitas 
sluliorum  perdet  iilos. 

Aigemuiii  elcctum  lingua  jusli. 

Anneiis  ttuliorum  efflcietur  siniilis. 

Amhuluns  reeto  ilinere,  cl  liiuvns  Deuin  ,  despici- 
ti;r  ;.b  eo  qui  lufami  graditur  via. 

Agumii  quocunque  lerit  sequi,  specialiler  cnngruii 
viiguiitati. 

Avarus  non  impJetur  pecunia,  el  qui  amat  divitias 
fructum  noii  capltei  eis. 

Accedens  ad  servituiem  Dei ,  sla  iu  juslitia  et  ti- 
more  Clnisti,  et  pratpara  aniinam  luatu  ad  teiiia- 
liiincin. 

Anie  ruinain  exahatur  cor,  et  aute  gloriaui  hiiuii- 
lialur. 

Alier  alterius  ouera  portate ,  el  sic  aditnplebiiis 
lcgeiu. 

Animalis  liunio  uon  percipil  ca  quas  suni  ipirilus 
Dei. 

Aliel  es  e  renuil,  quem  Cain  malitia  non  exercet. 

Amor  liei  nunquam  esl  oliusus. 

Alrjtcieiis  disciplinam,  cito  seiiticl  ruinam. 

Aimciis  in  neccssiiatc  probalur. 

Amor  s.eculi  coiitemptus  est  Dei. 

Amor  Meculi  ihesaunzal  in.ru. 

Alia  percussio  esl  qua  peccaler  quilibct  corrigillir, 
alia  qua  cundemualiir. 

Ad  magua  gaudia  pervei.iri  uon  polosl  ,  uisi  per 
niaguus  laiiores. 

Ad  niurtem  properai,  qui  cito  de  qunquam  judical. 

Ainarc  lilioi  iiiii,  tiiuere  est  servorum. 

Apud  lioniities  Cor  e v  verbis  ,  apud  Deum  vero 
verl.j  pensaiiUtr  ci  corde. 

Aipia  noiiis  in  vuiiim  vcrlilur,  quaudo  sacra  liislo- 
riu  iii  spiritnaicm  m.bis  iulelligeimam  Cumiliutalur, 

Avarus  pioprie  causa  esl  iniseiix,  iugercns  sibi 
silim  avariti.e. 

Aiinciini  res  secundae  parant,  adverto  prubani. 

Avarus  uiii.i  recle  facil,  niiiquod  uiorilur, 

Avaru  lam  dc  sl  tpiod  liabcl,  quuill  quod  tion  liabct. 

Avariiia  letnpcr  odiosos,  laigilas  claros  lacil. 

Avarfrla  dcsideiatis  opibus  uuu  exsiinguiiur,  sed 
augeiur. 

Ame  coiiversiuiicui  prvcedil  lurba  puccaloruiu  , 
posl  convcrsiuucm  scquuuf  tutba  icuuuonuu'. 


Alterius  virlulii  ope  virlus  inriiget  omnit. 
Ani.ne  recia  uon  poteris,  uisi  pro  (Jhristo  litmii- 
Heris. 
Ad  liuiuilitatem  non  poles  pervenire ,  nisi  magna 

..    UlrUSipte   llOlliillis  eoiili  ilione. 

Ardua  fidcs  rolmstos  exigit  anuos. 

Aflecius  carnis  uisi  iiieniis  jure  demantur,  unum- 
quemquc  bominein  ducnnl  ad  pcrrliiionem. 

Ardua  res  iiimiuin  famulari  posl  dominalum. 

A  l>niiii.ii>  cuncta  boua  snni  omnino  petenda. 

Actio  viriniiiin  constat  pcrfeetio  mnrum. 

Aiue  Dci  vulluni  nil  pravi  conslat  inultnm. 

Apertius  cl  melius  pcr  upera  quain  per  veriu  m- 
simialur  via  vii.e. 

Ambiiio  uiulios  luortalcs  lalsos  fleri  coegit. 

B 

l'eaii  qiiorum  remissa:  sunl  iniquitaics,  el  quorum 
tccia  sunt  peccaia. 

Ueueilictus  Douiiuus  Deus  Isracl ,  qui  facil  mira- 
bilia  solus. 

Ij.  .iius  qui  iutelligit  stiper  egenuui  et  pauperem,  iu 
die  maia  liberabil  eum  Dcus. 

fSeatus  qui   lcuebit   et  alliilet  parvulos  suos   ad 
C  peiram. 

Bracbia  peccatoruui  conterentur,  coniirmat  auiem 
juslis  Dcus. 

ISonns  pistur  auimant  suam  dat  pro  ovihus  guis. 

lw.ii  i(iii  esuriuut  et  sitiuul  jusltliam,  qiiouiaui 
ipsi  satur.ibuntur. 

Itenedicius  vic  qui  coulidit  in  Domino,  el  cr.t  Do- 
minus  it.iui  ia  ejus. 

Iteatiis  v.r  ijiii  invenius  est  sine  macula  ,  et  qui 
pnst  auruni  iion  aiubulat,  ncc  speravii  iu  pecuuia  et 
luesauris. 

Beatus  bouio  qui  semper  est  pavidus  qui  vero 
u.eut.s  esi  diir.c,  corruet  m  maluiu. 

U.  ne  cuusurgil  diluculo,  ipai  boua  quaerit. 

lionutn  esl  viro  cum  porlavcril  jugiiiii  ab  ailoie- 
sceutiu  sua. 

Ilonus  est  Douiinus  spetantibus  in  euui ,  ati.injj 
qu.ercnti  illuui. 

lltcvis  oinni3  malitia  super  maliliam  ninlieris. 

Ic.iitis  qui  babct  purtein  iu  resurrcclione  piiiu.i. 
D      lieatus  vir  qui  suffcrl  lciitatiouein  ,  quoni.iiii  cuui 
pioliaiiis  Ineiit,  iccipiel  coroaaw  vitaj. 

iicue  loqoi  el  inale  vivere  ,  mUl  csl  aliud  nisi  se- 
ipsum  damnare. 

Iioiiuiii  iutelleclum  habct,  qui  qucd  recta  inlclligit, 
facit. 

Itciicfteium  qui  duie  nescit,  injuste  petn. 

Buliui  u  ii  iiieus  quo  duriora  pio  vet ilate  lolcral , 
CO  Ccrtius  u  leinilalis  pratmia  s|eral. 

Ilc.iliti»  esi  il.ne  quaiu  accipere. 

Itunuui  si  laccre  iiequeas,  non  l.uueii  culpes,  vel 
prolnbeas. 

llooa  conscietilta  iu  lenebris  splcndorcni  pioprium 
teuel. 

Krevitas  viia'  prWeuUl  peDMIlda  est  ab  univerM-. 

i..  iitiiii  optiuiuut  aguur ,  cuui  spimus  caiui  aaV 
"craamr. 


1995 


Reltator  forlis  qni  se  potcrii  super.ire. 

Ris  gralnm  trihuit,  qui  qiiwl  delu-t  ciio  redilit. 

Rlandus  mansuetis  sis,  dislrictusque  superbis. 

Restia  crudelis  est,  cor  pravx  mulieris. 

Uibereel  inaniiucare  nulli  concessum  cst  ad  eulam 
explcndam,  sed  ad  fimem  silinique  resiringendarn. 

Ronus  nou  est ,  queiu  malorum  improbilas  non 
prohavit. 

C 

Charitns  r.on  est  ab  ulio  extorquenda,  sed  cnm 
beneliciis  exqiiirendn. 

Charitas  paliens  esi,  henigna  est. 

Chariias  operit  multiludiiiem  peccatorum. 

Charos  ncino  sui>s  C  ■risto  prxpnnore  debet. 

Creli  enarrant  gloriam  Dei,  el  opera  inanuuin  ejns 
aniiiiiiii.il  Orinameiituin. 

Cum  eleclo  elecms  eris ,  ct  cuin  pervcrso  perver- 
teri*. 

Cor  contritum  et  humiliatiim  Deus  non  despiciet. 

Cousiderat  peccator  jusuim,  el  quxrit  monilieare 

Clllll. 

Calix  in  manu  Domiui  viui  nicri  plenus  mislo. 

Coiifiieniini  Doiuino  quoniam  lioiius,  quoniam  in 
ssculum  inisericordia  cjns. 

Ciini  dederii  dilecius  suis  somuum,  ecce  bxn  ditas 
Doinini. 

Cusiodii  Deus  oinnes  diligentes  se,  et  omnes  pcc- 
catores  dispenlei. 

Cum  facis  cleemosytiam,  nesciat  sinislra  tua  quid 
facial  dexlia  lna. 

Cceluni  el  terra  transibuut,  verha  aulem  Dei  nun 
transibuni. 

Cxvus  si  caco  ducatum  prxbeal,  amho  in  foveam 
caiiuni. 

Cogitatio  Iminani  cordis  prona  esl  in  malum  ab 
adolescentia  sua. 

Curalio  ctssare  facit  pecraia  niaxima. 

Cum  pfncuerint  Domiuo  vix  bumiuis,  inimici  quo- 
qne  ejus  coiiverieutur  ad  paiem. 

Cogiutiones  justorum  judicia. 

Cor  regis  in  uianu  Dei,  uhicunque  voluerit  inclinat 
illud. 

Considera  opera  Dei,  quod  nemo  possil  eum  cor- 
rigere,  queiu  ille  despexenl. 

Circulus  aureus  in  nariuus  suis,  inulier  pulciira 
et  falua. 

Cor  hominis  disponil  viam  suam,  sed  Domini  est 
dirigere  gressus  ejus. 

Cor  snpientiuui  uhi  trisiiiia  cst,  et  cor  stuiiorum 
uhi  Ixlitia. 

Cor  qiind  novit  aniariludinem  aniinx  sux,  iu  gau- 
dio  ejus  imn  miscehitur  cxiranens. 

Converiere  ad  Doiniiiuio,  et  rclinque  peccaia  tua. 

Cani  sunt  seusus  bominis,  et  xias  senectutis  vita 
imiuaculata. 

Cui  miiitum  daiur,  mulllim  ab  eo  exigitur. 

Coufortamini  in  Doiuino ,  et  in  potentia  virlus 
ejus. 

Corde  creditur  ad  justiliam,  orc  aulem  confessio 
fit  ad  salutein. 

Caro  concupiscit  adversus  spiritum,  spiriius  au- 
tem  adversus  carnem. 

Corpus  quod  corrumpitur  aggravat  animam,  et 
deprimit  sensum  uiulta  cogitantem. 

Corrumpuiit  inores  bonos  colloquia  mala. 

Conuieoiini  aliei  uiruui  peccala  vestra,  ei  orate 
pro  invicein  ut  salvemini. 

Cuni  Dcus  omnia  facere  possii,  raalum  tamen  quia 
nibil  cst,  faceru  uon  polcst. 

Credens  Deuin  omiua  posse  prxstare,  petita  citius 
mere*.ur  obtiiicre. 

Coutra  Deum  consmuin  nec  magnum  nec  mini- 
raum. 

Causa  qux  uon  prxvideiur,  non  permiltil  quem- 
quam  ad  meliora  proficere. 

toacium  serviliuui  Deus  noo  quasrit. 


PROVERBIOROM  LIBER 
A 


1034 


Custos  cnstilalis  est  virlus  humililatis. 

Cito  iu  erimina  majora  corruii,  qui  parva  pro  ni- 
Inlo  tlucit. 

Captit  est  discordix,  qtix  ex  commnnihus  propria 
sludet  facere. 

Coniinemia  non  cnrporis,  sed  animi  est  virtns. 

Cnnsilio  npus  esl  faclo. 

Concordi.i  parvx  res  crescunt,  discordia  innxiiiiat 
dilabunlur. 

Cnmmoda  qnxqtie  cum  hahentur,  parvn  videutur  ; 
cum  vero  ilefuerin!,  apparenl  qunila  fueriliit. 

Carnis  virginiias  quamvis  sit  ccelica  virius,  nou 
pnule-i  cuiquam  siue  meiitis  virginitate. 

Cansuetudo  mala  vix  aut  nunquam  superntur. 

Cceluin  iiuii  aniinum  mutani,  qui  traus  inare  cur- 
runt. 

Crescit  amor  nummi,  qiianiuin  ipsa  peztinia  cre- 
seit. 

Confer  opem  miseris  quamrunque  vales,  et  egenis. 
|j      Cnpia  virtulum  cniist.it  eorpus  velut  unum. 

Crunen  xquale  commillunt,  el  is  qui  alicui  delra- 
hit,  el  qui  deiralieiuein  lihemcr  audit. 

Ciiiii  dolorc  abscindeiiita  sunt,  qux  leviter  sauari 
iion  possuiil. 

Cujiis  quisque  facit  opr-ra,  ejus  vocatnr  IPius. 

Cui  graium  sit  vncari  filius  Dei,  veueretur  Dcnm 
ut  paliem,  faeicns  ejus  voluntatem. 

Caplivitas  c-l  iii.uion,  ubi  auimx  captivx  du- 
Ciinliir. 

Cadcns  aperlos  nculos  liabel,  qni  recte  quidcin  lo- 
qui  scil,  sed  ncle  vivere  ciuiteimiii. 

Cupiens  agnoscere  uuanla  Dci  graiia  sit  circa  se, 
inspiciat  alioa  ;  et  quantiscunque  plus  habere  se  sen- 
seni  in  snspitaie,  vel  inielligentia,  vel  iu  possessione 
alicnjus  rei,  tantis  sciai  se  essc  ditiorem  in  gralia 
Dei. 

Connnunis  nmrbus  comiininiter  esl  ahigendus. 

Corrige  le  primnm,  qui  recior  sis  aliurum. 
-,      Convenieus  quid  sil  perpendere  convenit  omni. 
^*      Cnmpaiilur  uulli  qui  non  sibi  scit  misereri. 

Cuiu  caput  xgrotai,  corpus  simul  omne  lahorat. 

D 

Dominus  de  ccelo  prospicii  supcr  filios  boininum, 
ul  videat  si  e-t  inielhgeiis  aut  requirens  Dcuin. 

Domiuus  inlerrogai  juslum  et  impium  ;  qui  autem 
diiigit  iniquiiatein,  odil  aniuiam  suum. 

DominUS  dahit  verbura  evangelizanlibus  virtute 
multa. 

Duminus  virtutt  m  populo  suo  dabit.  Domiuus  be- 
nedicii  popuin  suo  in  paee. 

Dominus  scii  cugitationes  bominum,  quoniam  v.mx 
suiii. 

Dukis  ei  rectus  Dominus,  propier  boc  legein  da- 
bil  delinquentibus  in  via. 

Deus  judex  jusius,  fortis  et  paiiens. 

Dunniius  viriotuni  ipse  est  rex  glori.e. 
D      Deiis  manileste  veniel,  ct  uon  silebit. 

Divitcs  eguetunl  el  esiirierunt,  inquirentes  autera 
Dominuin  uon  uniuuentnr  oinni  bono. 

Delectare  iu  Doinino,  et  dabit  libi  petitiones  cor- 
dis  lui. 

Declina  a  malo,  et  fac  boiram. 

Date  et  dabiiur  vohis. 

Dimiitite,  ei  diinitletur  vobis. 

Deus  nou  e-l  iiiortuorum,  sed  viventium. 

Dignus  esl  operarius  inertede  sua. 

Diiiges  Douiiiiuin  Deum  tuuin  ex  10I0  corde  tuo,  cl 
ex  mta  anima  tua,  et  pioxiiiinra  luuin  sicut  (eipsiiiu. 

Deus  lidelis  et  ahsque  ulia  iniquilale. 

Dominus  pauperem  fucil  et  ditat,  bumiliat  el  su- 
blmiat. 

Duminus  uioriirieai,  vivilicat,  deducil  ad  inferos, 
et  reducit. 

Deum  tione,  ei  niandata  ejus  observa,  boc  cst  on> 
cis  hoino. 


(095 


BKDiG  VF.NURABIUB  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  —  DMIA  ET  SPURIA. 


(006 


f>iii'iplinim   Romini  nr.  sbjicias,  nec  deflctat  cuin  A 
al'  aa  rnrriperi». 

Dihgile  jusl.liam.qui  jntlii alis  lerrain. 

Divitir  saiuus  npienlli  et  iclenlkl. 

D.iclrin  i  vni  per  patienliam  novi  ilur. 

Deus  snpcrlns  resistit,  hniitilibus  anlem  «I  ■  t  gn- 
liam. 

Driis  cbarilsa  est,  ci  i|iii  manei  in  charitnte,  in  Deo 
riKin.i,  i-i  Deus  in  eo. 

lieum  nenio  vidit  unquam. 

Dileciin  proiimi  maliun  nnn  operatnr. 

Dies  Dmiiini  sieut  fur  in  nncie  it.i  veniei. 

Diligeulibiis  iH-iini  nmnia  conperaniur  in   hnnum. 

Dmii  irinpus  lulmiuis,  npcremur  linuuiu  ad  oinnes, 
ronxiuie  aulem  :ul  ilnineslicos  fiilei. 

Deiun  qti.rreus,  gamlium  rpiaril 

hiacraim  est  maler  virtniiim. 

Disiipliua  vel  misericofdii  mulitim  ilestituitur,  si 
iiii.i  sine  allern  tencaiiir. 

Diflicile  corriguur  ncqiiilia,  qnam  concipit  quis  in  f! 
puerina. 

Den  nihil  mali  est  iinpntamium,  quaiidoqnidem 
ipsii  m.ilii  ulitur  ail  bnniiiii. 

DifOcila  est  euiquain  ignoscere  sanitatis  graiiam, 
nisi  per  inlirm  ia:is  diaciplinam. 

Ddiciag  et  epularam  v.ineias  rooienta  itnl   iu- 

Iiiri:!'. 

Dnleiitem  nun  putcsi  ronsolnri,  qni  nmi  coneordat 
dolori. 

Dnplici  rcaiu  eonstringilnr,  qui  et  in  seipsn  prava 
Cummnlit,  ei  alios  pravit.ile  sua  corruinpit. 

Diu  jicens  in  peccalis,  diu  i|iioque  si  couverti  vo- 
luerii ,  ilialiolicx    ieniaiii>nis    noJeatis*   siisiiucbit. 

Deus  ideo  dicitur  crcaus  mala,  qma  et  pro  peccatis 
nnstris  immittil  flagella. 

Divmus  sermo  sicni  mystcriis  prudeutes  exercet, 
ita  superlicie  simplices  reluvei. 

Deo  magis  placet,  qui  sibi  puras  quain  qui  plenas 
niauus  prxbet.  r 

Ditlicilius  arrogaiitia  quam  auro  el  gcmmis  ca- 
remus. 

Diiplieispecrali  reatus  esl.et  non  esse  saiictiisqnod 
credens,  ei  simulare  quod  sanctus  sis. 

Diiiii  iiiiiisli  s.tvuinl,  justi  piitgaultir. 

Dillicilliuiuni  esl  hoiniuem  scipsiun  vincere. 

Diuiurna  qnics  viliis  llimenla  minislrat. 

Dapsiiis  el  largui  cunclis  placet  morialibus. 

Dimidium  fatli  perlcciuin  dicere  nuli. 

Diseere  semper  lnbei,  qui  Chiisluin  v.iil  imiiari. 

Doetrioat  terba  paucis  prosont  siue  Etctis. 

De  rehus  dubiis  noli  cuntemlere  verbis. 

Disconlcs  revoca,  fautor  merenlibus  uista. 

Divin.e  verae  suiii  virlnluni  bona  qua-que. 

Dives  diccndus  cui  pirvus  suppeiii  u-us. 


Kst  via  qm*  tldeltir  hnmini  justa,  norittima  au- 
lOffl  ejns  il.  iluciiiil  ad  iimrlrin 

Kqmis  ptratur  ad  belloin,  sed  a  Dmniuo  vicloria 
dalnr. 

Kx  sln.liis  snis  aguosrilitr  pncr. 

Esi  coufusio  sdiiuetmt  pcccaium,  et  est  confnsta 
aJiiiicens  glnrlsm, 

Etto  liileii-  iiM|ne  ;til  morlent,  et  dabo  lii.i  coro- 
nam  viia».  dicil  Deus  oiniiiptitens. 

Eiiieinleiiiiis  in  melius,  qund  ignoranler  pecesti- 
nms. 

KbrteUI  ei  crapula  nmni  Christnno  est  deie- 
Staud.l. 

Escarum  cnpia  carnem  incendii  ad  desideria  noxh. 

H.'1'in  "^yium  illam  Deus  exsecratur,  quae  ex  ra- 
pina  pr.i'lielnr. 

F.ruhescere  malum  s 'pienii.c  est,  eruhescere  tero 
bnnum  (aiuii.ilis. 

Krral  fac  llniie,  qui  non  curat  quo  rectius  pergat. 

Egens  xque  esi  is  qui  nou  satis  babel,  ei  is  cui 
COpil  iiull.i  suificit. 

I  id.'in  vclle  ei  eadem  nolle,  ea  demum  flrma  arai- 
citi.i  csi. 

Ko  lempore  quisque  incipii  malus  esse,  quo  potest 
bomis  lien. 

Ki  llieno  periculo  sapiens  se  corrigit  et  emendat. 

Eflectnin  preoibos  irihuil  pro  vita  precautis. 

hgregius  iloeior  1'acieiis  bnna  q-ia-  docel  ip»e. 

fcfoquiuai  saiicliiiu  preiiosum  lii  super  aurmn. 

Ksse  Den  prnprium  cunctis  esl  jure  sciendmu. 

Kxpers  doctlinse  lenebras  palietur  ubique. 

E.etli  pauci,  multi  sunl  vcrn  vncaii. 

Est  qnisi  vas  vacuuin,  cui  cura  tleest  animarum. 

F 

Fi.lt  lis  Dominus  in  omnibus  verbis  suis,  ei  sanctus 
in  nninilnis  upenbus  sins. 

Firinameuiiim  est  Dmniiius  limeulibus  eum. 

F.uiiieii  l'ei  i'<  pleium  est  aquis. 

Filius  boaiiuis  non  venii  miuistrari,  sed  mini- 
strare,  ct  dare  aninan  suam  redemptionem  pru 
tlliillis. 

Filii  bujiis  sxculi  prudentiores  filiis  lucis  in  gene- 
ratiune  saa  sunt. 

Facile  vnbis  araicos  de  mammoua  iniquit  iiis,  ut 
ciini  defecerilis,    tecipiaol  vos  in  artenu  lab  ni.i- 


Exrelsns  snpe  ■  omnes  gcnies  Dominus,  et  super 
cadns  glnria  ejus. 

txspecta  Duininum,  virililer  age,  ei  c  nforietur 

Cnr  tuuui,  el  siistine  lluiiiiiiiiui. 

Ecce  ipum  Li.iiniii:  el  quam  jucunduin  babilare 
fraires  in  unum. 

I.v  abuudantia  rurdis  ns  loquitur. 

bsioie  prude.ites  sicut  ■erpantes,  et  simplires  sic- 
mi  cuiiiiiih.c. 

l.siu  e  misericordcs,  sicut  et  Pater  vester  miseri- 
cors  est. 

Kx  verhis  tuis  juslificsberis,  el  ex  verbis  luis  cn- 
deinmberis. 

KiidtMii  uiensura  qua  menti  fuerit>s ,  remeiielur 
vobis. 

l-.rne  ens  qui  ducuntur  ad  mnrtem,  et  qui  trabun- 
lnr  ad  inierilum  liberare  nc  cesses. 

Kxsecrauo  pecratori  rulluia  Dci 

Kgesias  el  iwii.niiii:!  i  ei  qiu  descril  disciplinsm, 
tjui  autein  acquiescit  arguenli,  gloriUcsbilur. 


Facilins  est  cJinelum  per  foramen  acus  imrare, 
qii.un  divitem  iii:r.iie  iii  regnuiu  Dei. 

Kur  :.o.i  venil  uiai  ui  furciur  et  mactet  ei  per- 
d.t. 

Frange  esurienti  paness  luum,  el  egenos  vagosque 
iuiliic  iu  ilouiuiii  luam. 

Fiusira  jacitur  rete  ante  ocuins  pennatoruin. 

Favus  slilwas  labia  mereiricis,  el  nitidius  oleo 
guuur  ejus,  nnvissiina  U  em  illius  amara  quasi  nb- 
sintiiitiin. 

Fallax  gratia  ot  vana  est  pulcbriiudo,  mulicr  ti- 
D  inens  Deum,  ipsa  lamlabitur. 

Flagellat  Deus  niiiuein  lii.um  qiicm  recipit. 

Feueraiiir  Douiiuo,  t|iii  niiseretur  pauperis. 

Fugil  impiiis  iieuiine  pers.  quenle,  jusius  aulom 
qn.isi  leo  coutidens  absque  terrore  erit. 

Fiducia  inagna  cnl  curain  Deu  clceiuosvna  omni- 
bu-  lacienlibus  eam. 

Fundauieniuni  ahud  nemo  potest  pouere,  pneter 
id  quod  posilum  esl,  quud  est  Uirisius  Jesus. 

Fidelis  sermo  et  omui  acccplimie  diguus,  qnrxl 
Cbrilius  Jeaus  veail  n  hunc  muiidim  peccat'>res 
salvus  fjti-  e 

Fides  sperandaron  suaMaatn  est  reruro,  argu- 
memum  ni. n  apparentium. 

Kides  sine  uperibus  morlui  esl. 

Fornicatores  et  adultems  judicablt  Deus. 

Kraier  si  Irairein  adjuval,  ainbu  consolabunlur. 

Febris  corporis  Cllor,  febris  rcro  aniwi  est  avarl- 
tii  et  libidu. 


1097 


PROVEIUHORUM  LIBER. 


»098 


Fortissinium  jejunium  cst  pinis  et  a  itia.  A 

Fl.igellura  Di.-i  lunc  diluit  culpam,  cum  routaverit 
fium. 

Fraudem  Deo  facere  videlur,  qui,  proposiio  spi- 
riinalis  vitae  reliclo,  ad  suxnlum  reverlitur. 

Futura  providere  specialiter  perlinel  ad  illos  qui- 
bus  cura  commissa  est  super  alios. 

Frigus  et  fumes  simpltci  vestitu  cihoque  expelli 
potest. 

Fidelibus  nox  in  diem  mutatiir,  InQdelibus  autem 
ipsa  eliam  lux  lenenrosa  efficitur. 

Fnrmam  mulieris  non  aniinus  prius  quara  corporis 
oeulus  concupiscil. 

Frequenler  superantur  prospeiitate,  qui  superari 
nou  poterant  advcrsitate. 

Fortitudo  jiistorum  est  carnem  vincere,  delecla- 
tinnem  vitx  prxsentis  exslingiiere. 

Fortiludo  reproborum  e*l  transitoria  sin«  cessa- 
lione  diligere,  contra  flagclla  Condilo.is  insensibili- 
ler  perdnrare.  » 

Fonnidari  diabolus  non  debel,  qui  nihil  nisi  per- 
missus  valet. 

Frustra  nili,  nec  aliud  sc  faligando,  nisi  odium 
qu:vrere,  exireme  dementix  esl. 

Frusira  pro  salule  corporis  iaboratur,  nisi  salus 
nniiii  v.  obliiieatur. 

Facilius  saeculos  quam  nosmelipsns  abnegamus. 

Fidelms  et  gralius  obsequium  esi,  quod  amore 
magis  quam  melti  geriiur. 

Ferreas  incnles  libido  domat. 

Fhmin.r  inexslinguibili  qnandnqce  (radetar,  qui 
bic  avaritiae  et  malitix  sux  nicendia  exstinguere  ue» 
glexii. 

F;ici!is  venia  buic  esl  danda,  qiii  non  peccat  ex 
imiiistiia. 

Fortior  est  qui  cupiiiitates  quam  qui  liostes  sub- 
jicit. 

Ferox  atque  inqtiietus  linguam  semper  litigiis 
excrcens  cani  compiratur.  r. 

Fornicamur  a  Domino,  qtiaudo  ndullerinis  cogita» 
tionibus  ab  »jus  ainore  c:isio  deviainus. 

Fcedis  imiuundisque  libidiuibus  deditus,  6ordidj.> 
suis  voiupiaiem  linit.iiur. 

Facile  uffemiit  qni  non  optitnis,  sed  pessimis  pla- 
cere  cupil. 

Fortia  gesta  lnae  ne  demonslres  cito  viia:. 

Felix  qui  reqiiicm  poterit  captare  ;ierennem. 

Felices  oculi  qui  ccvnuul  gaudia  coeli. 

Feirea  inens  dictis  crebro  superaiur  iniquis. 

Fruciibus  ex  propriis  arlior  cognoscitur  omuis. 

Finis  prxi.epli  constal  dilectio  Christi. 


Gusiate  et  videtc  quoniam  suavis  est  Dominus : 
beatus  vir  qni  speral  in  eo. 

Gloriosa  dirta  suut  de  te,  civilas  Dei. 

Gratiam  et  gloriam  dahit  Uominus.  D 

Generatio  rectoruin  benedicetiir. 

Gaudmiii  ent  iu  coelo  super  uno  peccalore  poeni- 
leniiant  agente,  quani  super  nor.aginta  noveiu  justis, 
qui  noii  iudigenl  paeniieiitia. 

Grave  esi  saxum  et  onerosa  arena,  sed  ira  stulli 
uirooue  gravior. 

Gioria  patris  filius  sapiens  est. 

Gloria  «:i  tiomir  ei  p.tx  omni  operanli  bonum,  Ju- 
dxo  piiinuoi  ct  Grxcu. 

Gloria  nostia  baec  esl,  lestiinonium  conscieniiae 
no.-lrae. 

Gemina  dtieciio  homines  facit  proximos  De>. 

Grandis  otfensa  nolle  plactre  quein  olleudcris. 

Grandis  Ecclesiae  destruclio  neglecta  coenobioiMm 
provisio. 

Gestu  corporis  liabitus  daroonslraiur  liienlis. 

Gladius  utraque  oarie  acuius  esl  verbum  Dei,  pe 
iieir.ms  aninuiu  ei  corpus. 

Fatrol.  XC. 


Gr  ivissimum  iuimicilix  genus,  lahiis  benedicere, 
et  corde  maledicere. 

Glnriari  el  superhire  pro  temporibus  coramodis, 
indiciutn  est  animi  insipientis. 

Gloriosius  est  injuriam  laceudo  tolerare  quam  re- 
spnndendn  vtndicare. 

Gaudia  integra  nusqtiatn  suut  in  lerra. 

Gulae  et  luxurix  deditus  comparatur  jumentis 
insipientibus. 

Gratis  a  Deo  data,  gratis  etiam  stinl  hominibus 
danda. 

Gravis  animus  dtibium  non  habet  sententiam. 

Grave  est  peccatum,  unde  aliquis  peccandi  sumit 
exemplum. 

Generalia  commoda  nemo  facere  debet  sibi  pro- 
piia. 

Grata  Deo  dona  fert,  qui  frangil  mala  voia. 

Gaudens  in  Domino  gustat  suavissima  inella. 

Grande  scelus  grandi  sludio  debet  superari. 

Gloria  mundana  nullis  est  prnrsus  amanda. 

Gratia  solu  Dei  quos  vult  facit  alta  mereri. 

II 

llomo  sicul  fenum,  dies  ejus  tanquam  flos  agri. 

llomo  cum  in  honore  esset,  comparalus  cst  ju- 
nituiis  ius  pieniibus,  et  similis  faclus  esl  illis. 

ilomo  vaiiitati  similis  fuctus  esi,  dies  ejus  sicut 
ttmlira  prxtercunt. 

Ilabe  (iduciam  in  Doinino  ex  toto  corde  tuo. 

Ilomo  videl  in  facie,  Deus  autem  intuetur  cor. 
_  Ihereditas  ad  quam  fesiinalur  in  principio,  in  no- 
vissuno  benedictione  carehit. 

Ilcnora  Domiuum  de  lua  substantia,  et  de  primi- 
liis  frugiim  tuarum  da  pauperihus. 

Dumiliamini  suh  potenli  manii  Dei,  ul  vcs  exaltct 
in  lempore  visiiatiouis. 

ililarem  datorem  diligit  Deus. 

Hora  esl  jani  nos  de  soinno  surgere. 

Ilomo  nascitur  ad  iahorem,  avis  ad  volatum. 

ilaareticum  hominem  posi  uuain  et  sectmdum 
cnrreptionem  devita. 

iiorreniluui  est  iniiderc  in  manus  Dei. 

Ilumanunr  esl  peocare,  diabolicum  vero  est  per- 
seterare. 

Uoc  studio  converti  quisque  debet  ad  bona,  quo 
operatus  est  mala. 

Haerebai  jugiier  in  malis,  conversus  faciat  idein  iu 
bonis. 

Iloncsias  el  sobrielas  in  cutictis  rcbus  sunt  appe- 
ter.d:e. 

Honor  Deo  exbibilus  exbibenies  anerna  gloiia 
dignos  facit. 

Ilonorem  et  imperium  si  vis  babere,  djbo  libi  ma- 
gittitii,  impera  libi. 

Ilonorareparemes,  ad  omnes  pertinel  homincs. 

Humilibus  et  lideiibus  divinae  legis  mysteria  pa- 
leni,  superbis  autem  ei  infldeiibus  latent. 

f!oc  est  fumJitus  a  malo  reccdere,  ex  amore  Dei 
jam  nolle  peccare. 

Homines  plusquaui  Dcum  tiroere,  non  esi  religio- 
iiis  Gbristiaoa!. 

Haeres  ei  propinquus  est  spiritualis  amicus 

Uactenus  extremi  liunt  saepissime  primi. 

ISos  quos  i.esisii,  cititis  placare  inemento. 

Horntla  bella  gerit,  qui  pacis  fiedera  spernit. 

Ilosiem  fer  Dominum,  sed  el  in  se  diiige  charuin. 

Ht-u  !  quam  rara  lides  reperitur  nunc  apud  oiiincs. 

I 

luitium  sapienliae  timor  Domiui. 

lntelleclus  boutis  omnihus  lacientibus  eum. 

Iu  circutiu  iinpti  amhulaut. 

In  Den  laciemus  virliitem,  et  ipse  ad  nihiliira  de- 
dueet  inimicos  nosiros. 

Iiiimitiit  angelos  Domini  in  circuitu  liineuiium 
etim,  et  eripicl  eo*. 

35 


109» 


HhH.I.  VF.NF.IUDILIS  OPP.  PAIIS  I.  SKCT.  II.  —  DUBIA  LT  SPUIUA. 


IIOO 


b  inrnioriu  tetcrna  crit  ji:slus,  ab  audiiiune  uiala  A  voluni,  ipsi  vero  alios  lolerare  renuuul. 


•im  ilmebit 

ln  patienlia  vcstra  pnssidcbitis  snimas  ve.lias. 
Iuiptus  ciiiii   iu   prt.luiiduiu    peccaionun   vencril, 

COIllCUIIIl  l. 

ln  iualevolam  aiiimain  non  introlblt  sapienliu,  nec 
habiUbil  iu  curpore  aubdiln  poecetin. 

Iuviilia  dUkoll  in o i's  iniiavit  in  ortiem  teirarum. 

Infcrnus  ct  perdilio  coram  Uoniino,  quanlo  magis 
cordt  Rliorun  humlnuin. 

Inicr  superbos  semper  jurgia  sunl,  qui  auicmcun- 
eii  igunl  eontillo,  reguntur  upleotii. 

lu  omnibiis  optribns  luld  memorare  novissima,  et 
in  aelcruum  non  pcccabis. 

In  line  liuininis  dcnndalio  operum  ejus. 

In  die  bonorum  ne  immcninr  sis  nialorum. 

Iniliuin  omnia  peecati  supcrbia. 

ln  desidcriis  cst  omnis  otiosus. 

In  muliitnqiiio  non  deerit  peecalum. 

In  ouiiii  toco  oculi  Doniiui  conlemplantur  bonos  jj 
ct  malos. 

in  onuiibiiS  exbibeamus  iiu>mei  p-o-  sicul  Dei 
minlsiros, 

ln  boc  ipso  peecat  bomo,  quod  peccare  vellel,  si 
inutie  iiotuisset. 

Iiiienia  supplicatio  dormire  cor  mundum  vetat. 

Invocandiis  eBI  Deus  jugiier,  ut  voluntatem  siuiul 
el  faciiliatem  bene  agendi  nobis  prxstare  dignetur. 

Ideo  onines  dtaboticae  lentaiionis  molestius  paii 
permilliinur,  ut  omnibus  easdetn  raolestias  patienti- 
btis  compaii  el  condolere  sciamus. 

Iier  longum  axentes  majori  providentia  indigent 
quain  prope  proficiscenics. 

Ita  et  iiiooaclii  jugiter  Deo  servientes  magis  egent 
prutidcri  quam  cteieri  libere  viventes. 

InOiiilo  labori  liiutus  quantuscunque  sit  comparari 

BMUtli 

Invisibilia  Dci  per  ea  qua?  facta  sunt  inlellecta 
conspiciuoiur.  .- 

Inlinna  iuundi  olegil  Deua  ut  confundat  torlia. 

Iuiiium  bonorum  confeisio  est  malorum. 

Incassuni  caro  allligitur,  si  mens  voluptalibus  non 
reluoaiur. 

lunuceniia  vcra  esl,  qne  nec  sibi  ncc  aliis  nocei. 

Iracundus  cum  irasci  desierit,  tunc  sibnnfjt  niaxi- 
me  irascitur. 

Iractiiidus  etiamsi  mortuum  suscitet,  nulli  placet. 

Inleliciores  sunt  niali  euin  cupita  pcrfuceriul, 
quam  si  ea  quas  cupiunt  imptere  nou  possent. 

Infeliciorcs  suul  qui  faciunl,  quam  qui  patiuntur 
iiijuriam. 

Ignis  concupiscentix  carnilli  quanlo  diutius  ar- 
dere  pennillilur,  laiiiu  diflicilius  exsiinguitur. 

tngraius  unus  mullis  miscris  oocet. 

Innpt  beiieficiuui  bis  dat,  qui  dai  celcriter. 

Inopur  parva,  avuritije  deMiiit  oinnia. 

luioiicoa  diligeic  grave  iiuidein  est  prjcceptuin, 
sed  grautle  pramium. 

Improvidus  miles  fortem  se  in  pace  gloriatur.  E 

lllis  dimitliinlur  iuiiiiina  ,  qui  uiajora  dislricte 
f.evcrunt  peccala. 

In  malis  sperare  bona,  nenio  nisi  innocens  solot. 

In  inullis  lruslra  laborat,  qui  sua  mugis  quaiu 
se  ipsum  Dco  olferre  siudet. 

In  vanum  laborat,  qui  tacuiii  lionoral. 

Inuiii.iiii  u  agnani  Crealori  facit,  qui  creiluram 
ullam  plusqtiani  illum  diligit. 

Impcrai  aut  servit  collecta  pccunia  cuique. 

Invidus  alterius  marccscit  rebus  opiuiis. 

Impedit  ira  aniuiuin  ue  possit  cerncre  verum. 

Impia  quucque  studens  ,  nequtt  in  Cliristu  fore 
prudeiis. 

Invidis  pleniim  super  oiuncs  ron-tat  egenus. 

lutlurarc  Dei  nibil  uliul  esi,  nisi  1100  uiisereri. 

InCTUUU  caro  guslal  cudcglia  ruo. 

Inlcr  cpulas  dillicile  servatur  CUliUI. 

luli  ii. i  p.-uc  oiiines  se  quidcin   ab  aliis  loleruii 


liruiiias  carnil  si  patienler  sustinealur,  rsl  qiiasi 
piirgaiorius  igoll. 
MUM  UipecUI  gloria,  qui  laboriosa  gerum  ceria- 

iniua. 


Jliltl  cst  Dotninus  bis  qui  triliulato  sunl  corde,  ei 
liuiniles  spiriiu  salvabit. 

Jacia  super  Doiiiiuum  cnram  luam,  cl  ipse  le  entt- 
triet. 

JttdiCJi  Domini  vera  justilicala  in  semetipsa. 

Justus  ul  palma  llorebit,  ut  cedrus  Libani  multi- 
plicaiiitur. 

Ju-iiis  es,  Domine,  et  rectum  judicium  timiii . 

Justoriim  semiia  quul  lux  spleudens  procedit,  cl 
crescil  Uique  ad  perlttiamxtirm. 

Juiliciuni  durissiinuin  in  his  qui  praesunt  iiet. 

Justus  ex  lide  vivit. 

Justi  vocabulum  uon  luiillit,  qui  pcr  pceniteniiain 
scnipcr  resurgit. 

J-junium  iioii  esl  p.rfecta  virlus,  sed  muliarum 
virliiltiui  fundaiiientiim. 

Justilia  buuiinl  lam  fragilis  esl,  ul  pntius  remis- 
siotic  peccatorum  c.nsiei,  quain  perfectioue  virtu- 
tiiui. 

Jugitcr  attendeudum  quanta  Dei  graiia  sii  ii"bis- 
cuin. 


Laetetur  cor  quareniiom  Doroinum. 

Lex  Domini  iiiimaculala,  converieus  anunis. 

Lsetabitur  justus  ni  Dumiuo,  et  sperabii  in  Do- 
tnino,  et  laudabuniur  omncs  recti  corde. 

Lux  orU  cst  justo,  et  reciis  corde  I.i-t Uia. 

Lapidcm  quem  reprobavcrunl  xdificanies ,  bic 
facius  est  in  caput  anguli. 

Labores  inanuiini  tuaruoi  quia  manducabis,  beatui 
cs  et  beue  libi  erit. 

Lata  et  spatiosa  via  est  que  ducit  ad  morlem. 

Luce.it  lux  veslra  coram  liominibus,  ut  vitleaiil 
opeia  vestra  bona  ,  et  glonflcent  Palrcm  veslrum, 
qui  in  cuilis  esl. 

Lex  per  Moysen  dala  esl  gralia  et  venlas  per  Je- 
suni  Cbristum  facta  est. 

Levcmus  cnrda  nostra  cuin  manibus  ad  D.um. 

Leo  rug  enS  el  rur-us  esiineus  pnuceps  iuipius 
super  populiim  pauperem. 

Lingua  sapienliuin  umai  scientiam. 

Lampas  couteuipta  apud  cogitaiiones  diviium  pa- 
rala  esl  ad  lempus  slaluluni. 

Liiirii.i  plucatnlis  ligiium  vit.e. 

Littera  occitlil,  spiritus  auiem  vivific.it. 

Laudet  te  atienus,  et  imu  oa  tuum. 

Luquiinint  verilate.o  uuusquisi|ue  cum  pruximo 
mio,  quuuiain  sumiis  iuvicein  uieiubr.i. 

Lingua  si  nun  restringitur,  neqiiuquaiii  ubi  cecidit 
jacel,  sed  semper  ad  deleriora  labttur. 

Lupus  adveiiicus  iudicit  quu  auiuio  quil.bct  pastur 
super  gre^is  cusloJiaro  stabat. 

I  tit .  ru.i  corpuris  est  oculus,  lux  autein  meutis  sa- 
pientia  spii  ilnalis. 

Lacryinjc  vooiam  non  posiulant,  sed  mereniur. 

LiuUts  liuinauje  avidus,  divinx   retributiuuis   re- 

Spliil  illUlitlS. 

Laiior  iiuprobiis  omuii  vincil. 

I.ala  magis  iiuaui  tr  stia  quosdani  bouiines  cor- 
ruuipiini. 

L.tbur  assiduus  rarnales  deprimit  xstus. 

Lil>cr  e»t  dicendus,  in  quo  uulluin  reguat  «ititini. 

Longo  usu  diiccuduni  csi,  quid  cuique  loqui  >el 
lacere  convemal. 

Liicrum  tinpe  ut  dispendium  fu,;no 

Levis  atque  iiicoiilUni  nibil  avlbui  dilTorl. 

Licet  iiiullis  vita  lua  placeai,  lilt  pbcc:«  non 
debel. 

Lucruui  llue  dauiuo  allcrius  lieii  uo.i  p  te-l. 


Iltl 


rilOVERBIORUM  LIBEIt. 


1102 


Libidinis  impetus  abslinenli.e  expellit.  virtus.  A  visitare  sancla  el  procul  posita  loca,  cum  fueriui  re- 


Latentem  superbiam  nil  magis  non  coinptimil, 
qnani  cnlpa  palens. 

Lascivus  jnvenis  egel  nt  crebro  nionealur. 

Le^es  antiquas  ne  transgrediendo  resolvas. 

Lamlat  rile  Deum,  qui  vere  diligit  illum. 

Lnude  manet  dignus,  qui  niiitur  egse  benignus. 

i.iiuibns  prxcingil,  qui  carnis  vola  testringil. 

Languor  insolilus  iusoliium  etiam  quoeril  meJi- 
cinx  genus. 

M 

Magnus  Dominus  nosler,  et  magna  virtus  ejus,  et 
sapienliae  ejus  non  e-t  niimertis. 

Mirabilis  Deus  iu  sanciis  suis. 

Magnus  Dominus  et  laudabilis  nimis,  el  magnitu- 
diuis  ejus  non  esl  finis. 

Misericordia  Domini  plena  est  terra. 

Magna  opera  Domini,  exquisila  in  omnes  volun:aies 
ejus. 

Misericordia  Domiui  ab  .•c;erno,  cl  usque  in  aeier- 
nuin  super  limeotes  eum. 

Mutuabiiur  pcccator,  et  non  solvet;  juslus  autem 
miseretur,  et  tribuei. 

Misericordinm  et  verilalem  diligit  Deus. 

.Muli.i:  liiliulaliones  justoruui,  et  de  omnibus  bis 
liberabit  eos  Dominus. 

Muiia  fl  igeila  peccatnris,  snerantem  autem  in  Do- 
niiiio  misernordia  circunidabit. 

Miseraior  et  iniserkors  Deus,  patiens  et  multum 
misericors. 

Mors  pcccaiorum  pessima;  el  qui  oderunt  jnslum, 
delinqiienl. 

Melins  est  modicum  jusio  super  divilias  peccalo- 
rum  mulias. 

Mijorcm  cbaritalem  nemo  habet,  quam  ut  animam 
suam  ponat  quis  pro  amicis  suis. 

Mercenarius  videt  lupum  venientem,  el  dimillit 
oves,  ei  fugii. 

Melior  esi  obedienlia  quam  victima\ 

Meliora  sunt  vuluera  diligeutis,  quam  frauduleuta 
oscula  odicnlis. 

Melinr  esi  paliens  viro  forti ,  et  qui  dominalur 
animn  suo,  expugnatore  urbium. 

Melior  est  buccella  sicca  cum  gaudio,  quam  dnmus 
plen.i  victnms  cmii  jurgio. 

Musica  in  iuitu,  imporiuna  narratin. 

Melior  cst  imqiiilag  viri  qnam  benefaciens  mulier. 

Melius  toi  humiliari  cuiu  mitibus,  quam  dividere 
spolia  cum  supeibis. 

Melius  esl  ire  a<i  domum  lucius,  qnam  ad  domum 
convivii. 

Melius  est  a  sapiente  corripi ,  quam  siullorum 
a.lulatione  decipi. 

Memoria  jusli  cum  laudibus,  el  nomen  impiorum 
putrescei. 

Me.nenlo  Crealoris  tui  in  diebus  juventmis  (ii.t. 

Mililia  esi  vita  hominis  snper  lerram,  et  sicul  dies 
mereeuarii  dies  ejus, 

Mors  el  viia  in  manihus  linguae. 

Muiluin  valet  deprecaiio  jusii  assiJua. 

Modicum  lermeniiiii)  toiain  massam  corrumpil. 

Mundus  Iransil,  et  concupisceutia  ejus;  qui  autera 
facil  voluutaleiii  Dei,  manet  in  xiernum. 

Melius  est  non  babere  quod  tribuas,  quam  iinpu- 
dcnter  petere  quod  des. 

Melius  est  bene  vinci,  quam  male  vincere. 

Melius  est  prius  fuceie  quod  evenil,  quam  posie.i 
ma!i  facli  posiiiiearis. 

Meudacium  non  esi,  cum  de  rebus  insensibilibus 
quasi  de  sensibilibus  n.jslice  loquiinur. 

Mirandum  simul  cl  dolendum,  quod  plures,  quasi 
religiosi,  a  cibis  quibusdain  absiinenlts,  inox  quasi 
SCelcrali  pessima  qn  f  qoe  agere  oiuiii  modo  student. 

Miiandum  dolenilinnqiie  nilulominus  et  illud, 
quod  plurimi  simulames  se  pro  pcccaiorum  venia 


versi  miilio  pejores  fiunt  quam  amca. 

Mores  et  studia  rectorurn  el  subjeclorum  qualiiaie 
inspiciuntur. 

Majora  crimina  et  larde  credenda   sunt  cum  ait- 
diuntur,  el  c.iius  punicnda  cuoi  vcraciler  agno-cun 
lur. 

Melius  est  rtisticilalem  habcrc  sanclam,  quam  e!o- 
queniiam  peccairicem. 

Mnllis  el  dissoluius   non   vir,  sed  mulicr  est  di- 
cendus. 

Mulier  dans  operam  virlnti,  vir  polest  dici. 

Mi-litis  est  facere  divonium  cum  liomine,  quaui 
cuni  Dco 

Manus  pauperis,  gaznphylacium  Chrisli  est. 

Male  Sabbaium  cclebrat,  qui  a  bonis  opei  ibus  vaeal. 

Magna  pars  inteliigenliae  scire  quid  ncscias. 

Magna  securilas  est  rordis,  aliena  non  appetere. 

Miluis  cujuslibel  foniludo  non  agnosciiur,  nisi  in 
g  bello. 

Mala  mors  pulanda  non  est,  quam  bona  viia  prm 

CCSSit. 

Malus  ubi  sesimnlai  bonum,  ibi  estpessimm. 
Male  imperando  summum  imperiui»  amittitur. 
Mala  conccienlia  nusquam  requiescil  secura. 
Moi  luus  huic  mundo  nil  scit  nisi  vivere  Christo. 
Magiium  certauifn  juvenilem  vincerecamem. 
Maiima  lit  peslis,  cum  pasior  eiit  puerilis. 
Mens  levis  ac  fragilis  ciio  perferl  scandala  caruis. 
Mens  assueia  malis,  vix  eiipieiur  ab  illis. 
Mors  ei  i>erditio  dicenda  est  c;cca  libido. 
Maxinte  quserendum  quod  semper  erit  reiinendum. 

N 


Dominus  viamjusiorum,  ct  iier  iinpioruin 

via  sua,  in 


Novii 
pcribil. 

Koli  aemulari  in  eo  qni  prospcratur  iu 
homiiie  facienie  injoslitias. 
C      Noliie  lieri  sicm  eqtius  ct  mulus,  quibus  uon  est  in- 
telleclus. 

Noliie  sperarc  in  iniquilate,  el  rapinas  nolite  con- 
cupisiere. 

Nisi  Doiuimis  cosloilierit  civiiaiem,  fruslra  vigilai 
qui  cuslodit  eam. 

Non  salvalur  rex  per  muli  im  virlulem. 

Noliie  confidere  in  principibus,  iii  filiis  bominum, 
in  qnibus  uon  c-t  salus. 

Neruo  bonus  nisi  solus  Deus. 

Non  lu  solo  pane  vivit  bouio,  sed  iu  otnni  verbo 
quod  procedii  de  ore  Dei. 

Non  est  opus  sanis  mcdicus,  sed  male  habentibus. 

Nisi  quis  renatus  lueiii  cx  aqua  et  spiiitti,  non  po- 
lc.-i  inlroire  in  regnuiu  Dei. 

Nemo  potest  duobus  dominis  'ervire. 

Non  potest  arbor  b»na  fruciusinalos  facere,  nciiue 
arbor  mala  frucius  bonos  facere. 

Necesse  est  ut  vcniani  scandala,  \x  autem  bomini 
D  illi  per  quem  scandalum  venit. 

Non  est  discipultis  super  magistrum. 

Nihil  operium   qund  non  reveleiur,  et  occtiliiiin 
quod  non  sciatur. 

Nemo  mittens  manum  stiam  ad  arairum,  etaspi- 
ciens  reiro,  apius  est  regno  Dei. 

Ne  tardes  conveni  ad  Uominu  n. 

Non  est  speciosa  laus  in  ore  peccaioris. 

Noli  uegligcrc  disciplinam  Domini,  ct  ue  fatigcris 
cum  ab  eo  argueris. 

Noli  arguere  dersorem,  ne  oderii  le ;  argue  sa- 
picnicm,  etdiligettc. 

Non  est  homo  justus  super  lerrara,  qui  facit  bo- 
num,  vt  nnn  peccet. 

Novit  juslus  auimas  jiimenlorura   suorom,  viscera 
atitcm  impiorum  crudeha. 

Non  agnoscitur  in  bouis  amlcus,  ncc  absconditur 
in  malis  inimicns. 

Nec  coram  cxco  ponas  oiTeiidiculiim. 


1103 


LLD.E  VENERABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  —  DUBIA  ET  SPURIA. 


4101 


Mon  vuli  Deus  moriem  peccaloiis,  scd  u(  conver-  A 
l»iur  el  vival. 

Nihil  in  tcrra  lit  sine  causi. 

Novii  Duminus  qui  sunt  ejus. 

Non  solum  rei  sunl  qui  faciunl  mala,  sed  qui  con- 
seniiunl  facieniibus. 

Nento  corouabilur,  nisi  qui  legiiime  cpriavciii. 

Noli  vinci  a  nialo,  srd  viuce  m  bonu  inaluni. 

Noliie  diligere  mundum,  iieque  ea  qux  in  mundo 

»UM. 

Noliic  mirari  si  odil  vos  mundus. 

Nemo  quod  suum  est  quxrat,  scd  quod  alierius 
lanluiuniodo. 

Nnn  diligamus  verbo  neque  lingua,  sed  opere  el 
veriiaie. 

Non  est  personarum  acceptor  Deus,  sed  in  omni 
gcnte  qui  limel  Dcum,  ct  operatur  justiiiain ,  ac- 
cepius  est  illi. 

Nihil  infelieius  fclicitatc  prccantium. 

Nilens  cutis  sorilidum  demonslrai  animum. 

Non  esi  secura  I  riitia  in  divinis  paginis  mulla  co- 
gnoscere,  sed  cogniia  cusiodire. 

Nos.-e  ei  posse  bona  prius  iucoguiia  atqueimpossi- 
bilia,  de  i  ousli  al  gratix  supernx  dona. 

Nilesliam  facilequod  uun  liai  dillicile,  si  invilus 
facias. 

Nemo  in  alium  priusquam  in  sc  ipsum  peccat. 

Nunquani  Deus  ineniem  descrit,  qux  peccaia  sua 
vcraciter  agnoscit. 

Nescit  pene  qunl  labor  sit,  qui  nunquam  circa  Spi- 
riluaies  nequitias  cerure  studuit, 

Negligcuiia  et  otiositas  liomiuem  traliuni  ad  inte- 
ritura. 

Nisi  quis  in  fide  et  spc  fundaius  fuerit.ad  cbaritaiis 
verx'  cultum  non  ascendit. 

Nulli  vel  malevel  bene  comingit  propierse  solum, 
sed  ut  simul  alii  corriganiur  aut  consoleuiur perillum. 

Nequilia  diaboli  qualis  in  Job  luisse  legitur,  lalis 
in  ouiiiesbomiues  erii,  si  kmluin  peimiilalur. 

Nemo  iu  Ecclesia  amplius  uucei,  quam  qui  pcr- 
verse  agens  regimeii  tenet. 

Non  muliiiutlo  peec.aiorum,  sed  impieias  bommem 
dur.ii  ad  desperaiionein. 

Non  est  in  hominis  poiestate  viia  illius. 

Nil  ciiiquani  proderii  xsiiiuarisanctus,  cumnonsil. 

Nil  peias  i|Uod.negaturus  es. 

Nimis  dolenda  prxsumpiio,  quod  ea  mala  facere 
prxsurnunt  Cliristiani,  qux  exsecratitur  pagani. 

Naiu  Cbrisiiani  Dei  sui  saucioriiiiique  suorum  de- 
slruunt  iuoiiaieria ,  pagaui  auiem  sua  vcuerantur 
idola. 

Non  vivas  aliter  in  solitudine,  aliter  in  foro. 

Nil  scire  vel  curare,  hoc  est  iisnnutim  vivere. 

Negalsibi  rpse,  quid  quoddiflicile  esi  petit. 

Nulli  iuiponas  quod  ipse  pali  non  possis. 

Nemo  periculosius  peccat  quamqui  peccaia  defeudii. 

Nemo  nobilis  liisl  tiueui  nubilitai  viitus 


Os  justi  meditabiiursapicntiam,  et  Lngua  ejus  lo- 
quelur  juJnium. 

Oliservabii  peccator  justum,  et  sirnlebil  supereiim 
denlibiis  suis. 

Oiimia  quxcunque  voluit  Domintis  fecil  in  cobIo  et 
in  terra,  iu  maii  et  in  oniiiibus  abyssis. 

Oiune  regniiin  in  seipgo  divisum  de>o'abltur. 

Oiiinis  planlalioquain  noii  plaiuabil  Paler  ceeleslis, 
eradicaliilur. 

Ouinis  qui  facit  pcccaiuni,  servus  est  pcccali. 

Omnis  qui  peiii  accipil,  et  qui  quxril  inveuil,  el 
pulsanti  aperietur. 

Omnisqui  se  exallat  humiiiabilur,  ct  qui  se  hutni- 

lial  cvallaliilur. 

Onmis  arbor  qua>  non  facil  fruelum  bonum,  exci- 
detnr  et  in  ignein  uiilleiur. 

Omni  babenti  dabiiur,  ab  eo  autem  qui  non  habet 
et  quod  habetaulereiur  alieu. 

Omne  peccatum  ei  hla-phemia  remilteiur  homini- 
H  l'us,  spirilus  auicm  blaspbumia  nou  remitieiur. 

Ora  e  ne  fuga  vestra  lial  hieine  vel  Sabbato. 

Uimiia  possibilia  sunl  credemi. 

Omni  lempure  benedic  Deum,  et  pete  ab  eo  ut  vias 

(UriS  diiigal. 

Oinni  custodia  serva  cor  luum,  quia  ex  ipsovita 
procedit. 

Omni  negniio  tempus  est,  et  opportuniias. 

Omnia  lac  cum  consilin,  et  posl  factum  non  paeni- 
lebis. 

Oinnissapieiiiia  a  Doinino  Deo  est,ct  cum  illofuit 
semper. 

Odium  suscilat  rixas,  et  universa  delicia  operit 
cliantas. 

Oiiuiia  operatur  unus  atque  idem  spirilus,  divideus 
singulis  prout  vult. 

Onine  uuodcunque  faciiis  in  verbo  aul  in  npere, 

omuia  in  uooiine  Domiui  Jesu  ,  graiias  agcules  Deo 

el  lJatn  per  ipsuni. 

-      Omnes  unoninies  in  otatione  estole,  compatientes, 

^  fraterniians  amaiotes,  misericordcs,  modesti,  hu- 

miles. 

Oninc  gaudium  existimate  cum  in  lentaiioncs  va- 
rias  incitlerilis. 

Ouiiiis  qui  odit  fratrem  suum,  homkida  esi. 

Obedire  cportel  Deo  magis  qu.mi  bnininibus. 

Omne  datum  opiiiuutn,  el  oinne  donum  peifecium 
desursum  esl,  descendens  a  Paire  luiniuum. 

Uciilus  non  vidil,  ei  auris  uon  audivil,  uec  in  ror 
hominis  asceudit  qux  prxparavit  Deus  diligeu- 
tibus  se. 

Omuia  munda  mundis,  coioqttinalis  autemei  inQ- 
delibus  uiliiiesi  mundum. 

Oiiniia  licent,  sed  non  omnia  etpediunt. 

Ouiiiis  nitideliuin  vita  peccatuin  esl. 

Otiosilas  iiiiinica  esi  auimx. 

Omins  dies  «eltil  ullimus  iraclandus  esl. 


Oiiosmn    verbuin  esi,  quod  am  raiionc  jnstas  ne- 
Nisi  quis  liniorciu  aiuoiemque  Dei  anle  se  jugiter      cessitaiis,  aut  inteuliune  ptaa  uiilitaiis  caret. 
nat,  Cito  iu  alniutid  peccalum  labilcr.  D      Oliseqiiium  amicos,  veritas  odiuin  pai  tl. 


ponal 

Neuiu  se  satts  metiri  prxvalei,  nisi  alterum  consi- 
derei. 

Md  magnum  est  in  rebus  luimanis  nisi  animus 
mapja  despiciens. 

Non  lioiiio  noii  aurum  roieruni  dare  qttxque  bea- 
tum,  scd  virtute  Dei  cousisiii  viia  beatt. 

Nil  peccanl  oculi,  si  ntens  velit  his  dnminari. 

Non  polcrit  dici  quain  mulia  sii  ars  iuiinici. 

Nilctedas  acium,  cum  quidquam  resial  agemluni. 

Nil  prodesi  didicisse  bonutn,  nisi  feceris  illud. 

Ne  lardaru  velis,  si  qticm  cuuvertere  possis. 

Non  esl  multa  sciens  laudamlus,  sed  bene  vivrns. 

Nisus  siuliorum  par  semper  amal  sucioruiu. 


Oculi  Domini  super  justos,  el  aures  ejus  in  preo ■» 
coruui. 


Occasionrs  deesse  nun  pos»uitl  pet  iluris. 

Uiiiiiiiio  erral,  qui  per  p>cem  ei  otium  se  a^sequi 
triuinphum  puiai. 

Omnis  divina  percussio  aui  purgatio  esi  vit.e  prc- 
seuiis,  aut  iniiiuni  pcrux  sequentis. 

Oraiione  conlinua  supeiamur  viiia. 

Opere  meliua  quam  verbis  Deus  laudaiur  et  prxdi- 
catur. 

Uculi  pelulanies  cordis  luvuriosi   suut  proditores. 

Occu!t.r  cl  jugiier  pcipclral.e  culp;e  mereotur,  ui 
reges  pastores'itie  perverei  consiituautur. 

Uinnia  lidei  argumenia  a  pr.tttriiis  rebtts  stiiii  tf 
sumeuda. 

Uiiine  quod  esi  jusium,  merilo  diei  valei  unum. 

Oraiiiliiin  semper,  ne  sedocaintir  ali  lin^lo. 

Oiiiiu  pr.clato  subjeclus  lis  quuii  i  busio. 

0  quanli»  curis  iuunl  indigei  oauibw  lioris. 

O.  quod  meiililur,  aiiiraain  jugnlarc  refei  i  u  . 


1105 


Propeest  Dominus  oninibus  invocantibus  eum  in 
verilate. 

Pretiosa    in  conspeclu  Domini   mors  sanctorum 
ejus. 

Prohibe  linguam  tuam  a  malo,  et  labia  tua  ne  lo- 
qu:mtiir  dolum. 

Patientia  paupemm  non  peribii  in  finem, 

Petite,  et  dibilur  vobis ;  quxrile,  el  invenietis  ; 
pulsate.  et  aperietur  vobis. 

Perfectus  oninis  erit,  si  sit  sirut  magisler  ejus. 

Potens  est  Deus  de  lapidibus  suscitare  Glios 
Abrahx. 

Percute  filium  tuum  virga,  et  liberabis  unimam 
ejus  a  morie. 

Pius  proficil  correptio  apud  prudentem  ,  quam 
centum  plagx  :ip  ul  slultum. 

Perversi  difficile  corriguntur. 

Princeps  qui  libsnler  audil  verba  mendacii,  omnes 
ministros  habet  impios. 

Fer  qux  quis  peccat,  per  hxc  et  lorquetiir. 

Pcndus  cl  pondus,  mensura  el  mensura,  ijuiini- 
qne  abominabile  esl  ante  Deum. 

Prnbata  virlus  corripit  msipientes. 

Propter  peccaia  populi  regnare  facil  Doniinus  by- 
pocriiam. 

Peccator  vel  puer  centum  annorum  maledicius 
eiit. 

Pugnabil  orbis  terrarum  conlra  insens  tos. 

l'o-(  concupiscenlias  tuas  non  eas. 

Probate  spiritus,  si  ex  Deo  sint. 

Pruilentia  carnis  mors  cst,  prudemia  autcm  spiri- 
tus  vita  ei  pax. 

Pelitis,  et  non  accipilis,  eo  quod  male  petaiis. 

Plcnitudo  legis  est  dileciio. 

Per  nmlias  tribulaiiones  opnrlei  nos  inlrare  in  re- 
gnum  Dei. 

Peccantes  coram  omnilus  arguanlur,  ul  cxteri 
inetum  babeant. 

Posili  in  deliciis  atiendere  nequeunt  quanta  sit 
pccna  perennis. 

l'ax  vcra  est  dicenda,  cum  spiritus  et  caro  conve- 
niunt  omni  modo. 

Pacificus  homo  filius  Dei  meretur  vocari. 

Parentes  iu  tantmn  diligendi  sunl  et  honorandi, 
quantum  iili  siilijecti  sunt  summo  Patri. 

Prxlatis  ac  sonioribiis  suis  inobcdiens  meretur 
aut  si  ipse  prxlalus  fuerit  aliqmbus,  ab  eis  eadem 
patiatur. 

Pastor  quilibet  fugit,  ciim  subjeclis  soi.it  uui  sub- 
trabit,  aut  iujnsliliam  videus  non  comradicit. 

Par  supplicium  subibunt,  qui  pariter  peccaverunt. 

Pceuitenlia  vera  esl  et  |ierpelraia  mala  plangere, 
et  plaugenda  non  perpelrare. 

Publica  culpa,  publica  etiam  iudiget  pcenitentia. 

Poenas  gravis.»imas  quandoque  sunt  passuri,  qui 
non  pro  sceleribus  suis  renuiint  p.irva  flagella  pali. 

Plenus  venter  facile  disputat  de  jejuniis. 

Perfectum  odium  est,  quod  nec  jusniia  nec  ratione 
carel. 

Peccatum  percato  adjicit  r,  cum  id  quod  nequiter 
gestum  est  nequiter  etiain  defemlilur. 

Probatio  bnnx  voluutatis ,  nolle  peccare  cum 
possis. 

Providendum  est  cunctis  pro  Dei  amore  licita  re- 
linquemibus,  ne  tepide  vivenies  ad  illicita  corruant. 

Pro  qualitate  audienlium  lormari  debet  sermo  do- 
ctorum. 

Pravis  morihus  semper  gravis  est  vita  bonoruin. 

Pcccata  quoedam  auiiuam  poiluunt,  quxdain  vero 
eisiiiiguuiii. 

Priusquam  promittas  delibera,  ne  post  promissa 
iiiiiiiine  expleia  mendax  dicaris. 

Periculum  nunquaro  sine  periculo  vincitur. 

Prudpntia  rerum  exitus  uietitur. 


PROYERBIOUIM  LIBER.  H0<» 

A     Plus  sunl  laudandi  benefacienles  quam  benedi- 
cenles. 

pro  Dei  amore 


cenles. 

Pecunia  tunc  fit  pretiosa  ,  cum 
translata  in  alios  desinit  i-o-sideti. 

Plurimi  iufamiam,  pauci  vero  verenlur  reatuscon- 
scientiam. 

Pacem  cum  bominilius  liabeas,  liellum  cum  vitiis. 

Pecuniae  imperare  oportcl,  non  servire. 

Paupertas  animx  mijor  quam  corpnris  exslat. 

Percans  quotidie  siudeat  mox  se  reparare. 

Perfeeius  miles  pensat  sxpissime  vires. 

Pervcrsjjpmentisua  culpa  est  max  ma  poena. 

Prxceps  ad   risum ,   prxceps  quoquc   fertur    aJ 
iram. 

Promplus  vel  facilis  ad  risus  scbemata  ne  sis. 

Pluribus  inlenlus  minor  est  ad  siugula  sensus. 

Prxseus  vita  brevis,  sed  vita  lulura  perennis. 


Quam  bonus  Israel  Deus  his  qui  recto  sunt  eorde. 

Quxrite  Dominum,  et  conliriiianrini ;  quxrite  fa- 
ciem  cjus  semper. 

Quxrile  Dominum,  el  vivel  anima  vestra. 

Qui  limetis  Dominum,  laudate  euui. 

Qui  iltligilis  D  niiniKii,  odiie  maluin. 

Quomodo  miseretur  pater  liliorum,  misertus  esi 
Dominus  tiinentibus  se,  quoniaii<  ipse  cognovit  U- 
gmentum  nostrum. 

Qui  noti  accepit  in  vano  animam  stiam,  nec  jura- 
vil  in  dolo  proxinio  suo,  bic  accipiel  bencdiutioiieni 
a  Domino. 

Quis  sicut  Dominus  Deus  noster,  qui  iu  altis  ba- 
bitat,  et  huinilia  respicil  in  ccelo  el  in  terra? 

Qui  seminant  in  lacryniis,  in  exsuliatigne  roe- 
leni. 

Quxriie  primum  regnum  Dci,  cl  jusiiliam  ejus,  el 
bxc  omuia  adjicienlur  vobis. 

Qui  perscveraverit  usque  in  (incm  ,  bic  salvus 
crit. 

Qu;n  impossihilia  sunt  apud  bomines,  poss  bilia 
sunt  apud  Deum. 

Qui  est  ex  Den,  verba  Dei  audit. 

Qukl  prodest  hoinini,  si  universum  muiidum  lu- 
cretur,  animx  vero  sux  detrimenium  palialur? 

Quain  dabit  bomocommutaiionem  pro  atiitna  sua? 

Qui  dixerit  fratri  suo  Falue,  reus  eril  gehenn* 
ignis. 

Qui  odit  nnimam  suam  in  hoc  mundo,  in  vitam 
xiernam  custodit  eam. 

Quod  Deus  conjunxit  homo  non  separel. 

Qui  inlideiis  est  in  minimo,  et  in  majori  iufide- 
lis  est. 

Quasi  scelus  idololatri.e  est,  Deo  nolie  acquiescerc. 

Quxriie  Duminum  dum  inveniri  pnlesl,  invocate 
eum  dum  prnpe  est. 

Qui  sequilur  justitiam,  diligilur  a   Domino. 

Qui  absrondit  scelera  sua,  non  dirigetur;  qui  ati- 
tein  confcssus  fuerit  et  reliquerit  ea,  misericordiaiu 
coiiseqneiur. 

Qui  diligit  disciplinam,  diligit  et  sapientiam. 

Qui  offert  sacrificium  ex  substantia  pauperis,  quasi 
qui  fletimat  lilium  in  conspectu  patris  stii. 

Qui  avertit  aurein  suam  ne  audial  iegem,  oraiio 
ejus  erit  exsecr.ibilis. 

Quasi  tempestas  impius  periransit, 

Qux  non  congregas  iu  juventute,  quomodo  ea  ha- 
bere  poteris  in  seneclule. 

Qui  pronus  est  ad  misericordiam,  benedicelnr. 

Qui  fratri  suo  parat  loveain,  ipse  incidet  in  illam , 

Qui  modica  spernit,  paulatim  decidet. 

Qui  sibi  nequam  est,  cui  bonus  erit? 

Quodcunque  potesl  mauus  tua  facere,  inslanter 
nperare,  quia  nec  opus  nec  ralio  ncc  sapientia  erunl 
apud  inleros,  quo  tu  properas. 

Qui  parcit  virgx,  odit  lilium. 

Qui  limeni  Deuin  ,  non  crunt  incredibiles  verbo 
illius. 


D 


1107 


BEOiK  VENERABIUS  OI'P.  PARS  I.  SRCT.  II.  -  DUBIA  ET  SPUUIA. 


1(0» 


Qui  inollis  el  diisolulus  cst  opere  suo,  fnler  est  A 
ftuA  upera  dtisipaiiti*. 

Qund  tinn-i  Impiui,  veniet  super  etim. 

Qualii  reetor  ait  civitatis,  lales  iuliahiiaiitei. 

i  i;i  riisimlit  os  miiiiii,  cusloilit  et  aiiiiiiam  suain. 

i 'ni  obdur.it  lureni  luam  ad  el amon  iii  pauperis, 
ci  ipte  clamahlt,  et  non  ciaudictur. 

Qni  docfl  latuum.  quasi  qui  gltitinat  lesiam. 

Qui  ad  jnilillam  erudiunl  mulios,  quasi  siellae  in 
perpetuaj  Bleruttates. 

(ini  io  iino  nffcndit,  multa  bona  perdii. 

Quanto  magnui  ei,  liumilia  te  in  oninibus. 

(,iui  llmel  pruiunii,  venict  super  eumnix. 

Qui  i:i  ilidlo  curiuiit,  omnei  quideni  currunt,  sed 
unui  accipit  bravium. 

Quicnnqoe  voluertl  amicus  esse  sxculi  bujus,  ini- 
naieui  1'i'i  cnnstllultur. 

Qui  sp  exisiim.it  siare,  videal  ne  cadai. 

Qui  haboi  .1111 1  ii>:  audial  quid  spirtus  dical  Kc- 
cli-siis.  B 

Qui  convertl  fecerit  pcccatorem  ab  errore  vix, 
luar,  salvabil  anlinam  ejus  a  morie. 

i.ini  iiiiii  ni  iinliicut,  umndui  antem  non  judicel. 

Qui  lunruin  ei  maxiine  domesticorum  rurain  non 
h.iht!,  liilciu  negavil,  et  est  iulideli  delerior. 

Quiciinque  apiritu  Dei  aguniur,  lii  lilii  sunt  Oei. 

Qni  videril  Iralrem  suum  nccessit.ilcm  palientem, 
ei  claaserit  viscera  sua,  qunmodo  chariias  Dci  ma- 
opt  in  eo? 

Qui  paree  seminat,  parce  cl  meict. 

Qui  glorialur,  iu  Oominogloiietur. 

Qunr.io  allior  gradus,  lanlo  profmid  or  casus. 

Quod  tibi  iion  vis  lieri,  alii  ne  leceris. 

Qui  igunr.ll,  ignorabitur. 

Qunlis  sii  i)u:libel  paslor,  lupus  adveiiiens  iiiclic.it. 

Qu.ilis  apud  sc  quisqiie  laleat,  illaia  conluineli  i 
pr  bai. 

Quam  laudein  merebimur  dc.  pillure  jcjunii,  si 
invidia  stiinus  lividi?  p 

Quiil  viiuuis  liabel  vinuin  non  bibcre,  el  ira  atijue 
orlio  inebriaiil 

Quid  prodest  altenu.iri  curpus  abstinentia,  si  atii- 
mus  intumescal  superbia  ? 

Quasi  iu  sacculuni  pertusuni  res  suaa  ingerit,  qui 
el  bon.i  aliqna  agit,  et  lameii  iiuila  pravilalis  soliix 
sludia  deserii. 

Qui  se  meiiiiiiit  illicila  iilurima  perpetrasse,  de- 
bct  eiiam  pro  poenitentia  a  licilis  abstiuere. 

Quisquis  cogiiai  quid  Deo  vove.il,  sc  ipsum  voveat 
et  reddal. 

Quaiiluui  bonum  habeat  sanitas,  ostcndit  inGr- 
mitas. 

Qui  sticcurrere  perituro  potest,  si  non  succurrat. 
reus  morlis  ejus  erit. 

Qui  vorbia  lenibus  poiesl  corrigi,  non  debet  in- 
crepaiione  ex.isperari. 

<Jui  casti  perseverant  et  virgines ,  angelis  Dei 
cfliciunlur  xquales.  ^. 

Quisquis  jugiter  traclat  ul  bona  aliqua  faciat,  sine 
inlermissione  oral. 

Quxctinqiie  meiisuram  exccdunl,  dxmonia  sug- 
geruut. 

Quauium  quis  in  humilitate  et  castitale  profecerit, 
i.Miinm  Deo  appropiiiquabit, 

Quod  oiiini  nioiio  uecvsse  est  pali,  palieuier  sui- 
line. 

i.io.c  faccre  turpe  esl,  etiam  dicere  turpe  est. 

Qitanlo  muns  lii  divisa  ad  mulia  opera,  lil  ininor 
ad  aingula; 

Quac  iuodo  qnisipie  legit,  hxc  babiturus  erit,  seu 
hona,  sive  mala,  scmper  hahebit  ea. 

Quousque  liomiui  non  ilisplicent  niala  a  se  facta, 
reguanl  m  co  vilia. 

ijni  iiunquam  didicit  subesse ,  nulli  potcst  riie 
pra-esia, 

(itinl  iufeliclui  quam  couspcnia  feliciiate  aliorum 
affici  ? 


Qtiod  iiiiusquisqiic  non  evpertus  cst  m  semetipso, 
dillicile  credii  in  allo. 

Quis  dives  ?  Qui  nil  cupil.  Et  qu'i  pauper?  Avaru-. 

Quod  saiis  est  cui  cmiiiiigil,  mliil  ampliui  opiel. 

Quid  stnlii  proprium  '  Nou  pos«c  et  velle  noccre. 

Quod  prudentig  opusl  Cum   possit,  nolle  norere. 

Qnam   prope  sit  littug,   in  corde  maris  labyriu 
lliUl! 

Qiiantum  plus  valeas,  tantum  submille  le  Christo. 

Qui  tibi  dat  multuin ,   de  te  quoque  quxrit  id- 
ipsum 

Quam    biiuus  esl  Doinlnus  cunctis  quxrenlibus 
illinii  ! 

Quain  tcnebrosus  amor  quo  Iticis  spernilur  au- 
ctor ! 


Rrgnum  luum ,  Domine,  regnum  omnium  s.rcu- 

lorum. 

Rectns  decet  laudatio. 

Kedimei  Dominus  aniinas  servorum  suorum,  et 
nnn  debnqtiet  omnes  qui  sperant  in  eo. 

Revela  Domino  viaui  tuam  ,  et  spera  in  eum,  el 
ipse  fai iet. 

Recte  judicate,  Glii  liominiiin. 

Reguum  ccelorum  vim  patilur,  et  violeuti  rapiunl 
illud. 

Itisns  dolore  miscetur,  ct  extrema  gaudii  luctus 
o<ciipat. 

Responso  mollis  frangit  iram. 

Regiiaiitilms  impiis  ruiua  bominum  enl. 

Rex  qui  scdet  in  solio  judicii  dissipat  oinne  ma- 

llllll  iutuiiu  suo. 

ilex  qui  judicai  in  veritale  paupcres,  tliromisejus 
in  sieruani  lirmibiiur. 

Rex  justus  erigit  tcriain  ,  vir  avarus  destruel 
eain. 

Regnum  a  gente  in  geulem  Iransfertur  proptcr  in- 
justitias 

Rcnovamini  spiritu  menlis  vesir.p  ,  et  in.luile  nn- 
vum  liomincni ,  qui  secunduiu  Dcuui  creatus  eal  in 
justitia  et  sanctiialc  vcrilaiis. 

Religio  iiiiiinia  el  immaculata  apud  Deum  patrem 
hxeest:  visilare  pupill.is  et  viduas  in  Iribulalione 
eorum. 

Radix  omniiim  malorum  rtipidilas. 

Religiosus  bomo,  si  eitu  ira-ciiur,  el  facile  etiam 
a<l  pcenitentiam  movctur. 

Itccic  jinlirare  aliena  incrita  non  valet,  cui  con- 
scientia  innocautiaj  proprlx  nuUam  judjcii  regolam 
prasbet. 

Rectius  seqimniur  ogntini  conjugaii  humiles, 
quam  virgines  superbientcs. 

Robusti  corpore  iiisi  Den,  a  quo  vires  habeni, 
devote  famulentur,  pro  lioc  poenas  paiicntur. 

Refereudiim  est  pietaii  divlnx  quulqiiid  liomo 
jumemis  amplius  liabet. 

Regnum  Dei  tantum  valel  quanlum  liabes. 

Ruina  populi  sacerdotes  mali. 

Ratio  liumana  quot  penersis  rogiiaiionibus  reui- 
tiiur,  tol  coronas  ccelestes  promeretur. 

Regimeii  aiiiniarum  ars  est  artium. 

Kaptores  alienariiui  teruui,  ipsi  quandoque  ra- 
pientur  ad  interitum. 

Repeuliiius  luror  nil  ralionis  recipil. 

Kchel  es  diviux  pielali  tradeulur  diabolica)  pn- 
teslati. 

Res  quxlibel  obscura  per  simililudiuein  eit  ex- 
plananda. 

Remissio  et  leuilas  nimia  coram  Deo  reputatur 
pro  criideluate  iua^na. 

Iteprubi  et  in  lioc  sxculo  (aiigantur  desldeiiii,  et 
in  futuro  toruieutis. 

Itosiica  lingua  viri  iiiaiisutliiin  cor  rciinrnlis  gra- 
tior  aaJ  Oomiiiu  quam  lingua  periia  superbi. 

Rara  liiles  lioiuioi  Iribuanda  eil,  prohdoloi  '  HMH 

Itcx  pius  |l  jusius  studcl  hoc  quud  dicilur  os»c. 


H09 


PROVERBlOlVCM  LIBER. 


MIO 


Regis  enim  nomen  inonet  ut  commissa  regantur.  A 
Rebus  in  adversis  ne  motus  desliluaris. 


Servite  Domino  in  simoie.et  exullatc  ei  cum 
Iremnre. 

Sacrificium  Deo  spiriltis  coritribulatus. 

Sil  gloria  Domini  in  sxculiim  saeculi. 

Sit  nomen  Doinini  bcnedictum  ex  hoc  nunc  et 
usqne  in  s:i'culuiii 

Salns  jiistnrum  a  Domino,  et  protector  eorum  in 
lempore  tribulationis. 

Suavis  Dominus  universis,  et  miserationes  ejus 
super  oinnia  opera  ejtis. 

Spiritus  ubi  vull  spirat,  ei  vocem  ejus  audis,  sed 
nnn  scis  unde  veniat,  et  quo  vadat. 

Spiritus  est  Deus,  et  e  >s  qui  adoranl  eum,  in  spi- 
ritu  et  veiilate  oportet  adorare. 

Si  manus  tua  vel  pes  luus  scandalizet  te,  abscinde  jj 
illum  ei  projic^  alis  te. 

Sic  Deus  dilexit  miindum,  ut  Filium  suum  unige- 
nitum  daret,  utomnis  qui  credil  in  ipsum,  non  per- 
ca>,  sed  habcat  viiam  auernatn. 

Si  peccaverit  in  le  fraler  luus  ,  vade  et  corripe 
ciun  inler  le  et  ipsutn  solum. 

Sanctus  spiritus  disciplina:  fugiet  ficiuin,  el  aufcrt 
se  a  cogitation  bus  quae  sunt  sine  iutellectu. 

Sapienlis  oculi  in  capiie  ejus. 

Seuiiie  de  Dominoin  boniiaie  ,  et  iu  simpliciiate 

COfdis  qii.crite  illiini. 

Stultus  verbis  non  corrigitor. 

Sapiens  cnr  et  inieiligibile  abstinet  se  a  peccatis. 

Siuliiiia  colligata  est  in  corde  pueri ,  et  virga  di- 
sciplin.c  fug .ilnt  eam. 

Statera  dolosa  abominatio  esl  apud  Deuin,  et  pon- 
dus  3'i|i;mii  voiunias  ejas, 

Sapieus  u!  sol  perma.net ,  stulius  autem  tit  lnna 
aiuiatur. 

Semel  loquitur  Deus,  et  secundo  non  rcpeiit. 

Sapientiam  onmium  anliquorum  exquint  sapiens. 

Sapienlia  absconditu  el  Ibesaurus  invisus ;  quas 
ulililas  iu  utrisque? 

Sapicns  verbis  innoiescit  paueis. 

Septies  cadii  jusius ,  el  resurget ;  impii  auiem 
corrueui  in  malum. 

Sernio  durus  suscitat  furorem. 

Somnia  exlollunt  imprudenles. 

Secura  inens  quasi  juge  coinivitim. 

Secreta  regis  celare,  bonum  est ;  magnalia  autem 
Dei  rcvelare,  honnrificum  est. 

Stullus  in  risu  exaltal  vocein  suam. 

Si  diligamus  inviccm ,  Deus  in  nobis  tnanet,  et 
cliaritas  ejus  in  nobis  perfecia  est. 

Si  quis  dixerit  quoniam  diligo  Deum,  et  fralreus 
miuiii  oderil,  mendax  est. 

Spiriiualis  bomo  dijudicat  omnia  ,  et  ipse  a  ne- 
niine  judicatur. 

Sicut  in  Ad.im  omnes  moriuntar,  ita  et  iu  Christo 
omnes  virilicabuntur. 

Sapientia  hujus  mundi  stullitia  est  apnd  Deuin. 

Sine  poeniientia  sunt  dona  el  vocatio  Dci. 

Scicniia  inllat,  cliaritas  aedificat. 

Si  vivimus  spiritu,  spiriiti  et  ainbulemus. 

Sive  yhrimus  sive  morimur,  Domini  sumus. 

Sic  diligendi  sunt  huinines,  ut  eorum  non  dili- 
gantur  errores. 

SpeculaSor  astat  desuper.  qtii  oos  dieiius  omni- 
bus  actusque  nostros  prospicit. 

Scire  Dei ,  approbare  est;  nescire  vero,  repro- 


Simulat  .reset  callidi  provocant  iram  Dei. 

Solitudinem  quacrit,  qui  cuin  insmcensibus  vivero 
cupii. 

Simililudines  rerum  variarum  ad  oediltcatioiicm 
nostram  jugiter  propotiendse  suni. 

Sicut  cani«  revertit  ad  vomitum  suum,  sic  impru- 
dens  stullisiara  suam  iteral. 

Sicut  aqua  exslinguil  ignein ,  ita  eleemosyna 
peccatiim. 

Sanciitatis  nomen  habere  siue  operibus,  nulli  prc- 
desi. 

Sapiens  est,  qtii  factis  plus  qiiam  verbis  alios 
docet. 

Salus  est  diviium,  subvenire  necessitatibus  pau- 
perum. 

Sagitlas  cnntumclix'  virlus  repellit  palientia*. 

Scnrpinnes  dici  possunt,  qui  bonis  quidem  in  fa- 
cie  non  resislunt ,  sed  mox  cum  recesserint  detra- 
liuiit. 

Semetipsum  abnegat,  qui  ,  relicio  carnalis  vilne 
homine  ,  iuduit  spirisualem  et  uovum  lininiuei.i  ,  i>( 
csi,  Cbrisium. 

Stulitiio  valde  est ,  si  his  placcre  quserimus,  quos 
non  placere  Deo  scimns. 

Suffiris  unicuique  sic  disputare  vel  dictare,  ul  in- 
lelligatur. 

Supei Ouilas  lam  verborum  quam  rerum  visanda 
est. 

Sicut  ex  variis  tlniibns  colligunsur  mella,  ita  ex 
variis  huminihus  virlus  quaelibet  esl  collig>'n<la. 

Sxcularibus  liiteris  inlentus,  sacrae  Scriplurx  ar- 
cana  capere  non  pntest. 

Scripluram  sacram  legcns  a'.lendere  debel  quid 
royslice  vel  juxla  lilteram,  quid  pro  ptrte  vel  pre 
soi.ii  dicium  sit. 

Scripturae  sacrae  meditaiio  menteni  retraliit  a  co- 
gitatu  noxio. 

Sicut  plnrimi  cibi  nihil  prosuut  absque  sale,  ita 
q  oinnes  vinuies  absq  le  cluiiiale. 

Sicui  fi-iula  absque  inspiraiite  ntillum  reddit  so- 
iiiiiii  ,  ita  ei  cor  liominis  absque  inspiralioue  divina 
nuilum  recipit  bonum. 

Sicul  eqtii  cujuslibet  cursus  in  loco  spiliosn, 
ita  et  borainis  voliinlas  prob  itur  in  arbitrio  dato. 

Sicut  oculi  omniuin  in  capite,  ita  etiam  in  Christo 
cnisistere  debet  omuis  iniensio  lideliuin. 

Sine  line  cruciari  mcretur,  qui  nullum  peccandi 
linein  iu  corde  suo  statuii. 

Summi  principis  ininislri  iu  primis  sunt  provi- 
dendi. 

Sic  aliis  ignosce,  ul  tu  libi  peccanii  illos  igoosce- 
re  cupis. 

Smguis  sanguinem  langit,  cum  peccata  peccatis 
adjiciumur. 

Superbia  sola  corrumpit  omnia  boisa. 

Stulta  vota  frangenda  sunt. 

Sine  iloclrina  vila  esl  quasi  morsis  iinago. 
U     Si  ames  dici  pater  et  princeps ,  nomen  cuui  liono- 
rc  serva,  inoribtis  imple. 

S.rpius  .vemis  agitaiur  ingens  pinus,  ei  celSii  tur- 
res  graviore  casu  decidunt 

Suotibus  et  iapsis  par  sollicitudo  lenendaest; 
bis  ne  retro  cadam,  jllis  ut  concito  surganl. 

Sermo  d.iiur  multis,  anim;  sapientia  paucis. 

Si  nequeas  plures,  vel  te  solummodo  cures. 

Si  quid  vovisti  Domitio  ,  ne  reddere  tardes. 

Soliiis  est  Domiui  bona  ilc  pravis  operari. 

Seroper  avarus  egct,  hunc  nclla  pecunia  repleL 

Si  vis  salvari,  nil  huic  prxpone  Salnli. 

Syiriius  est  vita.  m»rs  carnis  pliilosopliia. 


Summa  apud  Dcum  est  nobtiisas ,  ciarusn  esse 
virlutibus. 

Subjectorum  vitia  aliqtiando  sunt  dissimutauda, 
sed  postluec  quia  dissiiniilatiantur  indicanda. 

Satamu  iusidias  evadere  ,  nou  esi  voienlis  ue':ue 
carrentis,  sed  miserentis  Dei. 


Te  decet  hymnus,  Deus,  in  Sion,  et  libi  reddetur 
volum  1:1  Jcriisaieiu. 

Testimonium  Domini  fidelc,  sapienliam  nracstaus 
parrulis. 


BED.t  VU\EK.\BILIS  OPP.  PAKS  1.  SBCT.  II.  -  UUDIA  ET  SPURIA. 


»111 

Tiln,  Dnmine,  Jereliciu»  esi  pauper,  orphano  tu 
fils  idjulor, 

Timeio  Domintim  ,  omnes  sancli  ejus  ,  qtioniam 
non  est  inopia  liinenlibiis  eum. 

Thrsuuruaie  vohis  thesauros  in  coelo,  ubi  neo 
arugo  neque  linea  Jemolilur,  cl  ubi  lures  uon  tffo- 
diiini  nec  furaniur. 

Tiinor  Dnmiui  expellit  percatum. 

Toitim  spiriium  suiiiu  prolcrl  siullus  ,  sapicns  au- 
leni  differl  et  resi-rval  in  postcrum. 

Tempiis  omni  r.-i  siib  roelo. 

Turris  fnriissima  nuincii  Domiui,  ail  ipsum  currit 
jnsius,  ct  exallabinir. 

Tbcsaurus  desiJeiabilii  rcqniescit  iu  ore  sa- 
pientis. 

Timenii  Deum,  benc  erit  in  ewremis. 

Tiiplex  1'niin  ulus  Jiflicile  rumpilur. 

Teatii  i.ilsus  non  crii  impunilos. 

Tinuir  non  est  in  chaiitale,  scJ  peifccta  cliarilas 
foras  mittit  limnrem. 

Turpe  est ,  ul  <|iii  nescit  tencre  moJeramina  vil;e 
su;e,  juJex  liai  alienx. 

Tanto  sublilius  quisque  ds  lenebris  judicat,  quamo 
eum  vcrius  clarilas  lucis  illustrat. 

Tentator  pervigil  hos  acrioribus  pulsat  insiJiis , 
quns  maxime  viJcril  abslinere  a  peccatis. 

Tenax  et  prodigus  nimiurn,  ambo  iu  ununi  niiuie- 
taiis  conDuiiiil  viliuni. 

Timeiidus  esl  prx  cunctis,  cujus  potcsias  est  super 
onines. 

Tenerx  nirois  menles  asperioribus  foimandx  sunt 
s  mliis. 

Teniporalum  ontne  tam  Deo  quam  hominibus  est 
acceplabile. 

Tonuenta  quorumJain  aliis  prosunl  aJ  cnrrectio- 
nem. 

Tantum  quisque  prnximum  portat,  quantum  auiai. 

Tanto  pejora  suul  vilia  ,  quanto  virluiuiu  specie 
celantnr. 

TamJiu  quis  errat  in  liJe,  quousque  omnia  a  Deo 
inspici  ct  regi  JifliJil. 

Tecia  oJia  pcjora  sunl  quam  aperla. 

Tale  genus  est  viliorom,  ul  nisi  prxierilum  celeii 
poenitentia  deleatur,  alia  exindc  oriamur. 

Tales  simus  iulus,  qualcs  nos  foris  osiendimus. 

Tacere  qui  nescit,  nescil  et  loqui. 

Tacentibus  difficile  subvenitur,  connientes  aniem 
langnoris  sui  qualitaiem ,  facilius  recipient  sani- 
tuiem. 

Turpe  cst  dociori,  cum  culpa  redarguii  ipsum. 

Tunc  le  lapsurum  furmida,  cum  ruit  altcr. 

Tuttis  cril  uunquam,  i|ui  suspicione  lahorat. 

Trislantur  facilc,  quoruui  spcs  exstai  in  iinis. 

Teropeitas  grandis  est  indignatio  regis. 

Testis  vc ridicus  vcro  regi  manei  apius. 

Totus  ubique  niancns,  lota  esi  viriote  colendus. 

Tininr  Dei  et  oratio  assidua  hoin  neni  volare  fa- 
ciunt  ad  coelcsiia. 

Tolcrabilius  niundi  mala  suscipimus,  si  contra  bxc 
pr  rscienlix  clvpeo  inunimur. 

Tepiile  viveutcs  Cliristiaui,  diflicilius  corrigumur 
quain  pagaui. 

U 

Univeisx  vix  Domini  misericordia  el  veritas  re- 
quireiilibus  lestamenium  ejus,  et  testimonia  ejus. 

Uiii  est  ibesaurus  tuus,  ibi  esl  el  cor  tuum. 

Unaquxque  arbor  ex  Iruciu  suo  cognosciiur. 

I  ln  fuerit  superbia,  ibi  crit  ei  contumelia. 

Inus  Dominus,  una  lldcs,  unum  baplisma,  unus 
Dcus  el  Paier  nmnium. 

Unusi|uisquc  propriam  mcrceJcm  accipiel  secun- 
dum  miiiiii  laborem. 

Unicuique  Jalur  niauirestalio  spirilus  aJ  utilita- 
lein. 

Ubi  ipirilUI  Domini,  ibi  lil.er  II. 


lill 

A  Ubi  cst  charitas  el  Jileclio,  ibi  sanctorum  con- 
grrgaiio. 

Umquxque  virtus  lanto  minor  esl,  quanlo  desuui 
cxler.e. 

Ubi  noii  est  lininr  Dei,  ibi  regnum  peccaii. 

t  inli-  bonus  prolicit,  inde  invidus  tabescil. 

Ut  volunt  reges,  ila  valent  legcs. 

Ulira  modum  sunt  delicati,  qui  uulla  adversa  vo- 
luni  pali, 

UUlitalil  amor  cilo  siiadet,  quiJ  sit  agendnm. 

Uiilitas  grandis  latei  iu  rebus  iiu.xiit'-  parvil. 

Ul  iapis  oinnis  homo,  nisi  mollis  agatui  ab  alto. 


Vultiis  Domini  super  facientes  mala,  ut  perdat  de 
leira  nieinoriam  eorum. 

Veritaiem  requlret  Dominus  ,  et  retribuel  abun- 
danier  facienliDiis  superbiam. 
d      Verbo  Uomini  eoeli  lirmati  suut,  el  spirilu  oris  ejui 
omnis  virtus  eorum, 

Vnx  exsuliationis  ci  saluiis  in  labernaculi*  justo- 
rum. 

Vana  salus  hominis. 

Viriliter  agiie,  et  confortelur  cor  vestrum,  omnes 
qui  sper.itis  iu  Doinino. 

Viri  sauguinum  ct  dolosi  non  dimidiabunt  dies 
nos. 

Vir  linguosus  non  dirigetur  in  tcrra. 

Viruni  injustuin  mala  capienl  in  interittl. 

Vx  vobis  qui  Jecimaiis  mentbam  ct  aneliim  ,  et 
cuminum,  et  qux  mnjnra  suni  reliquistis,  iJ  esi,  roi- 
tericordiam  etjudicium. 

Vigilate  ei  oraie,  ne  inlretis  in  lentaiionem. 

Vigilaie  omni  lempore,  orantes  ui  digui  liabeaiuiiii 
fugere  qux  veninra  sunl. 

Verba  sapientium  quasi  siimuii,  ei  quasi  clavi  in 
aliiim  delixi. 

Vani  sunt  omnes  homincs,  in  quilms  non  est  scien- 
L>  lia  Dei. 

Vox  Jiei  Domini  amara,  iribulabilur  ibi  fortis. 

Vinuin  aposialare  facit  eli  un  sapieuies. 

Vx  civiiaii  cujus  rex  juvenis  est,  el  cujus  principes 
inane  comeJunt. 

Vir  iracundus  provocat  rixas  ;  qui  aulem  patieus 
est,  mitigal  susciiaias. 

Vx  soli,  quia  cum  ceciderit,  non  habel  suhlevau- 
tem  se. 

Vx  qui  dicunt  bonum  malum,  et  malum  bonum. 

Viium  stultum  inierficii  iracimdia  ,  et  parvulum 
occidii  invidia. 

Via  impioriini  tenebrosa,  nesciunl  ubi  corruam. 

Viia  cariiiiiiii,  sauitas  cordis  :  pulredo  ossium,  in- 
vidia. 

Via  i  ilx  cuslodienti  disciplinam,  qui  autem  incre- 
pationes  rclinquii,  errat. 

Vasa  liguli  prolai  foniax,  et  bomines  justos  len- 
lalio  iribulalionis. 
D      Verbum  dulce  multiplicat  amicos ,  et  mitigat  ini- 
niicns. 

VirtUI  in  inllrmilaie  pfificilur. 

Veibum  tiouum  super  daluin  optimnm. 

Vir  dnplex  animo,  iiicoiulans  esi  in  omnibus  vin 
suis. 

Volimtas  iniegra  benefaciendi ,  a  Deo  reputabilur 
pro  opere  beneficii. 

Vera  Jiscietio  nonnisi  vera  bumllilaie  acquirilur. 

Volupias  iniiiis  aJ  insiar  apuiu,  ubi  grala  mell.i 
luil.i.  morsii  coida  ferit. 

Velien  eniior  est  animi  quani  corporis  fehris. 

Viiiuiis  Irnciiim  Moiens  in  conscieutia  ,  miiius. 
perfuclus  ponil  iu  gloiiu. 

Vigil.il  qui  ld  aspecluin  veii  luiiiinis  metiiit  ocu- 
lus  apenos  tenel. 

Viiius  ab  uiio  quolibel  vilio  cito  labiliir  In  alia. 

Viilus  Hllipcr  mvidi.r  p.itel. 


1113 


DE  SURSTANTIIS  LIUEU. 


UU 


Vanx  plori;c  sectalor  ei  i|ui  semiiia  sua  vento  dis-  A 
pergenda  cnminitlil  assimilutiir. 

Valens  retinere  sanitatem  ,   nullius  despicial  vel 
irriJi-at  lnlirmita'em. 

Viianda  est  superbia ,   qiuc  ei  anjelns  decepit  et 
virintes  nmnes  destruit. 

Vitu  priiis  exsliipaiiilu  sunl  in  tioinine  ,  dein  !e 
virtules  inserendx. 

Virgines  et  monaclii  sic  lemperent  jejunium  ,   ut 
semper  lortcs  sinl  ad  Dci  scrviiium. 

Voluptas  liabel  pcenam,  et  mcessiias   parit  coro- 
nasn. 


Vitiis  dediti  non  possunt  virtulibus  diiari. 

Valde  imperilus  est  meJicus,  qui  uulla  nisi  lenia 
medicamiua  ilare  novil. 

Verecundiam  abjiciens ,  omnes  simul  vinutes  ab- 
jecit. 

Vix  quisquam  in  bnnum  transil,  nisi  ex  mnln. 

Variain  dant  otia  ineniem. 

Vilnis  argeutuin  csi  auro,  virtutibits  aurum. 

Vivere  si  recla  nescis,  decede  penlis. 

Virtutes  vari;i:  pariter  possunl  liabitare. 

Virtus  est  graitdis,  beuedi>  ere  prn  maledictis. 

Vis  ingens  animi,  nullius  lamie  moveri. 


VENERABILIS  BEDJE 

PRESBYTERI 

DE  SUBSTANTIIS  LIBER. 


PROLOGUS. 


Sanclx  Ecclesix  mnniisciiluin  aliquod  olTcrre  cu- 
piens,  sed  in  inanu  mea  nil  reperiens  praler  parvam 
diclandi  atque  scribendi  notitiim  ,  bsnc  ipsnn  in 
ejus  serviliiim  voln  coaptare,  qu.mtiim  Dominus  di- 
gnalur  adjnvare.  Scribere  enim  gestio  pro  ailinnni- 
tioue  ciinciorum  fidelium  ,  admouiiioue  duutaxat 
indigentium,  dividens  eos  in  dnas  per-onas  clericu- 
r ii iii  el  laicoruin,  assuinen-qiie  ad  boc  utriqu  ■  per- 
sonrc  congrua  iiinnila,  per  qu  e  a  camulihus  al 
spiiiiualia,  a  visibilibus  a  I  invisibi'ia  possintan  muin 
suspendere,  et  supeina  conspicere,  sicul  et  Aposto- 
lus  dicil :  lnv:tibilia  enim  Dei  per  ea  <,»<?  (acta  tunt, 
intellecta  conspiciunlur.  Cujus  sluilii  oblatio  precor 
ne  cui  imiigna  videaiur,  quia,  utlegijur,  ail  teinpluin 
Dnmiui  quondam  inter  insignia  et  pretinsissnna  ilona 
fjfferebanlur  eiiam  viles  pili  cai  raruni  ;   ct   duo  mi- 


B  mita  viiime  pauperculx  oblaia  Deo  ipsius  Donuoi 
nnslri  Jesu  Chrisli  leslimnnio  approbantur.  Precor 
ei  illu.l  11.1  si  quisquam  in  liis  qu.e  dinam  vel  melius 
seutial,  vel  apiius  eailein  proTerre  vale  il,  non  idcirco 
rusiic  talis  mex  verbula  ciio  reprebendat ,  quia,  ut 
quiJam  sapiens  dicil :  Non  oinnia  possumus  oinues. 
Nam  si  ille  eamJem  senleniiam  juxta  ingeuii  sui 
vires  meliiis  quam  ego  proTerre  posset ,  fnrsilan  et 
aller  aliquis  illo  sapieniior  excellemius  proferre  nns- 
sei.  (Jnusquisqtie  ergo  in  suo  sensu  abiuid  t ,  tanln 
majnres  Deo  agens  graiias  ,  quanlo  excellenliuris 
scientix  lulentiim  ab  eo  acccpit ;  siuiiilque  aiteudat 
quia  Deo  inigis  placenl  ruslica  hiimiliuin  dicla  qunn 
exiinia  verbnsiias  arrog.)nlium,  ei  in  sxcularis  lille- 
ruturx  pom;>a  gloriaulium. 


DE  SUBSTANTIIS. 


Substaniia  igitur  qux  per  se  sine  ullius  adiniui- 
culo  subsistere  valet,  Deus  solummodo  est.  Illa  au- 
lem  siibsiantia  rujus  totum  essc  in  alterius  consisiit 
poieslale,  creamra  profeclo  esse  probaiur.  Se  I  sicul 
divina  substanl  a  in  tribus  consiat  personis,  Patris, 
et  Filii,  et  Sp  ritus  sancti,  ita  el  creatura  oinnis  iu 
tribus  Jisi.it  dilTercn  iis.  Aul  enim  est  raiionalis,  ut 
angebci  spiritus  et  homo  ;  aul  aiiimalis,  ul  onmia 
qux  flaiu  vitali  sine  ratione  poliumur;  aut  neuiruin 
est,  liabeus  tanltimmodo  esse,  ul  arbores  et  lapiJes. 
l'nde  omnino  patet,  quia  omnis  creatura  Deo,  a  quo 
omne  quod  est  babet ,  se  quoque  subdere  debei. 
Cujus  nimirum  subjectiouis  ralio  el  observantia  ad 
solam  rationalem  creaturam  pertiuet,  iJ  esl,  ad 
angelns  et  homiues.  Sicut  enim  bi  soli  cxteris  crea- 
turis  excellentiores  sunl  condiii ,  iia  eliam  ab  his 
solis  exigitur  subjectio  ei  culiura  Dei ,  el  aut  pro 
subjectionis  sluJio  remunerautur,  aut  pro  repu- 
gnaniia  atque  superbia  puniuntur.  Sed  quia  hiijus- 
inodi  judicium  jn  angelicis  spiritibus  jam  facium  est. 
nam  quidain  eorum  pro  obeJientix  sux  meritis  ita 
lempiternx  beatuudini  sunt  depuiaii,  ul  nibil  aliud 
quaiu  bnnum  velle  pnssint,  quidam  vero  pro  superbia 
iu  aiernas  piBnas  projecti ,   ad  nulla  nisi  ad  tnala 


C  raiionem  datam  flectere  queunt :  soli  homines  adhuc 
resiant,  qni  concetsam  raliouis  el  arbitiii  faeiiltalem 
ad  uirumque  divertere  valeani.  Unde  et  ipsi  solum- 
modo  instruendi  el  admonendi  sunt,  ut  sibi  jugiler 
proponentes  utrnsque,  bonos  scilicel  et  malos  spi- 
rilus,  eliganl  potius  bonnrum  merita  sequi,  prxceptis 
divinis  obediendo,  quam  maloruin  poenis  associari, 
ei  resistendo  siue  quo  nemo  potest  salvari.  Iloc 
igilur  sit  priinum,  quod  omnes  homines  hortamur 
iutenlione  maxima  considerare.  Sanx  namque  tuenti 
inlegrxque  raiioni  ipsuni  solum  stifficere  posset, 
cliamsi  nulla  alia  tremendi  judicii  exempla  nnsset. 
Sed  quia  adversarius  nnster  diabnlus  lanquam  leo 
rugieus  circuit  jugiter  quxrens  quein  devnret,  plu- 
resque  inter  tot  millia  homimim ,  prob  dolor  !  fra- 
giles  quam  Tortes  contra  eumdein  adversarium  modo 
inveniuutur  :  opus  est  cuuclis  fidelibus  ut  et  ipsi 
circumeuntes  quxrentesque  qualite.r  lanlo  resisiaut 
adversario  invicem  se  variis  modis  instruant  et  ad- 

rj  moneant,  ue  Ecelesia  sancta  sub  temporis  prxteriii 
partibus  bene  fundata  el  suffulla,  penitus  destruatur 
siib  temporibus  nosiris,  in  quibus  mille  anuis  im- 
pleiis  juxla  piophetiain  in  Apocalypsi  prxdictam  , 
Satanas  solulus  esse  videtur.  Non  euim  soluturaodo 


mr. 


HF.D/C  VENERABll-IS  OPP.  PARS  I.  SLCT.  II.  —  DUIIIA  ET  SPUIUA. 


UI6 


ocrullis  iil  IHlM  insi.l  i-  qnnsquc  dcdpil,  s«vl  eliam 
aperte  prortimpit  porlillsimM  suhvertcns  ,  et  ail 
IH---.IHM  qiKpque  initgans<  Quid  rogo  pcjns  mh  pn- 
lerii.  quam  monaiUrli  ad  liudom  Dei  uiiclnrumqiie 
suorum  vem  r.uiilam  meiiioiiaiii  ali  anlii|iiis  princi- 
i>ii>ii.  cousirocu,  iniiic  oii  inexplcbilem  quoronvlam 

nvariliam  desiruere?  Quis  mmqui  Bdoli religio- 

sorum  stlendens  quania  moiln,  riiiu  uiiiuin  divina 
praeeepu  etmlnruM,  nnctorumque  Pnrum  dncu- 
menia  sint  pliirim  s  iiolissima,  rceiioliioruui  ileslru- 
nio  flat  non  soliim  a  laicis  geilieolibm  et  ripien- 
tilms  pradia  eonim ,  sed  eiiam  i  clericis  ipsisque 
nhliaiibus  nliro  ofT.-retili Liis ,  quasi  quxilam  venalil 
sihimel  cnmniissa  boni,  unde  alendi  fiircnl  iion  so- 
lnni  ninn.iclii,  sed  ciiam  lamilia  cotnmi-sa,  nec  nnn 
I  superes  et  percg  ini  advenienles,  n"ii  tiat  nt  po-sil 
ronjleere  desiruciionem  unclai  Rcclesi.e,  nnn  Btllim 
ilnl.  ai  quoil  liosiis  lnliqUHl  tanlam  malitiam  et  per- 
seciiiioneni  potucrit  exerccre  in  Chrisiianns  peralins 
Chrisiianns,  et  per  fos  nniime  qui  constiiuii  sunt 
pasinres  Erclesix  ?  Nam  si  lalis  deslruciio  locorum 
sanctnruin  a  barharis  agereinr,  Clinstianoruni  kello 
essent  repriincndi,  si  aliter  neqiiirenl  cnrrig1.  Sed, 
I  rnli  itolor  !  tanta  pax  ct  roncordia  in  litijusmodi 
iieqtiitia  liahelur,  ut,  piDciuiinii  excepiis,  non  iiive- 
nianiiir  qui  de  i.ani.r  pcrsecutionis  curcnl  miseria , 
quasi  Chrisiian.T  religiouis  ignari,  et  tanquam  hoc 
i|uod  monasieria  cuncia  pro  Chrisli  saiictorumque 
bonore  cnnstrucla  siul  obliti.  Qund  dico  miserabilti 
quideni  est  dictu,  sed  miilto  miserabiliiis  aciu ,  cuin 
hi  qui  ad  hnc  specialiler  elecii  sunl  ut  in  cccnohiis 
snb  religioue  discipliua<|ue  spiriluali  viventcs ,  ()eo 
scrvirent ,  et  pro  enruin  saluie  qni  a  sxcularibus 
poinpis  adliuc  se  coutinere  nequcunt  jugiier  inter- 
«edereut ,  substanlia  qua  ad  quntidiaiiiiin  vicium 
^estiiuinque  indigcrenl  privantur.  Quanio  enini  quis 
pnssessinncs  proprias  pro  Dei  ainore  conicmi  serit , 
lanio  magis  cx  coiiiiniiiii  slaiu  eOMonii  quo  conlu- 
gcrit  necessaria  quxque  sibimcl  dari  indiget :  nnii 
<|uandiu  in  pra>enli  viia  subsistit,  nulliis  liumo  victu 
et  veslitu  quotidiano  carere  poieril.  Uude  qui  eOStlo- 
hilis  auferi  prstdil  unde  sunt  prncurandi  ,  et  cliv.ni 
serviiii  et  totius  ni>n.islicx  religinnis  iiestruc:or  esse 
convincittir.  Ad  hxc  elilin  reus  eflicilur,  quia  ahs- 
tulit  unde  paupcres,  peregrini  et  hc-piles  sancla 
loca  visiiantes,  recreaudi  furenl  juxU  suucti  Boue- 
ilicli  slaluliun,  imo  juxtl  ipsius  Duiuini  nostri  pra> 
ceptiun  dicentis,  Uale  eleemosyntnn,  et  omnia  rniinda 
thiii  vobii.  Ipse  quoq-ie  his  qui  nunc  eum  in  paupe- 
rihus  et  bospitibus  suscipiuut ,  iu  extremo  judicio 
dieturus  est :  llospes  fui,  et  suscepistis  me. 

Ilxc  igitur  dc  iilo  solo  peccato  quod  in  destru- 
Clione  camobinruiii  agilur,  hreviier  coniuieuioravi.  Si 
<|uis  vero  diligenter  considerare  vulueril  cxtera 
Clirislisnx  religionis  statuts,  inveniet  ex  eis  plu- 
riina  pari  Clirislianoriim  persccuiione  destructa. 
Quis  enim  locus  esi  modo  sine  rapina  aul  hello?  Ubi 
siinl  jura  Christianx  legis,  et  prolectio  metuendi  re- 
gis?  rin,  quaso,  suni  pastores  cl  defeus^res  Beclo- 
siariim,  qui  resislant  devasialorihus  panpcruin  ct 
viduariim?  Quin  imo  ipsi  qui  dicnnlur  pastores  el 
dcfensores,  quique  aniiiiam  suam  dare  deberenl  prq 
COlrimiftsis  ovihus  ,  f.icti  suni  peisectitores ,  nitlll 
parcentes,  (liiiniiioilo  ipsi  in  deliciis  vivaui,  divitiis- 
CtM  affliiaut.  Nonue  hxc  atque  lns  similia  persecu- 
lioius  siinl  studia?  Quain  viuVlicel  miseraiidam  per- 
neciiiionem  ego  iniimiis  jugiter  audiens  et  dolens, 
ciiin  nnn  pnsM-iii  aliquos  sermone  couimuni  corri- 
gerc,  iract  i\ i  vel  sciiplis  eos  admonere  talihus  quo- 
iiiiii  sciilenliam  lam  la  ci  quain  clerici  possmt  agno- 
scere.  Noune  solein  aliaque  elcmcuta  iiliquo  sensu 
capere,  et  quid  ollicii  gcranl  omnes  simul  agno- 
sciinl  ?  Ipie  proleclo  corporali  visu  piivatus  nequit 
se  cxcusare  a  solis  agmlioiie.  Si  eniui  imn  illms 
tqdendorcin,  corie  vel  ejus  calorein  seuiire  v.ilct. 
fi.i-icica  ciim  aliqitos  lUtttoril  de  splcudoris  lulirli 
liniiieiisitjle  luquculcs,  polest  uiiquu  advcittic  ttito- 


A  riori  visu  siiiiul  et  auditu.  Ipse  enim  ah  liomine 
ntlllo  piit.ru  evelli,  duiuniodo  hujnsinoili  sciem  el 
aiiilitnm  miliiii  milla  impediai.  Iludeei  Domlnusno- 
sier  auditoies  su  >s  admonel  dicens  :  Qui  habet  aurei 
audiendi,  audiai.  Ei  Joannes  in  Apocalypsi  :  Qui  ha- 
bel,  inquit,  aures,  audiai  quld  Spiritut  dicat  Eccle- 
iiii.  Sed  liiijii-inoili  verha  ideo  mnre  prolugi  prx- 
mniimus,  ui  quia  de  Carnslibus  spirituslis,  de  visi- 
hiliims  loviiibilii  colliitcre  scrihemio  voliimus,  le- 
cloruiM  simtil  el  auditorum  aures  BpirilMUl  ad 
suendemla  cadem  alii|uantiilum  exriteuius. 

IVimo  i-iliir  diceiidum  quod  el  in  priinig  credere 
et  pr.e  omnibtis  nosse  debemus,  in  quo  scilicet  ele- 
niento  saucix  Trinilatis  ei  tinitalis  mysterlum  coo- 
leinplarl  possimus.  Deuiqiic,  ut  mibi  videtur,  in 
iiulla  scriptura  apertius  quam  in  sole  eilo.cn  possu- 
iiiiis,  qualiier  sanct:i:  Triniiaiis  lidem  altendere  de- 
Ii>miiuis.  In  sole  uainque  tria  inseparabilia  inesse 
scimtis  :  uoc  esi  ipsum  cnrpus  vel  rotaui  solis,   el 

j)  spleiidorem  atque  calnrem.  In  roia  qiiip;e  ipsius, 
quatn  iu  flnnamento  cceli  sempcr  posiiam  novimus, 
persouam  Pairis;  in  splendore  vero,  personam  (llii, 
quia  el  Aposlolus  de  Chrislo  Dei  Pilio  dicit,  Qui 
cum  tit  tplendor  gloriee,  etc. ;  in  calore  aulem,  per- 
souain  Spiritus  saucii  signiucari  creilo.  Moxqua 
eiiam  illud  subjungo,  unde  lalia  credo.  Sicut  enim 
roiain  solis  niiuqiiam  vidiinus  vel  audiviniiis  de  coal  i 
in  tcrram  demissam  ,  sed  splendorcm  qui  in  ipio 
est,  et  ab  ipso  semper  ortus  emittitur  super  omucin 
tcrram  demilti ;  ralorem  eii  un  qui  t  un  ab  ipsa  solis 
roia,  quam  a  splendore  ejus  procedit,  licet  in  omni 
loco  et  tempore  non  xqualiter  sentiainits,  ab  utro- 
qtie  lamen  xqualiier  procedentem  in  quibusdain 
proviiiciis  iikiiis,  in  quibusdam  vero  minus  fervere 
propler  aliqUani  occuliam  divini  judicif  disposiiio- 
nein  scimus,  ita  e:  de  singtilis  persouis  sancix  Tri- 
nitatis  credo.  De  Deo  Patre  quidem,  quia  nunqnain 
inissus  veuerit  in  te.iram,  sed  splendorein  ejus,  id 

„  est  Filium,  ad  quosliiiet  illuminaudos  mittat.  De  Deo 

^*  aulcm  Dei  Tiliu,  quod  sicut  splcndor  solis  in  qux- 
libet  cerperdlis  uiiiiatur,  vistbilis  liat :  iia  et  tpse 
incarniius,  visibilis  apparuerit,  et  snper  omnein  ler- 
raui  doctrinx  ejus  claritas  iliuxerii,  ut  de  e>>  legi- 
lur  :  Exormm  est  in  leuehris  luiuen  rectis.  De  Spi- 
ntu  sancto  eliam,  quod  sicut  lerra  a  splendore  solis 
illusirata  taiituin,  nou  autem  calore  cjus  peneir.ua 
iiullum  fructum  ilare  solel;  ila  ei  quisque  licel  di- 
vini  verbi  notuia  illu  uin  >ius  sit,  cunciaque  Dci  mi- 
i  iculi  vel  legendn  vel  audiendo  agnovcrii,  tamen 
iiUi  calorem,  id  est  amorem  hene  sgendi,  ah  ipsius 
d  ino  percipiai,  frustra  totius  luinine  scieolia  per- 
Iruatur.  Quod  profeclo  ita  esse  non  solinn  liJe  per- 
cipi,  sed  eiiam  experimenlo  ipso  potest  probiri. 
iNain  iiontiullos  sapientes,  ei  in  lege  divina  omiii 
modo  iusli  uctos  frequenter  viilemus  ,  iu  qiiorum 
actione  si  quam  divtnx  scienlix  notiiiam  h.ibeaut, 
vel  si  quid  de  aiernis  gaudiis  ei  suppliciis  credant, 
piriimper  agnoscere  valemus.  Quid  itaque  de  lahbtis 

D  esiiliminilum  est,  nisi  quia  splindore,  i.i  est  verbo 
lioiiiiiii  nosiri  satis  quidem  illu.iniiati  siint ,  sed 
Spiiiius  sancti  calorem  miniuie  UOSlruol  ?  Si  eniin 
cum  spleudore  c.ilnr  pariter  spimuali-.  eis  advenis- 
s<i,  ucquaquain  iU  lepidoa  et  negligeiites  illos  reli- 
quisscl. 

Ut  autetu  caloris  lanli  mysieriutu  nou  solum  ex 
conjecliira  proprii,  verum  eiiam  sacra  Scriptunu 
testiuioiiio  approbem  ,  iiuniie  Spiritus  s.imius  iu 
igne  super  aposlolos  venisse,  eosquo  tanio  (ervore 
acceudisse  legimr,  ut  iiullam  sxculi  poleniuiii,  nullj 
hiiinaiix  stcvilie  lormeiila  forinidarent ?  De  eodeiu 
calnre  et  igue  credo  Doniinum  dixisse,  Ijnem  ver.i 
millere,  etqud  tolo  nisi  ut  ardeai'!  Sed  el  Imc  quotl 
DOUllnUI  dicit,  Lcce  Ho  ad  d-iimui  ttpulto,  elc,  iii 
qiiolihet  lioimne  solis  spleudore  circumdalo  iny.ine 
niiucri  vileiuut.  Sicui  eniiu  iplemlor  Mlli  hij— 
ad  iucn  sii i-  ridioi  voniMUin  non  repdlii,  sed  ii- 
luslr.il,  ita  S.ilvalor  nnstci'  omiics  ad   te   «cuiriiic» 


UI7 


DE  SUB9TANTIIS  LIUEK. 


1118 


rlemenier  snsdpit.  Unde  ad  sc  veuire  horiatur  di-  A  iniellectu,  el  corripieinr  a  supervenienie  iniquiiale. 


fens  :  Vinifc  ad  me,  omnes  qui  laboratis  el  onerati 
e>lii,  et  ego  rrfieiim  vot.  Item,  6ici:t  spleudor  solls 
c.uenores  cujtig!  bet  doinns  pnrietes  undique  illu- 
strans,  nequit  in  cos  qui  interius  sunt  clatisi  lucein 
Miam  isnniltlere,  oslin  anleni  aperlo  mox  in  cos  el- 
fundii :  ita  etiam  Dominus  nosier  pcr  divinitalis  suae 
)-n't'iiiiaiii  jugiier  respiciens  snper  filios  liominmn, 
ii i  videat  si  est  intelligeiis  aut  requireus  Dum, 
<|iiaerit  quasi  pulsans,  quis  ei  januam  cordis  apcrial. 
Janua  aiitein  cordis,  mens  »--i.  Ubi  ergo  Doiniuiis 
Januam  clausam,  id  est,  nieniem  infldelem  et  indo- 
volam  ad  tutius  religinnis  sludium  invenit,  dolens 
inde  recedit,  dolens  videlicet  per  huinaniiaiem  sus- 
cepiam,  sicut  f.  in  Uvangelio  legitur,  quia  cum  ap- 
propinquaret  liierusalem,  flevit  super  illam.  Main 
diviniiali  nullus  dolor  accidit.  Ubi  auttm  januain 
apcrtum,  meuiein  scilicel  Hdelem  et  devoiam  a<i 
inipleuda  divirae  institutionis  pisccepta  invenii,  mox 
iulrat,  el  cnn;  liospitii  ipsius  liabitatorc  cosn  il,  iu- 
fundens  ei  per  inspiraiioneiu  Spiritus  sancii  com- 
punciionem  alque  poeiiileniiam  peccaioruin  suorum, 
seu  ei  rcserars  sacrse  Scripiura:  arcana;  vel  eliain, 
quia  ejus  cibu'  est,  nt  facial  voluniaieni  1'jiris  sui, 
coenat  cuin  c  ,  faciens  illum  coiilemnere  cuucla  c.i- 
duca,  el  sola  pcretinis  vilSB  desiderare  gaudia.  Ilu- 
jusmodi  ergo  conviviuiu  :igit  Doiuiniis  iiobiscuui , 
quando  enm  permilliuius  mtr.ira  ad  cor  noslrum. 
Puiesi  eliam  per  idem  solis  mysterium  illud  aliqua- 
leniis  inspici  quod  Domiuus  dicit :  Si  quis  diliyii  me, 
scrmonem  meum  senabit,  ct  Pater  meus  iiliqit  eum, 
et  ad  eum  veiv.emut,  el  mansionem  apud  eum  faciemui, 
Uuicunqiie  enim  solis  splemlor  apparct,  sol  pariter 
cum  eo  lucens  mauet,  quia  indivilua  tst  uirius<jue 
operalio.  Ad  baec  et  amsi  calor  ex  tin-o-iii  •  prucc- 
dcns,  sine  cujus  adveutu  frustri  quilibet  illumina- 
lur,  simul  adesse  scntiiur,  tunc  iui  tria  pariier  in 
una  operalione  babeniur  :  quotl  niinirum  in  prxdi- 
ciis  Domini  vcrbis  non  dissimiliter  posse  inteiiigi 


Ubi  autem  ideui  Spinliis  rcqtiiescai,  Doininus  per 
propheiaui  indical  dicens  :  Supcr  qucm  requiescit 
Spiritus  meus,  nisi  tuper  liumilem  et  quielum,  el  tre- 
mentein  sermones  meos  ? 

Libet  adhnc  per  propositum  sol:s  mysterium 
nscendere,  et  ilfa  evangelica  verba  considerare  :  In 
principio  erai  Verbum,  ei  Verbum  erat  apud  Deum,  et 
Deut  erut  Verbum.  Oinues  nauque  sereuam  acicm 
habenies  inttieri  aKquo  modo,  quauturn  revcrbera- 
lus  visus  permillil,  possuut,  quia  ipse  solis  splen- 
dor,  qui  lerram  lotam  amhil,  niiiiquam  solein  reliu- 
quil,  sed  in  ilio  scmper  esi  liiinen  de  luinine  mi- 
cans.  Si  lama  facullas  in  creaiura  cculis  cor|>orali- 
bus  videri  poiesi,  inulio  inagis  in  creaiore  el  oiuui- 
polenle  Deo  iuesse  credcnda  esl.  Sicut  uainque  so- 
lis  splend  >r  semper  in  eodern  solts  est,  et  quorsum 
micaiido  lendat,  semper  apud  eum  perseveral :  ita 
seoiper  iu  printipio,  id  esi,  in  parte  erat  Verbuin,  et 
„  Verlium  eral  3pud  Deum;  semper  scilicei  Dei  Filius 
a  iu  1'atre  iii.uieus,  seinper  D  us  de  Deo,  lumen  de 
luiniiic  splcndens.  Sed  ueu  ipsa  roiuuda  species  so- 
lis  a  inysieno  vacare  videlur.  O.nne  euim  roiunduin 
iiecliueui  babei,  nec  mitium.  Idem  de  Deo  oiumpo- 
tenie  credere  edocemur  ;  quia  duin  illo  nilnl  supe- 
rius,  nihil  iiiferius,  nibil  laiius  iuvenitur,  nallo  ter- 
niino  concluditur.  Prolaio  iiaque  illo  quod  in  solo 
tantuiiimodo  repcriiur  sanct.e  Trimtalis  mysterio, 
Iibel  adliucduo  pruferre,  ul  hi  qui  suhtilia  qoxque 
de  sanctse  Trinitatis  lide  dicta  vel  scnpia  nequeunt 
intelligere,  doceantur  in  quibus  lam  eieiiieutis  eaui- 
dem  lidem  iuvesligare.  Iu  aqua  igitur,  qiiatn  tribus 
personis  appellare  solcmus,  diceiiies  ille  foiis,  ille 
rivus,  iiiud  siagiiuui,  niiiiias,  sed  unius  cleiuenii 
substan.fa  inesse  comprobalur.  Licei  enim  in  per- 
sonis  fons  et  rivus  atque  stagnmn  diffei  anl,  in  una 
laiiien  substaniia  conveniiini.  L'hi  quiddain  quod  et 
de  sole  ilixi,  potest  invciiiri.  iSuilus  denique  rivus 
absque  foutis  sui   suhsiautia  detluii,  quousque  foNs 


Cicdo.  Si  eniin   duae  personx  iuielliguniur  in  f.iire  (j  ehullieiido  subsistit.  C.c leriiin  si  fous  c xsiccatur,  et 


cl  Kilio,  qui  adveninnt,  tertia  persona  (tit  niiiii  vide- 
tur)  iu  illius  qui  diiigil  cooperatore,  etad  lioc  ul  di- 
ligeret  quasi  prawio  iuceutore  intelligi  potest. 

Dcnique  m  niuliis  sacr*  Scriptura:  locis  hoc  inve- 
nilur  quod  bona  aliqua  imn  solum  non  faccre,  sed 
nec  verbum  honum  prolerrc  possimus  absque  Spiri- 
lus  saucli  dono,  tii  esl  illud  :  Kemo  potest  dieere 
Dominus  Jesut,  nisi  in  Spiritu  sanclo ;  et  :  Omnia 
operatur  unut  atque  idem  Spirilut,  dividens  singulis 
prout  vult.  Ul  autem  tanii  mysierii  -.rufundilas  fa- 
ciltus  intelligalur,  libet  adhuc  in  soie  iilius  siiuiliiu- 
dinem  quxrere.  Scimus  namque  omnes  quooiam  in 
aiSiatc,  quando  calor  solis  inaguus  tcrrain  occupare 
solet,  sa-pissime  non  solum  in  die,  qua  soi  paritcr- 
que  ejus  splendor  videtur,  sed  eliam  in  nocte  cuin 
iieuier  apparel,  tanlum  calorem  ab  utroque  proce- 
deulcin  seutimus,  ui  vix  eutn  siislineauiun.  Quapro- 
pter  quia   tanlus  calor  longc  prius  quam  ipse  sol 


foiitis  persoua  privatur.  Sed  ei  stagnuin  saiis  con- 
venii  personx  Spiritos  sancti,  quoniam  sicut  fons 
et  rivus  in  staguum  confitieiiles ,  unius  ele.i.euii 
suhstantiaiii  hahent,  ita  el  1'aier  et  Filius  in  unitale 
S,ii:iius  saucii  coiivcnientes,  uiiuin  sunt,  el  iinaiu 
substanliam  eiliciunt.  Iu  aeceusa  quoq-ie  caudela  m- 
veniri  poiest  (ut  reor)  idein  sancix  Tnnuaiis  my- 
seiiuui.  Natn  euiii  ai  dens  eleineniis  coustei  iribus, 
id  esi,  siuppa,  cera,  igne,  persoiiaruui  tnum  ligu- 
ram  tenet,  sed  Unaro  subsi.inliain.  Gt  sicui  nulla 
caudelx  uiilitas  in  slappae  el  ceras  confectioue  abs- 
que  iu<  ensione  erit,  iia  etiain  illi  qui  in  Pairein  et 
riliuni  credeiis,  Spirittis  sancti  iguem  ah  eis  sepa- 
rai,  ii. I  proderii  bujusmodi  lides.  His  igitur  exemplis 
de  sancla  Tiiuiiaie  prolatis,  quai,  ut  arbilror,  oiuui- 
hus  plaua  suni,  j.iin  cupio  alia  exetnpla  ad  inoralem 
seusuin  periincuiia  sparsim  colligere,  primo  qui- 
tlem   de  parabolis   quihusdam,   qu.e   in   tvangeho 


splendorque  cjus  appareat  senliiur,  praacedere  eum  0  ipsius  Douiini  nostri  ore  iegunlur  prulata?  :  per  has 


dici  potesi,  licet  ab  illo  nunquam  rccedat.  Cadem 
de  aroinaluin  qoorumlibet  odorifera  suavitate  sen- 
tiri  valeut.  Ubicunque  euiin  incendiiur  thus  \J 
nyrrlia,  vcl  alia  hujusiuodi  species,  corum  qui  pro- 
cul  absunl  nares  prius  qiiain  visuin  dulci  odore 
conlingit,  nec  tainen  ah  incensus  sui  substamia  re- 
cedil.  Si  ergo  tania  vis  esl  utriusque,  caloris  videli- 
cet  et  odoris,  ut  prxcedenles  advenium  eorum  a 
uuibus  procedunl,  demulcentesque  sensus  eorura 
quibus  ingeruulur,  sub^lautiain  propriam  non  relin- 
qiiant  :  cur  uon  mullo  magis  credcuda  esi  virtus 
sancti  Spiritus  quoslibet  illusirare,  et  pr.rcedendo 
eoruiu  corda  advemui  divino  praeparare;,  nunquam 
tamen  ab  esssnlia  propria  recedeus?  Qui  enitn  lo- 
tus  est  uhiquc,  iocus  esse  uequit  uhi  desit,  nisi  quo 
lenehris  maliiiie  et  insipieniia:  fugaiur,  sicut  scri- 
ptum  est :  Sanclus  enim  Spiritns  disciplinx  fiigiet 
liciura,  ct  aulert  sc  a  cogilaliou.hus  qux  stuii  sinc 


scilicel  clencos  specialiler  adiuoueus,  ut  tantx  do- 
cirinx  verba  legeutes  vel  audieotes,  meniein  ali- 
qua  eiius  ab  illeeehris  et  pumpis  saeculanbus  retra- 
lianl.  Deinde  vero  ex  varns  rehus  qu.e  in  boc  sx- 
culo  per  visum  vel  auditum  tain  a  laicis  quain  cle- 
ricis  seniiri  possuni,  ut  aptum  defloraiio  in  variis  lo- 
cis,  ul  imniensus  solis  splendor,  ut  oruatus  et  pul- 
cbriiudo  faeiurx*,  ipsaque  vilitas  qu.e  in  huniaua 
naiura  consisiit,  ut  lacu  las  et  diflicultas  operaudi 
in  qtiibusdaiu  leinporibus,  ul  uecessiias  quotidiani 
esus,  ut  abuiidamia  et  peuuria  substaiilis  victualis. 
l-\  bis  ergo  ouuiibus  laicos  specialiter  admoneudos 
essu  detenio,  quia  si  semel  eis  quid  sigoiiicent  ns» 
sera  ur,  poslea  coram  Deo  nullain  hahent  excusa- 
lioneui  pro  ignoraiitia  liilerarum,  dum  quotidie  ab 
liis  qux  possideiii  et  ciiiu  quibus  versautur  ad  Crea- 
loris  noliliaiu  iiisiruaiiiiir. 
Scd  his  iulerim  omissis,  ad  clericos,  quos  pei 


BEDjK  VKNERABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DUBIA  ET  3PUBIA. 


«119 

Senptnnm  snnciissimam  e  angelicx  leciionis  in- 
ilruere  siaini.  nrl"i ■dinnnandin aggredior.  Apnsto- 
lni  namque  di  il  :  Qiixi-unqiie  lenpU  sunl,  ad  no- 
Mnm  ilneirin  nn  smpia  sunl.  0"*  Bimlrum  verba 
ad  e»s  specia'iter  pertlmnl  qui,  lillerirum  notiiiam 
hahenles,  in  ♦  is  ju^ilor  agnnsrere  piissunl  qual  ler 
el  sibi  onmmluftt  reg.-r.-  ikbcanl.  Unde  eii:im  cle- 
ricis  opus  est  nt.  lummopere  aitendenies  qund 
srriplmn  et,  6'ni  plits  cnmmiltitur,  ptut  «'>  eo  cri- 
niinr,  Mndeaui  pereepUJ  seienlia?  ulrnlum  n»n  in 
ierra  fodere,  hnc  csi,  in  terrenis  oris  expen.lere, 
sed  in  ejns  siTviiiuni  n  quo  siliimet  BOOIUI  liilm- 
luin.  Reenlanl  niliilominus  M  illud,  quia  quanlo 
niijoii  scieniia  innl  diUli,  lanio  neqinoribiis  spiti- 
tilms  jmlicio  di^no  peimiuiminr  impugnari.  Es<a 
n.imque  diaboli.  ut  lenilnr,  electa  est :  quo  aigmfi- 
calur,  quia  peritos  ei  sanctos  quosqne  maxime  im- 
pugnans.  eos  vcnlre  malitix  sue  nititur  devorare. 
Ilujusmodi  aniem  impiignatio  jngiter  prir-nccnpan.la 


1110 


A  necessariam  pieiatis  et  severiiatis  commisliomm  ai- 
gnific.it, sine  qua  niilliispeccaioruniviilueribusplenu* 
saniri  pnterit.  Ilinc  ergn  doctores  universi  pouunt 
saiis  instrui,  quia  uec  pietas  sine  severitate,  nec  te- 
veritas  line  pictate  in  peccatnribus  curandis  tenen.la 
esl  Qnod  vero  nec.'ss:irinni  sil  cunctis  fidelibiis  lub- 
slaniiam  tcrrenam  po-sidentilms  xterna  gaudia  mer- 
cari  ei  exquirere,  cum  lemporalibiis  bnnis,  saiii  in- 
dicalur  per  parahnlam  iHam  :  llomn  quidam  eral  di- 
vet,  qui  habebat  vitticum  ;  ipiia  in  fine  ieetionii  ejus, 
cur  illam  pmiulcrii  Dominus  manifeatat  dicem  :  Fa- 
cite  vobit  amicos  de  mammoua  iniquitalit,  etc.  In  qua 
ctiam  paraboll  Dmni  us  arguinenium  a  conlrario 
suniens  de  vlilico  frauilem  facienle,  innuit  hobisquia 
lam  a  cnnirariis  quam  a  con-equentibus  rebus  pos- 
sint  exempla  xdiflcationis  propini.  Fraus  enim  res 
est  contraria  omiii  Chris  iano,  et  ideo  banc  ficere 
licet  nulli,  sed  tamen  aliquo  modo  po-sumus  exiude 
a>dillcari.  altendentes  scilicct,  qilia  si   aliquil  sxcu- 


<st  leclione  librorum  illorum  in  .|iiibiis   detcgai.tur  p  lariuni  per  fraudcm  sux  ulilitati   prospexit  in  fuiu 


IVandes  ininiici,  maximcqne  Evangclii,  ubi  a  Do- 
mino  tinumqimdqiie  viiium  vcl  virlus  prxniiniiaiur 
perpanholas.Qnapropierexevangelicaleciioiiebreve 
cnmmonitnriiim  bic  facere  volo,  ut  in  prnmptu  lia- 
he.iliirnux  cuilibet  vitio  opponenda  sit  leaio. 

Cum  igiinr  in  animn  docloris  assnlui  divinx  insli- 
lilinnis  ncglig.  ntia  sentialur,  leiral  parabolam  illam  : 
Exiit  qui  seminat  seminare  semen  suttm  ;  quia  in  e.v 
dcm  ipso  Dmiiino  disse.ente.cl  per  boc  etiam  omiies 
«loclores  ad  parabolaium  cxlerarura  soluiionem 
insiruenie,  memoranlur  omnia  qunriim  effecin  divini 
verbi  negligemia  nrilur.  Quod  cnim  liomiues  plurimi 
ad  lempns  creduni,  ci  in  tempore  lenlalionis  rcce- 
dunt ,  quodque  a  snllicitudiuibus  ,  et  diviiiis  ,  et 
voltiptaiibus  vilx  liujus  sulfocanfur  ,  seu  quolibet 
mndo  impe.liuniur  ne  diviui  vcrbi  refcrant  fruclum, 
hoc  maxime  ex  illa  negligcnlia  evenit  qua  lim»rein 
amoremque  Dci  spernenfes,  credunt  se  lempnralia  et 

rvlernabona  uno  dilcctionis  genere  posseadip  sci;  seu  C  ^c"",a  »»*»»■  anlertur. 
ideo  qui>  cnm  pro  ccrlo  sciant  utraque  discernend.i '     s"  er?a  e's  1"i  in  enm  ali 
e>-se  in  dileclinne,  propnmini  sil.i  longum  viix  spa-      y"  .ll!3m  parabolam  :  5i 
lnim,  diviuamq  le  pie  :.lem,  qux  cuncus  a.l  se  licet 
sero  con.ersis  veuiam  promiuil  :  el  hac  prnmissione 
abulenles.credendnsciliceiqiiia  qtiandocunque  volue- 
rinl,   cilo  convcrli  possinl ;  qiia-d  cnnversionis  tem- 
pus  in  sua  poieslite  babeani,  inlerliu   totn  nisu  fer- 
renis  soliinimodo  ciuis  et  voluptaiibus  occiip:nitur. 
Cum  iiie  de  die   in  diem,    de  mense  in   mensein,  de 

unno  in  anunm  conversionis  lempus  differlur,  aut 
vix  demum  converiiintur,  aut  quasi  catcnaii  a  con- 

suefudine  pessima  siue  conver>ioue  moriuntur.  Nain 
ex  peccati  pxna,  quam  iu  longa  conversionis  dila- 
tinne  prnmeruerunl,vidclureisquamlo  pie  impouibile 
quod  quondam  visuni  fuerat  facile.  A.l  expellendam 
rrgo  lam  pcriculosam  tamque  trcineiidaiu  negligen- 
liain  ,  s:.lis  jnval,  si  parabnla  jaui  conimemorata 
ejusque  exposiiio  s:epius   inienieque  legatur;  si  la- 

ini  n  simul  idsit  eura  oratioipie  jugis,  ut  expellalur.  | 

Ipsaiu  enim   divinorum   verboruui  leclionem  et  in- 

teiiiinnem  niniiuin  fonnidan-.  diabolus  fugil  a  legen- 

libus  et  mediiantibusdivina. 
Item  si  quis  ex  superflua  lenaciiate  niniioque  pre- 

liosaruui  vesiium  vel  cib..rum  appetilu  laborare  se sen- 

terit,  aitemlat  jugiler  parabolam  de  diviie,  qui  proeo 

quod  imluius  estpurpura  etbyssn.ei  epiilahaiur.|iio- 

tidie  splendi.le.qundi|ue  de  subsianlia  sua  uec  uiicai 

demensa  sua  lapsas  iuendicanli    l.azarn  d.ire  vuluil, 

in  iiilern.i  HpultlH  esl,  el  procul  dubio  ab  bne  vitio 

alii|uautuin  alisiiuens  ellicilur.  I  t  aulem  quibusbbct 

lapsis    compatiens ,    el   super  cornin   enundaiione 

docior  .li  ei etns  esse  possit,  attendat  paralmltm  dc 

illo  re.lereiiiein  qui  ab  Jerusalem  in  Jericho   descen- 

dens,  incidil  in  lalrnnes,  et  ab  cis   vulneratus  relin- 

quilur  seinivivus.  Cuiuque  a   prxtereunlibtis  quibus- 

(lain  iniiiime  visiiaretui ,  SainariUnusqiiidam  iler  fa- 

cieus  su-cepit  emn  saiianduni,  infuiiileusqiie  oleum 

el  viiitiift  reddidit   sanuiu.  lnfusio  eniui  olci  el  vini 


rum,  mulio  magis  nos  debemus  per  eleemosynam 
jusie  acqtiisitam  providere  qux  nobis  in  fuiun  viia 
expediunt.  Cui  nimirum  exemplo  simile  est ,  si  ali- 
quis  religiosus  videns  meretriccm  omni  modo  orna- 
i.nn  amatnribns  suis,  mnx  optet  dicens  :  Utinaoi 
ego  iia  siuderem  placere  Cbristo,  sicut  ista  meretrix 
siudet  placere  mundo;  vel  si  quis  sptritualis  dnclor 
discipulos  suos  adinoneal  dicens  :  Sicut  multi  stu- 
diosi  sunl  ad  obtiueudam  prudeniiain  carnis,  ila  et 
vns  studeie  ut  spiriiualem  prudentiam  obtineatis, 
cuin  neulrum  bnnum  sit  vel  merelrix,  vel  pruden- 
lia  sxcularis.  Ex  quibus  culiigitur  quia  pcssima 
quxque  ad  xdificatioucin  issumi  possunt. 

Rursum  ne  propter  a!iqua  npera  bona  humaux 
Iaudis  appclitu  impulsus  superetur,  allcndal  illam 
parabnlam  :  Simile  est  rsgnum  cattorum  llietauro  abt~ 
condito  in  agro,  eic.  Nisi  enim  actio  bona  inter.luiii 
absco  idatur,  a  malignis  spiritibus  velut  a  latronibua 
"tem  ne  ilurns  el  imuiilis 
I iio  mndn  peccanl ,  allcn- 
mile  esl  reijnum  ccelorum 
liomini  rsgi ,  qui  voluit  riitionem  ponere  cum  tenit 
suis,eic.  Iii  qua  satis  aperie  monstraiur  qualiter  de- 
beamus  esse  clementes  erga  debitorcs  nostrm,  si 
vnliimus  nnbis  relaxari  a  Dominn  debiia  nnslra.  Sli- 
perbia  quoque  qtix  omnes  vinutes  destruere  niiitur, 
ne  in  quul  bet  doininetur,  altendat  illas  duas  simili- 
tudin.es,  quarum  quidem  una  est:  Duo  hominct  ascen- 
derunt  in  l.mptum  ut  orarenl;  allera  vero  :  Cum  invi- 
latut  fuerit  ad  nupliat ,  recumbe  in  novissimo  toco,  Ex 
utraque  ergo  possunt  nrancs  edoceri  i|iiama  ruina  vel 
cmifusio  superbiam  soleal  sequi.  Ulraque  etiam  una 
ea.lemque  senlentia  lerminatur  ,  quia  scilicei  omnis 
qui  se  exallat,  buuiiliabitur;  ct  qui  se  humiliai, 
ex.ltabiiur.  Ileni  ne eimcessis el licitis  rebus  iniempe- 
r.niler  utainur,  seu  in  eis  plus  quam  liceat  innitamtir, 
aitendeuda  est  jugiier  illa  parabola  :  Homo  quidam 
fccit  coenam  magnam,  el  vocavit  multos.  Quod  eniin 
ibi  dicitur  cosna  iuagua  facta,  et  vocali  iniilli,  sed 
quidam  propter  vill.e  empix,  quidam  propter  agro- 
riim  einptnrum  probatinnem,  quidam  vero  propier 
uxorem  noviter  duct.im  >e  excnsaules  venire  nolue- 
runt,  sigmficat  max  inam  quiJem  niulliludiuein  lide- 
lium  ad  supema  gau.lia  a  Domino  iuvila  am,  sed  duni 
pluriiiii  niuiix  possessioiium  obiinendaruiii  ambi- 
lioni,  niiilti  aiitein  conjugio  licito  inleinperanier  de- 
diii  inveniuntur ,  pauci  sum  qui  vocationi  divinae 
nbediemes  ad  regua  e.rlorum  pervenianl.  Verumia- 
meu  eo  plus  metuenda  esl  liujus  parabnlx  senleii- 
lia,  quoiniuus  a  inultis  liiuelur,  qui  <ju<>lidie  non 
loluui  ob  niiniam  villarum  et  agroruui  preiio  condi- 
gno  acquircndorum  aiubiliuiiein,  el  propler  niieropv 
raiam  uxnris  dilectieneni,  sed  eii.uu  ob  eos  simi 
quus  frsude  sliqua  acquirere  vel  suferre  sludenl  de 
locis  linclis  seu  pauperibul,  et  propier  aiereiricis 
indiii  iiimein  ie  coiianlur  exrusire  s  vncatioae  divi- 
n.i-  Si   enim  hi  qui  rehui  juite  acquiiiiii  ei  s  l>ee 


1121 


DE  SUBSTANTIIS  LIDRR. 


\\%i 


roncessis  intemperanter  utimiur,  a  regno  ccelesli 
encliiduntur,  quid  ercdendum  est  de  iilis  qui  per 
vim  et  rraudein  aliquam  aliena  rapienies,  et  merelri- 
cbus  semet  jungentes,in  liis  usque  ad  lineni  vii.c  per- 
teveranl?  llinc  credat  qtiisque  qund  vclil,  ego  credo 
quia  ctelutn  el  lerra  trc.nsibunt,  rerba  aulem,  divina 
non  transibunt,  nisi  ul  impleantur  sicut  prxdicla 
sunt.  Ilu-c  igitnr  pauca  eihonaiionis  vcrba  ad  cle- 
rum  dicta,  idcfrco  cx  sanciissimoLvangelioruni  libro 
profeire  decrcvi,  quia  lalis  liber  clencis  pene  omnl- 
bus  noii6simus  esl,  uipoie  qui  sxpius  legilur  et  au- 
diloi  abeis. 

Possunl  eliam  studiosi  qu  I  bel  clericorum  ex  va  - 
ria  Scriptura  lamVeieris  quamNovi  Tesiameniisaiis 
instrui,  et  non  solum  ex  bonis,  sed  etiam  ex  malis 
aedilicari.  Si  enini  altendere  sluduerint  Abel  jusli- 
liam,  Job  palienliani,  venerandam  Abraliae,  isaac  <t 
Jaciib  beuediciionem,  a  Deo  sibi  lactam  :  David  Iiu- 
mililatem,  Danielis  et  trium  puerorum  conslaiiliain, 


Creaiorem.  Nam  sol  dunlaxai  lantum  potcsl  splen- 
dere,  quanlutn  permillilur  obsiaculo  ternc  vel  ali- 
cujus  rei :  Creaioris  vero  splendor  esl  incnmpre- 
hensibilis,  et  inv.sibilis  ejus  intuilus  ,  qun  oinuia 
pra*le.tila,  pixscntia  ct  fulur.i  siinul  qnasi  uno  iciu 
nculi  compreliendit  :  quo  eiiam  respiiil  supcr  lilios 
lioiuinum.  ul  videat  si  est  inlcll  gens  adl  requirens 
Deum.  Qul  scilicet  spleudor  non  nisi  tmo  cordis 
ail.au  ciedi  vel  agnosci  valel,  ejusque  lucis  taiitn 
quisque  capax  cril,  qnanto  in  lide  el  dilectione  Dei 
profecerit ,  ipsiusqae  jusiiiia.  esui  ies  ac  sitis  eum 
accenderit.  Uude  de  his  Iribus  in  Evangelio  Domi- 
nus  dicil ;  dc  fide  quid-m  :  Omnia,  inqiill.  possibilia 
sunt  credenti;  de  dileclione  auicm  :  Qui  diligil  me, 
dilitjetur  a  Patre  meo,  et  ego  diligam  eum,  et  mani- 
festaboei  me  iptum;  de  esurie  vero  et  sili  :  Beati  qui 
esuriunl  et  titiunt  justitiam,  quoniam  ipsi  saturabun- 
lur.  iiuic  eiiam  simile  quid  quotidianisexperiineiitis 
cnlligere  potesiis.  Qais  enim  agricula  agriculturam 


Susaiina.  lasliiateui,  utnusque  fobiae,  pairis  scilicel  R  exen  eat ,  nisi  aliquatenus   pnifeciuosum   sibi   fore 

Mi*!      __■:__ ._  . . :_      %7_. :    *3    ...__.,i    _i   ..r...|..l9     im    .1  itm  ■  n.l.i   -limiml      -linliiim     1... 


<i  lilii   religionem ,    alioruuique  palruiu    in  Veier 

Testamenio   perfectionem ;   si,    inquam,    atieudere 

voluerinl   laliiiin  virorum  exempla,   xdificari  ouiiii 

modo  possunt.  Kursum  si  ecoulra    itialoruiii   gesia 

replicare  volueriut,  qii.uiiaiu  vulelicei  lualitiam  Cain 

in  .rairera  suum  egenl,  pro  qmbus  pcccatis  Sudo- 

miias  subversi  sini ;  qualiier  rtabuclioJonojor  Holo- 

fernique   6uperbia   contnia  sil,   qiiam  variis   niodis 

muiiiiuranies  lilii  Israel  afllicii  sint,  q  iid  lieli  sacer- 

dotis  lilii   peccanies  pcrtulennl,  i|iioinodo  Salomou 

sapieulUsiuiiis  cecideril,  quanlaiuque  ruinam  Ab.-.i- 

lou  et  duo  judices  coutra  j-u>aiiiiain  insanientes  me- 

rucriul;  quam  frustra  Herodis  et  Judaeorum  dolus 

in  Clnisluiii  iiisaniern,  quaula  inaliua  S.inon  Magus 

0I11  a caius  perieiil  :  quid   aliud   pcr  tanta  inala  in- 

nuitur,  nisi   ut  auiiientes    timeanl,  ei  timentes  ca- 

veant  ne  111  smiilia  cadam?  Plurimi  iiamque  nisi  ii- 

more  compollereiilur,   iiullo  inodo  ad  saluieui  tra- 

herentur.  Paiet  igitur  quia  laiu  |  er  mala  qnam  per 

bona  Sdifleari  possurous,  si  ea  i:a  ul  a  Uoiniuo  or- 

ilinauiur,  peusainus.    Nam   ut    Deum  aiiieiiius,    per 

I)  na  Iraiiiiuur;  scd  uteum  Uineamut,  per  malaali- 

qua   cuinpelliiiiur.  Lnde  quaeso  ul   el  ca    qu:e  jam 

proiuii,  et  alia  lns  similia  in  livangeliis  scnpia  m- 

lenliiiue    siiiuma   legaimir,  ei  quw  uobis  suut  fa- 

ciemla  ex  eorum  lectione  aliqu  >ieuus   inspiciantiir. 

Deiude  exlioiiau.  el  laicos  nuu  eos  ad  ulliu.   Seri- 

ptui*  lccliniieui,  quia  illis  iguota  est,  adduco;  sed 

111  a  clencis  quxdain    pro   quutidiauis  expcniiienlis 

C"guitu:   simililudiues   apenauiur  obsetro.  Dicaiur 

il..que  eis,  ne  pro  eo  quod  litleras  nescitis,  excusa- 

110iK.u1   aliquam    corain  Deu  vus   babete   credatis  : 

iiiliiuauius  Vubis  quaedain,  in  qiiibus  velul  in   libns 

quoiuue    legeudo    aguoscere    pulesiis    quid   agere 

debcalis.  Siciii  iguur  apes  iu  vanis  locis  ei  in  variis 

flonbus  mellis  liquoreiii  colligere  soleni,  ita  ei  vos  col- 

ligere  debeiis  cojuslibci  vinulis  dulcediiiem.  Ab  alio 

eniiu  colligenda  e.Uiurailitis,  ab  al.ocliarita  ,  abalin 

lides,  ab  alio  patieniia.ab  alio  laigiias,  ab  aliucas  i-  D  ua  nociurnis,  aestiva  bieiualibus.  Deliinc  specialuer 


spercl  et  crcdal?  Aul  quomodo  aliquod  stuiliuin  po- 
lestexer<eri,nisicceperii  ainari?  Autquis  sine  lacdio 
ipsum  victuin  corporalcm  cunciis  viven  ibus  neces- 
sariuni  percipere  val  i,  nisi  aliqua  esurie  ac  sili  ad 
linc  iucitei  r?  Sed  nec  ipse  somnns,  nisi  cum  de- 
lectainenioaliquo  pcrcipilur. Cum  ergo  lixcoinuia  iia 
corporaliier  esse  sciatis,  peiiie  intiina  imentiona 
Dominuii!,  ut  vubis  ea  spirilualiler  imiiaii  c.iiicedal : 
pnnio  qui<icin  ui  in  ciim  recte  ciedalis;  demde,  ut 
cuni  lota  virtute,  lota  meuie  diligalis;  po>tremu,  ut 
jugiier  leneaUs  esuriem  sitimque  verbi  divini,  sine 
qna  nerao  potesl  justiliam  iillam  ainare.  Qui  auleni 
11011  amal  justiliam,  auuna.  illius  salus  despcralur, 
sicut  ciiaiu  eorpoiis  ejus  salus  qui  cibi  camalis 
fastidium  patitur.  Nam  demrnque,  sp  ritali  videlicet 
et  curpora  i  cibo,  Dominus  dicil  :  iVon  in  solo  pane 
vivet  homo,  sed  tn  oiimi  verbo  qvoi  vroceclit  de  or. 
_>ei.Si  igilnr  imilanies  esuneui  siliuiqu-  corporalem, 
spiritoaletn  quoque  obtinuerilis,  niiii<|iiaiii  a  bmia 
'  voluntaic  vacabi.is,  co  ligeutes  instar  apum  undique 
alicujus  virtuiis  ei  sapien.i»  mel  :  sicul  ei  de  im- 
iiicuso  solis  spleudore,  de  quo  interim  dispuiainu'i, 
divin  e  prxsemix  imuiensilaleua  colligeudau.  esse 
diximus. 

Ergo  quotiescunque  eumdem  solis  splendorcui 
tain  immensom  iuspexeriiis,  mox  reiniiii&ceutes  di- 
viu*  prxsenliae  el  scienii-»,  loio  meniis  affectu  in- 
vocate  Doininum,  ut  aliquud  luinen  sapienlie  su.c 
cordiiuis  ve-tris  infundere  digueiur.  ilis  igilur  diciis 
de  sole,  qui  Iicei  uuus  flus  videaiur,  variarum  la- 
men  vinuium  tnella  inde  colligenda  csse  j  nn  au- 
dislis  :  audite  eiiam  quahler  aliunde  eadeiu  mell.i 
dullorare  debeatis.  Neque  euiin  unquaiu  desuni  ili.i 
prala  ,  illi  tlores,  unde  possint  colligi  liojusiuodi 
mella,  si  laniummodo  sint  qui  co.ligant.  Attendita 
ergo  uuiic  generaliter  in  loiius  niundi  oruatuin, 
qumnodo  oinnia  iuvicem  conveniant  el  lempereiiiiir, 
calida  scilicel  fngidis,  Irigila  calidis ;  lempora  diur- 


tas,  ab  alio  discieiio,  abalio  elt-eiiiosyuarum  siudia 
pauperuiuque  cura,  ab  alio  alia  quieiibei  vuius.  Qux 
duui  sic  coilecla:  in  uiuus  lioiiiiu  s  meuieiii  vemuiit, 
quasi  iu  uiiu.o  alvearium  ex  variis  tlunbus  excerpia 
mella  coiigeruniiir.  ^on  soluin  auiem  ex  hominibus, 
sed  eiiam  ex  quibuslibel  creaiuns  quas  quotidie  vel 
videiis  vel  audius,  el  de  rebus  quas  aiiquo  modo 
seutnis,  mella  viriuluin  colligere  debetis.  Maiufidem, 
qu<e  ruiidaiiieniuin  eslvirlutuin  oiuniuin.primo  coili- 
geie  et  ponci e  dirbetis  in  aiv.ariuni  cordis  vestri :  cre- 
denies  scilicei  Deuiii  omnipoieiitem  ubique  esse  pra:- 
seniein,  et  uiumum  qux  a  nobis  gerumur  vel  euam 
cogiiaiuiir  mspeclur.iii.  Ilanc  auteiu  bdeui  buc  inodo 
COlligere  debeli»  :  alteudite  igitur  111  soleiu,  qui  cuttl 
uiiiversuitt  muitduin  npieudoie  suo  circutndans  il- 
iusliel,  tamon  quia  cre.ilura  est,  et  omni.  creaiura 
niiuis  inlerior  cst  Creaiore,  exinde  instrucli  facile 
poiestis  ercdere  solem  longe  miuus  splendere  qu  nn 


111  singula  quajque,  in  ortiaium  vulelicei  cceli  ei 
lerrae  :  cueli  quidem  per  solem,  lunam  et  Stellas; 
lerrse  vero  per  varios  flores  aniueuos,  el  lierbas 
atque  arbores  el  frucius,  unde  liumanuin  genus  aii- 
ni-nta  suscipit,  pulcbriiudinein  quoque  pretiosorum 
lapidnm  ,  v:irias  piciuras  tam  111  pall  is  quam  iu 
caeiens  preliosis  pannis  deleclabililer  intextis,  va- 
riosque  colores  quibus  conliciuntur  ,  dulcein  can- 
tiieuam  cltordarum  aique  orgaiioruin ;  niiorem  auri 
ii  argenli  cseterique  metalii ,  amuenus  discursus 
aquarum,  qui  necessarii  sunl  lam  ad  naves  deferen- 
dasquam  ad  molas  prxparaudas;  niyrrliam,  aioma- 
luui  fiagratiliam,  posireino  etiaui  decoio.  lioiiiiiiuiii 
quoruiiidaiii  vulius.  Cutnque  liaEC  omnia  miro  quo- 
dam  et  meiUbili  ornatu  composila  exterins  per- 
spexeritis,  alteudiie  etiam  quaiiluiu  ornatum  inte- 
rius,  id  est  spiriiualiter,  babcant,  et  quid  nos  per 
siguii  a •loiieiii  admoueant.  Signilicant   cniin  prxci- 


I1«3 


BED.E  vKM.iumi.is  oit.  pahs  i.  skct.  ii.  —  DuniA  et  spuria. 


na. 


pu.i  qu.iilam ,  iimli'  mis  magna  virlnlis  ei  sapienti.e   \  Imsiis  invisibilis  fcrociias  et  maliiia  pcr  aliquas  be- 


iueila  mlligere  valeiis.  Deniqoa  nmnis  omaios  ei 
piilcliritiiiln  creatur*,  qua  in  prmaantl  v i i n  nnhis 
famulalur,  hoc  noa  Inat.nit,  bnc  nm  idnonai,  ut 
aiiandamoa  :  quii  11  lemporalia  bnna  iam  delecia- 
hi  ia  msii  vel  auilitu  comlaiunt,  multo  defectabillo  a 
et  pulchriora  csse  aierna  probiniur. 

Kst .  t  alitid  quuil  in  lemporalium  bunnrmn  pul- 
rbiiiiiiline  debeinui altendere.  (Juoniaui  euim otnnii 
bnmn  prohandul  ell  in  liar  *iU,  uirum  Deiim  mygis 
diligat  i|uain  creaturam  decnram.  vel  Blernt  pnlius 
qiiam  teinporalia  bnua,  oppomtur  ei  jugiter  ali- 
qua  species  decnr.i  el  delerlabilis ,  vel  raolieruiu 
vel  vcstiutn,  vel  metalloruin,  seu  aliarout  rcrum, 
ut  in  eis  lenialna  expcrimentum  sui  rapiat ,  qua- 
liter  scilicct  D  uni  timeat  et  dilig.it.  Nemo  quippe 
rerlui  esio  vilet  quis  lit,  nisi  in  hujusmndl  lenia- 
linne  proba.ua  luerii.  Cujusnimirum  reiexemplum  no- 
lissimuin  in  unoquoque  milito  poiestis  agnoscere.Mi- 


itiaa  ferocei  deinunstratur?  Sicul  eniin  leo  et  lupm 
viiibililer  inaidianlur  animalium  giegibus,  iia  ci  ilia- 
bohis  <| ii  iti-ms  quem  ilevmel  ut  ad  perditiimein  tra- 
bal,  iuvisibiliter  insidialnr  cunclis  litlelibus.  El  quo- 
ninlo  vns  qui  libros  nescitis,  aliicr  nnliiiain  di  bnli 
invisilnlis  aguoscere  possctis,  nisi  in  aliqna  crcatura 
visibili,  vnbis  |iie  cugmia  doc.  reinini '(  Talia  ergu  de 
clemeniuruhi  cuiictorura  advei-ltaU  credenies,  sen- 
lite  de  Domino  (  ul  scriptum  csl )  in  lionilale,  qui 
i  i:u  adversa  quain  prospera  cuncta  pro  alicujus  uti- 
liiatii  vel  pietatis  disposit.one  deceruit,  lieri  iu  tnun- 
do.  (juxcunque  vero  vilitas  hutnana  natura:  ex  pa- 
rentiiius  primis  accidit,  in  lantinu  bonuin  versa  ett 
a  Di-o,  ut  iiimia  superbiie  inoibus,  qui  lioininilius 
ni.-ur  angeliea  natnra  posset  oriri,  ex  bac  compii- 
iiieiclur.  Denique  upus  omne  praecedens  iosmuat 
faciuri  suo  i|iinmoilo  facerc  debe.il  sequeni.  mc  et 
l>i  o  omnipotenti  a  ■  ;_■■•! n- e  dignilalis  faciura  ex  par  e 


lilii  nanique  cujuilibel  peritia  et  lortiiuiln  nnn  agno-  g  pcr  superbiaiu  lapsa,  el  per  hoc  quasi  quoddam  liguli 
billo.  Si  enim  ibi  nmnia  caute  egerit,      vas  iu  lerram  cadena  fracla, 


SCilur  nisi  iu  li 

seipsuiu  nuinieiis,  adversarioa  vcro  csdem,  lonc 
dcmuiii  meritn  laudalur,  lortisque  miles  pradicatur. 
Bellmn  quoquc  non  incongriie  v  C3lur  illecmflicliis 
qiicm  jogiier  :  gerc  debeurUS  contra  diabnlum,  salu- 
iis  uostra  invidum.  Ipse  enim  non  cess.it  nos  ad  hoo 
illicere  lei.iando,  ul  leinporalia  ni.igis  quaui  a-terna 
buna  diligamus,  ct  ut  spem  nostram  in  eaducii  so- 
lummodo  rebus  pnnamiis  :  sed  nos  niemores  ,-_icr- 
ua  viia,  a.l  quam  conditi,  redempti  ct  invilati  sn- 
nins,  debciiuis  retistere  illecebris  el  eoncupiscentiia 
qnaa  in  corda  nostra  miitit ,  attendentes  qnod  scri- 
pluin esi :  Pcst  coucupitcentiai  Iimi nou  eas.  _i  itcruni 
alia  Scriptura  indiral,  quanta  coroin  pcr  lentaliouit 
pogiiam  pruveuial  dieeut  :  Beaiut  vir  qui  sufferi  ten- 
talioiiem.  quoniam  cum  prvbulus  (utril,  ncapicl  coro- 
nam  vitw.  Si  igiuir  hac  dno  qu._  jain  dmmus  dc 
pulchriludine  Lemporaium  viaibiliuuique  rerum  in- 
irll  gemla,  aualiier  scilicel  per  eain  considerare  de- 
beainus  a:*.ernoruinbouoruniqiialitaieiu,quodquf;  per 
eaiinl  in  teiilandi  silUUS,  u  rinn  Deiim  plus  qoani 
specinsa  qu<ci|ue  carualia  diligamus:  si,  iuquam,  bxc 
uiraqua  scdulo  rccolitis  et  traciatis,  inagnam  varia- 
riiin  viilutum  dulcedinein  ouuii  corporali  melle  sua- 
vii  rem  colligcre  poteriiis. 

Ad  h.iT  eiiaiu  scieiidum,  et  pro  spiritnali  nielle  in 
vascula  cordiuiu  vesirorum  rccondcnduin,  quia  qus- 
cunque  in  crealuris  advcisiias,  vel  in  ipsa  buinaiia 
natora  babctur  vilnas,  ex  bominum  primoruin  pr.c- 
vaiiratione  accidn.  ruslquam  enini  ilii  pricceplum 
ilivinuin  cnnteuipseruni,  niox  el  in  semetipsis  ri  iu 
loniii  creatura  sibiuiet  eontraria  habere  meroerut: 
in  semetipsis  quidem,  quia  illa  honestissiina  bcaix 
imnioitaliiaiis  gloria,  iu  qua  Cl  ipsi  condili  sunt,  et 
qu.im  ou.iies  electi  quandoque  receptuii  suul,  cxuli, 
inbouesia  quaedaui  vcrccuuda:  camis  indicia  in  se 
m  nst  riint,  unde  et  nudos  se  esse  erubuerunt ;  in 
creaiuiis  vero  lut  adversa  quot  ipsa.  sunt  crealurx. 


ustcuilit  aiio  modo  alind 
vas  csse  liugcndiMi,  uon  quasi  ignaro  lautx  li ac  ur.. , 
ECd  ul  iii.bis  uoia  lierenl  qux  facla  suni.  Ipsc  quippo 
pr.ennsrciis  oimiia  anlcqoam  li.iut,  iusinual  uobis  ex 
praeceileniibus  qualiicr  fulura  peusare  debeaiDUS. 
Quoil  einiii  vel  augelos  qunsdam  vel  liomines  primos 
caderc  permisil,  ad  Caulelaui  noslri  fecn,  ut  per  b.  c 
nu.s  iuslriicii  uihii  dc  nnbis  pr:rsuiiiaimis.  Fecit  ergo 
Deus  iu  boiniue  lapso ,  sicul  aliquis  peritissiiuus 
mediciis  lacere  solet  in  segrolo.  Si  eniin  languoris 
ejus  qualitaiera  aguoscens  spcraverii  eum  posse  ia- 
uari,  Buscipil  eum  saiiaudmn.  iuuc  si  iiifirmiias  exi- 
git,  imponit  illi  emplaslra,  materia  quadain  viiissuna 
inierdiim  conlecLi,  adco  ut  de  aiiimalium  vel  aviuin 
sicrcore  inisceaulur ,  c  irnibus  quoque  cauum  vel 
vulturuin  -eu  serpeuliuui  agaulur.  1'r.cteica,  si  opus 
cst,  a.liistiuneiu  medicus  addil,  quod  scilicet  medi- 
camen,  quauivis  ad  sanitatem  caruis,  sicut  hi  qui 
oxperli  sunl  leslantur,  ulilissimuiu  senliatur,  causa 
tamcn  leluris  cl  vililatis  .ua.  c  'iitegilur. 

Ouottiaiii  nos  u.vsuce  inslruimur,  ut  omuein  vili- 
laleiu  qua  circuuidati  suuius,  similiier  coiiicgamus, 
quia  uoii  oiunia  uliiia  constanl  honesta.  .trumque 
ignur  medicamen  corporalf,  einplastri  videhcet  cl 
auustiouis,  quamvis  vilissunum  videatur,  magnuiu 
laiiicn  iu  fc  liabel  arguiuenluui  spiriliialil  medicmx, 
tnide  neressaria  iinila.i  iae  uioralitatis  mella  colligere 
poiestis.  Mhil  eniiu,  ul  ait  Scnptura,  in  terris  lit 
sine  cau.  a  ,  ei  i|ii._  caruabter  videulur  vilia,  con- 
atant  ex  siguilicatiune  preliosa.Kam  si  persordduui 
vel  feiidum  incdicamen  corpora  sanamur,  nec  qua- 
lilas  niedicainiuis ,  sed  sauitas  exinde  procedeus 
pcusatur,  cur  mirum  vel  iucongnium  videaiur,  si 
Deus  oraiiipotens  pra?scius  uniiuuui  luiuroruin,  me- 
dicus  ct  salvator  unitiiuiu  in  se  creilenliuin,  siuule 
aliquid  in  agruiis  animabus  lecit,  sanaus  eas,  vel 
ponus  prx'veuieus  earuui  languoiem  ,  111  quidem  sa- 
pientea  medici   agunl  cura  aliquu  iguulnli  anlidolo  ? 


Kulla  quippe  invenilur  creaiura  qua:  peecanll  horaini  D  y«od  tamen  nos  decel  coutegere,  sicut  et  primi  pa 


pcr  aliqua  nequcal  obsislere  adversa.  Sed  bac  oniuia 
Deus  omiiiputeiis  in  aliquam  utiiitatem  ronveitil. 
Aul  enim  casligal  per  h.ec  bumiues,  ul  a  piavilali- 
bus  suis  convcriantur,  sicut  sxpe  agitur  per  aeris 
intemperiein,  per  pestilcniiain  et  famein,  nec  nuu 
per  alia  flagella  ;  aui  in  his  occasioucin  dat  uuicui- 
quc,  ui  babual  unde  qualiias  cjus  probetur,  sicul 
>xpe  coniingit  per  hos  qui  divitiis  et  potcntia  ab- 
uiuiilur,  seu  in  quarumdam  bcstiarum  fcrocitate  de- 
monsiral  diabuli  inaliliain  ,  ul  iu  leone  el  lupo. 
Nonne  in  cunciis  advertilatibui  jam  commeiuuraiis 
uiibtat  inagna  habelur  ?  lNunquid  utilc  uun  erit,  ul 
bumiiies  per  prospera  quxque  deprjvali,  per  adversa 
aliqua  cuniganiui  ?  Nmtauld  ntile  non  eril  quod  la- 
teuies  Eccieaua  hustcs  ideo  iccepla  poiettau  pcr- 
piilluntur  iluiu  uari,  ut  ct  buc  appaic.it  quales  ip-i 
binl,  el  altos  peiset  utiune  sua  velut  amuiii  in  for- 
uace  probatol  elb.ianl?  Nunquid  utilc  non  cril  quod 


reules  leguntur  feeisae,  quando  se  nudos  csse  eru- 
buetuul,  ne  vel  nubis  coulusionem,  vel  couditori  110- 
stro,  ijiu  per  tiujusmodi  vilti.item  humiliare  ous 
decrevit,  videamur  iujurlam  lacere,  ei  secreta  cogi- 
latiuue  euni  per  huc  iiicuaare  quud  nos  puicniia  sua 
magis  quaiu  ex  jusiitia  lain  vilea  lieri  permiserit. 
Taba  aulem  de  Deu  c.g  lare,  e-laliquaieuus  cuutra 
ciiui  superbtre.  Uuidqtud  eiuin  illud  esl  quud  vcl 
parentes  priuius  peccare  pcrtni.il,  vel  nus  per  eorura 
pravaricaiioneui  vilitate  aliqua  rircuuidedi,  boc  to- 
ii.ui  pro  taluiia  uuatra  causa  ieci.se  credeudaa  est. 
1 1  licet  n  buc  diviua  upienlia  prufuuditai  neque.<i 
penitus  invesiigari,  quaereuda  lunl  lanieu  iliqea  vi- 
iibilium  reruni  argumeuu,  quibus  aidem  diviua  sa- 
piciinx  intelieitiis  no.ier  docealur  concurdare,  l  n.le 
el  ea  qux  jaui  dtxlmui  de  viIi-miiio  geiieru  uicdeiidi, 
in  argiimenliim  IUni|4IIIIUI  hujus  rcl. 
Si  er^orx  UlCdlciua  vili  poicsl  acquiri  ulla  >.i. 


1125 


DE  SUnSTANTllS  LIBEIl. 


\m 


corporalis,  credenda  esi  eiiam  eoilem  modo  prove-  A  signific.iri,  dccrevisset  iitique  in  prxsenli  vita  idem 


nire  sanilas  spiriwalis.  Oinnig  naini|iie  dccnr  carna 
lis  iacile  humana  corda  ilhcii  ad  elaiionem,  sed  vili- 
ias  reprimil  ad  liumiliialcm.  Idcoque  placuil  Deo  ut 
hominem  qui  i.n  niaximuin  superbiae  l.-mgiiorem  ex 
romlilionis  sua;  decnrc  incurril,  imposiia  sibi  causa 
rcmedii  ahqua  vililaie,  pcrdticerci  ad  hnuiiliiaiis  sa- 
nilaiom.  Samtas  eniin  spiiitualis  non  nisi  remedio 
acquiriiur  liumiliiaiis,  huiniliias  autem  humaua  noii 
ohiinclur  nisi  contritione  aliqua, 

Ex  quibus  omnihus  aperle  poteslis  intelligere  quia, 
ut  soiptum  esl,  /idelis  Dominus  in  omnibus  verbit 
tuit,  ei  sanrius  in  omnibut  opeiibus  nttf,  qui  lalibus 
remciliis  superhiam  liumauam  pr.rvidii  csse  rcpri- 
nieiid.nii,  quique  remeitia  spiritualia,  qnx  inuliis 
sunt  incognita,  ex  cnrpnralihus  liguris  el  exemplis, 
qiiae  ninnibus  pene  snnt  nota,  docei  esse  quxreuda. 
Sed  salis  hinc  dicium,  jara  pingrediamur  el  ullra,  ad 
ea  gilliret  quae  posthaic  proxime  dicenda  pmposui- 
mus.  Illud  enim  proposiius  ordo  exigit,  ut  j  un  di- 
caiuus  vohis  quid  significel  vanetas  teuipnruni,  qux 
aliquando  congrua  gulil  ad  quxlibei  opcranda,  ui 
ver  ,  a'slas  ,  aulumnus;  iiuiic  vcro  iiicongrua  ,  ut 
hienis.  Tiia  iiainqiie  prioia  in  quibus  facilius  ope- 
i;ni  possuinus,  siguilicant  oiune  praesenlis  vitae  icm- 
ptis  ad  Ohtiuendain  vcniaui  coucessum.  De  quo  et 
Aposiolus  (Ji.it  :  Ecce  nunc  tempus  acceptubile,  eece 
nunc  dies  salniis.  Iliems  aulcui,  qu:e  maxiuie  inepia 
est  ad  upcrandum ,  signilicat  exlremi  jndirii  tempus, 
tpiod  nulla  frucluosse  poeniientix  opera  exerceri  pos- 
sunl.  Unde  el  Doniinus  in  Evangelio  adiimneldiceiis  : 
Urate  ne  fttgu  vestrtt  jittt  Itieme  vel  sabbalo.  Qua^i  di- 
ceret :  IC-ti.ie  semper  solliciti,  ne  concessum  temiuis 
veiiiae  perdenles,  muc  cuui  nulius  locus  est  vem.r, 
eam  liustra  quxralis.  Eumdem  qunqtic  sensum  alihi 
apeilius  proferl  dicens:  Vigtlate  ilaque  omiti  tem- 
pore  oianles,  ul  digni  hubeamini  [ttgere  i\tioe  venlura  suut 
vobis.  1'ru  ejusdem  lemporis  cm.i  adlulienda  Laias 
prupliela  admoiiel  diccns  :  Qtiwnte  Dotninum,  dum 
invcniri  poiesl :  invocate  eum,  dttm  prope  est.  Quas 
eniin  procul  aheni,  ruiii  nullius  |icccatoris  preces 
exaudit.  Sabbaluui  aiiletu  quod  odditum  est  hiemi, 
quia  apud  Jud.i-os  leslivus  esl  dies,  quo  linmiues 
qiiam  niaxime  gaudere  soient,  signilicat  oiium  quod- 
libel  inulile,  vel  icmpus  incuiigitix  laHilix.  Quam- 
ol.rein  Dominus  adiuiiuel  ue  iu  sahbaio  foga  uosira 
liai,  boc  csi,  ne  iu  praeseniis  vilae  deliciis  po-dti,  lu- 
tura  gaudia  posiponamus. 

Qma  igilur  andislis  per  hicmcm  quihusdam  labo- 
rihus  iiicnngritam  judicii  extremi  tempus  prxsi- 
gnari,  atiendiie  quod  molo  facieiidum  sil  vohis, 
dum  bcne  possitis,  et  vit.v  iuiiien  hahelis.  Neque 
ciiiiii  vuhisexcusalio  resiat  ulla  pro  liiteraiutn  igno- 
raniia,  cuui,  iu  liieuie,  noiissima  legere  valeatis  qux 
suni  vobis  lacieuda.  Deinde  vero  dicendum  quid 
quolidiani  esus  necessiias  vobis  nuiu.it  ageiidutn. 
tJudique  enim  illos  flores  habetis,  ex  quibus  alicujus 
asdiiicationis  mel  colligere  valetis.  Quod  ergo  togi- 


fore  quod  et  in  fiitura.  Ibi  namque  nullus  iuveniiur 

3 Hi  corpoialis  cibi  refeciione  p.iscalur.  Adlmc  dlcen- 
uni  restal  qniil  copia  et  p.nuria  suhslanti.c  cnrpo- 
ralis  innuat.  N  nn  per  ulrnmqiie  tuagiia  et  necessaria 
cunctis  do<  trina  monslratur.  Et  cnpia  quidem  hoc 
edocel,  quia  sicut  ip-a  Ixtiliam  vi|:e  prxsentis  augel, 
solliciludiiiem  minuit,  iia  et  spirituales  divitiae,  id 
est  viriules  aninix,  oiuuein  fttiuroe  calamitatis  ct 
miserix  sollicitudinem  iiiinuuut.  xlerua'qiie  heali- 
ludiuis  augeni  gaudia.  Pcimria  vcro  hoc  indicai  qtiii 
sicui  ipsa  palienlibus  eam  moerorein  ingerii  mulli- 
plicem,  uipole  qui  ignoraut  uudc  sibi  victtim  qux- 
ranl  sine  qno  viverc  nequenut ;  ila  spirilualis  vilie 
dstmna  aelerux  damcahouis  praifi^uiant  laincnta. 
Cniii  igiiur  vohis,  o  fraires  cliarissimi,  variis  mo.lis 
tlicluui  sil  qualiler  sins  liileris  religtosaj  vitx  Ira- 
miiem  evquiierc,  et  iu  ea  inccdcre  valeatis,  atteu- 
dile  jugiicr  ad  singula  qii.u  jam  dixiinus,  el  ea  in 
[!  conlihiis  vesiris  seilula  traclalc  cura. 

l)l  atitetu  eadein  facilius  rccolatis,  el  lenacius  in- 
h:ereatiicordihiis  vestris,  lihei  ipsa  breviter  repelere. 
In  primis  nainque  dixiuius  vuhis  quouindii  stildia 
apum  imilari  delieatis,  culligenles  ex  variis  hnmini 
bus  vel  rebus,  velui  cx  floribus.dulcedinem  virtulum. 
Deinde  quid  iintnensus  solis  splendor  sigui.ieet. 
Deindc  dixittius  de  irifaria  inleliigeulia  in  rebus  vi- 
sihilibus  retiuenila  :  priina  quidein  est  qux  ex  lem- 
poral.uin  linniiri.il.  piilchriludine  ■locel  ons  Conside- 
rare  quani  spcciosa  sini  aelenu  oona  ;  secunda  insi- 
nu.it  ei  eadem  piilcln iiniliiie  prubandos  esse  liomines, 
iitium  Deom  diligaul  pius  quun  terreua  quxlibet ; 
lertia  indical  quud  creaiurx  totius  adversitas,  ipsa- 
quc  hiiiuaii.e  n.iiinx  vililas  ex  hoiniuiiin  priiuoi iiin 
praevariciilione  eveneril,  sed  eantdem  adversiiatcm 
et  viliiatem  Deus  iu  aliquam  uiiliiaioin  hoininis  con- 
venerit.  Dcinde  eiiaiu  quid  hiomale  lcmpus  ad  opera 
qiia-dani  incpluin,  et  quid  qiidlidiani  esus  neccssilis, 

ralis  suhslatiiiji  signi- 
ruin  omuia,  qnia  ex. 
quotidianis  experimeuiis  possiinl  vohis  esse  uot  s- 
sim.i,  ailendile  jugiter  qitaulain  aedilicalioueiu  exiudc 
possiiis  capcre,  iniitanies  scilicet  opns  aptim  in  col- 
leciioue  virtuttiin.  Jam  enim  nulia  excusatio  renia- 
net  vobis  pro  htterarunj  ignorantia,  qujiidnquidem 
in  his  rebus  quas  quoiidie  videtis  seu  audilis,  vel 
aliquo  modoseiitilis,  dninai  rcligionis  noiiliaiu  velut 
in  libris  aguoscere  valeiis. 

lkiv  qunJeiii  nioniia  ad  laicns  specialiter  dicla  sint. 
Deiude  vero  tam  cleiicos  qtiam  laicos  aiJuioiiens  pre- 
cor,  ut  atlendetiles  coulinuaiu  aeris  inteinpericm, 
<|na-  peccalis  uostris  exigeniibus  iia  per  annos  jain 
niultos  imminebal,  ut  aitt  iminensuin  frigus,  vel  im- 
men^a  pluvia,  vel  inlemperata  sicciias  frucius  terrse 
corrumpens,  fainem  miserandam  efticerei  :  aiqnc 
foiiiiidintes  ne  corrupta  iuiqu.tatc  lerra  uccessaria 
aliuienta  pemlus  denegei,  vel  aliquos  hotniues  ahsor- 
heat,  gicul  in  quihiiMlani  locis,  proh  dolor  !   noviter 


i  -,  quidque  copia  el  peniiria  corpor; 
i  ''  Gcem,  protulimus.   Qtix    tiiinir 


mur  quotidie  cnrpus  relicere,  ut  ruhusiiures  suiius  "  evenisse  dictur,  ahsiiueant  se  aliquatenus  a   solita 


ad  qiiajque  corporalia  studia,  signiiicai  nohis  quou- 
die  opus  esse  relici  cibo  spii  imali,  id  esl  doctrina 
coelesii,  ne  deliciainus  in  ialinre,  quem  jugiter  susli- 
nere  debeiuus,  et  oro  serviiute  divina,  et  pro  pecca- 
t.  i  uiii  iinslroruin  iiidulgcntia.  Nisi  euiin  Deus  omni- 
I  otens  cunt    releciione    Cafnali  spiritualeni  vellet 


avaritia  cl  rapina  nec  noit  lascivia,  uiuitiplicibiisque 
nugis,  qna>  stolidissimi  quidam  ab  exteris  naiionibus 
in  bas  regiones  per  insolnaui  rasuram  ei  monslruo- 
sum  vesiiiiiin  detulerunt.  Nisi  ergo  hujusmodi  stui- 
titia  relinqualur,  uon  solum  in  cos  qui  faciuni,  sed 
eliam  qui  consentiunl,  divinilus  vind.caiur. 


\m 


dkha:  yenekauilis  OIT.  PARS  l.  SECT.  II.  -  DUIilA  ET  srumA. 


\m 


VENEBABILIS  BEDJE 

PRESBYTEKI 
nEPI     nUASEMi 

SIVE  ELEMENTORUM  PHILOSOPHLE 


LIBRI  QUATUOR. 


PROCEMIUM. 


Ei  ait  Tnliiiis  in  Prologo  Rheioiieorum  :  Eloquen-  A 
tia  sine  tanlentia  iwcei,  sapieniia  vero  sinc  nloquen- 
lia,  etsi  parum,  lamen  al  qtiid,  ciiiHeloqneniia  lanien, 
maiime  prodesl.  Errml  qui,  poslposito  prolicicnie 
et  non  noreute  ,  adlneiem  nocenii  et  non  proli- 
cienti.  Id  namqiie  a^ere,  esi  Mercurii  el  Philol  >gi;e 
conjiiginm,  lania  cura  virlulis  el  Apollinis  quxsiium 
omni  convemu  deornm  probaunn  solvere.  Idem 
etiain  esi  gladinm  setnper  acuere,  sed  niinquam  in 
bello  percutere.  Mulios  laiuen  nomeii  mag  slri  sibi 
usnrpanies,  non  solinn  lioc  agentes,  sed  etiam  aliis 
sic  t-sse  agcudum  jurantes,  nihil  quippe  de  pliiloso- 
pliia  scientes,  aliquid  si-  nescire  COuUteri  erubescen- 
les,  si  e  Unperilia  solatium  quaerenies,  ea  qux  ne- 
sciunt  csse  utiiitaiii  uiinns  ciiai  ius  praedicam,  Sed  quia, 
ui  ail  Tereiiiius,  INou  e-i  inirum  si  uiulicr  mereliix  im- 


pudenter  .igt.  impiidenlia  illnrum  pnslposila,  de  philo- 
sopliia  allquid  dicere  proposuimus,  ut  diligeniins  ipsam 
proposseii'  s;roperiiciamus,non  diligentesad  ddigeu» 
ti  iiii  exciteinus.  Incipiemes  igitur  a  prima  creaiione 
reitiin,  usqtic  ad  bnminem  conlinualiiuius,  iraclando 
de  ipso  lioinine  nuria  dicemes  :  illud  anle  princi- 
pium  diclioms  petentcs,  ut  si  ali'|iiid  in  hoc  opere 
imperfectum  inveniatur,  lnimaiix  imperfectioni  de- 
piileol,  nec  ideo  quoil  in  eo  uiile  enl  viluperent. 
Mcque  eiiim  propler  iinum  male  dicium  bona  sunt 
viliiperainln,  neque  propler  uiiiun  bene  iticliim  ma!a 
lamlauda.  Quandoque  e  im  vigilat  Thersites,  ct  dor- 
mit  Uiysses,  et  loigo  operi  fas  est  obrepcre  somiunn. 
De  pbilosopllia  igitur  tracure  incipienles,  quid  sil 
philosophia  dicaiaus. 


CATALOGCS  LIIMU  PRLMI. 


Quid  sit  philosophia. 
ijuse  sunl,  ei  n'>n  vidcnlur. 
(Juse  siuit,  el  videnlur. 
Ouibus  rilionilius  probelur  quod  sil  Deus. 
yuare  polenlia  itinna  dicaiur  Pjler. 
■yuare  saptoatM  Filius. 
Cfuare  voiuniis  Splruna  saucios. 
I  irum  suil  corpora  vel  spirilus. 
yualiler  Spirilus  saiutus  »b  ulroqne  piocedal. 
yuare  quaedam  opera  uui  de  persoois  altribuantur,  cum 
Uiia  siue  al  a  uiliil  tperetur. 

yuare  FiliO  attribualur  incaroatio. 


B      Ouid  <ii  cl  pcrfi  cte  a!ir|Uid  copnoscere. 
•Juid  porfecle  ignorare. 
I'i-  d:cmomlius. 

IJutre  S|iiiiui  s.inclo  peccatnrum  remissio. 
De  :mim;i  muiidi. 
tjiiiil  sil  coelesleaniiiial. 
ijuid  a>  hereum. 
|luid  aeieum. 
yuid  humerlun.. 

yuuliter  Filius  a  Palie  geniiui,  et  lamen  illi  coxternus. 
De  elcmeulis. 


LIBKU   PRIMUS. 


Philosnphia  est  eortim  qnx  sunt,  et  non  videninr, 
et  eoruin  quae  suut  et  videnmr,  vera  rom|irehensio. 
Sniii  el  esse  non  videnlur  incorporalia.  SetiSits  enim 
cxlra  subjeclam  maieriaui  uilnl  polesl.  Sunt  el  esse 
videnltir  corporalia,  seu  divinttm ,  seu  eaduciim  ha- 
beant  corpus,  corpora  nauique  suhjacent  sensui.  Cnm 
ergo  in  uirornmqite  coguilione  constel  pliilosophia  , 
de  ulrisque  disseramus,  ab  eis  qiuc  suni  ei  non  vi- 
dentur  incboanies.  Suul  auieui  bxc  :  Creator,  aniina 
inundi  ,  d.eninnis,  aniiux  hnminum  ;  quibus  omni- 
bus  quia  Creator  prior  esi,  omni»  enim  »h  ipso  ha- 
lieui  eiisiere,  sed  ipse  a  nullo,  ifa  ipte  incipiaitius. 
Sed  quia  dicunl  saucli  Deum  in  hac  vila  nou  pnsse 
perlecle  cnguosci,  quid  sil  pcrfccte  aliquid  cogun- 
scere  oslendamus,  ulquare  Creaior  iu  hac  vila  per- 
fecie  nnn  possii  cognosci  inimiegcai.  Undecim  suul 
quae  quxrunliir  circa  unumquodque  :  Au  sil,  quid 
sii  ,  quantum  sil,  »d  quid  sil ,  quale  lit ,  quid  igal, 
quid  in  ipsum  agaiur,  ubi  sil,  qoaliler  iu  loco  silum 


sit ,  qtiando  sil ,  quid  haheat.  Perfecte  ergo  aliquid 
COguoscere  est  ista  undecim  de  iilo  scire.  Sed  qium- 
v.s  sciamus  Detim  esse,  quid  lamcn  sil  perlecte 
non  coinprehendimiis.  (Jtiauliias  vero  ejusdetn  qui 
omnia  implet  angustiat  nostri  pectoris  excedit,  re- 
l.iiniiii  ilinis  Biplicanda  liumana  sapientia  non  suf- 
Beil ,  qualiiates  non  comprehendit ,  actionibus  ejus 
enarraitdiii  iiilimue  lingtix  nun  sulliciuui.  Quid  in 
ip  iiiii  agalur,  non  lolnlia  facienlis ,  sed  perims 
sione  patlcntis;  uui  sii  qui  lunra  omnia,  iulra  0111- 
ma ,  lotus  est  et  Integer ;  qiitlilar  in  loco  sit,  qui 
localis  iiou  e»;  ;  dc  lenip  re  illiua,  qui  inta  omne 
est  tempus  ;  quid  babeai,  qui  nalino  omnit  c  mi- 
nel,  nullus  peifeclc  evplicare  potesi.  Nec  ergn  illiun 
oiiinino  ignoramus,  quem  e--e  siiiniii  ;  oec  peilrcie 
sciinus,  dc  quo  h.i-c  oikiiu  iguortmus,  cl  qtiein  <li- 
xiiuti»  iu  hac  viia  sciri  Deum  csse  ,  i  iiioues  qmbus 
eiiam  mcrediilis  buc  pol.-il  prol-jn  iperitnius ,  ICJ 
liccl,  ei  per  muiidi  crealionciu  el  qmnid  aiutu  Uit- 


1129 


ELEMENTORUM  PIHlOSOPHIJ:  LIH.  I 


1130 


positionem.  Cum  enim  mundus  ex  conlrariis  factus  A  Palri  esl  coaeterna,  ei  Filio.  Nnn  eium  fuit  potens 


sit  eleuieniis,  calido ,  frigido,  humido,  siccn,  vel 
natura  operante,  vel  casu,  vel  aliqun  ariiflce,  in 
compositione  inundi  conjuiiCta  sunt.  Sed  prnprimn 
est  naturae  contraria  fugere,  et  siinile  appelere.  Non 
ergo  natura  coutraria  conjunxii  eletnenta  ;  casu  vero 
conjiincta  non  sunt.  Si  enim  casus  munduni  operalus 
e«set,  quare  domum  vel  aliquid  tale  quo.l  levius  est 
non  faceretf  Iteruin  si  operatus  essei  mundum,  ali- 
quse  causa;  pra?cessissenl ,  quarum  cuncursus  opera- 
reiur  casmu.  Est  enim  casus  itiopinatus  eventus  ex 
causis  confluentibus.  Cum  er^o  niliil  praeter  Creato- 
rem  praecessit  munduni ,  ergo  casu  non  est  facius  ; 
igilur  aliquo  arlilice.  Arlifex  vero  ille,  vel  homo, 
vel  angelus ,  vel  Deus  fuit,  Ante  vero  inundus 
faclus  est  quam  liomo,  ajigelus  vero  cum  inunilc. 
Ergo  Deus  solus  munduin  creavit.  Per  quondianam 
ilisposilionem  sic  probatur  :  Ea  quae  dispouuninr, 
gapienler  disponuntur  ;  ergo  aliqua  sapientia  ,  niliil 


et  sapiens,  quod  nou  esset  bonus  et  creare  volcns, 
quia  idem  est  Deo  esse,  et  bonum  esse,  el  anie 
tempora  voluit  quod  fecit,  qnia  nulla  in  eo  niutabi- 
'.ilas.  Coieterna  est  itaquc  pnodicia  vnlunias  et  lioni- 
(as  divina.  Sed  lixc  personariim  irinitaa  est,  essen- 
tiae  unitas.  Una  enim  subsiantia  esi  p  iientia  divina  , 
sapientia  et  bonitas.  Quae  triniias,  quamvis  in  ounii- 
bus  coopereiur,  nunquam  quippe  agii  :ilii|iiid  poten- 
ler  el  uon  sapienier  et  benigne,  nec  sapienter  et  non 
polenter  vel  benigne ,  nec  benigne  et  non  sapien- 
ler  vel  potenter,  tamen  quxdam  opera  referuntur 
potenti;e,  et  sic  Patri  fqujedam  snpienlia;,  et  ideo 
Filio ;  quxdam  tionitaii  et  vnliiiilaii,  et  ideo  Spiri- 
(ui  sancto.  Attribuiiur  poienliu;,  id  est,  Pairi  Fi  ii 
missio,  quam  latiien  uperala  est  sapientia  el  voliui- 
las  :  altribuitur  sapiealiae ,  id  est,  Filio,  iucama- 
(io,  quam  lamen  operaia  es(  po(eniia  c(  vohmtas. 
Et  meri(o  sapientiae  attribuitur.  Cum  enim  laui  po- 


enim  sine  sapieuiia  sapienler  dispouitur.  Est  igitur  n,  teus  esset,  qui  de  potestate  tliaboli  iiiimaiiuin  genus 


sapientia  qua  omnia  dispnnunlur.  Sapieniia  veto 
illa,  vel  liumana ,  vel  angelica,  vel  divina.  Humana 
vcro  non  es( ,  qux  res  facit  vivere  et  loqui.  Ciimque 
suam  htimana  sapieniia  formam,  scilicet,  boiniuis, 
vel  alterius  animaiis,  operetur,  inotuin  illi  et  vitam 
conferre  non  potest.  Augeiica  vero  sapientia,  quo- 
modo  angelos  ipsos  disponerel?  Divina  ergo  esl  sa- 
pientia ,  quae  hoc  agit.  Oinnis  vero  sapientia  est 
alicujus  sapieniia.  Esl  igitur  cujus  sapienlia  illa 
est,  uec  iiiein  homo  esi ,  nec  augelus.  Dcus  ergo. 
Sic  pcr  qtiqudianaui  dispositionem  pervenitur  ad  di- 
vinam  sapientfam,  per  sapienliam  ad  divinam  sub- 
Slantiain.  Indo divina  sapientia  dicilur  signaculum  et 
imago  divinilaiis.  lu  hac  diviuilaie,  omnium  condi- 
trice  et  omnia  gabernanie,  dixerunt  philosopbi  esse 
puieiiiiaiii  operandi  sapienlium,  volunlatem.  Si  enim 
iioii  poiuii  ct  nesciunt,  quomodo  tam  pulchrum  fe- 
cilT  Si   iternm  feeil  el  noluit,  vel  tgnorans,  vel  c»- 


sola  voluntate  liberare  posset,  maluit  tamen  divi- 
niia(em  conjungere  humanitaii,  u(  qui  Deum  et  ho- 
niineni  reconciliaret  in  se,  qui  hominis  csi,  e(  Dci 
habere(.  Si  enim  lantum  Deus  esset ,  nu.nquain  dia- 
bolus  in  eum  nianus  miiicret,  quippe  qnomodo  ser> 
vus  in  lilium  potenlis  doiui.i  cogniturn  iiianum  niil- 
teret?  Unde  scriptum  est :  Si  cognovisscnt ,  nunquam 
Fitium  Deicrucifixhsent.  Si  ileruiu  laiituin  hoino  es- 
set,  quomodo  capiivus  captivum  liberarel  ?  Umnes 
enim  peccaverunt,  et  eyent  gratia  Dei.  Kedeinpior  i»j- 
lur  noster  Deus  fuit,  el  homo,  et  adhuc  est ,  nt^ex 
diviniute  salvare  possel,  et  ex  humauitaie  diabolum 
lateret,  ut  cum  prauer  jus  el  fas  iiinocemeui  inva- 
derel ,  potestatem  stbi  super  uoccniem  a  Deo  eom- 
uiissam  juste  admi((ere(.  Voluntati  vero  e(  bnnitati 
divinae  remissio  peccatorum  atlribuilur,  quia  ex 
bonilate  el  volunlate  condonat  qtnd  ex  polentia  et 
sapieut;a  quam  cito  factuin  est  punire  possei.  Sed 


ac(us,  hoc  egit.  Sed  quid  ignorarei,  qui  etiain  novil  p  quia  dtim  de  divinitaie  loquimurj  angusiias  liosirip 
bominuin  cogiiationes  ?  Quis  ileruin  illum  cogeret ,  **  scieniiae  iransgressi  sumus,  de  ea   itcrum  lacenie» 


qui  omnia  poiesl?  Esi  igilur  in  divinitaie  poieutia, 
sapientia ,  voluntas.  Qua  sancli  tres  personas  vo- 
cant,  vocabula  illis  a  vulgari  per  quamdam  alflni- 
latem  trausfcrenies ,  dicentes  potentiam  divinam 
Pairem,  sapienliam  Filium,  voluniatem  Spiritum 
sanctiiui.  Potentia  diciinr  Pater,  qua  cuncia  creal , 
ei  paterno  uffectu  disponit.  Sapieiuia  vero  dicilUI1 
Filius,  a  Patre  ante  sa:cula  geniius  ,  et  tauieii  illi 
coftenius ,  quia  ut  Filius  temporaliier  est  a  Paire , 
ita  sapienlia  aciernaliter  et  consubstantialiter  est  a 
poientia.  Sed  diximus  Filium  gigni  a  Patre,  et  ta- 
iikii  illi  co.cieruum  esse.  De  ilia  gcniiura  aliquid 
dicanins.  illud  ante  orantes,  ne  illud  quod  inveui- 
lur  :  Generulionem  ejus  qms  eitarrabu?  putent  nobis 
officere.  Illud  enim  diciuin  est,  non  quia  impossi- 
bile  sit,  sed  quia  diffnile.  Pater  ergo  genuit  Filium, 
id  est,  divina  potenua  sap:ennain  ,  quando  provitlit 
qtialiier  res  crearet,  ei  creata  di.sponcret :  ct  quia 


ad  reliqua  irauseamus ,  illutl  orames,  ne  si  aliquid 
quod  alibi  scriptnui  doii  sit,  hic  reperiatur,  hajresis 
judiceiur.  Non  eniin  quia  scripum  non  cst,  hacresis 
e»t,  sed  si  contra  fldeni.  In  pariitione  superiori  de 
eis  quie  sunt  et  nou  videntur,  priiiinni  Creaiorem 
deiiide  de  auiuia  mundi  posuimus.  Fin  lo  igitur  de 
Creatore  iractatu ,  de  anima  inundi  dicamus. 

Aniuia  igitur  muiidi ,  seciindum  qnosdam  Spiriius 
sauctiis  est,  divina  eniin  voluniate  ei  bnniiaie,  qna- 
Spiritus  sainiiis  est ,  ut  prxdixiuius,  omuia  vivunt 
qnde  iu  muiido  viviint.  Alii  dicunl  animam  munJi 
esse  naiuialem  vigorem ,  rebus  a  Ueo  insiluin,  qno 
qiiirii.ini  vivuut  taniuin,  quxdam  vivunt  uec  sen- 
liuni ,  quaedam  vivuiii ,  seiuiuul  et  discernunt.  Nec 
eiiim  esi  aiiquid  quod  vivat  ei  seniiat,  vel  discer- 
nal,  in  quo  i.on  sil  ille  natnralis  vigor.  Teriii  di- 
ctint  aniiuam  mundi  esse  quamdam  iucorporeain 
subsiaiiiiain,  qtia3  loia  csi  in  singulis  corponbus 


., -,  —  ,  ,         -  ,      .,  _„.„ .       ...       .....£,„,.0       LVI  ^UI  IU  J,  , 

aiue  sascula  hoc  providil ,  ante  sxtu.a   r  iliiun ,  id  U  quamvis  propler  quorumdaiii  corporuw  tardilatem 

non  idem  ia  omuiuus  operuiur,  quod  volens  si"nifi- 
care  Virgilius  ait :  i  Quauiuiu  uon  noxia  corpora 
tardanl.  i  ln  horoine  ergo  propria  et  mundi  anima, 
si  quis  concltidat :  Igiiur  iq  liomine  simt  duae  ani- 
m  c.  Dicimus  enim,  tjuia  non  dicimus  animam  rnundi 
esse  aniuiam ,  sicut  nec  capui  mundi  csse  caput. 
Hauc  dicit  Plato  esse  excogitatam  ex  divina  et  iu- 
dividua  substanlia,  ex  eadem  naiura  el  dtversa,  cu- 
jus  exponeie  si  quis  quaerai,  in  aliis  nostris  scripiis 
iiiaui  iiiveuiel.  Terlium  genus  de  bis  quae  sunl,  ei 
iioii  videnlur,  diximus  esse  dxinoues,  de  qoilius  tra- 
ctare  incipientes,  dicamus  qtioi  itlorum  sint  ordiues, 
ei  quare  votali  sint  d  iiuoues.  Tres  igiiur  d:eiiiouuui 


est ,  sapienliain  geuuu,  el  boc  ex  se,  noii  ex  alio, 
ipiia  ueque  alicujtis  doclrina  ,  neque  usus  exiierieu- 
tia ,  sed  ex  propria  natura  boc  scire  habuit.  £x  qun 
autein  fuii  (si  tas  est  dicere)  de  seterno,  ex  quo  hxc 
scivit,  nec  luit  qui  ista  sciret.  hi  eigo  xternus  est, 
et  sapieutia  ejus  xterua  est.  Hic  Pater  gcnuit  Filiuin 
coxternum  sibi ,  et  consubstantialem.  Volunlas  vero 
divinadiciiurSjiiriius.  Est  aulem  proprie  spiruus  an- 
belilus ,  in  quo  saepe  voluntas  hominis  perpendiiur. 
Aiiier  eniin  spirai  Uclus,  aluer  iratus;  ideo  divinam 
volunialeni  iranslaiive  dixeriini  Spirituiu,  sed  au- 
tonomaslice  sanctum.  Spirilus  iste  a  Patre  et  Filio 
procedit,  quia  vuluoias  diviua  bonilas,  iude  quod 


ila  potens  et  sapiens  est  Deus ,  effeciu  ostendiiur.      ordiues  voluit  Plato  esse,  a  superiori  ns  ■  ue  ad  imum, 

V.  h  !  I      .iiiiin      1  I  i  mt      OCl      (ni  -l  I  nni      CQniil  II  ii  v       1       UllrO      ,  il  ii    l,il        ein.i      ma  I  i>v>...  I  ■       ...nn. ..«..        ..-.„..       _  fl* r . 


Nibil  euim  aliud  est  Spiritum  sanctum  a  Paire  et 
Filio  procedere ,  quam  divinam  voluntaiera  ex  po- 
leutia  et  sapientia  u>que  ad  creaiionein  ei  gubetna- 
liouem  reruin  exiendere.  Il.te  bouitas  et  voluuias 

Paxbol.  XC. 


iiihil  sine  ratiotiali  cicatura  esse  aflirmaus.  Dicit 
enim  in  tiritiainenio  essc  quoddatn  auimal  ratio- 
nale  ,  quod  iia  deliuil :  Auimal  ratiouale,  cceleste, 
iiiiinortale,  impaiibile,  stellas,  videlicet,  de  qoilms 

36 


nat 


BEDjG  VENKRAOtLlS  OI'P.  PARS  I.  BECT.  II.  —  DDBIA  ET  SPUMV 


113? 


in  loco  siiu  >li< emiis ;  nmi  enim  ilc  hls  qtia  MM 

et  fideniur.  Delode  diiii  easa  in  alhera  qnoddam 

geuus  Invislbilii  anlmniis,  a  llrmamemo  usque  ad 

liinim  prlmum  ordinem  damonuin  ,  qnnd  ita  deQnl- 

lur :  Animal  ralionale ,  limnorlale,  paiibile,  «ihe- 

reum  :  eujui  dicil  esse  olliciuin  toti  divituo  contem- 

piationi  vacare,  ei  de  ijus  eontemplallone  deleclarl. 

In  inferiori  ?ero  looo,  id  est,  circa  superlorem 

partun  Mrii  vicina  lun»  dicii  es>e  aliuu  genus, 

cujiis  est  dcflnitio  :  Animal   rillooale,   immortale, 

paiihile,  diligeuiiain  oniiiilnis  iinpartieus,  cujus  est, 

secundum  eumdem  olllcium,  delerre  preces  liomini, 

non  Deo,  et  volnnialein  Dei  hominibus,  vel  per  som- 

nia ,  vel  per  signa  ,  vel  per  iniimaui  a»pirationeui , 

vel  voealem  aduionilionein.   Quod  dicilur   patibile, 

quia  diligit  bonos ,  congainlel  illorum   prosperitati , 

compatilur  adversilali.  Terlius  ordo  esl  in  liac  hu- 

mecta  parte  aeris  ,  quod  ita  dcliniiur  :   Animal  liu- 

mecium,  rationale,  iminonaie,  paiibile,  cujuseslof- 

tirium  bumamuii  invidere,  ex  invidia  insidiari,  qiiia 

unde  descendit  per  superbiam ,  ascendit  bumanitas 

per  buraililalem.  Esl  etiam  ita  luxuriosum ,  quod  ali- 

quando  commiscel  se  mulieribus,  et  aliquos  general ; 

mide  et  lncubl ,  quia  sic  coiiciimliunl ,  dicuntur  ;  qui 

ab  aliis  difleruul  daemonibus,  quia  duo  primi  ordines 

dicuntur  cacodiemoiies,  id  esl ,  bouum  scienies  :  x«- 

Xiv  boiwm  ,  Smiawv  «cien»,  dicitur.  Isti  vero  dicumur 

cacodamiones ,  id  est,  maluin  scientes ;  xaxin  emm 

nialiini  esl ;  ei  lion  abborreas  norainis  coinmuniialein, 

qua  el  illi  et  isti  dicuniur  d.r-mones ,  qtiisi  scien- 

les,  cum  et  isii  et  illi  angeli  dicautur.  Uiide  diciiur 

maliis  angelus.  Inferiorem  pariem  mundi  bomo  ba- 

bitat,  id  e-i,  lerram  ,  animal  rationale,  mortale,  de 

iiuu  in  suo  loco  diceiuus.  De  pr.ediciis  d.emonibus 

quxrilur  uimni  corpora  babeant,  an  non,  cum  siul 

tmimalia  ;  et  nmne  animal  torpu<  dicatur,  an  sini 

spiritus,  ul  ail  proplieia  :  Qui  (acil  angelos  tuos  spi- 

ritus.  Inde  ditunt  quidam  quod  corpora  sint,  tameu 

iia  subiilia  ,  quod  sensu  pereipi  non  possuul.   Uinle 

respcctu  nosirorum  cnrporunv,  quae  spissa  sunt  et 

i-rossa,  spirilus  dicunlur,  queinadmoduin  aer,  quam- 

vis  corpus  sil,   lamen,   propter  sublilitateni  sui , 

spirilus  vocattir.  Quod  confirmat  bealus  Cregoiius , 

nni  111  Moralibuj  loi|iiens  de  angelis  ait :  «  Comp.i- 

r  .lione  nosimrum  corporum  spirtiu s  sunt ,  sed  cont- 

paralionc  illius  sumuii  el  iucirciimspecli  spiritus, 

corpora  sniit  dicenda.»  lloc  iieruui  prubuit  aticiu- 

riiale  beati  Auguslini,  qui  in  Encliiridio  quoddain 

ponit   capiltiluui,   qualia   corpora   angeli   babeanl. 

Alii  dicunt  illus  non  esse  eorpora,  sed  sptritus,  sci- 

licet,  quia  ubique  non  sunt,  de  loco  ad  locum  1110- 

«entur,  comparatione  bummi  Spiriius,  qui  ubtque 

totiis  esl  el  iuieger.  A  beato  Gregorio  corpora  dicti 

sunt,nec  iudc  sequilur  quod  corpora   sinl,  sicut 

illud  est :  Scipieniia  hujus  muntli  atultitia  est  opud 

Dcum.  Non  quod  Ueus  sapieniiam  liujus  mundi  stul- 

liiiain  reputet,  icd  quud  ad  couipaiaiioneni  divinae 

kiipieinii;  sitiltiiia  esl  ;  nec  inde  se<|niiur  quo  I  sit 

stul.iiia.  De  illo  vero  tapilulo  beati  Auguslini 


A11111111I  iulesio, 
r.ilii.ti.,  iiiiiiinrl.,  nuia'il.ile 


Aotmal  aereum,  rilioimle,  immurlalc,  palibile. 


Animal  aereum,  rationale,  tiiiiuoriale,  pjtilnle 


Animal  humectum,  ratiunale,  itnniorule,  palilile 


h.<  torpora  angeli  habeanl,  ditunl  beaium  Augnsli 
1111111  ilii  loqm  ue  corpoiibus  quae  assuinunl  quando 
huiniiiibus  apparent,  Ulrum  vera  sint  torpora  au 
iiuii  ,  nec  lameu  dicit  tllos  esse  eorpora.  Nos  auiem 
ulusilluiuui  seuiciiliic  cnnceiliinus  qm  ditunt  illus 
esse  spiriiu» ;  uec  videaiir  aln ui  esse  lnconveiiiens, 
quod  1'laioduogeneraditil  esse  cacodifinoiium,  cum 
ilivuia  Scnplura  novem  dicat  esse  urd.nes  autjelo- 
iuiii.  Flato  enini  divisil  secundum  loca,  sed  divina 
paguia  juxta  ofllcia.  In  duohus  i^ilur  illis  generihus 
conlinentur  nuvein  nrdiues,  cl  0  tunvcrso. 


Post  Iraciatum  de  freainre  ct  anima  mundi  et 
djemonibus,  restat  iractare  de  anima  boiuinis.  Sed 
quii  de  hotnine  locull  sumu<  usi|ue  ad  illum  locum, 
luqui  de  ejus  anima  dilferamus,  ul  sit  unus  el  c<»nii- 
nuus  de  liomine  Iraciaius.  Haclenus  de  illis  quw 
sunt,  et  11011  videnlur,  uostra  disseruil  oralio,  nunc 
a<l  ea  quae  videutur,  siylus  ronvertaiiir.  Sed  aiue- 
quain  iuitium  loquendi  de  illis  faciamus,  petimus,  ut 
si  loqueutes  de  visibilibus  aliquid  probabile  et  11011 
necessarium  dicimtis,  vel  necessaiium  el  imn  pru- 
babile  ponimus,  non  inde  viiuperemur ;  ut  physici 
enim  lanluiu  probabile  ponimus,  ul  vero  philosoplii 
probabile,  etsi  non  necessarium,  aiijungimus ;  sed 
illud  videiilitr  si  aliquid  probabilius  inier  inodernus 
inde  tractaverint.  Tractaluri  igiiur  de  eis  qux  sunl 
et  videnttir,  quod  illa  corpora  siiul,  el  omma  cor- 
pora  ex  elemeutia  conslam,  ab  eleinentis  sumauius 
eiordium,  oslcndemlo  quid  sit  eleiiieiituni,  quare 
quatuorsint  elemema,  nec  pauciora,  quod  fuilcbaus 
eiementorum,  qualiter  soliiium. 

Kle  iieuium  vero,  ut  deiiniutii  philosophi,  esi  sini- 
pla  el  111  niutii  alicujus  corporis  pailicula  :  simpla 
ad  qualiiatein,  miuiiua  ad  quantilateni.  Cujus  exem- 
piura  tale  est  :  Llenieutum  esl  pars  simpla,  id  e-l, 
cujus  nou  suiit  contrariiE  qualilales.  Sed  quia  lioc 
lutuin  videlur  habere  ossa  et  similia,  ul  reinoveat 
ilia,  addit  minima,  id  esl,  ijti.e  ita  esl  pars  alicujus, 
quud  uiliil  est  pars  ejusdein.  1'nde  litter.e  per  siuiile 
dicuutur  elemenia,  quia  sutit  paries  simillima?,  Ua 
quod  nilnl  est  pars  illarura.  Volunt  auiem  philuso- 
phi  ex  eleinemis  quatuor  coustare  humures ,  ex  hu- 
moribus  partes  tam  homiomeras,  id  est,  consimiles, 
ul  est  c»ro  el  os>a,  quam  organicas,  id  esl,  ollitia- 
les,  ut  stiut  inauus  et  pedes,  elc.  Ei  utrisque  vero 
partibus  huiuiiua  cmisiare  corpura.  Ergu  secunduui 
-  v.  eiiiu  iiullum  ex  his  quatuur  quae  videniur,  ei  a  qui- 
busdain  elemeuta  reputtla  sunt,  esi  elenienluin  sim- 


plum,  videlicci,  uec  terra,  nec  aqua,  uec  aer,  nec 
igms.  Niillum  quippe  eoruiii  csl  simpluni  quililai», 
ucc  niiiiiitiuiu  quantitate;  el  ut  111  terra  aliqu  d  esi 
calidi,  aliqmd  Irigtdt,  aliqu  d  alcci,  aliquid  humidi, 
i^uod  qtua  cuilibel  est  pateus,  prubatiouem  illms 
prasienuitiamus.  Neqne  euliii  aperte  vtra,  neqne 
aperle  lal-.i  suui  pruhand.i,  sed  de  quthus  aal  ali.|ii.i 
(l.ilnt.itio.  IS011  e->t  eigu  terra  sunpla  qtialitale,  MC 
ininiina  qiianiiiate,  cuin  ex  lam  magnis  pariihus 
tunslel ;  si.iu  eiiim  qualuur  llliui  ptrtes,  vel  quiu- 
que  ii.iij',  uec  ergo  est  elementuiu.  Snniiiur  da 
aqua  el  tgne  el  aere  probaii  putesl.  Elentcula  ergo 
suui  siinplir.  et  miniuia  particulc,  quib<ts  in<  *fu> 

tiiur  cniislanl  qii.e  videmus.  Ihec  eleuienu  nuu.|ii«ni 
videnlur,  sed  talioiie  divistouis  iinelliguntur.  liitidi- 

lnr  en ilt  ligutalner  dualur,    liumaiiuin  ti.ipusin 

orBanit»,  ui  iu  iiiiinu-,  etc,  orgaiitca  iu  huiuiomerj. 


«153 


ELEMENTOHUM  PIIILOSOPHIj-.  LIB.  I 


1J34 


id  esi  consimiles,  scilicel,  in  parles  cnmis  el  ossa,  A  laliter  inest.  Cum  enim  terra  pnrosa  sit,  et  aquis 

lioniiouiera  autem  m  buniores,  melancooliam,  elc, 

humores  aulem  in  elemenia,   i  I  esi,  in  simplas  et 

ininimas  parliculas.  Cujus  divisionis  pars  aclu,  pars 

sola  ratione  et  cogitatione  lieri  pntest.  Corpus  euim 

buinanutn  in  membra,  merabra  in  homiomera,   actu 

diviilere  potest,  sed  houiiomera  in  bumores,   hiimu- 

res   in   elemcnta   solus  imellerlus  dividere  potesi, 

quia,  ul  ait  Boelius  iu  cominenln  super  Porpliyrinin, 

vis  est  inlefleclus  coiijuncia  dividere,  et  divisa  coti- 

jnngere.  Sed  quaeret  aliquis  ubi  sunt  elemcnla.  Nos 

dicimus  in  coiuposiiione   humani  corporis  et   alio- 

ruin,  sicul  littera  in  conipositione  syllaboe,  et  si  nou 

per  se.  Scd  quidam  siiul  qui.ul  ruslici,nesciunt  ali- 

(|uidessc,  nisi  sensu  illud  possint  comprehendere, 

<l n i a  animal  non  percipit  quae  sunt  spirilus,  cnm  sa- 

pienli  plus  inquirenda  siui  insensibilia  quam  sensi- 

bilia.  Cuin  ergu  siiiiplae  et  miniiuae  p:irticulae  sinl 

elementa,  uuse  sunl  frigida.  et  sicc»,  dicuuiur  terra; 


eircumdaia,  aliquid  bumoris  aqtiae  subiniraiii,  et 
aliquid  aeris.  Cum  ergo  in  medio  mundi  sit,  et  ignis 
aliomni  parie  aequaliier  distel  lerra,  qtiid  mirum  si 
aliquid  caloris  inde  recipiat?  Insiinl  ista  lerraeacci- 
denlaliler;  non  naluraliter,  nec  ex  istis  consiat.  Si- 
militer  de  aliis  licet  probare  ;  sed  quia  brevitaiem  in 
hoc  npere  sectamur ,  quid  in  aliis  de  al  is  sii,  ei 
qualiter  in  eis  accid.it,  ingeniis  aliorum  iuquirert-. 
dimittamus.  Eienim  principium  a  magisiro,  perfe- 
ctio  autem  debel  esse  ab  ingeoio  ei  siudio.  Quoiiiaui 
iterum  Plaionem  dicunt  quacsisse  quare  magis  dica- 
lur  aqua  quam  tena,  vel  e  converso,  cuin  sic  dis- 
solvaiur,  sic  intelligimus  illum  loqui  non  de  ele- 
mentis,  quae  sic  dissolvunlur.  Nunquam  enim  loium 
dtssolvitur  elementuin.  Oicit  eniui  id  quod  di-sol- 
viiur  noii  esse  lerram,  sed  terreum,  id  esi,  partem 
terra: ,  sed  quod  rcmanet  retincns  proprieialem 
terrae,  dicil  terram  et  elemenium.  Sed  de  hoc,  Deo 


quae  frigida?  ei  bumidae,   ai|iia;   qu.e  calidx  ei  liu-  {J  annuente  vitam,  satis  dicemus.  Sunl  ergo  elenienia 


midjp,  aer;  qux  calidac  el  sicca) ,  ignis.  Cum  aulcm 
nasc  quatuor  qua:  vidcntur  ex  illis  composita  sinl,  il- 
lud  de  bis  in  quo  duae  particulas  frigidue  et  siccae 
dominaniur,  nomine  illarum  dicitur  terra ;  in  quo 
frigidae  el  humid *,  aqua ;  in  quu  c.ili.l.e  ct  humidae, 
aer  ;  in  quo  calidse  et  siecae,  ignis.  5i  crgo  illis  digna 
velimus  impouere  nomina  paiticulas  praedicias,  di- 
caiinis  clcineitta  ista  quatuor,  quae  videnlur,  ele- 
menta,  Sunt  quidam  qtn  neque  pbilosophorum  scri- 
pia,  nec  physicoruin  unquam  legeruni,  ex  superbia 
ab  aliquo  discere  dedignanies,  e\  arrogamia  quae 
iiesciuul  coulingenles,  nonnihil  dicere  videanlur; 
uictint  esse  islorum  qtialuor,  qua:  videnttir  qualila- 
tes  :  calorem,  frigidilalem,  humiditatem,  siccitateni. 
hed  istis  physicam  \elut  et  partem  pede  delrahenti- 
bus,  reclamat  eodem  ore  Piatonis,  vocantcs  ele- 
menla  materias,  cutn  nullue  qualiutes  maleria  alicu- 
jus  esse  possint.  Est  cniiu  materia  quse  accepla  forma 


ptaediciorum  corporutn  parliculae,  ut  dicunt  pliilo- 
sophi.  Sunl  aulem  elementa  nioiidi,  ut  dicunl  plii- 
losoplii,  quae  videniur,  de  quibus  hujusmodi  iracla- 
lus  habeudus  erii. 

Quare  ununiquodque  facium  sil,  quare  quaiuor, 
nec  pauciora?  Sed  qnia  lirmior  est  sententia  quae 
anctoriiate  sapicntis  uiilur,  quid  inde  Plalo  sense- 
rit  dicamus.  Divini,  inquii,  decoris  raiio  postulabai 
talem  licri  mundum  ,  qui  el  visum  paieretur  ei 
tacium.  Ac  si  dicerel  :  Cum  Deus  sola  boniiate,  non 
indigenlia,  quippe  qui  perfeclum  et  summum  bu- 
inim  est,  mundum  creavit,  lalem  voluil  illum  fieri, 
qui  videreiur  el  tangerelur,  ui  bomo  etiatn  oculi»  in 
reruin  creatione  et  gubernatione  divinam  poteniiam 
ei  bonilatein  percipiens,  poienliam  limeret,  sapicn- 
tiam  veneraretur,  boniiatem  imilaretur.  Deimle  sub- 
jungit  :  Constali.it  autem  niliil  possc  videri  nisi  iguis 
bcncflcio,  tieqne  t  ngi  sine  solido.  nec  solidum  esse 


ransit  in  aliud.  Heclamat  itcni  ore  illius  philosophi,  r  sinc  lerra.  Quomodo  vistis  non  possit  essesine  igne, 

nec  tangibile  sine  leira,  luquentes  de  sensibus  cor- 
poris  osiendeiuus.  Postea  adJit.  Idcirco  jecil  Dotis 
qu.si  fuiidauieiita  ignein  el  terram.  Sed  quon  am  in 
eissunl  contraria:  qualitaie-",  quippe  lerra  est  cor- 
pulenta,  oblus»,  immobilis,  iguis  subiilis,  acutus, 
mobilis,  vidil  Deus  sine  medio  ea  jungi  non  posse, 
ideoque  inler  ea  medium  creavil,  de  quoruin  con- 
junctione  quia  fecimus  mentionem,  dicamus  quid 
sit  conjunctio,  quid  commistio  contrariorum.  Com- 
misiio  ergo  conirariorum  est,  quando  ex  duobus  iia 
lit  unum,  ut  neulruin  reinaneai  id  quod  ame  fuerat, 
ut  si  calidissimum  frigidissimo  misceaiur,  lit  tepi- 
dum,  neque  frigidissiuio  neque  calidissimo  rem.i- 
nente  ;  cor.junclo vero  contranorum  est,  quandu  ex 
duobus  ita  Gt  unum,  quod  uirmnque  remanel  id 
quod  ante.  Qood  in  contrariis  habentibus  agenles 
(|uali(ates  sine  medio  esse  non  possunt.  Sunl  autem 
agentesqualitates,  calor,  trigiditas,  sed  quare?  Lo- 

iraciaus,  sitnplas  illarum  et  miuiuias  pariiculas  ele-  r,  quentes  de  liomine  dicemus.  Si  eniin  alti-ruin  alteri 


qui  iii  Isagogis  suis  ail  aliud  esse  elemema,  alitu 
eorum  coiniinstioiies,  quae  suut  ealidae  ei  Eiccae,  ct 
sic  dc  aiiis.  Iierum  ftclamat  ore  Macrubii  dicenlis  : 
<  Cum  in  singulis  elcuienlis  diversae  essenl  qualita- 
ies,  talem  unicuique  dedit,  ul  in  eo  cui  adhterel, 
cognaiam  et  similem  reperirel ,  ut  aqua  cum  terra 
Irigidiiaiem,  aer  cum  aqua  bumiditalem,  ignis  cum 
aere  caloiein.  >  Yide  ubi  dixit  elemenia  nou  t-sse 
qualiiates,  scd  qualitates  iu  elementis.  Si  ergo  quod 
alicui  inest  diversum  est  ab  eo  cui  inesi,  non  est 
ipsum  quod  cst  ipsum  cui  inesi.  Snnt  alii  qui  di- 
cunt  ista  quae  videntur  esse  clemenia,  auctoritaie 
Juvenalis  bocprob.uites,  qui  de  guiosis  aii :  i  Gusius 
per  oiunia  elementa  quarrunl,  in  terra  venationes, 
in  aqua  pisces,  in  aere  avus.  »  Qmc  senientia  quia 
vera  esi,  nec  scnienliae  phiiosopboruin  coutraria, 
qualiter  ctim  isla  stare  possit  e\ponam.  Pbiloso- 
phus  igiiur  tanqtiam   pliysicus  de  naturis  corporum 


menia  quasi  prima  prtncipia  vocavit.  Pliilosopbi 
vero  de  creatione  incndi  agentes,  non  de  singulo- 
rtiui  corporum  naiuris,  ista  quatuor  quae  videutur 
eieinenta  mundi  esse  dixerunt,  quae  ex  istis  con- 
slanl;  et  ista  primum  creaia  sunt,  deiude  ex  his  ut 
ex  elementis  cactera  oimiia  lacia  sunt,  ui  in  sequen- 
tibus  ostendilur,  Nulla  est  er^o  inter  eos  conlrarie- 
las.  Sed  dicuni  contra  :  Nullum  islurum  eiemenlum 
est,  qnia  nullum  esl  eorum  quod  ex  qualuor  ele- 
meuiia  faclum  nou  sil.  Quod  sic  probaot :  in  lerra 
esl  aliquid  de  aqua,  quia  aliquid  humiditatis  vide- 
utus  exire.  )n  eadem  est  aliquid  aeris,  quod  probat 
f.imus  inde  evaporans,  et  aliquid  caioris,  quod  tactu 
percipimus.  Similiter  de  aliis  probant  hoc  idem 
auctoritate  Platonis  dicentis  :  i  Cum  lerra  transeat 
in  aquaui,  el  aqua  in  terram,  qu-ire  raagis  dicatur 
aqua  quam  terra.  t  Nos  vero  conlradicimus  in  uno- 
qucque  illorum  de  aliis  aliquid  esse,  nec  lamen  ea 
iude  essc  facta,  quia  nou  subsumialiter;  sed  acciden- 


aiiponiiur,  lepugnant ,  ct  alterum  ab  altero  dissolvi- 
lur;  ul  crgo  subsislant,  oporlet  mediuin  es»e.  Id  si 
tilefuerit,  quud  plus.id  unum  quam  ad  aliud  se  ha- 
beat,  paulatun  in  illud  ad  quod  se  plus  habet  trans- 
ibil,  sicqueilla  conjunciio  dissoivetur,  veluli  si  iu- 
ler  calidissimum  el  frigidissimnui  aliquid  plus  Iia- 
bens  se  ad  catidum  quam  ad  frigidum  ponatur,  illo 
in  uaturaiii  calidi  irauseunte,  et  frigiditaie  pereunle, 
dissolvetur  itla  conjunctio.  Sin  autem  t..le  lueiit  me- 
dium,  quod  ad  utrumque  se  aequaliler  babeat ,  iioii 
plus  in  naturam  unius  qtiam  allerius  transiens,  illo- 
rum  observabis  coiijuiiclioiieui.  Voleus  ergo  pra:- 
dicta  duo  elemenla  commisceri,  sed  conjungere,  ut 
utrumque  id  quod  est  remanet,  medium  inter  illa 
creavit,  non  unura  laraen,  sed  duo,  aqtiam,  scilicet, 
el  aera.  Si  euim  solam  aquara  inler  ea  posuissel, 
tuin  plus  ad  terram  quam  ad  igiiem  se  liaberet,  ha- 
bet  eniiii  commune  cum  tcrra  corpuleuiiam,  oblu- 
sitatem,  cum  igne  mobiliialein,  coujunctiu  illa  uu-n 


1135 


riKD.c  vkakkaru.is  opp.  paus  i.  sect.  n. 


DUMV  KT  SPUIU*. 


1136 


durarel.   Si m i *:t*>r  ki  solum  lert,  baliei  eniro  rom-  A  frigidum  et  lainiiiliiin,  frigidum  el.iceum    Duae  vero 


iuune  lulilillUlem  et  iuuliiliiaicm  eum  igne,  cuni 
lerra  obiusilaiem.  Sed  dicel  aliquis  :  Ki  si  uniini 
iltorum  10 '"  sullicil,  potu  t  lameu  Ucus  faccre  aliuil 

i|iiml  sullicerei.  Ail  i|nod  dicimus,   nos  uon  i r 

teriiiinum  divina)  poleniiie,  sed  dicituiis  niilluin  de 
his  quae  sunl  polnisse  sufliccre.  nec  juxia  r<  ruiu 
posse  esse  aliquid  quod  sullii  eret.  Osienso  iglltir 
<|uod  ii n ii iii  de  istis  suluiu  nou  sulliccrct,  i; uo.l  nul- 
luiu  aliud  quod  ad  hoc  sullicerei  csse  non  poaiet, 
aperiamus.  Ciim  igilur  inler  tliqua  duo  ilue  suiii 
eonliaiia.  qua  lUles,  qnia  binarius  in  duii  a-qua  ili- 
vidi  non  pote.l,  aliquid  iuUr  ilU  poni  poiest,  quod 
iiiiam  ali  uiioquoi|iie  prnpi ieiateni  recipiens.  inter 
iila  snfliciat,  iii  cinn  terra  el  aer  duas  conirarias 
lialieant  qualitales.  Est  eiiuii  lerr.i  frigida  ei  sicca, 
aer  culidns  el  humidu  ,  aqua  lialiens  conimuiie  cuin 
lena  frigiditatem,  cnm  aere  liuuiidiiatem,  inter  illa 
so  a  suflicit.  Suuiliter  ignis  et  aqua  contrarias  habent 


impossibiles,  raliduni  el  frigidum,  liumidum  et  sic- 
cuiii.  Duo  igitur  elemeina  Creator  in  medio  posuit, 
quia  uiiuiii  pr:edi<lis  rationibus  uon  sufliceret.  Kle- 
iiientoi  inii  vero  lalis  est  disposiiio,  quod  inferiore.ni 
lociim  oliiinei  lerra,  deiude  est  aqua,  pnstea  aer, 
«uperior  est  ignis.  Si  enim  alii|iiid  iulerius  terra  es- 
set,  quia  naturaliter  gravis  est,  ad  illud  lenderel, 
gravia  enim  naturaliter  deorsuin  teuduul.  Si  vero 
aliquid  supra  igiiem  essct,  e.\  leviiaie  sna  a.i  illud 
tenderel,  et  dissolvi  ali  aliis  contendcret.  Juxla  lcr- 
ram  posita  est  iqua,  qnia  naturallief  gravis  est,  et 
si  non  qiianlum  terri,  et  secundutii  lociini  ibiinere 
debuit.  Detnile  esi  aer  gravinr  igne,  ct  levior  aqua, 
iuerilo  inter  iiiriiiui|iie  pOnitur.  Ei  quoniaui  quid  sit 
elementum  docuimus,  ei  quot  sint.  et  qu.ue  plitra 
non  sint,  et  causam  ordin.itionis  siguiliravitnas,  de 
cliao,  quod  in  piiueipin  muiidi  fuit,  dicamus,  coui- 
munem  senteiiiiam  prxponenles,   deitule  illam  iiu- 


qualttates,   esl  quippe  tgiits  taiidii»  et  siccus,  aqua  3  probantes,  ad  tiUiiniitii  no.lram  ralionibiis  conlirinaii- 


frigida  et  liumida.  Sed  quia  aer  babet  commutie 
cum  aqua  humidiiateui,  cum  igne  calorem,  ioter 
uirumque  solus  suilicil.  Si  vero  imer  aliqna  suut  tres 
cunlraria.  qualitates,  sicut  ucc  lernarius  iuduoxqua 
dividi  polest,  nec  iuediuin  quod  ail  ea  tequaiiter  se 
liabeal,  potest  inveniii.  Opurtet  cniui  quud  de  uno 
accipiat  uiiam,  duas  de  altero,  sie  eiiim  nec  alitcr 
potest  in  integruiu  dividi  teruariiis. 


Oiialius  vero  per  media  non  dWidilur,  non  ergo 
interea  potest  esse  medium,  nisi  participans  uiia  et 
dnabus.  llerum  dicei  aliquis  :  Et  si  secundmn  lianc 
syiygiam  bj  tribus  nualilatibus  unum  niedium,  qimd 
ab  uiroque  unaiii  acciperet.-esse  uon  potuit,  seeun- 
ilinii  illam  quae  lit  in  duabus,  illnd  liabere  poiue- 
runl.  Si  enim  inter  ignero  el  aquam  esl  aer.  qui  uua 


les.  Dicuut  oiniies  fere  elemenla  in  prima  creatione 
certa  loca  non  oliiuiiiisse,  imoiii  iiuain  massam  misia 
fuisse  in  qua  erant  gravia  et  levia,  modo  ascendeb.int, 
uiodo  desceiidebani.  Subjungunt  etiam  laiionem 
quare  taula  coufusiu  rerum  forel,  nisi  sua  potentia  , 
sapientia  et  bonitas  res  oidinaret.  Deiude  boc  1  ro- 
banl  auctoritate  Plalonis,  qui  iu  Timaco  ait,  Deun 
ex  iuordinaia  jactaiioue  elementa  redegisse  in  ordi- 
nem.  Mos  vero  dicimus  falsam  esse  qu-im  prononunt, 
nec  convenienlem  esse  rationem  quam  indiicunt,  nee 
bene  esse  iniellectam  aucturitatem  qaam  prxtcn- 
dunt.  Prins  ergo  probemus  seniemiam  esse  fafsaro, 
pustea  raiionem  non  esse  eonvenieutem,  deinde  non 
bene  esse  intelleelam  auctoritatem.  Dic  ergo  quis- 
quis  liuc  atfirinas  :  Massa  illa  qux  consiabat  c\ 
quaiuor  elementis  niajor  erai,  vel  iniuor,  vel  aequa- 
lis  elementis  qua?  1110J0  sunt ;  ai  major  crat,  non 
crgo  omne  corporeutn  in  quatunr  elemeniis  cmitt- 
P  netur,  vel  aliquid  de  ea  periil;  si  minor,  iunu  Crea- 
lor  post  eam  aliquam  novam  maiertam  creuil,  ex 
qua  eleuienia  augmeutavii;  si  a.qua!is,  omnem  lo- 
cuin,  i)ulc  illa  modo  impleut,  iuiplebat  :  nnn  igiiur 
quo  ascenderet  vel  descenuerei ,  babebai.  Falsa  esl 
ergo  senlentia.  Incouvenicns  est  ratio  quam  indu- 
cuni,  scilicet  Deum  ad  boc  fecisse  ut  osiemleret 
quanta  confusio  rerunt  foret,  nisi  sun  honitas  eas 
ordiuarel.  Cui  osiettderei?  Angelo?  Sed  angelus  e\ 
natura  et  graiia  naiuras  rerutu  cognoscii.  numinil 
Sed  nondum  erat  bomo,  et  si  ut  boniini  osieudere— 
lur  facta  essel,  usquc  ad  hotn.noin  servaretur.  Se»l 
ante  boiniuis  creatiunem  ord.nata  sunt  cleneMa. 
Auctoritas  1'lato  is  nun  bene  esi  ab  liis  inielleeia. 
Ci  111  cniin  dicil  Plato  e.\  inordiiiala  ja<  tntione  Deini 
elementa  reduxisse  in  nrdiiiem  ,  non  ideo  dicil  quod 
unquam  inordinate  jactareniur  (quts  enim  ullus  lo- 
cus  reliclus  essel  itiurdinaiiuni,  Deo  cuucla  di»po- 
nenie? );  sed  qnia  essent  ni»i  sic,  ut  nunc  sunl,  • 
Den   esseut  ordinaia.    Cum   euim   lem   naluraliler 


iiiiii.  01  ciinii  111  itrr  iKiieiu  *m  ai|u-<«»  v_»  __.»  ., — -.       -       ________  _  ..."      .    , 

iiiiius,  alteia  alterius  oariicipat,  quare  imer  ignem  *>  deorsum  leudat,  igmsque  sur»um,  uisi  illa  infer.oreiii 

■  -_-. .__.        ...      .  Ii.XIIM.       ,  lt  .  I    ,    .......  I  ill__       .......       _..■...-...  _■__■>.  Il4____  _.-l.il...l- 


ei  lerram  in  svzygia  duarum  qualiUtmn  unmii  me- 
dium,  quod  ab  ulroque  unam  acciperet,  esse  11011 
potuit?Est  eiiim  calidus  el  siccus,  terra  fngida  et 
sicca.  Noi  vero  dicimus,  nec  secunduin  bunc  me- 
dium  fuisse  necessanum ,  ciim  in  aliquo  convenianl, 
eed  iu  siccitate  nec  esse  puiuit.  Si  enim  aliquud  tale 
niediuin  esscl,  quod  ab  ulioque  aliquid  accipeiel, 
vel  aeeiperet  ab  igne  calorcm,  a  terra  sicciiaieiu, 
idemque  esscl  quod  ignis,  vel  a  lerra  sicciiaiein  , 
idemt|ue  essel  quod  ignis,  vel  a  terra  frigiditaleiii, 
ab  igne  siccilatem  ,  ci  sic  idem  essetquod  lerr.i,  \el 
ab  igne  calorem,  a  lerra  fiigidiialeui,  praiter  bae 
(ut  upinor)  uibil  polesl  conllngi.  Sed  impombile 
esl  allquid  esse  calidum  cl  frigidum.  Cuin  enini  liul 
qualiior  elemenla  ct  qualiioi'  illuruni  coiiiple-inncs, 
illda  liuiil  sex  complcxtones,  quaiuin  quaiuor  sunl 
|tOllibilei,  dua-  luipn__.bl.el.  Simt  auieui  qiiatuor 
pussibiles,  caliduin  el  siccuin,  calidum  cl  liuiiiidiim, 


lociim  olitiuei  et ,  iile  vero  superioretn  ,  lixc  srmper 
•  lii.rrciei  inleri.irein,  liic  superiurein,  el  sic  e>set 
inordinaia  jactatio.  Hanc  redegit  Creator  in  orai- 
licin,  coiiferendo  lerraj  locimi,  scilicel  iuferi-uein. 
igui  superiorem  ,  ul  Iism  uon  liaberet  qtio  descemle- 
rei,  nequo  bic  quu  ascenderel.  Ex  iuoiduiata  ignur 
j.ii  uiione,  quas  fuit,  sed  qua'  e.se  (uituit ,  Dens  ele- 
menla  iu  ordinem  redegil  :  veluli  si  uioallu  alicujus 
110.su i  aniic  1  aliquid  quod  cuiitingerct ,  msi  ipse  mi- 
neret ,  fugiamus,  dicimus,  Ule  liberaul  nos  ab  _M 
in.ilo  ,  111. 11  quia  tloc  iiialum  pnns  luissel ,  et  piMtea 
nos  inde  libeiassel,  Md  qma  msi  isie  Iiusm-i,  nolns 
accidissel.  Kuerunt  igilur  111  prima  crealiuue  ubi 
iiuiic  sinit  cleiiKiilj  ,  .ed  11011  qualia  liunc  tunl.  rl 
eiiim  terra  oiuniuo  erat  cooixrta  aquis,  aqua  \e<o 
inlMiof  quam  mudu  sil ,  el  ad  magiiani  prnleui  aeru 
elevata  ;  »er  jiiieiu  s|.|»siur  quam  inodu  wi,  et  ul> 
scuriii,  qinppe  cum  ueque  sul.  nrque    lum,   iieque 


1137 


ELEMENTORUM  PlHLOSOPIHj:  LIB.  I. 


\m 


alis  siell*  essenl,  qiiibus  illiimmareiur.  Ignis  simi  A 
liler  spissior  erat  qnam  modo  sit.  Id  aniem  quod 
lerra  cral  omnino  aquis  rooperla,  nec  aliquo  lnmine 
-Tustrala,  nec  .-riliriciis  distincia,  nec  suN  aiiiinalibns 
roplei»,  quod  -nquar  cl  aer  spissi  el  obscuri  erant, 
quod  iit  sup-rioribus  slellae  non  apparebant,  chaos, 
id  esi  confusiohcm  elemeniorum  voraverunt.  Unde 
Moses  :  Terra  eral  inants  ei  vaeua,  el  lenebrm  eranl 
tuper  faciem  abyssi.  Hoc  cliaos  si<;  dissululiim  est, 
cum  aqua  usque  ad  maximam  pariem  aeris  essei 
elevata :  aer  vero  spissus,  ei  ignis  simililer  in  ilia 
spissiuidine  aliqnid  ierre;c  el  aqneir  sulist:inti.e  in- 
cral,  quse  ex  calore  ignis  ei  siccitate  coagtilata  et 
durata,  corpoia  slellarum  visibilia  et  lucida  croavl. 
Oood  anlem  in  compnsitione  stellarum  el  de  infcrio- 
ribtis  et  de  superinribus  elementis  esl,  dominnnie 
lamcn  snpremo,  ex  lioc  poicst  probari  quod  visibilia 
sunt  et  splend  da  et  mobilia.  Quod  enim  visiliili.i 
sunt  ex  invisiliili  vel  visibili  tiabenl ;  al  ex  invisihi  i 
nilnl  iiotest  esse  visibile.  Unde  Lucretitis  :  Kx  in- 
sensihili  ne  credas  sensibilc  nasci ;  el  Macrobiir*  • 
Omuis  qualitas  geminata  crescit,  nuiiquam  conira- 
rium  operatur.  Non  crgo  ex  igne  vel  aere  habent 
qitnd  visihilia  sunt,  hsec  qnippe  siini  iuvisibilia ;  ex 
visibili  ergo,  id  est  ex  lerra  et  aqua.  Simililer  qno  I 
splcndida  siiul  et  mobilia,  ex  obsouro  el  imm<>hili 
non  liabenl;  ergo  ex  splendido  et  inobili,  scilicet 
aere  el  igne.  1-acla  suiil  ergo  ex  quaiuor  elementis-, 
scilicct,  de  inferioribus  dominatur  in  eis  aqua,  ile 
superioribus  ignis,  iiuou  elleciu  probari  potesl.  Cs- 
loreni  euim  leiris  conferiiul ,  ct  ad  noiiiiiieniuni  si.i 
liiimoreni  atlralimil.  Similia  namqiie  siinilibus  cnn- 
gaiideul.  Ilaec  subjiciet  aliquis  :  Cum  in  aere  sit  liu- 
innr  spissior  qnam  in  igne,  et  calor  quamvis  nnn 
tantus,  quare  in  aere  ccirpora  slellarum  facia  non 
sunl?  Nos  vcro  dicimtis  quod  quamvis  aer  sit  cali- 
«lus,  est  lamen  et  huiuidiis  :  non  ergo  potuit  dosic- 
canilu  spissare,  «l  sic  corpns  luGidnm  ei  visibile 
vreare ,  veluti  si  aqaa  sp>ssa  superponaltir  igni , 
•pissatuv  et  iu  lapideam  s;«-pe  transii  subsiantiam  -. 
siu  auti'in  alicui  cahdo  et  humido  supcrponatur,  ut 
aqnaa  hullienii,  ila  ul  ah  illo  sohi  calorem  reeipial , 
iinii  spissabiittr.  Vel  s. cuuduni  Constnutinuin  :  Cmn 
in  iiiii)  de  istis  qnatuor  iluae  siiil  quafiiales,  sigila- 
liiu  unaiu  habei  ex  se,  altcram  ex  alio.  Ignis  ex  -e 
calidus  est,  siccus  ex  motu  vel  ex  terra.  Aer  est 
liuinidus  ex  se,  calidus  ex  igne.  Aqtia  liumida  ex 
aere,  digida  ex  se.  Terra  vero  ex  se  sicca  est ,  sed 
frigida  ex  aqua.  Quod  vero  in  unoquoque  est  ex  se, 
plus  in  eo  v.del  qnam  quod  ex  alio.  Cum  ergo  in 
aeie  humiditas  sit  ex  sp,  calor  ex  igne,  pr.vvaluii  in 
eu  humidilas,  nec  potuit  de^iccando  corpora  stell.i- 
ruiii  creare.  Iterum  quod  majus  est,  non  luil  divin.i 
vuluni.is  stellas  esse  m  aere,  Ciim  enini  aer  lerras 
sit  vicinus,  si  in  eo  esseni  stellae,  ex  vicinilate  sua 
terraiu  iucendoient,  nec  aliquid  iu  ea  vivere  posset. 
Corporihns  stellarnin  sic  creatis ,  quia  igue.e  smii 


lerra,  melancholic.i,  nl  bos  el  asiims  ;  si  aiua,  phlo- 
■jinatsca,  ut  porcus.  Ex  qiiadam  vero  |iarte.  in  qua 
elemenlorum  qnalitales  rrqoaliter  cnnvenertint,  hu- 
mamini  corpus  factum  e-t.  l-.i  hon  est  quod  ilivina 
pagina  dicit ,  l)eiim  fecis-e  hominem  ev  limo  tcrra-. 
Non  enim  rreuimns  aniuiain,  qu;v  spiritus  est,  ei 
levis,  et  inunila,  ex  limo  etise  lactam,  sed  a  I)cn  hn- 
mini  inspiralam.  Unde  ait  Scriptnra  :  Formuvil  Oeut 
hominem  de  timo  lerra; ,  el  inipiravil  in  (aciem  ejn$ 
tpiraculum  m'((f.  Cnde  cum  diveisa  nielanchglica  ' 
aiiiuialia  creata  suul,  infiniti  pltlegmalica  cl  cliule- 
rica.  uiiiis  solus  lioino  ciealus  cst ;  quia,  ul  ait 
Boetius  :  Omiiis  :equalitas  pauca  est  el  llnita,  in- 
aequaTilas  vero  nuiuerosa  et  multiplex.  S  d  quOniam 
est  proxitnum  lemperalo,  et  si  ininns,  tamen  ali- 
qttanto  est  temperaiiim ,  ex  vicino  limo  corpus  nut- 
iieris  esse  creaium  verisimile  quibusd.im  videlur,  et 
ideo  nec  penitus  idem  esl  quod  homo,  nec  penitus 
diversum,  ncc  ita  lemperata,  quia  caliilissima  Irigi- 

f;  dinr  esi  frigidissimo  viro.  t.i  hoc  est  quod  pagina  di- 
cil  Deum  fecisse  feminam  ex  lalere  Ada?.  Nnn  eiiim 
ad  lineram  volumus  Oeum  priniitin  hominem  ex 
cusiafecisse.Seddicet  aliquis,  eadein  ratione  plnres 
Itomines  et  feminas  ttinc  posse  creari ,  et  adhuc 
posse.  Nos  dicimus  verum  esse,  si  divina  voluutas 
esset.quiaut  aliquid  sit,nalnra  operante,  necesse  est 
divinam  vohiiitaieni  procedere.  Iteruin  dicet,  hoc 
esse  divinx  polestali  deroaare,  sic  esse  facliim  ho- 
niiiiem  dicere.  Quibus  respondeinus  e  contrario  : 
Imo  id  est  ei  couleire,  qui  ei  aitnbuiinus,  el  talem 
rebus  naturam  dedisse,  el  sic  per  uatiirain  oper.u- 
icm  humidum  corpus  crcasse  :  nam  in  quo  diviiiap 
Scriptnra!  contrani  stiinns,  si  quod  illa  dicil  faciutn, 
nos  qualiter  factum  sit  explicemus.  Si  cnim  modo 
itnus  sapiens  dical  aliquid  esse  factiun,  et  non  ex- 
plicetqualiter;  alter  vero  hoc  ideiu  dical  etexpniiat, 
qitaj  in  hoc  est  conlrarielas  ?  Sed  quoniam  ipsi  ne- 
aciuni  viies  natura?,  ut  ignoramix  suae  onmes  socios 

q  habeant,  nolunt  aliquem  eis  inquirere,  sed  ut  rusti- 
cos  nos  credere,  nec  raiiouem  quajrere,  ut  jam  illtid 
propheticum  impleatur  :  Erii  sacerdos  sicui  populut. 
Nos  autem  dicimus  in  oninihus  rationem  esse  quoe- 
i  cinlaiii.  si  potest  invemri.  Si  enini  alicui  deliciat, 
quod  divina  pagina  affirmat,  Spirilui  sancto  ei  lidei 
esl  mandandutn.  Nou  euiin  ait  Moses,  Si  agniis  non 
potest  comedi ,  statiin  igni  comburaitir  :  sed  priuj 
cunvocet  viciiuun  qui  conjunclns  est  doinui  sme  ,  et 
si  nec  iia  sufliciuii:  ad  esutn  agni ,  tuuc  demum  igni 
comburalur  :  qnia  cuin  de  divinitate  aliquid  quaeri- 
mus,  si  ad  illud  comprehendendum  non  sulficimus, 
vicinum  doniui  no  ir.e  convocemus,  id  est  maneu- 
lem  in  eadein  lide  ctholica  iiiquiramiis.  Sin  aiiiem 
nos  neque  ille  ad  id  comprehendendum  sufOcimus, 
luiic  iliod  igne  fidci  combiiramus.  Scd  isti  mni-.os  ha  - 
bentes  vicinos  domui  sua?  conjuuctos ,  ex  superbia 
iiohiut  aliquem  convocare,  inaluntque  nescire  quam 
ab  alio  quxrere;  et  si  aliquem  inquirentem  sciaut, 


iiatuiae,  cceperunt  se  movere,  ei  ex  inoiu  siibdiiinn  ..  illum  esse  htcreticum  clamaol,  plus  de  suo  caputio 
aera  oalefacete.  Quo  niediauie  aqua  caieCacta  e^i,  ex      pr.isumentes,  quam  sapientix  suae  conlidenles.  Sed, 


aqua  calefacta  et  spissata,  diversa  genera  aniinaliiim 

smil  Cieaia;  qiionim  qu;eilain  ,  q.i;e  plus  habueniiil 

snperiuruiii   elemeiiloruin ,   aves  sunt.   Uodc  aves 

iuodo  sunl  in  aere  ex  leviiate  stiperioruin,   modo 

descendunt  iu  terram  ex  gravediue  iuferiorum.  Alia 

vero,  qu;e  plus  aquas  babuerunl,  pisces  suut;  inde 

est  ^uod  in  hoc  solo  elemento  vivere  possunt.  Sic 

igitur  aves  et  pisces  ex  aqua  creati  sunt ;  unde  scri- 

ptum  est :  Magnie  Deus  poienti*  ,  qtii  ex  aquis  or-      El  quoniam  de  prima  crealtone  rerum  fecimus  men- 

lum  genus  parlini  reniiitis  gurgiii ,  partim   Ievas  in      tiouein  ,   qiiam   d.versi   diversis   temporibus   dicunl 


quxso,  ne  babitui  credas,  jam  enim  in  eis  impletum 
esl,  quod  aii  Saiyricns  : 

liuuii  mil.a  Ikles,  qurs  euim  non  vicus  abuudat 
Trislibus  i  bscoenisV 

El  i;e.-(iiu  : 


Rjrus  seimo  est  ille,  et  magna  libido  laceodi. 
At<|ue  supercho  brevior  coina. 


aera.  Istis  sic  creaiis  ex  aqua  effeatu  superionnn, 
ubi  aqua  tenuior  fuit ,  ex  calore  et  crealione  praadi 
ctoriim  desiccata  esl.  Apparenique  in  terra  quasi 
qusedam  inacula?,  in  quibus  homiiies  et  alia  anima- 
ha  babilabanl.  Sed  cum  terra  ex.  superposila  aqua 
essel  Intosa,  ex  calore  bulliens,  ex  se  diversa  genera 
aniuialiuin  creavit,  et  si  in  aliqua  parie  terra?  abun- 
davil  iguis ,  cholerica  nata  suni  ammalia ,  ut  ieo  ,  si 


esse  laciaui,  doceauius  iu  quo  teinpore  et  quibus  ra- 
tionibus  diciint  es>e  faciain.  Hebrasi  crgo  et  Latini 
dicunt  in  vere  principium  mundt  fuisse.  Cnde  Virgt- 
lius  de  diebus  veris  loqueos  ail  :  — . 

Non  alios...  in  prima  oriaioe  mundi 
liluxisse  dies,  aliumve  habuisse  lenorem. 

Deinde  subjungit  : 

Ver  illud  erat,  ver  tempus  agehat 


1139 


BKD.E  VENERADIUS  OPP.  PAIIS  I.  SECT.  II.  —  DUDIA  ET  SPUMA. 


1 110 


llurum  i.nis  isi  ratio  :  Quidquid  creatnr,  aequalhate  A  Quornin  lixc  csl  ralio  :  In  prima  creatione  laniiis 


proportioiium  crealur;  m  i  nulliiiii  lcmpus  prxler 
ver  leinperaltiRi  esl,  m  vere  ergo  creatio  niiindi 
facia  esi.  i£gypiii  vtro  in  Julio  illain  csse  raciam 
dicunt.  Quos  M-i-uii.s'  M.icrohius,  dieil  iu  nalali  die 
miindi   t  ancruiii   gesias^e   iiniain,   Lemiein   solem. 


iini  huinor,  qund  terra  erat  aquis  circmudata,  laiiius 
vero  liumor  aine  iuixlo  calore  lemperari  iimi  poiuii. 
Ergo  in  lempore  anni  iu  quo  maxinius  calor  eit,  id 
cst  in  xslale,  crealiu  mtindi  facta  est. 


LIBER  SECUNDUS. 


PROO&lilU.M 

/n  tuperiore  pn  ticula  de  eit  qua"  sunt  et  nun  tideutur, 
et  elementii,quw  quiJam  vitibilia.quitlam  tuvistbitia  do- 
cuerunl,pro  panitate  nostri  ingenii  tumniatim  pcrttrin- 
zimut;  nunc  vero  de  uiwquotiue  et  ejus  urnatu  dicere  ta- 
tngamui.  Sed  quamvii  multot  ornalum  verburum  qutere- 
re,  pnucoi  veritalem  tcientite  cognotcamus,  nihit  tamen 
de  multitudine,  tcd  de  paucorum  probilate  gtoriantet, 
soti  teritali  iniudumut.  ilaluimtitenim  nudam  veritutent 
prtelendtre,  quam  pallialam  (altilatem.  Sed  qumiani 
etl  cui  ariditnt  notlri  sermonit  ditpliceat ,  ti  nottri 
animi  occupnliontt  cognoverit ,  ornatum  ssrmonis  non  B  ciptenlet. 


quwsierit,  tcd  de  illo  quod  agimu<  tlnpebit?  Quis  enim 
ulhis  reliquus  locus  potett  esse  ornatui,  cum  oporteat 
quid  et  qualiter  tegamui  cogilare  :  deinde  tegendo  e.r- 
ptmere,  in  dispulationibut  cunlra  faUa  derlamare,  de 
aliotum  invenlis  jitdicare,  eontra  invidorum  detraclio- 
nes  Iingtntm  acitere  ;  ul  jam  iinplelum  lit  in  nobit  illud 
de  /iliis  Israel,  qui  rcwdificantet  lemplum,  in  una 
munu  gladium  ,  in  allera  lapidem  habebant  t  Sed  haec 
liacier.'it.  iSunc  dt  tingutit  elemenlorum  el  uniutcu- 
jusqut  Oiialu  dicamus,  a  tuftriori,  id  tst  ab  igne,  in- 


CATALOGDS  LIBR!  II. 

lli  I"    ai|il:e    COHgela'»   Slllt  SUper 


Quid  sit  ailier 
ar-lhera.  —  Quod  non  es  bona  ralio  dicere  hoc,  quia  Dens 
facere  poiest.  —  Quid  sil  quod  in  modom  pellis  exlens» 
videtur. — Q  ol  modisfialsermode  snperiorihus.  — Quare 
ignisdicatur  bimamenlum. —  De  infuis  stellis. —  Qnol  ci:-. 
culi  dicanlur  esse  in  lirmamenlo.— Qui  vi>ibiles  :  qui  iiem 
invlsibilefi  —  l  ude  inclpiat  galaxias,  ct  quomodo  cxten- 
datur.  —  Q  ialiier  xodiacus  dlsteud.itur.  ei  quare  sic  sil 
iiumuiitiK.  —  Qnomodo  in  r.udiaco  sinl  signa  disposita.  — 
De  quioque  para.lelis.— De  duobus  toiuris. — De  horizonle 
etmeriJianocirculo. — De  motil  lirmaitienli. —  De  Sallirno. 
—  Quare  aliqua  slella  dicatur  frigida.  —  Quare  i.on  omne 
igneum  sit  calidum.  —  Quot  ni  dis  unDiina  qoalilaliim  re- 
bus  aitribuaot.  —  De  Jove.  —  De  Marte.— De  Venere.— 
Quomodo  eadem  slella  dicatur  Lucifer  et  Hesperus. —  De 
Mercurio.  —  De  Sole.  —  Quare  relrogradae  el  statiooarix 


videanlur.  —  I 'nde  visiim  sit  quibusiam  quod  Stil  sit  quar- 
ttu,  quihnsdam  quod  secuudus  a  Luna.  —  Qux  senteniis 
magis  inde  sil  sequeoda.  —  l.tium  movealor  sol  cum  fir- 
mainenio,  vel  cnntra. — Qu.-e  necessitas  fuit,  ul  Sol  oblique 
moverelur.  —  Quas  diversitatesoperaiur  ascendendo  vel 
descendeudo.  — Qoae  siot  qualilases  temporum,  et  quihus 
elemfiilis,  quibusselalibus  consimilia  siut.  —  Quare  cilius 
morianlur  inlirmi  in  vere  el  auluouio. —  Quid  situaluralis 
dies,  el  de  ejus  partibus.  —  Qutd  sil  dies  usualis.  —  Uode 
inxiualilas  el  aequalilas  dierum.  —  Uide  eelipsis  Solis. -• 
Quare  in  singulis  non  conlingat. — De  Luna  —  Quare  l.nna 
non  liaheat  proprium  s(ileniiorein  el  calorem. — Quare 
spleodor  in  I  una  crescal  et  deerescsl. —  De  ccli|isi  Lunx. 
—  Quare  singulis  meusibus  non  conlin^at.  —  Quas  sit  um- 
i  i,i  conoides.  —  Quse  cylindroides.  —  (jua?  calaiboides. — 
Q  Quid  sil  umbrosum  quod  in  medio  Lonx  apparet. 


liXClPIT  LIBER  SECUNDUS. 


Ignis  est  spatium  a  luua  sursura,  quod  ideni  xlber 
dicitur,  cujus  ornaius  esi  quidquid  super  lunain  vi- 
detur,  scilicet  slellne  tam  iiiGxx  quam  erraticx.  Sed 
qua-ret  aliquis  :  Eslne  super  liinam  nisi  acllier  et 
siellse  et  praeiaxaii  spiritus,  an  ibi  sunt  aqux  conge- 
lata-,  supra  quas  sunt  alix.'  Dicunt  inde  quidam  su- 
lier  aelliera  e-se  nquas  congelatas,  qu.e  in  modum 
pellis  extensx  oculis  nosiris  occurrunt,  super  quas 
sunt  aqux,  auclnritate  divinx  paginx  hoc  confirman- 
tes,  qu;c.  ait  :  Potttit  Deut  firmamentum  in  medio 
aquarum,  et  ilerum  :  Divisil  ttquas  qux  eranl  sub  fir- 
mamento,  ab  his  quct  tunt  tuper  firmamemum.  Sed 
qtioniatn  istud  conlra  ratiouein  esl,  quaie  sic  esse 
nnn  poss.il  ostendamus,  ei  qualiter  divina  pagina  in 
prxdiciis  inielligeuda  sii.  Si  ibi  sunt  aqux  congelatx, 
ergo  aliquid  pondciosum  et  grave.  Sed  piopnus  lo- 
<  us  nonder.  soruin  et  gravitim  tcira  est.  Si  iteruin 
siinlibi  aquir  cnugclaix,  conjiinctx  sunt  igui,  veliion. 
Si  igni  ciinjuiiciie  sunl,  cuin  ignis  calidus  sit  et  sic- 
tus,  aqua  vcro  congelata,  frigida  ct  liunml.i,  contr.i- 
liuin  mio  contrario  sub  medio  est  cniijuuctiiiii  ; 
nunqiiain  ergo  ibi  conrordia ,  sed  cuinrarionnii  est 
lepugnanlia  ainplius.  Si  aqua  rongclaia  coiijuucia 
est  igni,  vel  dissolvitur  igne,  vel  cxsiinguil  iguein. 
Lutn  ergo  ignis  ei  llrmaiuciiiuni  n  aneaut,  nou  suut 
aqux  congelaix  igui.  Si  nou  sunt  igni  conjuiicix,  est 
aliquid  inter  eas  et  igneni.  Scd  quid  erit  ?  Llementuui. 
Sed  nulluni  esi  superius  igi:e,  facluui  ev  elemenlis. 
Visibile  ergo.  Unde  igitur  ium  videniur?  Resiat  igi- 
iui  ibi  nou  esse  aquas  congelatas.  Sed  scio  quid  di- 
cent  :  Nos  iiesciinus  qualiier  hoc  sil,  sed  scimiii 
Ucuiii  boc  pOsse  l.iccic.  Mimti.  quid  miserius  quam 
dicere  isiuil  esi,  quia  Deus  iilud  laccre  poiesl,  nec 
osteiidere  raliunem  qnare  Imc  lil,  oec  uiiliiaiem  ad 
qu.iin  luic  sul  Mon  enini  qiiidipiid  Deus  facere  po- 


test,  facil.  Ut  enim  verbis  ritstici  utar,  Poiens  est 
Deus  de  truiico  facerc  vitultim.  Feciiue  uiiiiua  n  '.' 
V>  1  igiiur  ostendat  rationein  quare  hoc  sil,  vel  uiili- 
tneni  ad  quani  hoc  sit,  vel  desinat  judicare  sic  esse. 
Si  ergo  nec  aqux  con^elaix  ibi  suut,  nec  super  eas 
sunt  ali:e.  Cum  autem  divina  pagina  dicit ,  Divttit 
aquas  qua  tunl  tub  firmamento,  ab  hit  qua*  erant  tu- 
per  firmamentum,  aera  liriii.inieniiiiii  Tocavil,  quia 
lirniai  el  lemperat  terrena.  Super  hunc  sunt  aquae 
vaporaliter,  in  nubibus  suspensx,  quemadmoduin  in 
seqiieiiiibus  osiendelur,  qux  diverste  sunt  ab  lns  quaj 
sunt  sub  aere.  Simililer  exponatur,  Posuit  firmamen- 
lum  in  medio  aquarum.  Quamvis  boc  p.us  allegurice 
qtiam  ad  litteram  diciuui  csse  crcdamus.  Iterum  di- 
calur  :  Quid  esl  quod  ibi  videmiis  spissum,  el  aquci 
coloris  ?  ignis  eiiiin  non  est.  Si  enim  aer  ex  niiiiia  sui 
subliliiaie  videri  non  potest,  multo  ininus  igni>,  qui 
D  est  snhiilior  ,  deinde  talis  culor  igueorum  non  est. 
Ad  quud  dicimus,  nihil  ibi  videri,  sed  visiiui  ihi  de- 
liceie.et  ex  defeclu  visus ,  hniniiiem  ibi  quoddam 
spis^uin  cuiiiiiigiMt'.  Cum  eniin  radius  ille  niterior 
qui  visuin  operatur  ad  superinra  dingitur,  nec  esl  ibi 
obstaculum  quo  repercutialur,  delicit,  delleieiidnque 
spissatur.  Sed  quia  per  oculum,  in  quo  est  a.rueus 
humor,  et  cristalleidos  transit,  quod  de  coinposiliouo 
nculi  loqtientes  (islciideinus,  cum  dcii.it,  nec  alius 
color  sibi  occurrit,  talem,  id  est  aqiieum  sibi  conlln- 
git.  II  i  suhjicienl  :  Si  nihil  ibi  videtur,  iiuo  visus 
ibi  delicil,  quoinodo  dictum  esi  :  Coelum  ifpu  uuima? 
stellas  esse  inlivas  in  lirinan  eulo,  in  eodem  undeciiu 
es:>e  (irrulos,  in  nuo  qui  riun  duodecim  siinl  sign», 
diceiniisiie  cis*  tarde  resi  oiulejuiu-.  Tribus  igitur 
moilis  loi|iiiiur  lUCloriUl  dc  superioribus  :  fabuloM, 
atlrolugice ,  .i.ilroiioniico.  f.ilmlose  loquilur  iml« 
Nfniioib.  Iligiuus,  Aiatm,  Taiiiinii  illuc  «Me  uaui- 


Hil 


ELEMENTORUM  PHILOSOPill/E  LIB.  II. 


1142 


liiiniii  tl  in  signum  mulalum  diceoies,  ct  sic  do  A 
•liis.  Quod  genusiractandi  niaxiiuc  esi  necessariiim. 
Pion  eniiii  scimus  dc  uiioquuque  Bigno,  in  qua  parie 
toeli  sil,  el  quoi  slellx  iu  eo  sinl,  ei  qualiler  dispo- 
sil.r.  Astrologice  vero  traclare,  est  ea  qux  videniur 
iu  stiperiorihus  dicere,  sive  ila  sit,  sive  non,  muita 
enim  ibi  videnlur  esse,  qux  non  sunt,  quia  visns  fal- 
litur;  sic  naciai  Maroiaims,  Hipparchus.  Astrono- 
niice  Iraciat  Julius  Kinnicus,  Ptolomxus.  Cnrii  ergo 
dicluio  cst :  Cceluni  tegit  omnia,  aslrologicum  esi, 
quia  sic  videtur;  vel  aeiher  dicitur  coslum,  quia  esl 
diversis  siellis  cxlalum.  Dicitur  firmnmeiiiuin,  quia 
siio  efleciu  ei  calore  siellarurn,  qtix  in  eo  sunt,  lirmat 
<i  lemperat  suhdita.  Coclum  igimr  tegit  omnia,  quia 
in  xibere  ei  suli  a>tlierc  omnia  contincntur.  In  hnc 
dicuntur  slcilx  infixx,  nou  ul  gemma  iu  auro,  sed 
quia  in  illo  exislenles,  scmper  in  eadcm  parle  illius 
videnlur,  et  quoniam  de  iniixis  feeimus  mentionem  , 
quxramus  ulruin  moveantnr,  an  nmnino  careanl 
tnolu;  et  si  movenlur,  qualiter  inovcaniur.  Sunl  qui  „ 
eas  non  moveri  asserunt,  sed  a  tinnamento,  et  in  eo 
ilxas  ad  orium  et  nceasum  refeni.  Alii  dicunt  eas 
proprio  motu  moveri,  qtiia  iguex  sunt  nalurx,  neque 
aliqtiid  in  xthere  vel  aere  sine  motu  posse  susten- 
lari,  sed  semper  in  eodem  loco  clcircum  se  moveri. 
Tertii  dicunt  eas  eliam  de  loco  ad  locum  moveri, 
nullum  taincn  carum  moitun  oculia  nostris  sentire, 
quia  tantum  spatii  in  peragratione  sui  circuli  coasu- 
munt,  quod  vita  bumana,  qux  brevis  est,  ciiam  ad 
breve  puncium  lam  tardx  accessioius  comprehen- 
dendx  non  sufflcit.  Quamvis  vero  liuic  senientix 
quod  de  loco  ad  locum  moveaniur,  consenlimus, 
aliam  lamen  rationem  quare  motus  earmn  non  scn- 
liDlur  prxtendimus,  qux  talis  est.  Omnis  motus  dis- 
cernilur  per  immobile,  vel  per  minus  mobile.  Cum 
enim  aliquid  movelur,  si  aliquid  immobile  vel  minus 
iimliile  videatur,  cum  aliquid  prxierire  vel  propin- 
quare  videmus,  molum  seolimus.  Sin  aulem  aliquid 
innveaiur,  ne<|ue  aliquid  e.xtra  ipsum,  vel  immohile 
vei  mnuis  mubile  videatur  ,   moius  non  seniitur.  C 

DE  ABSIDIBLS 


Quod  per  navein  currentem  in  maii  probari  potest. 
Molus  ergo  stellarmn  per  immobile  vel  miiuis  iuobiie 
superpositum  sentiiur,  nuuquam  superposiium,  iu 
per  signa  motum  planetarum  discernimus,  quia  mod» 
sub  boc  signo,  modo  sub  alio  videniur.  Super  pr.v- 
diclas  autem  stellas  uihil  esi  visihilc,  nec  ideo  est 
quo  motus  earum  discerni  po-sii.  Movenlur  ergn,  s<-d 
infixx  dicuntur,  quia  motus  earum  non  sentitur.  ln 
endem  lirmameiito  undccim  dixerunt  esse  circulos, 
quorum  duo  sunt  visihiles,  alii  invisibili'8.  Ue  visibi- 
lihus  ergo  prins,  deinde  de  invisibilibus  d  sseniinns. 
Diio  ergo  visibiies,  galaxias,  id  est,  lacieus  circulus. 
Gala  euim  tac,  /_i>;  circulut,  et  zudiacus ;  et  incipit 
g.ilavias  juxta  Septentrionem  ex  p.irte  Orientis,  et 
ab  obliquo  per  Caucrum  et  Capricomuin  transiens, 
ad  idem  revertitur  principium.  Dicitur  amein  sic 
propter  notabilem  sui  claritaiem.  Si  quis  vero  unde 
sit  ilii:  in  illa  pane  cceli  notabilis  splendor  scire  de- 
sidff.ii,  Macrobium  legat.  Zudiacus  vero  a  Capri- 
corno  per  Arietem  adCancruin  ascendens,  dcCancro 
per  Libram  ad  Capricornum  descendit.  Descendere 
vero  et  ascendere,  juxta  nosirum  siium,  intellige  hic 
duodecim  xquas  partes,  ui  refert  Macrobius,  per 
fluxiim  aqux  divisus  est,  quarum  unaquxque  dicilnr 
signuni,  quia  eis  signamus  in  qua  parte  coeli  sil  sol 
et  alii  planetx,  ct  a,l  quam  exieiint,  et  ad  quam  de- 
beant  pervenire.  Qux  signa  quia  nominibus  anima- 
lium  titulata  sunl,  ut  Aries,  Taurus,  etc,  circulus 
qui  ea  cnnlinel,  Zodiacus  dicilur.  Zun  eniin  esi  ani- 
mul.  Si  quis  auteni  causas  nnminum  quxrat,  Hclpe- 
ricum  legat.  Signorum  vero  talis  csi  disposilio,  quod 
propinquus  nobis  est  Can.cer,  scilicet,  in  confinio 
nostrx  habitabilis  et  torridx.  Deindc  Leo  aliqu  mio 
dcscenditversusOrientcm,  posi  Virgo ;  deinde  Libra, 
in  inedio  lorridx  zonx  existens ;  ultra  quam  est 
Scorpius,  deinde  Sagittarius  ;  post  quem  esl  Capri- 
cornus,  a  nobis  remotissimus;  deinde  oblique  de- 
scendendoest  Aquarius,  postea  Pisces;  deinrle  Aries, 
iu  medio  torridx  zonx  Librx  suppositus,  supra  est 
Taurus,  postea  Gemini,  deinde  Cancer. 

PLANETARUM. 


1143 


!!EDi€  VENEIUBILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DUBIA  ET  SPUIUA. 


ilU 


SKPT.NTRIO. 


Hsic  fignrnm   deilimtis, 


gnorttm,  vel  ascensum,  vel  desccnsum,  vel  remoiio- 
neiii,  vel  propinquitatem  nolaremtis.sed  ulilisposiiio- 
nein  illorum,  et  quod  cnjus  planetae  primum  sectin- 
.'aritin  (m"c)  vel  snlnm  domicilinm  dicatur  manifesta- 
remiis  :  qood  signum  rujus  mensis  sii,  ct  quare, 
tractando  de  sole  riicemus.  Novem  alii  circuli  invisi- 
liiles  sunt,  quorum  quinque  sunl  paralleli  :  uitus 
quorutn  a-qninoctialis  dicitur,  liic  est  qui  per  mediuin 
toiriil.r-  zonae  vadens  per  Arirtem  el  Libram,  in  duo 
liemisplixria  ccelum  divid>l.  Dirtus  aequinoctialis  , 
quia  quando  BOl  ad  ipsum  vel  .isrendendo  vel  desce.n- 
deudo  pcrver.it.  dies  el  noctes  sequai,  de  qno  in  sr- 
qiientibus  docebimus.  Alier  de  parallelis  dicitui 
conjunctio  noslrx  habitabilis  et  lorriila*.  Tertins 
ronjunctio  ejusdem  et  frigidus.  Quartus  ei  allera 
parte ,  conjunctio  lorridae  el  alterius  babitalnlis. 
Quintu.s  ejusdem  conjnnctio  et  fiigtdus,  ut  liic  appa- 
icl.  Sed  quia  aucloritas  dicit  quinque  zonas  esse  in 


MEntD!F.ft- 

non   ui  obliqnilaiem  si-  B  nibtts  diciiur  firmamentem,  vel  coelitm,  talisest.  Cum 


ignis  natnraliier  sit  in  motu,  nec  supra  ipsum  sii, 
qtio  nscendar,  ui  oslendimtis,  nec  descendere  potuit. 
quia  lioc  contra  suam  naturam  est,  etomnia  inferiora 
loca  ab  inferioribus  c!emeni's  occupata  erant.  Iiermn 
inutile  1'int  illuni  dcscendere,  desceintendo  nempe 
terram  incenderel,  nec  aliquid  in  ea  vivere  posset. 
Ergo  in  quo  poiest  et  liabei  movetur,  id  esl,  in  cir  ■ 
cuilii,  et  est  in  circuilu,  non  occtipando  divcrsa  loca 
se  movere  est,  partes  aliter  suas  in  eodem  lo  o  lia- 
bere.  Sic  vero  in  circnilu  se  vertendo,  ab  nrtu  per 
occasutn,  ad  orlum  refert  secum  sleMas  tam  erraticas 
qtiam  inflias.  Quamvis  Umen  sic  snper  terram  vol- 
vatur  iioii  recto  modo,  sed  oblique  circa  nostram 
habiiabilem  movettir,  quod  per  polos  videri  polesi. 
Esl  autem  polns  stella  immobilis,  una  in  boc  capite, 
altera  iu  alio.  Axis  vero  est  linea  intelligibilis,  de 
polo  ad  polum  per  mediurn  terrx  direcla,  circa  qiiani 
vnl vitnr  lirmameiiloui.  Si  ergo  recto  inodo  volverelur 


coelo,  utrum  in  a-.here  vel  in  aere  sint,  trarlantes  de  q  iirmamentum,  unus  de  polis  reclo  mndo  esset  Mper 

aere  dicemus.  Isti  circuli  paralleli,   id  est,   aequi, 

«listantes  dicuntur,  quia  a  medio,  id  est,  acquinociiali 

gcqualiter  distant.  Tantum  enim  distanl  conjunctio 

noslrx  babitabilis  et  frigidx  alterius.   Post  lios  dtio 

coluri,  quorum  principitim   in  roedio  Septentrionis 

esi,  sed  aller  inde  ascendit  per  Cancriim,  et,  descen- 

dens  per  Capricornum,  ad  idem  redil  principium. 

Alter  inde  per  Orientem  revertilur,  per  Occidentem 

ct  Libram,  ad  idem  piineipium ;  et  ita  in  tummo 

Sepientriouis  se  intersecant.  et  rocluin  in  quatuor 

quadrantes  dividunl.  Dicuntur  autem  colnri,  quasi 

lolouuri,  id  esi,  iiieaibrnni  bovis  silveslris.  Culnn 

enini  est  mimfrrnm,  iirns  bos  tilecsint:  dicti  t-ic  pro- 

pter  imperfe<  lionem,  nou  quia  in  te  sint  iiiipeifecti, 

sed  quia    illa   pars  allerius    poli    qiiatn   iniersecanl 

niiiiquain  annliis  vidclnr.  Duoqui  ad  prxdicluin  nuine- 

iiiiii  su-iersunt,  ineridianus  e»l  et  linnzon.  Meridiaims 

vcro  circulus  esl  liuea  intelligibilis,   illam  parlen 


terram,  et  alter  sub  terra,  vel  in  lateribus  lerr.r.  Cuin 
igitur  unus  sit  inler  medium  coeli,  et  latus  ex  nostra 
parie,  et  similiier  alter  ex  alia  linen,  quae  dicitnr 
axis  oliliquaia  est,  el  circa  ipsam  oblique  volvitur 
riruiamentiitn.  Et  qin  niam  falsam  senleiitiam  quo- 
rnnulaiii  de .  lirniameiitosaiis  improbavimus,  nostram 
vero  ponentes  pn  liaumus,  et  ile  stellis  lixis  in  eo, 
et  de  circnlis  et  motu  ejusdein  nou  lncuiiuus,  de  pla- 
netis  dicere  incipiamus;  et  quia  a  sumuio  clemenlo- 
ruiu  inccepiinus,  a  siinimo  planci.iriim  incipiamus. 
Suminus  iutqne  plaiieiarinii  Saiurnus  dicilur  in 
pcragtatinne  zodiaci,  fere  irigmin  annos,  coiisumens, 
umle  in  fabulis  sonex  lingilur.  Il.rc  slella  frigida  et 
noriva  dicilur  es-e,  de  cujus  frixidilaie  priinum, 
deindede  iioeivilaie  disseramus.  Stcllain  isi.uo  MM 
fi  'igidain  sic  antqui  asimlogi  proliaverniil :  rum  sci- 
rent  soiem  evislenlein  in  Cancro  lerras  admere,  vi- 
deliani  in  aliquo  aiiuu  lioc  minus  ronlingere,  micii- 


i  irli  (lesiRiians.  iu  qua  sol  eiisiens  .vou  lncr  ali  orlu  n  les  anScn'  ei  nalura  suli,  lu>c  nuu  esse,  quarsicnnil 

.     ~   .-._.-.      i__._j .._.;      ':.!.. ...    ..._.!.....  V  ....;.,    ..i .___.,  ;..  «...I  ....    «l.._-   ......    .«I»      -..,.. 


el  occasu  dislat.  Iluriznn  vero  ubi  videiur  cieluin 
<  niii  lerra  jungi  :  diclus  horizon,  quasl  liiuilans.  Isli 
iluo  ullimi  noii  scrtbuulur  In  splucra,  quin  pro  divci  - 
"Ule  lialotanliiiiii,  vel  circumspieiriiliiiin,  viriaiilur. 
Mulus  vero  -ttbeiis  vcl  ignis,  quoJ  piadicii»  tiiio- 


quis  planeia  e.set  in  eoilem  slgno  cuiii  tole,  repe- 
lieiilesquc  Saliuiiiiiii.  iliveiunt  in  eo  etnsam  fngi- 
ilil.iiiN  HMi  Al  dicel  aliquis  :  Ciiin  oiiine  corpui 
nlullaruiu  ijiiic.i'  sit  naiur.c,  quod  probat  moluit  et 
splcndor,  uude  una  siella  dicuur  IriRida  et  alia  ci- 


»115 


ELEMENTOflLM  PHILOSOPHI.E  LIB.  I». 


1146 


lidaTNnn  enim  ilam  probnmtts  rationem,  qna  di- 
eunt  quid.iin  ex  vicinilate  aquae  et  trrr  p.  Prnhaviinus 
enim  aquas  con^elalas  in  supeaoribus  esse  non 
posse.  Sunt  qui  mde  dicunt  plures  esse  qnaliiaies 
ignis,  qux  in  quibusdam  cnrporibus  sunl  cnnjunelfe, 
in  quibusdam  divisx.  Ui  k'iiur  esi  quoddam  igneum 
et  caliditm,   el  nnn  splendidiim,   ita  est  quoddain 

«plendidiim,  ei  non  calidum.  Dicunt  quod  ignea 

sunt  calida,  ni-i  quc  alicui  spissx  el  humide  maie- 
rix,  qnam  in  sui  substantiam  transmutent,  sunl  vi- 
cina.  Unde  si  alicui  igneo  desit  vicinilas  spissi  liu- 
mnris,  in  eo  calor  deficii.  Hoc  vero  per  solein  pro- 
liant,  qui  in  convallibus,  ubi  aer  spissior  est,  ma- 
giiiim  exercel  calwem,  iu  altissimis  vero  montibus 
propter  aeris  $ubti'italem  non  exercet.  Cujus  rei 
sunt  iinlic.um  nives  perpetuo  ibi  existeutes,  de  quo 
loquenles  de  situ  lerras  saiis  dicemus.  Volunl  eliain 
isli  super  lunam  nullum  fervnrem  esse,  prx  nimia 
aeris  subiililate.  Nos  vero  dicimus  nouiina  qualil.i- 
tum  tribus  modis  rebus  attribui,  vel  propler  efTe- 
cimn,  ut  viniun  dicitur  calidum,  quia  calorem  elii- 
cit,  etsi  frigidns  senliatur;  vel  propter  sensum,  ut 
cmii  dicimus  aquam  bullienlcm  esse  caliilam,  etsi 
naturaliter  sit  frigida;  vel  propter  signum,  ut  ciim 
dicimus  :  Sanum  est  bene  dormire,  sine  difficnitate 
spirare.  C.um  igitur  aliqoa  stella  dicitur  frigida,  ef- 
feclui  depulelur.  Quamvis  ergo  in  se  calida  sit,  si 
efftciat  frigus,  dichur  frigida.  Inde  quia  S.iturnus 
junctus  soli  minuil  calorem,  propter  elfeclum  dici- 
tur  frigidus,  elsi  in  se  sit  calidus.  Sed  dicet  aliquis  : 
Si  cnrpora  siellarum  sunt  ignea,  unde  accidit  qund 
qn.rilain  de  illis  frigns  elliciunt?  Omnes  nou  in  om- 
mliiis  posse  inveniri  r.itionem,  sed  in  quiuusdam  re- 
ciirrendiiin  esse  ad  Crcatorem ,  qnamvis  possimus 
bauc  inde  ratinnem  reddere,  quod  diversa  ignea  ex 
pro|iinquiiale  et  remotione  niagis  et  minus  calefa- 
cinnt.  Unde  Saturnus,  quia  a  noliis  e»l  remotioi 
non  calefacil  lerraro.  Sol  vero  quia  est  lerrse  pro- 
pinquus,  magis  eam  iocendit.  Vel  dicainus,  quod 
quainvis  aliqua  stella  sit  calida,  suul  in  ea  aliquae 
qualitates  nobis  ignotx,  propter  quas  calor  non  po- 
lest  descendere;  sed  quia  in  medio  quxstinnem  pro- 
posuimus,  nec  omnia  possumus  omues,  erit  ingenii 
iiniusciijusque  inquirere  quid  pro  solvenda  bac  qux- 
slione  possit  iuvenire.  Hxc  eadem  stella  ex  frigidi- 
tate  dicitur  nociva,  maxime  quando  est  relrugrada. 
Iude  in  fabulis  falcem  deferre  dicitur.  Oeferens 
cnim  falcem,  plus  nocet  recedundo  quam  acce- 
dendo. 

Post  Satuniiim  est  Jupiter  in  peragratione  zo- 
diaci,  duodecim  annns  cousumens.  Ilxc  sieila  cst 
Tienevola,  quippe  ut  lemperata  in  qualitatibus,  quod 
per  conjuiiciionem  cjus  cum  S"le  probaium  cst.  S<-d 
quoniam  iuter  Satiirnum  et  Martem  est  iuedia,  si  jn 
snperiori  vel  inleriori  abside  sui  circuli  exisiat , 
lemperaiur  eorum  nociviias,  sed  ininoratur  ejus  be- 
nevolentia.  Inde  est  quod  in  fabulis  diciiur  Jovcm 
patrem  Saluriuiin  regno  expnlisse,  quia  S  iturno  vj. 
cinior  facius,  namralem  aulerl  ei  nocivitatem.  Dici- 
ciiur  etiam  adulterando  diversos  geimisse,  tpiia 
conjungendo  se  praedirlis,  diversa  in  lerrenis  eflicil. 

Tenius  est  Mars  ;  stella,  scibcel,  calid.i  el  sicca, 
et  inde  nociva,  in  biennio  zodiacum  peragrans ;  sed 
inter  Jovem  et  Venerem  positus,  qiw  siellae  sunt 
benevol.e,  ev  eorum  vicinitate  suam  minuit  nncivi- 
ia:em,  ei  iltorum  benevolentiain.  In  praeliis  dicitur 
doiiunari,  quia  calorem  ei  siccilatcm,  ex  quibus  est 
anunositas,  conferl,  caiidi  eiiiin  el  sicci  siini  ain- 
mosi. 

Quarlus  aulem  secuiidum  Plalonicos  est  Venus- 
slella  calida  et  bumida,  et  inde  beuevola,  in  auno 
fere  zodiacum  circuieos.  Dicitur  adulterala  cum 
Marte,  qma  in  superiore  aliside  sui  circuli  existens 
facla  vicma  Marti,  miims  cst  benevola.  Dititnr  dea 
luxuri*  esse.  quia  confert  caloretn  et  humorem  ex 
quibns  est  luxurja.  Ul  euim  propter  Venerem  bre- 
viier  dicamus,  quud  prolixius  loqueules  de  hoiniae 


A  expoiiemns,  calidi  et  sieci  mtiltum  appeiinit  ex  rn- 
lorc  luxuriam,  sed  ex  siccitate  non  susiinent  effe- 
cniiii.  Krigidi  vero  et  sieci  nec  appe.titum,  nec  effe- 
ctum  hahent,  nisi  raro,  et  si  faciunt,  maxitnc  cis 
nocet.  Frigidi  vern  et  humidi  e  comrario  male  ap- 
petunt,  sed  snstincnt  effectuni;  calidi  vern  et  biimidi 
appciitum  et  effectum  babent,  maximeque  corpo- 
ribus  illorum  prodesi.  H.nc  eadem  stella  Luciler  et 
llesperus  dicitur.  Sed  Lucifer  lantum  in  mane  anie 
solem  videtur,  llespcrus  quaiidnque  potest  in  ve- 
spere.  Lnle  est  quiesiio,  au  in  eodeui  anni  tempore 
possit  esse  Lucifer  el  Ilesperus.  Diciuil  quidnm  Imc 
esse  non  posse.  Cum  eniin  paris  est  velocilatis  ctiin 
snle,  ei  fere  in  eodem  spatio  lemporis  cursum  suuiii 
perficiens,  quomodn  in  nna  eademque  nnr  le,  in  ve- 
spere  sequeiur  solem,  el  in  mane  prxcedet?  lu  uno 
igitur  leuipore  anni  prxcedet  solem ,  et  tiiuc  esl 
Lucifer;  in  aliero  seqnetiir,  et  tunc  est  Hesperus. 
Alii  dicunt  illum  ante  sol  s  nrtnm  videri,  el  pnst  oc- 

H  casum  ejusdem,  non  tanien  ilum  praecedcre  et  sub- 
sequi,  hoc  namque  impossibile  est.  Dicunt  auiem 
stellam  illam  allinrem  esse  sole,  unde  diulius  vide- 
lur  in  vespere,  etsi  non  sequatur  solem,  ciius  in 
mane,  eisi  non  pr.cced.it.  In  eodem  igilur  leuiporo 
•nni  Lucifer  et  llesperus  dicilur,  non  quia  prxcedal 
solein,  el  subseqiiatiir  solein,  sed  quia  aute  ipsum, 
ei  post  ex  sui  aliitudme  videtur.  Tertii  d  cunt  Ve- 
ne  eni  et  Mercnrium  esse  ferc  ejusdeui  cidoril  et 
quantitats,  semperque  solem  comitari.  Cmn  ergo 
sic  illum  comitaiitur,  qno  I  alicra  priceedi!  ei  allera 
sequitur,  prxcedens  in  vespere  pr.>pler  splendnrcin 
Sulis  non  vi  letur,  sed  snbscqucns  pnsl  ejus  occastun 
apparet.  Cnnlra  autem  esl  in  mane,  prxccdens  et- 
eiiim  videtur,  sed  seqiicns  splendore  diei  occulitur; 
sed  quia  unius  eoloris  sunt  ei  quantitalis,  uua  et 
eadem  stella  reputatr  simt. 

Quiiiliis  est  Mercurius,  fere  in  anno  simililer  cur- 

suiu  suum  perficiens,  cuin  quo  Veuus  adullerala  di- 

,  ciiur,  quia   quando  est  in  inferiori  abside  sui  cir- 

^  culi,  qualilatibus  illius  se  c  uiimiscet. 

Sextus  est  sol ;  sed  antequam  de  eo  dicamus,  de 
s  alu  el  irirngr.  djiioiie  nmiiiiiin  prxdiclorum  do- 
Ce.miiis  :  deiude  cum  Chaldxi  el  eorum  sequaces 
dixerinl  solein  esse  in  medio  plam-larum,  super  Ve- 
uerem  cl  Mercurium,  iEgyptii  vero,  quos  secutus 
est  Plato,  euu.dem  sextuin  dixerunt,  Mercurioque 
et  Veuen  su|.posilum.  Dicunt  igitur  quidam  solem 
esse  aitraciiv.u  naiurx.  Si  igitur  illae  prxccdant  so- 
lem,  si  propinqux  siini,  attrabit  eas  ad  se;  si  autem 
reinotas,  saltem  cogit  eas  siare,  donec  eas  iransierii : 
quod  osiendunl  per  similitudinem  adamantis  et  ferri. 
Aiii  dicuni  cas  nuiiquam  siare,  sed  tamen  videri 
quod  sienl,  quia  ciiin  siut  ignex  natnrx,  uecesse  est 
qimd  semi.er  sint  in  inotu.  Videntur  tamen  ahqnando 
ex  arsi  et  tlie.-i  stare.  Cnnstal  enim  inter  omnes  as- 
indi-g-is  tiiiuiiiqueinque  de  prx.liciis  planetis  plus 
solilo  removeri  a  lerra,  el  lunc  elevalur.  Aliquaudo) 
plus  solilo  versus   terram  descendere,  qmxl    primi 

"  dicimus.  Cum  ergo  elevanturei  deprimunttir,  si  recto 
modo  hoc  fiit,  quia  dum  elevantur,  sub  eadem  parle 
signi  videutur,  et  stare  credunt;  sin  autem  relro  ali- 
quai.do,  retro  ire  videntur. 


SIT 


tw 


BRD/K  VENF.KAMUS  OPP.  l'AKS  I.  SECT.  II.  —  DllBIA  ET  SPIIBIA. 


1148 


||uju*cievaiio.ii»  ei  deprtMionii  esuu  esi  snl.  Cuoi 
aniii  sit  fons  lolius  raloris,  aliquando  plus  solito 
detdcnl  superiora  et  Inferiora.  Unde  corpor.i  siclla- 
ruin  desiccala,  plussnliio  levia  ascendunl.  Si  iteruin 
a.l  nutrimeniiiin  sui  plii6  solito  attralianl  hiimoreni , 
plu>  solito  humiita  ri  gravia  redilit  ea,  unde  plus  so- 
liio  descemliuil.  Ujuod  ergo  dicunlur  slare,  aslrologi- 
ciiiii  csl,  <|iiia  sic  videiur.  Deinde  dieendum  est  cur 
Chaldsi  ilieanl  solem  quartiiui,  jEgypiii  vero  ei  Pl-iio 
Kexiiiiu.  Veruin  estsolem  es.se  suu  Veuereel  Mercurio 
juila  liiiiain.  Cuin  iiuiii  luna  sil  frigida  et  bumiila,  ue- 
cesse  luii  ul  sol,  qui  esl  calidus  ei  siccus,  cssel  ei  vi- 
riiius,  quaieiiiis  ex  calore  solis  Irigidiias  lunae,  el  e\ 
siccitate  huniiditas  teoi|ierareiur,  ne  eum  viciua  sit 
ien  .1-,  et  inde  magis  ei  duininaiis,  si  dislemperaia  ad 
e.uu  veoirel,  disieiiiperaUni  eam  rcdderei.  Iteruiu 
cuiii  luua  proprio  eareat  splendore(ui  otlendimus)  et 
asole  tecipial,  neccsse  luiiut  lonii  sui  lumiuis,  sine 
inedio  sil  subjecla.  Sed  quamvis  lioc  ita  essc  verum 
sil,  Chalil.-vis  taiuen  aluer  viSUiil  est,  e\  lioc  quoil 
dicemus.  Sol  el  Mercurius  el  Veuus  ita   coujunt  li 


A  sinl,  >|iiod  leie  iii  eodi  iii  »|iaiiu  lemporis  suns  per- 
n  -111111  cursus,  scilicel,  in  anuo.  Fere  crgu  aequales 
siiul  circuli  eoruiii,  si  juxla  qiianlilaleui  circuioruiu 
pianeix'  brevlui  vel  prolixius  tempus  in  pcragra- 
lioue  xodiaei  consumunt  Cmn  ergo  1'ere  x>|ualcs 
siul,  unus  ab  alio  tolus  non  coutineiur.  lulersecaui 
ergo  sese  ita,  quod  circulus  Veneris  in  inleriori  sui 
parte  intersec.il  snpei  iores  partes  circulorum  Mcr- 
curii  et  Solis,  plus  comprehendens  <le  Mercunali 
quaui  de  solaii.  Circulus  vero  Mercurii  superiori 
parte  sui  imersecat  Venereum,  inferiori  solarem. 
Circulus  auieiii  sulis  superinri  parte  sui  inlersecai 
Meri-unalem  et  Venereinn,  plus  Mercurialem,  miiiiis 
Venereuui.  Sed  quia  fa  iiius  elabitur  animo,  ociilis 
suhjecta  descriptione,  iutersecalionein  illam  oslen- 
dimus,  circulos  alinrum  plaiieiarum  ct  zodiacum 
ailjiingeiiies,  hos  omues  in  duodecim  paries  divi- 
deudos,  ut  appare.it  cum  signa  sini  ejusdem  quanii- 
taiis,  quare  pius  uioveaiur  sol  in  geuiiuis  quaui  iu 

B  aliis' 


ILVNA  „ 
DE  DfSCURSU  PLANET  Rnfvwn/9  ABUM  PEB  ZODIACIM. 


VEN.V.S. 


Ciitn  igilur  circnlus  sMis  in  supcrinribus  parlilms  C 
illorum  circuloruin  auibiaiur,  jusie  inferinr  illis  di- 
rilur.  Sed  qui.i  conlingit  aliquando  snlem  per  supe- 
riora  sui  rirculi  curreie,  illas  vern  slellas  per  infe- 
riora  guoruin,  el  lune  liherius  api>arenl.  Snl  enim 
non  lanluin  obsrural  subjeca,  qirniiuin  guperpnsila 
repulaius  rsi  illig  supenor.  Sed  jim  iraelaliuu  ad 
snlein  ii.ni-ler  iiinis  Si-.t  qunnhm  ca-leri  planela-, 
ipiem .nliiioilii  n  gol  mnvenlor,  o\-  inolu  soiis  ilira- 
imis,  ui  dc  a'iis  similia  inlellig.iiihir.  Cencralis  ergn 


senieuiii  fere  omiiium  philosopboruni  fuit,  flmn- 
iiic ntiiin  ab  nrtu  ad  occasum  volvi ;  solem  vero  et 
alios  planeiag  ronlrario  molu  ab  oecasu  ad  orluui 
inoveri.  quod  osiendunl  oeulig  per  signonnn  dispo- 
siiionein.Cum  euim  Aries  sicsii  posilee,  Sjoad  quando 
iu  medio  co-ll  esi,  inier  illuni  ei  Oriemem  esi  Taurus, 
ileimle  Ceinim,  post  Cancer,  inter  mimdem  et  Occi- 
deniem  gum  Pisces,  post  Aqoarius,  ilemje  C  iprieor- 
iius,  ui  in  ligur»  apparel  pagin.c  scqiirnlis. 


1149 


ELEMENTORUM  PHILOSOPHIvE  LIB.  II. 


HCO 


Si  ergo  sol  versns  Occidentem  lenderei  de  Arirte 
in  signnm  vcrsus  Occidcnlcm  positmn,  id  esl,  in 
Pisces  tiansirei,  deinde  in  cxter».  Cuni  ergo  sn!  iu 
signn  versus  Orientem  posila,  seilicet,  in  Taiirmn . 
elc,  de  Arieie  transeul,  sine  duliio  de  nccidente  in 
nrieniein  moveretur.  Subneclunt  etiam  rationem 
i|ii:ire  sil  necesse  sic  esse.  Cum  firmameuliim  ab  oilti 
in  occasnm  volvitnr,  si  planelx  siiniltter  moveren- 
lur,  tantus  esset  impelus,  '|uod  in  terra  nibil  slare 
nec  vivere  p«sset.  Ol  etg<>  rapidn  motui  lirmameni 
obviarem,  impetuinqiie  illius  lemperarent,  in  cnn- 
trariet.item  motu  relnrii  sunl.  Sed  qnamvis  conira 
firmamentum  deferantnr,  lirmamenlmn  tamen  referi 
eos  sccuiii  ad  orium  rl  occasum,  ut  si  aliquis  exi 
slens  in  navi,  conlra  qtiain  navis  currat,  se  moveat, 
tanten  a  navi  quncinique  vnlil  refertur,  non  ideo  a 
contrario  molu  quiescens.  Er;;o  quod  paulatim  vatiit 
ad  Orieniem,  nattiralis  est  ntotus;  quod  quolidie  ad 
nrtiim  el  occasum,  ev  firmamenli  impetu.  Qtiidam 
tamen  ainnt  hnc  esse  non  posse.  Cuin  enim  sol  non 
stl  de  iiiiins  stellis  in  Grmarnento,  qnaliter  refertur 
ab  ipso?  Si  enim  aliquis  extra  navem  est,  qualiter  a 
navi  defertur?  De  eo  vero  quod  dicunt,  snlein  ad 
signa  adversus  Occidenlem  posiia  transire,  dicit  sic 
videri,  non  tamen  ita  esse.  Cum  enim  ait  jirmaiiien- 
tiim  el  sol  naturali  motu  ab  orlu  ad  occasum  ten- 
dant,  iia  quod  sol  est  sub  prima  parle  Arielis,  qui.i 
firmamenlum  aliquanlo  veiocins  est  sole,  Iransil 
euin  in  triresima  parle  unius  signi.  Cum  igiiur  sol 
venil  ad  ortum,  non  illa  pars  signi,  qux  ante  viile- 
baiur,  super  solem  videtur,  sed  pnsterior,  et  ita 
per  singulos  dies  transeundi  videtur,  qund  ad  signa 
posteriora  eat,  cum  laineu  non  eat.  (juod  p<>r  siuiile 
limx  probari  poiest.  Com  enim  cerliim  sit  lunam 
ad  Septentrionem  non  currere,  si  super  ipsam  nubes 
currant,  quando  iranseunl  lunam,  videtur  contra 
iiubes  ad  Sepienirionein  currere.  Sed  quia  priori 
sentemix  doctissimus  omuium  pbilosopburura  con- 
seniit,  et  vera  est,  ilti  concedaraus,  contraque  hoc 
qnoii  ille  dicil  solein  a  firiuamenlo  non  posse  refcrri. 
cum  in  eo  non  sil.  Et  si  possumus  dicere,  quod  est 
in  finnamento  juxla  noslrain  seiilenliam,  t|uia  dici- 
inus  xihera  lirmaraeiiiuin  vocari,  tameii  dicimus,  et 
si  non  sit  in  lirmamenlo,  posse  reterri  ab  eo.  Ut 
enim  in  eodem  exemplo  de  navi  persisUmus,  si  ali- 
quid  leve  juxta  navem  sii,  impetu  illius  referior,  et- 
»1  iu  ea  non  sit.  Ergo  sol  cuin  levis  el  ignex  sil  na- 
lura;,  a  lirraaraento,  el  si  in  co  non  sii,  polesl  rc- 


B  lerri.  Movenlur  ergo  sol  et  alii  planetx  ab  OcciJenle 
in  Orientetn  non  reclo  niodn,  sed  obliquando,  sed 
mndo  descendendo  ad  Austrnlia,  modo  ad  nosiram 
habiiabilem,  ascendendo  jtixta  prxiltclum  signomm 
disposilionem.  Sed  dicel  aliqtiis  :  (Jux  necessiias 
fuii  qund  sol  obliq'iando,  et  non  recto  modo,  vol- 
veretur? 

Kesponsio.  Magn.i  quam  ul  ostendamtis,  prxdo- 
ceamus  qnas  diversitaies  oldique  meando  operetur, 
a  reinotiori,  id  est,  a  Capricorno  incipienles.  Ciiin 
ergo  sol  intrat  Capricornum,  quod  in  medio  Occem 
bris  coniingit,  semper  enim  sol  in  medio  mensis  in- 
irat  sisinum  ,  et  in  medio  sequentis  mensis  exit, 
eique  mensi  altrilmitur,  in  quo  sol  illud  intrat,  quia 
tunc  remotissimus  est  a  nobis,  et  nostra  babiinbilis 
lrigore  astringilur.  Terra  enim  et  aqua  naluraliter 
siint  frigida,  nisi  a  sole  calefiaul.  Iierum  ciiui  nnn 
sit  qno  arescal  aer,  spissalur  in  nubes,  iiux  in  plu- 
vias  dissolvuntur ;  inde  fii  quxdam   anni  varietas, 

r  qux  hiems  vocatur.  Est  autem  biems  frigida  el  liu- 
mida,  extenditurque  donec  sol  transeat  Aquarium 
et  Pisces,  quorum  primtim  intrat  medio  Jaunarii,  se- 
cundum  medio  Februarii  ;  constat  ergo  in  Iribus 
mensibus,  et  bnc  est  verum  de  qiiatuor  anni  tempo- 
ribus.  In  hoc  constringtinlur  pori  snperliciei  lerrx, 
nec  poiest  calor  evaporare,  qui  remanens  nutrit  ra- 
dices  herbarum  et  arborum,  vicemque  mairis  prae- 
gnantis  nbtinet,  creraenium  autem  non  conferl,  quia 
nec  calor  nec  humor,  ex  quibus  est  aiigmenium,  i>o- 
test  ascendere  propter  frigoris  constrictionem.  Sed 
uude  gelu,  unde  nives,  unde  grandines,  unde  pluvix, 
unde  touilrua  et  fulmina  continganl,  liaciantes  de 
aere  diceraus.  Huic  lempori  consimilia  sunt,  uqua, 
phiegma,  decrepita  xtas.  H.rc  eteuim  frigida  sunt 
et  bumida.  ln  eodem  se  melius  liabenlcholerici,  pe- 
jus  pblegmaiici.  melius  jtivenes,  pejus  dccrepili. 
Pessima  esi  infirmitas,  qux  esi  ex  pblegmaie.  ut  fe- 
bris  quoliiliaua  minus  mala,  qux  esl  ex  cholera,  nt 
lerliana.  Ulile  est  in  eodem  augmeniare  cibum.  Pori 

D  eoim  humani  corporis  ex  frigiditaie  constringunlur, 
nec  potest  calor  evaporare  qui  intus  remaneiis  plus 
consumit ;  contra  igitur  interioreni  decodionem  ne- 
cesse  esl  infuudere  exieriorem  refeciiouem.  Inde  est 
quod  apud  anliquos  deus  biemis  |iingtiis  ventre  pin- 
gebatur,  et  ab  immundilia  puludis  Spurius  appella- 
balur.  In  eodem  bonum  esl  uti  calidis  e!  siccis. 

Timc  igilur  sol  ascendendo  usque  ad  Arielem  per- 
vcnit,  qui  in  medio  Marlii  iutrat,  ncc  nimis  lemoius, 


1151 


nei»/£  VENF.RABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.—  DUniA  ET  SPURIA. 


1151 


nee  prnpinqniis,  ulpolc  in  medio  loniil  ••  lhi.t  po- 
tilus.  Unde  aer  nostra»  h.iliiialiilis  nec  nimia  calidut 
esi,  nec  frigidus,  nec  nimishuinidiis,  neciiccus,  sed 
Intar  quatnnr  quabtaies  temperaius.  Ex  qua  lempe- 
iif  pnri  iperitintur,  evaporatque  fnnitis  humidus, 
pt-r  radires  herharum  el  arhnrmn  conscendens,  cnn- 
ferl  i-is  «ii^incniiiin  el  vege laliniiein.  Unde  quiilani 
inensis  luijiis  tempnris  diciiur  Aprilis.  <|n  <-<  sperilis, 
qnii  Inne  lerra  aperiiur  iu  flores.  Estque  prnpriuin 
ejus,  qiind  incnu-ians  sit.  mod'i,  scilice;,>phivinsiim 
ex  vicinilale  biemis,  modn  siccum  et  vieiniiate  xsla- 
lis,  iiiimIo  eadem  ratinnecalidus,  mndo  frigitlus.  Inde 
est  quod  in  Manio  saepe  infirmaniur  hnreinet,  quia 
cnm  corpora  humana  mndn  aperla  suut  ex  calore, 
siaiim  corrumpiintiir  suhilo  frignre.  Sed  si  quis  in 
hnc  lempore  se  conservarel  tardiiis,  prius  in  illo 
qu.iin  in  al  is  iufirmilatem  incurreret.  Ilic  suhjiciet 
aliquis :  Unde  ergo  est  quod  si  aliquis  intrat  Me- 
mcm  cum  aliqua  infirin;taie,  non  lam  sjppe  innrilur 
in  hieme  quam  in  verc  ?  Cum  inlirmitaies  orinninr 
ex  malo  htnnnre,  per  membra  se  diflimdenle,  ex  fri- 
gulitale  hiemis  cnnfringunlur  humore .,  nec  pnssunt 
tliffluere  ;  ex  ralore  aulem  vcris  idem  dissolvuuiiir, 
quibiis  disi  iiTeniibiis  per  uiembra,  succinnliit  homo 
et  moritur.  Haec  lemperies  ab  Arieie  incipiens,  ex- 
tendimr  dum  sol  est  inTaurn,  et  inGeminis  primum, 
qiinrum  inlrat  medin  Aprilis,  'ecundum  medio  Maii. 
Htiic  lempori  consimiles  sunt  acr,  sanguis.  pueriiia, 
quia  cilidi  et  humidi  *nnt>  ln  enjem  melius  habent 
melanclinlici,  pejus  sanguiuei ;  melius  senes,  pejns 
pueri.  IVssima  csl  infirmiias  qua>  venit  ex  sanguine, 
ut  synocv;  minus  maia  qn.T.  est  ex  melancliolia,  ut 
qiiartana.  In  eodem  esl  convcniens  uli  frigidis  et 
sictis. 

t  iiin  auicm  snl  usque  ad  Cancriim  ascendil,  ex 
pmp  nquiiaie  sni  terram  incendit  et  desiccat.  Unde 
est  ai-ias  calida  et  sicca,  quae  incipiens  in  medin  Ju- 
nii.quamlosol  inlratCancruin,  exlenditnr  iluin  snlest 
in  Leone,   queni  medio  Julii   intrat ;  ilitiinitie  est  in 


^  melitis,  peuis  senes.  Pessima  eit  inflrmilas  quae  na- 
icilur  cx  melanchulia  ;  minus  mtla ,  quat  ex  san  - 
giiine.  l't  rniin  gencraliter  dicamus,  in  omui  tein- 
poro  nnni  pessima  est  inllimitas  qua»  flt  ex  humore 
simili  icmpnri.  Qualilaiihus  enire  lempnris  angeltir 
materia  mnrbi.  Minus  est  inala  qua?  lit  ex  huinore 
coniraiio  lempori,  minniinr  nempe  qua'itale  tempo. 
ris  materia  morbi.  In  cndein  est  ulile,  uii  calidis  et 
biiiniilis.  In,i'.|ii  il"  est  boc  lempus  ex  vicinitate  prae- 
cedentis  Mlllit,  ct  siiliseqnentis  biemis.  Ex  quo  et 
e\  sucis  frnetiinm  iunc  abuudanlium,  periclilan- 
lur  ind  senti  hnmines.  Hic  nrimr  qu;rslio  similis 
nrmoedenti :  Cum  sol  existens  in  Scorpione  tantom 
dtslet  a  noliis  quanlnm  in  1'iscilnis,  in  Sagiltario 
qiiantiiin  i:i  Aqinrio,  qnare  alias  in  istis  operetur 
qualitale-,  a  ias  in  islis  ?  llnjus  facilis  est  solulin. 
In  prnpcedentihus,  id  est,  in  Scnrpione  elSagiilario, 
qu<a  ex  :t>stal«  desicratus  esl  hiimor,  jamnue  sot 
inediinn   lorridae  liansiil,  esl  ftigus  et  siccitas.    In 

n  aliis  similiter  remntus  esl,   ex  quo  est  Trigidilas  ; 

B  Scd  quia  jamdiiilum  defecit  calnr,  qui  aera  desiccat, 
paulisper  spissatur  aer  in  nubes,  fitque  leinptisliti- 
niiiliiiii.  Qnamvis  ergn,  ut  preilictum  esl,  biems  sit 
frigida  nimis  el  liuinida.  iu  flne  magis  bumida,  mi- 
nus  Irigida  in  inedin  aequaliter.  Ver  auteui  in  prin- 
ripirj  magis  liiinvdtim,  miniis  calidum  ,  in  fine  ma- 
gis  calidum,  miuiis  biiiuidiiin,  in  medio  xqualiter. 
Notaudiim  vero  est  quo  I  quamvis  ista>  sint  quattior 
lempnruin  proprietates  ex  accideule,  tamen  varian- 
tur,  nt  si  cum  sole  iu  iiiem  ilibus  signis  sil  aliquis 
calidus  i-t  siccus  plancta,  ut  Mars,  est  pratfer  nalu- 
r.im  caiida  et  sic.ea  ;  simililcr  ?i  in  xstate  sit  aliquis 
frigidus  et  Itumidiis  cum  sole,  id  est,  pr.rier  nilo- 
rain  frigida  el  humida.  Ideo  prudeutt  physico  sem- 
pcr  prnvideiiilum  est  quae  signa  nbiineat  sol,  et  quis 
planeta  cuin  eo  sit  iu  eodem  signo,  ut  sciat  qualis 
Intnra  sit  aislis,  vel  alia  tempora,  ut  cnnlra  fuiurare 
qualitalem  praesto  sit  medicamen.  Cum  igilur  htt 
diversitates  opereiur  sol  nblique  ascendendo  et  de- 


Virgine,  quain  iiurat  inedin  Angusti.  Hnjus  temporis  C  scendcudo,  videamus  quid  mali  sequereiur,  si  sem 


c«.i  lier baiiim  el  irhoriim  radices  desiccare.  Cnnsi- 
mileesl  igtii,  cliolerae,  jiivcmuti,  b«c  eieniin  calida 
et  sicci  sunt.  lu  eo  se  melius  babeut  phlegmatici, 
pejns  cholerici ;  melius  decrepiti ,  pejus  juvenes. 
Pessima  est  iufiriniias  qu.c  veuit  ex  cholera,  ui  ter- 
liaua  ;  ininus  mala,  quxest  ex  phlegmate.  In  eodem 
uiire  esl  uti  frigidis  ei  hnmi  iis.  Augment.indiis  est 
pniii-.  cibus  minuendus.  Elenim  ex  calore  aperti 
sunl  pori  corpnris,  evaporal  calor  naturalis  ;  unde 
non  iia  cibus  digerilnr.  Sed  quia  polus  ciio  transil 
in  sanguinem,  aiigmentandus  est.  Hic  oritur  qua?- 
slio  :  Cum  isi  e  diversiiales  in  prxdiciis  (emporibus, 
ex  propinquilate  et  rcmotiom>  snlis  babeant  conlin- 
gere,  sol  vrro  exisiens  in  Leone  tanlum  distal  a  no- 
slra  babitabili,  qnanluin  exisens  in  (iennnis,  in  Vir- 
gineqiiantum  in  T.uirn,  in  Libra  quantuin  in  Ariete, 
quire  in  illis  lcmporibus  operelur  calorem  et  huiuo- 
rem.  in  dtiobus  istorum  calorem  et  siccitaiem,  in 
tcrlio  frigiilitateiu  ei  sieciialeni  .'  <  ni  respondeiiduui 
•'.«!  qund  exisicns  in  Iribus  vern  dibus,  cx  quo  prn- 
pini|tms  esl,  nperatur  calorem,  ex  vicinilate  bieiuis 
iir;n  edentis  liumnrcin.  Cum  vcro  est  in  Leone  et 
Virgiue  ,  ex  prnpinqunaie  opcralur  calorem  ;  sed 
qiinuiam  ex  calore  vcris  et  aestalis  jam  esl  bumnr 
ilesircaius,  non  cst  quo  temperetur  calnr,  nec  est 
iuitli-  sit  biimiditas  ;  unde  es;  lempiis  calidum  et  sic- 
cuiii.  Cnm  vero  esi  in  Libra,  quii  jain  nmuino  de- 
siccaius  est  bumor  ,  el  exslincius  cilor  ,  orilur 
autumnus  Irigiilus  elsiecus,  in  quo  Iruclus  intus  ha- 
Lenles  biimorem,  ul  racenii,  et  geinina  siccitale, 
scilicet,  aiitiinini,  maturi  coliigtmtur.  Incipit  aiilem 
•utiiinuus  meilio  Seplemlui  snle  iiitr.iule  Librtni.ilu- 
raus  ilnin  snl  est  iu  Scnrpione  el  Sagiiiario,  priinum 
qtinruni  miiat  medio  Oelobris,  secunduiu  medio  INn  ■ 
vemlins.  Assiinilainr  huic  leinpnri  lerra,  inelanclin- 
lia,  seueeiiis,  qma  frigiila-  et  siccc  sunt.  In  eo  te  me- 
lini  lubcut  sanguinei  ,    pejm  un'1 holici ;   pueri 


per  recto  modo  volvereiur.  Sed  de  hoc  nullus  dubi- 
l>t  qnoil  si  semper  iia  propinquus  nnbis  volvceiur 
ut  est  in  xstate,  seinper  aestun  habereinut,  uec  ali- 
qnid  t:re-ccre  pnsset.  Similitcr  si  semper  remotus  ut 
est  iu  bieme,  rigor  fiigoris  semper  essel,  nec  es 
lerra  frnclus  et  berboe  nascerenuir.  Sed  dicil  aliquis . 
Si  ita  se  moveret  nt  esl  in  Ariete,  qund  a*qualiier 
semper  a  uobis  disiaret,  semper  temp  rieni  veris  f  - 
cerei,  nec  iliquid  inali  inde  proveniret.  Nos  vero 
cnntra  dicimus  pessiiuuui  maluui  iude  provenire, 
iiiimjnaiii  eniin  lerra  in(us  conciperel,  quod  igit  in 
bieuie  ;  neque  fruclus,  si  iliqui  nascereolur,  ad  mi- 
tiu  iiatem  tenderent,  siue  quibus  nullus  animaniium 
vivere  posset.  Sed  quia  diximus  elcmenti.  tempnra 
aiiui,  bumores,  complexiones ,  xlalet  similes  esse, 
sub  uculis  in  figura  ( i"i..'e  primam  /xguran*  pag.  seq.), 
quod  cui  sit  siinile,   ostcndainus. 

Ououiam  de  naurali  un.iu  solisei  de  eis  ijiiod  agit 
I  nblique  asceudcndo  el  descendendo  saiis  diniuiiuut, 
cnnscquens  est  quateniis  de  eis  quio  agit  relttus  a 
liriiiaineiitn  dicamus.  Ciini  igilur  sol  iiilnrali  molu 
ab  Uitiilenle  iu  Orienteiu  comra  lirmamentum  nita- 
liir,  qnntiJie  tainen  a  lirmiineuto  ad  occasuni  refer- 
tur.  evisieuMine  super  lerrain,  agil  spleudorem.  qui 
dirilur  dies.  Eodem  vero  existenle  siib  lerr.i.  111  su- 
puriori  parie  est  obscunlas,  qu.c  nox  voellur.  At- 
li-nilendumque  ctt  quod  diet  abus  naluriiit,  lliut 
iisuahs  :  de  uaturali  ergo  prius,  detnde  de  •snali 
ilisseramus.  Maturalit  vero  dios  est  «piiinui  vtgmii 
qualuor  horarum,  continens  usualemdiem  el  noeiem. 
Uutlu  dieiiiuis  trigiuti  tliet  in  uiense,  euiu  in  «o  lM 
dies  et  nucies.  Hunc  plulnttqdM  iti  quatuor  tliviso- 
i nnl,  a  nnna  parle  nnctis  usqua  ad  tetliam  diei  nliil- 
lit  ,  ealnliiiii  el  hum  iliim  tliee^lrs  ;  a  terlw  ihci 
usualis  iisque  ad  iiouaui,  ralidi|ii>  el  sietcm  '  *  noiti 
rjusdein  usque  aJ  leili.iiii  not  tit ,  lngidiim  ct 
ciiiii  :    a  tertia  uoctit  usque  ad  nnnain,   liigiduin  cl 


1463 


i:lemi:ntorum  rniLosopsiiif:  lib.  ii. 


1154 


humiduni.  Iiulc  comingit  quod  qu«dam  infirmitates  A  dum  prxdictam  raiionem  de  lemporibiis,  se  babent, 
in  diversis  partibuseju.sdeui  pejus  ei  melius,  secuu-      Usualis  vero  dies  esl  spatium  quo  sol  ab  urtu  aj 


recasum  refertur,  hunc  vero  naturalem  in  qu.itiior 
diviserunt.  Prima  enim  pane  illinssoi  rubet,  deinde 
splendet,  postea  caiel,  ad  uliiiuum  descendit  et  ie>n- 
peraiur.  Inde  esl  quod  m  fahulis  qiiatii^reini  1'hoebo 
atlribuuntnr,  nomina  prx<1ictis  proprietaiilms  con- 
veuienlia  oblinemes.  Piimus  nempe  Erytheus.  id 
est,  ruheus  dicitur  ;  secundus  Acleus,  id  esl,  splen- 
dens ;  teriius  lampas,  id  est,  ardens  ;  quartus  Phi- 
logi-iis,  i  I  est,  amans  lerram.  In  islis  iisualihus  die- 
bus  ires  iu  annn  contipgunt  diversitates,  Aliquando 
namque  sunt  a^quales  noctihiis,  aliquaiiilii  prolixiu- 
res,  aliquaudo  breviores.  qtiaruni  diversiiatum  haec 
est  cnusa.  Ciini  sol  est  in  hiemalibus  signis,  lumnr 
lerr»,  qni  esi  iu  medio  lorridx  zonx  imer  nos  el 
ipsum  posilus,  auferl  nohis  illum,  nc  ciln  videamus, 
et  causa  est  quare  cito  ab  oculis  n  'Stris  anferatur  ; 
inde  brevis  est  splcndor  apud  nos  super  '.enam,   ct 


B  sic  dies  brevis  ;  ninbra  prolixa,  ct  sic  nox.  Se<l 
quando  est  in  Canrro  et  in  aliis  xslivalibus  signis, 
quia  citra  lumorem  nascitur,  cilo  in  inane  vidclur, 
1 1  tarde  nh  oculis  nnstris  auferiur.  Inde  prolixttsesi 
Hplendor  snperierram,  ei  brevis  umbra.  Rodem  veio 
in  Arieie  vrl  Libra  existente,  qnia  ;equ:ililer  dislal  a 
nobis,  geutiatiler  snper  lerram  el  suli  terr.i  nst.  Imfe 
aequalis  est  splendor,  et  xqualis  oh-cur.tas.  Euume- 
ralis  ifT.ctiluis  soiis  tam  ex  nattirali  quam  ex  acci- 
dentali  moiii,  tle  eclypsi  ejiisdem  dicamus,  unde  ci 
quoqiio  lempore  coiiiingat  :  ad  riljns  evidentiam 
prxdicamus  quod  quemadnintlnm  I  ngiiud»  zodinci 
in  duodeeim  partcs,  qtiat  signa  dicuntur,  divisa  esi, 
ili  el  lalitudn  in  duodecim,  qiiie  diciintur  evagina- 
liones.  ilas  diiodecim  partes  laliluilinis  langit  luna, 
std  vern  pcr  mediuig  transii,  ut  monstrat  suhjida 
descriptio. 


VlMJS.              ? 

/\ 

Meecuhics     2  ^ 

> 

/ 

j\ 

\ 

/ 

\ 

<\ 

s\ 

/ 

7 

\ 

/ 

\ 

/ 

\ 

Jovis.          3 

\ 

/ 

* 

/ 

\ 

\ 

./■ 

y 

\ 

\ 

■\ 

s 

\ 

/ 

\ 

/ 

' 

/ 

y 

\ 

X 

I> 

1 

/ 

Paidb^os.    % 

s 

V 

/ 

/ 

\ 

/ 

s 

x 

s 

/ 

/ 

'\ 

/ 

\ 

V 

Sot.             © " 

> 

sl 

h 

/ 

f 

\ 

U 

? 

s 

\ 

Q 

> 

/ 

k_> 

L> 

^J 

r 

sj 

s 

6 

\ 

\£ 

J/ 

MaBS                 fy"' 

/ 

/ 

/ 

/ 

x, 

> 

Sl 

\ 

// 

/ 

s 

/ 

/ 

s 

/ 

,/ 

/ 

\ 

/ 

i~ 

/ 

S 

/ 

Lini.          3  ■ 

/ 

. 

1 

s 

/ 

Cutn  ergo  sol  per  medium  lalitudinis  semper  cttr- 
rat,  si  in  die  conjunctionalis  gradus  boc  coniingat, 
luua  til  iu  ,-nedietate  ejusdem  latitudinis,   lunc  est, 


si  rectn  tnodo  posiio  inler  lerram  el  solem  ;  qt.oJ  si 
linea  a  terr.t  tlirigerelur,  et  per  mediuni  lunatis  et 
solaris  corpoiis  irct,  ul  in  ligura  pag.  seq. 


IISS 


BF.D.t;  VF.M  UAlilLISOPP.  PAUS   I.  SF.OT.  II 
DK  ECUPSI  SOI.IS  FIGURA  IITILIS. 


DUBIY  ET  SPUBIA. 


Ilbfi 


D 


TERKA. 


Si  iginir  luna  imec  po-ita,  facii  radios  solis  clidi, 
qnoii  nbjecta  ejusdem  ad  terram  non  possunl  ilesren- 
ilere.  Inde  est  quod  nnnquain  nisi  in  iricesim.i 
lima  ,  \el  vigesirna  nona  hoc  conlingil  ,  quia 
alia  die  nnn  est  cuni  sole  in  cnnjonciiouali  gr.i- 
du  ;  non  tanien  in  omni  tricesiuia  vel  vigesima  itona 
Imc  ciniiingit,  sed  quando  lii  ,  in  eis  contingit.  Si 
eiiuii  inde  conjiinclionaliluna  nonsilin  medio  latitu- 
dinis  zodiaci,  sed  cilra  vel  ultia  (non  monsirat  suli- 
jtiti  descriptio),  non  pntesi  liina  tiauni  vel  deacen- 
smn  radiniiini  nobis  anferre.  Sed  quia  de  sole  pm 
pnsse  nostro  disserimns,  deinoeps  de  luna  dissc- 
raiuiis. 

Luna  igitur  ex  propinquitaie  aojuae  et  terrac  spis- 
rittfl  luliet  corpus  i|nain  castera  stella?  :  unde 
iiO)]  habet  proprium  splendorem  neque  calorem, 
led  a  snle  accenditur.  Si  enim  propriiun  haberci 
calorem,  ciim  flelna  sit  terrat,  cl  per  singulos  inen- 
ses  asceudal  ad  Cancrum,  desremlatqiie  a  I  Capri- 
cnrniim  ,  per  s  ngulos  menses  xslum  calnris  el 
ingns  hieinis  in  lerram  agcrei,  umque  eoutuiui» 
inxqualuaiibus  nilnl  vivere  possel.  Caruil  ergo  spleu- 
dore  et  ralore  ;  a  solu  taiiieo  superuoaUo  illnsiratur, 
iiihi  lamen  scmper  aiqualiler,  qnaulum  ad  nos,  sed 
itiodoesl  nov  liiiiiiini,  moilo  pleiiiluiiiuin,  moilo  inter- 
loiimui.  1'nde  ergo  hoc  conlingal  vidramus.  (Jm.l  nn 
dicunl,  quud  quanilo  e>l  supposita  snli  in  endcin 
slguo,  prse  niiiiio  splendore  sulis  c.iui  obscurari,  ncc 
pusse  appareie  ;  sed  i|uaudi>  elnnxalur  a  »ule,  111 
parle   locipil  splriidnr  apparere.  Liidc  cuiiiplusie- 

vrim  j  sole,  inajor  hi  ea  spleudorappjirt  ,  quaulu 

illi   propiin|iiiur  .   aal  niiiior.  Sed  li  ujde,  quia  pio- 


pmqulor  est  soli,  minor  in  ea  spl  ndor  appnrct;  quau- 
loremotior,  inajorin  partr  opposita  solipriusapparrt 
splendor.  Cuiii  crgo  primiini  app.ir.al  ex  parle 
snlis,  lalsa  videlur  illorum  seuteiiiia.  ivolus  vero  vide- 
tur  qiiud  oiune  luininosiiiu  cnrpus  supposito  aliquo 
ohscuro,  in  opposila  parte  sm  jacit  umbram.iu  pario 
sui  splendorciu.  Ciim  eigoltina,  quit'(nl  prvdiximus) 
iiaturaliter  cst  obscura,  snli  esl  supposila  in  parle 
aul|  id  est,  supia  ponit  sul  splendoiem  in  opposiia 
parte.id  cst,  versus  lerram  jacil  umlirain,  unde  a 
nobis  1100  videtur  luua.  Si  d  quandoeloiigaiur  a  solc, 
lncipit  paruui  sbleudoris  ad  llluduiii  gracilis  coriiu 
apparere,  diciturque  monoides  ;  quanto  plus  elouga- 
iur  a  sole,  plus  splcndor  descendit,  ila  quod  sepiimo 
die  dicliotoiuos,  id  est,  divisa  per  meiliuiu  videlur. 
I  i  iiolaiiduin  cst  quud  qu.uilum  spleudor  descendil, 
laolinn  unibra  asceudit,  ei  e  cunvcrso.  Posi  sepli- 
niaui  vero  diem  usquead  decimam  quartam  est  am- 
pliicinus,  id  est,  iuinor  plena,  major  dnuidia.  Quarla 
ileiiii.a  veru  die,  quia  per  diaiueiriiin  reinota  eat  a 
sole,  qnoilputest  probari  ei  lioc,  quodsole  occidcute, 
illa  oriiur,  jam  to:a  uinliia  asceudit,  lotusque  splen- 
dnrdcsreuilit.esique  panseleuos,  id  cst,  pleniluniuin. 
1'ostca  vero  incipil  soli  propiuqtiare,  et  uinbra  de- 
sceudei  e,  splendurque  asceudcre ;  et  lil  primum  de- 
scendeudo  aiuphicirlos  ,  dcinde  diiholomos,  deinde 
munoidcs.  Il.cc  nioiiia  apertiora  eruut  tali  lisura 
po-.ua  ame  oculos. 

lulip.-i»  luii.c  lalis  est  ratio.  Sole  et  luna  in  pras- 
dici.i  ccliptica  linra  sic  dispositis,  quud  sol  est  in 
inlerion  lieuusphxno,  luna  in  supcr.on,  icrra  iu 
inedio  sic,  quod  si  dirigereiur  liuea  a  medio  luuaris 
corporis.  transiret  per  medium  terrae  et  solaris  cm-- 
porisad  liui.c  iiiodum,  lunc  lumor  icrr.c  interpositus 
ulicujus  dingeret  uiubram,  scilicet,  usque  ad  ipsam 
luuam  ;  unde  sulis  r.nlii  eam  non  possunl  accendere, 
paiilurque  eclipsim  duner,  iiioveudo  se,  lumoreiu 
iiansierii,  splendorque  in  eu  apparere  coeperit.  lude 
cst  quod  noii  delicit,  nisi  decima  quiuta  vel  deciina 
quaria  luua,  quia  tuuc  soli  opponitur,  nou  lameu  iu 
uuilii  quinla  decima  boc  conlingit,  sed  quando  lit,  iu 
ca  lOoimgit.  (Jntie  ergo  iu  oinni  non  cuuliugat,  du- 
cc.iiiius.  Sed  boc  coiiiingii  ex  ligura  umbra:  terrae. 
I)e  tiguris  iioibrarum,  qu;e  ex  aliquo  rotundo  corpo- 
ic  oppnsilo  splendido  rjusdeiu  quaulitalis  liuut, 
prxdoceainus. 

Omnis  crgo  lalis  timbra  corporis  ,  vel  est  cylin- 
droides,  vcl  calalboides,  vel  conoides.  Et  esl  cyiiu- 
drusligura  longii,  ve!  leres,  a-qualitcrcrescens.itcque 
iineasin  suiiiiiium  coniiiigeus.  Inde  dicilur  cybudrot- 
tles  uinbra,  qu.u  ialis  est  figurae,  qua-  lit  quuties  lu- 
utiuosum  corpus  et  obscurum  ejusdeiu  quatititaiis  ad 
buiic  iiioiluiu. 

Cum  ergo  corpus  et  luna  xqualia  nou  sint,  quippe 
ciiin  sol  ociics  major  s.t  lerra,  uuibra  terrje  cylut- 
droides  esse  n  n  puiest.  Caiatbus  vero  est  ngura  ab 
aculo  iii  laiiiiu  leudens.  Llnde  calalhoiiles  dicilur 
hujiismodi  tigura:  uuibra  :  baee  in,  qnando  luuiinu- 
D  tutn  corpus  minus  est  obscuro.  Sic  ligura  uutbr;e 
leiras  calalboides  esse  non  potest,  quia,  ul  prubai 
Macrubius,  sul  est  ui.ijor  lerra.  Cuuus  vero  e»t  ligura, 
a  lat  i  in  aciitum  teudeiis,  coniraru  incalalho.  Cuuot- 
de-  \rio  umbra  dicitur  ,  qu.u  ex  lalo  tu  acuium  leit- 
dit ;  qu.i:  lit  quaudo  luuiiiinsuiu  coi  pus  luajus  e»t 
terra,  umbia  illius  est  conoides.  Cuiu  ergo  aul  et 
luna  tit  prj.div.imus  sunl  disposila,  conus  uotiu.i- 
tUffat,  reclo  modu  a.l  lunam  lendil ,  eamque  uilicii, 
nec  radius  a  aolti  recipil,  duiiec  conuot  utnbraj  laftta 
liansieril.  Si  auleiiilu  Uiua  iioii  sicsit  dispoMla  ,  atd 

alicuoi 


C 


1157 


EI.I.MKNTORIJM  PIIILOSOPHl£   LIB.  II. 

MEMDIES. 


1158 


SEPTENTRIO. 

alterum  sil    aliquanlulum    versus    sepienlrionem,  A  m^do  ad  lun.im  diriginir,  nec  eani  iulicii   seil  ju\ia 
alierum  versus  Austrum,  conus  timbrae  non  recio      jllain  est  in  hunc  iixxIiiiii. 


DE  ECLIPSI  LUNjE 


DE  LLNA.SOLE  ET  TERRA 


CONO 


IDES 


1139 


BED.€  VENERAIHI.IS  OPP.  PARS  I.  SLCT.  II.— DUDIA  ET  SPURIA. 
DE  ECLIPSI  OMNIUM  PLANETARUM. 

6\  ^- ^  ,N 


itGO 


Visounde  eclipsis  hmx   cnntingat,  ei  quare  non  A  trnn  ad  modum  speculi,  in  quibusdam   scabrosnm  el 
III  singulis  meusilms  de  umbra,  qu*  scinper  in  me-      luhiginosum.     Ubi  igiiur  polilum  esl.  ex  radiissolis 
dioejusvidetur,  quid  noliis   iude  videaiur  dieamus.      gplendet ;  sed    ubi  scabrosum,  naiuraleiu  obscuriu- 
Ujuainvis  corpus  lunse    naiuraliii-r  sn    obscurnui,  la-      lem  retiuci. 
meu  in  (|iiilnisdaiii  pariibua  suis  esl  iunsuiu  et  puii- 


LIB:  R  TERTIUS. 


PROOEMIUM. 


Elsi  sludiis  docendi  occupali,  parum  spalii  :id 
scribKiiduiu  habcauiiig,  qunniam  lamen  uiulinsvcsies 
pbilosophix  ahscindentes,  ct  cum  panninilis  arre- 
plis,  lotam  sibi  eam  cessissc  credenies,  ahiisse  co- 
gnoscimus,  voce  ipsius  reclamaniis  exciuti,  ne  uuda 
rrmaucat,  parihulas  abscissas  stylo  nosira*  parviia- 
tis  consuimus  ,  nnn  ignari  morsibus  invhliae  nos 
6ulijacere,  quia  bodie  est  peiiculum  el  uossc  et  ln- 
bcrc.  Sed  quoniain,  ut  ait  quidam  : 

Juslius  iuvidia  uiiiil  est  qux  protioiis  ipsum 

Auclorein  rudit,  excruciaus  aiiiiuuiu. 


Invidia  SicuUnon  tineaere  brauoi 
Tunuentuiu  ni.ijus, 

de  tornientu  illorum  cerli,  eisi  de  muliis  morsibus 
venenaioriiui  iiimi  dubuanles,  quasi  Catonem  per 
aesluin  Lil-v.i1,  veritatem  seclames,  ralionibus  diver- 
sis,  ut  iinguis  piisillumm  muniii,  ad  sequenlia  irans- 
eamus.  Et  quouiam  de  aethere,  et  ornatu  ejusdem 
saiis  ducuinius,  dc  aerc  ijli  cnnjuncio  el  suiidilu 
diiceamus  ,  qiiic  ct  uiide  in  illo  cuniingaul  ost-it- 
dentes. 


CATALOGUS  LIBRI  III 

De  aere.  —  Quaro  quinque  ronae  sinl  in  aere,  el  non  in  ]} 
aslbcre.  —  Quare  superior  i-^iiis  non  sil  ferveos.  —  liude 
siol  pluvis.  —  Oii.h  !•  sol  c:dpfaciat  terram,  ignis  superior 
non. —  (Jualiler  sursuin  elevet  hnuiorem.  —  liide  videa- 
tur  <|und  sanguis  pluat.  —  De  arcu  cadi.  —  Unde  grando. 
—  Unde  ni*. —  Quare  uives  iu  arstale  noii  couling^iil,  s.d 
gran.lo.  —  De  touitruis  et  fohninibu*.  —  Quare  in  a-siaie 
rouliiiganl  fulinina. — De  hoc  quod  slellse  videulur  cadere. 


—  De  comela. —  Desitu  aquae. —  De  refluiionibus  Ocoani. 

—  Unde  fliiclus  niaiis. —  Do  urlu  veuluruin.  —  Unde  qu*- 
dain  aqua  dulcis,  quxdam  salsa. —  Lndu  sint  fon  es. — 
I  ii.l.'  pnl'i.  —  UoJe  aqua  puiei  et  fontis  si  in  estale  fn- 
gi 'la,  in  hieuie  uon.  —  Uode  evostio.  —  Unde  diluvium, 

—  Inle  sil  quud  iu  lunaliuuo  crescum  humores,  el  dc- 
cruscuul. 


INCIPIT 

Aer  i^iinr  est  luna  usque  ad  lerram,  qui  quauto 
cst  irn:e  prnpiuquior,  lauto  hiiiuidior  et  spissior  : 
qnauto  remuiior,  s  ccior,  el  splendidior.  Ilic  cum  sit 
hupposiuis  suli,  et  eo  catorein  cl  lucem  accipit.  Sed 
qiionianisnl  leriiiiuos  lorridx  zonxMinnqiiameiccdil, 
illaui  puten  aeris  cx  vii  inilate  sui  acceiulil;  remo- 
Us  vero  experies  sui  lervnris  relinquit,  liuntque  ex 
viciniiaie  aqu«  ct  tcrr:e  frigid:c.  Pusil:o  vero  in  uie- 
dio,  ex  iiiraqne  pane  inlemperie  binc  el  illinc  lein- 
peraniur.  Sunl  crgo  iu  aere  quini|iie  divcrsilales, 
(|ii:c   ah  anliqui*   quinque    ziinu   dici.c  siiut,  unu  ut 

(piid.iui  Mtlnunl,  iuper  luiiam.  1 1  ■  uenipc  suni  oiu- 


LIBER  III. 

C  nia  immuiabilia,  quia  ibi  nulla  est  coutrarieus.  Ci.m 
eiiim  ibi  sil  sether,  qui  ignis  dicilur,  curpor.ique 
slellarum  ignea,  unde  in  aliqua  parle  erii  tYifUI  * 
Sed  scin  islns  e\  voibis  philnsophnuiiii  enasse,  ijui 
quinque  tonas  esse  in  coelo  pronuutianl,  ut  Virgilius  : 
i  Quiiiqiie  louenl  eoBluin  zon*. »  Couira  bsc  |0»ni- 
nani  babemus  difensioueui.  1'rima  Mt,  qn  d  aer 
sj-pc  vocaiur  culiiin.  I  nde  dicilur :  A>cs  cwh.  S.  - 
cunda  esl,  quod  quinque  partet  albcris  i|untqiie  |ui- 
nliits.iri .»  Miperpnsii:»' sniii,  vuciiurque  parsarlberto, 

lininine  partis    aeris    sibi    lUpBOSltV,  diciluiquc  par| 
lllppotita  Irigido.'   ingida,  quauivis   in    c.l  imlluiu  sil 


mi 


EI.EMENTORIJM  rilll.OSOPIIIiE  LIR.  III. 


IICS 


frigus.  t>ars  supposita  torridx  lorrida,  non  qnia  in 
aiiliere  sit  aliquis  fervor  raloris.  Est  enim  snperior 
lani  subtilis,  quod  accendere  aliquid  non  potest, 
donec  liiuuiiio  se  inisciat  ei  spisso.  Istx  eaedem  di- 
versitaics  ex  aere  suppnnto  in  terra  sunt,  qualiiag 
<|uippe  aeris  terram  inflcit.  Suni  ergn  qniiiqoe  in 
terra,  quinque  zonx  in  aerc.  De  aere  igiuir  noslrx 
hahiiahili  superpo^ito  disseramus ,  nslendentes  qu;e 
in  eo  et  nndc  sint  diversitales,  a  pluvia  qux  nniiii 
temiiori  est  commnnis  incipicnies. 

Cluviaruin  aliqunndn  diversx  sunt  causx.  Ali- 
cn:mdo  namque  spissns  fnmus  evaporat,  et  humidiis 
qni  ut  ascendit,  niinulissimx  gtiltae  sc  invnlvuni, 
qux  grossiores  ei  graves  fact*  cadunt,  fiiquepluvia. 
Aliquando  vero  aer  ex  frigidiia<e  terrx  elaquxspis- 
satur,  transitque  in  aqui  ain  snbsiantiam,  qiire  calore 
solis,  ul  glacies  igne,  dissolma,  per  minui.-is  eadit 
partieulas,  Aliqunndo  ad  nutrimentum  sui  solem  at- 
traliere  hiimorem  cnnlingit,  et  qund  in  en  liquidius 
esi  iu  igueam  iransit  gubstantiam,  quod  vcro  gra- 
vius  deorsum  cadit.  Unde  post  acutissiiniiin  ralorem 
videnius  conlingerc  pluvix  inund.itioiiein.  Ilalietiir 
autem  qtixslin,  cum  sit  proprium  ignis  tendere  snr- 
sum,  unde  sit  quod  radii  solis  et  calor  ad  tcrram 
teiidunl.  Ad  quod  diciuius  quod  sol  i^uc.c  n  >(urx, 
nnn  quia  ex  solo  igne  cousiet,  sed  qui.i  iu  en  domi- 
naiur.  IMxdocuimns  enim  corpora  siellirtim  ex  qua- 
tiiorelenienlisfacta,  dnniiuante  lanien  igne.  Cuin  ergo 
ex  qualuor  constent  elementis,  quamvis  igne  doini- 
nanie,  quod  in  eo  ex  aqua  et  terra  est  ad  slinile 
lendit.  Sed  qtiia  a  c3lotis  fonte  procedit,  secnm  de- 
ffit  aliqnid  caloris,  quo  terra  etaqua  caieliunt;  et 
quoniam  natura  est  c.iloris  ascendere,  calorqui  prx- 
diclo  niudo  descendrrai,  lerertens,  aliquid  liumoris 
secuin  traliit ,  qund  bniliendo  iu  sui  substantiam 
iraiismuiai.  Si  ergo  piopiie  velimtis  loqui,  diremns 
quod  sol  liumoiein  sursum  elevat.noo  atlraliit.  Ideo- 
que  fons  dicitur  caloris,  quia  sic  subdita  calcfarit, 
ignis  rero  superinr  non.  Cum  enim  sit  elenieiiiuin 
non  ex  clementis  factum,  nihil  est  in  eo  quod  ad  in- 
feriora  desccndat.  Inde  vero  est  qun<|  pars  :.eris  ct 
terra?.  soli  subdita  est  fervida,  remotx  aiiteni  frigidx, 
etsi  siul  3  thcri  suhjecix.  Sed  dicet  aliquis  :  Nonna 
ignis,  ubiciin.iue  esl,  calidus  est  ?  Cui  dicimus  :  Non 
nisi  spisso  et  humido  tnisius.  Ouamvis  igitur  super 
lunam  sit  ignis,  nou  est  iiiferior ;  defvcll enim bumida 
81  spissa  maleria  qua  ignis  accendaiur,  neque  ftigus 
neque  i.bsci:riws,sed  iiiiiis  eicoiitinuus  spiendor.neqne 
aliqua  inutabilitas.  Sed  dicent  quod  Anstoteles :  Im- 
possibile  est  ignem  1101  calere.  Diciraus  Aristotelein 
ibi  lociiluin  esse  de  hoc  inferiori  igne,  quisemper 
aiicui  spissx  malerije  misius,  nunquain  calere  desi- 
nit.  Vel  dicamus  qund  iiicit  ignem  calere  non  aciu, 
scd  nalura.  Quarla  causa  pluviarum  est  ventns  ele- 
vans  hnmorcm  de  stignis,  etfluviis,  et  lacnbus. 
lude  esl  quod  ranuiiciili  et  pisces  a  multis  visi  sunt 
de  aere  cadere.  Cuin  enini,  ut  prnediximus,  aqua 
vcnto  sustollatur,  cnntingit  quod  rauunculos  el  pisces 
secum  elcval,  qti  bus  ex  nntuialigravedine  descen- 
deutibus,  snniciit  iguorantes.  Nullum  ergo  te.mpus 
on.ii  iinmune  est  a  pluvia.  In  omni  namque  vel  fu- 
inus  biiiuidus  evaporat,  vel  aer  ex  fngiditale  spissa- 
tur,  vel  liuinor  calore  vcl  veuloelevaiiiur.  Hrccpluvia 
quandoquc  plus  soliio  spissaia,  et  ex  niinio  calore 
incensa,  fii  ad  modum  sanguinis  rubea  el  spissa  : 
quod  videutes  phy!ic;im  ignorames,  dicunt  sangui- 
nem  pluere.  Inde  verisimile  dicitim  esi,  quod  anie 
flncm  bujtis  sxc.uli  gutt;e  sanguinis  cadent,  quia  cmn 
debeatexuslione  finiri,  ut  tcsiaiur  Scripmra.quxdi- 
cil  :  Ignis  in  conspeclu  exardescct.  Aqua  eiiim  ex 
calore  in  nnbibus  suspensa  ex  fervore  spissabilur, 
quac  incensa,  rubeaque  elfecia  ad  similitudinein  san- 
guiuis  cadet :  et  quoniam  in  pluvingo  lempore  arcis 
uiscolor  in  nubilius  apparet,  undeexislat,  et  unde 
lot  in  eo  appareantcolorcs  doceamus.  Cum  diximus: 
calor  solis  lnimorero  elevat,  vel  fumus  lnimidus  eva- 
porat,  aqQa  in  nube  ii!ustrala  ut  in  vltreo  vase  ex 
Patroi..  XG. 


A  splendnre  solis,  ubi  est  tenuior  et  calidior,  rubeiini 
osiendit  colorem  ;  ubi  spissior,  purpureum,  vel  ui- 
gruui.  Inde  est  quod  arcus  ille  iiiinquam  nisi  in  op» 
pnsila  parte  solis  relucet.  Aer  eniin  vicimn  snli  ex 
ejus  splcudnre  ita  irradiatur,  quod  diversi  colores  in 
eo  non  apparcni.  Visis  eruo  pluviaruiii  causis,  et 
■Irctiscoeleslis,  degrandinibiis  disseramus.  Cum  ergo 
prxdicto  mudo  huiiior  elevator,  rontingit  s:epe  in 
superioribus  e-se  vcntuin  frigidum  et  siccum,  qui, 
gullas  aqux  ex  siccitale  et  frigiditale  rongelani?, 
traiismulat  eas  in  lapideam  subsianiiam;  et  quia 
gutt :r  rotundx  siuit,  quod  potest  prnhari  per  rotmida 
foramina,  quac  aguut  in  lapide  assiduiiatecadendi, 
grando  rotunda  descendit.  Nivesvero  linnt,  si  prx- 
dictae  gmt .<■,  antequam  grnssx  sint,  spissanlur  et 
congelantur.  Ilic  suhjicient  :  Cum  in  xstale  grando 
sajpe  coiiiiugat,  quare  in  eadem  r.irca  inferiora  mon- 
tium  nunquam  nives  contingunt  ?  Conlra  hoc  dici- 
iims  in  aestate  bumorem  ex  calore  alterius  elevari, 

p  elevandoque  gutias  involvi,  qux  grossiores  factx, 
frigoreque  congelalx,  grandinem  giguuul.  In  hiemc 
vero  frigus  circa  terram  est,  et  contingit  gutlas 
aqux  antequam  grossje  facte  sinl,  ex  frigiditat.; 
teinporis  astriugi,  el  in  nivem  transmutari ;  in  xsta- 
te  vero,  quia  fiigus  circa  lerram  non  est,  donec  ele- 
vataj  in  alium  gioss  e  et  spiss:e  fianl,  non  congelau- 
lur.  Nunquam  ergo  nix  est  in  xstate,  licet  iu  ea 
sxpe  siut  gratuliiies.  De  tonitruis  et  fulminibus,  unde 
et  qualiter  contingant,  disseramus.  Fuino  ergo  bu- 
mido,  ut  prxditiinus,  ad  supeiiora  ascendente,  cum 
ad  stimmum  aeris  pervenit,  ex  ponderatione  hiimo- 
lis  movetur  summitas  aeris,  cujus  particulx  ad  iuo- 
dum  und.irum  aquae  sibi  occurrenles  fragorem  loni- 
Irui  faciunt.  Ex  uiotu  vero  aer  calefactus,  in  igneani 
transit  snbstantiam,  fitque  coruscatio;  quae  quamvis 
cum  fragore  liat,  cilius  ad  nog  pcrvenil,  quia  visus 
velocior  est  audilu.  Cum  ergo  lit  pr.edictarum  p.ir- 
ticularura   occursus,    generatur  impetus,  qui  si  as- 

q  renderit  snrsum,  cst  Iragor  sine  fulmiae;  siu  autem 
impetus  iile  deorsum  tendat,  tacieu  lantus  non  sit, 
quod  usque  ad  ob  taculum  perveniat,  nondum  cst 
fulinen  ;  cum  vcro  ad  obslaculum  perve  ii,  obslantia 
lindil.  Sed  quia  proprium  esl  inolus  aer.s  teudere 
sursuin  ,  nulla  materia  exire  vetanie,  revertilur, 
sparsosque  recolligit  ignes.  Si  vero  in  bac  inferiori 
pnrie  aeris  raullus  sit  humnr,  aer  existens  iu  illo 
impeiu  urere  non  potest,  fltquo  fulinen  findens  et 
non  urens.  E-l  crgo  fulmen  pars  aeris  aliqua  colli- 
sionc  usque  ad  oustacutiim  cum  impeiu  veniens. 
Toiiiiruuiu  vero  est  partium  aeris  diversa  iucursio. 
Non  esl  ergo  fulmen  lapidea  substantia,  ul  quiilam 
asserunt.  Si  enim  lapidea  essel  subsiaiitia,  non  huc 
et  illuc  discurreret,  nec  rursum  reverleretur,  etcum 
aliquid  feriret,  carnem  et  ossa  coinminuerel.  ldeo 
fuimen  soepius  alta  sternit,  quia  cum  oblique  ali- 
qnaudo  descendit,  citius  alia  repetit.  Sed  quia  quo- 
rumdain  e>t  senlenlia  quoddmn  fulinen  lapideam  es^e 

j.  suhstantiam,  ne  ex  ignoranlia  vel  invidia  vi.Je.unur 

u  eam  vitnpeiasse,  vel  tacuisse,  hreviier  eam  pone- 
iiiiis.  Aiiiui  i-ti  quod  cum  fumus  bumidus  ad  supe- 
riora  asccndit,  cum  eo  elevaiur  aliquid  terreux  sub- 
stanlix,  quod  ex  calore  soli.  iu  lapideam  spi-satur 
Bubslantiam,  contineiurqiie  in  nubium  concaviiate, 
donec  iiiipetu  aliquo  nubes  dividitur,  unde  lapis  ille 
impulsus,  altum  aliquid  percutit.  Hic  dicit  aliquis  : 
Cum  in  oiiini  lempore  anni  fuinus  humidus,  ut  prx- 
diximus,  ascendat,  quarc  in  oiniii  non  cnnlinguiit 
fiiimiua  et  tonitrua?  Cui  dicimus  :  Etsi  ex  humido 
[unio  ascendente  babeant  lieri,  non  fiiinl  tamen 
inde,  donec  ad  summum  aeris  perveniunt,  quod  per 
simile  maris  probari  potest.  Cum  enim  mari  exfuroo 
lerrx  ascendenteiu  fundoremovetur  ex  spissitudine, 
iamen  non  pi  test  hucet  illuc  impeili;  sed  cum  usque 
siiiiimum  cominotio  illa  perveuent,  huc  et  iiluc  un- 
dximpelluniur,  (iique  lempestis.  yuo.l  vero  afuudo 
maris  leinpestas  incipiat,  cx  hoc  pntest  probaii 
quoJ  phocas  undas  agitantes  antc  videmus.   Uteniiu 

3T 


lloft 


Ui:D/E  VKNF.flABlLIS  OPP.  PARS  1.  SKCT.  II.   —  DUBLA  ET  SPURIA. 


1IC4 


Plinius,  inmr  r  mint  dormitnri.e,  fumo  iniiien.  ul 
pradiiiuius,  lniuliiin  niarii  cominnvcnie,  eielllll  ad 

Sllllillllllll    asicllillllll  :  quod    Hilelllr-.  ll  llll:r,  expcri- 

meiito  ccrli,  tiM  de  physira  incerii,  lempeMaleni 
liiinr.nii  pradicunl,  quippe  jam  incipit  lempeslfis  in 
inniln.  Simile  vero  est  in  aere.  Dum  enim  aeris  in- 
feriorrs  paries  nbiinei  funiiis,  ex  spissiiuiliite  non 
poiesi  Imc  el  illuc  iinpellere  aera,  sed  cum  ad  smii- 
mum  pervenil,  liuc  et  illnd  ei  htnlitaie  ejiis  Impel- 
iii,  liuniquc  lonilrua  et  lulmina.  In  hieme  vc.ro  eld 
aer  spissus  sit,  non  esl  tanlus  calor,  qoia  spis-us 
fumus  usque  ad  sumnium  possit  erigi,  nec  cliam  in 
vere.  Heinaiiens  ergo  in  superlori  parle  aeris,  Tenios 
et  pluvias  gignit.  ln  xslaie  vero  cum  iiiaiimus  esl 
fervnr,  iisque  ;ul  siuiiinuin  elevatur,  ftlque  pirtioiii 
aeris  diversa  inctirsio,  unde  contingnnt  louiliua  et 
fiilmina.  Iu  autumiio  vem,  quia  frigidus  el  siccus, 
neque  liuinor  esi  qui  cleveiur,  neque  calor  qui 
elevel. 

In  eodem  aere  videnlur  stelliB  cadcre,  nulla  ca- 
deme.  Cum  enim  ignea;  sint  naiurse,  et  prius  locns 
sielhruin  sil  ivilier,  uunquam  nd  terratudescendunl. 
Iteruin  «uin  tn-.ixiinae  sint,  etsi  ex  reinottone  parvx 
videantur,  si  aliqua  ex  illis  caderel,  totain  tei  i  am, 
vel  maximam  partein  ejusdem  occuparcl.  Non  ca- 
dnnt  ergo,  sed  cadere  videntur.  Sxpe  cienira  in  su- 
per.onlnis  partibus  aeris  esl  vcntus  et  coramotia, 
eisi  non  sil  in  inferioribus,  cx  qua  coiuinolione  aer 
ignitus  el  splendens  per  aera  discurril ;  qui  cum 
•iixia  aliquam  siellam  splendere  incipit,  splendore 
6uo  visum  illius  6lellx  nobis  auferl,  videlurque  quod 
siella  ceciderit.  Sed  dicel  atiquis  :  Unde  ergo  quod 
postea  alellam  ipsam  non  videmus?  Iluic  dicimus 
ttellam  eamdem  posiea  a  nol.is  videri,  sed  eam  esse 
ncsciri.  Cuin  enim,  ut  prxdiximus,  aer  ignilus  ile- 
currat,  aer  spissior,  et  inde  tarde  snlisequitnr,  qui 
inier  nos  et  sieltam  illam  positus,  yisuin  ejusriein 
nobis  aiilert;  sed  anle  irauseai  siella  lila,  et  appareal 
lirmamenlum,  quod  semper  ad  oceasum  lendK,  et 
siellam  illam  ad  ulteriora  sccura  deluiit,  cunique 
apparet,  quia  in  alio  luco  quain  intoaasct  vidctur, 
alia  stelta  putaiur. 

De  comela  vcro,  qnx  in  tnuutione  imperii  appa- 
ret,  boc  senliuius,  quod  slella  non  est,  quu  neque 
de  infnis  esl,  ueque  aliquis  phneta  ;  quod  vero  de 
inlixis  non  est,  ex  lioc  apparet,  quod  molus  ill.us 
senlitur.  Planeia  vero  non  cr»t.  cnm  extra  zodhcum 
sxpe  videlur,  nec  motum  planeinrum  sequilur.  Si 
iterum  steila  esset,  in  aliquo  bemisphxrio  e-^et. 
Cuin  ergo  slellx  ejusdeui  hetnisphxrii  appareiiL, 
uude  isia  qux  uiajur  videtur,  non  apparet  ?  ISon  est 
ergo  stell '  se.l  iguis  juxta  voluntatem  Creaioris  ac- 
ceusus,  ad  aliquid  designaiidui». 

Quoniam  de  aere,  el  bis  qux  iu  acre  coniingtiai, 
pro  affectala  brevitate  transcuriimus,  ile  aqua  et  siti 
ejusdem  duere  incipiamus.  Sapicniia  igiiur  diviua 
nihil  posse  viverc  sjne  caloreet  bumore  percipiens, 
terram  et  aquani  frigiihs  esse,  ul  aliquid  in  eis  vi- 
vere  possci,  funiein  totius  caluris,  id  esi,  solem,  ut 
xquaiit.-r  biuc  et  illinc  lerrain  calefacerel,  super 
incdiuiu  lerlX  posuit ;  sed  qua  ex  solo  calore  liihil 
vivere  pussei ,  in  medio  ejusdein  fomi  caloris, 
fontem  liuuions  supposuil ,  ex  quibiis  binc  et  il- 
linc  i.i-1  r:t  lemperatur.  Est  ergo  funs  humoris  m 
nieilio  lorrid  e  zontf  iu  moduiu  xqiiinoctialts  circuli 
leriam  circumdans,  veriimque  in.iie  appellatur;  lioc 
veiu  iuuie  cuiii  ad  Occideiltem  veneril,  duas  rctlu- 
xioi.es  iiii  agil  :  quatun  uua  ad  Auslruin,  allera  ad 
Sepieiiirioiieui  vcign,  htera  leirc  sequcntes.  Simi- 
liler  iu  Oriente  facil  duas  ad  pianliula  >e  vergcnlcs; 
tuin  vern  haee  Occiilenlslis  rcduxio,  el  ill-i  Orienu- 
lisad  Scpteiittioncin  se  ver^enlessibiinct  occurioiit, 
(i  repercuulone  IngurgiUtur  marereira,  litque  fa- 
iuosa  leCflMIO  tl  reccssio  Occ.ini,  qu.e  fluc.ius  ni.in, 
dicilur,  Slinilitcr  alia1.  du:e  iu  alio  capile  lerrai  sibt 
uccurreiilei  Sunl  tlii  qal  djeunl  Huctus  uuiiscau- 
Miu  HN  iiiontcs  -ubdilo»  mari.  Cum  cuiui  usque  ad 


\  ipsiu.  inare  pervenit,  retro  cadil  et  inxurgiiaiiir,  im- 
pleiurquc  rotro  alvcus,  sed  anle  mpleiur;  cum  ite- 
i  iiiii  i  evei  liiur,  explotur  relrn,  sed  implelur  •ule. 
l'r.i-.l  cta  Occideuialis  refluxio  ad  Septenlrinneiu 
verzeni,  ■  uui  juila  lateri  lerr.e,  langenl  Afriom, 
ad  nnem  ejus  perveuit,  inter  Calpen  el  Allantausi|iie 
.lerusileiii  Meiliierraneuin  roare  vocaiur,  diversa  ex 
divenis  regionihus  notnina  accipiens.  Qualiler  vero 
ascendat  et  deicendal,  si  quis  scire  desiderai,  et  qua 
uomina  cx  quibus  regiooibus  contrahai,  isapoain 
iiiunili  cuiisiilal.  Scd  quia  faciliul  illabilur  inimo, 
oculis  subjecia  d*Mcripiioiie  (idquod  dicimui)  suliji- 
cianius. 

Pncdicla  Oceidentalis  refluxioad  Septentrionem  so 
vergens,  ei  Aihnie  raonle  adjacente,  vocatur  Athn  ■ 
ticum  niare,  in  qua  est  Anglii,  ei  vicinae  inaul».  Ex 
Orientali  refluxione  ad  Sepienirionem  se  vergente 
iiii-i  iiin  Indicuiu  mare,  similiter  in  aliis  refluxiuinbiis 
ail  Aiisiruui  se   vergenlibus,  ered<ndum  esldiversa 

K  maria  nasci.  Sed  h»c  deecribi.  nostn  attestalione  nnn 
debuerunt,  quia  pcr  torndam  inlerjectam  situs  illa- 
rum  noliis  iitcogniius  perseverat.  Ei  quia  nosira  sen- 
teiiiia  est,  cx  illis  refluxionibus  ventos  nasci,  deorlu 
ventorum  disseramus,  Uim  card  naliuin  quam  colla- 
tci  alluin.  Cum  igitur  (ol  prxdiximu«i  in  Occidente 
ex  fonle  totius  bumoris  duaa  iclluxioiies,  una  ad 
Auslrum,  allera  ad  Septenlrioneiu  dividintur,  illa 
separatione  aquaiuui  moveturaer;  sed  si  lauius  fue- 
ril  impulsus,  quod  usque  ud  nos  iierveiierii,  generat 
veutuin  q [n  Zepltyrus  appelhtur.  1)u,b  vero  Orienta- 
les  sua  divisiune  ct  motu  generaul  veuluin  qui  Eu- 
rus  noiniuatur.  Cura  vero  Orientalig  el  Oecidenialis 
ad  Ausirum  vergcntes  iu  inedio  sibi  occurrunL,  nio- 
vetur  aer,  liique  ventus  SepteuirionaJis  qutBoreas 
dicitur,  iiui  ideu  Trigidus  est,  quia  in  frigida  zooa 
oritur  ;  slccus  vero,  quia  nubes  do  lioc  angulo  lerra 
ad  metliuin  fugat;  estque  inde  pluviosus  juxla  lines 
lornd*  zonx.  Cum  vero  Iransil  torridaiu  zouam, 
calelii ;  et  si  nobis  sil  frigidos,  ibi  lamen  est  calidus. 

C  Similiier  cum  duae  vergentes  ad  AuStrom  in  medio 
sihi  occurrunt,  Auster  generaiur,  qui  etsi  ullra  tor- 
ridaui  zmuiu  lrigidus  et  siceus,  ul  apud  nos  Uoreas, 
quippe  cum  in  trigida  lona  ortaiur,  quia  tamen  per 
torridam  zonatn  Iransit,  calefactus  ad  uos  perveuit 
calidus,  lu^andoque  unte  se  nubes  usq  te  ad  angulum 
lerras  in  quo  babitamus,  general  nobis  pluvias,  esl- 
qae  nobis  ex  accideitte  calidus  et  buinidus,  etti  iu 
sua  regiouu  frigidus  el  siceus.  Viso  unuV  qualuor 
cardiuales  veuii  oiiatiiur,  videainus  unde  sinl  quaiuor 
ciulati  raies  Si  in  duabus  pr.tdicus  relluxionibus  ad 
Sepieiitrionmu  vergeutibus ,  Boreamque  pnedicio 
inodo  geociantibus,  boc  contingat,  quod  Orieutalis, 
ex  aliquo  accidente  velotior,  ultra  inedium  Septen- 
trionis  Oecidentaii  occurril,  uascitur  vcntns  cnil.iic- 
ralts  iuter  Bnreaiu  et  Zephjrum.  Si  vero  Occidenlalis 
uitia  iiiediiim,  modo  bmc,  luodo  illinc,  sibi  occur- 
rani,  duos  colhterales  vemos  generaut,  unum  inier 
t  ui  ti in   et  Ausirum,  alterdm  tiuer  Eurum  et  Zcpby- 

D  ruin.  Sed  quia  oculis  subjtcieitdo  lignram  ,  ininuemus 
Ulioieui,  un.iiu  siiiiilcni  prjccedeuli  fjcilmus ,  in 
qua  uon  iu  medio  reflu.viiiies  sibi  occurrant,  ut  in 
ilia  cantiiiales,  ex  hac  coilaterales  iuielligamus.  Sed 
qui  i  non  in  uua  flgura  plus  quain  duos  puluiiuus 
oelendere,  per  sinute  istorum  de  aliis  intelligaiur. 
Qiure  si  u  prwdictis  contiiigant  venti,  cum  quoti- 
Ule  relluxiones  diviihutur,  stbi  occurranl,  quod  i«- 
itantur  quolidiaui  lluctus  maris,  quarc  quotidie  venli 
iidii  tontiiiganl  ?  Ctti  iliciiiius  quoil  etsi  quotadie  cou- 
liiigaul,  iinii  tamen  intpeluiu  hciunl,  qnod  usque  ad 
iii. s  perveniat.  S.cpe  vero  tonliiigil  quod  uon  pu- 
i .in.ii-.  veniuiii  csse,  cuui  iu  aliis  regionibus  vel  iu 
snpeiiunbus  ajuia  partibus  sii,  noit  lameii  a  nobis 
SCnlilur.  Suut  lanieu  qui  ditunt  c.ncniis  ciusai 
esse  ventoruui.  Cuin  eiuin  eas  subiulrant  partea 
aens  cx  Ubiluaie,  uu <  intranie,  alia  uiiiiur  ei.ie, 
lilque  cunllitius  quo  aw  couimolus  general  veniuoi. 
Illdeesl,  quod  iCoiia,  qme  ravcrnus.i  UM.  regio  \etf 


116: 


ELEMENTOIIUM  PHILOSOPHL*:  LIB.  IV. 


Uuo 


lorum  dicilur.  Alii  dieunl  fiimtnn  humidtim  aseen- 
deiiiem  ex  ponderatione  sua  aera  movere,  vcntum- 
que  generare ;  nos  vero  et  secundiim,  et  priiuum, 
et  terliuni,  causam  e^se  venlorum  dicimus. 

1'osiquam  de  fonte  toiius  hurooris,  el  ortu  vento- 
rnm  docuimus,  unde  aqua  salsa  sit  doceamus.  Naui- 
raliter  ergo  sapor  aqux  in-ipidus  est,  uude  naturale 
plilcgma  insipidum  esl ,  ex  accidente  tamen  fit 
salsuin.  Cujusratio  talis  est :  Cunimare,  ut  prxdixi- 
mus,  lorridx  zonx  sit  supposilum,  es  calore  spissa- 
tur,  fitque  salsum.  Certum  nempe  esl  per  ebullitio- 
iieni  aquam  transire  in  salem.  Scd  dicet  aliquis : 
Cura  lioc  principio  s.ilso  nascanlur  omnes  aqux,  el 
ad  id  revertanlur,  tcsianle  Salomone,  qui  alt  :  Ad 
loca  unde  exennl  aquw  rcvertunlur  :  neqite  Onim  an- 
nihilari  credendum  est  aquas,  sed  circulariler  re- 
verti ;  unde  esl  quod  quxdam  aqux  suni  dulces, 
quxdam  salsx.  Ilujiis  bxc  esl  solutio :  Cum  lerra 
cavernosa  sit,  aqua  <:i  labililalc  su;i  subinlral,  quae 
|ier  catar.ictas  transiens,  colalur  el  lenuaiur,  sal- 
Mimque  amitlit  saporem,  qux  ad  (errx  siiperficiem 
eruinpcns,  footes  et  rivulos  dul<  is  saporis  glgnii. 

Sed  de  puteis  unde  humorem  habeant,  dissensio 
est.  Si  euim  a  cataraclis  haberent  principium,  im- 
plerenlnr  et  decurrerent.  Contra  quod  dicimus : 
Etsi  a  camractis  babeam  principium,  non  implentur 
lamen.  Cnntingit  enim  calaraclas  ibi  non  limri,  sed 
liinc  el  illinc  esse.  Unde  ultra  transitaqua  putei,  sed 
non  sursum  ebullit.  Ubi  vero  est  fons,  linitur  cata- 
racta.  Inde  aqua  putei  propter  splssilttdinem  lerraj 
non  valcns  tiltra  defluere,  cogiiur  superebullire. 
Sunt  alii  qui  dicunl  non  esse  ex  caiaractis  princi- 
piiim  putei,  sed  cx  sndorihus  terrae.  Cum  euim  lerra 
aliquid  bumoris  contineat,  si  perforata  est,  deseen- 
«lunt  f;uitx  aqu.T  ad  tnodum  sudoris  bominis ;  inde 
est  aqua  puiei.  Nnbis  vero  videtur  ex  ulroque  essc 
causam  putei ;  qnod  euira  ex  cataraclis  sint,  ex  hoc 
probatur,  quod  juxta  Qutnina  statlio  reperilur  aqua 
putei,  et  quod  sxpe  coniingit  uno  ptiteo  post  alterum 
facio,  aquam  de  primo  aulerri.  Quod  vero  ex  sudo- 
ribus  terrae  sint,  probatur  quod  in  siccis  et  editis  lo- 
cis  aqua  puiei  reperitur. 

Quod  vero  aqua  pulei  et  toiiiis  in  hieme  sit  ca- 
lida,  in  s-stJie  frigida,  sic  contingit.  Cutn  hietns 
naturaliter  sit  frigida,  ex  frigiJilate  pori  terrx  con- 
stringuntur,  nee  potest  calor  evaporare,  qui,  rema- 
nen-  intus,  terram  calefacit  et  aquain.  In  arstate  vero 
fioris  superficiei  terrx  ex  calore  npertis,  fumus  eva- 
porat,  iiiinuitnrqae  calor,  inde  aqua  ab  intus  erum- 
pons  exit  frigida.  Est  ergo  aqua  pulel  in  xstate 
frigidissima,  aqua  vero  fontis,  quia  propinquior  ca- 
lido  aeri,  iiilnus  est  frigida,  minus  aJlittc  aqua  flu- 


A  viorum,  roinus  pluviartim.  Si  ergo  dulcis  aqua  co- 
lando  per  cataractas  lerr.e  fit  ,  sed  aquse  illx  qusn 
prxdicto  bumoris  fonte  exeaut  per  superliciem 
lerrx,  non  per  cataractas,  spissoe  sunt  et  salsx, 
iiiariaque  vocantur. 

Et  quoniam  communis  fuit  sentenlia  pliilosopho- 
rum,  terrena  modo  diluvio,  modo  exustione  finiri, 
unde  utrumque  contingat  videamus.  Cum  aqua,  m 
prxdiximns,  fonti  caloris  sil  suppnsiia,  contlngit 
humorem  paulisper  crescere,  calore:iiuiie  superare, 
donec  ad  id  creverit,  quod,  nullis  litioribus  detenttis, 
per  lerram  se  diflundens,  lerrena  submergit.  Qui 
cum  e\  calore  solis  et  siccitate  leirae  desiccaius  sit, 
cnniingii  calorein  paulisper  crescere,  huinoremqiii! 
superare,  donec  ad  nl  cre;erit,  quod  per  lerras  dif- 
fusus  cas  adurat.  Smit  qui  dicunl  ex  cnmmuni  plane- 
laruui  elevalione  vel  depressioue  hoc  contingere.  Si 
cniin  omnes  planelx  simul  eleveninr,  plus  solito  a 
lerra  remoti,  mious  de  hiimore  consumunt.  fjnda 
_  liuiiior  crescens  per  lerras  se  diffuudit,  fltque  dilu- 
"  vium.  Sed  si  unus,  vel  duo,  vel  tres,  sine  aliis  ele- 
ventur,  iion  tauien  liumor  excrescit.  Quod  enim  cre- 
scit  cx  ipsorutn  elevaiione,  desiecatuf  ez  alioruwi 
propinquitate.  Si  vero  omnes  simu!  deprimanlur,  ex 
vicinitate  adurunl  terras,  fitqiie  exusiio,  quia  quo<l 
isti  ex  propinquiljte  niagis  laciuut,   aiii  -remoli  mi- 

IIUS. 

Et  est  atiendeiidum  quod  diluxium  aliud  commu- 
ne,  aliud  parliculare.  Coininiiue  vero  continuum  esse 
noii  poiest,  ahud  es<e  potest,  sicque  alternatim  per- 
eunt  lemporalia.  Uude  quiu  in  lempore  Noe  per  di- 
luiiuin  fuit  mundi  destructio,  per  exustionem  muu  - 
dus  iste  finietur. 

Sed  quoniam  in  fine  hujus  voltiuiinis  de  mari  babilus 
esi  traciatus,  unde  in  primis  sepiera  diebus  lunalio- 
ni«  fluctus  illius  decrescani,  in  aliis  septem  crescam, 
in  lertia  septimana  decrescant,  in  quarta  crescant, 
videamas.  Cum  ergo  inierluniura  est,  quia  totus 
spleodor  solis  qui  eam  accendii  estsuper  aera,  sub- 
G  ditum  noii  potesl  aitennare  neque  humorem  desic- 
care;  est  ergo  tunc  plenus  flucius.  Sed  cura  splen- 
dor  incipii  desceiulere,  acceuditur  luua,  desiccalqua 
aera,  minuiique  humorem;  quanloque  plus  descen- 
dit  spleodor,  desiccaiur  humor,  el  boc  usque  ad 
septiuium  diem;  septimo  vero  die  quia  lota  meilie- 
tate  accensa  est,  mediante  aere  calefacii  bumorem, 
qui  bulliens  superelevatur,  et  sic  usque  ad  deciiuam 
quarlam  diein  crescit  fluctus;  sed  quia  in  tertia 
bebdoinada  calor  elevans  in  ea  minuitur,  fluctus  m;i- 
ris  ininoraiur;  in  qnarta  vero  quia  splendore  ascen- 
denle  calor  deficit,  spissaiur  aer,  humorque  crescit, 
et  inde  fluctus  maris  usque  ad  noviluniura. 


LIBER  QUARTUS. 


PROOEMIUM 


Superiorura  volaminum  series  a  prima  causa  re- 
rum  orta  usque  ad  terram  fluxit,  prurilum  aurium 
non  coiilinens,  sed  iitiliiati  legentium  descrviens, 
atqtii:  ideo  anurM'!  stalionim  minus  ccdens.  Jjiii 
einm  illud  Apostoti  iropletum  ^-'-  :  Erii  cu-n  tanam 
docirinam  non  tuitinebunt,  sed  ad  desideiia  sua  co- 
ccervabunt  sibi  mogistros  prurientes  auribus.  Qux  igi- 
tur  smdii  reliqua  liberlas  potest,  cnm  magistros  ili- 
scipulorum  palpones,  discipiilosniagisirorum  judices, 
lcgemque  loqueudi  et  lacendi  iinpoiicnies,  cognosci- 
mus.  In  paucis  enim  froniem  magistri,  sed  aJulamis 
vultun»  et  "voces  percipies,  et  si  sil  aliquis  qui  tna- 
gisiri  severiiaieui  sequatur,  ul  insanus  a  mereiricibus 


D  scbolarium  fugilnr,  crudelis  et  inbumanus  vocatur,  ut 
jaui  verbis  Uinbeci  possit  uti.  Aique  idco  nuili 
couies  ex  eo  tanquaui  mancus  exsiinctx  corpus  non 
t:Uie  dextera'.  Undeergo  deberentur  diligi,  fugiutitur 
magislri,  secundutn  illud  Ovidfi : 

I'er  qua>  nos  pelitis  sxpe  fiigalis  opes. 

Sed  quoniain  prolii  est  aniinum  ad  pejora  non  fle- 
ctere,  se.l  melioribus  conforuiare,  remolo  aniino  a 
pejoribus,  conformatoque  melioribus ,  ad  caeiera 
iranscurramus;  ei  qnia  in  aliis  elemenlis  et  orualu 
illorum  sectanies  compendia^satis  dixiutus,  de  tem 
ei  ejus  ornatu  diccie  incipianius. 


1167 


BED.E  VENEIIABILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DUBI.V  ET  SPIRIA. 


iid» 


CATALOGU3  LlBill  IV. 


De  lerra  Afrle.v.  A 

De  hahilaiorihus  .  |.  s 
De  diversis  qaalliallUM  irnas. 
De leimins Asiie  el  EuruPB. 
UuJe  iu  qiiibusdam  iHOiiilbua  sim  perpelum  nivos. 
Ouasqualitatesconiralut  lerra  ex  d  versii  veiili». 
I)e  iiiseilis  .11  li  ini ni5. 
De  sperroale. 

De  temporecoiivenientcriii.ui. 
De  matrlce. 
I >•-  causa  sierilitatis. 

Utrum  virile  spcr.na  solum  coneeplioui  suf  icial. 
De  meiisiriio. 

Unde  cuin  anima'ia  ex  q»o  inla  sunt  vaJaiii.liomo  voro 
non. 
tui  concipiatur  masculus,  ubi  fcmin». 
De  operationihus. 
Qualiter  puer  pas>  alur  in  ulero. 
De  nativilale. 

Quare  uali  in  scplimo  mcnie  vivanl,  in  oclavo  non. 
f)c  infaolia. 
I  ic  oalurali  virtule. 

De  spirituali  vlrtute.  g 

De  amiuali  virtwe 


1'nrfe  >il  iii.TCiiicnliiin. 

De  s  nino. 

I  i  'I.'  soiuuia. 

Du  capite. 

l>e  ccrcbro. 

De  oculis. 

Qcaliier  Tisus  lial. 

De  contuitione. 

De  inluiilone. 

De  iJelaitione. 

De  :< •  1. 1 1 1  ii 

Quidsil  animi. 

Qu»  acliones  siul  anima?,  i|u.r  itroi  corporis. 

Qualiler  tnima  sil  in  coiupusJlione  homiiii:. 

De  virlulibus  illius. 

De  lempure  conjunciionis  ejos  cum  corporc. 

Ouare  pucr  non  discernal  et  intellijal. 

Dejuvenlute. 

De  senectute. 

De  seniu. 

Qua'.iler  quterendus  sit  magisler. 

Qualiter  Jisciputus. 

Quse  complexio,  cujus  doctrlnse ,  qua»  a. us. 

Quisordodiscendi. 


UNCIPIT  LIBER  QUARTUS. 


r,>i  ergo  lerra  etemenlum  in  niedio  mundi  posi- 
situm,  alque  ideo  infiniuui,  niunilus  nempe  ad  siinili- 
ludinem  ovi  dispusilus  est.  Namque  terra  est  in  me- 
dio,  ul  mediiullium  esl  in  uvo;  circa  lianc  est  aqua, 
ut  circa  iiiediiuMium  est  albumen :  eirca  quatn  esi 
aer,  ut  panniculus  contiiieus  albumen.  fixira  vero 
cariera  concludens  est  iguis,  ad  modum  lesise  ovi: 
hxc  lerra  in  medio  mundi  sic  tosiia,  et  inde  ctnnia 
recipiens  pondera  :  rlsi  nauraliier  sil  frigida  etsicra  q 
in  diversis  pari ilxis  su;s,  ex  accidenie  diversas  coii- 
linel  qualii.ites.  Pars  euiui  illius  lorridx  pani  aeris 
subjecta.  ex  fervore  solis  lorr.da  cst,  et  inlialiiiaui- 
lis ;  sed  duo  ejusdcin  c  piu  duabus  frigidis  panibus 
subditn,  frigida  suiit,  ei  iuhabiiabilia;  pars  veru 
lemperatx  parti  aeris  subjccla,  lenipci  .ii.i  esl  cl  lia- 
biiabil  s.  Sed  quia,  ut  prxdiximus,  dux  partes  illius 
temperaix  sunt.dux  in  lcrra  sunt  temperaix,  et  lia- 
bitatiunes  patienies:  una  citra  lonidam  zuiiam.aliera 
ullra;  sed  quamvis  sim  babitabiles,  un.ini  lamen 
tantum  ab  hominibus  habiiari  eredimu-,  sed  tamen 
uec  lolam.  S  d  quia  philosophi  de  ha-bilatoribus 
ulriusque  iioii  quia  ibi  sinl,  >eJ  quia  esse  p>ssinl, 
loqiiunlur,  de  i  lis  quos  nos  crcdiiuus  e.-se  per  inlel- 
lecium  teilionis  philusophicx  dicamus. 

Pars  ergo  tcrr.e  bahitabilis.  in  qua  sumus,  in  duo 
thv.diiur.  Ctim  euiin  temperies  aeris  ex  omni  pane 
leriss  sil,  cx  oinni  parta  lei  r.c  quxdam  pars  lempe- 
rata  esl  ct  hahitabihs;  sed  qiioniaui  refluxiniies  r 
Ocrani  latcra  icrrx  juxia  quaniitaieiu  honzoniis 
ciugunl,  in  duo  illam  dividunl.  t.ujus  superiorem  iii- 
habitauius  partem,  antipodes  nostri  infcriurciii  ;  mil- 
lus  lameii  i  Oslrinn  ad  illus,  nei|Ue  illoruin  aj  nos 
pervenire  pote  l.  Ex  parie  enim  sepieinrionis  fri^ns 
et  reQuliuiies  transiluiu  perhibenl,  ex  paile  trero 
urir  ils  et  occideulis  solx  refluxiunes.  Similitcr  alia 
bahilahilis  in  duo  dividilur  :  snpciius  quorum  obii- 
iicni  nnstri  anthci,  et  Bnlipodea  illuruia  iuferius. 
S.iul  crgo  iu  dualm?  habiiabitibus  qu.ilnor  haliila- 
liiuics,  quarum  habilaloirs  alii  cuin  aliis  iu  quibus- 
dain  lemporibus  couveniiiiil,  iii  quihu  d.iin  dilTrruiil: 
ii "N  eniiii  el  uustii  anlipodes  siiiuil  liabeiuus  ic-la- 
tein  et  hiemeui,  <  t  alia  lutil  lempora  ;  sed  qu.mdu  h  >- 
bemus  diein,  "el  ilh  n  cte:n,  elecunvcrso.  Si  eniin  ex 
propinquitate  solisest  asias,  ex  leinuiioiie  hicius,  ex 
iui  ibncii  dislantia  vcr  el  aiiluiunus.  S<gna  vero  nobis 
MqnaHlOf  el  illisdisianl,  iiuippe  leir.nn  srrvaniia  ua- 
luraleui  iocuiii  ubounlni,  iu  quoeuuqiMJ  siguo  sil  *  J, 


xqualiier  nobis  erit  el  illis,  idque  efficiei.  Mcriioergo 
habemus  simul  anni  diversiiaies,  non  lainen  sitmtl 
diem  ct  noctem.  Ciim  euim  ex  splendore  solis  sii 
dies,  ex  umbra  lerne  nox,  umbra  vero  semper  est  in 
parte  splendori  solis  oppo>ita,  cum  in  inferiori  parie 
terr.e  ol  splcndor  diei,  in  superiori  iimbra  ;  et  cnm 
in  supcriuri  est  splendnr,  in  iuferiori  est  umbra. 
Nulla  cst  ergo  hora  qua  in  ali  iu i  parle  lei r  s  non  sii 
dics,  ct  in  aliqoa  nux.  Sed  quare  si  nos  ct  ipsi  simul 
liabeamns  a-statem  siimi!  Iueniem,  scd  quanilo  nos 
diem,  ct  ipsi  uoctetii.  !n  sestate  vero  dies  nobis  siint 
iongissimi,  breves  aulem  nocies,  habebunt  ergo  ipsi 
sua  xstaiedics  breves  ei  noctes  longas,  quod  conira 
naiuraiu  xslaiis  esl,  Contra  quod  diciuius,  Etsi  nos 
habemus  dietn  et  ipsi  noctem,  non  latnen  quam  citu 
habemus  diem,  illi  nociem,  imo  iu  quodam  lempore 
dies  est  nobis  et  illis  coinmunis,  sed  alleri  in  ves- 
pere,  alteri  in  mane.  Cum  enim  sol  esl  nobis  in  ortu, 
adliuc  illis  est  in  occasu ;  babemusqiie  mane  et  illi 
ve-pere,  ut  ciica  primam  nondura  eis  sil  nox.  Simi- 
liter  in  occasu  poslqiiamsolincipil  uobis  desceudere, 
ei  incipit  ili.s  apparere,  el  tunc  esi  illismane,  el  no- 
bis  vcspere.  Inde  est  erRO  quod  habemus  ei  nos  et  illi 
dies  aiquales  et  nocies,  et>i  nnn  simul.  Similiier  el 
in  hieme,  scd  qualiter  boc  sil,  snimis  legcntium  di- 
scutiendum  permiltimus.  Mos  vero  et  aiitbei,  siuiul 
haue.iiius  spleudoreiii,  simul  umbram ;  sed  qiiaudo 
^  sul  est  nobis  propinquus,  illis  esi  rennaus :  quando 
nos  habemus  astaiein.  et  illi  biemem,  el  e  converso. 
Scd  hic  orilur  quxstio  similis  prion,  ad  quam  >i 
quis  superioribus  instrucius  access  rit,  i  lins  solulio- 
nem  facile  inveniet.  Mos  vero  eiaotipodes  anilieorum 
neque  simui  xstatcm  neque  bieiurm,  neque  dieui 
vel  iioctem  habcinus.  Anttieiici  vero  el  sui  autipodes 
se  habeut  ut  nos  et  nostri  autbei ,  et  nusiri  anii- 
podcs  ut  ims  et  sui.  I't  quoiuani  de  irihtw  habiiatio- 
inlnis,  et  euruin  habitatoribus  salis  docuinius,  Je 
nostra  diccre  iiicipiamus.  Nosira  ergu  babitatio  ab 
oriciite  ad  occidenieni,  a  meridie  ad  seplenirioneiii 
extenditiii .  Quauivls  lemperata  dirattir,  uou  a-quali» 
i ii  tainen  iu  niiiuibus  Mlil  paiiihus  lempcrata  est. 
1'ai  s  eiuiii  lurrid  r  mht  propiuquiOT  est  libra,  t.ihio- 
pia  calida  csl  el  ncca  ;  ileiu  irigidx,  frigida  esl  el 
huiiiiili ;  iirieiit.ilis  \ero,  ealidl  ci  huiuida  ;  occ  dcu- 
tili,  frigida  el  sicca ;  xqualilcr  \cro  Jistaus.  a-qna- 
h  er  cst  lemperai.i.  Iliijiis  ueruiu  IKI  suui  partat 
piiiicip.il.'-.  Asia,  Alrics,  Kurop.i :  el  im  ijil  Asia  ah 


IICO 


ELEMLNTORLM  PIIILOSOPIILE  LIU.  IV. 


M70 


orienie,  extendilurque  lateraliier  usqne  a*l  septen-  A 
irioi;«'in,  ei  usqne  ad  lorridam  zonam.ieruiiniiuiiiue 
Tanai  et  Nilo,  mediam  partom  habitabilis  nininens. 
Kuropa  vero  et  Arnoa  duasalias  obliiient.Sunlaaiem 
lermini  Alricx,  Nilus  cx  parie  orientis,  a  meridie  tor- 
tiila  zona,  a  septenlrione  Mediierianenm  mare,  ab 
nccideiiie  relluxio,  a  seplentriono  frigida  zon»  lioc 
iuodo. 

In  hoc  igilnr  suni  mon- 
lcs,  iu  quoium  summita- 
tibus  sunl  pcrpelua'.  nives, 
in  cnnvallibus  miuimus 
ealor.  Sed  qu  re  eum  ca- 
lor  sii  ex  sole  ei  superiil- 
nlms,  monies  vero  qui  snnt 
illi  propinqtiiores  ,  quain 
su;c  convall-s:  quare  in 
bupcriorilnts   illoruni  sunt 

nives  ,  in  cnuvallilius  non?  Conlrn  linc  dicimus 
quod  in  superioribus  breviler  letigiinus  ,  quod  U 
quamvis  ex  solc  sil  calor,  qui  idem  est  calidte  na- 
lurx,  donec  lamen  lunnido,  quod  iu  sui  nniuram 
transmuiei,  sod  commisceai ,  niliil  calefacere  po- 
lesi  :  unde  in  praaliclis  u  ontibus  qnia  aer  subiilis  est 
ex  reinotioue  a  lerra,  a  soie  non  poiest  aecendi: 
sed  ex  sui  levitaie  luic  el  illuc  impulsus,  frigidus 
eriicittir.  In  convallibus  vero  quia  aer  est  spisaus,  et 
inde  feriur  immnbilis,  cito  ineendilur  et  culefit: 
qtiod  per  hanc  similinidiuein  potcsl  probari,  quia  si 
aer  in  srstaie  sit  iiiimobiiis  ,  accenditur  ,  el  esl  ra- 
lidus;  sed  si  venlus  veniat,  qui  illum  moveai,  fri- 
gidus  seniilur.  Ilic  oritur  quxstio  ;  Si  aer  in  superio- 
r.bus  inoniiuni  e-.t  ila  snbiilis,  unde  ergn  spissatur 
in  nubes  et  in  nives?  Nos  verodiciinus  quod  ille  nun 
spisaiur,  sed  fiiinus  humidiis,  qui  ex  ronvallibus 
ascen.lit,  ex  frigidilale  superioruin  spissatur  in  mi- 
bes,  et  constnngilur  in  nives.  Hxc  eadem  babitabilis 
diversis  ventis  exposila.diversas  contriihii  qualiiale-. 
Si  enim  aliqua  pars  ejusdem  montibus  oppositis  q 
oriemi,  sepienliiniii  clausa  sit,  ei  occidenli,  exposiia 
vcro  meridiei,  est  lalidaet  sicca:  in  hieine  habiia- 
tioni  bona,  in  asiate  pessima;  si  vero  ex  contrario, 
in  liieme  mala,  inastaie  bona:  parsveroorieniiexpo- 
sita  et  aliis  clausa,  est  calida  et  liumida,  et  inde 
botia.  K  contiario  frigida  et  sicca,  in  autumno  mala, 
in  vere  bona.  Quod  vero  de  partibus  lerrx  dicimus, 
probari  pntest  per  fenestras  dnmus.  Ansirinx  nam- 
que  in  astate  sunt  mal.e,  i;i  hieme  bonx;  septentrio- 
nales  e  conlrario.  Inde  eral  quod  anliqui  inter  limina 
australia  etborealia  faciebani.ulinaiisirali  inbieme, 
in  boreali  xslaie  discumberent.  Et  quoniam  de  boc 
elemeiito  et  parl.bus  suis  saiisdiximus,  de  hcrbis  et 
Iructibus  arborum  consequcns  est  ut  dioamus:  sed 
quoniain  Macer  et  Dioscorides  satis  de  illis  apeiie 
docent,  de  illis  laceamus,  unam  solam  quxsiiouera 
cuiu  sua  solutione  de  incerlis  ponentes,  qux  lalisesl. 
Cum  alierius  sit  truncus,  alterius  surculus,  cai%aque 
crescendi  de  terra  per  radices  et  iruncum  ascendit,  n 
quoinoilo  irauseunl  in  naturani  surculi,  rami  et  fru- 
ctus?  Iliijus  labs  esl  solutio:  Ex  lerra  fiimus  calidos 
et  huniidiis  ascendit  per  poros  radicis,  secum  aliquid 
tcrrex  naiurx  el  aquex  suhsl.intix  Iraliens,  causam- 
que  vivc ndi,  augmeutandi  fruciusque  conferens.  Hic 
pcr  Iruncum  ascendil,  truncus  quod  sux  naturx  esl 
congruum  relinet,  natura  ique  cabire  illud  digerens, 
in  ii  ediillam  irunoum  el  corticem.  irausmuiai:  quod 
vero  ad  surculum  ascendit,  simililer  in  sui  nniuram 
digerit.  Kesiat  ergo  ut  de  terreno  animali  dicamns, 
quod  cuin  omne  sit  mortale,  quo  Idam  lamcii  ratio- 
liale.  quoddam  irrationale.  Sed  qunniam  irralionalia 
iuliniia  siim,  nec  lecliuni  philosopliorum  nuilium 
pertinentia,  do  naturis  illorum,  el  unde  qnxdain  ru- 
niinent,  quxdam  non :  quxdam  iiingiant,  quxdam 
iion,  dicere  poslponamus,  el  de  ratioi.ali  et  iuorla.li 
scilicei  homine,  quod  diguius  eai,  disseramus:  quod 
es  duobus,  id  esi,  anbna  et  corpore  consiai;  prius 
Ui  liujiiano  corporc,  miod  prius  cogiiationi   nosir* 


occurrii,  deinde  de  auiini  ei  ejus  viil.uibin  docca  ■ 
inus.  Sed  quoniun  de  composilione  primi  bominisel 
feminx,  quabter  ex  limo  icrrx-  howo  faclus  sit,  iu 
primo  voluiniiie  doouimus,  de  qtioiidiana  hoinims 
crealione,  formatione,  nativiiatg,  xlalibns,  meinbris, 
dc  ofliriis  ei  utiliiaiibus  ui^mbrorum  doceamus.  Cuni 
■gitur  cx  spermate  comeplio  boininis  fiai,de  ipsoali- 
|n  i!  dioamus. 

Sperina  igitur  est  virilo  semen,  n  ipsa  siibstamia 
omiiiiun  inenibroriim  omposiium.  Quo.l  vero  ex 
snli -taniiaoiiiuiiiiii  memnr  runi  illml  sit  composiium, 
ex  hocapparel,  quod  oiimia  memhra  imle  formaniur, 
naturaque  rst  ul  similia  e\  similibusnascanlur.  Aliud 
ad  lioc  argumeniiini:  quod  si  paier  in  aliquo  mcm- 
bro  alii|iiam  iiicuraliilein  inlirniitaietii  obiineal,  ut 
r.liiragram  vel  podagram  ,  filius  in  eodem  mcmbro 
eanidcm  oluim  bi  inhrmitalem:  ci  quia  de  spennaia 
fecitnu-  nieniionem,  quod  in  matrice  recipiiur  pro 
lempoie  conveuie.ite  coilui,  el  de  inaliice  parun  di- 
c.iiiius.  A  decimo  quaito  amio  leinius  coitus  incipil. 
Sed  qnare  ciim  ex  caloie  ei  humore  sperma  causam 
contrahat,  pneritia  vero  calida  sit  el  humida,  quare 
ineacoilus  non  coniingat.  Cui  dioimus  quod  in  illa 
aslaie  stricti  snnt  pori  uieatus,  huic  ad  hoc  deser- 
\ientes,  iinde  spenua  exire  nun  pote-t:  iu  aliis  veri 
aperti  suni,  et  apli  coiiui.  Iu  senectute  vero  et  senio 
coiius  vix  contingit  proi.ier  frigiditaiem.  1'ost  confe- 
stionem  veroante  somuiim,  motestiiui  csl,  el  minui- 
lur  hoc  opus.  Miuuitur  eniin  calor  natiralis,  qui  ci- 
bum  debet  digerere  :  posl  somiium  vero,  quia  cibui 
digestus  est  in  saugiiincm,  lempus  illius  est.  Qu:e 
verociiuiijle.\iobuicopericonveuiai, sccunda  panicula 
quicralur. 

Matrix  vero  esl  cista  seminis  stiscepirix,  intus  vil  - 
losa,  iit  moliiis  semen  recipiat,  septem  obtinons  cel- 
lulas,  htimana  figura  ut  moneia  imprcssa  sunt.  Inde 
est  qno.l  sei'lem  nec  unquam  plures  mulier  uno  leclo 
parere  poie^i.  1 1  quia  ex  mairice  aliquando  causa 
sleiilitaiis  comingil,  de  illa  aiiquid  dicamus.  Causa 
ergo  sieiilitaiis  est  uimia  sicciias,  nimia  huiuiditas, 
niniius  calor,  iiimiiiin  frigus.  Cum  eniiit  sperma  ex 
leiii;  erata,  id  csl  cx  sanguiiie  conslat.ut  inde  aliquid 
sit  ciinsiinile,  requiril.  Ali  iu  nnlo  niinia  pinguedo  esl 
causa  qnare  nibil  concipiatur.cx  ea  cnim  oiimes  fol- 
liculi  obtriidiintur,  ne  semen  iulrare  possil.  Unde 
Virgilius  dicit  in  lempore  ciiius  equas  macie  esse 
extenuandas,  doiuje  sulijungil  Physicam,  ne  pinguinr 
usus  sulcos  oblimet  inhxrenles.  Iieium  frequcnlia 
coiius  ejii-dem  rei  causa  csi.  Ueliuilur  eiiim  matrix 
intus  ad  modu.iique  inarmoris  juucli,  nihil  potest  re- 
linerc.  Si  ve.ro  iu  muliere  uulla  sil  causa  slerilila- 
tis,  veniatque  sperma  geniturx  conven  ens  iu  matri- 
cem,  claudiiursatiin  matrix,  iia  uldicat  llippocrates 
quod  hecetiam  acus  possel  jungijacia  est  conceplio. 
Ideo  coiivenieus  gcniiurx  diximus,  quia  si  ininus  sit 
rii.idum,  vel  caiiduiu,  vcl  siccum,  vel  buuiidum, 
non  est  aptum  geniturx.  Sed  quxriiur  si  solum 
sperma  sit  uiile  sinon  mulicbri  ac  geiiiturx  sulliciat. 
Dicunt  quidain  illud  solum  siilficeie,  cujus  rei  hxc 
est  probalio,  quod  sa-pe  liomo  aliqnis  cuin  -aliqua 
noleuie  concumbil,  eaque  Dente  aliquando  gignit,  ubi 
nulium  semen  mulieris  poiest  csse.  Non  esl  eniui 
siue  voluntatc  seunnis  emissio.  Nos  vero  diciiuus 
eiiain  muliebre  in  concepiinne  esse,  quod  per  inlir- 
milalem  quam  puer  conlraliil  iu  siniili  iuembro  a 
matre  probari  potesl.  Quod  vero  dicuat  aliqna  no- 
lenie  puerum  concipi,  dicimus  quodsi.in  iuincipio 
displicei,  in  fine  tamen  ex  caruis  concnpisceulialis 
fcagililate  ulacet.  Sed  quia  1'acia  coiicajiiione  inen- 
siru:im  cessare  solet,  uude  contingat,  et  quarc  tunc 
cesset,  edisscrair.us.  Ciim  mnlier  omnis  calidissima 
natiiraliter  sii,  frigidior  frigidissimo  viro,  i  ilium  non 
bene  potest  digerere,  remanent  siipeifliiilales  qu;e 
pcr  singulos  menses  purgamur,  menstruumque  inde 
vocaiur :  conceplione  vero  facta  geminaiur  calor  ex 
feto.  I  nde  melius  cibus  digeritur,  uec  tantx  super- 
fluitates  oriuntur.  Ileruin  quia    ex  sanguine  mains 


im 


BED.E  VENERADILIS  OPP.  PARS  1.  SECT.  II.  -  DUBIA  ET  SPUMA 


117» 


nuiriiiir  fetua.  non  indiget  purgaiione.  Inde  e,t  quod  A  horao  ex  quituor  conslel  elementis,  ex  calore  et  liu 


«vt-i*-r:>  animaiia  ex  quo  nata  siinl  gradiuntur,  horoo 
ii  ii  cr.iditur,  q<iia  ex  snnguine  nienstruato  in  utero 
iiutritur.  Sed  unde  mtdicrcs  poit  conceplioncm  fer- 
venliores  sunt  libidine,   liruta  vcro  animnlia  ab  ea 
cessant.  Unde  cnm  muleies  snni  fiigidiores  virii, 
luxuriosiores  lainen  illis  suni.  Umle  post  cnitmn  le- 
prosi  mulier  non  hediiiar,  inlreedeni  vero  vir  lepro- 
stis  efflciatnr,  diccre  proposiihniis,  ne  corda  rcligii- 
soruin  li  forle  hocnpus  nosiriim  in  inanns  aecepcrint, 
diu  loquendo  de  lali  re  olTeiiilamiis,  omiitiiuus.  Sper- 
inale  igitur  in  mairiee  locato,nrequectau-o,ejusdem 
>*  in  dextera  parte  m.mcat,  qnia  nepar  esl  in  dextera 
parle  matrici  viciinim,  m  liori  el  caliilo  sanguine  nu- 
iriiur  fetns,  masciilnsque  eflicilur ;  si  nutem  in  si- 
nistra,  qua»  a  fonte  caloris   est  remota,  id  cst  ab 
cpate,  est  feniina  Si  vero  non  hene  in  sinislra,  sed 
aliquantulum  versnsdexteram  mulier,  est  virilis.Cum 
igiliir  in  uua  prsedicUrnm  irium  partium  scmen  est 
locatum,  incipit  virtiis  digeniva  operari,  quae  calefa-  xt 
ciendo  a  ealorc  malris  illud  spissat,  sed  ex  siccitalo 
folliculura  intra  se  conlinentem  concepium  creat,  ne 
sliqtis  superfluicites  illi  se  commiscentes  illum  cor- 
rumpant.  llic  folliculus  cum  puero  crescil  et  orilur. 
Seplimo  die  concepins,   ut  refert  Macrobius,  guttx 
«auguinis  in  supcrlicie  folliculi  incipiunl  apparere, 
tertia  septimana  ad  ipsum  coucepliwiis  humorem  de- 
inergunt,  quarta  in  quadam  liquida  solidilaie,  velut 
iuier  carnem  et  sanguiuem,  coagulatur ;  quinta  si 
puer  sepiimo  nieme  nasci  debeat,  sin  aulem  in  nona 
septinianu  incipit  virtus  formativa,  cujus  est  nfficium 
liiiiiuiiani  figuram  conferre  :  lianc  sequitur  virius  as- 
similativa,  cujus  est  offic  um,  quod  frigidum  et  sic- 
ctim  est,  in  frigida  et  sicca  tuenilira  mulare,  ut  suut 
ossa ;  qned  frigulum  et  humiitiim  in  phleguialica,  ut 
esl  puhuo  ;  qnod  est  calidum  et  siccum,  in  clioleriea, 
uteor;  quod  calidum  et  humidtim  in  sanguinea,  ut 
esl  hcpar.  Deiude  scquilur  virtus  concavstiva  :  hujus 
est  maiius  concavare.  nares  perforare,  ete.  Forniatis  q 
vero  membris,  assiinilaiis  et  concavatis,  iucipit  fumus 
bumidus  per  vcnas  el  arterias  discurrerc,  motumque 
ct  vitam  cenferre.  Ilicmoius  septuagesimo  die  a  con- 
ceptu  incipii,  si  puer  septimo  mense  nasci  deb-at :  si 
iu  nono,  nonagesimo.  Sed  quia  omnia  qux  lempora- 
liter  vivunt,  indigent  cibo  aliquo,  sequitur  uliimo  pa- 
scuaiiva,  qu  e  usque  ad  moriem  extenditur.  Sedqux- 
rilur  quomodo  puer  in  utero  pascalur.  Dicimus  quod 
quidam  nervi  qui  in  umbilico  mnt ,  matrici  conjun- 
guntur,  per  quos  puro  sanguine  ab  liepate  malris  de- 
seendente  nutrilur  puer,  el  crescit.  Onde  qula  di»e- 
stum  recipit,  non  indiget  egesiiore  supeifluiiatis.  Il.is 
pracdictas  virtules  sequiiur  naiivitas,  cujus  duo  tcr- 
niini  suni  septimus  inensis  el  nouus.  Quacritur  cur 
antesepiimum  mensem  puernatus  vivcre  non  potest, 
et  cur  in  septimo  mense  nalus  viv.it,  in  ocluvo  nou. 
Dicunt  inde  physici  quod  ante  septimum  mensem  non 
est  in  puero  tantus  motus,  quod  si  nasceretur,  vivcre 
posset.  In  septimo  est  motus  vitas  sufflciens,  unde 
puer  ae  moven»,  si  debiles  nervos,  quibut  matrici 
conjungitur  habeat,  frangens  illos  naseitur  vilx  ido- 
ncus.  In  ectavu  mense  molu  septimi  debilitatus,  si 
nasciiur.vivere  non  potest,  donec  refecius,  et  h  parte 
noni  incipit  moveri,  rumpensque  nervos  idoueos  viue 
nasciiur:  et  quia  in  calidoethitmido  nutritusesl,  na- 
scens  et  ad  dissimile  prodiens,  conlrarietatem  lentit, 
voceicque  ululationis  cmiitii,  et  ideo  prima  liominis  vo_ 
esldoloris.  Anativilatcveroiisquead  sepiimuiii  annnrp 
est  infauiia,  quia  111  quadam  parte  illius  fari  non  po.1 
lest ;  in  altera  vcro,  si  loquitur,  imperfecte  loquitur.  In 
li.tc  a  lale  «ensuin  liaborc  potcst,  raiiuuem  lainoiiaique 
iniellectuin,  non.  De  sensu  igilur  aliquiddlcamiiB.  I'e 
ralioue  vcro  atque  inlellectu  qualiter  in  lali  ni.it.- 
balicre  non  potlUOt,  quia  sunl  de  virlutibus,  deiude 
loqiiendo  de  aninia  ostendeiuiis  ;  et  quia  ei  aniinali 
virtutc,  qiiam  prxccdil  naluralis  el  ipirlialil  m-iisu», 
lnbet  prineipiiiin,  de  islii  virliilibus,  n  iiaiurali,  qu.e 
pnor  esl,  inchuand  '.aliipiid  pr-dibeintM.  Lum  igiiur 


midilate  ,  contingit  fumum  liumiduui  nasci  ct  cali- 

dum,  qui  diffusus  per  niembra,  niovens  illa,  trinam 

digestionem  operatur,  virttisque  natiiralis  vociiur. 

El  quia  de  iribus  digestinnibus  facta  esl  meniio,  in- 

quiramus  quid  sil  el  ubi  sit,  el  qualiler  fi.it  digeiiio. 

Digestio  igilur  eil  aiicuju»  rei  per  cbullitionein  facta 

muiQtin.  Prima  vero  digesMo  lit  in  stnmach»,  secumla 

in  hepate,  tertia  in  omnibus  utembris.  Ergo  de  prima 

primum  dicatnus.  Cum  humanum  corpus  incrumenio 

indigcai  in  quadam  xlate,  in  omni  vero  reUaurallnne, 

quippe  interiori  et  exteriore  calore  vel  frignrcdcva- 

stantibus,  nccesse  fuii  cibum  el  potum  ,  ex  quibus 

essci  iitttritio  et  incrcnienlum,  subintrare.  Sed  quia 

cibus  gro-sus  esi,  necesse  fuit  ut,  priusquam  inlraret 

sioniachiim  ,  tenuis  et  delicatus  redderclur.  Ad  hoc 

cnim  denles  parati  sunt,  naii  ex  phlegmaie  pcr  gin- 

giv.ts  descendeute,  ex  frigidilate  spissatu  et  durato, 

ut  cibum  cuuleriini.  Lingua  vero  ut  ad  modum  manus 

niolendinarii  iilum  vcrtat ,  ei  sub  denies  reducat ; 

quas  ac1  huc  spungiosa  est,  ul  cibi  succum  lecipiem 

saporem  disccntat.  Fit  ergo  mola  quadam  istius  coin- 

miiiulionis  comparatiu :  cibus  vero  sic  praeparatus 

cuiit  polu  pcr  assopbagum  in  slomacliuin,  per  porlam 

cujvs  ampiius  esi  01,  inotus  desceudil,  ibique  deco- 

quitur,  et  in  spcciem  plisaase  iraiiSHiutatur ,  et  Ikbc 

est  prima  dige-tio.  De  stomacbo  vero  utrum  sil  ca- 

lidae  nature  ,  esl  quxstio.  Aiunt  quidam  :  Oportet 

quod  calidx  sit  naturx,  aliier  enitii  cibum  non  pos- 

set  concoquere;  eum  ergo  cibum  coquat  et  traiisiiiu- 

let,  calidus  est.  Nos  vcro  diciuius  stomacbum  frigi- 

diim  esse  naturaliter ,  calidum  accidentaliter.  Est 

eniin  nervosx  uaturx,  ut  quando  uimis  solito  homo 

coined.it,  extendatur ;  quaudo  mimig,   eontraltatur. 

Iteruin  necesse  fuil,  quod  essel  nervosx  naturju,  ne, 

cutn  alitpiid  duruia  ncc  commasiicatum  reciperet , 

Ixdcretur.  Cum  igilur  otnne  nervosuin  frigid.e  sil 

naturas,  ergoetstuotacbus;  sed  ut  inclius  cibutn  re- 

_  tineat,  el  idonee  decoquatur,  iutus  esi  villosu» ;  quam- 

L  vis  lameu  naluraliier  sit  frigidus,  ex  accidente  lamen 

calelit,  supposilus  esl  enini  bepati,  ita  quod  fere  lolus 

ab  eo  includitur.  Ex  dextera  vero  parte  ejusdem  est 

fel,  ex  sinisira  cor,  qux  calida  sunl  et  sicca,  ct  inde 

lit  calidus  stuiuaciius ,  tit  igne  supposito  coqttiiur 

cibus.  Si  ergu  proprie  velimus  loqui ,   in  stomacbo, 

nou  a  stomadiu,  ctbum  dicamus  coqui.  Cibus  igiiur 

sic  in  mudum  ptisanx  muutus  per  iuferius  furainen, 

quod  puri.i  dicitur,  cxiem  iolrat  duodeciiniim  inte- 

iiiuui,  sic  dicluni,  quod  quaniiiateiu  duodiHUW  digi- 

inrinii ,  quale»  sunt  digiti  ejusdein,  iu  uuoquoque  ob- 

tinei.  nelicto  vero  in  ea  quod  ejus  naiur;e  vel  uuiri* 

tur.t'  esl  coiiveiiieiu,  transit  iu  aliud,  qnod  jejunum 

dicilur  ,  quod  uitiil  iude  reliaet.  Iluic  jejutio  venx 

quxdara  ab  bepate  veoientes,  sese  conjungunt ,  per 

qu.is  quodliquidius  est  iransii  in  infiuia  bepaits.me- 

scriacus,  quia  succum  roillunl  dictx ;  quod  vcro  fe- 

Culontuiu  esl  in  lougiiudiueui,  id  esl ,  in  seccssum 

dcscendii,  el  primx  superOuiuies  d'gestionis.  Illuil 

0  veru  ikiiii.Iu.iii  quod  in  inliuia  bepatis  iransil,  calore 

cjusdeiu  digeriiur  :  quod  q  lia  ia  eo  calidum  et  sic- 

cuiii  est,  iransil  in  cbuluriin. ,  ei  per  quasdam  venas 

ad  cislnm  fellis  iransmitiiiur ,  ei  barc  esl  sedes  cbo- 

Wrx.  Inde  qtuedjiu  pars  ad  cuuforiandam  viui  appe- 

tkivaui  in  sloiuacliuui  iransil.  (Juud  vrro  frigidum  el 

siccutn  est  in  melauclioliaui  transii,  et  ad  splenem 

sedem  melancbolix  dcsceudii .  sed  qu.edam  pars  ad 

stomacbiiin  asceudii,   ad  vim  rcteiitivam  cunfoilJti- 

i'iiu.  Quod  frigidutti  ct  biimiduui  m  piilegma  luut.i- 

lur,  el  ad  puliiioucni  sedem  pire^uiaus  u  jiimI,  qua- 

ii.iiu  parte  eipulsiva  »i  iu  siuiiucliuiii  irausunssa  , 

quud  vero  calidum  et  liumiduiu   in  saiiguineui  ver- 

suin  retiiiiuei  iu  hepale ,  qn.e  iedM  est  sauguiuis. 

In  liepaie  ergu  qitiluor  uignuuiur  bumorei  propria- 

.M-iles  liabiiautes.  Cboleri  lel,  mel  niiliolu  ipJeiMM, 

llllgllll  BOpar,  pblcgmi  pulin><nen< ;  quuiiiMs  i'    Jui 

ipiui.iiii  i'liii^iii.i  ivrunriam  ledeui  uua  halMri 

cuui  unguiMi  iii  luoiiua  ptasit  ytt  lueiutna  a.  ■  j.- 


1173 


ELEMENTORDM  PHILOSOPIILE  LIB.  IY. 


1174 


rere,  retnanere  ,  et  bxc  est  sccunda  dige^tio.  Quod  A  nel.  ad  tineiii  voluminis  leiiJimus,  illo  prfelermisso. 

ilii  stiperfltiuiii  esi,  per  ilim  venam,  qtue  sple.ni  ad- 

acel,  ad  renes  deseend.i ;  quod  ibi  li(|uiilnm  est,  a  I 

sui  nulrimenluin  reliiieiiies  ,  reliquum   per  uritides 

poros    ad    ve-ic.mi    transmi  tunt.   Ident   per  virile 

mcmbrum  exiens  ,  urina  dicitur,  el  Iisec  est  super- 

(luiias  serundae  digestiouis ;  ?ed  quia  pueri  habent 

poros  uritides  slrielos,  quoil  ibi  spissuin  est,  in  lapi- 

deam  transit  strbsianiiain.  In  aliis  vero  aelalibns  quia 

pori  aperti  suni,  non  generatur  ibi  Lapis  ,  scd  circa 

renes.  Ergo  pueris  nasritur  lapis  in    collo  ve*R'V, 

senibus  circa  reues.  Sanguine  vero  prsedicio  modo 

In  hepale  generalo,  per  venas  ad  oinnia  iransit  iiiem- 

hra,  ralore  qnoruiii  digestus,   iu  eorum-  Bimilitu- 

dinem  txansil;  superfluiias  vero  pariim  per  sudorem 

exit,  alia  vero  pars  ad  hepar  revertitur,  ibi  dccocta 

<  hiii  urina  exil  de^cenden»,  sedimcuque  vocaiur;  sed 

m  in  luitdo  6ii  uriusn,  dicilur  hyposinsis;  si  in  medio, 

encortim  ;  si  iu  siimmo,  nephiie.  Sed  quid  siguiGcat, 


ad  splenis  virlutem  transentmis.  IV.rdirtus  igilur 
fiimus  per  diversa  foramina  iran«eiindo,  sublilior  ari 
cor  vcniens,  attrabendum  aera  illud  d.lalat,  nt  i/itc 
rinr  ralor  lcmperelur;  ad  expellendas  vero  supcr- 
fluimtes,  idem  constringit,  et  tunc  dicitur  spiriialis 
virtus,  cui  arterise  deservianl.  Sed  ad  animalem  vir- 
liiiem  veuiamus.  PrsedicUis  ergo  fumns  per  nervos 
atcendens,  colando  «flieitur  iia  subtilis,  qund  perve- 
uiens  ad  cerebrum  spiritus  dicilur  ;  descendens  per 
diversa  instrumenta,  diversas  .inimales  viriutes  ope- 
ratur,  ut  oslendemtig.  Quxqtte  a  rerebru  prodctiiii, 
de  ii>so  ante  dieamus;  dcinde  qualiter  sensus  inde 
prodeanl ,  el  qiioniam  in  capile  coolinetur  ,  de  illo 
eiordiamur. 

Capui  est  quxdam  sphrcrica  substsnli.i ,  qu.c  in 
duobus  digitts  ante  el  relro  est  expresst.  (tntuuda  , 
ul  melius  in  ea  cerebrum  moveatur,  et  ne  superflui- 
tates  in  angulis  sibi  rcmaiientes  illod  eorrnmpant. 


«l  in  diversis  locis  exislens  ,  quid  quamlo  esl  couti-  g  Ante  et  retio  exprcssa  per  nervos  inile  procdemVs, 


iiiiun,  quaodo  diviilsum  ,  quid  ex  siib-tantia  et  ca 
lore,  dicere  non  esl  nostrum.  Si  quis  vero  hoc  scire 
desideral ,  Galenum,  de  urinis  ,  legat.  Ilujus  iteruoi 
luturalis  virlutis  est  augmeiilinu  conferre ,  quod 
contingit  ex  liumorc  cl  calore.  Quod  enim  aliquando 
ascendit,  esl  ratoris  ;  quod  vero  spissaiur,  humoris. 
Scddicent:  Si  ex  calitlo  il  huroido  est  iucreinen- 
tuin,  uude  cliolerici  et  melancholici,  qtiormn  alteri 
frigidisunlel  sicci,  ei  alteri  caiidi  cl  sicci ,  lanliim 
cresciini  T  Nos  vero  dicimus  nullum  esse  uomineui 
qui  calidtis  non  sil  et  hnmidus  ,  sed  lamcn  quidam 
plue,  quidam  miuus.  Vcrbi  gralia.  hoino  naluraliter 
est  calidug  cl  bumidus,  ct  in  quaiuor  qualitales  lem- 
peratus ;  sed  quia  corruinpHur  iiaiura  ,  contingit 
illas  in  aliquo  inlendi  ei  remilli;  si  vero  iu  aliquo 
intendalur  ca'or,  ei  remiuaiur  liuniidiias  ,  ilicitur 
cholericus,  id  esl,  calidus  cl  siccus,  non  lanien  esl 
sine  iiumidiiate.  Si  vero  in  alii|iio  intensus  sit  hu 


quorum  pnores  sensus  (iperanliir,  poslermres  veru 
motum  corporis  voluntarium.  In  ejus  oxlcriori  parte 
ex  crantinculis  pellicul.e  adlinerent  eapilli,  el  <x  ftliui 
ascemleire,  ct  per  poros  evcutile  nali.  Fumus  eteniin 
ille  exiens  ex  frigicUiate  sieci  acris  constiiugiiur ,  et 
in  corpuleniam  suhsiantiaiu  irausil.  Alio  vero  fumo 
exeunte  impclliiur  surstim  ,  ct  si<:  crescuitt  capilli. 
Sed  quia  naturale  esi  punderiim  desccudere,  curvan- 
t  ir  el  desceiidunt.  Undc  quia  nulli  xiaii  <l.  sunl  su- 
perfluiiates,  neque  al.cui  capillorinii  tleesi  iucreincii- 
tum,  ne  pie  unguiinn,  quia  ex  superfluitalibus  cordis, 
per  digitorutn  surnutiiaies  exeuntibus,  a  frigitliiate 
durati  fiunl.  Sed  pili  barba;  et  pectnris  cuidam  xlali 
destinl,  liaib.r  vero  feiuiiieo  scnii.  Cuin  eiiim  bartia 
ex  calore  habeal  existere  in  bomino,  pro)>ler  gcmi- 
num  calurem  cordis  et  lcsticiilorura  poiesl  osse.  In 
nmliere  vero  proptcr  frigiditatem  es  e  non  potest  , 
nisi  sit  abqu.i  praeier  naiiiraui  calida.  Eadcm  rationo 


mor ,  et  remissus  calor,  dicitur  phlegmatieus ;   si  q  non  est  barba  in  spadimibus.  In  pueritia  vero  essx 

•siilain     inl.ncii     Eil     c\  !■  i  'foc       rplTtTtiRllC    c.illl'        tlifllllr  .  i .  i  r.    nnlAEl   nrnnlar  c  I  ri.-l  i  I  'il.nn   nnr.ii-n  ..  •  ai   «■■An.aft, 


aulem  iniensa  sil  siccltas ,  remJssus  calo^ ,  dicitur 
iiie'anrliolictis  ;  si  vero  xqualilor  insunt ,  dicilur 
sanguineus.  Sunl  ergo  omnes  r.aturaliter  ralidi  el 
liumidi,  sed  propler  diversas  qualiifltes  inlensas  et 
rcniissas,  incipiuut  imer  se,  el  nomen  contrarii  re- 
iniasr.  In  oiuni  ergo  complexione  potest  liomo  cre- 
scerc,  plus  laiucn  in  una,  raiuus  in  alia  ;  in  quiidam 
in  longum ,  iu  qna.lam  iu  latum.  Cbolerici  nauiqin: 
gracilcs  et  longi  suut  :  lnngi  ex  calore  ,  ciijus  est 
asceudere,  grnciles  ex  sicciiate.  Sanguinei  vero  longi 
proptcr  c-ilorcm ,  pingues  proplcr  liumiditatem ; 
pblegmatici  vero  propler  frigiditatem  parvi,  propter 
buniidiiateui  pingues.  Melancholici  vero  pmpler  fii- 
gidiiatem  parvi ,  propter  siccitaiem  graciles.  Sa?pe 
tiimen  naturales  proprielales  ex  accidente  variantur. 
Kain  choler  ci  et  iuclau.  bolici  ex  oiio  vcl  comestionc 
siiinl  pingucs,  sanguiin  i  el  pblcgniatici  ex  abst  nen- 
lia  ei  labore  graciles.  Quod  veio  sattguinei  et  pble- 
gmaiici,  eic,  piancr  naiuram  bieves  sunt,  ex  parvi- 
tate  niatricis  vel  spermaiis  ci  ntingit.  II  >r  naUirnlis 
virlus  babet  qu.xd  111  principalia  niembra  ,  quicdain 
deservieniia  et  ailjtivantia  ,  quiciiaiu  alterum,  qu  c- 
«laui  neulruin.  Sed  quia  boc  a  physico,  in  Isagogis  , 
satis  dictum  est,  illo  postposito,  a.l  soiuuum,  qui  atl 
naiuralein  viriuleio  pcrtiuct,  iranscaiuus. 

Sorauus  est  quics  animalium  virtumm,  cum  inten- 
tioue  naluralium.  Coniiugil  atnem  sic.  FmiiO  biitnido 
ad  superiora  ascendenlc  implentur  ncrri ,  quibus 
animalis  virtus  solet  desccmlere.  Dcsinil  ergo  animal 
videre,  audire.etc,  donec  naturali  calore  itlo  desic- 
cato ,  naiuralis  spiritus  incipiat  desceudere,  et  ad 
aliqtiid  scnsum  animalis  cxi  itari.  Somnia  vero  ex 
reliquiis  cogiiaiioniini,  ex  cibo,  et  potti,  et  tcmpore, 
ex  complcxione  ,  cx  jaccndi  qualitale  ,  habent  exi- 
stere ,  et  bxc  niliil  signiGcant.  Aiia  ex  ministcrio 
angelorum,  alia  ex  muiidi  eausa  et  liberiaie  aniraas, 
qiioruin  oinniuin  piolationes  in  pooiplu  h.ibcmus. 
etd  qtioniaai  hoc  noslro  prooosiio  uiujtuti)  iion  atli- 


I» 


non  polcst  propter  strictitatem  porortnn  ;  et  quoniain 
cx  fmno  asceudsnte  fiuul  capilli,  juxta  coniplexion'1 
uoitisciijusque  diversi  coutrahunltir  colores.  De  qui- 
bus  quia  in  physica  salis  diciinr,  ad  cselera  iransea- 
Hiua.  Stib  cranio  du;c  sunt  pelliculac  ininca)  diclx  , 
quarum  prior  cerebro  durior  est,  duraque  inaler  ili- 
citur.  Qu;e  propinquior  vero  cerebro,  ue  laedatipsmi. 
tcnuior  c-st,  diciturque  pia  matcr.  Sul>  istis  cst  cere- 
brum,  cujus  talis  a  Constantino  dicitur  delinitio:  Ce- 
r.bruui  est  liquida  et  aiba  subslantia,  sine  sanguine. 
De  quo  quxritur  au  sit  frigidmn  an  calidura.  Diciuius 
quod  naiuraliter  est  frigidum,  ne  continao  moiu  de- 
sicceiur.  Hujus  in  capite  trcs  sunt  (cllul.r  :  in  prora, 
in  niedio,  in  puppc.  Prima  vcro  cellula  e>t  calida  et 
sicca,  ditittirqtie  phantastica ,  id  est,  visualis ,  quia 
in  ca  cst  vis  videndi  et  iuielligendi.  Ilax  calida  ct 
sicca  est,  ul  i  riiias  renim  el  cotorcs  alliahat.  Media 
vero  dicitur  logislica,  i.l  esl ,  ralionalis,  quia  in  ea 
csl  vis  discernendi.  Qiiod  eniin  pliaulasiica  attrabit, 
ad  lonc  transil,  ibiqut  anima  discernii,  eslque  calitla 
cl  liumida,  ul  melius  disccrnen  lo  prO|irietaiibus  re- 
niiii  se  conformet.  Tcrtia  vero  roemorialis  dicilur, 
quia  in  ea  cst  vis  reiineudi  mciiioriain.  Qjod  enini 
in  logislica  rclia  discrctum  esl,  Iransit  ad  inemoria- 
le:u  per  quoddam  foramen  ,  quoil  claudil  qtiidam 
pann  culus,  donec  aperiatur,  qnando  nliquid  tradere 
iiiemoriiC  vel  ad  meuioriain  volumus  reducere.  Ula 
est  frigida  et  sicca,  ut  melius  retineat,  frigidi  cuini 
et  sicc.i  est  constri.  gere.  Sed  dicent :  Qoomod»  hoc 
unqttam  potuit  probari?  Dicimiis:  Per  vulucra  in  illis 
partibus  accepia.  Cum  eniin  aliquis  essei  bonx  me- 
inorix,  ralionis  et  intelligentiae  ,  vidertini  phystci 
qttod  accepto  vtilncre  in  aliqtia  illarum  <efiuiaruin, 
viin  iliitis  auiiiiebat ,  vires  aliarum  retineus.  Undu 
Solinus,  in  PolyUigtoriis,  narrat  de  quodam  qui,  ac- 
ccpio  vulncie  iu  occipilio,  ad  tantain  devci.U  igno- 
rantiam,  quod  uesciebat  se  babuisse  uoineti.  Crgo 
HKTiio  antiqui  dixerunl  iu  capite  sedem  esss  eapitsu* 


»175 


BED.E  VENEHVBILIS  OPP.  PARS  I.  SECT.  H.  -  DUMV  ET  SPUHIA. 


117« 


•i.r.ln  capite  enim  liabent  sedew  qux  ficiunt  liomi- 
nmn  s.i|iieiiieni,  scilii  et,  intellecius,  rallo,  mcmnria. 
Al)  lioc  ceieliro  |iruilcimt  nervi  ad  oculos,  per  quos 
»a malis  ipiiiiui  exieni  visuni  operatur,  ut  ostendi- 
inus.  Scil  prius  dn  lubtlanlia  nculnriim  aliquid  <lica- 
iuiis.  Oculus  igitur  cst  qoxdara  orb  culata  et  clara 
sulisiamia,  sed  iu  supcrlicie  aliquanluluin  plana,  tx 
iiihus  liumoribus  el  s<  ptem  tuuicis  tonstans.  Oibi- 
rulata  cst,  iit  litjc  et  illic  verli  possit.  In  supcrtlcic 
lilana,  ut  melius  lormas  rerum  in  se  possit  recipere. 
Lueens,  ex  humoribus  cmislan*,  ul  a  visuali  spiritu 
pouii  peuelrari.  Ex  lunicis  sep'cm.  iitsuperfluiiaies 
expclat,  ne  illum  ladant.  Seil  si  qu;s  nomeii  liumo- 
iiiiu  et  tunicaruiii  dispositiones  scire  desideral,  Ga« 
lenum  legal.  Uuos  vero  oculos  constituit  natura ,  ul 
si i  uuus  laalcretiir,  alter  remaneret.  Deimle  de  visu 
dicamus.  Cuni  igilur  auimalis  spiritus,  per  ncrvos  a 
cerebro  prodeuntes ,  et  ad  oculos  usque  perveneril, 
exiens  si  alii|nem  exteriorein  spleudorcm,  vel  solis, 
vel  alierius,  rccepei  il,  usque  ad  obstaculuui  dirigitur, 
quod  oUcnJeus  per  ipsum  se  difTundit,  fo  m  sque  il- 
lius  et  coloribus  iuronnaiur  pcr  oculos,  el  perplnn- 
lasticam  rellain  ad  logisticara  cellam  transit,  visus- 
que  efliciiur.  Inde  cst  quod  visu  liguras  el  colores 
rerum  discernimus.  Stoici  tamendicunt  visualem 
spiritum  usque  ad  rem  non  perveuire  ,  sed  oculum 
figuras  rcruin  in  se  recipere,  ad  quas  perveniens  ille 
radius,  simililerque  iiiformatns ,  vismn  operatur. 
Snut  alii  qui  dicunt  neque  ilium  usque  ad  obstaculum 
pcrvenire,  neque  oculo  infonnari,  sed  medium  aera 
liiler  videiitem  et  obstaculum,  formis  et  coloribus 
iuformaii,  ad  quem  radius  perveniens,  informalusque 
reverlcns  ,  vi?uin  operatur.  Nobis  vero  illa  placel 
senlenlia,  quod  visualis  spiriius  usque  ad  rem  per- 
veniat.  Cujus  rei  hxc  cst  probatio,  qu  d  ex  visu  lip- 
pientis  alicujus  sxpe  eamdem  contrabimus  inlirmi- 
taiem.  El  uude  boc,  nisi  quod  visuali  spiriiu  ad  cor- 
rnpium  oculum  perveuienie  corrumpitur,  revertens- 
que  oculos  corrumpil  ?  Ejusdem  rei  probatio  cst , 
quod  sic  conlingil :  Cmn  bomiues  siul  conlrariarura 
complexionum,  alii  cnim  smit  frigi.li,  alii  cal.di,  alii 
liumidi,  alii  sicci,  visualis  spiri.us  ab  aliquo  cxieus, 
qualilates  illius  secum  Irabens,  diffiisus  |>er  faciem 
alterius  complexionis  conlrariae  ,  illum  corrumpit. 
Contraria  nainque  conlraiiis  beduntur.  Iude  est  quod 
vetnl.e  lingentes  faciem,  et  exiuentes,  illo  curantur, 
quod  eniiu  esl  ibi  nocivum  expuunt.  Uligiturvisus  ef- 
licialur,  tria  sunt  necessaria:  inierior  radins,  exierior 
splendor,  ob-taculum  rei.  Ilis  igitur  concurreniibiis 
esi  visus ;  a>iquo  autem  Ulorum  delicicnie,  delicit. 
Visus  auiem  species  sint  tres  :  deuiiio  ,  contuiiio  , 
intuilio.  Ei  csi  intuitio  qiiaudoaliquid  ndemoa  iu  co 
occurrentc  siiuulacro;  sed  ostendenles  qualiter  vi-us 
liat,  de  ea  saiis  diximus.  Coiilqitio  est  quaudo  ali- 
i|uid  videmus,  iu  cujits  supcrlicie  aliquod  occurrit 
simulacrum.  Deluilio  cst  quando  non  in  supeilicie, 
sed  in  profundo  apparet,  ul  in  aqua;  dicilurque  de- 
luiiio,  quasi  deorsum  tuiiio.  Kcstat  crgo  de  inlui- 
tione  et  de  luiiione  diccre,  quarum  quia  eadem  cst 
causa,  de  intuitione  disputemus,  ul  qund  de  ea  osieu- 
deriinus,  de  luitione  iulelligaiur.  Cum  igilur  visualis 
tpirilus  ad  aliquid  videndum  dirigitur,  ex  labilitate 
liuc  el  illnc  impellitur,  informatusque  formis  circuui- 
stauiiuiii,  si  ad  aliquid  obscuruin  pervenerit,  ex  sui 
Miliiilii.uc  videri  tion  polest.  Si  auteui  ad  aliquod 
radiosum  ,"ei  splendure  iilius  apparel.  Anstoteles 
vero  dixit  nullum  ibi  apparere  simulacrum,  scd  bo- 
inincm  se  ei  posteriora  videre  lali  modo  :  Cuu  prie- 
dicius  spirilus  aliquod  radiosum  ollendat ,  radhs  il- 
lius  elisus  repercutitur ,  reversusque  ad  facietu  vi- 
deutis,  ipsum  ci  postcriora  percipii.  Sed  iiuia  me- 
diante  speeulo  lioc  coiiiingil,  videtur  boc  iu  ipecuhj 
npparerc.  Sunt  qui  dicunt  aera  inler  boiniueni  el 
kpeculum  diversi*  lonnis  insigiiilum  et  coloribus , 
imde  si  aliquid  0|  poualur,  sp|endiduui  appareat,  sive 
(ouirario,  uon.  Contingii  auiem  sic  auditu.s:  Cum  aer 
iiaiuiiiiiiu,  insiruiueiilispeicussus  lorinam  vocis  ac 


A  cepcrit,  etlens,  primam  parlem  aeris  qnam  reperil , 
sini  li  informal  fumin,  el  illa  aliam ,  donec  ad  aures 
perveuiaiur  nd  moilum  lympaui  s  cci  ei  concavi ;  cui 
resoiianii  cxciiatur  ille  spiritus  aniinalis,  descen- 
densqne  ad  auras  per  qu'>8ilam  nervos,  iufoniiat  so 
simiii  f.irina,  BKqne  informaius  a.l  Ingisiicam  cellaui 
levcnens ,  auilitmn  opcratur.  Snniliier  alii  seusus 
liimt  eodem  animali  Spiritu  ad  illonmi  instruinenta, 
pcr  nervos  a  cerebro  doscendenle.  llis  itaque  per- 
ceplis ,  de  anima  et  ejus  virtuiibus  tempus  esl  dic- 
scrcre. 

Auima  esl  quidim  spiritus  conj  inctus  corpori, 
idoucitatein  discerucndi  et  iniellijeudi  coiiferens. 
Quod  enim  ex  auim  i  sit  discernere  et  intelligere,  sic 
proiiiUir:  quod  eresceute  cura  corpnris  ,  oriuntur 
illx  vinules  ;  dee.recc.nie  illa  et  crescente  cura  ani- 
mx,  crescunt  ill.c.Si  enim  ex  uaiitra  corporis  esseoi, 
crescenio  cura  corporia  creicerent.  iVuginentata  narn* 
que  cura,  augineolalur  effdciw.  Iterum  cum  oinnis 

g  creatura  corporca  vel  spiriius  sii,  convenieus  fuit  ut 
liomo  ex  corporc  elsptrllu  consla:et,  ut  citin  utroque 
ali-i 'lam  afftuitaiem  habcret.  Ilabet  enim  cum  cor- 
poril>u>  vita  careniilius.comm  uieexis'ere,  cmn  lier- 
b;s  et  aibnribtis  vivere,  cuiii  brmis  animalibus  sen- 
tire ,  cuui  spirilibus  disccrnere.  Imle  est  quod  iu 
diviua  pagina  dicitur  lioai  >  om  iis  creatura.  Cu  u 
ergo  ex  corpore  et  auima  consiei  bomo,  doiiiiuanie 
lamen  auuna,  in  qui  quippe  similia  est  Crealori,  in- 
coiivenieus  esset  si  nominis  corpus  suas  baberel 
actioues,  anima  veionon.  Se  I  dicelaliquis:  Quomodo 
disc.  rnam  qux  aciiones  in  boniine  dube.int  judicari 
auimjc,  que  corpori T  Dicimus  quid  ill.c  actiones, 
i|ii  i-  suiit  communcs  homini  ciim  brulo  animali,  vel 
enrp  >ribus  viia  carentibus,  ctsi  illas  iu  bomine  anima 
operciur,  non  debeut  dici  animsc,  sed  corporis;  qux 
vcrn  inveuiuntur  iu  bomiue,  et  in  nullo  aliocurpore 
esse  possunl,  aniiua*  suut.  Disccruere  ergo  el  inleli- 
gere,  anima  est;  senlirc  vero  ,  et  snnlia  ,  curporis. 

„  Sed  dicei  aliquis  :  Si  actiones  auiine  non  suni,  de- 

**  uentue  dici  vcl  virtntes  vel  vitia  auimje.et  quare 
propter  iila  damnatur  vei  rciiiuneratur  aniina  ?  Nos 
vero  dicimus  :  Elsi  illius  non  suut  actiones,  ejus  pos- 
sunt  csse  vitia.  Cum  eniin  ad  hoc  sit  horaini  auima 
data  ut  iilicitos  motus  corporis  corrigai ,  ignoramia 
vc!  negligenlia  ejus  coutingit.  Sicul  ergo  discipulus 
vcl  servus  negligeniia  doctoris  vel  do.uiui  peccel, 
raagister  el  dominus  extra  culpam  non  est;  sic  nec 
auima  illis  contin^euiilius  iiouestextra  culpaui,  elsi 
illiiis  actioues  non  siut.  Cuin  igitur  buiuo  ex  aniraa 
et  corpore  conslet,  quxrilur  an  sil  apposita  corpori, 
au  coucreta,  an  cominixta,  an  coujuucla.  Uui  quippe 
istorum  iasu.it,  qiuc  iiisuul  iu  alicujus  compositioue, 
Appusita  iion  est ,  quia  luuc  extra  uorpus  anima  es- 
set,  nec  xqnaliter  illud  moveiet.  Oiiiac  euiiu  apposi- 
luui  extra  illud  est  cui  est  apposituin ,  et  majores 
vires  babet  in  proximo  ,  ul  iguis  alicui  ap.msitus, 
Concreta  nou  est  :  concrelum  esl  id  quod  ex  sua 
aabatanlla  transit  in  alieriussubstaiiliaui,  ut  aqua  pcr 

D  ehullilioiiem  iu  salem.  Cura  ergo  aniiiia  nou  transeal 
in  corpoiis  subslaiiliain ,  sed  seuiper  spirilus  sii, 
concreia  illi  uou  esl.  Comuiixta  uon  esi  illi :  nulluin 
enim  commixtorum  esse  suum  retinei,  nou  sunt  ergu 
couimixla  corpus  el  anima.  Erro  sunt  coujuncla  , 
sed  iia  quod  lola  aiiima  in  oinmbus  corpons  parii- 
bus  e>l  esse  suum  retiuens,  toia  et  iutegra.  Ilic  sub- 
jicieut ;  Si  tn  ouiiiibus  partibus  loia  est ,  abscissa 
una  parte  corporis,  ablaia  e  i  tota  aniiua  a  corpore. 
Nus  vero  dicimu  auiuiam  non  esse  iu  aliqtu  parie 
corpons,  nisi  duin  e»l  cmijuncia  corpori  nl  nie  i  v.l». 
Scparala  igitur  a  corpoiis  parte  ,  reiiijnet  annii.i  iu 
aliis  pai tihiK  iu  quilius  aulu  loia  eral.  Itoru.u  qu.eri- 
tnr  an  .iiiuii->  et  curpus  sinl  ex  eo  ieui ,  au  ex  alio. 
Nus  vero  dicimus  nullam  e*M  uliu»  causaw,  pne- 
ler  soluin  Crealoreui ,  qui  omuibus  dai  es>e.  Unde 
1'lalo,  omniuiu  pli.losoplioruin  duclisaimaa,  dicil 
licum  orealorein  nellis  a  to  cra  iii»  el  ipirlubiia  cauv 
s  uii  fonuandi   hiuiiincm   Injccisse,  ipsiui  v«ro  *ui- 


un 


ELEMENTOUU.U  rillLOSOPHI.E  LIB.  IV. 


1178 


mam  (ecissc  et  i.lt  Iradidisse  :  quia  ministerio  spiri-  A  dissol.iith.  Non  enim  exsliiicio  naturali  ealora  dii» 


lnnm,  el  effectu  stellarum  lnimana  corpora  existnnt 
et  crescunt,  sed  sola  voluntale  Crcatoris  anima  exi- 
s'i(.  lleuim  quaeritur  an  anima  httmana  aistc  exisiat 
(|uam  corpus,  et  quando  illi  conjungaltir.  Dicimus 
illam  i>on  anie  exislerc,  onod  proliari  potcst  raiione 
et  aucioritate.  Si  enim  ante  csset,  <el  in  miseiia  vel 
in  beatitudine  esset,  nullo  pi_ecede»te  meiito.  Aucto- 
litate  beali  Atigustini  lioc  probaiur,  qui  dicit  :  Quo- 
tidie  creai  Deus  novas  animas,  tempus  ven»  conjuii- 
ctionis  illius  cum  corpore  a  nullo  defuiitur.  Nohis 
lainen  post  operationem  formativ*  ei  cnncavaiiv:e 
virtuiis  vidctur  :  lunc  non  naturalis  virtus  per  iiui- 
bram  potestdiscurrere.sine  qua  vila  non  polest  esse, 
nec  anima  in  corpore.  Ilujus  auiem  divers»  sunl 
poteuiix;  intelligeniia,  ratio,  meraoria.  Et  est  iniel- 
ligemia  vis  aniniae  qua  percipit  bomo  corporalia  cum 
certa  ratione  ,  quare  ita  sil ;  ratio  vero  est  quatdam 
vis  aimna.,  qua  percipil  bomo  quid  sil  res,  et  in  quo 


potesl  vivere  hniuo.  Kl  qnia  deli  >mine  saiis  diximus, 
citjus  esi  doceri  dicamus  ,  quales  ut  doceant  qtiaj- 
reudi  sint,  quaies  ut  doceanliir,  qualis  comnlexio 
cnnveniens  sit  doctrina.,  in  qua  aetate  siul  incipien- 
da.  et  quandu  liiiieiida,  quis  sil  ordn  discendi.  Talis 
igilur  ut  doceat  quserendiis  est,  qui  neqne  causa 
Iaud  s,  nec  spe  leniporalis  inJumeiiti,  sedsolo  amore 
sapere  doceal.  Si  enim  propriam  latidem  diligit , 
nunquam  discipuliini  ad  sui  perreclinuem  venire  ro- 
let.  Subtraliiteniin  doctrinam,  ne  in  eo  qitod  plus 
diligit  opqueiur  vd  sopcrelur.  Si  iterum  lemporalis 
connnodi  spe  inductus  doceat,  nnn  curabil  quid  di- 
cat,  dum  nimiuin  exlorqueat.  Srpe  eniut  placent 
nng:c  mag  s  quani  uiilia.  Sed  si  amnre  scientic  ad 
docenduiu  accesserit,  nec  pmpter  invidiam  doclri- 
aam  subtraiiet :  nec  ut  a'iqu  d  exiorqueat,  veritaieni 
cngiiitain  fugiet;  nec  si  deiiciat  muliitudo  sucioriim, 
dellciel,  sed  ad  inslruciioiicm  sui  et  aliorum  vigil  et 


convenial  cum  aliis,  et  in  quo  differal;  memoria  vero  n  diligens  liel.  Ul  doceatur  ergo ,  la.is  diligendiis  est , 

•  _■  •  ■  _  .  _  _  _        . •__        _>____■■■      •___>>       _  ii       _l___- 1  _■  .  1 1    11      _.  t  :  u  ■  i.mi  is  rt  __>__      C  ll-UI  IIIIC  tl  I> 


esl  vis,  qua  lirine  reiinet  homo  ante  cognita.  Sed 
quxrilur,  cum  islae  sint  proprietaies  aninix,  quare 
infans,  in  quo  est  anitna  ,  non  disceruil ,  elc.  Ad  b»c 
dicimus  qiind  auima  bomiuis  a  Creatoi  e  habeus  pnu- 
cipiuin  ,  ex  quo  est  perfecta  in  suo  g>nere  ,  scirel 
qua:  ab  boiuiue  sriii  possunt ,  nisi  gravitas  carnis 
e-set,  quod  per  priiiium  bomiitetn  qui  aute  corru- 
ptionem  buniaiiitatis,  cx  qno  fuit,  perfeclam  balmit 
fccieuiiam  hutnanaiii,  probari  piile.l.  Sed  modo  cor- 
rupta  bumaniiate,  cx  quo  coiijungitur  corrupto, 
coiruiiipiiur  :  nec  proprielatcs  suas  potc.-t  excrcere, 
donecususcxperienlia,  vel  alicujus  docirina  excilata, 
incipit  discernere ,  velul  cum  »li>|uis  sublili  »cie 
cculurum,  lenebrosocarceridepulatur,  videre  lamcn 
non  pulest  nisi  assuescat  tenebris,  vcl  liimeii  acccn- 
liamr.  Unde  Yirgilius  : 

...Quanlum  nos  noxia  corpora  lardant. 
In  prima  vero  aeiaie  nec  praecessit  usus  experientia, 
nec  est  lempus  doctrinu:  conveuiens.  Cum  enitn  illa 
iclas  calida  sit  el  bumida  lantum ,  slatiui  cibum  di- 
gcrit  et  appetit :  unde  frequenti  intluxione  indi^et 
et  elfluxione,  spissusqtie  fumus  gcncralur,  qui  asccn- 
dens  cercbrum,  itt  quo  esl  vis  disceruendi  et  intelli- 
geudi,  lurbal.  Ilanc  xlalein  sequitur  juventus  ,  quae 
est  calida  et  sicca.  Desiccatus  est  eiiiin  ille  naturalis 
humor,  qucm  contrabil  hoitto  ex  raairis  niero.  Unde 
nou  ila  spissus  fumus  gencratur,  neque  cerebrum  ita 
turbatur,  estque  aelas  conveniens  ad  discendum,  et 
utaxiiue,  si  lampas  diligenlis  doctrinx  accendatur. 
Sequitur  senectus  frigida  et  sicca.  Exstiucius  est  etiiin 
ille  naluralis  calor,  uude  in  bac  xtate  viget  meuiu 
ria,  sed  vires  corporis  deficiuiit,  ex  siccit.ue  enim  et 
frigiditate,  cujus  est  constringere  ,  est  memoiia.  Ex 
calore,  cujus  e-l -inpelum  facore,  viies  corporis  co 
dtliciente  delkiiinl ;  liancsequitur  seiiiiun,  frigid.au 
et  biitniduui.  E\stincto  eiiim  u.iruiali  c.ilorc,  crescit 
bigidum  pbleguia;  uudc  in  illa  aetale  dolieit  memo- 


qui  non  sit  tlociritiae  stiepeus,  nec  superhus,  tie 
videaiur  aliquid  cssc,  cum  niliil  sit;  qui  magislruiii 
ut  pairein  diligal,  vel  etiaui  plus  pa:rc.  A  quo  enini 
niajora  el  diguiora  accipimus,  magis  diligere  debc- 
mus.  A  patrc  enim  rudcs  es-e  coepimus,  a  magistro 
vero  esse  sapicites,  qu>d  majus  e-t  et  diguius.  Plus 
ergo  diligendi  sunt  boni  doctotes  qtiam  pareutes, 
nec  tamen  est  jusiiiiii  quod  magis  diligantur  docto- 
res,  scd  utile  nt  scienlke  illius  verba  nobis  placeant, 
quia  in  eo  quem  non  diligimus  saepe  eiiain  nobis 
bona  displicent ,  iliaquc  fugimus  dum  sliidemiis  iton 
iinilaii  illos  quos  non  diligunus.  Quamvis  enim  san- 
guinca  compiexio  habtlis  sit  ad  doctrinam,  quippe 
in  omnibus  temperata,  tamen  iu  ouiiii  aliquis  petfe- 
ctus  esse  polesi,  etsi  cum  labore  ;  qui.i,  ul  narrat 
Pampbilus  :  Labor  imprubus  otnnia  viucil.  Princi- 
pintn  vcro  doclritiae  ab  adoleicemii  est  convetiieus, 
quia,  ul  ait  1'lato  :  /Etas  bominis  sitnilis  est  cerae , 
qtue  si  nimis  mollis  sil ,  nec  fl^urani  recipit ;  uec 
reliuet  similiicr,  si  sitdura  :  ergo  ncc  nimis  tenera, 
nec  nimis  dura,  convcnieus  esl  doclrimc.  Terminus 
doclrina.  est  mors.  Unde  qindain  sapiens,  cuin  ab  eo 
sic  qua.reretur  :  Ubi  est  lcrminus  discendi?  respon- 
det  :  Ubi  et  vitae.  Quidam  pbilosopbus  cuin  nonage- 
itarius  moreretur,  et  quxsitus  a  qtiodam  discipulo 
suo  si  de  morle  doleret ;  sic  interrogauli  respondet : 
Quia  nunc  iucipiebat  discere.  Ordo  vero  discendi 
talis  est,  ut  quia  per  eloquemiam  omuis  lit  doctrina, 
priis  inslruaniur  iu  eloquenlia.  Cujus  tres  suut 
p.uics  :  recte  scribere  et  recte  scripta  pronuntiare , 
probare  id  quod  est  probandtim  ,  quod  docel  diale- 
clica;  ornare  verba  ct  senientias,  quod  tradit  rhelo- 
rica.  Initiandi  ergo  sumus  in  grammalica,  deinde  iu 
dialectica ,  postea  in  rbetorica.  Quibus  iustructi  ul 
armis,  ad  siudium  pliilosopbi_e  debeiiius  accedere. 
Cujus  bic  e-t  ordn,  ul  prius  in  quadruvio  el  iu  ipso 
prius  in  aritlnnetica  ,  secundo  in  rousica  ,  lerlio  in 
geomelria,  quarto  iu  aslronomia ,   deinde  in  divina 


,o I » -.—.-..-- ._.-    _.._... v  -, ,      _ ... ,        -~       _- 

rta,liuiiique  boiuiues  pucriljs  :  eslenim  aplileguiatc  "  pagina,  quippe  ul  per  cognitioitem  crealtira. ,  ad  co- 
lis  expulsiva.     llauc   sequiiur  auiime  et  corpnris      giittiotiein  Urealoris  perveuiauius 


»«e«^ 


1179 


BKD/E  VBNKRABILIS  OVt.  PARS  I.  SECT.  II.  -  DUBIA  BT  SPURJA. 


1119 


SIMILITUDO  ARC^  NOE. 


vii  Kal.  Junii  m  Noe  lefiU  cst. 
vi  Kal.  Maii  egressio  Roe  de  arci. 


Arca  Ni*e  *ine  ditbin  Ecelesix  lypiim  lenuit,  quia  C  ctiam  immnnda  aniimlia  rueiunt  (lialuiit  enim  liomi- 
sicnl  ilia  super  fliicius  diluvii   liuc  atque   illuc   faii-      nes,  halniit  cl  scipentts).  iu  el  in  domo  iuagna,  i,| 
ynla  ferebutur,  ita  Ecclcsia  in  prncrilosn  iiiiindo  tli-      est  Cbrisli  Ecclesia,  vasa  diversa  ^uul,  ulia    t|uideur 
vcrsis  lcmpesiniibus  et  cilaniiiatibus  liujus  saeculi      in  lionorcni,  alia  in  cotttuiiieliain. 
quaiiiur :  el  sicutin  arca  Nuc  nou  soluui  intmda,  sed 

BED.E  PRESBYTERl  DE  LINGUIS   GENTIUM. 


Lingiiarnm  diversiias  exorta  est  in  xdificatione 
fuiris  post  diinviom.  i'riusqiiuiii  superbia  lurris  il- 
lius  in  diversos  signorum  snnos  bumanam  divisil 
sncietalem,  una  oinnium  nalionuin  lingua  ftiil,  qiuo 
tlebrxa  vocalnr,  qua  patriarclix  el  prophetx  usi 
■tunt  iion  stilnm  in  «ermonibus  suis,  vcriini  eliam  in 
litteris  6;icns.  Iniiio  auleni  quot  gentes  siiih,  |nl 
lingii*  futmni.  Deinde  plures  gcnlcg  quarn  tiagox, 
quia  ex  ima  lingna  niulUe  nnul  gentes  eiortie  :  lin- 
gnx  aulem  diclx  in  boc  Who  prt>  vcrbis  ;  qirr  qnia 
per  linguam  fitinl  gcnere  locutionis  illo,  qni.i  liis 
ellicil,  pcr  id  quud  cflicilur  iioininaiur  :  sicul  os  dici 
snlel  pro  vctbis,  sicul  m.inus  prn  lilteris.  Ticssuui 
aiilem  lingux  sacrx  :  llebrxa,  Graca,  Lalina,  qnx 
tnto  orbe  niaxiiue  excelltiut.  Ilis  cnini  tribus  jinguis 
super  crticem  Domini  a  Pilaio  fuit  cansa  ejus  scn- 
pla.  Unde  et  propler  obsciirimicni  sanciartiin  Scri- 
ptiirarum  baruiu  iiiiun  linguariim  cogniiio  nittm 
•aria  est,  ul  ad  alicram  recurralvr,  dum  si  qiiam 
duliilatinnem  notniiiis  v«  I  inlcrprcl.ilionis  sciino 
unius  lingux  :itlu'erit.  Crxca  aiiiein  lingua  intir 
rxleras  genliuiii  clarior  babcliir.  Esl  einin  ct  La- 
linis  et  oniniliiis  linguis  sniianiior,  ciijus  varieus  in 
qinnqiic  pai libtis  diseernilur.  (Juaruin  priiua  dicilur 
>  mvo;,  idesimisiasiveconiniuiiis.quaiiiiiues  iiiuniiir. 
S  cunda  Aliica  esl,  vidclicct  Atlieuiensis,  qua  usi 
•um  iuiiiies  (.1.1 1  i.i'  auctores.  Tcrlia  linruu.qii  nn  lu 

....  .1  gyniij  ct  Sjrl,  vluaita  Ioiiicj  QulMa  /Loltca, 


q>ia  se  /Eolisti  Incutos  dixerunl,  ei  suni  in  observa- 
lione  Grxrxlinguxejusmodiceriu  disrrimiiia.  Serm» 
euini  coruin  iia  e-l  dispertitus.  Lalinat  autem  lingua* 
qu.ilunr esse  quidim  dixerunl,  id  est,  rriscjni,  Lati- 
n.ini,  Komanaui,  iuiniam.  1'risca  esl,  qna  vetusiissiini 
Itali.r  sub  Juno  et  Saturno  tuiit  usi,  incondiu,  ul  »e 
lialieni  eariuia  i  aliorum.  Latiua  qinm  sub  Laiino  et 
regilms  Tusri.e  cxieri  iu  Lnlie  sunl  locuii.  Kx  qua 
n  xii  Tabulx  iiterum  -< a api.e.  Ruiiiana,  qux  posi  rcge» 
exactos  a  populo  itniiiano  gesta  est,  qua  Novius, 
Piaulus,  Emiius,  Virgilius  poeix  :  ei  ev  orulonlni* 
(ii.ia.us  Cato  ct  Cicero  vel  c.ctcri  elitulernnl.  Misia, 
qux  post  inipcrium  l.iiius  pronioluni  simul  cum  une 
ritius  el  boininibus  in  lluni.iiiam  civiiatem  irrupii, 
iiiicgriiatciii  veibi  per  loiiecismoa  ei  barbirismos 
rorruinpcns.  Omnes  auiem  Orientis  gentes  in  gui- 
lure  liugiiain  el  vcrba  collidtiul,  sicui  tlebrxi  ei  Syri. 
Oiunes  Mcdilerrancx  gcntes  in  p.il.Ko  sermones  fe- 
ri'i»i,  sieui  Grxci  etAsiaiiti.  Umnea  nrtiiltTlilai 
verba  in  deniibus  Irangum,  sicut  liali  et  lUapani, 
Syrus  et  Chuldxus  viciutis  llebrje»  esl  Seiniiuie,  tou- 
suiiaiis  in  plcrisque  el  litierarimi  souo.  Qnidaiu  au- 
tein  arbilianliir  liofuain  ips.im  esse  Chalu.vani.  quu 
Aliraliam  de  Cbaldxii  liui.  (jn.  d  si  b»c  recipilur, 
qiiomodn  in  Daoielc  llebrai  puen  liugii.iin  qujm  non 
iiover.inl,  tloieri  illboulur.  Omneiii  .uiieiii  l|«|Maw 
uniisquisqiic  liomiiium  sivo  t.ravuii,  »|ve  |  aiiiMui, 
tivc  c.vieraiutn  gvuiiuui,  aut  audieu  lo  poleal  teucre, 


1181 


SIBYLLINORUM  VERBOROM  INTERPRETATIO. 


II»» 


aultegendo  ex  prxceplore  accipere.  Cumaiilemom-  A 
nium  Tiiiguarum  scientia  diflicilis  sit  cuii|uam,  nemo 
lam  desidiosus  est  ut  in  sna  gente  posilus  sux  gen- 
tis  linguam  nesciat.  Nam  quid  aliud  putandum  est, 
nisi  aniinaliiini  bruloruro  deterior?  llla  enim  proprix 
vocis  clamorem  exprinuiut,  isie  deterior  q  li  proprix 
lingua!  caret  nutitia».  Cujusmodi  auiein  lingua  locu- 
lus  est  Deus  in  principio  mundi,  dum  diceret,  Fiat 
lui,  invenire  dilGeile  est :  nonduin  enim  erant  lin- 
gux.  Ilem  qua  lingua  insonuil  postea  exterioribus  ho- 
iniuiiin  auribu°> ,  niaximum  ad  prinium  bomincut  lo- 
qucns,  vel  >d  prophetas,  vel  dum  corporatiter  sonuit 
vox  dicenlis  Dei  :  Tu  es  F.tiui  meus  dileclus.  lilii  a 
quibusdam  creditur  illa  lingua  una  et  s  la,  qux  fuil 


antequani  esset  linguarum  divisio.  In  divcrsis  quippe 
gcntibus  crcditur  quod  ealcm  lingua  illis  Deus  lo- 
quatur,  qua  ipsi  lioniiins  Utuntur  ab  eis  intetligalut. 
Loquitiir  aiiiem  lieus  hominibtis  non  per  subsian- 
liam  invisibilem,  sed  per  creaiuram  co-pnraletri, 
perquani  eti.miel  homiuibusapparere  voluil,  quarjdo 
locolus  esl.  Dicit  cnira  Aposlolus  :  Si  iinguis  liomi- 
num  loquar  et  anqetorum  ;  ubi  qtixrilur  qua  lingua 
angeli  luquamur.  N.m  quod  angelorum  aliqu  u  liu- 
gux  sunt,  scd  boc  per  e&aggeralionem  el  acervatio- 
nein  dicitur.  Iiem  qnxritur  qua  lingua  in  fuiurum 
liouiines  loquanlur.  iNuuqitain  reperitur  ;  uatn  dicit 
Apostolus,  Sive  iingum  cessabunt. 


SlBYLUNORIl  VERBOBIIM  INTERPRETATIO. 

(Hanc  stbjtlitrorurn  verbornm  interpretationem  Bcdae  eliatn  anounutlls  ascrlplaic,  ue  desiJerarelur,  hic  apppfuimus.l 


Sii.yll*  gencraliier  omnes  feminx  dicunlur  pro- 
phetautes,  qux  ob  divinum  voluntalrm,  omniDu  ■  in- 
terpretari,el  venlu  a  pronuntiare  sol  ebant.  Trailunl 
au°em  doctissiiui  auctorcs  dccem  fuisse  Sibyllas  : 
quaruui  prinia  Persis,  setunda  Libyca,  tertia  Del- 
pbica  est,  qux  anie  Trojana  bella  vaticinata  esl ; 
qturia  Cumea ,  in  It.ilu  ;  quinla  Erictca,  in  Baby- 
lonia  orta,  dicta  Erithrea,  ab  iusula  in  qua  ejus  dicia 
stint  carmina;  sexta  Samiana,  a  Samo  flumine  Be- 
neventano  vocata ;  sepiima  Almileia,  vcl  Cumana  ; 
nctava  Hcllespontica;  nona  Pluygia;  decima  Ti- 
burtina  Grxce,  Albunea  Latine  vocalur  :  ex  cujus 
raiiuinibus  nuilta  de  Deo  el  Cbristo  scripta  cooti- 
nentur.  Fuit  igitur  hxc  Sibylls,  Priamidis  regis  filia, 
et  ex  matre  llecuba  procrcala.  Vocata  esi  atiicin  iu 
Grxco  Tiburtina,  Latine  \cro  Albunea  nominc,  vel 
Cassandra;  ct  illa  circuiens  diversas  provinuas  ac 
partcs  orbis,  prxdicavit  Asiam,  Maccdnniaiii,  Ero- 
stacbiam,  Agagusdeaio,  Ciliciaoi,  Pampli  ltam  ct 
Galaiiam.  Cuinque  mundi  paries  valiciniis  suis  re- 
plessei,  iude  venit  /Egyptum,  ^lbinpiain,  Bragadam, 
Babyluniam,  Africam,  Libyain,  Penlapolim,  Mauri- 
laniam  et  Palariuum.  In  omnes  bas  proviucias  prx- 
dicavit,  et  spiriiu  prophelix  repleta,  proplietivil 
bonis  bona,  inilis  mala.  Scimus  namque  qux  in 
prxcnniis  suts  annuntiavit ,  et  qnx  in  novissiuiis 
erant  ventura  prxdixil.  AudieoteS  igitur  lamain 
cjus  Romaoi,  statim  nuiiiiaverunt  in  cunspeciu  se- 
iiatorum.  Milleules  ergo  seuatores  legalos  ad  eam, 
feoeruni  ipsain  cutn  magno  honore  deduci  Romatu. 
Centum  igitur  viri  ex  senatu  Romano  somniura  in 
una  nocte  videruot  singuli.  Yidebant  siuguli  qua&i 
novem  soles  esse  in  ccelo,  qui  sigillaiim  divisi,  di- 
visas  iu  sc  liguras  babebaut.  Primus  sol  erai  splen- 
didus  et  fulgens  super  otnnem  lerraut.  Secuudus  sol 
spicndidior  et  inagiius,  xtbeream  habens  clarilatem. 
Tei  tius  sol  sanguineo  colore  Qammiger,  igueus  et 
Urribilis,  ac  dcinura  splendidus  salis.  Quanus  sol, 
quarta  generatio  esl  tempore  Cbnsli.  Quinlus  sol 
erat  tenobrosus,  sanguincus  rt  lampas,  sicut  in  toni- 
iruo  teuebroso.  Sextus  sul  tenebrosus  nimis,  babebat 
aeuleura  siimulum  scorpionis.  Seplimus  vero  sol 
lerrib.lis  erat,  et  sanguineuiu  iierum  btbens  io  me- 
<Iio  gladiuin.  Octavus  autein  sol  erat  effusus  saogui- 
iieum  habens  colorera  in  incdio.  iSonus  autem  sol 
erat  nimis  tenebrosus,  unum  tameu  babens  radium 
fulgemeni.  Cumque  Roiuam  ingressa  essel  S.bytla, 
v.deutes  eam  cives  Komani,  adiuirabantur  nimiaiu 
piilcbritudinem  ejus  :  erat  enim  veuusu»  aspectu, 
decora  vultu,  eloquen»  in  verbis;  atque  Dei  pulcbri- 
tudine  satis  bene  composita,  suis  auditorilius  dulcc 
prxbebat  eloquium.  Veiiienles  autein  viri  qui  som- 
mia  viderant,  dicum  ad  eam  :  Magistra  et  doraina, 
quam  ad  nugoum  decorem  est  coi  pus  tuum,  qua- 
lciu  uunqtidin  ui  leuiinis,  prxtcr  te  vidiuius.  Prcca- 


B  uiur  ut  somuium  quod  omnes  ms  iu  una  nncte  vi.li- 
mus,  quid  fuiurum  pra-monstret  aperias.  Respon- 
dcns  Sibylla  diitl  ail  eos  :  Non  est  x-uum  ui  boc 
loco  stercoribus  pleno,  el  diversis  conlainiiiaiioni- 
bus  poltuto,  sacrameni.um  hujus  visionis  delegero. 
Se4.veuite,ascend  uiius  ad  Apcnnititiin  uinniem,  et 
ibf  anuuntio  vobis  qu.e  ve  itnra  sunt  civibus  Roma- 
uis.  Et  fecerunt  ut  dixit.  Quos  interrogavii  :  et  illi 
visinnero  quam  viderant,  narraverunt  ei.  Al  illa 
dixit  ad  eos  :  Novem  soles  quus  vidistis,  oinncs  fu- 
luras  generationes  prxsignant.  Quod  vero  dis- 
similes  eos  vidisiis,  dissimilis  erit  vita  in  lihis 
bominum.  Primus  amem  snl ,  prima  generaiio 
est  :  erunt  bomines  siinplices  ct  clari ,  aman- 
lcs  liberlatem,  veraces,  maiisucii,  hcuignissimi, 
amantes  consolationes  panperum,  ct  satis  sapientes. 
Sectiudus  auleui  snl,  secun  la  geucraiiu  est :  erunt 
homines  splendide  vivcntcs,  crescentes  mullnm, 
Deum  colenles,  sine  malitia  couversantes  in  tcrra. 

q  Tertitis  vero  so!,  tertia  gcneralio  est :  cxsurget  gens 
cnnlra  gentem,  et  eruul  pugnx  niult.e  in  Roma. 
Quartus  auiem  sol,  quarla  geueratio  esl  :  eruut  bo- 
imnes  quod  vcrum  est  abncgantes ,  et  iu  diebns  illis 
exsurget  mulier  de  stirpc  rlebneoruoi  nomiue  Maria, 
babens  sponsum  iiomine  Josepb,  et  procreabunt  ex 
ea  sine  commixtiune  viri,  de  Spiriiu  sancto,  nomiue 
Jcstis  :  et  ipsa  ei  it  virgo  ante  partum,  et  virgo  post 
partuiu  :  qui  er^o  ev  ea  nasceiur  erit  verus  homo, 
sicut  omnes  prophetx  praedicaverunt  :  adimplebitque 
lcgem  llelir.curunt,  et  adjungel  sua  propria  insiiuul, 
et  iiermanebit  rcgnurn  ejus  in  sxcula  sxculoruin  : 
nasceiite  auieuiex  en,  exercilus  angelorum  a  dexiris 
eta  sinistris  erunl,  dicentes,  Cto.ia  in  excelsit  Deo, 
el  in  lerra  pax  hominibus  bonce  volunlalis.  Veniet 
uamque  vox  super  eum  dicens,  Uic  est  Filius  meus 
dileclus,  ipsum  audite.  Eraut  iln  ex  sacerdoiibus  He- 
brxorum.qui  audienles  hxc  verba,  iodignaii  dixerunt 
ad  eam  :  Ista  verba  terribilia  suut  :  sileat  bxc  re- 
gina.  Kespondens   Sibylla  dixit  cis  :    0  Judxi,    ne- 

-.  cesse  est  ista  fieri,  sed    ros  non  credetis  in  eum. 

u  Dixerunlque  :  Nos  non  credemus,  quia  verbum  et 
lesiainentuiu  dedit  Deus  patribus  nostris,  et  non 
auferel  loanuin  suam  a  nobis.  Kespoudil  eis  ileroui  : 
Deus  cceli  sibi  generaturus  esi  Fiiitun,  ut  scriplum 
est :  qui  siinilis  erit  Pairi  suo,  et  postea  ut  infans 
per  tciales  crescet,  et  insurgeut  reges  in  cum  et  priu- 
cipes  terrx.  lu  diebus  illis  erit  Cassari  Augusio  rc- 
Ittbre  nomen,  et  regnabil  in  Roma,  et  subjieiet  om- 
nem  terram  sibi.  Nun  mulli,  vel  non  pauci ;  no.i 
tres,  neqne  duo  siiol  dii,  sed  unus  Ueus,  solus  et 
immeusus,  qui  fecil  coeluiu,  s  !«  n,  stellas  et  lunam, 
frugiferamque  lerram  el  iiiarc.  Qui  aulem  illuin  hu- 
norant,  xiernam  viiam  bxreditabuiil,  perpetiiuui 
cujus  insi  hxieditabuiit  paradisum.  Moriiiorum 
vero  simul  rcsurrcctio  erit,  et  claudorum  cursus  ve- 


II8C 


DEO.E  YKNEKABILIS  OPP.  PARS    I.  SECT.  II.  —  DUBIA  ET  SPURI A. 


118* 


lotifslmus  erit;  sur.li  audient,  ei  esscl  videliiinl ;  iion  A  niaiiu  Dci  anina  cjus  eril 


Inquentes ,  lot|ucnlur ;  ex  i|iiiin|ne  puuibiis  qumque 
millia  linuiiniim  saiurahit,  ei  eolllgentur  raliquia 
Iragminum  iluoilecim  copliiui,  exiiule  iep!ebunl  in 
speiie  popuiiuuin.  Veuiot  enmpescena  veibo,  niare 
calcuns,  auibulaus  super  uiulas  ,  luArnihalM  uiiiui- 
bus  solvel ;  snrgere  faciel  motiuns,  repellcns  muUoi 
ilulores  :  et  de  paue  unn  s»lu'iitio  erit  vivnnnii. 
Sed  cum  oinuia  fucrini  perfecUqaxdixi,  in  ipsooni 
nisresolvclur  lex,  el  im,ii>s  manus  infideliiim  pottei 
iuveniel.  Pusl  lia  c  convenieiil  sacenlotes  llebixo- 
runi  conlra  .'esuw,  q  u  iniil.a  sign.i  facifl,  Cuuipre- 
liendentque  eiiin,  dahunl  Dcu  alapas  iiianihus  iuce- 
aiis.el  in  vuliu  sacro  expuent  veneuata  spula.  Dabit 
vero  ad  verbera  saiicliiin  dorsuin  simpliciler,  el  co- 
laphos  accipiei ;  lacebit,  ue  qnis  agnosCul  Dude  ver- 
bum  venil :  coioua  spiuea  coronubiiur  :  ad  cibum 
autem  fel,  ei  ad  sitim  acelum  daliunt  el  suspendent 
eum  in  ligno,  et  occident.  Templi  vero  veluin  scin- 


Tunc  exsurget  roa  per  V 
noiniue,  ei  ex  una  parte  Salicus  el  alia  Lougohir- 
dus,  ei  ipse  babebil  in  lerra  polesiaicm  conlra  pn- 
guautes,  oi  cinlra  oinnei  iniinieos.  Et  iu  iliebut  ifiii 
pr.ii e.lel  rex  per  0  n  mine,  el  erii  |iuieiilis«iinus  cl 
loriis  ei  boniis,  el  faciei  justiliain  pauperibus,  et 
reciejudicat.il,  el  de  ipso  prtKMtet  alius  0  poleulis- 
simus,  el  eninl  sub  co  pugnx'  inter  paganns  el  Cliri- 
slianus,  et  sanguis  Crascorum  eoriiiu  elfuiulclur,  el 
cor  ejus  in  mmu  Dei,  el  r»-gnabil  annis  sepieni,  et 
de  ipsa  iuiiiicie  iiasceiur  rex  pcr  Onomine:  bic 
eiii  sanguloarioj  et  facinorosus,  etsiue  lide  et  veri- 
laie,  et  per  ipsuui  multa  eril  malitia  in  terra,  et 
inulia  sanguinis  cirusin,  et  desiructas  eruni  Ecclesiai 
iu  ip-ins  po  estaie.  In  aliis  nami|iie  legiouibus  tri- 
bulaii.mes  eriint  mult.e  ct  prailia.  Tunc  surgel  gens 
eoora  geniein  in  Cappadociam,  ei  Paraphyltaa  ca- 
plivabunl  iu  illo  leuipure,  eo  quod  nou  inlravil  per 
ostium  in  ovile  :  bic  mmqne  rex  regnabii  pcr  anuos- 


detur  in  mediuin,  ei  dies  erit  lenebrosus  per  horas  g  qualuiir.  Ei  posi  eum  sur*;ci  rex  per  II  uoniine,  ei 


sex.et  surlcm  morlis  Gniei  Iribus  ditbus  somuu  sus- 
«epio,  el  lunc  ab  inferis  regressus  ad  luceui  vcniet. 
Et  niliil  valebit  eis,  quia  die  lertia  resurget,  et  osien- 
del  se  discipulis  suis,  et  ipsis  videnlibus  in  ccclum 
ascendet,  et  regni  ejus  u  n  erit  linis.  bicuni  me  Ju- 
<l.ii  insanam  ei  niendacem  Sibyllam ;  cuin  auteni 
facia  ruerint  omnia,  lunc  denimn  reminiscenlur  mei, 
et  nullus  postea  ine  dicet  insanam,  sed  Dei  magiiaui 
Sibyllam.  Dixiique  prim  ipibus  Roiuanorum  :  Quiutus 
auicra  sol  quiuta  geueralio  est  :  eliget  sibi  Jesus 
duos  piscalores  de  G  ililaea,  ei  leges  suas  doccbit  eos, 
dicens  :  I  e,  et  doctrinam  quam  accepistis  a  me,  du- 
ct-ie  omnes  genies,  et  per  sepluaginia  et  duas  linguas 
suhj cieniur  omncs  naliones.  Sextus  auieni  sol  sexia 
geueraiio  est,  ei  expugn:ibiinl  istam  civitaiem  annos 
ires  et  inenses  sex.  Sepiimus  vero  so!,  sepiima  gene- 
raCoest;  ei  exsurgcnt  duo  reges,  cl  muitas  facient 
pcrsecutiones  in  lerra  llebrasurum,  propter  Domi- 
iiuiii.  Octavus  auiein  sol  oclava  erit  generaiio,  ei 
in  desenatione  eril  Roma,  et  praspugnanles  u'u- 
laliuut  in  iribulaiiouibus  et  dolorihus  dicenies  : 
1'uiasiie  periemus  ?  Nonus  aulem  sol,  unna  gene- 
raiio  est :  et  exsurgent  principes  Komani  iu  per- 
diiione  miillorum.  Tunc  exsuigtul  duo  reges  de 
Syria,  el  exercitus  eurum  innumcrabilis  sicut  areua 
maiis,  cl  ohiiuebunl  civilaies  el  regiones  Ronuno- 
iuiii  usque  ad  Clialcedoniam.  El  uiiic  multa  erit 
sangiiiuis  elTusio.  Omnia  quae  cum  reminiscunlur, 
civitas  el  gens  conlremiscuut  in  eis,  ei  disperdent 
Orientes.  El  pnsl  li.ec  surgent  duo  reges  de  /Egy- 
pio,  el  expiignabunt  qualuor  reges,  etuccidenl  eos, 
el  omnem  exercilura  eorum,  et  regnabunt  annos 
tres  et  menses  sex.  Lt  post  eos  alius  rex  per  C  iit- 
leram  nomine,  potens  in  pra?lio,  qui  rcgnabit  annis 
iriginta,  ei  ajilific-ibii  lemplum  Deo,  et  implebit  le- 
gem,  et  f.tciel  judicium  piopter  Deum  inlerea.  Et 
posi  eum  surget  alius  rex,  qui  regnabii  paucis  lem- 
puribus,  el  cxptignabunl  el  occideut  einn.  Post  hxc 
voro  erii  rex  per  li  nomine,  ei  de  B  prxcedei  rex 
Aiiduii,  et  de  Andon  cgiedielur  A,  el  de  A  pra'ce.let 
A,  et  de  lioc  geuerabitur  A  ;  et  ipse  secundus  A 
erit  bellicosus  niinis  et  prxlialor.  El  de  ipso  A  n.i- 
scemr  rex  per  II  noniiue,  et  de  R,  nasceiur  L,  et 
potestaiem  habebii  supi-r  decem  ei  novem  reges.  El 
post  baec  surgei  rex  Salicus  dfl  Fiancia,  per  K  no- 
inine  :  ipse  erit  inagmis  et  pii.-simus,  poieus  ei  mi- 
sericors,  ei  fac.ens  justitiam  pHiip.ribus.  Tanla 
t  ii. iii  eril  in  eo  viriinis  graiia,  ut  per  viam  gradicn- 
lcm,  arboruin  cmilra  umn  inclineiuiir  caciuiiina. 
Aqua  eniin  uccurreiis,  niiuiine  cursiim  ejus  lardabil. 
Stiuilis  auicm  imperio  Riiinanoruin  rex  anle  nou 
fuit,  nec  pusi  eiiin  fuiurus  est.  El  veuift  rex  posi 
eiim  per  I.  iiomine,  ei  poit  hoc  re^iialiit  L,  et  pnst 
L  triginta,  et  de  L  efcredielur  A,  ei  ipse  A  erit  niuns 
belhcosus  el  luitn  ui  prxliu,  ei  uiulius  eiit  per  ter- 
nin  MVf  per  aquis,  ei  noii  d.lniur  iil  nuinbiis  ini- 
uiicorum,  el  iiionetur  eisul   evti.i    r.g.nnn,    .  I    in 


in  diebus  tjus  pugua:  multae  erunl,  Syriam  expugiin- 
umii,  et  Peiiiapuiiin  captiT  .bunt.  |p»e  cniin  rex  erii 
ex  genere  Lougobardm um.  Tiuic  exsurget  alius  rex 
Salicus  pcr  C  noinine,  el  expugnaliit  Ltmgobardos, 
ei  erunt  prailia  et  pujjna:.  Ipse  auleiu  Salicus  erit 
foriis  et   poteus,  ei  paucis   tempoiiliUN  erit  regnuui 
ejus.  Tunc  exsurge.it  Agareni,  ei  lyranni,  el  capti- 
vabunt  Tarentuin  ct  Barro,  et  mulue  civ.uies  de- 
piajdibuiiujr.  Et  eiiam  volenles  vcnire  Ronjam,  et 
non  esl  qui  reshiai  eis,  msi  Deus  deorum,  ei  Domi- 
nus  iluminorum.  Tunc  venienies   Armeni   Pcrsidein 
disperdeni,  iia  ut  uon  recupercniur  civiiaies,   quas 
depra:dabuni,  el  accurrentes  ipsi  ponenl  lossas  juxta 
Oneniein,  ei  expugnabuni  Romanos,  et  obiinebuiit 
picem  abquaniispcr.  Et  ioirabil  rex  Cra-corum,  vir 
belligerator  iu  itpolim,  desiruei  leuipla  idolorum  ; 
et  veniet  locusta  ei  bruclius,  et  come  lent  oinues  fru- 
cius  Cappadociaj  ei  Cil  cia:,  ac  fame   cruciahuniur, 
„  cl  pnsiea  non  erii  amplius.  Et  consurgei  rex  Salicus 
u  alius,  sciliccl  II,  vir  foriis  el  belligeratir,  et  indigna- 
b niiur  coiitra  einn  mulii  vicini  ei  parcnie>.  lu  die- 
bus  illis  tr.idet  Irater  frairem,  et  cuni  sorore  com- 
misceb:tur,  et  uiulia  nef.uida  hominum  criiiu  jn  ter- 
r.i.  Senes  cuni  v  rgiuibus  cubabunl,    ei   saccrdotes 
mali  cuin  decepiis  pueliis.    Episcopi   nialefactoruui 
secLitores  eruot,  el  licl  elftisio  sanguinis  in  lerra,  et 
teuipla  sancioruni  polluent.  Et  erunt  in  populo  for- 
n  caiiones,  immun.tilis,  ei  sodouiiticum  sceius,  iia 
ul  visiu   ipsorum  in  contumelia   ejus  appareat.   tt 
erunl  hoiuine»  rapinres,  conlumclioji,  odiemes  justi- 
liam  et  auiantes  l.ilsiuieiu,  el  judiccs  Roinae  iminu- 
tJbuiilur.  Si  hudic  ad  juJicanduni  adiuiiiuniur,  alin 
die  muiabuniur,  prupter   peruniam  accipiendam,  et 
noii  judicabunl  rectuin,  sed  lalsum.  El  eruul  in  itlis 
diebus  li.uniiies  rapaces,  cupidi  ei  perjuri,  ei  aman- 
les   lalsitaiem,   et  de-irueiur  lex  et  ventas,  el  Uet 
lerrx  moius  per  loci  diversa  el  insulares  civilates,  et 
regiones  diinergentur.  l-.l  erunl  p,  r  loci   peslilenli.e 
D  huniiuum,  e,  lerr.i  ali  iuiinicis  desolabilur,  el   non 
prxvalcbil  cousolari  eos  vaniias  dcoruiii.  Pusiea  ex- 
surgei  rcx  per  L  iiiimine.  Ei  eruui  sub  ilto  bella  et 
xu  anms  reguabil.   El   posl  hunc  suigel   rex   per   F 
nomine,  el  veuieus  obtinebit,  el  re^nubit  alit|iunto 
tempore,  el  veuicl  Roinam,   el  capuvabit  eam,    el 
nou  iiinrlilii  ab.iur  anima  ejus  ui  uutiii    iiiiiniftn  iiui 
ullis  diebus  v  it.e  mub.  Sed  erit  bniius  el  maguus,  et 
faciet  iuilillam  pauperibui,  et  ipse  vivet  louito  tem- 
pore.  Pusl  huc  veru  surg.l  alius  ret  per  II,  iiouii- 
ue ;  cl  de  ipso  II   prxceJenl   duodecim  II  ei  erit  ilo 
gcnere  Longobaidorutn  el  reoionicoruui,  et  regtu- 
bum  per  anmis  centtiui.  Tunc  pnst  euin  exsurgel  rex 
II  iioiiiuie,  Salicus  de  Franela.  lunc  iuiliuui   dnlo- 
riiui  erii,  qualis  noii   fuit  ab  initio  satculi.   Kl  eruui 
in  diebus  ipsiu-   fuulia  pugiias  rl  iribiil.ilit.in»  uiul- 
loruiu  el  sanguiuis  ellisi.,,  et  lerr.e  moius  per  civl 
lalcs  el  regioues,  cl  lerr.e   mulun  caplivabuuliir.  el 
iioii  ciil  qui  iiiiinuii  usisui,  tjut.i  Douiiuu»  naiui 


tltt 


HISPERiCA  FAMINA. 


«»86 


crit  in  terra.  Roma  in  persecuiione  et  glartio  expu-  A 
Knahilur,  et  eril  depreliensa  in  manu  ipsius  regis. 
Et  erunt  homines  rapaces,  cupidi,  tyranni,  odienies 
paupcres,  opprimenlcs  insontes,  et  salvantes  noxios. 
Eruntque  injusii  el  nequissimi,  et  dnminalores  ex- 
lerminti  capltvahuntiir ;  et  non  esl  in  terra  qui  pro 
eis  resigiat  et  eruat  eos,  propier  maliiias  eormn  et 
cupidiiaios.  El  lunc  exsurgel  rex  nnmine  H  aninio 
conslans.  H  ille  ideni  constans  erit  rex  Rom.  et 
Gixcorum ;  liic  slaiura  grandis,  aspeciu  decorus, 
vuliii  S|ilendirius,  atque  per  singula  membrnnim 
lineameuia  dccenter  compnsiius,  et  ipsius  regnmn 
cxxn  annis  lerininabitiir.  I  n  illis  ergo  diebus  erunt 
diviliac  magiix',  et  lcria  abundaiiter  dabit  frucuun 
suum,  iia  ut  iriiici  modium  denario  unn  venunde- 
tur,  inodium  vini  denari'i  tinn,  iiioliiiin  olei  ilenario 
unn.  Et  ipse  rex  Scriplnram  halicbil  ante  oculos, 
dicentcm  :  Rcx  Itnm.  omne  sibi  vindical  regnum 
Chrisliannrum.  Oinues  ergo  iusulas  ct  civilates  pa- 
ganorum  devastabit,  et  universa  idolonnn  templa  n 
destruci,  et  omnes  paganos  ad  baptisinum  convoca- 
bit,  et  per  omnia  leni|ila  crux  Chrisii  Jesu  erigetur. 
Tunc  namque  prxveniet  ASjtyptn*  Eili  opiain  muniig 
dare  Oeo.  0_ui  vero  crucem  Jesu  Cbrisii  non  adora- 
vcrini,  gladio  pnnieniiir.  Et  cuw  conpleti  f.iern  i 
cxxu  atini,  Jmhei  convertentitr  ail  Dominum,  ct  erii 
ab  omuibus  sepiilcruni  ejus  gtoriosum.  In  dielms  illis 
salvabilur  Israel,  el  hahitab  t  conliile  uer.  In  illo  tein- 
pore  surgct  princeps  iniquitatis  ric  Iribu  Dan,  qui  vo- 
cabitur  Aniicliristus.  Hic  erii  lilius  perdiiioms,  capul 
stiperhias,  magister  erroris,  plenitudo  inaliu.e,  qtti 
subvertei  orbein,  et  faciet  prodigia  el  signa  magna 
|>er  falsas  simulaiiones  ;  deludet  auiem  per  arte.n 
inagicam  mullos,  ita  ut  ignis  de  ccelo  descenriere  vi- 
deaiur.  El  minuentur  anni  sicut  menges,  et  menscs 
sicut  septinian»,  elseptimana  siculdies,et  dies  sicul 
bora.  El  exsurgenl  ab  Aquitone  spurcissimie  gen- 
les,  quas  Alexandcr  rcx  inclusil,  Gog,  videlicel,  et 
Magng.  ||;ec  duodecim  regna,  quorum  nuuierus  esi  _ 
sicm  arena  maris.  Cum  autem  audiciurrex  Roman.,  « 
convocalo  cxercito,  debcllab.tur  eng,  atque  prostcr- 
nel  usque  ad  iuteriiecionem.  Et  postea  rex  vcniet 
Jetusalem,  et  ibi  deposito  capitis  riiadcmate,  ct 
oinni  hahitu  rrgali,  regnum  Chrislianorum  Deo  Pa- 
ii i  relinquet,  et  Ftlio  ejus  Jesu  Christo.  Et  cura  ces- 
saverit  iinperiuin  Komaimin,  lunc  rcvelabitur  mani- 
lcste  Anticbristus,  et  sedtbil  in  doino  Dotnini  in  Je- 


rusalem.  Regnante  aumm  eo,  egredienlur  duo  cla- 
rissimi  viri,  Elias  et  Henoch,  ad  anmintianriunt 
adventnm  Dnmini;  el  Anlicbristus  occidet  eos,  ei 
post  dir-s  tres  a  Domino».res<iscitabiinliir.  Tunc  eril 
persecuiio  magna,  qualis  nnn  1'uii  antca,  ncc  postea 
subsequetur.  Ahbreviabit  autem  Dominus  riies  illos, 
propier  electos,  et  occidetur  virtuie  Uomini  Auti- 
christus  a  Michaele  archangelo  in  monle  Olivuti. 
Cumque  hxc  Sibylla  ei  alia  inulta  Rninanls  prcdi- 
ceret  futura,  quibus  etiam  siguis  ad  judicanriinn 
Dominus  venturus  cst,  valicinando  versus  iulouuii, 
dicens  : 

Vertui  sibyWni   de    Chriito. 
Juriicii  signum  :  tellus  suriore  madescct, 
F.  ccelo  rex  advcniel  per  sccla  ruiurus, 
Scdicet  in  carne  prxseus,  ut  judicct  nrbem  : 
Umle  Denni  cernent  incredutus  atque  fidelis, 
Cclsum  cuin  sanclis  jam  lermiuiis  cxstal  in  ipso, 
Sic  aniiiu'  cuiii  carne  arieruni,  qnas  judicat  ipse, 
Cum  jacet  inculius  densis  ia  vepnbus  nrbU, 
Kejicicnl  simuiacra  viri  cur.clum  quoque  gnzam, 
Exuret  terras  ignis  ponlnmque  polumque  : 
hi|uirens  lelripnrtas  elTringct  Averni, 
Sanrioniui  sed  cnini  ciinct*  lux  libeta  carni, 
Tradentur  fohtes,  a-lemaqtie  fl.imun  ciemal.it. 
Occullos  aclus  inanifcstans  qttisque  toquelur, 
Secrela  atque  Deus  reserabil  peclora  lucis  ; 
Tuiic  erii  et  luclus,  siridebuiil  denlihtH  omnes. 
I npiiur  gnlis  jubar,  et  chorus  iuteril  a-irig, 
Volvotur  coeluui,  lunaris  sjriendor  obibil, 
Dejiciel  collas,  valles  exiollet  ati  iuio  : 
Non  erit  iu  rebus  boinininn  sublime  vel  alluin, 
Jam  xquaniur  campis  monles  et  c  ci  ula  ponti, 
Omtiia  cessahunt,  tellus  cwfracla  penbit; 
Sic  pariter  foulcs  lorreutur  fluminaquc  igni. 
Sed  tuba  personituin  trisieni  dimitiet  ab  allo, 
Orbe  genus  facinus  miscrum  variosque  l.ibores, 
Tariareumque  cbaos  monsirabii  lerra  dehUcens. 
El  corain  hoc  Doinino  reges  sistentnr  ari  tiiiuin, 
liccidet  e  ccelis  ignisque  et  sulpburis  amuis, 

Tunc  jndicabit  Dominus  secundum  unitiseujtisqiie 
opus,  ei  ibunt  iinpii  in  geliennam  ignis  aeiemi ;  jn-.it 
vero  vite  xtcrux  prciniiiin  recipient;  ct  coe  uin 
iiovuin,  et  terram  novam;  e(  marc  jmi  nuii  eril. 
Ei  reguabil  Dominus  cuin  sanctis  in  s.c  ul.i  sieculo- 
r ii iii.  Ainen. 


ftwtufttx 

AD  VENERABILIS  BED2E  SPURIA. 

HISPERICA  FAMINA , 


LATINITATIS  INUSITAT.E  VEL  ARCAN7E  OPUSCULUM , 

ADCTORE  INCERTO. 

Af!  AHGELO  MAIO,  JUXTA  ANTIQUUM  CODICF.M  VATICANUM  ,  EDITUM. 

(Clussicorum  auctorum  lotn.  V.) 


MAII  MONITUM. 


t.  Ilne  inaudil*  Laiiuitaiis  oposrulum  jamrini 
miln  observalum  (nerat  in  regime  Suecx  Cnttice  Va- 
iicauo  sxculi  x,  vel  xi,  qui  fuit  olim  gi-nalorig  Galli 


Peiavii  :  expectaham  autem  idoneam  occasiouem 
eiiendi  ejus,  quam  iiiiuc  griinimalicns  Vir^iiius  obtn- 
lit,  aJ  quem  singularis  Lalinitatis  pixceptoreiu  nou 


1187 


AD  VKNEKABILIS  BED/E  SPOKIA  APPENDIX. 


1188 


incongruus  romes  liie  aocedii  lil.ellus;  cnjus  nuc.lo-  A  cere  ,   harbaricum  ,   icilieel ,    quo  nmnine  intelligo 


rem  geute  Scoluin  fuisse  duhitare  vi*  licei,  qma 
Scoiiigenji  vocahulom  bis  i.i  ladicat,  i>.  4<8,  48'J. 
Scotmu  jiii.mii  cum  diciuius,  llibernuui  .-vque  imel- 
ligere  possumus  ,  nani  Scotix  appellalioneai  lato 
ll.tn.rin  <•  quain  ei  i|iijc  proprie  nuiic  dicitur  Scolia 
rniniiiiinein  olim  finssc  expl  oratuni  es(.  Vttnimlanieu 
dicct  aliquis  :  Cur  hiimo  Scolus  poema  guuni  Hitpe- 
rica  famina  appellal,  cum  llegpeiue  vnealmlo  vel 
llali»  signilicetur  ab  auliauis,  vel  Hispania?  Kquidein 
hanc  duliitationein  liaud  satis  possinr.  dissolvere  ; 
r  eteiouuin  auclor  n<<n  ail  pistuin  Ausoiiicum,  sed 
llisperico  snno  loqui  se  ait,  §  2  :  «  llispericmn  ar- 
ripere  lonul  sccptruin  ,  ob  hoc  rudem  stemico  lo- 
gum.  Quod  si  Ausonica  ine  ulligasset  catena,  sono- 
reus  faminis  per  guttura  populaiel  haustus.  >  Et 
iterum  §  1 1  :  «  JSnn  aiisonica  mc  subligat  caleua ; 
ob  hoc  Scotligemiin  hand  cripimndo  eulogium.  i 
Eiclusa  igitur  llalia,  superest  ut  de  llispauia  cogi- 


Celiica,  Franeica,  et  Borealia  i|ii.evU  vocabula;  al- 
lerum  lli-peiicum ,  quo  ipse  utitur,  idque  geuus 
clarilero  ortiim  solodicit;  qua  laudativa  apucllationa 
quam  regionem  designei,  utrinii  nempc  llispaniaiii 
an  potius  Seoiiam,  rursus  ilubito.  Stylus  auiem  ope- 
ris  Uiinidiis,  abnonnis,  exorbilans,  ouscurus  ac  saepe 
inexlricabilis.  Quare  rursus  recordor  lliercnymi  qui 
du  elocuiioue  Joviniani,  cujus  fliium  Pefagium  Sco- 
iigenam  Urosius  dicit  (Oe  Lib.  Arbit.  Ed.  Lugd. 
Bai.  p.  613),  etsi  alii  aliier  boc  diciura  iliterpre- 
laniur,  ait  :  <  scriptorum  lama  barharies  est,  et 
laniis  vitiis  spurcissimus  sermo  conCtisus,  nt  quid 
Inquatur  non  poluerim  intelligcre ;  lotus  enim  tu- 
inei,  lotus  jacet  (llieron.,  adv.  Jovin.  t.  i,  init).  > 
Ei  infra. :  «  Qua»  sunt  hxc  porierita  verburum  ?  quod 
descriptiouis  dedecus?  >  Sed  quanquam  llisperico- 
rniii  faminiim  lingua  multo'  illa  Joviniani  delerior 
cst ,   nd   dilatandam    (amen    Latinitatis    liistoriam  , 


temus;    verumtameii,  eonsideraio  totius  seripli  le-  g  ejusque  fata  enarranda,  lunge  uiilior  coojinodiorque 
uore,   Hibernicus  potius  vel  Scotus  auctor  rursus      erit. 


app.iret,  arlicorbeloras  laiidaus,  mariuis  cursibus, 
venalionibus  ,  arinenloruni  pasliiinilius  ,  conviviis 
carneissalsainentisqtie  deditus,  quae  Scolligeno  oleo 
Miiadicii,  ul  iiiihi  illud  Hieronyiui  in  nientem  ve- 
niat  Jovinianum  dicenlis  Siotorum  piiltibus  pnc- 
gravatum  (Hieron.,  prolog.  Commenl.  in  Jerem.).  Vel 
iiaque  vox.  Hitperica  valet  Hibernica,  vel  res  lliber- 
nica  idcirco  Hisperica  d  cilur,  quia  Ilibcrnia  Ouci- 
denlalis  orbi  Europxo  est;  quamobrcm  Italiair.  Hc- 
speria.-  nomine  appellarunt  Grseci,  vicissimque  Itali 
Hispaniam  Hespeiia:  viicabu  o  denotarunt.  Scd  eru- 
ditornm  bac  super  re  exspecto  judicia. 

2.  Duodecim  Lalinitatis  genera  ipse  memorat  au- 
cior,  p.  483,  inler  quse  duo  vrtiosissima  videlur  di- 


5.  Materia  vero  opusculi  talii  est.  Post  tumiiJum 
e\ni  iliuiu,  in  quo  de  sua  eloquentia  suo  modo  dis- 
serii  auctor,  et  de  gemis  proprix,  ut  videtur,  siu- 
diis,  el  de  vario  dialectorum  gcuere,  poema  quod- 
dam  prosaicum  scribit,  cujus  pnmo  in  capite  ordi- 
neiii  diei  prulixe  pandit,  id  est,  hominum  opera  a 
sumnm  niane  usque  ad  vesperaui  seram.  In  sequen- 
libus  liistoriam  vclml  naturalem  tradit  coeli,  maris, 
ignis,  venlorum;  tura  dlcit  de  vestibus,  aj-cula,  pu- 
gtllaribus,  sacra  xdicula,  precalione  ad  Deum.  Co- 
runidem  imponit  operi  descriptio  venatlonis  atque 
convivii,  ncc  non  certaniiois  adversus  hostes  la- 
truuculos. 


HISPERICA  FAMINA. 


t.  Ampla  psctoralcm  suseiial  vernia  cavcrnam, 
maesuini  extrico  pulmone  tonslrum,  sed  gaudilluam 
pecioreis  arto  piocellam  artlicriis;  cum  insignos 
sophite  speculator  arcalores.  qui  egregiam  urliani 
lenoris  propinanl  faiicibns  lyupliam  ,  vipcreosquc 
lilleraturae  plasmaut  syllogismos ;  cui  mundano  tri- 
qnadia:  lelluris  artieorlieuirtim  florigera  flectil  liabc- 
n«s  calerva,  et  qui  remota  vasti  fundaminis  dese- 
riiere  cnmpeta,  uiruin  fabulosas  per  ora  deprnmunl 
gazas?  Nmn  trucida  allereaminnm  inier  sobolcs  pu- 
besonnt  liligia?  An  plaeorea  auuranl  proles  sceptra ? 
Utrum  s<cvus  b  armatoriim  ccetus  loxica  corruit 
certandi  in  acie,  i.it  furis  oMrei  cruoris  rivis  candida 
olivareut  niadiada  ?  Seu  spumaiicum  bombosi  tilliis 
llustrgin  inertcs  oupreJSll  naufragio  rcmiges  ?  An 
liori  idiiiii  comiuiini  strogi  rapuit  ■  acculas  lelum  ? 
Quns  educetis  fastos?  Cuique  ailliaretis  rheturi  ? 
Iluic  lccloiuiii  sollertem  invilo  obcllo  ccrlatorem, 
qui  sopliicam  plasmaveril  avide  pala:siram.  Ei  Iriuos 
aniea  ilimicavi  alhleias,  incrics  maciavi  duclles,  ac 
rnlnisl  s  mullavi  coaivos,  forliiiresque  prosiravi  iu 
acie  «yolnije*.  Iline  niillum  subierfu^io  x>quevum. 
Dnin  tniciilenta  me  veilieaiil  opinila,  proiinus  ver- 
satileni  evagino  apatbaiB  qvj  almas  iruci.lal  siatuas. 
Arlioream  capto  J  idiima  pcllam  quac  carneas  cl.il 
tutaiuiiic   pcrnns.  Ferra'em   vibro  pugiouem,  cujus 

•  Dc  hoc  arcaua?!  seu  mystie*  vej  inusitala?  Lati- 
niiatis genere  non  semel  liiquitur  Virgilms  gramma- 
licus;  cju  que  lircvia  Bxempla  ex  vaiiis  aue.loribus 
profart  ll.  epislolis  alque  iii  epilomis.  Milii  vero  Vii- 
gtlil  dnctriiiam  hoc  nmplo  e.,u>mi)di  Lslinilalis  s|>e- 
oimine  cumiilare  placel;  qtiod  conrerre  pradenl  cum 
Attonis  Vercellensi»  llilypiico  paris  (ermc  genens  a 
ii. e  iii  MIIO  volumine  Valiuiiue  Scriptoriiiu  velerniu 
toilvcliuins  ediio.  Porro  t.alinat  clegantije  aumioics 


C  pitheum  assiles  macerat  rostrum  cidones,  ob  cua- 
ctns  lasiro  in  agonem  coxvos. 

2.  Hxc  compia  dictiminuiD  fulgct  sparsio,  ut 
nullo  viiioso  aggcre  glomerat  logos,  ac  sospitem  le- 
cto  libramine  anat  vigorem,  et  aequali  plasmamine 
mellifluani  populag,  Ansonica  faminis  per  gutiura 
spargiue  :  velul  innumcra  aplum  concavis  discurrunt 
cxamina  apiasiris,  raelebilleutaque  sorbiliant  Ouenta 
alveariis  ,  ac  solitos  stemicaut  rostris  favos.  Hic 
compius  aicatorura  exotnicat  coeius,  cui  dudura  per 
lapsa  lemporuin  stadia  p.irein  non  crevimus  phalan- 
gein,  nec  futura  temporalis  globi  per  pagula  aeqm- 
peratam  fulgidi  rnmoris  speculabiinur  catervam.  Sed 
prnesio  liorreudus  adstat  chelydrus,  qui  talem  vipe- 
reo  ietu  sauciabii  tarbam,  nisi  vasti  exigerint  recto- 
lem  poli,  qm  florigerum  agmen  rcguloso  solvcrit 
discnmiiie.  Novcllo  temporei  globaminis  cydo  II*- 
spericum  arripere  lonui  sceptmm  :  ob  hoc  rudepi 
slemico  logum,  ac  exiguus  serpit  per  ora  rivus.  Quod 

..  si  amplo  leniporalis  an  stadio  Ausunica  me  alligas- 
set  catena,  sonoreus  faminis  per  gutiuia  populai et 
haustuj,  ac  i.niiensiis  mbani  leuoi is  manassel  fauci- 
bus  tollus.  Quod  propriferum  plasmas  orgiuin?  ulrum 
alma  ecindis  securibus  rubnra,  UlioO  quadrigoua  den- 
sis  giemicares  or.unria  tabnlaus?  An  llmniiKgero 
coclas    obrizum    clibano  aurilcras  golidis   crudcro 

hoc  sane  scriptum  diris  sno  jure  omnibiis  devove- 
huiit  :  qui  Umen  Lalina;  lingutf  hismriam  eiudiiuis 
gsriitautiir,  editori  iniht  grauatn  habebtuil.  t.corgio 
ceite  Walchio  Latiniiatis  lusloriograpbo  dispulaiidi 
nova  occmsio  hiuc  nrta  fuissei,  si  rem  novtsacl. 

'•  Cod.,  amaiorum. 

"  l.i  esl,  j.  . .  i.n. 

*  Closs.1,  id  tu,  nutnu. 


1189 


Hl&PERICA  FAMINA. 


1190 


numlas  marthellis?  Se.u  tinolam  teiisia  stucitas  odam  A 
chordis?  Forte  concavas  9onoreis    pruflas   cicutas 
harmmiiis  ? 

5.  Sed  non  inletligihili  mentis  acumtne  praesiu- 
lor,  fliiod  lanigerosas  odorosa  ohservas  per  pascua 
bideuiium  mrnias,  cui  obes*a  arcnorum  assiduo 
tramite  sectaris  concilia,  ac  cicuiam  gemellis  bailas 
curvanam  scapulis  ruiulanlem  alhoreis  artas  cala- 
inide  madiadis,  pexamque  carneis  tolihus  amplccle- 
ris  caminam.  Nec  sopbica  ingcnioso  acuminc  abseul- 
las  roysteria,  sed  docloreas  efloeto  coiiamine  conii- 
laris  hisiornin  lurmas.  Rinc  mirilicum  tibi  iiijreniosr» 
libramine  pnlo  cousullum,  proprigenum  ilalalis  fundi 
irmere  solum,  ut  agriea  robusto  gestu  plasnraveris 
orgia,  e(  "  pautia  raptis  asiant  sspia  therinGjiylK 
Pubescenies  pecorea  depascunl  segetes  agmina,  ve- 
ternas  maesla  genelrix  lacrimosis  irrigai  genas  gutlis, 
ei  infaniilis  murmurai  invagitus,  ac  llorigera  resonai 
clangore  per  arva.  Exlernum  proprifcra  edilrix  abu- 
cai  marern,  placoreasque  hlandis  concelebral  nu-  g 
plias  ihaUmis.  Uxc  paulia  naulem  lesligaut  orgia 
adire  liuiiiem. 

4.  Ccu  inoniosus  seropias  iranat  tollus,  per  ma- 
cides  froiidcos  fluclivaga  erarticai  hornos  devoraiio  : 
inormia  evolvit  murmure  crepit»,  iimosam  fluminio 
inactai  crepidinem  alveo,  concreias  evellil  vorlice 
glarias;  pari  ausonicum  exuhero  pululamine  fluviinn. 
Veluti  rosea  aastivi  laris  velernas  cremat  pyram  m- 
bigine  amarcas,  ac  aruca  favellosis  minotnt  rotmra 
tumulis,  ciboueus  iorrirlum  spirat  clibanus  ruclum, 
Oangosas  fleciil  per  laquearia  fhtmmas;  aequali  do- 
cloreas  torrco  fervore  caiervas.  Ceu  truculentus  pe- 
corca  terret  bovencus  arme.nU  saginatum  stricta 
mactel  juvencuin,  ligiiuria  horrihilem  visceria  coin- 
plel  ingluvieni  arvlua  ,  tanguiucum  trucidn  hiatu 
sorhellai  fluenlum  ;  pari  aerumnosos  perlurho  pavore 
bislorum  logos.  Quatinus  vitreum  letigeris  patula 
poli  sainmn  cuba,  gemella  prxcipni  alboris  asira 
septempliris  Olympi  lustraverunt  Boreales  limites,  C 
sabulosas  liiorci  calcnlaveris  micas  planeli,  lilliicum 
Bteilalo  b  viscril  seminarium  in  lermino,  mundani- 
que  vividum  censuerinl  roloui  ponli  spiracutum  , 
haud  llispericum  propinabis  avido  gutiure  tollum. 
In  quaniuiii  I  ou*  ab  occiduo  limitc  disut,  arlicus 
lincus  sidereis  ampliori  rutilo  praeccllii  arotuste  «, 
dissonoieusque  cenaiitiiim  fragor  miliium  uiellisono 
anteccdil  apium  strcpilu,  ac  furibundus  leueram  sn- 
perat  Ursus  bidentem;  in  lantum  nostri  loquelosi 
tenoris  scgregantur  aUrinsecus  numina. 

5.  Bis  scuos  cxploro  *  vechros,  qui  Ausonicam 
lacerant  palaibam.  tx  bis  gemella  asUut  facinora, 
quae  verbalem  sauciant  viperco  laciu  sirueni.  Alte- 
iii m  barbarico  auciu  louuelarcm  inlieit  iramiiem,  ac 
gemello  siabiliol  modelio,  qualeruaque  neclil  speci- 
miiia ;  inclytos  lilteraiurx  addil  assulux  apices ; 
staiutum  loxico  rapil  6criptum  dampno;  litteraies 
urbanse  movet  '  charaeleres  facoiidix;  stabilem  pi- 
cturx  venenoso  obice  transmulat  tciiorem.  Alius  ^. 
clarifero  orlus  est  vecbrus  solo,  quo  llispericum  re- 
guloso  iclu  violtrtur  eulogium,  sensibiles  parliiiiiiiuin 
corrodil  domescas.  Celera  nolaulur  piacula,  quse 
iUlicum  lecii  faminis  s.iucianl  obmiiin,  quod  ex  bis 
propriferum  loquelosi  leuoris  in  hac  assertione  slli- 
gis  fitcimis. 


*  A  Crxco  ji-ivTfi,  ul  iufra  cognoscilur. 

*  Cod.,  tixeh'. 

'  Te  Biicliiicnm,  ceu  Grarcum  ts,  ut  ait  Virgilins 
gramm&liciis,  in  epislola  de  conjunclione,  p.  85,  qui 
t&men  scrlbit  ce. 

"  F.n  duorieciin  genera  Latiniiutis,  de  qtiihus  lo- 
quiiur  Virgilius  gramm.uiciis  in  Epltome  v.  Cs  his 
diiodecim  genenbns,  duo  deierrinia  essa  ait,  quae 
auruiii  Ausonici  seu  Laliui  sermonis  pr.wipue  inii- 
ciunt,  barbariuum,  videlicet,  geuus  sermonis,  cl  Hi- 


1  NlCIPIT    LEX    fiin. 

6.  Tiianans  Olympium  inflammat  arolus  labula- 
lum,  thalassicum  illustrai  vapore  lliistium,  llammi- 
vomo  sectat  polum  coruscn  supernum,  almi  rc:nidit 
camaram  lirmamenti.  Alboreum  Pbajbeus  sumirat 
*  Mene  proritus,  cihonea  Pliadum  unn  exomieant  ful- 
gora,  merseum  solifluus  eruit  nxvtim  tracius,  den- 
sos  Phctoneum  extricat  sudos  incendium,  roscida 
aret  rubigiue  stillicidia,  nec  olivalus  frondea  olivat 
nimbus  robora,  l.vnosas  dividuat  imber  uvas,  mi- 
cras  uricomus  apricat  laeunas  rogus,  inundanumque 
lorret  jnbar  gyi um.  Aligera  placoreum  reh»at  vuria 
concenlum,  linulas  paiulis  murmurant  barmonias 
rostris,  concavos  auriuiu  reforulant  mulcedine  cli- 
vos,  frondicomas  aviiica  orbai  lalebras  turma,  cam- 
paneas  aculeant  glevas ,  vermia  snrliellant  picis 
frustra,  oleda  pungunl  stercolinia,  fameas  esciferis 
repient  vesiculas  sucis.  Pecoreus  vasla  lustrat  coatus 
pascua,  ralaslreas  nieanl  calcibus  pessai,  campanea 
variis  serunt  prxdia  conciliis,  inlerna  glaucis  satu- 
rant  exta  serpellis,  bolerosa  sennosis  molibus  rumi- 
inni  pabula,  insontes  dividuant  uvilia  ides,  arboreos 
ponles  pedestri  iramile  iranant,  fraenosos  lanigera; 
inlrant  agnos  caiervae,  herbosas  carpunt  deniibus 
uvas.  Ilirsutus  suum  deseruit  gurgitia  ccettis,  ler- 
restres  siiffodiunt  rosiris  sablones,  stabiles  lilicum 
sorbent  radices,  bulerosumque  gusiant  siicum.  Ta- 
bulosa  flagrantes  esuum  b  orbant  sonipedes  stabula, 
auritas  frangosis  motihus  meanl  arrigas,  ferreosque 
solvunl  sessores  cruribiis  sigillos,  concavos  se.mosis 
motibus  roplent  thoraces.  Atnens  ferbiaj  prolrsco- 
bois  almos  calcat  epimnos,  asperrimum  iuvolvimt 
gres-  ilms  ruscuin,  gibrosos  peiulco  prospeciant  ver- 
naeulos  scroplo.  luormes  spuinalicum  verrunt  del- 
pbines  pontiim,  salsas  apertis  sorbellam  panlas  gul- 
turum  claustris,  squaineosque  vorant  gurgustos. 

7.  '  Pantcs  solitum  elaborant  agresles  orgium 
caeteri  tellatas  striciis  plasmani  fossas  irullis,  spino- 
sis  densant  scpla  prunjt,  lapidias  saxea  mole  glo- 
merant  macercas  :  alieri  multigenas  pecnrum  agi- 
lant  in  pascua  turrnas.sonoreasque  i.reboanl1  ucbas, 
Irucnleii  os  agrico  mugiiu  periurbanl  melodio«.  In- 
numerx  frondicomum  crebro  iramite  adcunt  saltum 
turmx,  alinaque  cudunt  framis  robora,  cruus  stcu- 
ribus  lorqiienl  astelUs,  edictasque  striclis  seinduiil 
hornos  arielum  machinis,  referOquc  robustis  an- 
sportant  plau>ira  jugis.  Hic  sonoreus  soporeis  nos 
excitat  lumultus  expergcsci  thalamis,  ve»liles  cor- 
poreis  colligere  strues  mediadig.  lliiic  mollifbrmes 
artate  tolibus  trabias,  albore.is  rudi  bysso  pelliceis 
siipate  eaim-as  baltheis,  argenlea  fulvis  ligiie  lunu- 
las  slolis.  blanda  evolvite  motatoria,  mullesque  la- 
uigero  amplexu  apiaie  lapetes. 

8.  Sopliicam  stemicate  colouiim  ,  ac  litleralos 
speculainini  apices.  Nonnulli  cerimonicat  arcalori 
tropliea ,  si  salubrem  pectorco  carperit  snporem 
claustro,  ni  ruiilanle  Pbcebei  Orienlis  ardore  som- 
niosum  evellerit  pa  pebris  obleciauientum,  tr  tam- 
i|iie  aptiivent  lumtiis  stragulam ,  lector.ilem  cudere 
industiiam.  Ul  quid  nostonilruoso  serinonum  obruis 
clangore ,  et  intenias  loqueloso  tumore  perturbas 
aurium  cavernas?  Toluin  namque  noclurni  ligonis 
lectrtceis  ceusuiinus  sladium  excuhiis;  vos  soporea 
oblectasiis  peruas  ube  :  ob  hoc  nunc  somnolentiis 
non  sligat  laclus.  Quidam  de  hoc  doctoreo  cougeU- 
roiue  spuuiiinlem  udeat  maucipulor  laticem,  ut  vi- 

spericuin,  quod  poslremum  lnijns  opiiscnli  raaieria 
esi. 

°  Glossa,  rel  carecles. 

r  Legem  diei  iiitelligit  auctor  rationem  exigendae 
diei. 

e  Glossa,  lu*<g. 

L  Cod.,  <b$  tuum. 

'  Grxcum,  Tt«.vstc. 

)  Supejscribiiur  re  pro  re. 

k  Oclie,  jucunditat,  apud  AUottem,  Polypi.  p.  44 


m\ 


AO  YBNEIURIUS  REDiR  SPlT.lA  AIPENDIX 


1195 


Iroutn  «ralorcis  prnpinaverii  Anrniiim  iilumis  no-  A 
cl.iin.i  fnni.im  loryeiv  luein  iiii  l;i.  Slntnus  cnneavis 
tolviic  tarmi  irolnrelt,  ac  anphicam  anscultite  ln« 
ilu-iriain  .  iiinmiureiia  iuieiielar  in  rlbn  ptautus, 
verbalisqile  rubcai  clangor,  si  unita  cnncuis  steieril 
iu  aula  cu-tiis.  Ob  linc  lalcm  srgn7.ni'  rutinrtein. 
Ilinc  esMeri  tnrii  u  adcant  rasas  :  alieti  rrnndoil 
lustrent  sul>  nemura,  llii  iu  liuc  atnplo  stabi  llenl 
lugurln. 

9.  1'lia'liens  stipernmn  sccat  arotus  poli  renirnni, 
mediunque  iliei  ap;  roplnquai  spatimn.  Ilinc  fame 
n  ■  jk  1  ..nii  mtuai  pecltis,  Ol>  lioc  eoniinua  viiit  mni 
lurrilorla,  iit  mellitum  cerlmonicaveriol  fligrantl- 
lius  paliuluui.  (Juis  giicros  ilecurcani  dnret  per  iri- 
via  caiervam?  Ilas  clandosiinas  frequenler  lusiravi 
1  hermopylas,  acieiimla  iiiijns  irlicl  penetravi  piae- 
1I..1  :  venustosque  cxploro  accilas,  qui  vagos  arca- 
lorum  pascunt  cliuros.  Sircto  ilensate  trantiiein  col- 
ligio,  ageas  astiiferostalttiie  infolas  sulco,  Nepiilieis 


siigeoa  spuniaverinl  Iricei  paula.  Siadiinoi  ideamui 
oppldum,  ulii  deiisum  ronclieniibus  flximus  placi- 

llim.  Qll-fl    ilulciora    sot  1 lis    solamina  :  f.irriosnl 

scnnosis  mntibui  corrosinms  crusiella*,  qiiihus  liia 
Scottlgoni  puluktvit  coniliiiira  nlel,  rarniferas  pressio 
deulibiis  runiiuaviuiiis  pemas ,  lacleus  populavit 
hattsius,  quamvis  gaudifluain  bilmlo  orc  gusiavimus 
•  ae  iain. 

12.  Titanons  nrcidiinm  nitil.it  aroms  ponliivn, 
rosccs  iitiaui  curvat  radios  suli  speram  :  lun  ilicuiu 
vasto  exhomical  sidtis  polo  :  fulgoria  Pliaduin  va- 
riiinl  spcrula  "  lioraiiiuo.  Nociornus  gravat  serpclla 
niinliiis:  arboreaa  "livat  •  vaporribas,  leiraque  miin- 
daiiuiu  0b11111b1.1i  mersa  gyruio.  Incalculatae  pecu- 
d  1111  turinae  ralasireas  incaiii  agcas,  septaqnc  ir- 
riiniil  buvella  :  i|iiadrigonss  idium  COIIClliu  srandilnt 
aulas  :  atiriias  liirti  luslraiit  luislai  porci  :  ferrcos 
suoipcditm  fulcris  neciuiit  aurigac  sigillns  :  innti- 
niera.'  agresiium    turnire   solitum  laliorandi   criiuut 


truces  maceraverini  mediada  gpicnlis  crudelcs  :  non  y  de  curribus  nextim,  ac  Sulilis  nprlci  lettiiiinis  quic 


lalia  viperei  obvallant  trivia  latrunruli  :  ntolligenas 
degcstis  spoliant  vialorum  turmas  inspillis,  colle- 
ctasque  rapiunl  prxdas,  armigera  irucidant  ensi- 
bus  agmina.  Ub  lioc  llriclu  discnminosas  irruanius 
cuneo  per  pcsas,  aspera  calcamus  grcssiluis  pra»- 
i!ia,  qux  saxcas  lorida  molu  -I  ni.Tunt  staltias, 
spinniasqitc  parluriuiil  rumices  ll.cc  florigeua  cxo 
micant  arva,  ipia:  porporeas  glomei  aul  •  scaltas.  Nec 
lapidca  anaut  crepita,  seil  glaiic;conias  lierbaruiu 
copulaut  uv.is. 

10.  Cnninus  urbana  niunnural  smiilus  inter  ne- 
mon  :  fortc  eilernus  adlia-iet  moenibus  iatruncu- 
li-s,  atil  liistra.ntiscouripiiini  nuiilussirepinim  ngmi- 
nis.  Smioretiin  gcnicllac  luscilanl  barriium  alapx, 
ut  ovans  vagai.lcni  fleciit  inaii-orius  dever.»orio 
cohortem.  Adunca  striciim  irahile  clavi  sigulluin. 
ll.i  c  concava  icopatum  umptectilur  aula  lolum , 
quod  bctuleis  tcr;<i(ur  assiduc  laseieutis,  ntsc  nlla 
glomerat  ciscilia.  Iloc  coenosuin  a-tlira:  asiat  loltitn, 
quod  co-icreias  sordium  aricl  >l  micas,  uec  frondex 
degestum  climani  scop:e  vesiibuum.  Aquoso  slabi- 
lam  implete  liydore  lutercm,  squaloreasqiie  flucti- 
vjjris  lavate  hases  Buentis,  ac  limosas  vitrco  licu- 
minc  leigiie  planla3.  Arboreas  figite  in  parieta  cur- 
vanas,  liiiiareniiiue  coinplis  slatuiie  tramiicm  archi- 
nis,  ut  amplinii  censuennl  agreslibus  speclaculum. 
Pelliceis  cluiie  sessa  praiis  roseum  laricumi  lorri- 
miuis  alite  in  aiemuSo  clibanom,  minutaa  aprici 
grainiiis  gloiueraiu a^iellas,  ut  Oaiumivorauin  etti- 
clavit  incendiuiti,  caloreum  libraveiii  lactuin,  llgi- 
iliiin  cincrit  rocuitl.  U»'s  lales  posccl  possnres,  ttt 
n.eli  |.i  lei.linn  conccsserint  opiuiimiun  ? 

11.  Non  Ausonica  me  snbligal  b  catena  :  ob  hoc 
Scoiiigeuuin  haud  cripi  undo  eulogium;  sed  furi- 
bundos  pcrculam  ainile  amiclios.  Vcimsli  excusant 
icciil.i-  |iaicas  auiplecli  Stib  minine  alimonias.  Ilic 
MUCQSU  acui.s  liudite  cdulia  (lamis,  nc  arborcas 
cscilrro  oocraie  ineiisas  acervo.  Doctoreuui  qna- 
larnis  negngate  cliorum  rlliunis.  Aqtiatico  lavate 
iitiimas  iuiro,  ut  lulas  inuotuscani  cubte.  Ageum 
escrlferas  rolioate  «  coucemuiu  in  copias,  111  salu- 
brcm  |  ropinaveril  in  pr.icordiis  SUXiilll.  Aruiica 
Daiuinigeiiii  criuibus  cai  lnate  tdulia,  ut  dulciorcm 
rigaveriul  fiucibui  saboreui.  Mnas  fragiiieutorum 
Cincavis  rccoiidile  canisiri-.  Alinuin  heruui  posciie 
poli,  iir  cibutieiuu  Cocyli  irruennl  accul.i-  lolluiil, 
teii  siipcmuin  sepicmplicis  poli  idieriul  uinuiii.Qui 
dulcileros  cibaiuiiiuiu  cmicessere  acervos,  qnifboet 
loiiipiini  uacior  poscel  editrieem,  m  iiIiji  Iixjj 
vipudiavciiui  per  cincieiu  blh  as,  ui  crispanles  »a  - 

•  Catlhas  1 

'•  Dlcll,  111  puto,  auctor  sc  l.atina  severiiate  non 
roliiticri.  Jam  quod  addil  Scoltigemtm  eiiloiitum, 
seu  eloquiwn,  id  haud  scio  an  anctoris  patriatn  de- 
nionslnl.  Et  quidcin   vocabiilu:ii  SfoKit/CMHrn  infia 

recurrlt, 


scunt  in  aulis.  Ub  hoc  alma  civilis  globi  adeainus 
mmnia,  apla  benignis  pnscere  filoxinia  colonis  :  su- 
nnreo  instigaie  adiium  barrito,  ut  hunc  docloreum 
collegcjit  divcr>orio  ccemm.  Statuta  pelliceis  sta- 
luilesediliapratis  :  lorridiim  aliie  grimiic  caminum, 
rulilantcmqne  arcendite  foco  lampadem  :  atbureo 
v.lreiim  propinale  olipo  frucium,  squaloreaque  la- 
vate  fulcimina  :  nensiuui  sidito  dividite  mancipatum 
collegio.  Cxteri  arlioreum  conriio  flexu  irruanl  col- 
lem,  slriclisque  '  debadant  grimina  loris.  Alteri 
aquosiiin  adeaitt  olynipum,  rcferlainque  devebaut 
scapulis  liydi lam.  Abi  caueas  cocanl  cnopcrnas,  ae 
fiirreosas  plasment  rotas.  Staiutas  cibaminum  Dudite 
framis  sirnes,  ligneas  escifcra  onerate  labulai  eo- 
pia,  nielehilleutaque  pexis  glnmeraie  fragmina  A- 
acillis. 

13.  Intcrimis  roncavi  pcctoris  oplo  latcbris,  uti 
iionorilicam  pniiclaverint  accuhe  uiaiisiam ,  qni 
p  iiiclcliillenta  largi  i  suni  opimiua  ,  qui  dulciferos 
cibaniinum  cuncessere  acervos.  Tinctas  cunditura 
arcendiic  clilnno  ledas,  ac  lcctoralein  scrutamiui 
lasiis  iiiduslriani.  Sopiferam  artant  palpebrx  gravi- 
dinetn.  oi>  hoc  blanda  pecores velaie  cubiiia  pratls, 
rudesque  seriic  uioiaioris  tapctcs,  mullifuros  assili- 
lins  plicate  pulvellus  gigris.  Carboneas  cinereo  tcgite 
Hrumas  tuinulo,  ne  atiigua  succenderini  eisctiia, 
amploque  arserinl  pyrici  fornacis  incendio.  Stticia 
quadralum  c.udite  regia  osiium,  ne  atroces  erupe- 
rint  prxdo.ies ,  clandislinas  rapcre  furtim  gaias, 
tajicn  '.cciurulcm  inetilisactiu.ineasciilleut  sopbiam. 
Altcri  somuiosiim  abiiceni  pemis  fotum.  Alii  uociur- 
nas  librenl  excubias,  quaiiiius  roseus  1'bctbei  uricn- 
lis  rulilaveril  prnntus. 

1)1!     COELO. 

li.  De  hoc  amplo  Ulympi  flrmaniMiln  h-quclo- 
sas  depromam  lenio  luuruiure  sirurs.  Il.ec  po.ka 
assili  situ  pl.ismaia  est  speta,  qn»  iimbiifcrus  va^n 
D  icgminc  sli|tat  sudus,  i;iiicoinjqoe  vasta  moleam- 
plcctitur  a>ira.  Geiuulius  lorridl  aiborii  paslricat 
arolos  :  Tilaneus  diurnas  ruiilal  Urion  meias  :  pal- 
lida  mersemn  lllullrat  (lansia  >  poinerium.  Qumos 
viueus  ariat  ba  tlieus  :'  liorautis.  C;i'teige  caloreum 
ailanl  xonx  foniiti,  muudana  |iic  cuclaul  uibgino 
climaia.  Aiierx  ulgidum  splrant  ruduu,  iiiviamque 
evulvunt  spargiiieio,  gelidas  borreudo  Quvore  spar- 
giiut  brumas,  prineilosum  proflanl  uirlon;  uuilo.  1. 
Mtiliiforntis  lullflllil  prjetcnui  nubium  vapore  IMUH 
catur  arcus radiU  :  «olubilem  poiicos  se  urqu.t  in 
veriigiucm  gyru*  :  liabi  cm  discununt  ratdincsciga 

<  Cod.,  (onlciitum. 

•  Ovjttrvi*. 

•  Vaponbut'! 

•  UtitHant  <jr  im«;i.' 
I  l.ud.,  promrr.um. 
S  Clossa,  ftr.Miit. 


1193 


HISPEWCA  FAMINA. 


1194 


axem.  Angelicas  Olyropius  stiffuloitcatervas  thrnnus,  A  page  astanttuguria.  Ardua  campaneus  cnlloealsepta 
eximia  ^laur.c  arctat  camaram  nrevo.  S^plemplicem 
horani  asserunl  cycluni  physici.  Inniunera,  cteli  ca- 
cuminis  astant  siemata,  qu*  temporeo  propriamine 
explicare  non  famulor. 


DE   MAtll. 

15.  De  hoc  amplo  Amphitrites  luciimine  loquc- 
losum  cndere  nitor  tornum.  Iloc  Bpuinans  mun- 
danas  obvailatPelagus  oras,  terrestres  anniosis  flti— 
ctibus  cuiiit  marg ines,  saxeas  undosis  mnlilms  irruit 
avionias,  infimas  bomhoso  vorticc  miscct  glari.is, 
astrifero  spargit  spumas  sulco,  sonoreis  frcquenter 
i|uaiiltir  flabris,  ac  garrula  fatigat  Nothus  flusira, 
tithica  xtherium  irrigat  stillicidia  gyrum,  calastrea 
glaiiciconms  verberat  competa  pontus,  periclitantes 
mac.ial  naufragio  puppes.  Alias  sereno  compaginat 
tithis  situm,  nec  horritla  tempesfivi  murmuris  pro- 
flat  susperia,  sed  garru!%  tranquello  tnbescunt  undx 
fomenlo.  Gemellum  Neptuniuscollocat  rilum  Qucliis;  B 
protiuus  spumaticam  pollei  in  litlora  adsisatn,  re- 
fluatnqtie  prisco  plicai  rccessam  uiero,  gcminum 
solita  flectit  in  orgium  discttrrimina.  afroniusa  lu- 
teum  vcllitat  mallina  teruiinum,  marginosas  tranat 
pululamine  raetas,  vasiaquc  tumente  dodrante  inun- 
dat  freta,  arboreos  Lellata  flectit  hornos  in  arva, 
assiduas  liltoreum  glomerat  algas  in  sinum,  patulas 
eruit  a  cautibus  marmas,  iilitas  pnnico  evetlit  c.on- 
chas,  bclbicitias  multiformi  gentmine  barenosum 
cvolvit  effigie*  ad  portum,  Auctivagaque  scropheas 
vacillanl  xquora  in  Thcnnopylas,  ac  spuinaiicum 
fremet  tumore  bromum.  Interdum  tumentem  pastri- 
cai  lenerius  lidonem,  nec  solila  marginosi  tramat 
limina  fundi,  rostratas  torvis  fluctibus  fulcit  carinas, 
roboreas  undisono  bxlat  rales  fluaslro,  inmensasqite 
marmoreo  gurgite  gestat  scaphas,  ac  ingenles  tlia- 
lasgicum  navigant  Liburnae  gremium.  Deliiuum  glau- 
cis  sub  fluctibusliidicatseiuinariuin,  inormia  vastum 


situs  :  matttras  frugifero  tegmine  parturit  segefes, 
odorosa  glomerat  vineta,  qux  rapidos  micris  nectunt 
acinns  ramis.  Spinosis  degcstum  verrunt  astitia; 
pncdiuni  :  aqtiosi  luleas  irrigant  fluvii  venas :  erum- 
pantes  fontano.s  tumores  eructai  tellus  laiices,  ia-no* 
saque  •  scaltis  pnllrnt  pricdia  roscis,  ac  deli.--.itas 
copulant  homesias  :  caeruleasque  gignit  serpelhs, 
qux  pecoreas  saturant  turmas.  Sublimcs  iJegesltim 
ambiunt  '  celles  drimum,  «altosaque  extremiscas- 
tat  rnbora  in  s  oris.  Incalculata  congcllai  froiidium 
genimina,  quxdisparcs  paiulis  stipant  fruges  ramis, 
holerosa  profundx  separant  rura  fove»,  quaj  her- 
bosas  glaucis  arictant  uvas  ansis;  innumeras  pecu- 
dum  teliatus  pascit  eatervas  terminus;  inmensaque 
terrenum  gesiatsaxa  fundamentum  :  plurifica  cam- 
paneus  nectit  slemicamina  fundus  .  quae  Inquclari 
tramitebaud  explicare  nitor,  ne  doctoreas  rbetorum 
gravavero  vcnas. 

DE  vento. 

17.  Hic  sonoreus  alina  mactat  zephyrtis  robora, 
aniosas  terrestribus  plicat  ilices  sulcis,  turrita  robti- 
Stis  spoliat  luguria  flabris,  superna  cactiminum  fri- 
ctat  lai|ucaria,  tithica  flectit  telluri  cxrula,  ac  ma- 
rinas  exallal  in  astra  spumas.  Glaucicomantem  fa- 
ligai  Auster  Tithonem.  Bis  senos  oliysici  et  ferunt 
Zephyros,  et  qualernos  ibi  expiorant  Euros  :  quis 
allerni  inhsreiit  crepitu  Noti,  el  veim  subjectas 
opacant  alas  :  mundanum  vasto  aethere  profiant  in 
follum  :  trina  munnureus  pastricat  trophaea  Notus, 
quod  spumaticum  rapuit  tolo  diluvium,  poitentem- 
que  tonuit  rapere  dodrantem,  ac  corporeas  perculit 
lactu  effigies.  Nec  sibilans  intueri  queat  procella, 
altusque  poli  rector  murmuramibus  degesti  de  pen- 
nis  euri  gtbrorum  reanime  ccnscbit  loguin. 

Dl    PLURIHIS. 

18.  Hxc  egregia  floreis  lulget  calerva  pompis , 


litigani  cosiia  per  iiiium,  airuninosos  rumiuaut  "gur-  q  qua>  fulvas  congelat  exlrinsecus  stragulas,  ac  vesti- 


gutios,  vitreumque  sugillaot  fuucibus  salutn,  ae  lor 
nos  giitiorieant  piscellos,  Neptunia  spumeis  ver- 
runt  civrula  gigris,  saJsugenum  gustantibus  infes- 
lat  Pelagi  unda  saporem.  Si  b  pames  mundani  or- 
bis  «  acculx  inlernum  aequoris  speciarent  ute- 
rum,  reoentina  moniferum  irruerenl  voragine  elau- 
liruin. 

DE  igise. 

16.  Hic  roseus  laricomi  torriminis  crepitat  rngus, 
qui  torridum  proflal.  ardore  furiuin,  flammeas  plicat 
rubigine  spathas,  flexosos  flanuneo  torrei  ramos 
inceudio,  assida  invadii  fomite  sarmonta,  fiimantem 
rapida  evomit  vaporem  pyra ,  cineream  spargit 
vstibus  favillam,  innumcra  ciboneus  plasmut  servitia 
arsius.  Protinus  farriosascarboueo  fotu  assat  cruslel- 
las,  cruda  concavis  cociat  trementia  iebctis,  argen- 
teos  mollificat  fornace  meialtos,  aurixque  ruhreo 
liqiiescunt  massx  in  camino.  Pantia  viricomis  cati 


les  multigeno  ligone  nectunt  slrties.  Cxtcri  purpu- 
reas  acrictant  bleminos  :  alii  cicinias  castant  me- 
diadis  sioias  :  alteri  hvacinthinas  corporeis  siipant 
trabias  pernis  :  pluriuci  stornos  carnali  compage 
globant  amictus  :  ostreas  pastricant  armctlosas,  gil- 
vas  verticibus  alunt  mitras,  crispososque  sedant 
cincinnos,  ac  libosas  copulant  tricarias  :  nitentcs 
cervicihus  gestant  curvanas.  Innumcri  quadrigonas 
captanl  scutilibus  peltas,  ferriales  vibranl  iduiii  s 
pugiunes,  ac  altera  glomerant  plasmamina,  qu;e 
temporali  propriamine  non  exprimo. 

DE   TABEBNA. 

19.  Hxc  alborea  exomicat  taberna,  qtix  spissas 
lireviusculo  tegmine  artat  sctas.  Quadrigono  dege- 
stum  siitum  e»t  figmento  archimiuin  :  unilam  su- 
pcrna  ainplectitur  ianuam  ora,  qux  stricto  assilibus 
b  nolvgunis  roiis  cludiiur  operculo,  ac  bis  seuis  al- 
ligalur  adeo  rcstibtis,  flexaquc  arcaiorum  cervicibus 


licat   licumina   fomentis ,   iiatalemque   flanimivomi  D  vehitur  sarcina.    Ilis   indilum   depromam   curvanx 


laris  depromil  lento  murmure  rigorem,  Duro  jam 
viguit  silicis  in  utero,  ferriale  sollerti  nisu  torsit 
inflaminalor  focile,  aprica  scintillosus  exarsit  in 
spungia  tactus,  collectnmquefiexit  incentorstuppain, 
ac  d  micrtim  mutuo  verliginc  eructavit  scinliila  fu- 
mum,  veteraas  tn  facem  glomeravit  astellas,  ininen- 
saque  turgidis  crevit  pyra  flaromis.  Umbrifcra  latc- 
brosis  extricat  velamina  tegulis,  infestaque  llammi- 
sonis  depellit  frigora  clibanus,  ac  lorrida  involvtt 
iricendia.  Sallim  pantes  truncarcnt  accula:  stipitem, 
uricumo  concremaret  focus  ructu.  Hic  ftorciis  amplo 
nitore  exomicat  driinus,  urbana  inmensi  amplecti- 
tur  m03nia  globi,  in  quibus  turrita    niulliformi  com- 

»  Glossa,  piscet. 
b  Graecum,  Tzm-zit. 
«  A;Yo/<r. 
d  Grxcum,  juix^dv. 

Patbol.  XC. 


ductuin.  Sagiuatas  pecudis  diidum  tcgebat  perpas, 
hirtumque  acuto  framine  decoriavii  carnifex  corium, 
den.saque  tensum  est  parieii  inier  vimina,  ac  igneo 
aruil  fumo,  obansque  edictuni  laceravil  opifex  ar- 
chimiuin  :  astrictis  corialein  pastricavit  corregiis 
legulam,  bis  binos  plasmavii  angulos,  lecioque  pet- 
licium  gestamine  perFecit  armarium.  Cstera  non 
explico  faminc  stemala,  ne  docloreis  tuscitavero 
fastidium  castris. 

DG   TABXLA. 

20.  Hxc  arborea  lectis  plasiuata  est  tabula  foinen- 
tis,  qtia'  ex  aliero  cliiuate  ceream  coptiht  lituram. 


•  CairAis? 

i  Colles? 

t  Ita  Cod.,  2  manu. 

6  Cod.,  paltigonis, 


At  1,  irrtiij. 


38 


\m 


ORDO  KKKIM 


IVJ6 


i>.  Ildis  ugniferu  inrercessu  ncclit  colomcllas  ,  in 
quis  coaipu  lu.-it  exlattira.  Aliud  jani  lattis  arbo- 
remn  niajusiulo  duciu  stip.it  situm.  varia  siemicauis 
pictura,  ac  eoinptas  01  is  artal.  Hasc  oliiu  frondea 
fiaucicomi  orev/it  Inter  robura  fundi,  ferrialique  cre- 
scrntein  amputavit  opilex  sccuri  stipitem,  quadri- 
guiiiun  ligneo  dolavit  increinciituin  ncrvo,  micrani 
eruit  ascia  margeriam,  ornalainque  perfecit  tabu- 
lam,  qux  deiterali  historuni  gestatur  iduma,  ac  so- 
phica  cereis  giomerat  mysteria  planetis.  Nunc  lo- 
qurlarem  celeri  flexu  rctialio  traiuilem,  ne  ingenio- 
sas  ilietonim  gravavetu  domescas. 

DE    OIUTORIO. 

21.  l|.',-  arborcum  candelatis  plasmalum  est  ora- 
toiium  tabulis  :  gemcllis  conserta  bijugis  artat  latera 
quadrigona,  edicti  stahiiitant  fundamenta  templi. 
OuU  densuiu  glubuso  niuniitiine  crevit  tabulatum? 
Supeinam  couipaginat  camaram,  quadrigona  coiuptis 
plettra  suirt  sita.  tectis.  Ageam  coptilat  in  gremio 
arain,  rui  collertain  cerimonicant  a  vates  missain. 
I 'iutiiiu  ab  o.  c.  iduu  liuiiic  amplcctitur  ostiutn,  quod 
arborea  sirictis  lolis  cluditur  rcgia.  Exicnsum  tabu- 
losa  stipat  portictitn  collectura.  Quaiernas  summa 
nectit  (iniias.  lnniinicra  congellat  plastnaniina,  qiiac 
non  loqueluso  explicare  fainulor  turno. 

DE    OIIATIONE. 

22.  Stipernura  vasri  posco  lierum  poli,  qui  mun- 
danatn  almo  uumine  coudidil  molem,  liihico  terre- 
strein  ohvallat  limbo  crepidineru ,  buiiianos  iecto 
restauiat  vernaculos incrementn,  glaucicomas  foiicia 
strue  te„'it  amarcas,  florigeros  al.t  ilc  teliure  ctilmos, 
aimi  gibraroin  ttinnis  collocal  prsemia  ibroni;  milii 
'•  aeslivum  ntviganti  fretum  robusiam  conccde  pup- 
piui,  ut  furibunda  evadam  discrimina. 

DE  GESTA   RB. 

23.  Lapsis  oliui  aiinosx  voraginis  stadiis  rutilante 

J  Vates  intelliguntur  episcopi  in  inscripiionibus 
Christianis  a  me  ediiis.  Hic  intelligo  sacerdoles. 
k  /Fituosum '! 


A  PJirebei  orientis  aurora,  quidaoi  ftiribtindns  armato- 
iiim  l.ikrunciilin  externas  inimicusa>  tclluris  adiit 
meias.  Tum  glaiicicnmantes  ■  celliuin  concito  tra.- 
niite  lustrantes  iutcr  jubas  setigerum  porcinae  indo- 
lis  notat  inter  nemora  coetuin.  Hinc  quidani  robustus 
ferali  dolone  lyrannus  bina  crassi  tercbravit  latert 
apri.  Jainqua  roscidum  purpurcu  cruore  eadaver  lato 
Sollerli  traciu  lor.sii  cervici,  vattaiiique  mancipaio- 
res  trucidant  sp.ithi»  amarcaui,  ac  ferreo  rudunl  si- 
liccin  metallo,  apricisque  stemicant  rogura  sarinen- 
tis,  flammivumusque  laris  frondeam  fumigat  diba- 
nussilvain.  Hinc  quadrigona  inserta  veribus  statuilur 
craticula,  setosasque  roseis  torrent  toles  flanuneis, 
ac  arbureis  crudas  insuunt  sudibus  pernas  :  oslrea 
sanguiuei  licuminis  dccidunt  inter  faces  siillicidia. 
assataqtie  carnei  ponderis  guslant  armatores  frusta, 
suillem  sorbcnt  faucibus  pastum.  Hioc  progeni  istius 
telluris  acculx  extremas  natalis  soli  obvallabant 
assidtte  oras,  ne  inimicale  paternis  polleret  discri- 

g  nicii  sulcis.  Jamque  solitis  finalis  globi  lustrantes 
anlVactibus,  edictum  silveslrea  prospectant  iatruncu- 
luin  inter  robora.  Tura  frondens  irruente  caterva 
frangoricat  sallus,  ac  protervus  clamat  ilico  coeius, 
quod  ex  crudeli  strage  i.on  evaderent  de  agmine  su- 
pcrstites,  nusquam  atroces  alitmn  veherenl  in  aubera 
iingues.  Hinc  strictam  furibumli  densant  aciem  ty- 
ranni  ,  ac  aruiifera  fcrnnt  incidones  rostra.  Albu- 
rcum  aereo  spargitur  cliimenlum  sulcu  :  truces  re- 
ciproco  librainiiie  pcnetrant  dolones,  degestaque 
carneis  tcrebraut  spicula  loles  ,  ac  carnifera  purpu- 
rei  serpunt  per  latera  rivi.  Inermcs  ruunl  in  obello 
gigmites,  ac  assiles  sulvuut  ensibus  gigras,  dum  toxi- 
ous  irruentein  eeriandi  robore  frangit  latrunculus 
pbalangem,  murtifera  spoliani  vestiutn  strue  cada- 
vcra,  borrendoque  jubilant  crudeli  lumultu.  Hinc 
reduci  tramite  patetnum  reineantes  in  solum,  fabu- 
losam  eipi  uiiunl  accolae  f  soriani. 


c  Collium? 

A  Giossa,  congeriem. 


ORDO  RERUM 

QUJE  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


BEDA    VENERABLLIS. 

BeJ*  EloyUun  hislorkum,  auctore  Mabillonio.  9 

Yila  Med«,  auclure  Cuthberto.  35 

Alia.  fita,  auctore  anonruiu  pervetusio.  41 

Alia  Vito,  suclore  iteui  anooymo.  53 
Cammcnturius  pnrvius  de  veuerahili  tleda,  sive,  de  ejus 

-a>tate,  Vita  a  Turgoto  collecta,  cultu  sacro,  aaliqiioruin 

i'i'sl  attestantiiuii  sculeniia;.  Ibid. 

Vita  a  Turgoto  collecl».  5i> 
Disqnisitio  de  Ven.  Bedse  et  Flori  diaconi  Lugdunensi» 

lominentiriis  in  Paulum.  67 
Disiertalio  de  scriptis  Ven.  Bed* ,  auctore  Casim.  Ou- 

dbio.  '1 

Nolilui  Kabricii  iu  Yeu.  Bedam.  inl 

3TralimoRM  Veterum  de  Ven.  Beda.  113 

OrERi   DIDASCALICA  GENUMA. 

I)e  Urthographia  liber.  113 

De  Arto  mrtrica  liber,  ad  Wtgbertum  levitam.  U9 

I  ir  Scheniatis  et  trnpis  sacrx  Srriplurx.  173 

DK  NATUBA  KERUM.  187 

i : MM ■  i  i  mmi/m   —  l)e  quadrilarlo  Dei  Operc.  Ilud. 

C*p.  II.  —  De  mundi  ibrmalione.  1H8 

C.4i'.  III  —  Quid  nil  inundu».  194 

C»p.  IV.  —  De  clLiiieniis  t»5 

C*r.  V.  —  De  finnauie.iKu.  197 

Car  VI.  —  H.-  varia  altitudine  rcrli.  19» 

CUr   VII.  —  De  c«lo  superiore.  200 


Ca*.  Vin.  —  Dc  aquis  ctelestiuus. 

Cap.  IX.  —  De  quioqiie  circulis  muudi. 

Cae.  X.  —  De  plagis  mundi. 

Cap.  XI.  —  De  slellis. 

Car.  XU.  —  De  eursu  planetarum. 

Cap.  XIIL  —  De  onliue  eorum. 

Cap.  XIV. —  Dea|>sidibus  eoruin. 

Cai».  XV.  —  Quare  imitent  colores. 

Cap.  XVI.  —  De  zodiato  cirtulo. 

Ciap.  XVII.  —  Dc.  duodccim  slirnis. 

tU».  XVIII.  —  De  licteo  eirculo. 

i'ip.  XIX.  —  De  cursu  ei  m^gnitudine  solit. 

Cah.  XX.  —  De  natura  et  situ  limae. 

Cap.  XXI.  —  A;. iiiii. -iiiijiu  de  cursu  iimv  pei 

Cap.  XXII.  —  De  ecltpsi  snlis  et  luna». 

Cap.  X -\ lil    —  Ubi  nun  Sit  et  quure. 

Cap.  XXIV.  —  De  cumetis. 

Cap.  XXV.—  De  aere 

Ca».  XXVI.  —  De  veuto. 

C»p.  XXVII.  —  Or.lu  \euloiuiu. 

Cap.  XXVIII.  —  De  tcnitruo. 

Cip.  XXIX   — De  luliiiniitiuN. 

Cap.  XXX. —  Uhi  n.iii  sint,  t(  quare. 

Cap.  XXXI.  —  Dearcti  HMl. 

Cap.  \XXII.  —  Oe  nubit.ii». 

Cap.  XX. XIII   —De  unbribu*. 

t\e   \XXIV.  —  De  trandine. 

Cap  XXXV   -Detiin». 


tOl 

tOi 
SOG 
203 
«11 
115 
131 

Itid. 
13* 
205 
134 
Uti 
Signa.  238 
240 
211 
245 
244 
246 
247 
249 
«Sl 

IM. 
252 
255 

IbU. 

vn 

uu. 


1197 


QILE  m  HOC  TOMO  CONTLNEINTUR. 


1198 


Cap.  XXXVI.  —  Signa  tecipestatum  vel  seremtatis.  255 
G»  XXXVII,  -  Depestileotia.  256 

Cip.  XSXVlU.  —  De  natura aquarum  duplici.  257 

Cap.  XXXIX.  -  De  aestu  Oceani.  258 

Cap.  XL.  —  Cur  mare  non  crescat.  260 

Ca».  XLI.  —  Cur  sil  amaium.  Tbid. 

Cap.  XLII.  —  De  m  in  Ruliro.  2iil 

Cap.  XLHI.  —  De  Nilo.  ibid. 

Ct».  XLIV.  —  Aquis  lerram  necti.  262 

Cap.  XLV.  —  Terrac  positio.  263 

Cap.  XLVI.  —  Terram  gloho  similem  264 

Cap.  XLVII.  —  De  circulis  terr*.  266 

Cap.  XLVIII.  —  Cnomonica  de  iisdein.  275 

Cap.  XLIX.  —  De  letn  molu.  Ibid. 

Cap.  L.  —  Ineendmm  /£ln_!.  276 

Cap.  Ll.—  Divisioteriie.  Ibid. 

DE  TEMPORIBCS  LIBER.  277 

Capit  pbimch.  —  Temporis  divisio.  Ibid. 

Cap.  II   —  De  die.  279 

Cap.  III.  —  De  nocte.  280 

Cap.  IV.  —  De  hebdomada.  281 

Cap.  V.  —  De  mense.  Xbid. 

Cap.  VI.  —  De  mensibus  Romanorum.  282 

Cap.  VII.  —  De  sulstitio  et  a?(|iiinoctio  283 

Cap.  VIH.  —  l)e  lemporibus.  Itid. 

Cap.  IX.  —  De  annis.  284 

Cap.  X.  —  De  bissexlo.  Ibid. 

Cap.  XI.  —  Dc  circulo  deceonovenali.  285 

Cap.  Xll.  —  De  saltu  luuse.  Ibid. 

Cap  XIII.  —  De  eodeui  circiilo.  286 

Cap.  XIV.  —  Arguiuenla  titulonim  paschalium.  Ibid. 
Cap.  XV.  —  De  sacraineow  lemporis  pasclulii.  287 
Cip.  XVI.  —  De  niuuti  aetatibus.  288 

Cap.  XVII.  —  Cursuselordo  ienipororu.  Ibid. 

Cap.  XVIII.  —  De  secuuda  auate.  Ibid. 

Cap.  XIX.  —  De  lertia  aetate.  289 

Cap.  XX.  —  De  qnarta  xlate.  Ibid. 

Cap.  XXI.  —  De  quinta  aetate.  290 

Cap.  XXII.  —  De  sexta  aiutf.  J»i<i. 

DE  TEMPORUM  RATIONE.  293 

Prcefatio.  I  bid. 

GtPUT  riujstm.  —  De  coroputo  vel  loquela  digitorum. 

293 
Cap.  IL  —  De  trimoda  temporum  ratione.  298 

Cap.  III.  —  Dcininutissimis  lemporiiinspatiis.  302 

Ca».  IV.  —  De  ratione  uuciarum  307 

Cap.  V.  —  De  die.  308 

Cap.  VI.  —  Ubi  primus  dies  saeculi  sit  317 

Cap.  VII.  —  De  nocte.  322 

Cap.  VIII.  — De  hebdoaiada.  526 

Cap.  IX.  —  De  hebdomadis  LXX  propheticis.  553 

Cap  X.  —  De  liebdomada  rcialum  saeculi.  538 

Cap.  XI.  —  De  mensibus.  341 

Cap.  XII.  —  De  mensibus  Homanorum.  347 

Cap.  XIII  —  De  Calendis,  Nonia  et  ldibus.  552 

Cap.  XIV.  —  De  meusibos  Graecorum.  354 

Cap.  XV.  —  De  mensibus  Angloruui.  556 

Cap.  XVI.  —  De  signis  duodecim  mensinm.  358 

Cap.  XVII.  —  De  luol  cursu  per  signa.  381 

Cap.  XVIII.  —  De  lunae  discursu,  si  quissigoa  ignoral. 

388 
Cap.  XIX.  —  De  eodem,  si  qui  computare  noo  didice. 

runt.  592 

Cap.  XX.  —  Quola  sit  luna  in  Calendas  quasqoe.  394 
Cap.  XXI.  —  Quae  srt  feria  iu  Calendis.  396 

C/.p.  XXII.  —  Ar^uuenuim  de  qualibet  luoa  vel  feria. 

Ibid. 
Cap.  XXIII.  —  De  ;eule  lun.e,  si  quis  compulare  m.n 

potest.  598 

Cap.  XXIV.  —  Quot  horis  lona  luceat.  398 

Cap.  XXV.  —  Quaudovel  quare  luna  vel  prona,  vel  su- 

piua,  vel  videatur  erecta.  403 

Cap.  XXVI.  —  Qua  ratione  iuna,  cum  sit  Silu  inferior, 

superior  solc  aliquclies  videatur.  409 

Cap.  XXV II.  —  De  magnitudine  vel  defecla  solis  et  lunae. 

411 
Cap.  X.WIH.  —  De  eOeetiva  lunae  pntenlia.  420 

Cap.  XXIX.  —  De  com-ordia  maris  et  luoae.  422 

Cap.  XXX.  —  De  aequinoctiis  et  solslitiis.  426 

Cap.  XXXI.  —  De  dispari  longitudine  dieram,  et  vario 

slalu  umhrirum.  iM 

Cap.  XXXII.  — Csusa  inxqualitatis  dierum  437 

Cap.  XXXIll.  —  Quibus  in  locis  p-rcs  siut  umbrae  rel 

dies-  «5 

Cap.  XXXIV.  —  De  quinque  circulls  muodi  et  subterra- 

neo  siderum  meatu.  450 

Cap  XXXV.  —  De  quatuor  temporibus,  elementis  hu- 

maribus.  457 


Cap.  XXXVI.  —  De  annis  naturalibus.  462 

Cap.  XXXVII.  —  De  Disparibus  aotiquorum  ansis.     464 
Cap.  XXXVIII.  —  Dc  raiione  bissexli.  466 

Cap.  XXXIX.  —  De  oiensura  cremeoti  et  bissextilis. 
_       _  469 

Cap.  XL.  —  Quare  sexlo  Caleodas  Martias  intercaletur. 

470 
Cap.  XLI.  —  Ouod  et  luna  quadrantem  habeat.  471 
Cap.  XI.H.  —  De  saltn  lunae.  472 

Cap.  XLUL  —  Quare  luna  aliquoties  major  quain  com- 


putatur  appareat. 
Cap.  XLLV.  —  De  circulo  decennovenali. 
Cap.  XLV.  — De  embnlismis  et  commuoibus  anois 
Cap.  XX VI —  De  ogdoade  ethendecade. 
Cap.  XLVII.— Dc  anms  dominioe  iocaroaliuois. 
XLVIIL— De  iurtictionibug. 
XLIX.  —  Argiiinentuio   invenieodi  quota 


Cap. 

Cap. 
diclio. 

C»p. 

Cap. 
tio. 

C4p. 

Cap 

Cap 


478 
48S 
485 

488 
491 
496 

sit   iii- 

Ibid. 

497 


L. — De  epactis  lunarihus. 

LL—  Quoruodo  errent  quidam  in  primi  mensis  ini- 

499 

LII—  Argumentum  quot  siol  epactas  lunates.    302 

l.lll. — De  epactis  solis.  Ibii. 

LIV.— Arsumenlum  quol  sinl  epaclse  solis  el  quin- 

do  bisscxti  aunus.  503 

Cap.  LV. — De  redilu  et  conspectu  arliculari  utrarum- 

que  epactarum.  504 

Cap.  LVI.— De  cyclo  lunari.  506 

Cap.  LVII.  -Quota  sit  luna  in  calendis  Januariis.      508 

Cap.  LVIU.—  Quotus  sit  annus  cvcli  luuaris  vel  decen- 

novenalis.  Ibid. 

Cap  J.IX.—De  qaarta  decima  luna  Paschse.  Ibid. 

Cap.  L.X.— Argumenliim  inveuiendi  oam.  51(1 

Cap.  LXI. — De  dip  dominico  Paschx.  511 

Cap  LXH.— De  lona  ipsius  diei.  513 

("ap.  I.XIII.— Quid  inter  Pascha  et  azyma  distet.       514 

Cat.  LXIV. — Typica  Pascbx  interpretatio.  516 

Cap.XXV.— Dc  circulo  magno  Paschse.  519 

Cap.  LXVL— Chrouicon,  sive,  dc  sex  hujus  mundi  aela,- 

tibus.  5.0 

Cap.  LXVIL— Reliquic  sexte  setatii.  571 

Cap.  LXVIII. — De  iriua  opinione  fidelium,  quaodo  ve- 

niat  Dominiis.  573 

Cap.  LXIX— De  temporibus  Aatichrisli.  lbid. 

Cap.  li.XX.— Dadiejudicii.  575 

Cap.  LXXl. — De  septimi  et  octava  aetate  sscali   fu- 


turi 
DE  RATIONE  COMPUTl. 
Capot  prehcm.— De  tempore. 
Cap.  Q.— De  hora. 
Cap.  IIL— De  die. 
Cap.  IV.— De  nocte. 

Cap.  V — De  bebdomada  et  septem  planells. 
Cap.  VI — De  mensibus. 
C»p.  VII. — De  maoibus  Romanomm. 
Cap.  VIII. 

Cap.  IX — De  quatuor  temporihus  anni. 
Cap.  X.— TJe  squinoctio  vcrno. 
Cap.  XI  -— De  anois. 

Cap.  XIL  --De  sigurfcro  circulo  et  solis  tuna?qoe  cursu. 

390 
Cap.  XIII.— Debissexto. 
Cap.  XIV. — De  meusura  cremcnli. 
Cap.  XV. 

Cap.  XVI.— Decjclodecennovenali. 
Cap.  XVII  — De  continentia  decennoveoalis. 
Cap.  XVIII.— De  circulo  maguo  siderum. 
Dc  Celebrationc  Pascbu;  liber. 
Fragmentum. 

De  Ordiuatione  iVri.irum  pasclialium. 
De  Tonitruis  libeilus. 


578 
579 

Uid. 

Ibid. 
580 
582 

Ibid. 
584 
583 
587 
588 

Ibid. 
589 


Ibid. 

592 
Ibid. 
Itnd. 

595 


599 
605 
607 
609 


DIDASCAUCl  SfORU   BT  DVBIA. 


Cunabula  grammaticae  artis  Donali  a  Beda  restituta.  613 

De  Octo  parlibos  orationis  llbellus.  631 

De  Arithmeticis  nuoieris.  641 

De  Computn  dialogus.  647 

De  Divisiouibus  tcmporum  liber.  653 

De  Arilhtnmids  prupositioi.lbus.  665 

De  Ratioue  calculi  libellus.  677 

De  Divisione  numerorum  hbellus.  681 

De  Lonnela  pergestum  digitorum  tibellus.  688 

De  Batlone  unciarum  libeltus.  S99 

De  Argnnieulls  lunae  libellus.  701 

Coinputus  vuigaris,  quidicitur  Eph«merls.  727 

Manfredi  Embolismorum  ratio.  821 

Deceotiovenales  Circuli  826 


1198  ORDO  RKRIIM  i}VJE  1N  ROC  TOJHO  f.ONTINENTIlR. 

De  muiKii   i.rlrMis   lerrestrisqut  Coiistitutione 


I1»tt) 


III..T. 

881 

00» 
919 
917 

'.ill 


Muvcitheorica. 
Mu»iej  praftica 
DeCirculi»  H.!.;«-r.c  et  polo. 
De  Planeurum  et  signoriuu  ralioue. 
tirdu  oljiiclaruin  juita  uuluraio  ct  numeruin  eorum  ■■ 
KiiJuni  Hebra-os.  943 

Jin  Signis  cuelt.  945 

Prooostica  temporum.  1131 

l.ibelluf  de  Mensura  boroiogii,  951 

Ue  NaUviUle  lolamium  libnllus.  959 


Dc  PhlelHitomi».  IHd. 

I).'  loptem  inunili  MiracuUs.  961 

DeDi  Inallone  mnrtiset  vit*.  98S 

Ax  omata  philnsophici  ei  Aristotele  et  aliii  eollucto. 

MB 
I.ibor  Prov  rhionim.  lt»89 

De  substantiis  liber.  lil.'. 

Ui-  F.jeiuriiiis  philosophla)  libri  quatuor  1127 

De  Linguis  gentium.  1179 

Sitivh 'ii.miiui  vi-riK.ruiii  interpreiatio.  1181 

Appendii. —  Hisperica  lamuii,  sive,  Opusculum  inusi- 
l*i»  vel  aicaux  Ulioiuiis,  aueiore  uicerlo.  1183 


FJNIS  TOMl  NONACESIMI, 


Pansii».  -  Et  Typi-  J    P.  MICNE. 


S  VJ4    00 

vn  o 


H- 
CKJ 
3 
0> 


THE  II  '      IAEVAL  S7U0IES 

10  I  PLACE 

5,    CANADA. 


aoso-